αφιερωμα/29 Το Νέο Μυθιστόρημα δεν είναι θεωρία, είναι αναζήτηση Συνεπώς δεν κωδικοποίησε κανένα νόμο. Κι αυτό σημαίνει πως δεν πρόκειται για καμιά λο γοτεχνική σχολή με τη στενή έννοια του όρου. Είμαστε οι πρώτοι που γνωρίζουμε ότι ανάμεσα στα αντίστοιχα έργα μας - το έργο του Κλωντ Σιμόν και το δικό μου για παράδειγμα - υπάρ χουν σημαντικές διαφορές, και πιστεύουμε ότι είναι πολύ ωραία έτσι. Τί ενδιαφέρον θα είχε για μας να γράφουμε και οι δυό, αν γράφαμε το ίδιο πράγμα; Όμως οι διαφορές αυτές δεν υπήρχαν πάντο τε μέσα σε όλες τις «σχολές»; Εκείνο που μοιρά ζονται από κοινού τα άτομα, σε κάθε λογοτεχνι κό κίνημα της ιστορίας μας, είναι προπαντός η βούληση ν’ αποφύγουν κάποια σκλήρυνση, η ανάγκη για κάτι καινούριο. Τί είναι άραγε εκείνο που ανέκαθεν ένωνε τους καλλιτέχνες, αν όχι η άρνηση των παλιών και ξεπερασμένων μορφών που προσπαθούσαν να τους επιβάλλουν; Οι μορ φές ζουν και πεθαίνουν σε όλους τους τομείς της τέχνης, και σε κάθε εποχή. Πρέπει λοιπόν συνε χώς να τις ανανεώνουμε. Οι ρομαντικές δη μιουργίες τύπου 19ου αιώνα, που ήταν η ίδια η ζωή εδώ και εκατό χρόνια δεν είναι πια παρά ένας κενός τύπος, χρήσιμος μόνο για ανιαρές παρωδίες. 'Ετσι λοιπόν, αντί να υπαγορεύουμε κανόνες, θεωρίες και νόμους, για τους άλλους και για μας, σμίξαμε μέσα στον αγώνα κατά υπερβολικά σκληρών νόμων. Υπήρχε, υπάρχει ακόμα ειδικό τερα στη Γαλλία, μια θεωρία του μυθιστορήμα τος έμμεσα αναγνωρισμένη από όλους ή σχεδόν όλους, την οποία αντιπαράθεταν σαν ένα τείχος, σε όλα τα βιβλία που δημοσιεύαμε. Μας έλεγαν: «Οι ήρωές σας δεν είναι ζωντανοί, άρα δε γρά φετε αληθινά μυθιστορήματα», «δε διηγείστε κα μιά ιστορία, άρα δεν γράφετε αληθινά μυθιστο ρήματα», «δε μελετάτε κάποιο χαρακτήρα, ούτε ένα περιβάλλον, δεν αναλύετε τα πάθη, άρα δε γράφετε αληθινά μυθιστορήματα», κ.λ.π. Αντίθετα εμείς, που μας. κατηγορούν για θεω ρητικούς, δεν ξέρουμε τί πρέπει να είναι ένα μυ θιστόρημα, ένα αληθινό μυθιστόρημα· το μόνο που ξέρουμε είναι ότι το σημερινό μυθιστόρημα θα γίνει ό,τι το κάνουμε σήμερα, και πως δε χρειάζεται να καλλιεργούμε την ομοιότητα με ό,τι υπήρχε πριν, αλλά να προχωρούμε παραπέ ρα. Το μόνο που κάνει το Νέο Μυθιστόρημα είναι να ακολουθεί μια σταθερή εξέλιξη του μυθιστορηματικού είδους σφάλμα είναι να πιστέψει κανείς ότι το μυθιστόρημα» παγιώθηκε μια για Τ ο«αληθινό
πάντα, την εποχή του Μπαλζάκ, σε αυστηρούς και οριστικούς κανόνες. Ό χ ι μόνο υπήρξε ση μαντική η εξέλιξη, από τα μέσα του 19ου αιώνα, αλλά άρχισε αμέσως, από την εποχή του ίδιου του Μπαλζάκ. Κι αυτός άλλωστε μήπως δεν επι σημαίνει μια κάποια «σύγχυση» στις περιγραφές του Μοναστηριού της Πάρμας-, Είναι βέβαιο ότι η μάχη του Βατερλώ, έτσι όπως μας την αναφέ ρει ο Σταντάλ, δεν ανήκει πλέον στον μπαλζακικό τύπο περιγραφής. Από τότε, η εξέλιξη δεν έπαψε να επιτείνεται: Φλωμπέρ, Ντοστογιέφσκι, Προυστ, Κάφκα, Τζόυς, Φώκνερ, Μπέκετ... Αντί να καταργήσου με το παρελθόν συμφωνήσαμε με τη μεγαλύτερη ευκολία πάνω στα ονόματα των προκατόχων μας· μοναδική μας φιλοδοξία είναι να τους συνεχίσουμε. Ό χ ι να είμαστε καλύτεροι από εκεί νους, πράγμα που δεν έχει κανένα νόημα, αλλά να ακολουθήσουμε τ’ αχνάρια τους, τώρα στη δι κή μας εποχή. Η δομή των βιβλίων μας, αποπροσανατολίζει άλλωστε μόνον όταν επιμένει κανείς να ζητά σ’ αυτά ίχνη στοιχείων τα οποία έχουν εκλείψει εδώ και είκοσι, τριάντα ή σαράντα χρόνια από κάθε ζωντανό μυθιστόρημα, ή τουλάχιστον τα οποία έχουν, με περίεργο τρόπο, εξανεμιστεί: χαρακτήρες, χρονολογία, κοινωνιολογικές μελέ τες κ.λ.π. Πάντως, το Νέο Μυθιστόρημα βοήθη σε να συνειδητοποιήσει ένα αρκετά πλατύ κοινό (και το οποίο μεγαλώνει συνεχώς), μια γενική εξέλιξη του είδους ενώ ο κόσμος επέμενε να την αρνείται, απομονώνοντας για λόγους αρχής, τον Κάφκα, τον Φώκνερ και όλους τους άλλους σε αμφίβολες περιθωριακές ζώνες, ενώ είναι απλούστατα οι μεγάλοι μυθιστοριογράφοι των αρχών του αιώνα μας. Δίχως άλλο τα τελευταία είκοσι χρόνια, τα πράγματα επιταχύνονται, όλοι θα συμφωνήσου με και όχι μόνο στον τομέα της τέχνης. Αν καμιά φορά ο αναγνώστης συναντά δυσκολίες με το σύγχρονο μυθιστόρημα, κατά τον ίδιο τρόπο κά που χάνεται και μέσα στον κόσμο όπου ζει, όταν όλα γύρω του καταρρέουν: και οι παλιές δομές και οι παλιοί κανόνες. Το Νέο Μυθιστόρημα ενδιαφέρεται μόνο για τον άνθρωπο και για τη θέση του μέσα στον κόσμο αθώς μέσα στα βιβλία μας δεν υπήρχαν «ήρωες» με την παραδοσιακή έννοια της λέ ξης, έβγαλαν κάπως βιαστικά το συμπέρασμα ότι εκεί μέσα δε συναντάμε καθόλου ανθρώπους. Τα διάβαζαν στραβά. Ο άνθρωπος είναι παρών στην κάθε σελίδα, στην κάθε γραμμή, στην κάθε λέξη. Έστω κι αν βρίσκουμε πολλά αντικείμενα με τη λεπτομερή τους περιγραφή, υπάρχει πά ντοτε και προηγείται το βλέμμα που τα κοιτάζει, η σκέψη που τα ξαναβλέπει, το πάθος που τα
Κ