V
E I J R RUIMTE
juni 2019
COLOFON
INTRODUCTIE
Vrije Ruimte is de opvolger van Ruimte/Mens en Tijd ISSN 2589-5257 53e jaargang, nummer 3 Abonnement € 20,- per kalenderjaar Voor leden/begunstigers gratis Redactie- en abonnementsadres Vrijzinnigen Nederland Paulus Borstraat 37, 3812 TA Amersfoort tel. 033-4689000 e-mail bureau@vrijzinnigen.nl Rekeningen NL04 FVLB 0699 4619 01 t.n.v. Vrijzinnige Geloofsgemeenschap NPB, Amersfoort Website www.vrijzinnigen.nl Twitter Vrijzinnigen_nl Facebook Vrijzinnigen Nederland Vormgeving en DTP Henk op den Dries, Zutphen Druk Van Gorcum, Assen De Christelijke Bibliotheek voor Blinden en Slechtzienden produceert voor mensen met een leesbeperking een gesproken vorm, beschikbaar op Daisy cd-rom en Webbox voor € 15,- per jaar. Informatie: www.cbb.nl.
INHOUD pag. 3 uit de afdelingen Fusie Rotterdam Schiedam 4 Jubileum Wassenaar 5 Voorganger Jeannette den Ouden 6 Vrijzinnig gedachtegoed 7 Van de bestuurstafel 8 Ontmoeting en inspiratie 9 Vrijzinnige identiteit 10 Innovatieprojecten Velp Hardinxveld/Giessendam 11 Nieuws uit de Paulus Borstraat 12 Vrijzinnige geschiedenis 13 Drie vragen aan Marcel van Roekel 14 Vrijzinnige Platform ‚Ik hoor er niet bij’ 16 Boeken en Filmtips 2
Beste lezers, Bij het volgende nummer zal de e-mailversie van Vrije Ruimte leidend zijn. Iedereen die zijn e-mailadres heeft opgegeven krijgt dan een digitale versie van Vrije Ruimte. Dat betekent niet dat Vrije Ruimte niet meer op papier uitkomt. Wij zijn in een overgangsperiode en zoeken naar een manier om mensen die liever een tijdschrift op papier willen te helpen. Wij gaan ervoor zorgen maar hoe dat precies gaat gebeuren, weten wij pas na het drukken van dit nummer. Bij dit nummer zit een antwoordkaart. Wilt u die insturen via de post of via e-mail aan bureau@vrijzinnigen.nl. Positief vinden wij de al vele reacties op onze oproep voor het e-mailadres want dat betekent dat u het graag wilt ontvangen. Wij hebben de afgelopen twee jaar hard gewerkt om de vorm en de inhoud zo aantrekkelijk mogelijk te maken voor alle leden. Het is informatie van de vereniging voor de vereniging. Meer verdieping zult u weer vinden in het Magazine dat ter gelegenheid van ons 150-jarige jubileum in 2020 uitkomt. Wij wensen u veel leesplezier!. Wies Houweling en Elsbeth Goettsch VRIJE RUIMTE
UIT DE AFDELINGEN
vlnr. Ineke Jacobsen Jensen/Richard van der Keur/Hans Werner/Maarten Bijl/Ivo de Jong/Martine Pothuis/Henk Koekoek
Fusie Rotterdam Schiedam De besturen van de afdelingen Rotterdam en Schiedam nemen zich voor om per 1 januari 2020 te fuseren. Beide afdelingen hebben een lange en boeiende geschiedenis. De afdeling Rotterdam waar Anna Zernike, de eerste Nederlandse vrouwelijke predikant, het grootste deel van haar leven voorganger was. De onder haar leiding gebouwde kerk moest de afdeling helaas verkopen. In 2014 mochten we nog een keer een kijkje in het kerkje nemen. Het kerkje doet nu dienst als synagoge. De afdeling Schiedam bezit de prachtige Westvestkerk waar Piet Paaltjens, alias Franรงois HaverSchmidt, al ver voor 1900 als voorganger betrokken was. Nu is er een JUNI 2019
enthousiast bestuur dat er zin in heeft om met de ondernemendeen creatieve voorganger Ivo de Jong de toekomst tegemoet te gaan. Een nieuwe toekomst met een groter regiobereik en een stedelijke uitstraling staat op stapel. De afdeling Rotterdam werkt al langer samen met humanisten in Rotterdam en zal dat ook blijven doen. De afdeling Brielle kijkt en luistert op de achtergrond mee. Ook tussen Brielle en Schiedam zijn er goede contacten in het winterwerk.Er is samenwerking bij de organisatie van lezingen. De landelijke vereniging is ondersteunend betrokken bij deze fusie en hoewel een fusie altijd maatwerk is, zal er naar aanleiding van deze fusie een protocol worden gemaakt dat in de gereedschapskist wordt opgenomen. Wies Houweling 3
UIT DE AFDELINGEN
Jubileum Wassenaar Op donderdag 2 mei bezochten Elsbeth Goettsch en ik de receptie ter gelegenheid van het jubileum in Wassenaar. Het was een fijn weerzien met vele bekenden. Wij gaan niet zo vaak naar afdelingen en voor ons is zo'n bezoek altijd een feestje. Op deze receptie beloofde het bestuur in de uitnodiging: 'er gebeurt ook iets bijzonders'. En bijzonder was het! Bij geen enkele andere vereniging is dit eerder gebeurd. De afdeling Wassenaar is met een gedicht van Ida Gerhard opgenomen in de poëzieroute van Wassenaar. Het gedicht 'Zondagmorgen' is uitgeschreven op een transparante plaquette in de voortuin. Mensen die de poëzieroute lopen in 4
Wassenaar lopen nu door de Bijbelse tuin van de afdeling om het gedicht te lezen. Ida Gerhard woonde een periode van haar leven niet ver van de NPB en bezocht ook de bijeenkomsten. Het jubileum in Wassenaar werd grootst gevierd. De afdeling heeft een prachtig mooi verbouwd gebouw en binnenkort een nieuwe voorganger. Een jubileum verbindt altijd verleden en toekomst. Een geïnspireerde, warme en creatieve toekomst wensen wij de leden en vrienden van de afdeling Wassenaar toe. Wies Houweling en Elsbeth Goettsch VRIJE RUIMTE
VOORGANGER Jeannette den Ouden Sinds september 2018 werk ik als Doopsgezind predikante in de “Arboretumkerk, vrijzinnig op weg” in Wageningen. Omdat de Arboretumkerk haar wortels heeft in de Doopsgezinde én Vrijzinnige (NPB) traditie leek het me goed om me aan te sluiten bij de Vereniging Vrijzinnigen Nederland. Op 1 april van dit jaar is mij door het bestuur consent verleend, waardoor ik nu ook vrijzinnig voorganger ben. Mét de brief over de bevestiging van het consent kwam de uitnodiging om mezelf voor te stellen. In 300 woorden. Dat aantal is heel goed: het dwingt een mens om tot de kern te komen. Die kern bestaat voor mij uit drie dingen.
Ten eerste mijn weg naar God die ik zoek in de stilte van meditatie en lectiodivina, in retraites in Grandchamp en Chevetogne, in de Bijbel en teksten van mystici en dichters, maar evenzeer in kunst, literatuur, muziek en in gesprekken met mensen, in mijn werk, mijn tuin en wandelen op de Gorsselse hei. In alles dus… Ten tweede moeder en oma zijn. Dat houdt me op de grond en bij de les. En bovenal: dochter en kleinzoons zijn een bron van plezier en lichtheid in mijn leven. Ten derde mijn vriendschappen met dierbare mensen, met wie ik gedachten JUNI 2019
en ervaringen -en boeken!- kan delen, kan lachen, huilen en vieren en die me spiegelen en helpen dragen. Alle andere dingen in mijn leven spelen zich af rond deze drievoudige kern. Mijn studies Nederlands/Literatuurwetenschap en Theologie, mijn werk als docent, als lerarenopleider, trainer en onderzoeker aan de universiteiten van Utrecht en Leiden, hebben me veel gegeven. Ik neem de kennis en ervaring mee in mijn huidige werk en hoewel ik met pijn in mijn hart mijn collega's in Leiden achterliet, ben ik blij dat ik vorige zomer de stap naar Wageningen heb gemaakt. Jeannette den Ouden 5
VRIJZINNIG GEDACHTEGOED Op woensdag 26 juni 2019 was de presentatie van het boek...
Johan de Wit uit Zeist ...in de Doopsgezinde kerk aan het Singel in Amsterdam. We zijn blij dat het boek er is en willen het graag met u delen. Het boek is een verzameling van de bijdragen en reacties van de diners pensants georganiseerd rondom het thema 'Vrijheid onder druk', ingeleid door prof.dr. Laurens ten Kate. Andere auteurs zijn: RenĂŠ ten Bos, Enis Odaci, Willem Pekelder, Janneke Stegeman, Lisette Thooft en Welmoed Vlieger.
Over de inhoud: 'Ik bepaal zelf hoe ik mijn leven inricht.' Deze woorden horen bij de vrijheden van onze tijd. Toch klinken ze in 2019 minder vanzelfsprekend dan enkele decennia geleden. Vrijheid staat onder stuk. De 'wilde globalisering' van de markt doet mensen twijfelen aan de betekenis van individuele vrijheden, en verlangen naar houvast, identiteit en een nieuw nationaal gevoel. De auteurs De publicatie is georganiseerd door de Stichting zoeken naar een nieuwe visie op vrijheid, voorbij markt en volk. Daarnaast geeft het boek Stimulering Vrijzinnige Gedachtegoed onder ook tips voor het organiseren van een diner eindredactie van Wies Houweling. pensant. Wilt u meer informatie over het organiseren van een diner pensant over het De stichting is een samenwerking van Doopsgezinden, Remonstranten en Vrijzinnigen thema Vrijheid, dan kunt u bellen met het landelijk bureau. Nederland. Het boek is een nieuwe fase in het werk van de stichting. Is Vrijheid altijd Blijheid? De inaugurele rede 'De Vreemde vrijheid', van ISBN 9789043529419 Prijs â‚Ź 15,00 Laurens ten Kate is met de mede auteurs en de gesprekken tijdens de diner pensants verder uitgewerkt. Wies Houweling
6
VRIJE RUIMTE
VAN DE BESTUURSTAFEL Op zaterdag 21 sept. 2019 organiseert het bestuur, ondersteund door het landelijk bureau, een extra Algemene Vergadering.
Er zijn twee grote punten op deze vergadering, het rapport van bureau Kuperus&Co over de verenigingsstructuur en de bestuurswisseling.
Het rapport stuurden wij naar alle secretarissen en voorgangers van de afdelingen. U kunt het bij hen opvragen, of bij het landelijk bureau. Het rapport is een vervolg van het werk van de commissie Vrijzinnigen 2020. Leden van het landelijk bestuur gaan graag met u in gesprek over het werk van de commissie en het rapport. Hoe wij dat organiseren, laten wij u zo spoedig mogelijk weten. Heeft u vragen bel of mail ons gerust. Het is een belangrijke stap voor onze vereniging die wij zorgvuldig willen nemen. Daarnaast gaat onze voorzitter na 7 jaar de hamer overdragen, aan wie is nog niet bekend. Wel zijn er verschillende kandidaten voor het landelijk bestuur. Heeft u ook interesse, laat het weten, vele handen maken het werk lichter. Wies Houweling
JUNI 2019
7
ONTMOETING EN INSPIRATIE
30 juni
JUNI 11.00 uur
Rijssen
Alain Verheij
07 juli
JULI 10.30 uur
Lunteren
Interculturele ontmoetingen
10 juli
14.30 uur
Naarden/Bussum
Jan van Cadsand
12 juli
20.00 uur
Lunteren
Ori en Anadiya
25 aug.
AUGUSTUS 10.30 uur Huizen
Harry Schram
SEPTEMBER 08 sept. 10.30 uur Bilthoven
Roos Ritmeester
15 sept. 11.00 uur
Jaap Voigt
Huizen
23 sept. 19.30 uur Varsseveld
Marien van den Boom
OKTOBER
06 okt. 10.00 uur
Rijssen
Kees Posthumus
06 okt. 10.30 uur
Oud-Beijerland
Piet Schelling
Oproep Voor de volgende uitgave vragen we u om de jaarprogramma's 2019-2020 zo snel mogelijk digitaal of geprint te sturen aan het landelijk bureau. Het nieuwe nummer verschijnt rond half september en het daarop volgende rond begin december. Het is fijn om dan alle mooie activiteiten van de afdelingen te kunnen bundelen. 8
VRIJE RUIMTE
VRIJZINNIGE IDENTITEIT
Op zaterdag 25 mei 2019 sprak Jeanne Traas-Hageman e
de 2 Opzoomerlezing Vrijzinnig zijn in tijden van onbehagen – helpt dat? uit. Weer was het kerkje in Baarn een mooie entourage voor haar inspirerende woorden. Froukje Hoitinga en Harry Schram verzorgden de muzikale omlijsting met liederen van Richard Strauss. Alle aanwezigen hebben een inspirerende middag gehad. Een van de aanwezigen schreef: 'De uitnodiging voor bovengenoemd thema sprak mij direct aan. Enerzijds de titel, maar anderzijds ook de verwijzing naar Martin Buber. Door de inleidende woorden voelde het alsof ik daardoor werd meegenomen in mijn eigen levensverhaal. De verbinding met de moestuin en met de handen in de grond, bracht mij, naar mijn vele pelgrimstochten. Het constante van de ene voet voor de andere voet zetten, om vooruit te komen, is niet alleen de verbinding met de grond, maar ook met de natuur, zoals werken in een moestuin, beiden een vorm van vrijheid en verwondering.' (Het volledige verhaal kunt u lezen op
www.vrijzinnigen.nl/opzoomerlezing-eenpersoonlijk-verslag/.) De lezing komt deze zomer uit in een boekje. We sturen het rond aan alle afdelingen en voorgangers. Wilt u ook een eigen exemplaar, laat het ons weten. JUNI 2019
Mignon van Bokhoven vertelt op maandagmiddag 12 augustus 2019 in de keuken van de Paulus Borstraat over het spel, 'Tussen zon en maan' van Christa Anbeek. Er zijn nog 2 plaatsen. Heeft u belangstelling, belt u even het landelijk bureau. De 2e pilot van het project Zielsplekken in Nijmegen is succesvol verlopen. De volgende pilot is in september. Binnenkort hoort u hier meer over. Of via www.zielsplekken.nl. Heeft u vragen, bel of mail even met het bureau. 9
INNOVATIEPROJECTEN Velp In de afdeling Velp waait een frisse wind. Die wind heeft voor nieuwe plannen gezorgd. Velp gaat intensief samenwerken met De Sprang. Samen gaan ze een doorstart maken als Centrum voor Levensbezinning. Met een feestelijke Open Dag op 31 augustus 2019 wordt het begin van het centrum gevierd. Er komt een nieuwe website en een gemeenschappelijk programmaboekje. Er komen meditatiemiddagen, stilte-avonden, theater en concerten. Een breed spiritueel en cultureel aanbod voor de hele regio. Esseldien Wennink, voorganger van Velp, zal te gast zijn bij Zin in Zondag, een radioprogramma van Omroep Gelderland. Naast deze samenwerking met De Sprang gaat Velp het Zoomfestival de mogelijkheid geven om een doorstart te maken. Het Zoomfestival is een orgelfestival dat door velen in de regio wordt gewaardeerd. Helaas stond het op de nominatie om te stoppen. De afdeling Velp biedt het festival nu onderdak in het kerkje aan de Fabiusstraat. Al met al mooie innovatieactiviteiten die we met interesse volgen.
Hardinxveld/Giessendam In de afdeling Hardinxveld is men druk doende om de bekendheid en samenwerking met de plaatselijke boekhandel en bibliotheek uit te breiden. En ook met de VVP uit Sliedrecht. Met een gevarieerd programma worden leden en belangstellend en uitgenodigd aan de Peulenstraat maar ook in de bibliotheek vindt een lezing plaats. 10
VRIJE RUIMTE
NIEUWS UIT DE PAULUS BORSTRAAT
Keukentafel gesprekken waarin iemand in kleine kring haar of zijn expertise deelt. Heeft u iets wat u zou willen delen met leden of voorgangers van andere afdelingen. Laat het ons even weten. Daarnaast is er een grote verandering. Er is licht! Op 23 mei verscheen het beloofde raam in het kleine kamertje. Dat maakt onze werksituatie een stuk aangenamer. Tijdens de vakantie van 22 juli tot 12 augustus is het landelijk bureau gesloten. In dringende gevallen mailt u met wies.houweling@vrijzinnigen.nl of belt u 06-24256160. JUNI 2019
11
VRIJZINNIGE GESCHIEDENIS 150 jaar Vrijzinnigen Nederland Hebt u al de datum 6 juni 2020 in uw agenda gezet? Dat is de dag dat onze vereniging 150 jaar bestaat. Dat gaan we vieren met een feestelijke dag op zaterdag 6 juni. Rond deze datum hebben wij de voorgangers gevraagd om een viering te houden in de eigen afdeling. We begrijpen dat het niet voor iedereen lukt die viering op de 7e juni te houden maar daar gaat het niet echt om. Het gaat om het met elkaar vieren van een bijzonder jubileum. We hebben de voorgangers uitgenodigd om teksten, gedichten en ideeĂŤn in te sturen zodat we een mooi liturgieboekje kunnen laten verschijnen met eigen bijdragen.Maar misschien heeft u ook ideeĂŤn daarover. Laat het ons weten via bureau@vrijzinnigen.nl. Er zal 6 juni ook een nieuw magazine worden gepresenteerd waarin we terugblikken maar ook zeker vooruit kijken.
VCJC Klaas Douwes, voorgangerin Apeldoorn, werkt hard aan zijn promotie onderzoek over de VCJC (Vrijzinnige Christelijke Jeugd Centrale). In het onderzoek staat de geschiedenis van het vrijzinnige jeugdwerk vanaf 1958 centraal, met als leidende vraag: hoe ging de vrijzinnigheid om met de opkomst van de moderne jeugdcultuur? Klaas Douwes doet dat onder andere aan de hand van gesprekken. Maar ook met veel informatie die hij heeft toegestuurd gekregen van leden en belangstellenden. Velen van u hebben hem van stukken, notities en foto's voorzien. We houden u op de hoogte van de voortgang.
Archief De verhuizing van de Spoorstraat naar de Paulus Borstraat is inmiddels een half jaar achter de rug. Omdat de ruimte in ons nieuwe kantoor krapper werd, hebben we een deel van het nog op te schonen archief mogen stallen op de zolder van de Rembrandtkapel in Soest. Daar hebben we nu alles uitgezocht en netjes in archiefdozen gedaan en er lijsten bij gemaakt. Nu kan het over worden gebracht naar het Utrechts Archief waar de oude archieven al eerder zijn ondergebracht. Al met al betekent het dat ons archief helemaal op orde is. Vanaf 2013 worden archiefstukken digitaal opgeslagen. Dat scheelt een hoop ruimte! Elsbeth Goettsch 12
VRIJE RUIMTE
DRIE VRAGEN AAN Marcel van Roekel lid afdeling Tholen
Hoe ben je zo betrokken geraakt bij de vrijzinnigen in Tholen? Eigenlijk geheel toevallig. Tijdens mijn studie aan de voorgangersopleiding van het OVP ben ik in contact gekomen met de vrijzinnigen op Tholen. Er ontstond toen in mij een verlangen om daar mijn veldwerkstage te doen. Na mijn stage ben ik daar blijven ”hangen” en draai ik mee met het bestuur, de programmacommissie en allerlei anderen zaken. Waarom moeten volgens jou mensen lid/vriend worden? Als je een plek zoekt met voldoende (voelbare) denkruimte en waar je mag zijn wie je bent dan moet je zeker lid worden van de vrijzinnigen Tholen. Het is een fijne en veilige plek met een goede (Maja Nieuwenhuis)voorganger! Wat inspireert jou? * Wat mij bijzonder heeft gefascineerd tijdens mijn stage in Tholen was het vertrouwen van de Thoolse vrijzinnigen. Ondanks dat ik voor hen redelijk onbekend was gaven zij mij het vertrouwen en mocht ik in diensten voorgaan en allerlei zaken organiseren. * Het contact met mijn leerlingen op de JUNI 2019
school waar ik als docent Levensbeschouwing werk. In dit contact herken ik veel van mijzelf ik ben net zo'n zoeker- als zij. Ondanks dat het onderwijs op dit moment een richting uit gaat (meer gericht op beheersmatige zaken/cijfers) die niet zo past bij mijn persoon is het fijn te merken dat de leerlingen mijn vak waarderenonlangs zei een leerling tegen mij; “dit uur levensbeschouwingis voor mij echt een tijd om even op adem te komen en waar ik niet weer gelijk moet presteren”. Een vrijplaats wil ons vak zijn; een ruimte en een plek waar je vrij mag denken. Zo is het docent levensbeschouwing zijn eigenlijk een verlengde van wat ik doe in de vrijzinnige afdeling Tholen. Ook daar gaat het om vrijheid en mensen in hun-kracht-laten-schitteren! 13
VRIJZINNIG PLATFORM
“Ik hoor er niet bij”
19 mei 2019. In de Volkskrant staat een artikel in de serie Zin van het leven. Daarin wordt Etchica Voorn geïnterviewd. Zij schreef een prijswinnend boek 'Dubbelbloed' waarin zij vertelt over haar leven met een Nederlandse en Surinaamse achtergrond. De kop van het artikel is: “In mij huist de gedachte: ik hoor er niet bij.” “Ik hoor er niet bij” is een gedachte die steeds meer mensen zullen herkennen. Wie niet voldoet aan de norm, valt er vrij snel buiten. Bij Etchica Voorn wordt dat veroorzaakt door haar huidskleur. Maar als je verder kijkt, zie je dat er veel onzichtbare normen zijn met het bijbehorende oordeel. Op het gebied van werk bijvoorbeeld: wie niet werkt, is lui. In de economie: wie minder spullen koopt, draagt niet bij aan groei. Op gebied van duurzaamheid: wie nu nog vliegt, moet zich schamen. En ook levensbeschouwelijk: als je opbiecht een zoeker te zijn en breder wilt kijken, ben je een afvallige en oppervlakkig. Je hoort er niet bij. Wie van ons loopt daar niet tegenaan? Het erbij willen horen is een diepe menselijke behoefte. Dat is ook waar we als vrijzinnigen voortdurend mee oefenen en tegelijk ook mee worstelen. Hoe vormen wij een gemeenschap terwijl we ook zoveel van elkaar verschillen? Hoe vormen wij een landelijke vereniging met afdelingen die verschillen van signatuur? Hoe houden we elkaar vast en bieden we tegelijk ruimte voor 14
het verschil? Dit is nu precies het onderwerp waar wij mee aan het werk zijn onder de noemer superdiversiteit. In november jl. zijn wij 'geïnstalleerd' als Vrijzinnig Platform. Wij trekken nu een paar maanden met elkaar op en leren elkaar wat beter kennen. We komen uit verschillende afdelingen: Bilthoven, Hattem, Hilversum, Heerde e.o. en Bennekom en ook wij hebben verschillende achtergronden. Wij kunnen het goed met elkaar vinden en werken met veel plezier aan onze opdracht. We hebben al heel wat gedaan: boeken en artikelen over ons onderwerp gelezen, met de voorgangers overlegd in het voorgangersconvent, gesproken met Enis Odaci van NieuwWij en natuurlijk met elkaar van gedachten gewisseld. Op dit moment zijn wij bezig om een aantal van onze ideeën concreet uit te werken. We proberen nog vóór de zomervakantie met een overzicht te komen met uitgewerkte ideeën voor de afdelingen. VRIJE RUIMTE
f
Wordt vervolgd! Hartelijke groet, Etje, Feiko, Diet, Joost, Lia van het Vrijzinnig Platform
vrijzinnigplatform@vrijzinnigen.nl
JUNI 2019
15
BOEKEN EN FILMTIPS En ook nu weer hebben we een selectie gemaakt van het aanbod in boeken en films die in de afdelingen worden aangeboden.
Films Okuribito L'Année dernière à Marienbad Lourdes Perfetti Sconosciuti King of the Belgians
Boeken De maaltijd die verbindt / Peter Korver Archipel van de hond / Philippe Claudel Wees onzichtbaar / Murat Isik De rest van de dag / Kazuo Ishiguro De koffiedief / Tom Hillenbrand