Magazine Gonzend #2: Bloemrijken in Rivierenland

VOORWOORD / 01

INHOUDSOPGAVE / 03

COLOFON / 04

KAARTJE / 05

KENMERKEN VAN

EEN BLOEMRIJK / 06

INTERVIEWS

BLOEMRIJK RHENOY / 07

In het actieve dorp verbeteren bewoners met ondersteuning van de gemeente hun dorpsaanzicht én de biodiversiteit.

IN ACTIE VOOR EEN

GROENER BUREN / 13

Verenigd in diverse groene werkgroepen werken vrijwilligers aan een bloemrijker stadje en proberen daarbij zoveel mogelijk Burenaren te enthousiasmeren.

EENDENPLEIN CULEMBORG / 21 Op een voormalig versteend plein maakten bewoners van een nieuwbouwwijk een vergroeningsslag, met bloei en beestjes door het jaar heen als resultaat.

DORPSMOESTUIN

D’N HOF WAMEL / 27

In deze biodiverse moestuin en bloementuin op een voormalig kaal akkerland draait alles om verbinding, educatie en gezond gedrag.

VLINDERTUIN

DE ZINDERING TIEL / 33

In hartje Tiel ontstond onder de bezielende leiding van enkele enthousiaste initiatiefnemers een insectenvriendelijke tuin met een grote betrokken community eromheen.

BLOEMENVELD

DE DRIELSE HUISKAMER / 41

In Kerkdriel werkt een nieuwe buurtvereniging onder meer aan een bloemenweide midden op het plantsoen in hun wijk, mét hulp van het lokale bedrijfsleven.

COLOFON

TEKST

Marjolein den Hartog (Kissmyarts)

FOTOGRAFIE

Marjolein den Hartog (Kissmyarts), Marieke Kolker (p.20), Jan Bouwhuis (p. 38), Edwin Barendracht (p. 40)

VORMGEVING

Puur Anouk

WIL JE MEER WETEN OVER GONZEND RIVIERENLAND? Kijk op www.gonzend.nl

DIT MAGAZINE IS MEDE MOGELIJK GEMAAKT DOOR

BLOEMRIJK RHENOY

Vanuit de Kernagenda Rhenoy, een gezamenlijke toekomstagenda van inwoners en gemeente West Betuwe, heeft Rhenoy de laatste jaren een flinke vergroeningsslag gemaakt.

Bewoners zorgen zelf voor een fraaier dorpsaanzicht met onder meer bloemperken en een ingezaaide wildebloemenstrook. Hiermee leveren ze een belangrijke bijdrage aan de biodiversiteit. Stap voor stap werkt de Kernagenda-groep onder de bevlogen leiding van Kees Froeling samen met de gemeente aan deze vergroening van hun dorp. Relatieve nieuwkomer in het dorp Clarisse Mirandolle haakte onlangs enthousiast aan.

KERNAGENDA VOL GROENE PLANNEN

Kees Froeling, sinds zo’n 25 jaar inwoner van Rhenoy, is al jaren aanjager van gezamenlijke initiatieven in het dorp. “Al zo’n tien jaar ben ik betrokken bij de Kernagenda en de voorloper daarvan. De voormalige gemeente Geldermalsen, waartoe Rhenoy destijds behoorde, werkte al met een zogenaamd ‘Dorpsplan’. Sinds die tijd zijn er al vele initiatieven uitgevoerd, waaronder groene projecten als bloembakken aan lantaarnpalen en een veldbloemenweide bij de entree van het dorp.” Beide waren om diverse redenen nog niet echt geslaagd: de bloembakken vergen een uitgekiende volle beplanting en verdrogen te snel, voor het bloemenveld bleken te droge grond en weinig zonlicht de grootste euvels. De wens om meer groen en bloei in het dorp te hebben, bleef echter overeind. “We leren van die experimenten wat wel en niet werkt en proberen die ervaring mee te nemen bij volgende stappen,” aldus Clarisse. Zij woont zelf nu 5 jaar in Rhenoy en is pas sinds afgelopen jaar betrokken bij de ‘Kernagenda Leefomgeving’, een van de drie Kernagenda-werkgroepen. Die Kernagenda stelden

de inwoners in 2022 samen in overleg met de gemeente West Betuwe. Het is een manier van de gemeente om samen met bewoners van elke kern een toekomstvisie voor hun dorp of stadje op te stellen en zo de leefbaarheid en sociale samenhang te verbeteren. Groen en het verhogen van de biodiversiteit bleken hoog op de agenda van Rhenoy te staan, ook vanuit de ervaringen die al eerder in het dorp waren opgedaan. Andere thema’s hebben betrekking op de verkeersveiligheid en het vergroten van de levensloopbestendigheid.

MEER OOG VOOR DE NATUUR

In 2022 haakte Rhenoy ook aan bij het Bloemrijken-initiatief van Gonzend Rivierenland, met voormalig werkgroeplid Mérie Rijnberk als een van de trekkers. Daardoor drong het bewustzijn over het belang van meer biodiversiteit steeds meer door in de groene plannen voor het dorp. Ook Kees en Clarisse hebben beide een sterke intrinsieke motivatie om zich hiervoor in te zetten. Kees: “Vergelijk de insectenpopulatie uit de jaren 70 maar eens met die van nu. Die is met twee derde afgenomen, dat is echt dramatisch! Als we zo doorgaan hebben we in 2050 geen insecten meer. En dus ook geen eten, want voor heel veel van ons eten zijn we afhankelijk van hun bestuiving.” Clarisse, die zelf voor haar deur een rijk bloeiende geveltuin heeft, voegt toe: “Op een heel kleine oppervlakte kun je al íéts doen. Hier in de wijk zijn er nog zoveel tuinen die volledig begrind of betegeld zijn. Die hoop ik met mijn tuin en de vergroening in het dorp te inspireren om

“KORTE LIJNTJES EN DUIDELIJKE AFSPRAKEN OVER WEDERZIJDSE VERWACHTINGEN ZIJN BELANGRIJKE SLEUTELS TOT SUCCES IN DE SAMENWERKING.”

Bloemperk vóór

Bloemperk na

MEER TIPS

Raadpleeg onze werkbladen op Gonzend.nl!

WIE

Kees Froeling (overkoepelend voorzitter Kernagenda-werkgroepen) en Clarisse Mirandolle (lid werkgroep Leefomgeving en verantwoordelijk voor communicatie)

WAT

wildebloemenstrook met voorjaarsbollen, diverse bloemperken en meer groene projecten

WAAR

Rhenoy

SINDS

voorjaar 2022 (bloemenstrook ingezaaid), najaar 2022 (bollen gepoot), voorjaar 2023 (eerste bloemperken)

WEBSITE

www.rhenoy.info

‘AFSTEMMEN MET JE GEMEENTE’

Over samenwerking tussen jullie Bloemrijk en je gemeente.

‘WIE BETAALT JOUW BLOEMRIJK’

Over financiering van je Bloemrijk.

SCAN ME

maken. Het leidde onder meer tot een nieuwe beplanting met bijvriendelijke bloembollen en er werd een kruidenrijk zadenmengsel ingezaaid (beide gesponsord door Gonzend Rivierenland). Ook kwamen er nieuwe vaste planten, afkomstig uit Stadstuin Radiant. Dat is een prachtige, door vrijwilligers onderhouden bloementuin waar ook op kleine schaal vaste planten worden gekweekt.

NIEUW MAAIBEHEER HOOGSTAMBOOMGAARD

Een recenter groenproject is een andere aanpak van het maaibeheer in boomgaard De Toeren, een oude hoogstamboomgaard uit 1922 met diverse oude appelrassen. Ada Wille had hier geadviseerd om niet, zoals oorspronkelijk bedacht, een bloemrijk mengsel in te zaaien, omdat het gras te snel andere soorten kan verdringen. In plaats daarvan zou er door middel van een ander beheer, met behulp van het zogenaamde sinusmaaien, een meer diverse en natuurlijke vegetatie kunnen ontstaan. Na ruggespraak met Stichting Landschapsbeheer Gelderland en de gemeente bleek deze manier van gefaseerd maaien in afwisselende stroken inderdaad de beste oplossing om meer variatie in begroeiing te krijgen. En daarmee ook meer voedsel voor diverse bestuivers. Bewoner Jan Maas stortte zich vol overgave op dit project. Dit ging in het eerste jaar wel gepaard met en-

kele ‘opstartproblemen’: eerst werd te laat gemaaid met te groot materieel, later te hoog afgemaaid waardoor het afvoeren van het maaisel een wel heel ingewikkelde en tijdrovende klus was. Jan: “Het is echt een leerproces, maar gelukkig hebben we een maaier die ook zelf graag meedenkt en zelfs ook heeft geïnvesteerd in ander materieel. Nu werkt hij met een robotmaaier die hij vanaf het pad met een joystick bedient.”

MEER KLEUR IN ‘NIEUWBOUWWIJK’

Nicole had haar zinnen gezet op nog een andere manier om de biodiversiteit in het stadje te verhogen, namelijk door het aanleggen van kleine Bloemrijken in de nieuwbouwwijk de Lage Korn. “Daar is rondom de ruime woningen vooral heel veel gras. Bewoners vonden dat het allemaal wel wat kleurrijker mocht. De wijk is zo’n 14 jaar oud, maar hij leek nog steeds zo van de tekentafel te komen.” Nicole zette meteen haar communicatieskills aan het werk. Ze maakte een flyer om mensen op te roepen mee te denken hoe de wijk bloemrijker en insectvriendelijker kan worden. “Die is huis-aan-huis verspreid, inclusief een vrolijke bijenwuppie om de aandacht te trekken,” vertelt ze. “Ik verwachtte niks, maar daar kwam zowaar een groepje van drie mensen uit die de schouders eronder wilde zetten. Zo fijn, daar zat meteen zoveel

“JE KOMT VEEL VERDER ALS JE AANHAAKT BIJ BESTAANDE ORGANISATIES EN GEBRUIKMAAKT VAN BESTAANDE COMMUNICATIEKANALEN.”

power en daadkracht achter!” Nicole speelt in de werkgroep Lage Korn vooral de rol van facilitator. Ze had al, samen met BV Buren, overlegd met de gemeente en ook al een deel van de financiering geregeld. Gonzend Rivierenland was bereid een bijdrage te leveren, onder de voorwaarde van co-financiering door een andere partij. Die vond de werkgroep bij de gemeente, in de vorm van Leefbaarheidsbudget. Nicole: “Met € 500 vanuit Gonzend Rivierenland en een bijdrage vanuit de gemeente konden we al heel leuke dingen doen!”

OVERLEG MET KERNREGISSEUR

De communicatie met de gemeente loopt steeds via de kernregisseur. Nicole betrok hem al in een vroeg stadium bij de plannen. “Met de werkgroep Lage Korn zijn we terug gaan rekenen: volgend jaar februari willen we hier een Bloemrijk hebben, dan moeten we in het najaar actie gaan ondernemen, want dat is het ideale pootseizoen. De werkgroep met bewoners is

toen zelf gaan kijken wat de meest geschikte locatie was. Daar wilde ik me niet mee bemoeien, want ik vind dat zij ook echt eigenaarschap moeten hebben.” De gemeente ging voorlopig akkoord met de locatie, onder voorbehoud van de ontwerptekening. Daar had de werkgroep Gonzend-adviseur Ada Wille weer voor gevraagd. Er waren wel enkele voorwaarden waar het ontwerp aan moest voldoen. Zo moest langs de aangrenzende watergang nog gemaaid kunnen worden, dus moesten de bloemperken ver genoeg van het maaipad liggen.

ENTHOUSIASME IN DE BUURT

Na de flyer was een volgend communicatiemoment een buurtbijeenkomst met alle betrokken bewoners. “Met tuinslangen hebben we ter plekke uitgezet waar de bloemvakken moesten komen, zodat mensen echt een idee konden krijgen hoe het eruit zou gaan zien.

En daarover hebben we weer geflyerd en verscheen een artikel in lokale krant Het Kontakt. Het is namelijk belangrijk dat er draagvlak is, dat vindt de gemeente ook. Er kwamen geen bezwaren binnen. Want er komt een bloementuin, wie vindt dat nou níét leuk?!”

De werkgroep startte ook een appgroep, om makkelijk en snel mensen te kunnen bereiken die wat directer betrokken willen zijn en soms ook flexibel willen meehelpen. En dat hoeft echt niet allemaal met de handen in de aarde. Nicole: “Een bewoonster van midden zeventig heeft last van haar knieën, maar komt wel koffie brengen. Of iemand bakt een cake. De appgroep is bovendien niet alleen handig als je om hulptroepen wilt vragen, maar ook als je spullen zoals een aanhangwagen nodig hebt.”

BIODIVERSITEIT ALS MOOIE BIJVANGST

In najaar 2023 startte de nieuwe werkgroep daadwerkelijk met de bloemrijker en vrolijker inrichting van hun wijk. “Met vrijwilligers, waaronder ook veel kinderen, zijn we aan de slag gegaan. Op een veldje aan de rand van de wijk hebben we een aantal stukken gras afgegraven en beplant met vaste planten, ook weer afkomstig van Stadstuin Radiant, en heel veel bloembollen, gedoneerd door Gonzend Rivierenland.” De komende jaren wordt dit steeds wat uitgebreid, zo is het plan. “Komend voorjaar wordt er bijvoorbeeld

een bijenhotel geplaatst (en nog twee elders), gesponsord door de Pannekoekenbakker in Buren,” zo blikt Nicole al even vooruit. “In al onze communicatie-uitingen wijzen we ook op het nut voor de biodiversiteit. Al is de insteek voor de meeste bewoners toch allereerst het aanzien van de wijk verfraaien. Dat het goed is voor de biodiversiteit is een heel mooie ‘bijvangst’!”

BELANG VAN ANDER MAAIBEHEER

Het communiceren over de nieuwe maaimethode in de boomgaard is wel wat lastiger, meent Nicole. “Onder enkele van de aanwonende acht ‘buren van de boomgaard’ leefden namelijk wat bezwaren. Ze waren bang voor verrommeling en zagen het gras liever strak gemaaid.” Een flyer over het wat, hoe en waarom van de plannen moest de bewoners toch meekrijgen. Ook werd iedereen op deze manier uitgenodigd voor een buurtbijeenkomst. Tijdens die bijeenkomst konden de bezwaren zo goed als mogelijk worden weggenomen, maar ook gaf dit de werkgroep de kans om over de aanleiding voor de andere maaiaanpak te vertellen. “We gaven aan dat er zoveel soorten verdwijnen, dat er onder die boomgaard niks te eten valt voor bestuivers en dat we die toch nodig hebben als we nog onze appels willen kunnen oogsten.” Niet iedereen is uiteindelijk volledig overtuigd, maar met wat kleine aanpassingen is het nieuwe maaibeheer afgelopen jaar toch in gang gezet. “We zijn er samen uitgekomen. De afspraak is nu dat mensen bijvoorbeeld zelf een paadje langs hun tuin kunnen maaien, zodat de ‘paardenbloemen niet hun heg in groeien.”

ENTHOUSIASMEREN EN DE-ESCALEREN

Naast de huis-aan-huis flyers, de appgroepen en artikeltjes in de lokale krant, communiceren de werkgroepen van BV Buren nog op diverse andere manieren. Zo schrijft Nicole enthousiasmerende stukjes en deelt die via bestaande kanalen als de website BurenStad.nl en de Facebookpagina van BV Buren. “Zo’n bericht wordt dan vaak weer gedeeld op andere Buren-pagina’s en zo hoop je al snel een olievlekeffect te creëren.” En er zijn ‘nieuwsflitsen’: updates die worden bezorgd bij de direct aanwonenden, bijvoorbeeld over de dingen die fout zijn gegaan in het maaibeheer. “Zo blijf je de escalatie voor,” aldus Nicole. “Dan kun je zeggen: dit was inderdaad niet zoals we het voor ogen hadden, maar we hebben ervan geleerd en we gaan het een volgende ronde anders doen…”

NECTARINDEX

Nicole merkt op dat het, vooral in het geval van het maaibeheer in de boomgaard, een kwestie van de lange adem is. “We hebben met de gemeente afgesproken dat we dit project aangaan voor 5 jaar. Het duurt natuurlijk wel even voor je effect ziet. Omdat we de gemeente ook willen laten zien hoe effectief de aanpak is, hebben we een nectarindex laten opnemen door Anthonie Stip van de Vlinderstichting. Dat kunnen we dan meteen gebruiken in de communicatie: ‘Kijk, de nectarindex is nu 1, de koelkast is leeg dus die willen we weer vullen’. Zo brengen we het nut en de noodzaak extra onder de aandacht. En ik hoor dat veel mensen echt anders zijn gaan kijken naar de natuur en naar biodiversiteit. Puur doordat je steeds uitlegt wat je doet en waarom je het doet. Dat vind ik ontzettend leuk! Bovendien heeft het mijn eigen kijk ook veranderd. Ik moest eerst zelf ook wennen, vond strak gemaaide gazonnetjes eigenlijk ook mooi. Zelf maak ik nu ook die omslag. Dat maakt het wel makkelijker om over te communiceren, als je zelf die beweging mee maakt.”

MEER TIPS

Raadpleeg onze werkbladen op Gonzend.nl!

‘COMMUNICATIE ESSENTIEEL’

Over een succesvolle communicatie in je Bloemrijk.

SCAN ME

WIE

Stichting Burgers voor Buren, met als bestuur Martin Spit, Bert van Genderen en Berend Schuur, en diverse groene werkgroepen, geleid door Marion Mastenbroek, Jan Maas, Bert van Genderen en Wim van Koeverden, samen met vele andere vrijwilligers waaronder Nicole Cox, facilitator voor de groene burgerinitiatieven

WAT

Biodiverse inrichting plantsoen, Stadstuin Radiant, sinusbeheer in hoogstamboomgaard en bloemrijke perken in nieuwbouwwijk

WAAR

Buren (diverse locaties)

SINDS

2013 (plantsoen en beheer vruchtbomen boomgaard), 2016 (Stadstuin Radiant), 2023 (Lage Korn en sinusbeheer boomgaard)

WEBSITE

www.burenstad.nl/site/bv-buren

EENDENPLEIN CULEMBORG

Een plein in de stenige Eendenbuurt van de Culemborgse nieuwbouwwijk Parijsch veranderde dankzij bewoners Melle van Dijk en Kees Terburg in een biodiverse en lang bloeiende groene oase.

Een hittescan door de gemeente vormde de oorspronkelijke aanleiding voor deze flinke vergroeningsslag. Melle en Kees zorgden er bij de herinrichting voor dat meerdere ambities voor het plein midden in hun wijk gecombineerd konden worden. Buurtbewoners werden gemobiliseerd en sinds voorjaar 2023 kreeg het plein meer bomen, struiken en een bloemrijke beplanting. Die zorgen niet alleen voor meer verkoeling en verkeersveiligheid maar geven door een uitgekiende beplanting met opeenvolgende bloeitijden bovendien een boost aan de biodiversiteit en meer leefruimte voor vogels, bijen en vlinders.

BLOEI, BIODIVERSITEIT EN FRUIT

“De naam Eendenplein hebben we zelf bedacht,” steekt Melle van wal. Hij is de ‘man met de groene vingers’ en werkzaam bij een landschapsarchitectenbureau. “Alle straten en hofjes hier in de buurt hebben eendennamen. Het is een plein voor álle bewoners, dus werd het ‘Eendenplein’.

De wijk is aangelegd in 2008-2009 en op het ‘Eendenplein’ kwam alleen één boom met een bankje: lang niet genoeg om hittestress tegen te gaan. Fast forward naar 2022. De gemeente was ‘om de hoek’ al gestart met het zelf vergroenen van een andere open ruimte in de Eendenbuurt. Het plan was om op termijn het Eendenplein ook aan te pakken, maar daar was nu nog geen budget voor. “Toen ontstond het idee om dit zelf op te pakken,” vertelt Kees. Melle en Kees bezochten een participatiebijeenkomst voor de inrichting van de andere locatie. Bloei en Biodiversiteit waren belangrijke thema’s die op de bijeenkomst naar voren kwamen, en die uiteindelijk ook het beeld van het Eendenplein bepalen. Melle bedacht daar nog het thema Fruit bij “omdat ik dat zelf heel leuk vind en het ook goed bij Culemborg past. Er bestaat bijvoorbeeld een Pluk de stad-fruitkaart voor eetbare bomen en struiken in de openbare ruimte waar je vrij van mag plukken.”

GROEN IN DE BUURT

Het Eendenplein-ontwerp, door Melle zelf gemaakt, kent nu 3 vakken die als ‘scherven’ verspreid over het plein liggen: Bloei, Biodiversiteit en Fruit. Ze verenigen mooi de vier ambities van het project (ingegeven door zowel de gemeente als bewoners zelf): verminderen van hittestress, vergroten van de biodiversiteit, vergroten van de gemeenschapsfunctie en verminderen van verkeersoverlast. “Met dit initiatief hebben we de gemeente een handje geholpen,” zegt Kees. “Anders zou dit plein pas in de toekomst worden aangepakt. We hebben samen een stichting opgericht, met Melle als voorzitter en ik als penningmeester en secretaris. Vanuit een stichting is het wat makkelijker praten met de gemeente en kun je makkelijker financiering aanvragen.” De stichting vroeg subsidie aan bij het Piet Oudolf Groen in de Buurt Fonds en kreeg een substantieel bedrag van 5.000 euro. De gemeente gaf een opstartvergoeding en leverde ook een bijdrage in de vorm van het voorbereidend werk, zoals het verwijderen van de bestrating.

DRACHTBOMEN EN INHEEMSE BLOEMENMENGSELS

Van het budget werden onder meer twee grote bomen aangeschaft, een honingboom en een winterlinde. Melle: “Die bomen zijn gekozen vanuit hun waarde voor insecten, het zijn allebei drachtbomen: bomen die nectar en/of stuifmeel bieden. Er stond al een zilverlinde, en die winterlinde bloeit eerder. De linde doet het hier goed en staat mooi, maar we wilden dan wel een soort die op een ander moment nectar biedt.” Graag hadden de bewoners nog meer bomen op het plein geplant, maar dat was vanwege de

“MET EEN GOEDE OPEENVOLGING VAN BLOEMEN KUN JE EEN MAANDEN LANGE BLOEIBOOG SAMENSTELLEN.”

vele kabels en leidingen die kriskras onder het plein door lopen helaas niet mogelijk. Wat wél kon: diverse inheemse bloemenmengsels inzaaien, een fruithaag en een vogelbosje planten, vasteplantenborders aanleggen en elementen als een takkenril toevoegen die als schuilplek kunnen fungeren. Dat deden de initiatiefnemers in het voorjaar van 2023 in zo’n drie dagen tijd met steeds zo’n zes tot tien bewoners samen. “We hebben in no-time heel veel werk verzet,” aldus Melle. “Maar daarna heb ik ook wel veel zelf gedaan. Ik heb veel handmatig gewied tussen de ingezaaide bloemenmengsels. Vooral omdat ik in het eerste jaar alles goed wilde laten groeien en niet te veel wilde maaien. Het is best lastig mensen uit te leggen wat ‘onkruid’ is. Ik zie zelf wel het verschil. Dan zit er bijvoorbeeld smalle weegbree tussen, voor heel veel mensen is dat ook ‘gewoon gras’. We willen nu twee of drie dagen per jaar het grote onderhoud samen met de buurt gaan doen. Dus samen maaien en afvoeren, en ook het snoeien van de hagen.”

BLOEIBOOG MET BLOEMBOLLEN

De vaste beplanting haalde Melle vooral uit de tuin van familie. “Ik had een kofferbak vol uitbundig bloeiende soorten als aster, rudbeckia, scabiosa, knautia, phlomis en verbena. Later kwam Melle via een buurvrouw in contact met Gonzend Rivierenland. “We hadden alles toen net aangeplant, dus hebben we gekeken wat nog een mooie aanvulling zou zijn. Om het seizoen te verlengen, niet alleen voor de bestuivers maar ook voor onszelf. Dan heb je wat om naar uit te kijken na zo’n lange, donkere periode in de winter! Daarom hebben we met een bijdrage van Gonzend Rivierenland nog een heleboel biologische bloembollen gepoot.” Zo’n tien soorten gingen de grond in, van vroegbloeiende sneeuwklokjes, krokussen, verwilderingsnarcisjes en blauwe druifjes tot camassia’s, zomerklokjes en kievitsbloemen. Zo ontstaat er in totaal een mooie bloeiboog, met een opeenvolging van bloembollen, fruitbloesem, bloeiende bomen en vaste planten die bloeien door het hele jaar heen.

BEHEER VOOR MEER BEESTJES

Ook in het beheer gaat er in het vervolg op gelet worden dat er steeds iets in bloei staat en er dus voortdurend voldoende voedsel voor insecten voorhanden is. “We gaan bijvoorbeeld gefaseerd maaien,” legt Melle uit. “Dan krijg je ook andere soorten, en de stukken die je al wel hebt gemaaid, staan dan iets later weer in bloei.” De twee zien daarbij zeker ook het nut van andere soorten dan de meer ‘aaibare’ beestjes als hommels en vlinders. “Als je hier nu alleen al die zweefvliegjes ziet,” wijst Kees op de zwerm die achter ons in het late zomerzonlicht te zien is. “Die zijn zó waardevol. Mensen vergeten het wel eens, maar dat soort beestjes horen ook bij de kringloop.” Melle vult aan: “Voorheen zat hier ook wel wat, vooral door de linde die hier al stond. Maar het leven is nu veel diverser geworden. Als je gaat maaien, springen bijvoorbeeld allerlei sprinkhanen weg, en ik zie al veel vogeltjes de bomen in vliegen.”

BALANS ZOEKEN

Melle merkt wel dat ze geduld moeten hebben. Zelf heeft hij enkele jaren terug ook dezelfde bloemenmengsels in zijn eigen tuin gezaaid en merkt nu na een jaar of drie pas dat de groei wat stabieler wordt. “Op het plein heeft op de ingezaaide stukken nu vooral de honingklaver nog de overhand. Hopelijk wordt het komend jaar iets diverser. Ik denk dat het voor een bloemrijk bewonersinitiatief belangrijk is om de balans te houden tussen iets wat zich langdurig houdt en wat toch ook vrij snel resultaat geeft. In het begin stonden er veel klaprozen, die vonden mensen geweldig! Dat het daarna wat wilder werd is niet erg, maar je moet wel blijven uitleggen waarom iets is zoals het is.” Van het resterende budget wil het duo daarom graag nog bordjes met een QR-code laten maken, die doorverwijzen naar alle info over het initiatief op de Eendenplein-website. Ook zijn daar oproepjes te vinden om te helpen op werkdagen of een financiële bijdrage te leveren. En voor de toekomst? De stichting overlegt al met de gemeente over aanvullende vakken. Om zo nóg beter de vier hoofddoelen te kunnen realiseren, niet in de laatste plaats: zorgen voor nóg meer biodiversiteit in de wijk.

WIE

Melle van Dijk (initiatiefnemer en voorzitter Stichting Eendenplein) en Kees Terburg (mede-bestuurslid)

WAT

Bewonersinitiatief voor vergroening van een voormalig versteend plein, midden in een nieuwbouwwijk

WAAR

Culemborg

SINDS

voorjaar 2022 (plannen)/ april 2023 (eerste aanplant)

WEBSITE

www.stichting.eendenplein.nl

MEER TIPS

Raadpleeg onze werkbladen op Gonzend.nl!

‘WAT KOMT ER IN JE BLOEMRIJK?’

Over de bloeiboog en het zo biodivers mogelijk inrichten van je Bloemrijk.

‘BIODIVERSITEIT: KAN IK IETS DOEN?’

Voor meer achtergrond over het belang van biodiversiteit.

SCAN ME

DORPSMOESTUIN D’N HOF WAMEL

Tussen Wamel en Beneden-Leeuwen is in korte tijd een prachtig biodivers dorpsinitiatief uit de klei ontsproten: Dorpsmoestuin D’n Hof. Tientallen bewoners van jong tot oud telen er nu samen en individueel groenten, bloemen en fruit aan de voet van de Prins Willem-Alexanderbrug. Allemaal dankzij de tomeloze inzet van een aantal bewoners.

Voorzitter en initiatiefnemer Piet Donkers voorop met in zijn kielzog enthousiaste ‘mede-vergroeners’ zoals Iris Gryp, die er de bloementuin opstartte en andere Bloemrijken hiermee hoopt te inspireren. Verbinding zoeken met elkaar en van elkaar leren zijn belangrijke drijfveren, net als gezond gedrag stimuleren. De tuin is toegankelijk voor iedereen. “Voor mensen, maar zeker ook voor insecten en allerlei andere dieren.”

VOORMALIG KAAL AKKERLAND

Op een mooie zomeravond ontmoeten we Piet en Iris op D’n Hof tijdens een drukbezochte bloemschikworkshop in de openlucht, uiteraard omringd door materialen afkomstig uit de eigen pluktuin. Hier vertellen de twee enthousiaste vrijwilligers over het ontstaan van ‘hun’ tuin. Piet: “Je kunt het je haast niet meer voorstellen, maar een paar jaar geleden was hier nog een kaal stuk akkerland met heel weinig biodiversiteit. We hebben het nu omgetoverd tot

een prachtig stukje natuur!” Een stukje natuur dat perfect past in het al bestaande landschap, met een bosperceel, biologisch bewerkte akkers en kruidenrijk grasland allemaal grenzend aan de moestuinen. “Ook hebben we hoogstamfruitbomen geplant en een meidoornhaag met nog wat andere struiken ertussen, en zo vult het elkaar allemaal mooi aan,” schetst Piet de hele setting van het initiatief dat in 2020 ontstond. Overal zag hij volkstuinen en vroeg zich af of dat in zijn gemeente niet ook mogelijk was. Na een oproep meldden zich uit de hele gemeente zo’n tien mensen die hier wel interesse in hadden en wilden meedenken. Maar daarmee was het initiatief natuurlijk nog niet zomaar van de grond.

BIO-BASISVOORWAARDEN

“We hadden wel ideeën en al snel een plan,” blikt Piet terug. Hij verwijst naar de hulp die ze kregen van de Stichting Maas en Waal in Beweging bij het opzetten van een projectplan. Dat was gericht

“DE DORPSMOESTUIN

WIL JONG EN OUD

ENTHOUSIASMEREN VOOR ALLES WAT MET EEN GROEN EN GEZOND LEVEN TE MAKEN HEEFT.”

op het stimuleren van gezond gedrag en mensen met elkaar in verbinding brengen. Ook richtten ze in september 2021, een jaar na de eerste bijeenkomst, een officiële vereniging op. “Hierdoor konden we subsidies aanvragen en grond pachten. Aan een geschikt terrein ontbrak het helaas nog. De eerste en meest logische weg was om de gemeente te vragen of zij een stuk grond beschikbaar hadden. Dat bleek helaas niet het geval. Uiteindelijk kwamen we uit bij een particuliere boer die zelf de switch naar biologisch aan het maken was, van wie we een stuk grond mochten pachten.” De gemeente haakte alsnog aan met een startsubsidie (inmiddels ook met een jaarlijkse subsidie) en er werden fondsen geworven bij het Oranjefonds en de Postcodeloterij. Een belangrijk deel van de financiering wordt daarnaast gedragen door de leden van de vereniging door middel van de jaarlijkse bijdrage. En dat tikt met inmiddels 70 leden met een eigen tuintje op het terrein best aan. “Ook kunnen mensen lid-donateur worden of gewoon wat hand-en-spandiensten verrichten,” vult Piet aan. Iedereen uit de gemeente kan hier een eigen tuintje huren en daar naar hartenlust groenten, fruit of bloemen op verbouwen, met als enige voorwaarden: geen kunstmest, geen spuitmiddelen en geen plastic overkappingen. “Helemaal biologisch gaan is best moeilijk,” meent

Piet. “Want mensen halen natuurlijk ook plantjes bij kwekers, daar zit toch vaak wat aan bestrijdingsmiddelen in. Maar we proberen wel te stimuleren dat leden planten zelf zaaien en uitwisselen. Aan het begin van het jaar hebben we bijvoorbeeld een plantjesruilmarkt.”

GEZAMENLIJKE BLOEMENTUIN

Naast individuele tuintjes zijn er op D’n Hof ook gezamenlijke delen, waarvan de op kleur ingedeelde bloementuin wel het pronkstuk is. Trots vertelt Iris, zelf opgeleid als bloemstylist: “Het is echt een prachtige entree van de Dorpsmoestuin! De bloementuin is vooral ingericht als pluktuin, met heel veel diverse bloemen. Daarbij letten we ook op het nut voor de biodiversiteit. Wat is bijvoorbeeld een goede waardplant voor bepaalde vlinders? Wat wil je aantrekken en wat zet je daarvoor neer? Dus niet alleen bloemen die goed op een vaas kunnen, maar ook die goed zijn voor bijen en andere insecten.” Het een sluit het ander gelukkig niet uit, dat bewijst maar weer al het moois dat tijdens de bloemschikworkshop op tafel komt. Een deel van de beplanting staat er zo mooi bij dankzij een bijdrage vanuit Gonzend Rivierenland. “Van een sponsorbedrag mochten we allemaal

biologisch plantgoed kopen. Dat zijn vooral enkelbloemige dahlia’s geworden, waar bijen het beste voedsel in kunnen vinden,” vertelt Iris. Piet vult aan: “Ook hebben we meegedaan aan de Nationale Zaaidag en daarvoor een zadenmengsel via Gonzend Rivierenland ontvangen. Daarmee hebben we 700 vierkante meter bloemen langs de bosrand ingezaaid. Ook kregen we al twee keer een biologisch bloembollenpakket. Zo hebben we ook in het voorjaar al veel in bloei staan. Dit soort acties zijn natuurlijk een leuke aanvulling. De clubkas is ook geen bodemloze put, dan zijn het wel dingen waar je anders even goed over moet nadenken of je dat wel kunt doen.”

AANWEZIGE KENNIS DELEN

Pacht, aanleg en beplanting van de Dorpsmoestuin vergen de meeste financiële middelen, maar veel van de educatieve activiteiten die er plaatsvinden, kosten gelukkig niet veel geld. Vrijwilligers organiseren die namelijk allemaal zelf. “Als we bijvoorbeeld een schoolklas ontvangen,” vertelt Piet, “kunnen we heel goed gebruik maken van de al aanwezige kennis. Ik kom zelf uit het onderwijs, we hebben enkele actieve IVN-leden, een biologieleraar, een imker… De een pakt dan een bakje met bodemdieren, een ander

doet een proeverijtje met groenten, weer een ander laat kruiden proeven. Zo kunnen we kinderen allemaal op onze eigen manier spelenderwijs wat bijbrengen over de tuin en de natuur.” Bij het Oogstfeest konden kinderen bijvoorbeeld op een bingokaart aankruisen wat ze zagen, van een hommel of bij tot bepaalde planten. En bij een meesters-en-juffendag gingen kinderen onder meer aan de slag met het bouwen van een insectenhotel.

LEZINGEN EN MINIBIEB

Ook voor volwassenen is er genoeg te leren. Zo zijn er lezingen, rondleidingen en workshops. Piet: “We hadden bijvoorbeeld een lezing door Laurens Smits van De Fruitproeverij (zie interview in Gonzend-magazine 01, red.), die vertelde hoe je zo biologisch mogelijk te werk kunt gaan in je tuin.” Op een gezamenlijk deel van de tuin zijn vier tuintjes aangelegd waar op allerlei bordjes wordt uitgelegd hoe je wisselteelt toepast (jaarlijks je gewassen doorschuiven). En het opslaghok voor gereedschap, ook gebouwd door vrijwilligers, heeft in een hoekje zelfs een heuse minibieb. Leden kunnen er volop inspiratie opdoen in een selectie boeken, tijdschriften en folders over planten en tuinieren, die ook weer door leden zelf worden aangedragen. Veel activiteiten, zoals de workshops, lezingen en de plantjesmarkt, zijn gratis toegankelijk voor leden en donateurs. Maar regelmatig nodigt de Dorpsmoestuin bewust ook anderen uit om te komen kennismaken en leren. Bijvoorbeeld tijdens de jaarlijkse open dag of de oogstmarkt in het najaar. “Zo leuk,” zegt Piet. “Dan staan mensen uit de omgeving helemaal versteld van wat we in zo’n korte tijd hebben neergezet! Ze vinden het prachtig! En ook wandelaars die hier voorbijkomen als ze het klompenpad wandelen zijn vaak helemaal verbaasd over waar ze terecht zijn gekomen. Dan maken ze foto’s en vragen of ze hier even aan tafel mogen lunchen.”

WIE

Piet Donkers (voorzitter) en Iris Gryp (betrokken bij opstart bloementuin), samen met vele andere vrijwilligers en 97 leden

WAT

Dorpsmoestuin waar bewoners van gemeente West Maas en Waal individueel en gezamenlijk kunnen tuinieren

WAAR

Wamel

SINDS

april 2022

WEBSITE

www.dorpsmoestuin.nl

MEER TIPS

Raadpleeg onze werkbladen op Gonzend.nl!

‘ACTIVITEITEN IN JE BLOEMRIJK’ Over educatiemogelijkheden en andere activiteiten in je Bloemrijk.

SCAN ME

VLINDERTUIN DE ZINDERING TIEL

Het startte met behapbare duurzame geveltuintjes in het stadscentrum van Tiel. Inmiddels is onder leiding van initiatiefnemer Gera van der Leun, samen met vele vrijwilligers, ook een biologische, insectenvriendelijke tuin van wel 2.300 m2 opgezet. Hier vloeiden zelfs weer talloze projecten uit voort.

Gera’s droom is langzaamaan gegroeid en ook wel een “béétje uit de hand gelopen”, zegt ze zelf. De spil van al haar inspanningen voor de biodiversiteit in de regio is Vlindertuin De Zindering, waar ze inmiddels een bijzonder betrokken community omheen heeft gebouwd. Aan Gonzend vertelt ze hoe zij mensen meekrijgt in de Vlindertuin-missie.

DROOMTUIN

Gera’s missie komt niet vanuit het niets. “Aandacht voor biodiversiteit is mij van kinds af aan al meegegeven. Thuis hingen altijd zaden te drogen in de schuur en die gingen we dan in het voorjaar uitschudden en weer zaaien. Toen ik hier vanuit Stichting TielCentrumXL samen met bewoners geveltuintjes ging aanleggen, kwam ik erachter dat dit niet bij iedereen zomaar in de genen zit, en dat je een natuurlijker manier van tuinieren heel erg moet aanmoedigen. Het realiseren van tien prachtige plantenkasjes, kunstwerkjes op zich, voor op de stoepen in Tiel was de eerste stap in deze richting. Als mensen zelf gaan zaaien, gaan ze vervolgens ook liefdevoller met de plantjes om.” De grotere droom van een vlindertuin startte in 2019 toen Gera werd benaderd door een raadslid met het idee om naast cultureel

centrum Zinder, hartje stad, een dergelijke tuin aan te leggen. Een ondergrondse parkeergarage was daar net klaar en de gemeente had er een groot grasveld met wat rozenperkjes aangelegd. “Omdat ik al met die geveltuintjes en plantenkasjes bezig was, was het een vrij logische stap om mij te betrekken.” Inspiratie kwam vooral vanuit ‘bijna naamgenoot’ De Vlinderhof in Utrecht, een tuin volledig gerund door bewoners, naar een ontwerp van de internationaal bekende tuinarchitect Piet Oudolf. “Daar hebben we toen een lezing over georganiseerd. Piet Oudolf had het helaas zelf te druk,” lacht Gera, “maar een vrijwilliger, zelf ook tuinarchitect, heeft ons toen verteld hoe ze dat in Utrecht van de grond hebben gekregen.” Na afloop bleken wel zestien mensen in de zaal enthousiast om zelf een dergelijk project in Tiel op te zetten en samen de schouders eronder te zetten. En, een schot in de roos: tuinontwerper Edwin Barendrecht zat ook in de zaal. “Al vrij snel bood hij aan een ontwerp voor de Tielse Vlindertuin te maken.”

BETONBROKKEN

Edwin en Gera besloten samen de kar te trekken: “Edwin nam het ontwerp en de beplanting voor zijn rekening en ik alles

eromheen, van financiering regelen tot een bouwteam samenstellen, overleggen met de gemeente, omwonenden en andere partijen en de PR. Als beeldend kunstenaar had ik al veel ervaring met grote projecten, dus ik dacht: ja dat kan ik wel!” Eenvoudig bleek het niet om het ambitieuze plan te realiseren. Alles moest op de schop: bestrating en fietsenrekken moesten weg, er moest een bewateringssysteem komen, want “daar kun je een tuin mee redden op kritieke momenten”. Tegenvallers waren er uiteraard ook. De grootste: de aannemer stuitte op enorme blokken beton. “Daar heb ik wel slapeloze nachten van gehad!” aldus Gera. “De gemeente heeft toen gezegd, met dank aan Rolf Hemelrijk van de afdeling Groenbeheer: ‘Als jij een oplossing kunt vinden, wil de gemeente daarvoor betalen.’ De aannemer heeft toen alles afgegraven en de grond met grote machines gezeefd. Daar kwam 120 kuub betonbrokken uit!”

MEEDOEN VIA CROWDFUNDING

Ook de financiering was soms best een uitdaging. Gera wierf fondsen bij diverse landelijke, regionale en lokale fondsen en vond diverse sponsors binnen het Tielse bedrijfsleven. “Toen het op driekwart bleef steken, dacht ik wel even: ‘Hoe nu verder?”, blikt Gera terug. Maar ze pakte door en zette

“ALS IK NU ZEG ‘WE ZIJN VAN DE VLINDERTUIN’, DAN GAAN DE DEUREN OPEN!”

twee crowdfundingsacties op. Er was toen al wat te zien: de bloemvakken waren aangelegd en er hingen grote doeken met de ontwerptekeningen en uitleg over het project. “Bij de tweede crowdfundingsactie hebben we bordjes geplaatst in de laatste lege vakken, met de vraag of mensen met een bijdrage de verdere invulling mogelijk wilden maken. Zo hebben we mensen al in een vroeg stadium betrokken en overgehaald om mee te doen.”

VERLIEFD OP DE VLINDERTUIN

“Er zijn best momenten geweest waarop ik dacht: waar ben ik aan begonnen?!” geeft Gera toe. Maar al die bouw- en financiële stress was het uiteindelijk meer dan waard. Na de aanvankelijke scepsis van enkele omwonenden – “wordt het geen rommeltje als je dit met vrijwilligers gaat doen?” – is de opinie nu volledig omgeslagen. “Mensen brengen taarten en kaartjes voor de vrijwilligers en iedereen ziet dat het voor de stad een enorme upgrade is.” Elke zaterdag is een groep vrijwilligers actief om de tuin te onderhouden, en dat gaat gewoon het hele jaar door. Want de tuin is zo opgezet dat er in elk seizoen wat te zien is, van kleurige rijkbloeiende planten in de zomer tot prachtige berijpte zaadbollen en bloemschermen in de winter. Er staat een mix van biologische vaste planten, siergrassen, bloembollen en bloemrijke heesters.

Edwin heeft de supervisie over het vrijwilligerswerk in de tuin en bepaalt wekelijks wat er moet gebeuren. “De vrijwilligers zijn echt van levensbelang, anders konden we dit niet volhouden. Het is geen verwilderde tuin, dus er zit best wat werk in. We hebben bewust gekozen om het wat netter te houden, want we zitten toch midden in de stad. Ik zeg altijd: we moeten eerst hearts & minds winnen. Inmiddels is heel Tiel verliefd op de Vlindertuin!”

MAAK HET GEZELLIG

De sfeer onder de vrijwilligers is ontzettend goed, vertelt Gera trots. “Dat merk je al in onze appgroep, de ruggengraat van de organisatie. Daarin wordt heel veel gecommuniceerd over wat we gaan doen. Bijvoorbeeld als we extra handjes kunnen gebruiken om 25 kuub bladaarde weg te werken. Dan staan er ineens 40 mensen klaar!” Bij de aanleg waren er zo’n 100 mensen betrokken, schat Gera. “Elke zaterdag zetten we een bord neer: ‘Wil je ook meehelpen?’ en heel veel mensen spreken ons aan als we aan het werk zijn. Sommigen komen een volgende keer ook.” De groep bestaat vooral uit gepensioneerden, maar ook enkele dertigers en veertigers die vooral ‘iets voor de biodiversiteit’ willen doen. “En er zijn zelfs enkele kinderen die op eigen initiatief zijn komen helpen!” Het allerbelangrijkst is wel dat je het gezellig

maakt voor iedereen, zo tipt Gera andere bloemrijke initiatieven. Hoe je dat dan doet? Als voorbeelden noemt ze: taarten bakken, leuke vlaggen ophangen, foto’s maken van de activiteiten en die dan weer delen via sociale media en de krant, af en toe een feestje… “Mensen die zo vaker over ons hebben gehoord, denken dan: daar moet ik toch eens heen, en voor je het weet gaan ze ook meedoen. En ze krijgen er ook wat voor terug hè. Gezelligheid, kennis over bijvoorbeeld diervriendelijk tuinieren of ze komen hier gewoon even opladen. Er ontstaan zelfs vriendschappen.”

KLUSSEN EN KNUTSELEN

Gera benadrukt dat echt niet iedereen groene vingers hoeft te hebben, en zelfs niet eens hoeft te kunnen bukken. “Dan zijn er wel dode bloemen die uit de vlinderstruiken geknipt moeten worden.” En zo is er voor iedereen wel een klusje. “Edwin legt vooraf altijd heel duidelijk uit wat er moet gebeuren, en we starten uiteraard altijd met koffie!”

Ook heel gezellig: alle knutselprojecten die Gera in de loop der tijd met kinderen heeft georganiseerd in en rondom de Vlindertuin, en waarin ze zelf heel goed haar ‘kunstei’ kwijt kan. “In het voortraject hebben we de kinderen al betrokken, bijvoorbeeld door animatiefilmpjes van vlinders met ze te maken. Zó leuk, die kunnen we nu voortdurend in de communicatie gebruiken!” Met oudere vrijwilligers maakte ze ‘zaaivlinders’ (papieren vlindertjes met zaden erin die je zo in de grond kunt leggen), en vrijwilligers hebben ook zelf veel ondernemingszin. Gera: “Dan maakt iemand met gedroogde bloemen uit de tuin bijvoorbeeld heel mooie kransen. De opbrengst van de verkoop gaat dan weer naar de Vlindertuin.”

VERGROENINGSGOLF

De oorspronkelijke ambitie van de Vlindertuin was een heel mooie, biologische, insectvriendelijke tuin neer te zetten, en anderen te inspireren dit ook te gaan doen. Die ambitie is volgens Gera “al wel vijf keer over de kop gegaan!” Want de tuin bleek een ware inspiratie. De vrijwilligers spelen ook hier weer een heel belangrijke rol. Gera: “Zij zijn echte missionarissen. Als je ze hoort praten met voorbijgangers… die helpen echt bij anderen aanwakkeren dat je in je eigen tuin ook zelf heel veel kunt doen voor insecten.” Het enorme sneeuwbaleffect dat de Vlindertuin in gang zette, reikt ook verder tot in de stad en zelfs tot in de wijde omgeving. Inmiddels is er ook een Zadenbieb, waar mensen gratis zaadjes kunnen meenemen. En bij de aanstaande herinrichting van het stadscentrum vanwege omvangrijke rioleringswerkzaamheden komen er 96 nieuwe grote groenvakken in plaats van verharding.

Gera heeft met de wethouder contact gezocht over de beplanting daarvan. “Dat gaan ze nu ook volledig biologisch en insectvriendelijk beplanten, fantastisch toch?!” Het geveltuintjesproject kreeg bovendien een nieuwe boost dankzij de rioleringswerkzaamheden: met vrijwilligers van de Vlindertuin gaat Gera nu langs de huizen om te vragen of mensen een geveltuintje willen en die zelf willen onderhouden. Zij krijgen dan gratis biologische grond en plantjes en de aannemer van het rioleringsproject legt ze aan. Inmiddels liggen er zo’n 60 geveltuintjes en het kan maar zo zijn dat er nog honderden volgen. Verder blikt ze al even vooruit naar de geplande ingezaaide veldjes rondom de stadsgracht van Tiel heen (6.000 m2). Gera: “Die komen vol wilde en inheemse waardplanten. Ik noem ze de ‘kraamkamers van de Vlindertuin’! Daarnaast zijn we een project rondom biologische en insectenvriendelijke pluktuintjes aan het organiseren voor de basisscholen in Tiel.”

VLINDERROUTE

Last but not least werken Gera en Vlindertuin-collega’s mee aan de ‘Vlinderroute’, een kilometerslang, insectvriendelijk lint door het landschap. Dit is onderdeel van de groen-blauwe noordzuidverbindingen die Gonzend Rivierenland wil realiseren in de regio. Allerlei partijen zitten hiervoor al aan tafel: provincie, waterschap, gemeentes, agrarische natuurverenigingen, bedrijven, instellingen en inwoners. Gera: “Ik heb aangeboden om te doen waar wij inmiddels goed in zijn: we gaan kunst-/knutsel-projecten met kinderen organiseren in alle plaatsen die aan de route liggen om zo op een bijzondere manier aandacht te vragen voor de Vlinderroute. We gaan ook flink de publiciteit zoeken en hopen zo uiteindelijk iedereen die langs de route woont te interesseren om ook op eigen terrein of in de buurt bloemen te zaaien of vaste planten aan te planten die goed zijn voor insecten en andere dieren.”

MEER TIPS

Raadpleeg onze werkbladen op Gonzend.nl!

‘WERKEN MET VRIJWILLIGERS’ Over het betrekken van vrijwilligers in je Bloemrijk.

WIE

Kunstenaar/docent Gera van der Leun en tuinontwerper Edwin Barendrecht, samen met zo’n 100 vrijwilligers en met medewerking van gemeente Tiel en het (lokale) bedrijfsleven

WAT

Een biologische, insectvriendelijke stadstuin van 2.300 m2

WAAR

Pal tegen het stadscentrum van Tiel

SINDS 2020

WEBSITES

www.vlindertuin-tiel.nl www.zadenbiebtiel.nl vimeo.com/904568974 (Filmpje over de totstandkoming van de Vlindertuin)

SCAN ME

BLOEMENVELD DE DRIELSE HUISKAMER

Goed voor de buurt én de biodiversiteit: sinds Limburger Peter Cox enkele jaren geleden in Kerkdriel neerstreek, kreeg het plantsoen in zijn wijk een ware upgrade.

Peter bracht niet alleen de buurtbewoners opnieuw bij elkaar, maar combineert ook zijn eigen kunst om te lobbyen met de kennis over bijen en planten die hij opdeed in zijn lange periode als imker. Om bewoners én lokale ondernemers mee te krijgen in zijn enthousiaste plannen, gooit hij graag een portie Limburgse charme in de strijd – en vooruit: ook eens een Limburgse vlaai of een lokaal biertje. Het leidde al tot onder meer een kleurrijk bloemenveld en een jaarlijkse verlichte kerstboom.

BIJENFASCINATIE

Als 10-jarig jochie kwam Peter al met bijen in aanraking toen hij op een bord las over hoe bijen ten opzichte van de zon vliegen, ook bij bewolkt weer. Een levenslange fascinatie was geboren. De jongen kreeg zijn eerste 2.000 bijen van een imker die hem bij dat bord had gespot. Hij mocht ze bij een boer in de buurt stallen, maar niet veel later bleken ze al het loodje te hebben gelegd. De oorzaak: het gif dat op de aardappelakkers was gesproeid. “De pootjes stonden naar achteren in plaats van naar voren, een teken dat ze vergiftigd waren,” zo leerde Peter. Het zou hem altijd bijblijven. Na een lange carrière in de vliegtuigindustrie en na de dood van zijn vrouw pakte hij het bijenhouden weer op. Hij kreeg

toen de kans om op een groot stuk grond oude fruitboomrassen aan te planten en daarnaast weer met bijen te starten. Daar heeft hij jarenlang zijn ziel en zaligheid in gestort. Zo leerde hij op een heel intensieve manier alles over het imkeren, onder meer zelf koninginnen kweken en welke soorten drachtplanten voor bijen, hommels en vlinders zijn. Kennis die hem nu mooi van pas komt op zijn nieuwe woonplek in Kerkdriel.

NIEUWE REURING IN DE WIJK

De geboren Limburger aan de Maas (Well) streek in 2020, samen met zijn partner Maja uit Den Haag, na vijf jaar ‘latten’ neer in een ander dorp aan de Maas: Kerkdriel. Het betekende minder reizen, maar ook stoppen met imkeren. Zijn bijenkasten kregen een nieuw onderkomen in museum De Peelstreek en Peter zocht in zijn nieuwe woonplaats meteen mogelijkheden om de boel wat ‘op te schudden’. “De gemeente had op het plantsoen voor ons huis al een cirkel met zo’n 750 m2 aan wilde bloemen ingezaaid, maar dat was nog niet zo succesvol,” zo hoorde Peter van wijkbewoner René van Cromvoirt. Peter dacht dat dit wel beter zou kunnen, en bovendien zouden mensen in de buurt elkaar ook weer eens wat beter moeten leren kennen. “De laatste keer dat er hier iets

te doen was, was in 1995! Als eerste hebben we daarom iets met landelijke Burendag georganiseerd, onder meer met jeu-deboulesbanen.” Er bleken daarna wel 15 gezinnen geïnteresseerd om een buurtvereniging op te zetten om vaker samen wat te ondernemen, en van het een kwam het ander. Zo wilden ze het bloemenveld zelf beter gaan aanleggen en onderhouden en moest er een grote verlichte kerstboom op het plein komen.

WILDBLOEMEN OP DE KLEI

Peter had inmiddels ook de gemeente Maasdriel betrokken “want ik wist dat daar geld te halen was,” zegt hij lachend. “Met een groepsaanvraag kon je in aanmerking komen voor maximaal € 1.750 subsidie, vandaar dat het handig was buurtvereniging De Drielse Huiskamer op te richten en het plantsoen te adopteren. De vereniging is vernoemd naar de beeldengroep hier op het plantsoen.” Peter kreeg de gemeente al snel mee. “Omdat ik veel ervaring met planten en de juiste zaden had, kreeg ik meteen hun vertrouwen.”

Maar de zware kleigrond bleek toch wel een lastig euvel. “Daar had ik geen ervaring mee, omdat het in Limburg allemaal schrale zandgrond is. Hier in het Rivierengebied krijg je op de rijkere klei een heel ander resultaat.” Op advies van een kennis met een experimenteel voedselbos heeft Peter toen zandgrond laten aanbrengen. “Dat heb ik met flink lobbyen voor elkaar gekregen. Ik vond iemand die het voor kostprijs wilde doen, inclusief 40 kuub kleigrond afschrapen en dezelfde hoeveelheid rivierzand aanbrengen. We hebben er in het voorjaar een mengsel met eenjarige en meerjarige soorten ingezaaid.” Het eerste jaar was het resultaat prachtig, met ook veel korenbloemen en klaprozen. Maar daarna bleken sommige soorten al door de bovenlaag van zand te zijn gegroeid en heel veel voeding uit de rijke klei te halen. “Vooral de wilde peen met zijn lange penwortels schoot de lucht in en kreeg enorm de overhand. Mensen zeiden: ‘Dit is toch niet de bedoeling geweest?!’ Ik zou nu graag een ander mengsel inzaaien, meer gericht op kleigrond en meer bloei. Ook weten we inmiddels dat we het maaisel niet moeten laten liggen. Het blijft een leerproces.”

“DE LOKALE ONDERNEMINGEN WILLEN HIER MAAR WAT GRAAG IETS VOOR DE WIJK DOEN. ZO KRIJG JE VOOR WEINIG GELD TOCH HEEL VEEL MOOIS VOOR ELKAAR.”

NIEUW LEVEN

Langs de rand van het bloemenveld zijn inmiddels ook vele bloembollen gepoot, waaronder biologische bloembollen van Gonzend Rivierenland. “Zo’n twee derde van de omtrek staat nu vol narcissen, sneeuwklokjes, blauwe druifjes, krokussen en tulpjes.” Dat is zeker goed voor de bijen, weet Peter, al ving hij bot bij zijn plan om tijdelijk twee bijenkasten op het bloemenveld te plaatsen. “Bijen steken, en veel omwonenden lopen hier met hun hond. Jammer, maar de wilde bijen komen gelukkig toch wel. Want er is hier nu veel nectar en stuifmeel te halen. Er komen ook vlinders en veel kleine hommeltjes op af.” De vele insecten en de bloemzaden trekken ook weer vogels aan. Vogelkenners uit de buurt zeggen dat ze nu vogels zien die daar nooit eerder gezien zijn, zoals een vuurgoudhaantje.

GOODWILL UIT DE BUURT

Naast dat hij een passie heeft voor al dat gonzen in zijn wijk, is Peter een gedreven onderhandelaar. “Ik let heel erg op de kosten en vind het een uitdaging voor weinig geld het toch voor elkaar te krijgen,” zegt hij. Vanuit zijn werkervaring weet hij hoe hij vakkundig kan onderhandelen én goodwill kweken. “Als het voor de wijk is, zeggen ondernemers al gauw ‘komt goed, dat regelen we wel.’” De voorbeelden zijn legio: van iemand met een hoogwerker die de kerstboom en verlichting plaatst in ruil voor een lekker flesje speciaalbier tot een uitnodiging voor Burendag (inclusief consumpties) voor de elektricien die gratis de grondkabel voor een elektriciteitsvoorziening aanlegde. Peter kent inmiddels ook mensen die wel eens spullen opkopen bij faillissementen (zoals de kunststof slang voor de ondergrondse waterleiding onder het bloemenveld) en die dat graag voor een vriendenprijsje van de hand doen. Het was veel lobbyen – en af en toe een Limburgse vlaai of bierpakket uitdelen… – maar zo kreeg Peter wel voor elkaar dat er nu voor weinig geld een ondergrondse waterleiding ligt en een pomp die is aangesloten op de wetering. Zo kan het bloemenveld bij droge periodes nu makkelijk worden gesproeid. En blijven de bloemen groeien, net als het enthousiasme in de wijk! Inmiddels zijn er al 74 leden.

WIE

Peter Cox, voorzitter buurtvereniging De Drielse Huiskamer, en medebestuursleden René van Cromvoirt, Ad van Rangelrooij en Egon van Erven, samen met de leden/vrijwilligers en het lokale bedrijfsleven

MEER TIPS

Raadpleeg onze werkbladen op Gonzend.nl!

‘BLOEMENWEIDE OF BERM AANLEGGEN’

Over het inzaaien van een wildebloemenstrook.

‘BEHEER BLOEMENWEIDE OF -BERM’

Over het maaien en ander beheer van je ingezaaide wilde bloemen.

WAT

Wildebloemenveld en meer op het plantsoen

WAAR

Kerkdriel

SINDS

2020

SCAN ME