Ruimte - Mens & Tijd (oktober 2011) by Vrijzinnigen Nederland

RUIMTE MENS EN TIJD oktober 2011b_Opmaak 1 14-10-11 09:26 Pagina 1

RUIMTE MENS EN TIJD oktober 2011b_Opmaak 1 14-10-11 09:26 Pagina 2

INTRO

De redactie

Het begrip ‘zorg’ zit tussen zorgeloosheid (=gebrek aan zorg) en (over-)bezorgdheid (=teveel aan zorg) in. Zorg is een leerproces. Wij leren nog steeds in onze cultuur een zorgzame houding aan te nemen zeker als het gaat om kwetsbare medemensen (m/v). Soms zijn we (dat) moe en zijn we blij dat we even, bijvoorbeeld in de vakantie, onbezorgd kunnen leven. In dit nummer van Ruimte / Mens & Tijd is het thema zorg(zaamheid). We komen een visie op zorg tegen met een vraagteken als het om de politiek-maatschappelijke realiteit in een ‘multiculturele’ samenleving gaat (boekje van Bas Heijne). Verder voorbeelden van zorg voor jongeren, als dat lukt, voor hulpbehoevenden, voor medeburgers in Oost Europa. Zorg in de meer neutrale betekenis komt voor bij het onderhouden van zaken of het beleven van kunst (zie de boekenrubriek). Zorg kan, tenslotte, gewoon aandacht betekenen, echte aandacht. De gewetensvraag blijft of wij zorgzaam genoeg zijn gezien de situatie van de wereld.

VRIJZINNIG NEDERLAND

Vrijzinnige Geloofsgemeenschap NPB

Algemene Vergadering Op 26 november aanstaande vindt de jaarlijkse Algemene Vergadering plaats in Bilthoven. Het belooft een belangrijke vergadering te worden waarin het gesprek over de koers van de vereniging in de komende jaren centraal zal staan. Op het moment van schrijven moeten de Regionale Bijeenkomsten in september en oktober nog gehouden worden. Op grond van de discussies die daar plaats zullen vinden, hoopt het landelijk bestuur met een voorstel te kunnen komen. De beschrijvingsbrief zal eind oktober op de website worden geplaatst (www.vrijzinnigen.nl).

RUIMTE - MENS & TIJD

RUIMTE MENS EN TIJD oktober 2011b_Opmaak 1 14-10-11 09:26 Pagina 3

PERSPECTIEVEN

Zorg voor Kunst

Frans Brinkman

Mensen hebben behoefte aan andere mensen die in staat zijn gevoelens, gedachten of dromen op een bijzondere manier voor het voetlicht te brengen. Die andere mensen zijn vaak kunstenaars. Op elk gebied van (de) kunst kun je ook boeken op de markt brengen waarin je artistieke werkstukken verzamelt. Die boeken voeden de verbeeldingskracht. Je kunt met die voeding niet vroeg genoeg beginnen.

Voorbeelden Het boek bevat leesbare en informatieve verhalen waarin steeds wordt aangegeven hoe de betreffende persoon kunstenaar is geworden en hoe het later verlopen is. Zo lezen we bijv. hoe Marten Toonder striptekenaar werd en hoe hij aan de naam Tom Poes kwam. De schilder Karel Appel werd eerst niet begrepen in zijn kunst, later wel (lees blz. 33-35 voor het schilderij “vragende kinderen”). Het aardigst vind ik de info over de dansontwerper (choreograaf) Hans van Manen die veel vernieuwende elementen invoerde in de danskunst zoals het optillen van een danser door een danseres (het zgn. liften). Ook een mooi stukje over Alexandra Radius die prachtig kon dansen met haar partner Han Ebbelaar.

Info voor de jeugd Het duo Arend van Dam (tekst) en Alex de Wolf (illustraties) stelde het boek “Een hele kunst….” samen (Houten 2011) waarin ze in 50 voorleesverhalen Nederlandse kunstenaars van vroeger en nu presenteren. Ze geven aan waarom ze die 50 figuren, creatief gezien, van belang vinden in de culturele geschiedenis van ons land. Verder hopen ze dat die verhalen gebruikt kunnen worden om met kinderen aan de slag te gaan met toneel, schilderen etc. (p. 9). Uitgangspunt daarbij is de gedachte: "… in elk kind schuilt een kunstenaar”. Zou dat zo zijn? Je kunt het uitzoeken, dat wel. Bij het boek zit een kleurige poster voor in de klas of boven je bed.

Effecten Ik denk dat dit boek inclusief de poster kinderen, maar ook ouderen, kan stimuleren om goed te letten op alle kunstuitingen die je tegenkomt. Niet alleen tijdens de vakantie. Er is veel meer te zien dan we denken. Er is een mysterieus verband tussen en mooiere en een betere wereld voor wie zich traint in kijken en doen. Zorg dus voor het kijken naar kunst.

oktober 2011

RUIMTE MENS EN TIJD oktober 2011b_Opmaak 1 14-10-11 09:26 Pagina 4

PERSPECTIEVEN

Moeten wij van elkaar houden?

G.J. Oldekamp

â&#x20AC;&#x153;Waar de toekomst wordt gevreesd, bloeit de nostalgieâ&#x20AC;?. De schrijver van dit boekje, Bas Heijne, probeert het moderne populisme te analyseren. Hij constateert dat de idealen van de Verlichting met name na de Tweede Wereldoorlog algemeen in de westerse wereld onderschreven werden. Het streven naar gelijkheid, tolerantie, rechtvaardigheid en solidariteit moest voorkomen dat etnische groeperingen en volkeren weer naar de wapens zouden grijpen om hun eigen cultuur en identiteit tegen de boze buitenwereld te verdedigen. Het denken in wij-zij verhoudingen mocht geen voedingsbodem meer krijgen. Vele decennia heeft het verlichtingsdenken grote positieve invloed gehad op de onderlinge verhoudingen. Het streven naar eenwording in Europa, het slechten van de grenzen, de invoering van de euro, het zijn allemaal voorbeelden van de wil om de universele waarden van het humanisme in het dagelijks leven te realiseren. Nu lijken nationalistische gevoelens, groepsdenken en nadruk op de eigen identiteit de overhand te krijgen en zijn de waarden van de Verlichting voor vele mensen abstracties geworden als ze in hun wijk om zich heen kijken en het straatbeeld niet meer herkennen. Hoe heeft dit kunnen gebeuren? Waar is het fout gegaan? Heijne herinnert zich een avond van de Nederlandse Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid van enkele jaren geleden waarop gedebatteerd werd over de aanhoudende onvrede van de burger. Rationeel was er niet zoveel aanleiding voor die onvrede. Er was genoeg welvaart, de misdaadcijfers gingen al jaren omlaag en er waren geen grote sociale kwesties die de samenleving wezenlijk bedreigden. Maar men registreerde angst en vooral boosheid. De aanwezigen vonden dat er geen echte rationele verklaring voor deze aanhoudende onvrede bestond. Heijne opperde voorzichtig dat het antwoord op die vraag misschien toch heel eenvoudig

RUIMTE - MENS & TIJD

was. Hij vroeg de aanwezigen naar welke politieke partijen de boze burgers in Europa uitweken. Dat zijn de partijen die het hebben over identiteit en gemeenschap. De aanwezigen vonden dat achterhaalde begrippen. Identiteit was een overschat begrip en bovendien was het een gevaarlijk begrip, daar kwam vijanddenken van, je moest er intellectueel maar ver van blijven. Er komt alleen maar ellende van.

RUIMTE MENS EN TIJD oktober 2011b_Opmaak 1 14-10-11 09:26 Pagina 5

PERSPECTIEVEN

Moeten wij van elkaar houden?

Op deze avond botsten de twee moderniteiten op elkaar, begrippen die Heijne ontleent aan een boek van de historicus Zev Sternhell 'Les anti-Lumières'. Deze historicus gaat in zijn boek terug naar het begin van de Verlichting. Wanneer mensen bereid zijn rationeel te denken en te handelen, dan kunnen alle problemen eigenlijk worden opgelost. Dat is de kracht van de rede. Vanaf het begin van de opkomst van de Verlichting ontstond er een tegenbeweging, het antiverlichtingsdenken. De twee grote antiverlichtingsdenkers, de Ierse politieke filosoof Edmund Burke en de Duitse filosoof en theoloog Johann Gottfried Herder, geloofden niet dat alleen de rede genoeg is voor de mens om de wereld te doorgronden en de individuele vrijheid van de mens zaligmakend is. Zij geloofden niet dat het verlichtingsdenken de mensheid onderling verbindt

G.J. Oldekamp

in hun mens-zijn, maar dat het de eigen cultuur en de eigen geschiedenis zijn waardoor mensen zich verbonden voelen. Sternhell poneert dat sinds de Verlichting niet de modernen en de antimodernen onderscheiden moeten worden, maar dat het twee volwaardige moderniteiten zijn waar deze mensen vanuit gaan. De mens kent twee kanten: redelijkheid en emotie. Bij de ene groep gaat het om dé wereld met zijn universele waarden en bij de andere gaat het over onze wereld met ónze cultuur en ónze gewoonten. Na de Europese verkiezingen bleek de helft van de Volendammers op de PVV te hebben gestemd, met als argument “Volendam moet Volendam blijven”. Er is angst voor de globalisering en het verlies van eigenheid. De politiek heeft nog geen antwoord gevonden op de tweede moderniteit, de emotie. Als zij een beroep doet op het gelijkheidsbeginsel en de fundamenten van de rechtsstaat zijn dat voor de antiverlichtingsdenkers abstracte begrippen geworden, wanneer ze kijken naar hun wereld. Het toepassen van abstracte begrippen op de werkelijke gevallen is een teken van intelligentie. Als je dat niet kunt ben je dom. Maar, zegt Heijne, zo eenvoudig is het niet. De abstracte begrippen van de Verlichting worden niet meer als zinnig beschouwd. Ze worden kennelijk alleen als zinnig beschouwd zolang ze stroken met de eigen belevingswereld. Heijne geeft in zijn boek een persoonlijke analyse waardoor de spanning ontstaan is tussen het individu en de samenleving. Hij wijst ons op de zwarte kant van ons mens-zijn, een kant die in de politiek nog onvoldoende onderkend wordt. Bas Heijne, Moeten we van elkaar houden, 2011 Bezige Bij, Amsterdam

oktober 2011

RUIMTE MENS EN TIJD oktober 2011b_Opmaak 1 14-10-11 09:26 Pagina 6

PERSPECTIEVEN

Bijbel en jongerenzorg

Aart van Lunteren

Tijdens mijn studie theologie werd er nogal onbekommerd gesproken over ‘de bijbelse boodschap’. Ieder verhaal z’n moraal, zal ik maar zeggen. We leerden dan ook, dat de tekst op de eerste plaats kwam, díe had het voor het zeggen, en de lezer was daaraan ondergeschikt. Die moest haar of zijn weg zoeken tussen de betekenislagen van de tekst. Maar het ging om de tekst! Groot was de vindingrijkheid om uit de meest gruwelijke verhalen toch altijd weer een mooie boodschap te destilleren. Later leerde ik, hoe groot de rol van de lezer is: het hangt af van mijn situatie, mijn gemoedstoestand, mijn vragen, welke betekenislaag van de tekst zich aan mij onthult, mij aanspreekt. Dus ook: welke ‘boodschap’ de tekst voor mij heeft. Zo kon ik gaandeweg ontdekken dat er heel wat Bijbelgedeelten zijn, waar ik géén boodschap aan heb: ze zeggen me eenvoudigweg niets, of ze stroken niet met mijn opvattingen. Zo vind ik een profeet die vierhonderd collega’s over de kling jaagt, omdat die er een ander geloof op na houden, niet kunnen (1 Koningen 18), en van een vader die met een mes staat te zwaaien boven zijn zoon, die op een stapel hout is vastgebonden, word ik ook niet vrolijk (Genesis 22): die jongen is voor de rest van z’n leven getraumatiseerd. Toch wil ik die teksten niet kwijt, juist ook die donkere teksten niet. Want wat mij nu níet aanspreekt, doet dat morgen, als mijn situatie een andere is, mijn gemoedstoestand ook anders is, misschien wél. En zelf heb ik ook m’n donkere kanten. Voorbeeld volgt zo. Wat heeft dit nu met jongerenzorg te maken? Wel, dat is zo’n item waar je eindeloos mee bezig kunt zijn vanuit je betrokkenheid bij de generatie die het van ons gaat

RUIMTE - MENS & TIJD

overnemen. Je ziet hoe talloze jonge mensen positief in het leven staan, grote verantwoordelijkheden op zich nemen, oplossingen zoeken voor allerlei problemen. Problemen, overigens, waarmee ze doorgaans door de oudere generatie (door ons dus) zijn opgezadeld. Maar dit terzijde. Er zijn echter ook ‘probleemjongeren’. Het spellingsprogramma op mijn computer verblikt of verbloost niet als ik dit woord neerschrijf, en als het wóórd bestaat, zal de záák waarnaar het woord verwijst ook wel bestaan. Er is veel aandacht voor die jongeren. Te veel zegt de een, niet genoeg zegt de ander. Ik heb daar niet echt kijk op, maar vind het – als beschaafd mens – uiteraard belangrijk dat er aandacht voor hen is, dat er naar hen geluisterd wordt, dat ze serieus genomen worden, enz. enz. Maar soms lukt dat even niet. Dan erger ik me vreselijk aan het gedrag van jonge mensen, kinderen vaak nog. Op zulke momenten krijg ik moeiteloos contact met dat donkere plekje in mijn ziel, waar ongenuanceerde, ja boze gedachten en ook grove scheldwoorden liggen opgeslagen. Die beginnen zich dan te roeren. Tuig! K**-Marokkaantjes! Lijfstraffen!

RUIMTE MENS EN TIJD oktober 2011b_Opmaak 1 14-10-11 09:26 Pagina 7

PERSPECTIEVEN

Bijbel en jongerenzorg

Aart van Lunteren

En ach, dán is er de bijbel, dat goede, oude Woord des Heren! Lees 2 Koningen 2, 23 – 24! De profeet Elisa is op weg naar het stadje Betel. Een troep kinderen rent achter hem aan en scheldt hem uit: ‘Kaalkop, kaalkop!’ Elisa draait zich om en vervloekt de kinderen in de naam van de Heer. En dat werkt, waarde lezer! Dat werkt! Meteen komen er twee berinnen uit het bos, die maar liefst tweeënveertig van die kinderen verscheuren! Zo los je dat op. Probleemjongeren? Weg zijn ze! Dan gaat het verhaal weer over tot de orde van de dag: Elisa zet z’n reis voort alsof er niets aan de hand is.

ineens is het balsem voor dat donkere plekje van de ziel: ik schiet van zo’n verhaal in de lach. Ik zie het voor mij, zoals een striptekenaar het zou tekenen, of als in een tekenfilm. Daarin gebeuren vaak gruwelijke dingen: een poes die tijdens zijn jacht op een muis wordt platgereden onder een stoomwals; de boze wolf die in een steeds groter wordende sneeuwbal van een berghelling afrolt en tegen een boom tot stilstand komt, een kwade heks die in een brandende oven belandt, enz. Het ontlokt je een bevrijdende lach, het lucht je op (catharsis heet dat), en je gaat weer over tot de orde van de dag: een beschaafd mens die het probleem dat sommige jongeren vormen serieus neemt.

Kijk, dat is nu zo’n verhaal waar ik geen boodschap aan dacht te hebben. En dan

Waar een gruwelijk verhaal niet goed voor is!

oktober 2011

RUIMTE MENS EN TIJD oktober 2011b_Opmaak 1 14-10-11 09:26 Pagina 8

PERSPECTIEVEN

“Zorg voor je ziel – Uitroepteken!” Jeanne Traas-Hageman, voorganger Oost-Twente

De redactie van “Ruimte” vroeg mij of ik in dit themanummer over “Zorg” iets wilde schrijven over de kreet die ik als titel boven mijn verhaal heb geplaatst. Die “kreet” heb ik gebruikt toen ik, al in 2005, contact heb gezocht met de Volksuniversiteit Enschede, (VUE) om samenwerking te bereiken. Als voorganger van de afdeling Oost-Twente van de Vrijzinnige Geloofsgemeenschap NPB bracht ik het zo: Seculiere samenleving “Onze NPB heeft als vereniging, in deze seculariserende samenleving, iets te bieden! De ontkerkelijking mag dan nog zo snel verlopen, en komen mensen steeds minder naar diensten in een kerkgebouw, een mens blijft inspiratie nodig hebben om te kunnen bestaan. Die inspiratie bieden we aan. Waarom zou ik als NPB-voorganger dan niet aankloppen bij de VUE om cursussen te mogen geven? De ziel moet immers worden gevoed! Ik legde dus allereerst de nadruk op de erkenning van de feitelijkheid van de seculiere samenleving. Dat sloeg aan. Ik kreeg kansen bij de VUE. Dummies In 2005 ben ik begonnen met een cursus “Bijbelkennis voor Dummies” aan te bieden. Wonderwel kwamen er velen op af. 't Was leuk om met groepen die er niks meer van wisten de bijbel “door te gaan”. Al was het alleen maar om bijbelse motieven uit onze cultuurgeschiedenis beter te kunnen duiden. Maar ik bleef steeds herhalen: de ziel moet gevoed worden! Ziel, wat is dat dan? “Wat bedoelde ik met “ziel?”, zo was de vraag van de VUE.

RUIMTE - MENS & TIJD

Ik zei: “De ziel is: “de héle mens zélf, als ademhalend wezen, je bent het hélemaal! Binnen en buiten. En ook: de ziel is het instrument waarmee je in contact kunt treden met de héle werkelijkheid. En vooral: de ziel zoekt naar voeding en gaat spreken als de binnenkant geraakt wordt”. Deze poging tot definitie bracht de VUE ertoe mij uit te nodigen tot het geven van een cursus, die ik dus noemde: “Zorg voor je ziel! – Uitroepteken!” De toevoeging van dat uitroepteken sloeg op de noodzaak van die zorg voor je eigen ziel. Over hoe je zorgen kunt voor je ziel in deze tijd waarin je meer en meer op jezelf wordt teruggeworpen; je realiseert je het opeens, dat dat zo is. De dichtregel van Hendrik Marsman uit “Tempel en Kruis” verwoordt heel goed hoe dat voelt, dat op jezelf teruggeworpen te zijn: “Ik sta alleen, geen God of maatschappij die mij betrekt in een bezield verband.....“ Zélf tijd nemen voor je ziel Een vertelling van de rebbe Menachem Mendel Schneerson illustreert goed hoe hardwerkende mensen in deze seculiere tijd opeens doorkrijgen dat hun ziel voeding én oefening nodig heeft, maar ook hoe daardoor dat gevoel van alleen-staan doorbroken kan worden:

RUIMTE MENS EN TIJD oktober 2011b_Opmaak 1 14-10-11 09:26 Pagina 9

PERSPECTIEVEN

“Zorg voor je ziel – Uitroepteken!” Jeanne Traas-Hageman, voorganger Oost-Twente

Een man kwam bij de rebbe met de klacht dat zijn leven niet genoeg betekenis had. Ja, zeker, zijn carrière verliep succesvol, en zijn vrouw en kinderen waren gezond, maar aan het eind van de dag voelde hij zich eenzaam en leeg. “Besteed je wel eens tijd aan je ziel?” vroeg de rebbe hem. “Hoe kan ik tijd voor mijn ziel hebben als ik zo door mijn werk en door mijn gezin word opgeslokt?” “Er is een oud spreekwoord”, antwoordde de rebbe, “dat zegt dat als twee mensen met elkaar in contact komen er twee zielen tegenover één lichaam staan. Omdat het lichaam van nature op zichzelf betrokken is, kunnen de krachten van twee lichamen niet samengaan; elk lichaam streeft naar bevrediging van zijn eigen behoeften. De ziel daarentegen is van nature onzelfzuchtig, dus als twee mensen hun krachten bundelen zullen hun zielen samensmelten. Mag ik je een voorstel doen? Jij en ik komen hier en nu overeen dat je iedere dag een bepaalde hoeveelheid tijd aan studie en gebed zult wijden, en dat je bovendien een goede daad zult verrichten. Dat zal je ziel voeden en aan al je handelen richting en betekenis geven, zodat je leven niet langer door de krachten van het toeval worden beheerst.”

Niet langer geleefd worden, maar léven De bovenstaande vertelling eindigt met de vaststelling dat het-bezig-zijn-met-zorgvoor-je-ziel je steeds bewuster zal maken, je wordt minder geleefd, je gaat zélf leven. Veel klachten, zinloosheid, vage depressiviteit, gevoelens van desillusie t.a.v. relaties, hunkering naar persoonlijke vervulling, honger naar inspiratie zijn tegenwoordig tekenen van het verlies van belangstelling voor wijsheid van de ziel. Dus lijkt het nog steeds zinvol enige hulp te zoeken bij het leven vanuit de ziel. Cursussen als hierboven beschreven hielpen daarbij. Ze leverden zelfs nieuwe leden op! En: Het inspiratie-werk gaat door! In week 43 van 2011, (die begint met 24 oktober 2011), zal op www.VrijZichtMagazine.eu een nieuwe rubriek verschijnen met als titel: Zorg voor je ziel ! - Uitroepteken! Elke oneven week zult u daar een “recept” voor uw ziel kunnen vinden. Zorg voor de ziel is een gewijde kunst, zei Plato al. Je hebt die zorg immers nodig voor “het ambacht van het leven”.

oktober 2011

RUIMTE MENS EN TIJD oktober 2011b_Opmaak 1 14-10-11 09:27 Pagina 10

PERSPECTIEVEN

Ga een partnercontact aan en laat je verrassen Tina Geels, voorganger De Woudkapel Dat heb ik vaak gezegd tegen vele vrijzinnigen om mij heen vanuit jarenlange ervaring die mij veel inspiratie heeft gegeven. En dan gaat het over vrijzinnige partner contacten in het buitenland. Vanuit de remonstrantse gemeente Utrecht, waar ik twintig jaar predikant was en nu vanuit de Woudkapel in Bilthoven waarbij ik sinds een jaar voorganger ben. Het gaat daarbij om historisch besef, zorg voor elkaar, willen leren van elkaar en samen geloven in een hoopvolle toekomst voor vrijzinnigen hier, daar in Oost Europa en op andere plekken in de wereld. Met name de UUA, Unitarians and Universalists in de US, een vrijzinnig kerkgenootschap, zo willen ze gekend zijn van een kleine twee miljoen. Tijdens mijn verblijf in Amerika ook wel gekscherend - de hippie kerk- genoemd.

Vanaf 1900, bij de oprichting van de IARF (International Association for Religious Freedom, toen onder een iets andere naam), waren we erbij ook vanuit de vrijzinnigheid in Nederland. De eerste interreligieuze wereldbeweging werd opgericht vanuit een sterk idealisme door gedreven mensen, die vertrouwen hadden in een gedeelde toekomst. Het initiatief is breed overgenomen door interreligieuze raden op diverse plekken ook in Nederland. Dat is een gemeenschappelijke traditie van waaruit ook de NPB verbonden is met vrijzinnigen buiten Nederland. De bakermat van de christelijke vrijzinnigheid, met als tweede wortel, het religieus humanisme vinden we lang voordat de NPB werd opgericht in Transsylvanië, het huidige Hongaars sprekende deel in Roemenië. De Unitarische kerk van Transsylvanië (UKT) is officieel gesticht in 1568 (!) en telt momenteel zo’n 60.000 leden. Binnenkort geünieerd met de Unitarische kerk in Hongarije zelf, komen er dan nog zo’n kleine 5000 leden bij. De UKT heeft een sterk zelfbewustzijn en weet dit nog steeds over te dragen aan de volgende generatie. Zowaar met een eigen catechismus. Omdat zij Jezus als mens, the best son of God, zien en dus Jezus niet aanbeden hebben, kent de UKT een geschiedenis van vervolging en van ontken-

RUIMTE - MENS & TIJD

ning. Daaroverheen nog eens twee generaties communisme maakt dat deze unieke, moderne kerk eeuwenlang in een groot isolement heeft geleefd: theologisch, sociaal en maatschappelijk. Waarom zou je met hen, vreemd en onbekend een partnercontact willen aangaan? Zowel de Remonstrantse Broederschap als de NPB, zijn uniek maar ook verbonden alleen met de Nederlandse cultuur en geschiedenis. Partners zoeken, maatjes met wie je jouw overtuiging kunt delen en aan wie je jouw eigen vrijzinnigheid kunt toetsen, is voor mij een vanzelfsprekende zaak geworden. We hebben het er vaak over, in de vrijzinnigheid zeker, dat we ons onderdeel voelen van een groter geheel. Dat geldt hier heel concreet. In een andere context, die van Engeland, Zwitserland, Polen, Tjechië maar vooral Transsylvanië, leven onze tochtgenoten vrijwel altijd in eenzelfde minderheidspositie als de vrijzinnigen hier in Nederland. Samen optrekken was lange tijd vanuit de IARF een vanzelfsprekendheid en als zodanig een inspirerende zoektocht naar de relevantie van de vrijzinnigheid internationaal. Vanzelf kwam daar een zekere zorg voor elkaar bij. Gewoon omdat men elkaar beter leert kennen. Gewoon omdat je elkaars zorgen en pijn gaat zien naast de vreugde en de vrijheid die de vrijzinnigheid te bieden heeft.

RUIMTE MENS EN TIJD oktober 2011b_Opmaak 1 14-10-11 09:27 Pagina 11

PERSPECTIEVEN

Ga een partnercontact aan en laat je verrassen Tina Geels, voorganger De Woudkapel

Met de ontkerkelijking in Nederland is de geloofwaardigheid van deze wederzijdse betrokkenheid zijn relevantie verloren. De Wende van 1989 heeft daar verandering in gebracht. Achter het voormalige IJzeren Gordijn werd de grote ellende zichtbaar van wanhopige mensen. Hier groeiden de bomen tot in de hemel, zeker toen- dacht men. Daar was het chaos en grote verwarring. Gehavend kwamen ook de Unitariërs van Transsylvanië van onder het puin van het communisme vandaan. De UUA gaf hulp, vooral veel materiële hulp. Maar waar bleef Nederland? Ook na 1989 bleef Oost Europa voor velen van ons een blinde vlek. Door particuliere en vriendschappelijke contacten, zeker ook vanuit de traditie van de IARF, is er een nieuw begin gemaakt. Er groeiden partnercontacten. Er werden conferenties georganiseerd om elkaar opnieuw beter te leren kennen. Vanuit de US was een PCC, Partner Church Council, opgezet voor duurzame financiële en morele ondersteuning aan de uitgeholde maar sterke moederkerk in Transsylvanië. De partnercontacten vanuit de Nederlandse vrijzinnigheid zijn tot nu toe incidenteel gebleven. Tijdens mijn lezingen over de UKT ook bij een aantal NPB afdelingen, heb ik natuurlijk mijn publiek uitgenodigd ook een partnercontact aan te gaan. Steeds was het bezwaar: wij hebben daar geen mensen voor. Ik bracht in - toch ben je daar nodig. Het zijn je broeders en zusters die nog steeds in nood zijn. En ik redeneerde, van-uit eigen ervaring andersom, het geeft je energie en nieuwe inspiratie ook voor je eigen afdeling/gemeenschap. Al ben je maar met twee mensen die een bezoekje willen brengen aan een van de oude Unitarische gemeenten in Roemenië, je zult anders terugkomen dan je erheen bent gegaan. Vaak werd mij ook gevraagd: wat hebben wij eraan? Die vraag blijft moeilijk te beantwoorden als hij is gesteld vanuit de Hollandse koopmansgeest. Op spiritueel vlak ligt dat anders. Wij hebben terug ontvang-

en iets wat we hier zijn kwijtgeraakt: een open hart, ultieme gastvrijheid, tijd, vriendschap, liefde, warmte en de hoop op een gedeelde toekomst. Het besef dat je nodig bent is voor mij alle reden om steeds weer te gaan. Vanuit een vrijzinnig isolement dat voortduurt, ingeklemd door de Roemeens orthodoxe staatkerk, geïsoleerd als etnische minderheid in een groot land waar de corruptie gewoon wordt doorgegeven aan de volgende generatie, ben je als vrijzinnige Nederlander meer dan welkom. Hoe kom je anders terug? Je krijgt spiegels voorgehouden waar je niet om hebt gevraagd. Het is aan jou of je daarin wilt kijken en jezelf wilt ontmoeten door de ogen van die ander. De zorg voor elkaar is niet altijd gelijktijdig. In een partnercontact ga je een verbinding aan van twee kwetsbare groepen. Op een of andere manier versterkt dat elkaar. Natuurlijk wordt er ook financieel een beroep op ons gedaan, so what? Zorgen voor elkaar is geven zonder zeker te weten wat je ervoor terug krijgt. Zorgen voor elkaar is delen vanuit wederzijds respect. Laat je verrassen – liever dan: ga de verantwoordelijkheid aan. En zet een eerste stap. Roemenië is een prachtig land en dichterbij dan de US. Daarna zijn er vele spelregels uitgedacht en aan te bevelen om een partnercontact zinvol lang op de rails te houden tot wederzijdse vreugde en inspiratie.

oktober 2011

RUIMTE MENS EN TIJD oktober 2011b_Opmaak 1 14-10-11 09:27 Pagina 12

PERSPECTIEVEN

Zorg voor de naaste door de jaren heen

Elsbeth Goettsch

De NPB heeft niet, zoals veel kerken, een centrale diaconale poot gehad. De zorg voor de naaste medemens werd in de loop van de geschiedenis zowel landelijk als plaatselijk georganiseerd. Die zorg kreeg op verschillende wijze vorm. Al bladerend in de oude Jaarboeken van de NPB kwam ik de volgende voorbeelden van zorg voor de mens tegen. Telkens maak ik een sprong van 10 jaar om niet te veel in details treden. En ik begin in 1921 omdat vanaf dat jaar de jaarboeken op de NPB zolder te vinden zijn. In Amersfoort hield men volksavonden voor arbeiders die leidden tot de volgende ontboezeming: "Laat ons hopen, dat de arbeider langzamerhand deze mooie leerzame voordrachten leert verkiezen boven de bioscoop of erger: de straat en de herberg." En in Zwolle had men een onderafdeling die zorg droeg voor de wijkverpleging. Landelijk was er de organisatie van vakantiekolonie 'Naar buiten' in Lunteren actief en ook was er een vereniging voor vrijzinniggodsdienstigen voor militairen en militaire tehuizen. Verder was er de commissie van de postpropaganda die boeken aan belangstellenden toezond. Een 'Commissie van Finantieele Bijstand' bestaat er dan ook al (NPB Jaarboek 1921) Tien jaar later is men als Indische Commissie van den Protestantenbond in gesprek met de Centrale Commissie voor het Vrijzinnig Protestantisme in Nederland om het werk daar onder te brengen. Deze commissie is ondertussen in dat jaar druk bezig om samen met S.I.M.A.V.I. (Steun in Medische Aangelegenheden voor Inheemsen) een medische dienst van vrijzinnigen voor de inheemse bevolking in de koloniën op te zetten. De eerste resultaten van een inzameling van bijdragen zijn echter onbevredigend. In de rede van dr. K.H. Boersema bij het 60jarig bestaan van de NPB wordt teruggeblikt op de sociale inspanningen. Hij meldt dat in Leiden intussen het voorbeeld van Zwolle was gevolgd en er een bloeiende wijkverpleging tot stand was gekomen. Onder leiding van professor Van Oort was begonnen aan zorg voor de fabrieksarbei-

RUIMTE - MENS & TIJD

der in de arme wijken om het maatschappelijke maar vooral morele peil van de arbeider op een hoger plan te brengen. Vooral vanuit godsdienstig perspectief. Hij schetst ook de geschiedenis van het Bondshuis in Huis ter Heide Veel commissies en plaatselijke verenigingen hadden daar dagen doorgebracht. Maar helaas bleken ook daar de financiële middelen ontoereikend en moest men afscheid nemen van het Bondshuis. (NPB Jaarboek 1931) In 1941, oorlogstijd, blijkt er op landelijk gebied de Commissie voor Sociaal Werk en de Commissie voor geestelijke verzorging in Sanatoria te zijn bijgekomen. De afdeling Haarlem maakt melding van wijkverpleging. (NPB jaarboek 1941) De jaren na de oorlog geeft een beter overzicht van het sociale werk. Er zijn 13 rustweken voor vrouwen georganiseerd in het Bondshuis in Soesterberg, het koloniehuis in Lunteren en 'Onse Bliscap' in Amerongen. De Commissie voor Sociaal werk is nu ondergebracht in een aparte Stichting. Men is met de NPB op zoek naar een conferentieoord om eenvoudige vakantiemogelijkheden te creëren voor gezinnen. Onder die Stichting valt ook het Prins Hendriksoord, een herstellingsoord voor geestelijke rustbehoevenden, in Lage Vuursche. 't Zonnehuis dat vakantiekampen voor kinderen tussen de 6-12 jaar had het moeilijk. In de koloniehuizen in Lunteren en Oostvoorne werden vele zwakke kinderen verpleegd. (NPB jaarboek 1951)

RUIMTE MENS EN TIJD oktober 2011b_Opmaak 1 14-10-11 09:27 Pagina 13

PERSPECTIEVEN

Zorg voor de naaste door de jaren heen

Elsbeth Goettsch

Renkum/Heelsum, Utrecht, Voorburg, Weesp, Zeist en Zevenhuizen hielden collectes of bazaars waarvan de opbrengsten voor sociale werken in binnen- en buitenland waren bestemd. De Stichting Mens en Samenleving heeft er dan inmiddels twee herstellingsoorden bij: Het Duinhuis en Mens en Samenleving. Er is een Boddaertcentrum en een bejaardenhuis Villa Carla. (NPB jaarboek 1981-1982)

Prins Hendriksoord In 1962 is de afdeling Bennekom begonnen met een kookcommissie die maaltijden maakt voor gezinnen waar de huisvrouw is uitgevallen. In Leiden is een stichting voor een tehuis voor ouderen opgericht. Landelijk blijkt het conferentieoord er te zijn gekomen want er is sprake van het Bondshuis 'Venwoude'. De Vrijzinnig Protestantse Stichting voor Bejaardenzorg is begonnen met zijn werk van zorg voor bejaarden en het oprichting van bejaardenhuizen. (NPB jaarboek 1962) Tien jaar later is de Stichting voor Sociaal werk bezig zijn werkterrein uit te breiden en heeft daarvoor een nieuwe organisatie opgericht. De Stichting Mens en Samenleving. Deze Stichting heeft 'secties als herstellingsoordwerk, kinderkampen en kinderuitzending, recreatiewerk en verpleging geestelijk gestoorde bejaarden' (NPB jaarboek NPB 1970-1971 blz. 9). In de jaren zeventig steunt de afdeling Bennekom een polikliniek in ZaĂŻre, terwijl de afdeling Bilthoven 6 'peetkinderen' in India heeft en betrokken is bij de S.O.S. Kinderdorpen. De afdeling Heemstede/Bennebroek schonk Unicef een deel van de opbrengst van de Fancy Fair en adopteerde een Foster Parents-meisje in IndonesiĂŤ. De afdeling Huizen gaf een groot deel van de opbrengst aan een tehuis voor gehandi capte kinderen in Pakistan. Ook de afdelingen Laren/Blaricum, Naarden/Bussum,

In de tachtiger jaren is er aandacht voor de Stichting Hulp Noord-Ierland waarbij Ierse kinderen in Nederland vakantieweken mogen doorbrengen. De NPB participeert in de Stichting Oecumenische Hulp. Deze stichting heeft een alternatief adoptieplan opgezet: Kinderen in de Knel. In de afdelingen wordt melding gemaakt van opbrengsten van bazaars voor Artsen zonder Grenzen en het Tilapia-project. (NPB Jaarboek 1990-1991) In het Jaarboek 10 jaar later is de Stichting Hulp Noord-Ierland er niet meer. De werkzaamheden van de Stichting Mens en Samenleving hebben zich toegespitst op de thema- en vakantieweken. De Vrijzinnig Protestantse Stichting voor Bejaardenzorg heeft geen huisvesting voor bejaarden in zijn werkpakket maar beheert het vermogen en geeft subsidies uit aan projecten voor ouderen die het leven voor deze groep veraangenamen. De korte beschrijvingen van de activiteiten van afdelingen zijn niet meer opgenomen in het jaarboek dus daar is weinig over te vertellen. (NPB Jaarboek 2000-2001) Als men dit overzicht bekijkt kan men constateren dat veel van de sociale werkzaamheden uit het verenigingsleven zijn verdwenen. De activiteiten zijn blijkbaar in de vorige eeuw steeds meer onderdeel van onze verzorgingsstaat geworden. Particuliere initiatieven komen nu echter weer op gang nu de overheid zich terugtrekt. De zorg voor de medemens komt zo langzamerhand weer geheel terug op de schouders van de naaste.

oktober 2011

RUIMTE MENS EN TIJD oktober 2011b_Opmaak 1 14-10-11 09:27 Pagina 14

PERSPECTIEVEN

Filmrubriek

AnneRose Zelders

De films, die ik heb geselecteerd, gaan over zorg, aandacht, “diaconie” in het persoonlijk leven van mensen. Dragen wij daar niet allemaal aan bij, ieder op zijn eigen manier? De documentaire: “Verdwaald in het geheugenpaleis”, laat ook iets zien van wat er in de georganiseerde zorg gebeurt.

Marvin’s Room

Les Choristes (2004, Frankrijk)

Regisseur: Jerry Zaks, (1996, VS, 98 min.) Naar een toneelstuk van Scott McPherson. Acteurs: Diane Keaton, Meryl Streep, Leonardo di Caprio, e.a.

Regisseur: Christophe Barratier Acteurs: Gerard Junot, Francois Berleand, Jean-Baptiste Maunier, Kas Merad, e.a.

Jaren geleden heeft Bessie haar zelfstandige bestaan opgegeven om de zorg op zich te nemen voor haar bedlegerige vader en haar kinderlijke tante. Dan wordt er leukemie bij Bessie geconstateerd en komt haar zuster, die ze in 17 jaar niet gezien heeft, samen met haar 2 zoons naar huis terug. Het is de eerste keer in 17 jaar dat zij elkaar weer zien. Een schrijnend en scherp relaas over oude wonden, familiebanden, liefde en verantwoordelijkheid.

In 1949 is Clement Matthieu, een werkloze muziekleraar, die de betrekking van surveillant aanvaardt in het internaat “Au Fond de L’Etang”, waar de moeilijke gevallen worden geplaatst. Rachin, de directeur laat een ijzeren discipline heersen. Matthieu snapt echter dat de kinderen meer behoefte hebben aan begrip en vrijheid en genegenheid. Hij probeert dit binnen de mogelijkheden van de strenge schoolregels door een koortje op te richten in zijn klas, waarvoor hij toestemming krijgt van de directeur … Twee visies op de opvoeding worden hier getoond: de directeur die tucht wil en Matthieu, die met het koor een doel aan de kinderen wil geven en daardoor ook begrip en liefde.

Away from her Regisseur: Sarah Polley (2007, Canada, 110 min.) Acteurs: Julie Christie, Gordon Pinsent, Olympia Dukakis, e.a. Na 44 jaar huwelijk ontdekt een getrouwd stel dat de vrouw vroegtijdige tekenen van Alzheimer vertoont. Zij gaan plannen maken om haar naar een van alle faciliteiten voorzien verzorgingshuis te laten gaan. Het is moeilijk voor allebei. Des te meer voor hem, als zij, eenmaal daar, zich zeer gaat hechten aan een mannelijke patient.

RUIMTE - MENS & TIJD

RUIMTE MENS EN TIJD oktober 2011b_Opmaak 1 14-10-11 09:27 Pagina 15

PERSPECTIEVEN

Filmrubriek

Intelligent, integer en indringend drama, dat sentimentaliteit vermijdt wanneer de karakters deze moeilijke reis samen gaan afleggen.

Le gamin au vélo Regisseur:Jean-Pierre en Luc Dardenne (2011, België, 87min.) Acteurs : Thomas Doret, Cecile de France, e.a.

AnneRose Zelders

Ze heeft als motief, dat ze een daad van barmhartigheid wil verrichten. Ze is er gewoon en hoopt dat Cyril haar liefde wil accepteren. De fiets staat symbool voor de ultieme vrijheid en voor het zoeken naar een beetje liefde en zorg. Het verhaal wordt omlijst door het gebruik van muziek van steeds hetzelfde fragment van Beethoven’s 5e en zacht zomerlicht. Iets wat de Dardennes in hun vorige films nooit gebruikten. Dus een heel andere aanpak dan we van de broers gewend zijn in o.a. Le Fils, l’Enfant (2005) en La Promesse (1996). Belangrijke vraag: Wat zijn wij eigenlijk bereid om voor iemand te doen? Leuk om te weten is, dat er nog meer films zijn, waarin de fiets het symbool is voor de ultieme vrijheid: Fietsendieven ( 1948), L’Ecole de Facteurs (1947) en Jour de Fête (1949), The Day I became a Woman (2000), Le Velo de Ghislaine Lambert (2001), Beijing Bicycle (2001), Les Triplettes de Belville (2003), Richting West (2010).

In de filmkrant staat als kop boven de recensie: “ Met de fiets naar de vrijheid.” Hoe simpel kan een verhaal zijn? Een fiets, een jongetje op zoek naar zijn vader en een vrouw, die hem liefde wil geven. De Dardennes wonnen er bijna hun 3e Gouden Palm mee. Cyril woont in een tehuis, maar is daaruit ontsnapt om op zoek te gaan naar zijn fiets en naar zijn vader (Jeremy Rennier), die zijn fiets te gelde heeft gemaakt. Maar wat hij eigenlijk zoekt is bescherming en troost. Dan ontmoet hij de kapster Samantha, die hem dat geven kan.

Verdwaald in het geheugenpaleis Regisseur: Klara van Es “Acteurs”: Bewoners van het zorgcentrum Iduna in Essen bij Antwerpen Debuutfilm van Klara van Es en eerste documentaire over leven met dementie door de ogen van de bewoners, die samen in woonzorgcentrum Iduna verblijven onder continue begeleiding en zorg. Ze bevinden zich in de eerste fase van de ziekte. Een integere en ontroerende film. (Kijk op google voor meer informatie.)

oktober 2011

RUIMTE MENS EN TIJD oktober 2011b_Opmaak 1 14-10-11 09:27 Pagina 16

BOEKEN

Brieven van schrijvers

Frans Brinkman

Die schrijvers zijn in dit geval Ferdinand Bordewijk (1884-1965) en Willem Frederik Hermans (19211995). De brieven beslaan de periode 1944-1965. Deze leeseditie van de correspondentie (dus zonder uitgebreid wetenschappelijk commentaar) bevat 33 brieven van Bordewijk aan Hermans, 17 van Hermans aan Bordewijk en 1 brief van Hermans aan mevrouw Bordewijk-Roepman. Tussen beide auteurs was dus en groot leeftijdsverschil. Uiteraard waren er eveneens verschillen in persoonlijkheid en levensstijl. Wat ze delen is een kijk op het bestaan waarin plaats is voor het fantastische, het ongewone en het toevallige. Ze besteden in hun werk aandacht aan theater en film, terwijl ze een hekel hebben aan het literaire wereldje met zijn mandarijnen, vriendjespolitiek en corruptie. Ze kunnen elkaars originaliteit waarderen. Hermans heeft wel kritiek, in ander verband, op Bordewijks persoon (hij schrijft beter dan hij praat). Verder mist hij een gedachtewisseling op levensbeschouwelijk en moreel gebied. Bordewijk heeft een groeiend respect voor de prestaties van zijn jongere collega en probeert hem in een of andere commissie te krijgen, wat trouwens niet lukt. De lezing van deze briefwisseling kan ertoe leiden het werk van beide auteurs nog eens ter hand te nemen. Het verzameld werk van Hermans is nog niet compleet.

Bijzondere Gedichten Maud Vanhauwaert is 27 jaar. Ze was tot nu toe in de weer met taal en met communicatiewetenschap. Ze is ook kunstenares. De poëzieclub uit Amsterdam waarbij ik ben aangesloten koos haar 1e gedichtenbundel uit voor clubleden. Titel: Ik ben mogelijk (Querido, Amsterdam 2011).

RUIMTE - MENS & TIJD

In 5 afdelingen groepeerde ze haar wat je kunt noemen beschrijvende gedichten. Maud V., dat valt op, observeert scherp en geeft in originele taal weer wat ze waarneemt. In de rubriek ”Verenigde straten” bijvoorbeeld schrijft ze: “er liepen vrouwen in een straat ze vonden elkaars schoenen lelijk / dat is het enige dat ooit tussen hen is gebeurd / ze kruisten elkaar keken naar elkaars schoenen vonden die lelijk”, p. 15. In de rubriek “Toch” staat op p. 25 : “er hoeft nog altijd niet veel te gebeuren voor ik aan je denk / iets wat niet op jou lijkt is al genoeg dan denk ik kijk / dit lijkt echt niet op haar”. Tenslotte: In de rubriek “Voor de zekerheid” lees je: “zoals alle mensen / heb ik de meeste prijzen op deze wereld niet gewonnen heb ik de meeste boeken niet gelezen er nog minder van geschreven heb ik de meeste kinderen niet gebaard de meeste mensen nooit ontmoet de meesten niet eens gekust / dat stelt mij voor vandaag gerust" (p. 57).

Reactie Maud V. heeft een humane inslag in haar poëtische opmerkingen. Ze heeft een band met de wereld zoals die is. Ze zoekt, soms humoristisch of laconiek, haar weg in de veelheid van gebeurtenissen en/of gevoelens. Een aantal gedichten is heel lang. De dichteres hoopt op geluk voor de lezers en voor haarzelf. Zo mogelijk.

RUIMTE MENS EN TIJD oktober 2011b_Opmaak 1 14-10-11 09:27 Pagina 17

BOEKEN

Op weg met de Gnosis

Roel van den Broek

Katrijne Bezemer, Op weg met de Gnosis. Een alternatief christendom, Rotterdam: Synthese, 2011, 157 blz. Prijs: € 17,50. De vondst van de gnostische bibliotheek van Nag Hammadi (Egypte, 1945) heeft het beeld van het vroege christendom grondig veranderd. De overgrote meerderheid van de geschriften in deze bibliotheek behoorde tot de zogenaamde gnostische geestesstroming, die ook in het christendom van de tweede en de derde eeuw een factor van betekenis is geweest. Het uitgangspunt van deze stroming was de overtuiging dat de kern van de mens, zijn meest wezenlijke zelf, uit een hogere wereld van licht en vrede afkomstig is en op een tragische manier verstrikt is geraakt in onze aardse werkelijkheid. Wie dit inziet, heeft Gnosis, ‘Kennis, geestelijk inzicht’, en heeft daarmee tegelijk de bevrijding uit de materiële sfeer gevonden. De afgelopen zestig jaar zijn honderden boeken en duizenden artikelen aan de wetenschappelijke bestudering van deze teksten gewijd. Bekende titels uit Nag Hammadi zijn het Evangelie van Thomas en het Evangelie der Waarheid. Een aantal van deze authentieke teksten heeft ook buiten wetenschappelijke kringen veel aandacht getrokken, omdat er zich een christendom in manifesteert dat sterk afwijkt van wat in de kerken gangbaar is geworden. Zo is Jezus er niet degene die aan het kruis de zonden der mensheid verzoent, maar de leraar die de gnosis aan de mensen bekend maakt, d.w.z. hun geest verlicht met de bevrijdende kennis over hun herkomst, huidige situatie en bestemming. Zijn opstanding moet niet lichamelijk, maar geestelijk verstaan worden. Zo is er in deze nieuwe teksten een alternatief christendom zichtbaar geworden, dat in onze tijd door veel christenen als een bevrijding wordt ervaren.

Katrijne Bezemer, o.a. NPB-predikant in Voorburg/Sassenheim, laat in haar boek zien hoe deze oude gnostische teksten ook in onze tijd de inspiratiebron voor een alternatief christendom kunnen zijn. Zij doet dat in twintig korte hoofdstukken met een vast stramien: eerst een citaat uit een gnostische tekst, dan een stukje ‘Achtergrond’, dat vooral historisch georiënteerd is, gevolgd door een beschouwing over wat het ons nu te zeggen heeft, onder de titel ‘Betekenis’, en tot slot een korte opdracht of bemoediging onder het kopje ‘Op weg’. Nadere toelichtingen en literatuurverwijzingen worden in aparte aantekeningen gegeven (op p. 101 ontbreekt het nummer van de aantekening; op p. 150 zijn de aantekeningen 2 en 3 omgewisseld). Het boek heeft een duidelijk ‘pastorale’ bedoeling, in de zin dat het ‘geestelijke begeleiding’ wil bieden. Het centrale begrip dat telkens terugkeert, is dat van persoonlijke groei. Wie de gnostisch-christelijke weg volgt, komt tot het inzicht, dat de materiële werkelijkheid ons het zicht op ons ware wezen en de ware werkelijkheid kan ontnemen. Naar aanleiding van spreuk 28 van het Evangelie van Thomas, over geestelijke dronkenschap, blindheid en leegte, wijst de schrijfster op ‘de roes of de beslommeringen van het leven’, en zegt dan: ‘Het religieuze leven vraagt om een rustige, beheerste en langdurige inspanning in eenzelfde richting. Het moment van ‘wakker worden’ of ‘nuchter worden’ is het moment waarop iets anders in jou de dingen ziet en begrijpt. Het ziet het ego

oktober 2011

RUIMTE MENS EN TIJD oktober 2011b_Opmaak 1 14-10-11 09:27 Pagina 18

BOEKEN

Op weg met de Gnosis

en is daar niet tevreden mee. (...). Het is het grote gebeuren waarin de greep van het ego op de mens afneemt en het hogere leven in de mens zich aandient. De persoon ziet meer, begrijpt meer en is verbluft dat hij dit nooit eerder heeft gezien en begrepen’ (p. 36/37). Dat houdt in ‘het weer in direct contact komen met God, de bron van ons bestaan, de Christus in jezelf tot leven wekken, of hoe je het maar noemen wilt’ (p. 112). Christus is daarbij een belangrijke hulp, deel van het ‘aanbod van de hogere wereld aan de mens’, maar ‘wie Christus dan ook geweest is en voor jou in het heden nog is, het gaat er uiteindelijk om dat je jouw weg en richting volgt. Juist het bestaan van een goddelijke vlam in de individuele mens bevestigt dat het niet de bedoeling is iemand, hoe groot ook, hoe betekenisvol dan ook, na te volgen in de zin van na te doen’ (p. 118/119). Er staan in dit boek veel observaties en adviezen die wijs en behartigenswaardig zijn. Maar ik kan mij niet aan de indruk onttrekken, dat de auteur meer haar eigen inzichten in de gnostische teksten heeft teruggelezen dan dat die haar tot die inzichten gebracht hebben. Bovendien gebruikt zij de teksten nogal selectief, ongeveer op de manier waarop veel moderne christenen met de bijbel omgaan. Dat is op zichzelf niet erg, want zinvolle teksten uit een ver verleden bevatten nu eenmaal voorstellingen die niet meer bij ons wereldbeeld passen. Maar de lezer krijgt daardoor geen duidelijk beeld van wat de gnostici nu precies dachten. In het algemeen schiet de historische informatie in dit boek nogal eens te kort. De auteur zou toch moeten weten, dat de bijbel niet, zoals zij beweert, ‘in de 4de eeuw werd samengesteld’ en ook dat toen echt niet bepaald werd ‘welke teksten wel en niet in de Bijbel zouden worden opgenomen’ (p. 12). De gnostici trokken niet rond in

RUIMTE - MENS & TIJD

Roel van den Broek

kleine groepjes om nieuwe gemeenten te stichten, zoals o.a. op p. 53 beweerd wordt. Die informatie slaat op de Messalianen, een spiritualistische beweging uit de vierde eeuw, maar dat waren beslist geen gnostici! De niet-gnostische christenen worden in het boek vaak als ‘de kerk van Rome’ aangeduid, maar dat samenvattende begrip voor ‘de orthodoxie’ bestond in de tweede en derde eeuw nog niet. De christelijke gnostici waren, zeker in de tweede eeuw, meestal gewoon lid van een plaatselijke christelijke gemeenschap. Er waren wel geheel verschillende opvattingen over God, de mens en Christus, zowel bij gnostische als niet-gnostische christenen. Men heeft de tweede eeuw wel eens vergeleken met een groot laboratorium, waarin allerlei ideeën werden uitgeprobeerd die richtinggevend voor de toekomst zouden kunnen zijn. Kortom, Katrijne Bezemer heeft in haar boek, uitgaande van een selectie gnostische teksten, een zinvolle weg naar innerlijke ontwikkeling en spirituele groei gewezen, maar de historische toelichtingen hadden wel wat nauwkeuriger gekund.

RUIMTE MENS EN TIJD oktober 2011b_Opmaak 1 14-10-11 09:27 Pagina 19

COLUMN

Zorgzaamheid zonder grenzen Ferd van Koolwijk, organisatie adviseur en sociaal ondernemer Wie wel eens gereisd heeft in ontwikkelingslanden zoals India zal ongetwijfeld getroffen zijn door de overal zichtbare diepe armoede: talloze mensen in kapotte en vervuilde kleren, sterk vermagerd, wonen op straat zonder enig perspectief op een menswaardig leven. Ondanks regelmatig opduikende positieve berichten over de groei van de economie in India leven daar zo’n 350 miljoen mensen onder de armoedegrens van 1 dollar per dag; dit betekent dat je niet weet of je de volgende dag eten kunt kopen, voor jezelf en voor je kinderen.

Er is nauwelijks sprake van een sociaal vangnet in India. Als het leven tegen zit, bijvoorbeeld de echtgenoot overlijdt of vertrekt, blijft een moeder achter met de kinderen. Zodra ze de huur niet meer kan betalen, wordt ze met kinderen en al op straat gezet. Met haar kinderen overleven in een portiek, onder een viaduct, in de buurt van stations of markten is dan het belangrijkste doel; werken is geen optie omdat ze haar kinderen niet kan meenemen. Leven op straat ken zijn eigen gevaren: er zijn moeders die ’s nachts hun kinderen aan zich vastbinden, uit angst dat deze ontvoerd worden en gedwongen te werk gesteld in de prostitutie. In India leven meer dan 10 miljoen kinderen op straat zonder begeleiding door verantwoordelijke volwassenen; wereldwijd zijn dat er zo’n 400 miljoen. Met één procent van het geld dat als steun naar Griekenland gaat zou deze humanitaire ramp kunnen worden opgelost, maar straatkinderen zijn door velen de facto al lang geleden opgegeven. Voor de media is dit schrijnende probleem geen thema meer, omdat het geen nieuwswaarde heeft. Met dit vraagstuk in gedachten ben ik in 2001 voor een verkenningsreis naar India gegaan om te onderzoeken of het mogelijk is een grootschalige oplossing te

ontwikkelen voor straatkinderen. Na ter plaatse met deskundigen en ook straatkinderen zelf te hebben gesproken, en na de nodige rapporten te hebben bestudeerd, schreef ik een businessplan en richtte ik in 2002 met enkele vrienden Partnership Foundation op. Doel van Partnership Foundation is het bieden van onderdak, onderwijs en hulp bij re-integratie aan 10.000 straatkinderen in India. De stichting bestaat in Nederland geheel uit vrijwilligers en ontwikkelde de afgelopen jaren een goedkope en repliceerbare oplossing: straatkinderen onderbrengen in bestaande schoolgebouwen. De scholen worden eerst verbouwd (douches, toiletten, een keukentje, een verdieping op het dak), waarna er een ‘gratis kostschool voor straatkinderen’ gevestigd wordt. De voormalige straatkinderen worden voorzien van alles wat zij nodig hebben: kleding, voeding, medische zorg, onderwijs, maar ook is er aandacht voor zang, dans, toneel, sport en excursies. Voor zover de kinderen nog (niet-destructieve) verwanten of familie hebben, blijft het contact vanzelfsprekend in stand. Een streng geselecteerd en goed opgeleid team van huismoeders zorgt voor de kinderen, 7 dagen per week, 24 uur per dag.

oktober 2011

RUIMTE MENS EN TIJD oktober 2011b_Opmaak 1 14-10-11 09:27 Pagina 20

COLUMN

Zorgzaamheid zonder grenzen Ferd van Koolwijk, organisatie adviseur en sociaal ondernemer

Het thema van deze Ruimte is zorgzaamheid, een belangrijk ijkpunt voor elke beschaving. Wie zorgt er voor je als je dat zelf niet kunt, of niet meer kunt, of even niet kunt? Dat overkomt iedereen wel eens, waar ook ter wereld, soms meerdere keren, of voor langere tijd. Maar wat is dat precies, zorg? Als mensen voor je zorgen, gaat het dan om een puur ‘technische’ vorm van zorg – eten en drinken geven, wassen en aankleden? Zorgzaam zijn in de ware betekenis van het woord impliceert een houding van warmte en hartelijkheid naar het object (of subject) van de zorg, zonder daar iets voor terug te verlangen. Zorgzaamheid is zorg vanuit het hart, met empathie, met liefde. Het effect van zorgzaamheid gaat dan ook veel verder dan louter fysieke of materiële zorg. Wanneer je iemand zorgzaamheid bewijst geef je tegelijkertijd een belangrijke boodschap mee: ‘jij bent de moeite waard, ook als je niet voor jezelf kunt zorgen en in je eigen ogen of in de ogen van anderen niet nuttig bent’. Ouderen, lichamelijk of verstandelijk gehandicapten, blinden, daklozen, kinderen, straatkinderen: ware zorgzaamheid ontvangen is een bevestiging van je waarde als mens, van je mens-zijn. De kosten van deze oplossing zijn relatief laag en de straatkinderen integreren op natuurlijke wijze met hun meer bevoorrechte leeftijdsgenootjes. Zo dragen alle kinderen hetzelfde schooluniform. Er zijn nu 25 van deze onderkomens, in 5 steden in India, met 1700 meisjes. Voor het benodigde geld zijn wij afhankelijk van donateurs in Nederland. Deze oplossing zou, indien de politieke wil aanwezig is, in alle landen kunnen worden toegepast waar zich zowel scholen als straatkinderen bevinden.

RUIMTE - MENS & TIJD

www.partnershipfoundation.nl

RUIMTE MENS EN TIJD oktober 2011b_Opmaak 1 14-10-11 09:27 Pagina 21

VRIJZINNIG NEDERLAND

Vrijzinnige Geloofsgemeenschap NPB Van het bestuur

Gesprek over de toekomst Kees Mosselman, voorzitter Na de presentatie van ‘Gevangen in Vrijzinnigheid’ op 28 mei in Ede is er een levendige discussie losgebarsten over de toekomst van de NPB. Begin augustus is het rapport met een begeleidende discussienotitie en vragenlijst aan de afdelingen toegestuurd en de meeste antwoorden zijn inmiddels binnen. De regiobijeenkomsten, die op het moment van schrijven plaats vinden, worden druk bezocht. Persoonlijke reacties zijn geplaatst op de website. Het is verheugend dat de toekomst van onze vereniging zo velen ter harte gaat. Is er een al een rode draad in dit gesprek te ontdekken? Op grond van wat we tot nu toe gehoord hebben kunnen we constateren dat het merendeel van de vereniging het wenselijk acht dat een landelijk verband blijft bestaan. De landelijke vereniging mag niet opgeheven worden, maar nadenken over de taken en mogelijkheden die het landelijk bureau nog heeft bij krimpende ledenaantallen en financiële middelen is geboden. Het voorstel om een stichting, die een platform van de vrijzinnigheid kan zijn, op te richten maakt veel los. Er zijn vragen over de juridische status: waarom een stichting en geen vereniging? Er zijn vragen over de financiële haalbaarheid en er zijn vragen over de identiteit van zo’n nieuw platform, de verstandhouding tot de NPB en de verstandhouding tot de andere vrijzinnige geloofsgemeenschappen.

In een aantal reacties komt ook nadrukkelijk de wens naar voren om nog eens zorgvuldig de mogelijkheden tot vrijzinnige samenwerking te onderzoeken. Alles bij elkaar levert dit voldoende stof op tot nadenken. De volgende stap in het traject is de AV. Het landelijk bestuur zal met een voorstel en een stappenplan komen, want het is gezien de tijd die nu nog rest tot de AV niet waarschijnlijk dat er al uitgewerkte plannen voorgelegd kunnen worden. Het huidige beleidsplan loopt af en in verband met wettelijke verplichtingen behoort de vereniging over zo’n plan te beschikken. De bedoeling is om met een plan voor één jaar te komen, dat uit de volgende onderdelen zal bestaan: een financiële paragraaf, waarvoor kan worden volstaan met een verwijzing naar de toelichting bij de begroting, de activiteiten voor komend jaar en het al genoemde stappenplan. Zo nemen we de tijd voor een zorgvuldige besluitvorming. Het gesprek gaat verder.

oktober 2011

RUIMTE MENS EN TIJD oktober 2011b_Opmaak 1 14-10-11 09:27 Pagina 22

VRIJZINNIG NEDERLAND

Vrijzinnige Geloofsgemeenschap NPB Inspiratie & Ontmoetingen

27 okt. 28 okt. 30 okt. 30 okt. 30 okt. 01 nov. 02 nov.

20.00 uur 20.00 uur 10.30 uur 10.30 uur 10.30 uur 19.30 uur 10.00 uur

Lunteren Veenendaal Bennekom Oud-Beijerland Zuid-Kennermerland Varsseveld Tholen

03 nov. 04 nov. 06 nov. 06 nov.

20.00 uur 20.30 uur 10.30 uur 10.30 uur

Maassluis Varsseveld Lunteren Rhenen

06 nov. 06 nov. 06 nov.

10.30 uur 10.30 uur 14.30 uur

Voorburg Zeist Brielle

08 nov. 08 nov.

20.00 uur 20.00 uur

Eibergen Doorn

08 nov.

20.00 uur

Arnhem

10 nov. 10 nov.

20.00 uur 10.00 uur

Bennekom Renkum

10 nov. 11 nov. 13 nov. 13 nov.

20.00 uur 20.00 uur 10.00 uur 10.30 uur

Apeldoorn Hardinxveld Brummen Bilthoven

13 nov. 15 nov. 15 nov.

10.00 uur 20.00 uur 20.00 uur

Brummen Heerde/Hattem Woubrugge

15 nov.

20.00 uur

Arnhem

15 nov. 16 nov.

10.00 uur 20.00 uur

Brielle Driebergen

17 nov.

14.00 uur

Soest

RUIMTE - MENS & TIJD

Koert v.d. Velde Ronald Naar Karine van 't Land Katrijne Bezemer Ria Stoop Heiko Roelfsema Hans Cortie

A-gelovig religieus Lied naar de ziel Schoonheid en uiterlijk Op weg met de gnosis Mahatma Gandhi De ongrijpbare mens De maatschappijvisie van een vrijmetselaar Ineke Verbeek De vrouwen van Huygens Jolanda Navis Leven met Madelon Tjeu van den Berk Bezinningsdienst Paul van der Velde Het voetspoor van de Boeddha en de moderniteit J.H. Laenen Joodse mystiek - een inleiding Paul van Dijk Is dat kunst of kan het weg? Hans le Grand Hoe zou een eigentijdse vrijzinnige kerk eruit kunnen zien? Gerrit Jansen Numerologie Bert jan Hebben wij de oorspronkelijke Lietaert Peerbolte tekst van de bijbel? Corry van den Berg en Geloof in (de) Kunst: Jeannet Maartense PoĂŤzie en Proza Froukje Santing Vrijzinnigheid in de Islam in Nederland Aart van Lunteren Onderwerp via www.vrijzinnigrenkum.nl Jalf Flach Kunst, spiritualiteit en mystiek Koos Dijksterhuis Trekvogels Dick van der Steen Over leven of geleefd worden Harry Kunneman Voorbij het dikke-ik: van autonomie naar autografie Dick van der Steen Over leven of geleefd worden Theo Hop Russische kerkmuziek Tineke de Jonge Hans Keilson (1909-2011): de man die niet genoeg haatte Paul Thimm Geloof in (de) Kunst: Beeld en Schilderkunst Dieuwke van Rossen Compleet met kleuren Joep de Hart Zwevende gelovigen. Oude religie en nieuwe spiritualiteit Gerben Meijer De energieproblemen van morgen vandaag oplossen

RUIMTE MENS EN TIJD oktober 2011b_Opmaak 1 14-10-11 09:27 Pagina 23

VRIJZINNIG NEDERLAND

Vrijzinnige Geloofsgemeenschap NPB Inspiratie & Ontmoetingen

17 nov. 18 nov.

19.30 uur 19.30 uur

Rijssen/Nijverdal Maarssen

Johan Pameijer Robert la Boresa

19 nov.

10.30 uur

Wassenaar

H.J.M. Nellen

20 nov.

10.30 uur

Oost-Twente

Dick Kleinlugtenbelt

22 nov. 22 nov.

20.00 uur 20.15 uur

Apeldoorn Schiedam

Rob van der Linden Christiane Berkvens en Ad Alblas

22 nov. 23 nov.

20.00 uur 20.00 uur

Arnhem Renkum

Tjeu van den Berk

24 nov. 25 nov. 25 nov.

20.00 uur 20.00 uur 19.30 uur

Amerongen Veenendaal Tholen

Denise Hulst Ronald Naar Peter Kattenberg

27 nov. 27 nov. 27 nov. 27 nov.

14.30 uur 10.30 uur 10.30 uur 15.00 uur

Soest Bennekom Eibergen Velp

Rinus van Warven Jan Taal Conno Vlaardingerbroek Palmyre Oomen

27 nov. 27 nov. 27 nov. 29 nov. 30 nov. 07 dec. 07 dec.

10.30 uur 10.30 uur 10.30 uur 20.00 uur 20.00 uur 10.30 uur 10.00 uur

Wassenaar Voorburg Baarn Wassenaar Doorn Woubrugge Tholen

Carel ter Linden Aukelien van Hoytema AndrĂŠ Droogers Karel van der Toorn Dick Peters Cocky van der Wel

08 dec. 08 dec.

20.00 uur 20.00 uur

Bennekom Bilthoven

Menno Rougoor Marlies ter Borg

09 dec.

19.30 uur

Maarssen

Janne Freij

15 dec. 18 dec. 18 dec. 30 dec. 08 jan. 10 jan. 11 jan. 11 jan.

14.30 uur 19.30 uur 10.30 uur 20.00 uur 10.30 uur 20.00 uur 10.30 uur 10.00 uur

Naarden/Bussum Brummen Velp Veenendaal Zeist Wassenaar Woubrugge Weesp

Henny Adea Menno Rougoor Berrie Daalhuizen Ronald Naar Egbert Tellegen Han de Wit Martin Roos Dhr. Zwaal

Innerlijke evolutie In het begin .. Een wonderbare visvangst in Genesis 1:1 Hugo de Groot: rechtsgeleerde en Bijbeluitlegger. Zijn bijdrage tot het vroeg-modern secularisatieproces Levenskunst, bevriend raken met jezelf en de ander Bach en kerst Catechismus van de compassie, uit de kunst Geloof in (de) kunst: Muziek Het oude Egypte: bakermat van het jonge christendom Een volle agenda maar nooit druk Lied naar de ziel Dante's hellevaart op Tholen in beeld gebracht Harry Potter en Jezus Christus De bril die je van binnen draagt Wisselende Godsbeelden Ik of mijn hersenen? Wat betekent 'vrije wil'? Lezing over zijn nieuwste boek Mahler Bijeenkomst over Mariaverering Speelruimte gezocht voor zingeving Wie schreef de bijbel? Kerstmis Maatschappelijke begeleiding van vluchtelingen Apocriefe kerstverhalen in de kunst Sharing Mary, inspirerende vrouwen in de Bijbel en de Koran De Esseense oorsprong van de christelijke kerk Christendom in EthiopiĂŤ Apocriefe kerstverhalen in de kunst Meester Eckhart Lied naar de ziel 'Milieu' na een halve eeuw Boeddhisme Over het kerklied Een kijkje in het heelal

oktober 2011

RUIMTE MENS EN TIJD oktober 2011b_Opmaak 1 14-10-11 09:27 Pagina 24

VRIJZINNIG NEDERLAND

Vrijzinnige Geloofsgemeenschap NPB Inspiratie & Ontmoetingen

11 jan. 11 jan.

19.30 uur 20.00 uur

Tholen Driebergen

15 jan.

10.00 uur

Brummen

15 jan.

10.30 uur

Rhenen

17 jan. 17 jan.

20.00 uur 20.15 uur

Varsseveld Schiedam

17 jan. 18 jan. 18 jan. 19 jan. 19 jan. 22 jan. 22 jan. 23 jan. 25 jan. 27 jan. 29 jan. 29 jan.

10.00 uur 14.30 uur 10.00 uur 20.00 uur 20.00 uur 15.00 uur 10.15 uur 20.00 uur 14.30 uur 20.00 uur 14.30 uur 10.30 uur

Brielle Laren Renkum Hardinxveld Lunteren Velp Doorn Hattem/Heerde Ede Veenendaal Soest Bennekom

29 jan.

10.30 uur

Bilthoven

29 jan. 31 jan.

10.00 uur 20.00 uur

Veenendaal Doorn

Ivo de Jong P.J. Idenburg

Zin in pop Kentering en keerpunt, kunst als inspiratiebron voor zelfinzicht Cor Lageweg Tot leven komen langs de weg van het Boeddhisme Klaas van Egmond Duurzaamheid, een vorm van beschaving Fred Butter 2012 Magda HeesenKennismaking met compassie in het van den Hemel Zenboeddhisme Dammy Roosa Astrologie Teun Pels Folkore I, de donkere maanden SuzĂ n de Jong Engelen Liesbeth den Otter Kinderboeken - wat kies je? Ton Lathouwers Wat bindt de verschillende religies Inigo Bocken Hoe seculier is onze tijd eigenlijk? Peter Idenburg Jacob en de engel Pieter van der Meulen Mondriaan Lydia van Ketel De moderne devotie Ronald Naar Lied naar de ziel Joke Krijnen-Kriek Keltische Mystiek Brechje Vermaat en Maarten Versteeg Schoonheid en vormgeving Sandra Boer Kunstenaars en de kracht van verbinding Minke Weggemans Broederziel alleen? Bert Cozijnsen De achterkant van de liefde: over dood en rouw

Voor meer informatie kunt u contact opnemen met het landelijk bureau 038-4211333. Daar kunt u ook het gehele jaarprogramma 2011-2012 opvragen waarin ook alle filmvoorstellingen, concerten en andere bijzondere activiteiten in de afdelingen staan.

RUIMTE - MENS & TIJD

RUIMTE MENS EN TIJD oktober 2011b_Opmaak 1 14-10-11 09:27 Pagina 25

VRIJZINNIG NEDERLAND

Vrijzinnige Geloofsgemeenschap NPB

Een andere kijk op afdelingsfinanciën Reinier Katgert, namens het bestuur van de afdeling Hattem In het kader van de besprekingen over de toekomst van het Landelijk Bureau van de NPB en de Vrijzinnige geloofsgemeenschap NPB als geheel spelen ook steeds de financiële aspecten een grote rol. In eerste instantie door de zeer beperkte financiële armslag van het bureau. Ten tweede, als afgeleide daarvan de problemen van de afdelingen gezien de verplichte afdracht van de afdelingen aan het centrale bureau, die niet langer door de afdelingen zou kunnen worden opgebracht. En tenslotte de armslag voor de afdelingen doordat de contributie sowieso de kosten niet meer dekt. Ook in onze afdeling worstelen we met die problemen en leiden we al jaren een nietonaanzienlijk verlies op de exploitatie van onze afdeling. Je kunt ons dus gerust een financieel ongezonde afdeling noemen.

De bewustwording van bovenstaande impliciete boodschappen heeft er toe geleid dat we gekozen hebben voor een andere aanpak van het financiële probleem vanuit ander perspectief.

Zoals wellicht bij meer afdelingen het geval is, is ook bij ons de contributie zeker niet hoger dan die van de plaatselijke tennisclub; onze contributie zit daar in elk geval zeer ruim onder! Toch heerste ook bij ons de angst dat door een verdere verhoging van de contributie het ledental nog verder zou dalen dan te voorzien zou zijn, gezien de voortschrijdende vergrijzing.

Dat perspectief is: • het bestuur moet, gedragen door de afdeling, de richting van de afdeling duidelijk maken en met het oog op de toekomst ook de financiële situatie verduidelijken. • het bestuur moet naar de leden toe optimale duidelijkheid geven over financiële tekorten, omdat anders de stimulans ontbreekt om deze werkelijk aan te pakken; anders worden onze leden consumenten en de betrokkenheid zal teruglopen; • we moeten erop vertrouwen dat het voor ons (en vast en zeker ook voor anderen) van belang is om een plaats te hebben waar over geloof en zingeving wordt nagedacht en dat we wat dat betreft ook een toekomst hebben; • we moeten er weer op vertrouwen dat de leden van onze gemeenschap echt waarde hechten aan wat de afdeling te bieden heeft en daar bewust voor willen betalen; • we moeten naar buiten toe het beeld uitstralen dat onze gemeenschap beslist niet op zijn retour is, maar een levende geloofsgemeenschap die dat beeld ook geloofwaardig mee wil nemen de toekomst in;

Een verder doordenken van de situatie leverde het volgende beeld op: Door het niet verhogen van de contributie straal je de impliciete boodschappen uit dat: • je er niet zo veel vertrouwen in hebt dat datgene wat je te bieden hebt (en dat is nogal wat als je het goed beschouwt) ook werkelijk zijn prijs waard is. • Je betwijfelt dat je geloofsgemeenschap ook op langere termijn bestaansrecht heeft. • Je eigenlijk maar weinig vertrouwen hebt in je leden dat die baat vinden in wat je biedt en dat daar ook voor willen betalen. • Je je leden niet bepaald uitdaagt om meer te geven dan hun “ouderwetse contributie”; zelfs niet de leden die gemakkelijk een veelvoud van de contributie zouden kunnen betalen.

oktober 2011

RUIMTE MENS EN TIJD oktober 2011b_Opmaak 1 14-10-11 09:27 Pagina 26

VRIJZINNIG NEDERLAND

Vrijzinnige Geloofsgemeenschap NPB

De bovenstaande overwegingen leidden tot een nieuwe aanpak. Tijdens de afgelopen jaarvergadering is het voorstel gelanceerd om niet te blijven werken met een “contributie”, maar met een vrijwillige bijdrage. Daarbij denken wij dat als de leden 1½ % van ieders netto jaarinkomen bijdraagt we een sluitende begroting kunnen maken voor de afdeling. Dit betekent dus dat de leden zélf het te doneren bedrag moeten bepalen! Door dit unaniem genomen besluit van de ledenvergadering is duidelijk geworden dat wij als leden van de gemeenschap elkaar vertrouwen dat het wel goed zal komen en ook dat het Bestuur zijn leden vertrouwt om het goede te doen. Want voor alle duidelijkheid: er is geen ondergrens meer. Een vrijwillige bijdrage verhoudt zich niet met een voorgeschreven ondergrens! De leden kunnen ook besluiten om veel minder te geven dan de vorige jaren!

Dat zou dan ook weer een impliciete boodschap van de leden naar het bestuur toe zijn, namelijk dat er minder behoefte aan de gemeenschap is dan ingeschat! In dat geval kan het bestuur kan beter meteen plannen gaan maken om het licht uit te doen. We zijn nu bijna een half jaar verder nadat het besluit op de jaarvergadering is genomen en, hoewel nog niet iedereen financieel heeft gereageerd, heeft de penningmeester al wel zoveel zicht op de uikomst dat duidelijk is dat met een afdeling van 50 leden er een meeropbrengst is van duizenden Euro’s! Met andere woorden: Besturen wees niet bang om net als wij een appèl te doen op een vrijwillige bijdrage van uw leden!!! Ontdek weer dat je gemeenschap leeft! Onze ervaringen leren in dit geval dat durf en onderling vertrouwen loont!

Zwinglibond sluit zich aan De ledenvergadering van de Zwinglibond heeft in de vergaderingen van 29 juni en 20 juli 2011 het historische besluit genomen om zich op te heffen en zich aan te sluiten bij de Vrijzinnige Geloofsgemeenschap NPB. Dit besluit valt na 63 jaar. De Zwinglibond vindt haar oorsprong in 1948 in het Drentse Odoorn, waar de oprichter van dit vrijzinnig platform, de Nederlands hervormd predikant ds. H. van Lunzen, toen stond. Oorspronkelijk opereerde de vereniging binnen de Nederlands Hervormde kerk, later meer algemeen in vrijzinnige organisaties in bredere zin. Door de jaren heen heeft de Zwinglibond zich ingezet voor de bevordering van een modern, d.w.z. wetenschappelijk-wijsgerig verantwoord theologisch denken. De naam 'Zwinglibond' was gekozen, omdat de oprichters in het gedachtegoed van deze Zwitserse hervormer uit de zestiende eeuw een moderne opvattingen herkenden. Het christelijk humanisme dat de vereniging voorstaat vertoont verwantschap met het vrijzinnige gedachtegoed van de Vrijzinnige Geloofsgemeenschap NPB.

RUIMTE - MENS & TIJD

Met de wetenschappelijke bestudering van dit gedachtegoed wil de Zwinglibond een specifieke bijdrage leveren aan het debat over religie in het publieke domein. Zij is van mening, dat een vrijzinnige inbreng onontbeerlijk is in dit debat in een tijd van toenemend fundamentalisme. Deze inhoudelijke koers past goed bij een vereniging als de onze en dus hebben de leden besloten de Zwinglibond onder te brengen bij de NPB. De leerstoel Unitarisme, die aan de Rijksuniversiteit in Groningen is gevestigd, zal in ieder geval tot 2014 door dr. Mirjam de Baar worden bekleed en gefinancierd worden uit de gelden van de Zwinglibond die met die bestemming naar de NPB worden overgeheveld. De leden zal de gelegenheid worden geboden om plaatselijk lid of algemeen lid te worden van de NPB.

RUIMTE MENS EN TIJD oktober 2011b_Opmaak 1 14-10-11 09:27 Pagina 27

VRIJZINNIG NEDERLAND

Vrijzinnige Geloofsgemeenschap NPB

Een bijzondere “trip” Berte Waardenburg Een groep jongeren van de afdeling Varsseveld heeft onlangs een zondagje Amsterdam gedaan en dat werd een heel bijzondere “trip”! Hierbij een verslag van Anniek Ankersmit (16 jaar) Op zondag 4 september om half tien vertrokken we vanuit Varsseveld naar Amsterdam. Met een leuk clubje mensen reden we met twee auto’s naar de grote stad. (Dat is het toch echt wel.) Auto’s geparkeerd bij de Arena en op weg naar de binnenstad. Met metro en bus kwamen we daar al snel aan. We begonnen met een rondleiding over de Wallen die werd gegeven door twee vlotte en vrolijke dames. Daar werd je, zelfs op de vroege ochtend, zelf ook vrolijk van. Ze vertelden verhalen over hoe het vroeger was geweest in Amsterdam en wat mensen deden. We kregen informatie over de huizen en de grachten en vervolgden onze route richting de Wallen. Eerst kwamen we bij het goedkopere gedeelte van de Wallen en zagen daar grote donkere vrouwen. Waar wij best wel van opkeken was dat er een kinderdagverblijf naast deze ramen was. Hoe leg je kinderen uit wat die vrouwen daar aan het doen zijn? Wil je kinderen wel daar naar het kinderdagverblijf sturen? Ik had wel direct respect voor de vrouwen. Je moet het maar durven, jezelf zo bloot geven aan iedereen die langs komt en dan ook nog dat raam open moeten doen. Ik vond het ook mooi om te zien hoe deze vrouwen erbij stonden. Zo stonden daar met opgeheven hoofd, zo van: ik ben ik en ik ben trots op wat ik doe. Respect. Naarmate we steeds meer dames hadden gezien werd het iets ‘normaler’. Aan het begin wisten we niet echt goed hoe en waar we kijken moesten. Is dat niet raar als we naar bin-

nen kijken? Is dat niet beledigend? Het is net aapjes kijken in de dierentuin. Hoe moet het wel niet zijn voor die vrouwen, continu te worden aangekeken en wie weet wat nog meer. Ik probeerde van dat ‘dierentuin-idee’ af te komen door te denken, dit is hun werk. Dat bleef ook wel een rare gedachte. Ik vond de rondleiding heel erg interessant en heb er ook zeker wat van geleerd. Wat me bij is gebleven is het standbeeld ‘Belle’. Het staat op het Oudekerksplein en is geplaatst ter ere van de prostituees die al eeuwen in dit gebied actief zijn. Het is een vrouw met opgeheven hoofd, ze is trots op wie ze is en wat ze doet. Dat vond ik erg mooi. Dit beeld toont dat de vrouwen zich er niet voor schamen, maar blij met zichzelf zijn. Ik schrok af en toe wel van de leeftijd van de dames. Er zaten er een aantal tussen en die leken zo jong! We kregen te horen dat ze zich altijd moeten inschrijven en dat ze minimaal 18 jaar moeten zijn. Het lijkt me erg heftig om als 18-jarig meisje al in de prostitutie te moeten werken en jezelf dus te ‘verkopen’. Ik vond de rondleiding heel erg leuk en leerzaam. Best wel heftig om te zien en te horen, maar ook erg interessant! Na de rondleiding hebben we met z’n allen een broodje gegeten op de Dam en vervolgens hebben we het ‘hash museum’ aan de Oudezijds Achterburgwal 148 bezocht. Het was een klein museum met van allerlei verschillende producten die gemaakt zijn van hasj. Hasj wordt gemaakt van de harskristallen die op een

oktober 2011

RUIMTE MENS EN TIJD oktober 2011b_Opmaak 1 14-10-11 09:27 Pagina 28

VRIJZINNIG NEDERLAND

Vrijzinnige Geloofsgemeenschap NPB

vrouwelijke plant (cannabis sativa) in de bloei over de bloemtoppen en sommige bladeren verspreid zitten. Gedroogde bloemtoppen worden in een zeef gestopt waarna deze enkele uren

ronddraait. Door het ronddraaien verkruimelen de droge bloemtoppen en laat de fijne zeef alleen de kleine harskristallen door. Het poeder dat overblijft is al klaar om te roken. Ik verbaasde me erover hoeveel er wel niet van hasj gemaakt kan worden. Hasj is een drug die meestal gerookt wordt, maar het kan ook in cake, boter of lolly's verwerkt en gegeten worden. We kregen hier een boekje met allerlei informatie en dat was erg informatief! Na het museum bekeken te hebben zijn we een ijsje gaan eten en vervolgens weer richting de auto gegaan. In Gaanderen hebben we de geslaagde dag gezamenlijk afgesloten.

Vrijzinnig Centrum "De Stroming" Op zondagochtend 4 september jl. werd het nieuwe seizoen voor de Vrijzinnige Geloofsgemeenschap NPB, Afd. MiddenDrenthe, officieel geopend met een feestelijke bijeenkomst waarin het nieuwe naambord op het gebouw werd onthuld. Voortaan heet het: Vrijzinnig Centrum "De Stroming". In haar toespraak verklaarde mevrouw Margaret van Beek-den Hoed het woord "stroming" in de nieuwe naam door erop te wijzen dat vroeger de Beilerstroom langs het gebouw liep, terwijl "stroming" ook wijst op beweging, voortgang. Ze vertelde een Chassidisch verhaal dat uitliep op het motto: "Traditie is niet het koesteren van de as, maar het doorgeven van het vuur". De eigenlijke onthulling, waarvoor alle aanwezigen naar buiten gingen, werd verricht door mevrouw Reina Limburg-Schuring. Hierna ging iedereen weer naar binnen om onder het genot van een sapje nog wat na te praten in het door een groepje enthou-

RUIMTE - MENS & TIJD

siaste leden gezellig ingerichte gebouw. Ook was er een kleine tentoonstelling te bezichtigen van door leden gemaakte kunstwerken, zoals schilderijen en textiele werkvormen. Na afloop van de bijeenkomst vertrokken degenen die zich daarvoor opgegeven hadden voor een excursie naar het vlechtmuseum in Noordwolde.

RUIMTE MENS EN TIJD oktober 2011b_Opmaak 1 14-10-11 09:27 Pagina 29

VRIJZINNIG NEDERLAND

Zwinglibond

1) Over het samengaan van NPB en Zwinglibond leest u elders in deze rubriek het een en ander. Op zondag 13 november 2011 wordt er tijdens een bijeenkomst in de (gerestaureerde) kerk van Odoorn aandacht besteed aan de opheffing van de Zwinglibond als zelfstandige organisatie. De Leerstoel Unitarisme blijft tot 2014 functioneren. 2) Ontmoetingsdag NOORD en OOST NEDERLAND Op zaterdag 21 april 2012 organiseert het samenwerkingsverband Noord Nederland (SVNN)waarin VVP, Remonstranten, NPB en Zwinglibond samenwerken, een ontmoetingsdag in Beilen tussen 9.45 en 15.45 uur THEMA: jong-oud: apart-samen.

VRIJZINNIG NEDERLAND

Frans Brinkman

Uitwerking via lezing, film, muziek en toneel. Met medewerking van V-LINK. Wilt u de datum vast noteren? 3) Verschenen a) Leeftocht voor onderweg 2e halfjaar 2011. Cursussen en activiteiten over religieuze en filosofische zaken. Info via 0521-535100 of 033-4650700 b) Soeterbeeckprogramma najaar 2011 Radboud Universiteit Nijmegen (lezingen, debatten) Info via: www.ru.nl /soeterbeeckprogramma c) Unitarische blatter heft 3, mei/juni 2011, THEMA: versuchen. Info: Verlag Deutsche Unitarier Religionsgemeinschaft, Birkenstrasse 4, D 88214 Ravensburg. Tel. 0751-62596

Internationaal

The Dutch chapter of the International Association for Religious Freedom is hosting the IARF EME regional conference 2012 Liberal Religion on ‘Hold’, ‘Play’, Or ‘Fast Forward’? For a long time, liberal religious people have regarded themselves to be the avant-garde in cultural spirituality, progressive in their political outlook, and forerunners in philosophy and science. Are we still keen to take the lead? And if so, where are the leaders to be found? from 19th to 22nd of July 2012 in The Netherlands The envisaged programme includes devotions, talks and workshops It starts 19th of July with an afternoon programme and ends 22nd July after a morning service and closing ceremony Enquiries at the IARF EME address wytskedijkstra@telfort.nl or tel. +31 30 2210239 More information at www.iarf.net

oktober 2011

RUIMTE MENS EN TIJD oktober 2011b_Opmaak 1 14-10-11 09:27 Pagina 30

COMMENTAAR

Aranyo Bolhuis en Cor Noorlag

Van slapen naar een actief ontwaken Ruim twee jaar geleden lid geworden van de afdeling Harderwijk. Eigenlijk kon dat niet want de afdeling zou de status krijgen van ‘statutair slapend’. De eerste ledenvergadering, bestaande uit nog een paar leden, besloot dan ook deze status te accepteren Noodzakelijk gezien de stand van zaken toen, maar tegelijkertijd jammer. Een vereniging met zo’n uitdagende doelstelling kan dat eigenlijk niet accepteren, juist niet in een tijd waarin we ons nu bewegen. Eigenlijk kun je stellen dat door allerlei situaties in het verleden de afdeling Harderwijk gevangen zat in z’n eigen vrijzinnigheid. Het was dan ook dat wat ons ertoe bracht te zoeken naar een ‘doorstart’. Niet slapend maar actief wakend en inspirerend. Met een aansprekend programma voor verschillende doelgroepen en leeftijdsgroepen. Dit alles binnen de door ons geformuleerde doelstelling: ‘Vrijzinnigcentrum Harderwijk wil een open, vrijzinnige gemeenschap zijn en een ontmoetingsplaats voor moderne, niet-dogmatisch denkende mensen, die een vorm van religieuze orientatie zoeken en zich samen verdiepen in vragen van geloof en maatschappij” Steeds meer mensen worden nieuwsgierig naar datgene wat we willen gaan doen en ondersteunen onze werkwijze, door of lid te worden van ons centrum of ons te willen helpen de doorstart te realiseren. Sinds een jaar is de VGG-NPB in Harderwijk, nu vrijzinnigcentrum Harderwijk, daadwerkelijk actief om uit zijn slapend bestaan te ontwaken. Een ontwaken naar nieuwe doelen. Met ongeveer 25 enthousiaste leden (dit aantal groeit) zijn wij op weg en op zoek naar verdieping van ons bewustzijn, naar verdieping van onze persoonlijke spiritualteit en zijn wij op zoek naar wat mensen bindt. Om zo een steen te kunnen bijdragen aan de grootste tempel die wij kennen, de aarde en onze eigen persoonlijke tempel te laten groeien. Wij willen dit bereiken door middel van lezingen, studies, workshops, meditatieve bijeenkomsten, muziek en een filosofisch café. Met dank aan de afdeling Weesp voor dit filosofisch café idee.

RUIMTE - MENS & TIJD

Er hebben al een aantal bijeenkomsten plaatsgevonden die hun afsluiting vonden in een middag Stakenberg te Elspeet voor een persoonlijk gesprek, een hapje en een borrel. Dit viel in goede aarde. Middagje stappen op de Stakenberg Plannen en activiteiten voor het nieuwe seizoen liggen klaar. Op 13 oktober beginnen we en houdt Kees Voorhoeve, leerling van godsdienstfilosoof Daniël van Egmond, een inleidende lezing over de tempel en de mens. Deze lezing wordt gevolgd door drie studiebijeenkomsten in het voorjaar van 2012. Een andere activiteit waar we mee bezig zijn is het ontwerpen van een facebooksite. Op deze manier proberen we contact te zoeken met de jongere mens. Er zijn ideeën voor meditatie, een hangplek voor jongeren onder de noemer “filosofisch café. Kortom het bruist van spirituele energie in Harderwijk. Al met al zijn we nu weer zover dat we een eigen bestuur kunnen vormen en vanaf dat moment weer statutair wakker en actief zijn.

RUIMTE MENS EN TIJD oktober 2011b_Opmaak 1 14-10-11 09:27 Pagina 31

ADVERTENTIE

TE HUUR: SENIOREN APPARTEMENTEN MET EEN VRIJZINNIG RELIGIEUZE UITSTRALING

De Roosebrink te Wageningen

De Timanshof en

In de complexen heerst een tolerante, vrijzinnig religieuze sfeer, iedereen is er welkom. Alle drie de gebouwen zijn op loopafstand gelegen van het stads- respectievelijk dorpscentrum. De gebouwen liggen tevens gunstig ten opzichte van het openbaar vervoer. Voorzieningen: De drie complexen zijn voorzien van camerabewaking bij de ingang. De appartementen zijn aangesloten op een alarmsysteem. Hierdoor kan er 24 uur per dag in geval van nood snel eerste hulp geboden worden. Tevens beschikken de gebouwen over twee liften, een wasserette, fietsenstalling, logeerkamers, recreatieruimte, hobbykamer en een bibliotheek/vergaderruimte. De bewoners worden vertegenwoordigd door enthousiaste bewonerscommissies. Huurprijs: De huurprijs varieert van € 431,59 tot € 730,94. De servicekosten variëren van € 72,11 tot € 193,86. Geïnteresseerd en bent u 50 jaar of ouder? Maak geheel vrijblijvend een afspraak met Mw. L. Kik of Mw. C. Besselink voor meer informatie en/of een bezichtiging.

De Aleidahof te Bennekom

Seniorenhuisvesting “Zuid-Veluwe” Hof van Sint Pieter 27 6721 TN Bennekom Telefoon: 0318 – 431134 www.vrssh-zuidveluwe.nl Email: info@vrssh-zuidveluwe.nl

oktober 2011

RUIMTE MENS EN TIJD oktober 2011b_Opmaak 1 14-10-11 09:27 Pagina 32