Πέτρος Ζούλιας
Μαρίκα
ΠΈΤΡΟΣ ΖΟΎΛΙΑΣ
ΜΑΡΙΚΑ
ΔΩΔΩΝΗ
Σύγχρονο Ελληνικό Θ έατρο
'Ενα έργο βασισμένο στη ζωή της Μαρίκας Κοτοπούλη
ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΔΩΔΩΝΗ
ΠΡΟΣΩΠΑ
ΜΑΡΙΚΑ ΚΟΤΟΠΟΥΛΗ ΓΙΩΡΓΟΣ ΧΕΛΜΗΣ ΕΛΛΗ ΛΑΜΠΕΤΗ ΙΩΝΑΣ ΔΡΑΓΟΥΜΗΣ ΒΑΣΙΛΗΣ ΛΟΓΟΘΕΤΙΔΗΣ ΦΡΟΣΩ ΕΛΕΝΗ ΜΑΡΙΤΣΑ ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΤΑΚΗΣ ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΣ ΝΕΑΡΟΣ ΚΩΣΤΑΣ ΓΙΑΝΝΟΥΛΗΣ ΣΑΡΑΝΤΙΔΗΣ
ΣΚΗΝΗ ΠΡΩΤΗ 1937. Μήνες πριν τα εγκαίνια του Κοτοπούλη - Ρέξ. Άδεια σκηνή. Τρεις γυναίκες σκουπίζουν το πάτωμα με ζήλο. Μία σιγομουρμουρίζει τη Νέα γυναίκα. Μπαίνει απ’ την πλατεία ένας νεαρός, έντρομος. •
ΝΕΑΡΟΣ: Έρχεται! Έρχεται η Κοτοπούλη! Πάρτε τις σκούπες σας και εξαφανιστείτε αμέσως! Δρόμο! Δρόμο! (Οι τρεις γυναίκες σε πανικό, τρέχουν σε διάφορα μέρη της σκηνής να κρυφτούν. Ο νεαρός όλο φιλοφρονήσεις υποδέχεται την Κοτοπούλη. Της ανοίγει την πόρτα να περάσει.) ΝΕΑΡΟΣ: Παρακαλώ, περάστε! Περάστε! Από εδώ! (Εμφανίζεται η Μαρίκα. Παρατηρεί εντυπωσιασμένη το κτίριο. Πίσω της, ακολουθεί ο Χέλμης.) ΜΑΡΙΚΑ: Τι στο διάολο, εγώ είμαι πολύ κοντή ή το θέατρο ψήλωσε; Γιατί μου φαίνεται θεόρατο; ΧΕΛΜΗΣ: Είναι δεκάξι μέτρα απ’ τη γη, Μαρίκα μου, το Ρεξ. ΜΑΡΙΚΑ: Αυτό δεν είναι θέατρο! Αυτό είν’ ουρανοξύστης! ΧΕΛΜΗΣ: Δεν σ’ αρέσει; ΜΑΡΙΚΑ: Κάθε άλλο! Απ’ την πρώτη στιγμή που πάτησα το πόδι μου εδώ μέσα, το αισθάνθηκα σαν σπίτι μου.
8
ΠΈΤΡΟΣ ΖΟΎΛΙΑΣ
Φωλιά μου! (Έχει ανέβει πια πάνω στη σκηνή. Παρατηρεί την πλατεία.) Μεγάλη φωλιά βέβαια! Πόσα πουλιά να βγάλω εδώ η έρμη η Κοτοπούλη; Κοτέτσια ολόκληρα πρέπει να γεμίσω! Τεράστια πλατεία! Αυτή δεν είναι πλατεία θεάτρου, είναι η πλατεία Συντάγματος! Πού θα βρω τόσους κώλους να γεμίσω τις καρέκλες; Έχει και μια απόσταση να διανύσει η φωνή σου, σαν να ’ρχεται απ’ το πέρα χωριό!… (Δοκιμάζει τη φωνή της:) Αααα! Άπαπα… ΧΕΛΜΗΣ: Φοβάσαι μήπως και δεν έχεις επαφή με το κοινό; ΜΑΡΙΚΑ: Εγώ επαφή; Μην ακούω μπούρδες, Τζο! Ξεχνάς πού έχω παίξει; Μόνο το Θέατρο Ομονοίας να σκεφτείς… τότε που το μισό είχε, αντί για θέσεις, τραπέζια καφενείου, καταλαβαίνεις τι έχω περάσει! Καθόντουσαν οι θεατές και ρουφούσανε το καφεδάκι τους και μιλάγανε και τρώγανε λουκούμι συριανό κι εγώ πάνω στη σκηνή έπρεπε να δίνω την ψυχή μου για να με προσέξουν. Ωραίες εποχές! Σαν ζώα σε τσίρκο μάς είχανε! Και να ’ναι και ξέσκεπο το ρημάδι το θέατρο και να κάνω τον σταυρό μου, να μη βρέξει και χάσω το μεροκάματο! Και τι μεροκάματο! Τρίχες! Και ύστερα με ρωτάς, τώρα, αν μ’ αρέσει το Ρεξ! Ε, χέσε με! Αυτό εδώ είναι, απ’ τ’ αλώνια στα σαλόνια! ΧΕΛΜΗΣ: Το παλιό το Κοτοπούλη όμως θα σου λείψει! Δεν μπορεί, είκοσι πέντε χρόνια έζησες εκεί μέσα. ΜΑΡΙΚΑ: Ούτε το παλιό το Κοτοπούλη ούτε η παλιά η Κοτοπούλη θα μου λείψει. Αυτά περάσανε και πάνε
ΜΑΡΙΚΑ
9
πια! Τώρα πρέπει να φάμε το Εθνικό Θέατρο. Θα το φάμε; Αυτό είναι το θέμα! ΧΕΛΜΗΣ: Μα γιατί σου χτίζω το υπερσύγχρονο νέο Κοτοπούλη; ΜΑΡΙΚΑ: Μόνο που δεν είναι νέα και υπερσύγχρονη πια η Κοτοπούλη. ΧΕΛΜΗΣ: Τώρα, όμως, είσαι έτοιμη να κάνεις αυτό το τεράστιο βήμα που… ΜΑΡΙΚΑ: Μωρέ, σ’ αρέσει το έργο; Την πιστεύεις την Ελισάβετ για εναρκτήριο; Λέγε! Θα είμαι καλή στον ρόλο; Kι άσε όλα τ’ άλλα. ΧΕΛΜΗΣ: Είναι τάλε κουάλε για την περίσταση. Η πιο γνωστή βασιλόφρων, στον ρόλο της βασίλισσας, μέσα σ’ ένα μοντέρνο παλάτι της Αθήνας. Όλα ταιριάζουν γάντι! ΜΑΡΙΚΑ: Το ’πες του ανιψιού μου, ότι θα τον κάνουμε καλλιτεχνικό διευθυντή, να σκάσει, που δεν θα σκηνοθετήσει! ΧΕΛΜΗΣ: Αλίμονο! Η επιθυμία σου διαταγή, αγάπη μου. ΜΑΡΙΚΑ: Μη νομίζεις ‒ το ξέρω ότι εγώ θα ’μαι η πρώτη που θα υποστώ την πίεση του Μυρατέικου, αλλά τι να κάνουμε; Παιδί της αδερφής μου είναι ο Δημήτρης, θα τον ανεχτώ. Βλέπεις όπου δεν στέλνει ο θεός παιδιά, στέλνει ο διάολος ανίψια! ΧΕΛΜΗΣ: Εκτός, όμως, απ’ τον Δημήτρη Μυράτ, θα πρέπει να ανεχτείς και τη Ρίτα τη Μυράτ. ΜΑΡΙΚΑ: Αυτά τα σκατά έχει το συμπεθεριό! Σόι πάει το βασίλειο.
10
ΠΈΤΡΟΣ ΖΟΎΛΙΑΣ
ΧΕΛΜΗΣ: Εδώ όμως, Μαρίκα μου, είναι επιχείρηση. Εγώ παίζω τα λεφτά μου. ΜΑΡΙΚΑ: Γιατί, εγώ τι παίζω; τις κουμπάρες; Δεν καταλαβαίνω τι θες να πεις! ΧΕΛΜΗΣ: Θέλουμε γερό θίασο και πάνω απ’ όλα χρειαζόμαστε οπωσδήποτε το αντίπαλο δέος του Ροντήρη. Αλλιώς πώς θα χτυπήσουμε κοτζάμ Εθνικό; ΜΑΡΙΚΑ: Ε, το ’χω καταλάβει. Δεν είμαι ηλίθια. Γιατί νομίζεις ότι δέχτηκα να μου φέρεις εισαγόμενο αυτόν τον Σαραντίδη, εκ Παρισίους; ΧΕΛΜΗΣ: Ναι… αρκεί όμως να δεχτεί να σ’ αναλάβει!… Θα δεχτεί; ΜΑΡΙΚΑ: Γιατί να μη δεχτεί; Λίγη του πέφτω; Ίσα ίσα χάρη του κάνω! Ποιος τον ξέρει στην Ελλάδα τον Σαραντίδη; Ούτε η μάνα του η ίδια! ΧΕΛΜΗΣ: Πρόσεχε, σε παρακαλώ, πώς θα του μιλήσεις! Μην τον αρπάξεις τον άνθρωπο απ’ τα μούτρα! ΜΑΡΙΚΑ: Για να τον αρπάξω απ’ τα μούτρα, πρέπει πρώτα να μου τα φέρει. Εγώ δεν βλέπω να ’ρχεται η βεντέτα σου! Μας έχει στήσει ήδη μισή ώρα ο γάιδαρος. ΧΕΛΜΗΣ: Θα έρθει. Σε εκλιπαρώ, όμως, να τον καλοπιάσεις! Μου το υποσχέθηκες! Τον έχουμε ανάγκη! ΜΑΡΙΚΑ: Έννοια σου, μωρέ! Εγώ, για το καλό της επιχείρησης, πήγα και συνεργάστηκα με τη σκατούλα την Κυβέλη. Στον Σαραντίδη θα κωλώσω; (Μπαίνει ο νεαρός της αρχής, να ανακοινώσει την άφιξη.) ΝΕΑΡΟΣ: Κύριε Χέλμη, ο κύριος… Περάστε! (Παρουσιάζεται ο Σαραντίδης. Ένας κομψός νέος της εποχής, με κοσμοπολίτικο αέρα. Η Μαρίκα σε απόσταση, με
ΜΑΡΙΚΑ
11
ύφος ντίβας, τον παρακολουθεί και τον σχολιάζει με τον τρόπο της. Ο Χέλμης τον υποδέχεται με φιλοφρονήσεις και θαυμασμό.) ΧΕΛΜΗΣ: Ω! Ο φίλτατος! Καλώς ορίσατε! Καλώς ορίσατε! ΣΑΡΑΝΤΙΔΗΣ, πλησιάζει και ανεβαίνει στη σκηνή: Χαίρετε, κύριε Χέλμη. Είμαι ο Γιαννούλης Σαραντίδης. Στο Παρίσι με φωνάζουν και Ζαν Σάραν. ΜΑΡΙΚΑ, μουρμουρίζει: Σιγά να μη σε φωνάζουν και Σάραν Μπερνάρ! ΧΕΛΜΗΣ: Χαίρομαι πολύ που σας γνωρίζω επιτέλους δια ζώσης. ΣΑΡΑΝΤΙΔΗΣ, παρατηρεί την Κοτοπούλη, που στέκει σε πιο μεγάλη απόσταση: Η κυρία; Ποια είναι η κυρία; ΜΑΡΙΚΑ, μουρμουρίζει: Κεριά και λιβάνια η κυρία! ΧΕΛΜΗΣ: Μα δεν τη γνωρίζετε; Θα αστειεύεστε φυσικά! ΣΑΡΑΝΤΙΔΗΣ: Όχι. Θα έπρεπε; ΧΕΛΜΗΣ: Μα είναι η κυρία Μαρίκα Κοτοπούλη. Το ιερό τέρας της Ελλάδος! ΣΑΡΑΝΤΙΔΗΣ, της κάνει χειροφίλημα: Ω, χίλια συγγνώμη! Δεν σας αναγνώρισα! ΜΑΡΙΚΑ: Δεν πειράζει. Άλλοι, βλέπετε, είναι ιερά τέρατα κι άλλοι σκέτα τέρατα, κύριε! Χαίρω πολύ! ΣΑΡΑΝΤΙΔΗΣ: Είναι μεγάλη μου παράλειψη, αλλά δεν σας έχω δει ποτέ στο θέατρο! ΜΑΡΙΚΑ: Εσείς χάνετε! ΧΕΛΜΗΣ: Μα είναι δυνατόν; Πώς κι έτσι; ΣΑΡΑΝΤΙΔΗΣ: Ξέρετε, ζω χρόνια μόνιμα στο Παρίσι, και επίσης εσείς κάνετε ένα άλλο είδος θεάτρου απ’
12
ΠΈΤΡΟΣ ΖΟΎΛΙΑΣ
αυτό που αγαπώ και υπηρετώ εγώ. ΜΑΡΙΚΑ: Καιρός ν’ αλλάξετε είδος, κύριε! ΧΕΛΜΗΣ: Μα δεν τον καλέσαμε τον κύριο Σαραντίδη, Μαρίκα μου, για να τον αλλάξουμε εμείς. Τον καλέσαμε για να αλλάξει αυτός εμάς, με τα φώτα που διαθέτει. Διεθνή καριέρα κάνει ο άνθρωπος! ΜΑΡΙΚΑ: Αναγνωρίζω απόλυτα την καριέρα του κυρίου στο εξωτερικό, αλλά κι εμείς εδώ στην Ψωροκώσταινα κάτι κάναμε τόσα χρόνια, κύριε Σάραν! Δεν είμεθα η σάραν και η μάραν! ΧΕΛΜΗΣ, την επιπλήττει αυστηρά: Σε παρακαλώ, Μαρίκα! Ας αφήσουμε τον άνθρωπο να μας εξηγήσει τι θέλει τέλος πάντων! ΣΑΡΑΝΤΙΔΗΣ: Αυτό που με καίει εμένα δεν είναι η μοντέρνα όψη του κτιρίου και ο εξοπλισμός, αλλά μια σύγχρονη αντίληψη που διαπνέει την ίδια τη σκηνή, την πρόβα!… Είμαι ασπαστής μιας νέας σχολής στα πράγματα ‒ της σχολής Ζαν Κοπώ! ΜΑΡΙΚΑ: Α, θα κοπώ!… ΣΑΡΑΝΤΙΔΗΣ: Ξέρετε, η εποχή του παντοδύναμου ηθοποιού πέρασε. Ζούμε στην εποχή του σκηνοθέτη! Εσείς είστε πρωταγωνίστρια του κατεστημένου. Εκπροσωπείτε μια πιο παλιά νοοτροπία! ΜΑΡΙΚΑ: Πόσο παλιά; Δεν είμαι και η Ακρόπολη! ΣΑΡΑΝΤΙΔΗΣ: Εγώ έχω έναν δικό μου τρόπο εργασίας. ΜΑΡΙΚΑ: Αν μου επιτρέπετε, τρόπο έχετε ‒ τρόπους δεν ξέρω αν έχετε! ΣΑΡΑΝΤΙΔΗΣ: Μη με παρεξηγείτε, αλλά αν εσείς δεν με υπακούσετε τυφλά, τότε όλη η προσπάθεια θα τι-
ΜΑΡΙΚΑ
13
ναχτεί στον αέρα! Δεν θα ανεχτώ καμία απειθαρχία, καμία αμφισβήτηση. Σας το δηλώνω εξαρχής. ΜΑΡΙΚΑ: Μιλάτε σαν κι αυτόν τον Γερμανό. Τον Αδόλφο Χίτλερ! Μου δίνετε την εντύπωση ενός νεαρού ναζί. Ενός δικτάτορα που ήρθε να μας καταλάβει. ΣΑΡΑΝΤΙΔΗΣ: Απ’ ό,τι φαίνεται, ακολουθώ το πνεύμα της εποχής. Δικτατορία δεν έχετε τώρα στην Ελλάδα; Τι είναι ο Μεταξάς; ΜΑΡΙΚΑ: Ο Μεταξάς είναι ό,τι είναι. Εσείς να δούμε τι είσαστε! Κι ας μη βάζουμε παρακαλώ στο στόμα μας τα ιερά και τα όσια της πατρίδος μας. ΣΑΡΑΝΤΙΔΗΣ: Συγγνώμη που σας μιλάω έτσι, αλλά έχω ακούσει οτι επεμβαίνετε πάρα πολύ στις παραστάσεις σας. Έχετε άποψη για όλα, σε τέτοιο σημείο που καταργείτε εντελώς τον ρόλο του σκηνοθέτη. Κάνω λάθος; ΜΑΡΙΚΑ: Ακούστε, πανέμορφέ μου κύριε, δεν σας καλέσαμε εδώ για να σας καταργήσουμε! Εγώ είμαι αποφασισμένη να συμπλεύσω μαζί σας. Θα σας αφιερωθώ και θα σας ακολουθήσω πιστά. Αυτό επιβάλλει το συμφέρον και το καθήκον μου. Το μόνο που σας ζητώ είναι να με σεβαστείτε, αν μπορείτε! Εγώ το χθες το κέρδισα. Επιθυμώ όμως να κερδίσω και το αύριο. Οδηγήστε με λοιπόν στο μέλλον. Αυτό δεν εκπροσωπείτε, νεαρέ μου κύριε; ΣΑΡΑΝΤΙΔΗΣ: Είστε αφοπλιστική, κυρία μου. Μπορώ να πω ότι με συγκινείτε. Αρχίζω να πιστεύω ότι θα είστε καταπληκτική στην Ελισάβετ! Σας ταιριάζει πολύ αυτή η παρθένα βασίλισσα. ΜΑΡΙΚΑ: Στο «παρθένα» θα χρειαστώ πολύ τη βοήθειά
14
ΠΈΤΡΟΣ ΖΟΎΛΙΑΣ
σας. Διότι μου είναι κόντρα ο ρόλος. Τη βασίλισσα όμως την έχω, διότι είμαι από τα γεννοφάσκια μου βασιλική ώς τα μπούνια! Εμένα ακόμα και το βαφτιστικό μου όνομα δεν ήτο σκέτο Μαρίκα. Ήτο Μαρίκα - Βασιλική! ΧΕΛΜΗΣ: Λίγοι το ξέρουν, αλλά είναι αλήθεια. ΣΑΡΑΝΤΙΔΗΣ: Κατά τον Ζοζέ, τον συγγραφέα του έργου, η απουσία ερωτικής ζωής της βασίλισσας, οφείλεται σ’ ένα παιδικό ψυχικό της τραύμα. Την Ελισάβετ τη βιάσανε μικρή. Το ξέρετε; ΜΑΡΙΚΑ: Φρόυντ! ΣΑΡΑΝΤΙΔΗΣ: Ακριβώς! Όλο το έργο φωτίζεται μέσα απ’ τη φροϋδική θεωρία! Μα πώς το καταλάβατε αμέσως; ΜΑΡΙΚΑ: Ε καλά, μπρίκια κολλάμε τώρα; Ήρθα διαβασμένη, κύριε. Όχι αηδίες! ΧΕΛΜΗΣ: Να ξέρετε ότι εμπιστευόμαστε στα χέρια σας το πιο μεγάλο κι ωραίο θέατρο των Αθηνών. Εσείς το εγκαινιάζετε! ΣΑΡΑΝΤΙΔΗΣ: Τιμή μου! ΧΕΛΜΗΣ: Όχι, δική μας η τιμή! Τιμή μας! Θέλετε να περάσουμε στο γραφείο και για το τυπικό της υπόθεσης; ΜΑΡΙΚΑ: Ναι, πείτε και την άλλη την τιμή, να δούμε πού βαδίζουμε· γιατί η τιμή τιμή δεν έχει και χαράς τον που την έχει! Έχουνε δει τα μάτια μας! (Γελούν και χαιρετιούνται εγκάρδια.) ΣΑΡΑΝΤΙΔΗΣ: Au revoir, κυρία μου! ΜΑΡΙΚΑ: Τα σέβη μου, δάσκαλε. Δεν περιμένω τίποτ’ άλλο πια παρά να χτυπήσει το κουδούνι!
ΜΑΡΙΚΑ
15
(Οι δύο άντρες χάνονται στο βάθος. Η Μαρίκα μένει μόνη στη σκηνή. Τώρα φαίνεται η πραγματική της διάθεση. Το προσωπείο τής υποταγής πέφτει.) ΜΑΡΙΚΑ: Βρε, άει στο διάολο! Που από αφεντικό με θες υπηρεσία σου! Αυτός δεν ψάχνει για βασίλισσα ‒ μια δούλα ψάχνει για να του κάνει αέρα. Μωρ’, θα σε συγυρίσω εγώ μια χαρά, κύριε! Τα σαράντα κύματα θα περάσεις, κύριε Σάραν! Μόνο να τον αντέξω ώς την πρεμιέρα! Τότε θα δει τι πουτάνα είναι η βασίλισσά του! (Η Κοτοπούλη φεύγει στο παρασκήνιο. Πέφτει ένα πανί φόντο στο βάθος. Το φως αλλάζει και μεταφερόμαστε στην ιστορική πρεμιέρα της Ελισάβετ στο Κοτοπούλη - Ρεξ.)
ΣΚΗΝΗ ΔΕΥΤΕΡΗ Κατά τη διάρκεια της πρεμιέρας της Ελισάβετ. Στα παρασκήνια, η Ελένη και η Φρόσω παρακολουθούν την παράσταση απ’ τις κουίντες. Είναι ντυμένες με ανάλογα ελισαβετιανά κουστούμια εποχής. Κάπου, ένα παραβάν, για μια γρήγορη αλλαγή. Αντικείμενα, σκόρπιες καρέκλες. Ένα κουστούμι κρέμεται και περιμένει τη βασίλισσα για να φορεθεί. Είναι η τελευταία αλλαγή, πριν κάνει φινάλε το έργο. Στο βάθος το ζωγραφιστό φόντο. Βλέπουμε αχνά την πίσω του πλευρά. Είναι η αίθουσα ενός παλατιού. Οι δύο γυναίκες, αντίθετου χαρακτήρα, η μια, η Φρόσω, πιο αριστοκρατική, η άλλη, η Ελένη, πιο λαϊκή, σχολιάζουν την παράσταση που παίζεται παράλληλα, ενώ αυτές μιλούν συνωμοτικά αλλά με άκρατο ενθουσιασμό. •
ΕΛΕΝΗ, εκστασιασμένη: Συγκλονιστική! Πιάσε την καρδιά μου. Όχι, πιάσ’ την. Τρέμω ολόκληρη. ΦΡΟΣΩ: Εγώ, απόψε, δεν βλέπω την κυρία Μαρίκα μπροστά μου. Βλέπω την Ελισάβετ την ίδια, που βγήκε απ’ τον τάφο της και ξαναζωντάνεψε! Τι μεταμόρφωση είν’ αυτή! ISBN:978-960-558-302-6 ΕΛΕΝΗ: Είναι απίστευτο! Εγώ είμαι ανατριχιασμένη σύγκορμη. Δεν μπορώ! Θα πάθω! Χαλάλι οι τόσες πρό-