ΝΩΝΤΑΣ ΤΣΙΓΚΑΣ: Μαύρο χιόνι
ζωγραφισμένο από τον ΜΟΔΗ ΓΟΥΝΑΡΗ
Εκδόσεις διάπυροΝ – Γιάννης Ευαγγέλου Ταχυδρομική Θυρίδα 18888, Άγιος Αρτέμιος 11602, ΑΘΗΝΑ, τηλ. 697.27.67.070, www.diapyron.com, e-mail: diapyron@gmail.com
Το κείμενο αυτό δημοσιεύτηκε αρχικά στην εφημερίδα “Αγγελιοφόρος της Κυριακής” που κυκλοφόρησε την Παρασκευή 25 Δεκεμβρίου 2009. Οι στίχοι που παρατίθενται είναι της Σαπφούς και η μετάφραση του Οδυσσέα Ελύτη (Σαπφώ-Ελύτης, Ίκαρος 1984) Α΄ έκδοση, Άνοιξη 2010 48 σελίδες (12 Χ 20,5), ISBN: 978-960-98748-??-??????? © για την έντυπη ελληνική έκδοση: 2010, εκδόσεις διάπυροΝ – ΓΙΑΝΝΗΣ ΕΥΑΓΓΕΛΟΥ, ΝΩΝΤΑΣ ΤΣΙΓΚΑΣ και ΜΟΔΗΣ ΓΟΥΝΑΡΗΣ
Σχεδίαση εξωφύλλου και μορφοποίηση έκδοσης: ΓΙΑΝΝΗΣ ΕΥΑΓΓΕΛΟΥ.
Εκδοτική φροντίδα, διορθώσεις: ΓΙΑΝΝΗΣ ΕΥΑΓΓΕΛΟΥ Σελιδοποίηση: ΚΩΣΤΑΣ ΔΕΣΠΟΙΝΙΑΔΗΣ (693.77.45.452) Φιλμ-μοντάζ: ΤΖΑΝΙΩ ΠΡΟΒΕΛΕΓΓΙΟΥ (210.36.28.601) Eκτύπωση: ΜΑΚΗΣ ΑΡΓΥΡΟΠΟΥΛΟΣ (210.64.57.212)
Τυπώθηκε στην Αθήνα σε 1.000 αντίτυπα την άνοιξη του 2010 για λογαριασμό των εκδόσεων διάπυροΝ. Στην παρούσα έκδοση χρησιμοποιήθηκε πιστοποιημένο οικολογικό χαρτί Garda Pat 13. Ο χαρτοπολτός του συγκεκριμένου χαρτιού προέρχεται από δάση οικολογικής διαχείρισης και παράγεται με βάση κανονισμούς προστασίας του περιβάλλοντος.
Νώντας Τσίγκας
Μαύρο χιόνι με σχέδια του Μόδη Γούναρη *διάπυροΝ
O Νώντας Τσίγκας γεννήθηκε στην Αθήνα το 1959 και έζησε μέχρι την εφηβεία στο Βογατσικό Καστοριάς. Σπούδασε Ιατρική στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο της Θεσσαλονίκης και ειδικεύτηκε στη Νευρολογία. Έχει εκδώσει το βιβλίο Ου απάν’ κι ου κάτ’ ου κόσμους (2009). Δημοσιεύει κείμενά του στην εβδομαδιαία εφημερίδα «ΟΔΟΣ» της Καστοριάς (odos.blogspot.com). Ζει και εργάζεται στη Θεσσαλονίκη. O Μόδης Γούναρης γεννήθηκε στην Όλυνθο Χαλκιδικής το 1960. Σπούδασε Ιατρική στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων και ειδικεύτηκε στην Ψυχιατρική. Έχει εκδώσει τα εξής: Ποιήματα (1999), Μαγικά φίλτρα για μαρμαρωμένους ταξιδιώτες (2000) και Παρεξηγήσεις – Σχέδιο για ένα ψυχογράφημα (2008). Ασχολείται ερασιτεχνικά με τη ζωγραφική. Συμμετείχε σε αρκετές ομαδικές εκθέσεις και έχει κάνει δυο ατομικές εκθέσεις έργων του (Θεσσαλονίκη 2006 και 2008). Ζει και εργάζεται στη Θεσσαλονίκη.
Το χιόνι σκεπάζει τον πόλεμο και τις πληγές μας Θ. Τριαρίδης Ονειρεύτηκα τα Λευκά Χριστούγεννα
5
Τίτλοι τέλους χθες το πρωί για το κολαστήριο της Παγανής. Με τους τελευταίους μετανάστες να αποχωρούν γράφοντας «The End» στους τοίχους του περιβόητου κέντρου κράτησης. (Οι εφημερίδες)
7
9
X
ιονίζει!
10
Κάτι σαθρές νιφάδες πέφτουν του
σκοτωμού. Τρελαίνονται ποιες να πρωτοκαθίσουν στο σκούρο παλτό του άνδρα που βαδίζει με βήμα παράφορο και ρυθμικό, σπάζοντας τον πάγο κάτω από τα πόδια του σαν να ροκα-
νίζει κομμάτια της νύχτας.
11
Κάθεται το χιόνι στους ώμους
και στα πέτα, σκεπάζει τα διακριτικά. Στολίζει με χάρη το γείσο του στρατιωτικού καπέλου. Νυχτώνει η παραμονή των Χριστουγέννων στον κόσμο κι αποβραδίς έχουν πιάσει
διπλοβάρδια τα καμίνια για να ζεστάνουν, θαρρείς, την κρύα νύχτα. 12
Άγγελοι θανάτου φτερουγίζουν τούτες οι μικρές νιφάδες, κομμάτια από σάρκες που εξαερώθηκαν από την υψικάμινο μόλις. Σαν μαύρο χιόνι κατεβαίνουν με φόρα, γιατί «χους ήν και εις γήν…». Φτερουγίζουν οι άγγελοι-νιφάδες και δεν υπάρχουν άνθρωποι να τις δουν και να ευφρανθούν με την παιδική χαρά που χαίρονται όσοι αντικρίζουν το χιόνι. Μια σφαγή
συντελείται στα ουράνια. 13
αε ρίων
επέων άρχομαι
14
αρχινώ το τραγούδι μου μ’ αιθέρια λόγια
15
Μέσα στο «μπλοκ» των γυναικών, όπου επικρατεί το αδιαχώρητο, η νέα γυναίκα –που χτες μόλις έφτασε
με το τραίνο στο στρατόπεδο– κοιλοπονά και βουβή υπομένει με τις ανάσες που την ενθαρρύνει μια πιο ηλικιωμένη. Σκοτάδι στη
φάτνη…
16
Το φως ήδη χάθηκε στις εφτά, μ’
ένα γύρισμα του διακόπτη από τον «κομάντερ». Στις τρεις τα ξημερώματα η γυναίκα αυτή θα φέρει στον κόσμο ένα παιδί που δεν προλαβαίνει να κλάψει. Ίσως να γεννήθηκε και πεθαμένο. Ο Ηρώδης, που τριγυρνούσε σπάζοντας με τις μπότες του το παγωμένο χιόνι στο σιωπηλό Άουσβιτς, φορτω-
μένος στους ώμους το χιόνι του θανάτου, του ’χε πάρει την ψυχή. 17
Το έβγαλαν έξω από τη φάτνη δίπλα στην πόρτα και το άφησαν έτσι
όπως αφήνουμε στον πολιτισμένο κόσμο τις σακούλες με τα σκουπίδια το πρωί.
18
Δίχως κίτρινο αστέρι στο στήθος. Χωρίς κεντημένο στο μπράτσο με μελάνι τον αριθμό του στρατοπέδου.
Μέλος κι αυτό των ανωνύμων ταγμάτων των αγγέλων. 19
Ο Ηρώδης πέρασε και το είδε. Ύστερα διέταξε κάποιον μ’ ένα καρότσι «να
πάρει αυτό το πράγμα και να το στείλει να γίνει μαύρο χιόνι…»
20
21
Στη φιλόξενη χώρα της Μυτιλήνης φτάνουν ξεπαγιασμένα τούτη την ώρα στις ακτές, σαν σπαράγματα του ανέμου και
της νύχτας, στίχοι της Σαπφούς. Αντηχούν τα μανιασμένα κύματα που σπάζουν με λύσσα τις ποντισμένες βάρκες στα βράχια, έτσι όπως αποτέλειωσε και κατασπάραξε ο χρόνος τα λόγια της ποιήτριας.
22
Στη σκοτεινή δαντέλα της ακρογιαλιάς είναι μέρες που ξεβράζουν ολονυχτίς τα κύματα σαβούρα
της θάλασσας κι άψυχα κορμιά έσπειρε
που
η απονιά των ανθρώπων
στα γυμνά πόδια της Ευρώπης. 23
(…) στους εννιά ανέβηκε και επισήμως ο αριθμός των νεκρών στο τραγικό ναυάγιο της περασμένης Τρίτης στη Συκαμιά της βορειοανατολικής Λέσβου, όταν μια βάρκα με 19 επιβαίνοντες έπεσε σε βράχια. Κάτοικοι της περιοχής εντόπισαν το μεσημέρι του περασμένου Σαββάτου τη σορό ενός άνδρα που εκτιμάται ότι είναι ο 33χρονος πατέρας της οικογένειας που ξεκληρίστηκε κυριολεκτικά από το ναυάγιο. Είχαν ανασυρθεί ήδη νεκροί η μητέρα και τα τρία παιδιά τους που κηδεύτηκαν την Παρασκευή. Να θυμίσουμε ότι από το ίδιο δυστύχημα αγνοείται ένα εξάχρονο αγόρι. ( Οι εφημερίδες)
24
25
Στο «σταθμό» της Παγανής
παιδί γεννήθηκε απόψε. 26
ένα
Δεν βγήκαν, βέβαια, μήτε τα παγανά να παίξουν μαζί του. Ποιος θρύλος τολμά να περιπαίξει τη δυστυχία και
αποσπόρι της ανάγκης και της οδύνης, μισο-
τη φυλακή; Ένα
ξεψυχισμένο, παγωμένο, το τύλιξαν σε μπουφάν πλαστικά και σε λινάτσες.
27
Δεν ήρθαν μάγοι να το μαγέψουν, μοίρες για να του πούνε ψέματα. Χνώτο ζεστό δεν ζέστανε το πρόσωπό του. Η μάνα του αποκαμωμένη κοιμάται και δεν το βλέπει. Kαι δεν το βυζαίνει διόλου. Φως δεν πέφτει από πουθενά πάνω στη φάτνη αυτή. Αν-
θρώπινη κοπριά μυρίζει ολόγυρα ο στάβλος.
28
Στο στρατόπεδο της Παγανής της Μυτιλήνης, στοιβαγμένοι οι άνθρωποι σε κατάσταση πιο ζωωδέστερη κι από αυτήν του Νταχάου. Κρεβάτια αλλεπάλληλα υψωμένα σε ξιπασμένο ουρανοξύστη, θαρρείς.
29
Η απορριμματοφόρος φάτνη!
30
Κι ύπνος εδώ κανείς βαθύς και ήσυχος. Ούτε με όνειρα… 31
Η πολιτισμένη Ευρώπη βαριεστημένη, νυσταγμένη τάχα, έκλεισε την πόρτα,
έβγαλε έξω τα σκουπίδια της και άφησε τον Ηρώδη στην Παγανή να διατάξει ποιος θα γίνει μαύρο χιόνι. Εκείνη απενοχοποιημένη κοιμάται. Πληρώνει το κατιτί της για να μπορεί να κοιμάται ήσυχη. Το καταφέρνει όμως;
32
33
Οφθάλμοις δε μέλαις νύκτος άωρος
34
Όταν ολονυχτίς ο σκοτεινός ύπνος τα μάτια κυριεύει
35
Με χαρά το δείχνουν στις τηλεοράσεις το πρώτο παιδί που γεννή-
Ήρθε ο υπεύθυνος και το πήρε.
θηκε σε συνθήκες σκληρής στρατοπεδεύσεως εφέτος και άντεξε. Ένα
παιδί που κατέβηκε με το μαύρο χιόνι από τον ουρανό
και επέζησε…
36
Ίσως θα μπει και στο βιβλίο Γκίνες! Για σκεφθείτε: Πού «συνελήφθη»; Από πού πέρασε αυτό το εντόσθιο καγκουρό; Τι τρένα και τι θάλασσες, τι κύματα και τι βουνά παγωμένους γρανίτες όρθιους αξεπέραστους διάβηκε για να φτάσει να γεννηθεί μέσα σ’ αυτήν την απορριμματοφόρο φάτνη.
Οι πόλεμοι δεν έχουν τελειώσει. Και η ανάγκη ποτέ. Από
τον γδικιωμό του Ηρώδη το παιδί αυτό γλίτωσε. Θα ζήσει. 37
Ο σπόρος της μετανάστευσης και της ανάγκης θα βλαστήσει την
οργή των χρόνων που θα ’ρθουν.
38
39
Το μαύρο χιόνι θα μας σκεπάσει.
40
Και θα στοιχειώνει –τότε και για πάντοτε πια– τον άγουρο ύπνο μας μια κλειστή πόρτα των θαλάμων μ’ όλους εκείνους τους ακουμπισμένους απ’ έξω σαν σκουπίδια Χριστούς που αφήσαμε να μαζέψει ένα ξύλινο καρότσι που τρίζει πάνω στο παγωμένο σοκάκι. Στο Άουσβιτς, στην Παγανή
και αλλού όπου μέλλεται ν’ ανοίξουν οι νέοι «σταθμοί» της ανθρώπινης κτηνωδίας…
41
μνάσεσθε τινά φα μ ι κ α ι ύ στ ε ρ ο ν α μ μ έ ω ν…
42
να λέω: αλήθεια σε μελλούμενους καιρούς κάποιος θα βρίσκεται να με θυμάτ’ εμένα. Ν.Τ. Θεσσαλονίκη 14.11.2009
43
ΕΠΙΜΕΤΡΟ Ο ανθρωπισμός στην… PRAKSIS συναντιέται μ’ ένα βιβλίο Tου Τζανέτου Αντύπα* Το βιβλίο αυτό, προϊόν συνεργασίας του κ. Νώντα Τσίγκα (κείμενο) και του κ. Μόδη Γούναρη (σχέδια - ζωγραφική) τοποθετείται με ιδιαίτερο τρόπο στα μείζονα προβλήματα τόσο της ξενοφοβίας και του ρατσισμού όσο και των συνθηκών υποδοχής (ουσιαστικά μιλάμε για συνθήκες κράτησης) στα διάφορα κέντρα τα οποία λειτουργούν σήμερα. Πρόκειται για ένα βιβλίο που λειτουργεί ως «μάρτυρας» μιας κατάστασης η οποία είναι εντελώς άγνωστη στους περισσότερους έλληνες. Μέσα από τις σελίδες του διαφαίνεται πως ο ανθρωπισμός όπως και ο πολιτισμός δεν γνωρίζουν φυσικά ή τεχνητά σύνορα. Η πραγματική τέχνη φέρει την παγκοσμιότητα και ως εκ τούτου και ο συγγραφέας ειδικά στην εποχή μας οφείλει να φέρει με την σειρά του μια παγκόσμια συνείδηση. Όλοι εμείς οι άνθρωποι της PRAKSIS, έχοντας κατανοήσει την σύνδεση των δύο εννοιών προσπαθούμε να αφυπνίσουμε τους συμμετέχοντες στον πολιτισμό. Οι δράσεις μας δεν μπορούν να είναι ανεξάρτητες από τον πολιτισμό ούτε κατά συνέπεια και από την καλλιτεχνική δημιουργία της χώρας μας. Έχουμε πράγματι επιλέξει έναν δύσκολο και ίσως 45
τραχύ δρόμο να εκφράσουμε την αγωνία μας και την ανησυχία μας για το συνάνθρωπο. Για τον άνθρωπο που βασανίζεται, για τον άνθρωπο που προσπαθεί να συγκρατήσει κομμάτια αξιοπρέπειας και ασφαλούς διαβίωσης... Για το λόγο αυτό, η PRAKSIS από το 2004 έως και σήμερα παρέχει υπηρεσίες και εφαρμόζει προγράμματα ανά την Ελλάδα, τόσο ιατρικής όσο και ψυχοκοινωνικής στήριξης και νομικής αρωγής σε πληθυσμούς που βιώνουν τον κοινωνικό και οικονομικό αποκλεισμό. Με βάση τα δύο Πολυιατρεία μας (στην Αθήνα και στη Θεσσαλονίκη) αλλά και με τις ομάδες των εθελοντών μας στη Μυτιλήνη, τα στελέχη και οι εθελοντές της PRAKSIS, παρέχουν ακάματα τις υπηρεσίες τους σε μετανάστες χωρίς χαρτιά, αιτούντες άσυλο, αποφυλακισμένους, τσιγγάνους, παιδιά του δρόμου, μονογονεϊκές οικογένειες, σε φορείς HIV, σε θύματα διεθνικής σωματεμπορίας (θύματα trafficking), σε παιδιά που υφίστανται κακοποίηση ή/ και παραμέληση … H λίστα των αποκλεισμένων πληθυσμών και των εν δυνάμει αποκλεισμένων είναι τεράστια, οι πληθυσμοί που ξεφεύγουν από τα δίκτυα της υγειονομικής και κοινωνικής προστασίας – αρωγής και πρόνοιας εξίσου σημαντική! Η αγωνία μας για αποτελεσματική δράση είναι καθημερινή! Η μαρτυρία για τους πληθυσμούς αυτούς, που περιθάλπτουμε και προσπαθούμε να ανακουφίσουμε, αποτελεί τον δεύτερο πυλώνα της δράσης μας. Είναι 46
χρέος και ευθύνη μας όχι μόνο η λογοδοσία αλλά και η μετακένωση στην ελληνική κοινωνία μιας παράλληλης πραγματικότητας για μια κοινωνία που διαμορφώνει στους κόλπους της έναν «τέταρτο κόσμο» που αδικείται καθημερινά και στερείται βασικών απαράγραπτων δικαιωμάτων. Με το μικρό αυτό βιβλίο γεννήθηκε για όλους εμάς τους ανθρώπους στην PRAKSIS μια ευκαιρία. να καταφέρουμε τελικά ΜΑΖΙ να δώσουμε ακόμη ένα μήνυμα: πως «παράγοντας τέχνη» μπορούμε τελικά και τον πολιτισμό μας να τον κάνουμε ανθρωπινότερο και πιο αλληλέγγυο. Γιατί στην κοσμική μοναξιά μας είμαστε υποχρεωμένοι να ζούμε πολύ κοντά ο ένας στον άλλον. Κι αν μερικές φορές η επαφή αυτή μας πληγώνει —όπως τους σκαντζόχοιρους του Σοπενχάουερ— τελικά η ζεστασιά της μας αποζημιώνει... Αθήνα, Φεβρουάριος 2010
* O κ. Τζανέτος Αντύπας είναι Πρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου της PRAKSIS 47