Divers ben je samen

Voorpublicatie door Zoë Papaikonomou & Annebregt Dijkman

foto Vera Duivenvoorden

De kleine redactie van het wekelijkse debatprogramma van de

Amsterdamse stadszender AT5 had nog één mening nodig. De drie andere meningen over het zoveelste islamonderwerp waren al gevonden.

“Bel anders Annebregt Dijkman, die bekeerlinge, misschien past zij erbij”, zei de ervaren redacteur tegen stagiaire Zoë, die zich na twee maanden stage bij de stadszender steeds meer verbaasde over bepaalde mechanismen in de journalistiek. Zo bepaalde de redactie niet alleen de onderwerpen en invalshoeken volledig vanuit haar eigen belevingswereld, maar vaak ook welke meningen er te horen moesten zijn. Want het moest wel ‘lekkere tv’ opleveren. Dit betekende vooral bij diversiteitsthema’s een voorliefde voor extremen. Want, hoezo schudden mensen geen handen? Wat is dat toch met ‘al’ die radicaliserende jongeren? Of wie gaat er nou zitten zeiken over Zwarte Piet?

De redactie bestond bijna geheel uit één homogene groep van hoogopgeleide journalisten woonachtig binnen de ring van Amsterdam. Daarmee paste de stadszender perfect in het plaatje van de Nederlandse mainstream media. En nog steeds.

We bleven die middag in 2005 een uur aan de zijn, het is een noodzaak in het Nederland telefoon hangen. We deelden onze ervaringen van nu. Anders kan je inpakken. Wie leest of als minderheden, werkend in de media. Voorkijkt jouw verhalen nog over tien jaar? Maar al op het gebied van afkomst en geloof was belangrijker: diversiteit leidt tot betere ideede gemiddelde redactie weinig gemixt met ën, het is al zo vaak bewezen. Én: divers ben alle gevolgen van dien voor de berichtgeving. je niet alleen. Het is de verantwoordelijkheid Annebregt zou de uitzending nooit halen (ze van elke journalist. Maar voor elke homogene was te genuanceerd), maar onze gedeelde groep geldt ook dat het hard werken is om verbazing over het gebrek aan diversiteit in heterogeen te worden. En dat zagen wij vaak de media zorgde voor een band waar nu, ruim misgaan, hoe goed bedoeld ook. De meeste tien jaar later, een boek uit voortkomt. mainstream media blijven hangen in het Vanaf eind 2015 is het voortdurende gebrek ten ze eigenlijk niet zo goed hoe verder. Dan aan diversiteit in de media voor de zoveelmoet het toch vanzelf gaan? Lekker, al die ste keer een hot topic. Het NRC publiceerde verantwoordelijkheid op je schouders. “Ga jij een onderzoek dat aantoonmaar eens even het diverse de dat slechts drie procent geweten van onze redactie van de journalisten een ‘Je kunt je zijn, 21-jarige stagiaire, sucniet-westerse achtergrond heeft. Wat nu opvalt, is dat eigen bril niet ces!” de jonge generaties mondiger zijn geworden en meer van zich laten horen via onzien, daar heb je iemand Ze ze, we we Begrijp ons niet verkeerd, representatie is de sleutel der andere social media. Op redacties klinkt de gebruianders voor tot succes om tot een diverse redactie te komen. Maar kelijke kreet ‘ja, diversiteit, nodig’ wie bepalen er wie op welke heel belangrijk’ en er wordt plekken komen? De bazen. hier en daar een diversiteitsHoofdredacteuren, eindrewerkgroepje opgericht. Zo. Afgevinkt. Want dacteuren, chefs, redactiecoördinatoren. Zij eigenlijk weten de meeste redacties niet goed bepalen ook de sfeer waarin gewerkt wordt. wat ze ermee aan moeten. Diversiteit is een Het valt ons bij het oplaaien van het diverongemakkelijk woord geworden. “We hebben siteitsdebat elke keer weer op dat de focus het al zo vaak geprobeerd, we weten niet hoe.” alleen op de kleurrijke journalist komt te ligZe blijven zenuwachtig achter hun compugen: ze zijn er niet, ze zijn niet goed genoeg, ze ters zitten, terwijl het bonzen op de redactiewillen niet. Waar kunnen we ze dan vinden? deuren van de nieuwe generaties steeds luiWe moeten ze opleiden. Ze, ze ze. We, we we. der wordt. Laat ons binnen! aantrekken van nieuw talent. Daarna weNee! Representatie moet en kan alleen maar Deze zoveelste nerveuze reactie van de hand in hand gaan met uitgebreide zelfremainstream media zet ons aan tot actie. Wij flectie en verandering op de redacties van de willen op zoek naar oplossingen. Het is niet mainstream media zelf. Anders kan je reprealleen de taak van (actualiteiten)redacties senteren wat je wilt, maar blijft het een sticom een afspiegeling van de samenleving te ker die je er zo weer afpulkt.

In de loop der jaren hebben we veel journalisten ontmoet die, net als wij, overlopen van ideeën om actualiteitenredacties heterogener te maken. We werk(t)en jarenlang op nieuwsvloeren en programmaredacties, voor en achter de schermen en in print en online. Samen hebben we legio voorbeelden van berichtgeving waaraan je merkt dat deze door homogene redacties is gemaakt. Samen vinden we het tijd om onze ervaringen te delen, hoe pijnlijk soms ook. Maar we willen vooral nadenken over oplossingen. Welke stappen moet je als redactie ondernemen om meer divers te worden? We zijn op zoek naar de onderdelen voor sterke lijm, zodat die sticker wel blijft plakken.

Oplossingen

We interview(d)en sinds juni tientallen (oud-) journalisten, veel gevraagde bronnen en onderzoekers over hun ervaringen en ideeën voor oplossingen. Van voormalig De Kleurrijke Top 100-toppers Diana Matroos (BNR/RTL) en Laïla Abid (NOS/NTR) tot opiniemakers Mohammed Cheppih en Cemil Yilmaz tot UvA-hoogleraar Mark Deuze en diversiteitsonderzoeker Carmelita Serkei. En met hen nog vele anderen. Een aantal van hen lichten we uit op de volgende pagina.

Divers ben je samen. Daar kwam online platform De Correspondent (pas) twee jaar na oprichting achter. “Je kunt je eigen bril niet zien, daar heb je iemand anders voor nodig”, zei hoofdredacteur Rob Wijnberg. In oktober 2015 ging deze redactie openlijk op zoek naar manieren om meer divers te worden. Ze stak de hand in eigen boezem. Het was voor het eerst dat een mainstream medium zo publiekelijk reflecteerde op het eigen functioneren. Je kunt je ergeren aan de openheid van hun zoektocht (‘ze willen graag een pluim, laat eerst maar eens wat zien’). En aan het feit dat ze er pas laat achter kwamen hoe homogeen de samenstelling van hun redactie is. Dat gevoel van irritatie herkennen wij. Maar is het niet veel interessanter om te kijken hoe hun proces verloopt? Te onderzoeken of we er iets van kunnen opsteken?

Sinds januari wonen we redactievergaderingen bij, interviewen we de hoofdredactie en (nieuwe) (gast)correspondenten. Ook bij De Correspondent valt op dat er vooral gezocht wordt naar nieuw talent. Tot op heden dringen er nog geen zwaargewichten door op leidinggevende functies. De top blijft homogeen. Aan de andere kant lijkt het publiekelijk maken van hun zoektocht zijn vruchten af te werpen. Honderden sollicitaties met diverse profielen bewijzen dat. Het nieuwe talent dat inmiddels werkzaam is als (gast)correspondent lijkt zich thuis te voelen.

Op basis van onze jarenlange media-ervaring, de vele interviews en het kritisch volgen van de zoektocht van de Correspondent maken we een praktisch stappenplan voor redacties om meer divers te worden. Zodat de hoofd- en eindredacteuren nu meer inzicht krijgen in hoe ze diversiteit een vaste plek op de werkvloer kunnen geven. Want, zoals De Kleurrijke Top 100 ook al jaren laat zien, diversiteit is een feit. En daar weten we als journalisten wel raad mee. Toch?

In 2017 publiceren Zoë Papaikonomou (journalist en oud-docent Journalistiek) en Annebregt Dijkman (eerste hoofdredacteur Marokko Media en adviseur diversiteit) hun boek met een stappenplan voor actualiteitenredacties hoe meer divers te worden.

Sharid Uppelschoten

MARCEL SEVERING

Sharid Uppelschoten is als programmaleider bij radiozender FunX verantwoordelijk voor alle inhoud op zender en online. Ze begon ooit als dj bij FunX vlak na de oprichting van deze populaire, randstedelijke jongerenzender. Daarna werkte ze als (eind)redacteur en presentator voor BNN, NPO Radio 1, NPO Radio 2, 3FM en NPO Radio 6. Ze werkte onder meer mee aan Serious Request, BNN Today en 3voor12 Radio. Vanuit het meest diverse, professionele mediabedrijf in Nederland zet Sharid zich in voor meer diversiteit in de media door de deuren van FunX open te zetten voor mediamakers die hun redacties meer divers willen maken.

t @SharidUp

RICCARDO CASADEI

Wilson

Boldewijn

Ouissam

Abattouy

Wilson Boldewijn is freelance tv-maker. Hij groeide in de loop der jaren uit tot allrounder bij de Amsterdamse stadszender. Hij was verslaggever, nieuwslezer en presentator. In 2007 maakte hij de overstap naar RTL 4 waar hij als verslaggever en presentator van Editie NL werkte. Hij werd één van de vaste gezichten van dit nieuwsprogramma. Bij een uitzending van Editie NL in 2014 werd Nederlandse tv-geschiedenis geschreven: het programma werd gepresenteerd door Diana Matroos en Wilson Boldewijn en de weervrouw was Amara Onwuka. Wilson realiseerde zich hoe uniek dat was, maakte een selfie en tweette: “Dit is de eerste all black nieuwsuitzending.” De nieuwsgierige en gedreven Ouissam Abattouy (21) is een aanstormend talent in de mediawereld. Ze is contentmaker voor de website van het NTR-programma De Nieuwe Maan en studeert Sociologie. Daarvoor rondde ze de opleiding Media, Informatie en Communicatie aan de Hogeschool van Amsterdam af. Ouissam liep stage op de redactie van NOS op 3 en op verschillende programmaredacties van AT5.

Over de auteurs

Zoë Papaikonomou

Eigenaar van Diversity Media. Zij leert kinderen en jongeren in de Randstad hun eigen verhaal te vertellen in woord, beeld en geluid. Daarnaast maakt en begeleidt ze mediaproducties waarbinnen diversiteitsthema’s een rol spelen. Na een studie Geschiedenis en Arabisch werkte ze als nieuwsverslaggever bij de Amsterdamse stadszender AT5 met diversiteit als aandachtsgebied.

Annebregt Dijkman

Opgeleid als docent islam en organisatieantropoloog en werkt als adviseur voor verschillende organisaties op het gebied van diversiteit, vooral op het gebied van radicalisering en jihadisme. Ze combineert narratief onderzoek, training en methodiekontwikkeling met uitvoering in de praktijk. Van 2006 tot 2008 was zij hoofdredacteur van Marokko Media en verantwoordelijk voor het opzetten van nieuws.marokko.nl.

Andra Leurdijk

BRAM BELLONI

Andra Leurdijk is media-adviseur en onderzoeker. Ze was mede-eigenaar van een internet start-up, promoveerde op televisieberichtgeving over de multiculturele samenleving en werkte als beleidsmedewerker bij het ministerie van OCW. Ook was ze docent aan de Erasmus Universiteit Rotterdam, de Universiteit van Amsterdam en bij de opleiding Journalistiek in Zwolle en onderzoeker bij TNO. In 2012 startte ze haar eigen bedrijf FORALLMEDIA waarmee ze mediaorganisaties ondersteunt bij het ontwikkelen van toekomststrategieën. Ze werkte aan projecten voor o.a. de NPO, de NTR, het ministerie van OCW, FunX en EBU en is bestuurslid bij het Stimuleringsfonds voor de Journalistiek. Ze is ervan overtuigd dat mediaorganisaties beter presteren wanneer ze meer divers én innovatiever worden.

t @AndraLeurdijk

NEDERLAND WORDT BETER

Jerry King Luther

Afriyie

Jerry King Luther Afriyie (beter bekend als Kno’Ledge Cesare) is dichter en social critic. Hij is de oprichter van Stichting Nederland Wordt beter en Stichting Soul Rebel Movement. Stichting Nederland Wordt Beter zet zich in voor meer kennis over de gevolgen van het koloniale en slavernijverleden van Nederland. Het doel van Stichting Soul Rebel Movement is het versterken van kwetsbare groepen door de inzet van projecten die bijdragen aan het creëren van zelfredzaamheid, zelfbewustzijn, jongerenparticipatie en zelfeducatie. In 2011 startte hij samen met anderen de campagne ‘Zwarte Piet is Racisme’ om het bewustzijn rondom de racistische aspecten van Zwarte Piet en racisme in de samenleving te vergroten.

t @TheRebelThePoet