BRUSSELSE ARCHITECTUUR >KAPELLESTATION
Het Kapellestation ligt er verlaten en verwaarloosd bij, de omgeving is er niet veel beter aan toe. Tien jaar geleden1 schreven we een eerder positief verhaal over deze buurt, vandaag lijkt de ziel eruit. Twee jaar geleden verdreef de IJzeren wet van de IJzeren weg Recyclart uit het station. Brandveiligheid was het doorzichtig excuus dat de stadsvreemde ambtenaren van de spoorwegen aanvoerden. Als er een kraan lekt roep je een loodgieter, maar verklaar je je huis niet onbewoonbaar: ook brandbeveiliging kan verholpen worden à fortiori in een betonnen bunker onder het spoor. De NMBS getuigt wel meer van anti-stedelijke reflexen, langs de Europa-esplanade (Zuidmarkt) en de Fonsnylaan onder de sporen staan er honderden vierkante meter leeg die in een ‘bruisende stad’ commercieel en inventief zouden kunnen geëxploiteerd worden. Soit, de creatieve impuls van Recyclart is weg en ondanks vele investeringen in de omgeving, Ateliers des Tanneurs, sociale woningen het Rad, Groep S, ligt deze op apegapen. Het oude Walenplein, inderhaast heraangelegd onder impuls van Recyclart, heeft zijn kleur en zijn animo verloren. De tunnels onder het spoor mooi opgefleurd door fresco’s. Verwaarloosd en dan maar gezandstraald? Aan de andere kant van de sporen wordt het ‘voorschoot’ grote Brigittinepark voor de derde keer heraangelegd. Ooit (jaren 1980) was de grasberm tegen de par8
kingsokkel onder het Brigittine woningcomplex Marolle Plage en werd deze zonnige zijde in de zomers door vele migrantenfamilies als ligweide gebruikt. Daarna (begin jaren 90) kwam een eerste aanleg, een elementair sportplein en twee malheureuse skatebowls. Later werd er wat meer fantasie gebruikt en een poging ondernomen om de sokkel boven de parkings te integreren, de skatebowls gedicht en vervangen door één zielloze helling. Vandaag is alles terug opgebroken. Nieuw project in het kader van een ‘duurzaam’ wijkcontract, duurzaam? Driemaal herbeginnen in minder dan dertig jaar! De ‘Waelsche Plaetse’ was sedert 1321 gekend in Brussel. Einde 18de eeuw en begin 19de eeuw was ze nog steeds een nijverig knooppunt waar Huidevettersstraat en Priemstraat samenliepen, de rechte weg naar de Grote Markt. Daar sloten de dwarsstraten, Radstraat en Brigittinnestraat aan en leidde de Ursulinenstraat naar de Kapellekerk. In tegenspraak met de alom gekopieerde onzin, was het geen groot plein2 maar eerder een driehoekige dries, amper 50x20 m. Het was wel een referentie die iedere stedeling kende en waarnaar verwezen werd, zoiets als het Katelijneplein vandaag, alle zoekertjes in toenmalige kranten vermelden ‘près de la place des Wallons’. Huidevetterstraat, Walenplein, Priemstraat waren winkelstraten; cafés, bakkers, drogisten, herenhuizen zorgden er voor leven. In 17923 verkocht Mme la Marquise de Laspiur4 er een koets, haar
BRIGITTINE 1980
STATION KAPELLEKERK IN AANBOUW 1940
buurman Mr Vanderdilft had in 1797 een ‘très bonne birouche’ in de aanbieding, wat volgens de dictonnaire Wallon – Français een licht voertuig op twee wielen – een cabriolet is. In 1840 verkocht notaris Barbanson ‘une vaste maison’ met inrijpoort, en op de verdieping meerdere mooie salons voorzien van spiegels en marmeren schouwen en een achterbouw met ‘cour et jardin’. Het waren geen sukkelaars daar op het Walenplein. In 1853 werd de naam ‘Place de Wallons’ uit de stratenlijst geschrapt. In de jaren dertig van de 20ste eeuw werd de oostelijke zijde van Ursulinen- en Huidevettersstraat weggemaaid voor de spoorweg. Merkwaardig detail: het Office National pour l’Achèvement de la Jonction
WALENPLEIN 1866
Nord-Midi, Ursulinestraat 15, had er tussen de twee oorlogen zijn zetel. Een levende wijk werd vorige eeuw zonder pardon geofferd aan het spoor, op kleinere schaal werd een poging tot reanimatie recent gesaboteerd. We zouden mogen verwachten dat de Brusselse overheden wat meer op hun strepen staan en zoiets niet meer laten gebeuren. Marcel Rijdams Foto’s: foto’s Hemels Brussel, KIK en NMBS Kaart: Popp Kadasterkaart, 1866 KBR 1 Vijfhoek januari 2010 2 Jean d’Osta Dictionnaire des rues: ‘vaste place’ 3 Anecdotes met dank aan Jacques Dubreucq Bruxelles une histoire Capitale Volume 2 4 Ook eigenares van het Papenkasteel in Ukkel
Résumé
La gare Bruxelles-Chapelle est déserte et négligée. Les environs ne sont pas mieux. Il y a deux ans, Recyclart, haut lieu de culture underground, a été contraint de rendre les locaux à la SCNB pour des raisons injustes mettant à mal l'impulsion créative de Recyclart. Malgré de nombreux investissements dans le domaine, il tente tant bien que mal de survivre. Un quartier vivant a été sacrifié sans pardon. A plus petite échelle une tentative de réanimation a été récemment sabotée. On peut s'attendre à ce que les autorités bruxelloises soient un peu plus vigilantes et ne laissent pas une telle chose se reproduire.
