VORM & Inhoud 2021/2022: Uitgesproken VORM by VORM

& INHOUD

Uitgesproken VORM

14 | Arno Bonte

40 | Bob van der Zande

“Dilemma gemeenten: woningnood of klimaat.”

“Houtbouw vraagt vertrouwen en lef.”

EDITIE 2021-2022

Uitgesproken VORM Uitgesproken – bijwoord uitspraak: uit-ge-spro-ken 1. Zonder beperkingen, helemaal

Uitgesproken, dat zijn wij graag. Wij laten zien waar we voor staan, hebben lef en doen wat we zeggen. Het kunstwerk van Labrie is de belichaming van ons karakter. Helder, uitgesproken, een tikkeltje revolutionair. Wij doen wat we beloven. Wij durven de discussie aan te gaan, zolang we maar voor duurzame en betaalbare woningen gaan in een leefbare buurt. Voor iedereen. Samen. Zonder beperkingen, op slimme wijze. Wij gaan daar helemaal voor. In deze VORM & Inhoud lees je hoe wij dit aanpakken, hoe wij het gesprek aan gaan. Wat wij doen, hoe wij dit doen en het belangrijkste: met wie. We kunnen het niet alleen.

Wij zijn VORM. Uitgesproken VORM.

INHOUDSOPGAVE

Column Ewout Blinde

Taal Voorwoord Directie

“Wij staan voor de ‘zeggen is doen’-mentaliteit” Marcel Labrie

Ons monument omarmd Onze vier fundamentele waarden

Een goede buurt voor iedereen Dilemma Gemeenten

Woningnood of klimaat? Urban mining concrete

Op circulaire missie Opgeleverd

Binck City Park, Den Haag

Renovatie appartementencomplex De Kreek

De overtreffende trap Even voorstellen...

Team Fibonacci Opgeleverd

Oostenburg, Amsterdam centrum VORM Vastgoedonderhoud

Preferred partner 4000 woningen

64 04.

06 07 10 12 14 16 18 20 22 24 26

Gewonnen tenders

Upfield, Westerpoort en Koer

28 Uitvoerder & Engineer

Duurzaam innoveren

Integraal samenwerken aan slimme gebouwen Digitaal wendbaar

Juist in tijden van crisis Opgeleverd

BOLD, Amsterdam Biobased bouwen

Houtbouw is geen keuze, het is noodzaak Leefbaarheid in de stad

Transformeren waar kan, nieuwbouw waar moet Fibonacci

Betaalbaar en duurzaam wonen in Amsterdam Toen en nu

Statig wonen in De Raedt in Rotterdam

De toekomst tegemoet met VORM 6D-appartementen

Bouwen aan een duurzame toekomst

In beeld

BuurtBoost

Opgeleverd

Gebied vol verhalen

Gebiedsontwikkeling Zwijndrecht

Sluishuis, Amsterdam

Sociale impact maken

Defensie-eiland, Woerden

Defensie-eiland verandert in leefbare hotspot

Het verhaal achter een stedelijke ontwikkeling Opgeleverd

Toen en nu

Altijd een vakantiegevoel op Defensie-eiland in Woerden

Natuurinclusief in de Binckhorst in Den Haag

Binck Plaats, Den Haag

58 60 63 64 66 69

Trots op ruim 100 jaar ervaring Gericht waarde toevoegen aan de bebouwde omgeving

De Buurt Visievormer De Puls

Stadsbiotoop aan de Zuidas

Wij kunnen bouwen op meer dan een eeuw ervaring

05.

Column Ewout Blinde

TAAL

Onverbiddelijk. Een ander woord voor de uitslag van de stemming via de sociale-mediakanalen van VORM is er niet: de vrijheid van meningsuiting heeft het glansrijk gewonnen van mijn liefde voor de Nederlandse taal. Nu begrijp ik de behoefte aan meer interactie met de lezers van V&I, maar er kleeft iets tegenstrijdigs aan zo’n poll: een columnist zou toch alle vrijheid moeten hebben om zijn eigen invalshoek te kiezen? Trouwe lezers was het wellicht al opgevallen: mijn eerdere columns heb ik gebruikt om mijn “liefdes” te bezingen: het vrouwelijk onderbeen, muziek, geschiedenis en modelbouw. Mijn liefde voor de Nederlandse taal moest het vijfde onderwerp in deze rij worden, mooi in lijn met het thema van deze V&I: zonder taal kan immers niets uitgesproken worden. Maar helaas... Dankzij de ruime mogelijkheden om vrij uiting te geven aan een mening – Twitter, Facebook, Telegram of een ingezonden brief in de Telegraaf of het AD, om er maar een paar te noemen – staat die vrijheid vaak op gespannen voet met de liefde voor taal. Personen die menen ongebreideld gebruik te moeten maken van hun uitingsrecht, laten zich namelijk doorgaans weinig gelegen liggen aan algemeen aanvaarde taalnormen. Een slordig verwoorde mening is mijns inziens de resultante van een gebrekkige intelligentie en dient derhalve genegeerd te worden. Ik zit misschien een beetje raar in elkaar, maar ik zou bijvoorbeeld ook geen woning kopen van een ontwikkelaar die met zijn brochure de Nederlandse taal bruuskeert. Immers, als hij net zo zorgvuldig te werk gaat bij de realisatie van de woning als bij de aanprijzing daarvan, dan stort de woning waarschijnlijk al in als je de sleutel van de voordeur omdraait. Althans, dat vermoed ik. En let wel: mijn liefde voor de Nederlandse taal gaat verder dan een foutloze spelling. Het gaat ook voorbij het vermijden van (onder veel meer) het tenenkrommende gebruik van “welke” als betrekkelijk voornaamwoord, van het pleonastische “zo optimaal mogelijk”, van onnodige spatiëring en van barbarismen. Allemaal belangrijk, maar bovenal draait het om een fraaie zinsopbouw, om goed gekozen woorden en om een correcte interpunctie, kortom: om een goede stijl.

Illustratie Ewout

06. UITGESPROKEN VORM

Wie die beheerst, mag van mij schrijven wat hij wil.

“Wij staan voor de ‘zeggen is doen’mentaliteit.”

Voorwoord Wij zijn helemaal terug in Rotterdam – en dat voelt goed. In ons eerste jaar aan de Schiehaven hebben we drie fantastische Rotterdamse tenders gewonnen. Totaal uiteenlopend, precies zoals Rotterdam is. Wij gaan voor de hele Randstad. Wij staan voor de ‘zeggen is doen-mentaliteit’, Rotterdam is onze thuishaven. Vanuit onze stad werken we samen aan onze missie: betaalbare, duurzame en unieke woningen slim neerzetten, waarbij we ook een goede buurt opleveren. Voor iedereen.

VORM VISIE 07.

Leefbaar, betaalbaar, duurzaam en slim Dat is wat Nederland nodig heeft. Wij stellen ons als bouwer en ontwikkelaar de vraag: wat kunnen wij doen om die goede huizen betaalbaarder te maken? Over de hele linie van onze VORM bedrijven zijn we op zoek naar manieren om dat voor elkaar te krijgen. Onze traditionele manier van werken is het fundament van VORM. Deze bedrijven gaan succesvol door. Tegelijkertijd ontstaan er radicaal nieuwe richtingen met nieuwe VORM bedrijven, waarmee we onze eigen processen versnellen. Zo willen we met VORM 2050 maar liefst 50% sneller en 20% goedkoper bouwen. Het eerste project is in november gestart. Fibonacci voegt straks 243 sociale en middeldure huurwoningen toe aan de Amsterdamse woningvoorraad. Het is er bouwen op een postzegel: lastig, dus een echte vuurdoop. Daar gaan we nog overheen met het tweede project: The Blox in Den Haag. Een toren van 130 meter hoog. Daar starten we volgend jaar mee. Als het ons met deze twee projecten lukt, weten we zeker dat wij het overal kunnen. Zo voeren we geleidelijk, ambitieus maar verantwoord veranderingen door. Willen kunnen durven doen Samenwerken geeft nieuwe ideeën. Onze productiebedrijven, maakbedrijven en ontwikkelaars werken dagelijks samen aan 50 projecten per jaar. Wij spreken met gemeenten, woningcorporaties en beleggers, met toekomstige bewoners en met onze branchegenoten. Onze ontwikkelaars en bouwers werken met allerlei nieuwe productie- en maakbedrijven, toeleveranciers en collega-bouwers. In al die gesprekken en samenwerkingen ontstaan dagelijks nieuwe ideeën. Die kunnen we verder ontwikkelen tot innovatieve tools. Dat deden we in 2021 en gaan we nog veel meer doen in 2022. Zo is in 2021 BuurtBoost verder ontwikkeld, zag onze Buurt Visievormer het licht en hebben we een dashboard gemaakt waarmee we berekenen wat de CO2-effecten zijn van sloop versus transformatie. We gaan steeds meer prefabriceren: installaties, hybride constructies en houtbouw. We bieden hiermee de vernieuwing die nodig is om wonen weer betaalbaar en duurzamer te maken. Je leest hoe wij dat doen in deze VORM & Inhoud.

08. VORM VISIE

Hans Meurs

Crisis gaat voorbij, kwaliteit is voor altijd Kwaliteit is voor eeuwig, kortetermijnproblemen zoals een crisis niet. Dus houdt ‘bouwen, bouwen, bouwen’ voor ons in: veel unieke, betaalbare woningen in een fijne buurt creëren voor iedereen. Ook in de toekomst blijven er dan mensen wonen. Hoeveel eentonige jaren-60-70-woningen zijn niet al tegen de vlakte gegaan? Dat moet deze wooncrisis anders. De woongebouwen die wij nu neerzetten zijn uniek, flexibel en hebben ook ruimte voor sport, spel en ontmoeting in de buurt. We ontwerpen het groen erbij, zorgen voor biodiversiteit. De woningen zijn uiteraard duurzaam, klimaatadaptief en met goede energieprestaties. Al die kwaliteiten houden wij hoog.

Daan van der Vorm

“De woongebouwen die wij nu neerzetten zijn uniek, flexibel en hebben ook ruimte voor sport, spel en ontmoeting in de buurt.”

Kan niet bestaat niet We willen, we kunnen, we durven, we doen. En iedereen die kan bijdragen is welkom. Iedereen die dat het afgelopen jaar deed, willen wij hier bedanken. We leverden dit jaar met al onze medewerkers, partners en opdrachtgevers samen 2500 woningen op voor Nederland en hebben voor 5.000 woningen aan projecten/locaties verworven. Het was voor de negende keer op rij ons beste jaar. Pet af en dank dus, voor alle energie die je hierin stak. Wij zijn trots. Ook dit jaar bleek weer: kan niet bestaat niet. Onze ambities zijn onverminderd hoog. In 2022 hebben we 3.000 woningen in aanbouw, waarvan we een groot deel in 2022 gaan opleveren. Daarnaast starten we met minimaal 2.500 woningen. Zo zijn wij op weg naar 2025, het jaar waarin wij de meest innovatieve en verantwoordelijke bouwende ontwikkelaar van Nederland gaan zijn. Dat spreken wij hier uit – en je weet het: zeggen is doen.

VORM VISIE 09.

ONS MONUMENT OMARMD De gele monumentale muur van De Nieuwe Maaskant ademt historie. Voor de doorgewinterde jazzliefhebbers een laatste herinnering aan de rijke geschiedenis van de ‘jazzkelder’. De geschiedenis vereeuwigden wij met een muurschildering van kunstenaar Marcel Labrie. We koesteren het gele monument en omarmen de historie van Rotterdam. VORM is sinds 2018 eigenaar van het monumentale pand de Nieuwe Maaskant, waar dé jazzclub ooit was gevestigd. Hier leeft de jazzgeschiedenis voort. De muurschildering brengt een eerbetoon aan jazzliefhebber Deelder en staat tegelijkertijd symbool voor de vroegere Jazz Club C5. “Daarnaast is het de laatste herinnering aan de positie van de gesloopte loodsen die naast het poortgebouw De Nieuwe Maaskant stonden, gebouwd door mijn vader,” vertelt een trotse Daan van der Vorm, Directeur-eigenaar van VORM.

"Alsof het een week in een steegje in New York City heeft gelegen." Marcel Labrie is graffiti-artist. Zijn liefde voor graffiti ontstond in de jaren ’80. In de jaren ’90 pakte hij de spuitbus zelf op. Het liet hem nooit meer los. In zijn huidige werk is de invloed van het ontstaan van de graffiti en de hiphop in de jaren ’80 te herkennen. Dit loopt als een rode draad door zijn werk. Een enorme inspiratiebron: ‘alsof het een week in een steegje in New York City heeft gelegen’. Het ontwerp is afgeleid van een bestaande foto van Jules. Gekozen door de manier waarop hij de wereld inkijkt, trots en met attitude. “VORM vroeg mij een ontwerp te maken voor de gele monumentale muur. ‘Rotterdam’ en ‘Jazz’ zijn leidend in het ontwerp. Snel kwam ik op Jules Deelder: laten we deze man een eerbetoon geven. Ik mocht hem meerdere malen ontmoeten, bracht ooit een avond met hem door in de kroeg. Sindsdien ben ik erg onder de indruk geraakt van hem. Scherpe meningen, ad rem, humor. Ik ben trots op het eindresultaat. Het is tot nu toe het grootste portret dat ik ooit gemaakt heb en is bedoeld als cadeau voor Rotterdam. Ik hoop dat we er veel mensen mee kunnen bereiken, inspireren en kunnen raken.”

10. UITGESPROKEN VORM

UITGESPROKEN VORM 11.

De leefbare toekomst In een goede buurt ontmoet je een mix aan mensen, worden initiatieven gestart. Kinderen spelen en sporten er. Die energie, die leefbaarheid en veerkracht maakt het een fijn thuis. Die wijken zijn er voor iedereen. En iedereen is uniek. Wij richten onze wijken in voor al die mensen. Wij werken met innovatieve concepten zoals BuurtBoost, die eentonige wijken omzet in levendige, groene, gemengde buurten. Wij gaan voor sociale duurzaamheid in een inclusieve stad. En kunnen betaalbare, leefbare buurten maken én straks meetbaar waarmaken wat wij beloven. Want diversiteit laat je buurt – laat je hele stad sprankelen.

12. VORM VISIE

Daar maken wij ons hard voor – een goede buurt is voor iedereen.

DE BETAALBARE TOEKOMST

DE LEEFBARE TOEKOMST

Als VORM werken wij dagelijks aan onze vier fundamentele waarden.

Wij gaan voor wijken en steden waarin iedereen wil en kán wonen. Betaalbaar, duurzaam en slim. Waar je allerlei mensen ontmoet en vernieuwende initiatieven kunt starten. Unieke, flexibele wijken waar je jarenlang kan wonen. Ontwikkelen en bouwen moet sneller, betaalbaarder, duurzamer en slimmer. Kan niet bestaat niet. Wij willen dat onze onderwijzers, zorgmedewerkers en straks ook onze kinderen in onze steden kunnen wonen als zij dat willen.

De betaalbare toekomst De behoefte aan betaalbare woningen is onmiskenbaar groot. Sneller en slimmer zetten wij duurzame, betaalbare buurten neer. Zonder in eentonigheid te vervallen. Wij houden de kwaliteit hoog, met unieke woningen voor iedereen. Woonwijken maken we voor de toekomst, dus met kwaliteit. We doorbreken radicaal de vertragende patronen in de sector en voegen bruikbare innovaties toe aan ons proces. Dat scheelt tijd. En dus geld. Wij gaan voor buurten die betaalbaar zijn voor iedereen.

De duurzame toekomt Wij gaan voor steden met groen. Buurten die energie opwekken en duurzame mobiliteit. Maar vooral is dat stuk stad er ook voor toekomstige generaties. De klimaatcrisis vraagt om een snelle verandering. Wij zetten alles op alles. Een wijk van VORM is op alle punten duurzaam: wij leveren duurzame en gezonde leefomgevingen voor mens en natuur. We zetten slimme energieopslag in, passen biobased materialen toe en anticiperen op klimaateffecten. Zo werken we aan energiepositieve, slimme gebouwen die CO2 opslaan, gezond zijn voor mens en dier en die toenemende weersextremen aankunnen. Positieve impact – dat zien wij als de duurzame toekomst.

DE SLIMME TOEKOMST

DE DUURZAME TOEKOMST

Een goede buurt voor iedereen

De slimme toekomst Vooroplopen betekent innoveren. Wij bevinden ons in een continue zoektocht naar nieuwe technieken die we kunnen toepassen in onze projecten. Het toepassen van buurtbatterijen helpt de energietransitie te versnellen en biedt een oplossing voor de congestieproblemen op het elektriciteitsnet. De buurtbatterijen ‘praten’ met ons concept ‘SMART Home van VORM’. Slimme woningen met vele voordelen voor onze samenleving: comfortabeler, veiliger, energie-efficiënter, gezonder en duurzamer. Ook voor onze processen gebruiken we slimme technieken. Big data geeft ons snel inzicht in te ontwikkelen gebieden en we kunnen direct het allerbeste ontwerp op tafel leggen. We ontwerpen parametrisch binnen alle randvoorwaarden. Superefficiënt. Nederland is er nog niet aan gewend, maar dat gaat veranderen.

VORM VORM THEMA VISIE 13.

Dilemma Gemeenten

WONINGNOOD OF KLIMAAT? Grote gemeenten doen er alles aan om in hun stad een oplossing te vinden voor de stijgende vraag naar woningen. Tegelijkertijd wordt ook de druk op het inperken van de uitstoot van broeikasgassen steeds groter. Willen we binnen het CO2-budget van 1,5 graad opwarming blijven, dan moeten we onze CO2-uitstoot met 75% verlagen. Niet ten opzichte van 1990. Maar vanaf nu. De bouw en het gebruik van al die nieuwe woningen draagt daar naar verwachting niet aan bij. Of misschien toch wel? Arno Bonte, Wethouder Klimaat in Rotterdam, geeft aan hoe zijn stad met dit ogenschijnlijk duivelse dilemma omgaat.

010 Klimaatakkoord “We hebben in 2019 het Rotterdams Klimaatakkoord getekend met ruim 100 bedrijven en instellingen die actief zijn op het gebied van haven en industrie, energie, mobiliteit, gebouwde omgeving en consumptie. We willen en moeten daarmee een trendbreuk forceren in de stijging van onze uitstoot van broeikasgassen en in 2030 uitkomen op de helft ervan. Inmiddels is in Rotterdam de dalende trend al ingezet. Voor wat betreft de gebouwde omgeving in de stad, zijn we continue in gesprek met corporaties en ontwikkelaars. We verduurzamen de stad in rap tempo door met alle grote vastgoedbezitters concrete afspraken te maken over zelfopwekking, isolatie en het gasvrij maken van bestaande bedrijfsgebouwen en woningen en over het toepassen van duurzame innovaties bij nieuwbouw.”

14. VORM VISIE

Een compacte stad is een duurzame stad Het antwoord op de enorme vraag naar woningen in de stad kan volgens Bonte zelfs een positief effect hebben op duurzaamheid en onze CO2-uitstoot. “Natuurlijk zijn nieuwe woningen veel duurzamer dan oude en moeten ze voldoen aan de landelijke BENGeisen. Maar verantwoord verdichten van de stad zorgt er tevens voor dat steeds meer mensen dichter bij hun werk, hun sportschool, restaurant of supermarkt kunnen wonen. Een compacte stad scheelt enorm veel mobiliteitsbewegingen. Steeds minder mensen hoeven zich over lange afstanden te verplaatsen. Vervolgens kunnen we gemakkelijker inzetten op het ontmoedigen van CO2-intensief gebruik van de openbare ruimte in de stad. We vervangen autowegen door fietspaden en leggen parken aan op plekken waar eerst parkeerplaatsen waren. In totaal hebben we nu al 20 hectare groen kunnen toevoegen. En daarmee

DE DUURZAME TOEKOMST combineren we het terugdringen van CO2 ook nog eens met klimaatadaptatie en milieuvriendelijke mobiliteit. Een mooi voorbeeld is de ontwikkeling van het toekomstige Hofplein. Van een troosteloos verkeersknooppunt gaan we naar een mooie parkachtige omgeving waar fietsers en voetgangers de overhand krijgen. De nu door verkeer ingesloten fontein kan eindelijk tot zijn recht komen, ook wanneer Feyenoord geen kampioen wordt.”

Arno Bonte, Wethouder Klimaat, gemeente Rotterdam

“We hebben inmiddels al 20 hectare groen kunnen toevoegen aan de stad.” Lichtgewicht bouwen Ontegenzeggelijk komen bij het verdichten van de stad toch ook broeikasgassen vrij. Daarop heeft Bonte een meer duurzame kijk. “We vragen marktpartijen daarvoor hun innovatieve kracht aan te spreken. Producten die CO2 opslaan, in plaats van ze uit te stoten. Biobased materialen, zoals hout, vlas, stro en zelfs reststromen uit de tuin- en akkerbouw zoals paprika’s kunnen worden ingezet — maar ook het gebruik van circulaire en hergebruikte materialen uit andere gebouwen is een mogelijkheid. Kijk ook eens naar het gewicht van bouwmaterialen. Hoe lichter hoe beter, is het devies. Dat scheelt weer zware, belastende transportbewegingen.” Lobby in Europa Zijn al die vernieuwende materialen en producten dan niet enorm duur, vragen we ons af? Arno Bonte: ”We snappen als gemeente ook dat iedere innovatie extra kosten met zich meebrengt. Naarmate een innovatie vaker wordt gebruikt, komen er schaalvoordelen. Kijk maar naar de ontwikkeling van zonnepanelen. We willen bedrijven dan ook graag helpen met die vernieuwing en samen op zoek gaan naar mogelijkheden die de landelijke overheid en Europa ons bieden. Samen de klimaatdoelstellingen halen. Daar willen we graag voor lobbyen en op iedere deur kloppen die er is.”

Arno Bonte

VORM VISIE 15.

DE DUURZAME TOEKOMST

Op circulaire missie met urban mining concrete van New Horizon Erik Koremans

Het begon op Oostenburg in Amsterdam. Daar paste VORM bij de helft van alle gebouwen voor het eerst urban mining concrete toe van New Horizon. Een besparing van 455 ton aan CO2. Norbert Schotte, Manager innovatie & duurzaamheid bij VORM en Erik Koremans, Directeur New Horizon, leggen ons de noodzaak uit om te verduurzamen en welke rol urban mining concrete hierin speelt. Norbert: “Met het huidige tempo aan CO2-uitstoot rammen we ons CO2-budget er binnen 7 jaar doorheen. We moeten echt op andere manieren gaan bouwen. Het hergebruiken van bestaande materialen is daar één van de manieren voor.” Erik: “VORM en New Horizon delen dezelfde missie. We zijn in gesprek over een branchebrede samenwerking, zodat we met de markt kunnen gaan opschalen.” Hergebruik zuivere grondstoffen De impact van urban mining concrete ten opzichte van traditioneel beton liegt er niet om. Norbert: “De bouw in Nederland is goed voor bijna 50 procent van het grondstoffengebruik. Als je de CO2uitstoot van de beton- en cementindustrie vertaalt in de footprint van een land dan bekleden we wereldwijd de derde plek, na Amerika en China. Dit kan zo niet langer. Hergebruik van beton zorgt zomaar voor 60 tot 80 procent minder CO2-uitstoot.” Erik: “Natuurlijk begint dat niet op de productielocatie, maar ver voordat het oude betonpuin daar aankomt. Het begint namelijk bij donorgebouwen. Gebouwen die gesloopt worden en die wij op onze unieke manier mogen ontmantelen. Dat vraagt eigenlijk niets bijzonders van de opdrachtgever (het is niet duurder en duurt niet langer), maar door deze ontmanteling heel secuur te doen komen er echt schone stromen vrij.”

16. VORM VISIE

Bouwkosten onder controle Norbert: “Biobased waar het kan, hergebruikt beton waar het moet is mijn devies. Als VORM hebben we ons als doel gesteld uiterlijk in 2025 bij minimaal de helft van onze projecten urban mining concrete toe te passen. Hier ben ik wel trots op. Dit vergt een projectoverstijgende strategie.” Erik: “Lineair beton wordt alleen maar duurder, omdat grondstoffen substantieel duurder worden en de vervuilende productie ervan zwaarder gaat worden belast. Onze urban mine zorgt ervoor dat de bouwkosten in Nederland onder controle blijven. Binnen afzienbare termijn wordt lineair beton duurder dan ons circulair beton. Dat vraagt echt om een projectoverstijgende visie op het nu al toepassen van circulaire bouwmaterialen.”

5 FACTS over urban mining concrete 1

Duurzaamste beton van dit moment.

Minimale CO2-reductie van 60 procent ten opzichte van lineair beton.

Supersterk, dezelfde kwaliteit als traditioneel (lineair) beton.

Circulair: primaire grondstoffen zoals zand, grind en cement worden teruggewonnen uit donorgebouwen, met de techniek van de Smart Liberator, en als zuiver materiaal hergebruikt in de productie van nieuw beton.

Beheersbare bouwkosten in de nabije toekomst aangezien lineair beton duurder zal worden dan circulair beton.

Samen investeren in een duurzame toekomst ULTRA LOW-CARBON

CIRCULAIR

LICHTGEWICHT

VORM en Solarge bundelen de krachten om de energietransitie te versnellen met ultra low-carbon, circulaire en lichtgewicht zonnepanelen. Samen starten we de realisatie (voorjaar 2022) van een 300 megawatt zonnepanelenfabriek in Nederland. Doe je mee?

Klik hier voor meer informatie.

VORM.NL VORM VORM TROTS VISIE 17.

architecten

VMX Architect OZ architect Braaksma & Roos

BINCK CITY PARK 18. VORM TROTS

DE BETAALBARE TOEKOMST - Locatie: Binckhorstlaan, Den Haag - 1 toren van 75 meter - 2 torens van 55 meter - 1 toren van 43,5 meter - Parkeergarage met dakpark - Aantal woningen: 896 in totaal (studentenwoningen, starterswoningen en appartementen) - Aantal betaalbare woningen: 197 studentenwoningen en 243 appartementen in het middeldure huursegment - Duurzaamheidskenmerk: Natuurinclusief en klimaatadaptief, groot groen dakpark met biodiverse beplanting en verblijven voor vogels & insecten. Daken uitgevoerd met waterretentiekratten om buien op te vangen, hieruit worden ook de daktuinen bewaterd. - Start bouw: verwachting Q1 2022 door VORM Bouw

VORM TROTS 19.

Renovatie appartementencomplex De Kreek

DE OVERTREFFENDE TRAP Met 276 woningen zijn de flatgebouwen Corridor en Noordwest qua omvang de overtreffende trap van het naastgelegen gebouw De Haakflat. VORM kreeg de opdracht van woningbouwcorporatie Woonbron voor beide projecten. Tomas Schutz, Manager projectbureau bij Woonbron, en Evert van der Kleij, Hoofd planvoorbereiding bij VORM, vertellen over hun samenwerking. ‘De discussie móét scherp kunnen zijn.’

Evert van der Kleij Tomas Schutz

20. VORM TROTS

DE LEEFBARE TOEKOMST Met circa 50.000 woningen in het bezit in Dordrecht, Delft en Rotterdam heeft Woonbron veel kennis van bouwen en complexe renovaties. “Onze visie is: we zijn niet alleen een huismaker, we zijn ook een thuismaker”, zegt Tomas. “We hechten eraan dat bewoners zich in hun woning thuisvoelen.” Om dat ‘thuisgevoel’ te behouden, was het voor Rotterdamse wijk De Kreek tijd voor een flinke vernieuwingsslag. Het complex, gebouwd in de jaren zeventig, is compleet gestript. “Dat we het betoncasco hebben laten staan, is een belangrijke duurzame keuze”, zegt Tomas. Daarnaast zijn de appartementen voorzien van een nieuwe schil, stadsverwarming, nieuwe binneninrichting, keuken en sanitair. Het wordt naar verwachting eind 2022 opgeleverd. Over 75 jaar staat het er nóg “Bij de mensen die aan dit gebouw werken, zie ik dat ze het belangrijk vinden dat het er over 75 jaar nog staat. Dat ze iets bouwen wat van waarde is”, zegt Evert. En dat is precies waar VORM en Woonbron elkaar vinden: in de gedeelde waarde om duurzame, leefbare en betaalbare woningen te creëren. De technische ervaring van De Haakflat was goed te gebruiken om de vervolgfase met de Corridor en Noordwestflat nóg optimaler in te zetten en te laten verlopen. “Ook in de tweede fase hebben we alle technische discussies zo veel mogelijk aan de voorkant gevoerd, zegt Evert. “Dat scheelt later misverstanden.” In de samenwerking is duurzaam

renoveren een onderwerp waar Tomas en Evert regelmatig over praten. Tomas: “De bouw staat op dat vlak nog in de kinderschoenen. We kunnen elkaar als coöperatie en ontwikkelen bouwbedrijf stimuleren en uitdagen. Daarvoor is een doorgaand gesprek erg belangrijk.” Focus op de zachte kant Je moet een eerlijk gesprek kunnen voeren. Zonder wrijving geen glans. Evert voegt toe: “De techniek is belangrijk, het budget is belangrijk, maar vergeet niet de ‘zachte kant’ van communicatie en samenwerking. Wanneer dat misloopt, ben je ver van huis. Het is daarom belangrijk om echt te investeren in elkaar goed leren kennen.” Dat de communicatie goed én scherp kon zijn, was voor Woonbron een belangrijke reden om voor de tweede fase weer voor VORM te kiezen. Tomas: “Binnen Woonbron werken we natuurlijk met veel verschillende bouwbedrijven. Grofweg kun je ze indelen in twee groepen: de partijen met focus op financiële winst en de partijen die slim meedenken en de discussie durven aan te gaan.” VORM valt wat hem betreft in de laatste categorie. “Ik zie van oudsher in de aannemerij een neiging om te pleasen en volledig te ontzorgen. Wat mij betreft wordt dat per direct afgeschaft”, zegt hij met een lach. “Wij zijn immers huisbaas en gaan voor een langdurige relatie met onze bewoners. Dat kun je simpelweg niet volledig ontzorgen.”

VORM TROTS 21.

04 01 02

Even voorstellen...

TEAM FIBONACCI

22. VORM VISIE

Betaalbaar wonen in Amsterdam. Daar werkt dit team aan. De realisatie van Fibonacci in Amsterdam in stadsdeel Oost is officieel van start. Het allereerste gebouw – met 243 betaalbare woningen - dat wordt gemaakt door VORM 2050, één van de 16 VORM BV’s die gespecialiseerd is in het bouwen van betaalbare woningen door prefabricage en innovatieve bouwprocessen. De bouw is complex. Het gebouw is uniek en toch wordt het gebouw volledig geprefabriceerd gerealiseerd. Geen bouwplaats, maar een assemblagelocatie. Een binnenstedelijk project met een montageteam van maximaal twintig vaklieden, dat precies op tijd wordt bevoorraad. We voorkomen miscommunicatie en faalkosten en verkorten de doorlooptijd. Zo werkt Team Fibonacci aan betaalbare woningen. Bovendien levert de bouwmethode minder vervoersbewegingen op. Personeel werkt op vaste locaties en het kwaliteitsniveau wordt verhoogd. En de overlast voor de omgeving rondom de assemblagelocatie: die beperken we eveneens. Wij zijn als maker te gast in de stad en daar zijn we ons van bewust. Team Fibonacci stelt zich voor. Wij stelden hen de vraag: “Wat drijft jou in het werk voor Fibonacci?”

VORM 2050: 01. Björn van Extel “Fibonacci, het eerste project van VORM 2050 en daarmee ook de eerste stap richting betaalbaar wonen in binnenstedelijk gebied. Een druppel op een gloeiende plaat, maar door deze vernieuwende koers kunnen we hopelijk snel overstappen op emmers water.”

06. Martijn Blankers “Het geeft mij energie om - op een duurzame manier - bij te dragen aan het oplossen van een actueel maatschappelijk probleem, namelijk: het tekort aan betaalbare starterswoningen.”

02. Vincent de Wit

08. Erik van der Velde

“De complexiteit van het binnenstedelijke project is mijn drijfveer. Samen met het rekening houden met de omgeving, het opzetten van een duurzame assemblagelocatie. Ook de start van de digitalisatie van het proces en het bedenken én uitvoeren van innovatieve maakprocessen, die als basis dienen voor de volgende projecten van VORM 2050 houden mij scherp.”

“Werken aan een project in een vernieuwende organisatie met een mooie toekomstvisie waarbij de inbreng van de partners de hoofdrol speelt.”

03. Mario van der Heiden “Mijn absolute drijfveer is om bij te dragen aan het terugdringen van het enorme tekort aan betaalbare woningen in Nederland!”

VORM Ontwikkeling: 04. Lauran Moors “Wat ik erg mooi vind aan Fibonacci is dat we op een uitdagende locatie een bijzonder woongebouw hebben ontwikkeld. Dat door een mix van sociale en middeldure huur een jongere doelgroep huisvest in Amsterdam die het al zo lastig heeft om huisvesting te vinden. Daar ben ik erg trots op.”

05. Sheiky Djijawoe “Een mooi moment om in te stappen in een beweging die straks het verschil gaat maken in de huidige uitdaging die wij met z’n allen in Nederland hebben. Waarbij VORM 2050 de industrialisatie van de bouw omarmt en een brug slaat tussen operationeel en strategisch niveau om zo de kennis, ervaring en expertise uit de realisatiefase vanaf de ontwikkelfase in te brengen. Goed voorbeeld doet goed volgen.”

07. Jeroen van Lier “Het inspirerende van het project Fibonacci is dat naast het innovatieve karakter van het project ik vanuit mijn rol binnen VORM Ontwikkeling een actieve en tastbare bijdrage kan leveren aan het maatschappelijk vraagstuk voor betaalbare woningen. 243 woningen in een Smart Urban Living concept met een groene touch.”

VORM VISIE 23.

24. VORM TROTS

DE DUURZAME TOEKOMST

Oostenburg Amsterdam Centrum

- 1.800 woningen - Verdeeld over 70 unieke gebouwen - Door Stadgenoot, Steenwell en VORM - Gebruik van 100% duurzaam geproduceerd hout - Laatste binnenstedelijke erfpachtvrije gebiedsontwikkeling in Amsterdam - 50% van alle gebouwen voorzien van urban mining concrete - 50% van de daken heeft een groen gemeenschappelijk dakterras - De helft van de daken wordt ingezet voor energieopwekking met zonnepanelen

VORM TROTS 25.

Duurzamer en klantvriendelijker vastgoedonderhoud in Zuid-Holland

Jaap Wessels Robert Dalenoort

Sterre Scholten

26. VORM VISIE

VORM Vastgoedonderhoud timmert aardig aan de weg. Zo selecteerde Syntrus Achmea Real Estate & Finance VORM Vastgoedonderhoud als preferred partner – samen met Ziezodan – voor het onderhoud van circa 4.000 huurwoningen in de regio Zuid-Holland. “Wij willen continu verbeteren als het gaat om een duurzaam en klantgericht onderhoudsproces”, vertelt Robert Dalenoort van Syntrus Achmea Real Estate & Finance. “Samen met Ziezodan en VORM kunnen we dat realiseren.”

Volgens Dalenoort verwachten huurders steeds meer service bij onderhoud en reparatie. “Mensen willen gewoon fijn wonen en geen gedoe rondom reparatie of onderhoud. Met deze unieke samenwerking ontzorgen wij onze bewoners. Reparaties kunnen eenvoudig online gemeld worden en via track & trace gevolgd worden. Een ongekende innovatie in de sector.” Binnen drie minuten een afspraak Het partnerschap krijgt zijn beslag op het platform van Ziezodan. “Wij brengen huurders, onderhoudspartijen en vastgoedbeheerders samen”, legt Sterre Scholten van Ziezodan uit. “Het is een gebruiksvriendelijk platform waar huurders eenvoudig een melding kunnen doen, foto’s kunnen uploaden, een afspraak kunnen inplannen en vervolgens precies zien wanneer de monteur langskomt. Binnen drie minuten weten bewoners wanneer de melding wordt opgelost.” En dat gebeurt binnen een week, weet Jaap Wessels van VORM Vastgoedonderhoud. “Binnen één tot vijf dagen hebben we een monteur ter plaatse. Onze vakmannen zien in Ziezodan welke meldingen zij moeten oplossen, op welk moment en welke route daarvoor de gunstigste is. De inzet is first time fix, dus we werken met allround monteurs. Vaste teams die toegewezen zijn aan complexen in hun eigen regio. Dit geeft bewoners een gevoel van veiligheid en je vergroot de sociale betrokkenheid. Over het algemeen zijn huurders verrast als we binnen die week ook echt komen. Door slim in te plannen en goed je werk te doen, verhoog je de klanttevredenheid en haal je verspilling uit het proces.”

Scholten: “Ziezodan werkt zoals je online een pakketje bestelt. Je kunt de status volgen via track & trace. Als de monteur gaat rijden, krijgen huurders een berichtje. Ook als het bestelde materiaal binnen is en ze een afspraak kunnen maken. Behalve dat het onderhoudsproces veel duurzamer en klantgerichter gaat, krijgen we via het platform ook veel data. Welke reparaties komen vaak voor, en in welk complex? Hoe waarderen huurders de reparatieservice? Informatie die voor zowel de verhuurder als onderhoudspartij interessant is.” Efficiëntie vermindert CO2-uitstoot Syntrus Achmea Real Estate & Finance en VORM hebben duurzaamheid hoog in het vaandel staan. Wessels: “We meten de CO2-uitstoot van een reparatieverzoek. Dankzij het platform kunnen we de hoeveelheid reisbewegingen reduceren en het aantal onderhoudsmeldingen dat we in één keer oplossen vergroten. Met een compleet elektrisch wagenpark in 2025 wordt de CO2-emissie nog meer beperkt.” Volgens Dalenoort is het een groot voordeel om samen te werken met een partij waarvan zij ook woningen afnemen. “VORM is een toegewijde onderhoudspartner die weet hoe onze woningen in elkaar zitten, ons programma van eisen kent, bekend is met woningonderhoud en een coördinerende rol op zich kan nemen. Met elkaar gaan we het platform optimaliseren en verder uitbreiden. Deze samenwerking is slechts het begin.”

VORM VISIE 27.

Gewonnen tenders

UPFIELD De meeste mensen kennen het kenmerkende beeld van het voormalige hoofdkantoor van Unilever langs de Maas als je over de Maasboulevard Rotterdam inrijdt. In 2017 werd de fabriek in Rotterdam, waar onder andere Blue Bandmargarine en Calvé-pindakaas gemaakt wordt, voor een bedrag van 6,8 miljard euro verkocht aan de Amerikaanse investeringsmaatschappij KKR, als onderdeel van de complete verkoop van de margarinetak van Unilever. Deze verkoop is medio 2018 afgerond. Unilever zette deze activiteit, met merken als Becel, Blue Band, Bona en Zeeuws Meisje, in het voorjaar van 2017 te koop. De activiteit ging door onder de naam Upfield. Begin maart van dit jaar werden we getipt dat deze productielocatie in Rotterdam ging sluiten. De afgelopen maanden heeft VORM samen met Mecanoo gewerkt aan een plan voor het realiseren van een nieuwe ontwikkeling op deze locatie. Eind september heeft Upfield VORM gekozen als winnaar van de tender. Op dit moment zijn we druk bezig om de koopovereenkomst definitief te maken, zodat we in het nieuwe jaar kunnen beginnen aan de ontwikkeling van bijna 1200 woningen op deze waanzinnig mooie locatie langs de Maas, midden in de stad. Van deze 1200 woningen gaan we minimaal 50% betaalbare woningen maken.

28. VORM TROTS

VORM TROTS 29.

DE BETAALBARE TOEKOMST

DE DUURZAME TOEKOMST

Gewonnen tenders

WESTERPOORT

MULTIFUNCTIONELE HERBESTEMMING GEMEENTEPAND: RUSTPUNT IN DE DRUKTE - Locatie: Westersingel in Rotterdam - 22 huur- en koopwoningen met diverse woontypologiën - Zes meter hoge tuinkamer als ontmoetingsplek - Natuurinclusief: weelderige collectieve achtertuin, groene daken, groene poort met doordacht groenplan dat kleine zoogdieren zoals egels, vogels en bijen trekt - Het plan is klimaatadaptief en voorzien van waterbuffering en berging - Hergebruik van bestaande stucturen en materialen - 650m2 kantoorruimte - 650 m2 sport en ontspanning - Centrale rol met nieuwe doorgang als verbinding tussen Wijkpark Oude Westen en Rotterdam Centrum - Sociaal veilige omgeving - Partners: Bedaux de Brouwer Architecten, LOLA Landscape Architects, IMd raadgevende adviseurs

30. VORM TROTS

DE LEEFBARE TOEKOMST

Gewonnen tenders

KOER

INCLUSIEF WOONGEBOUW MET ROTTERDAMS KARAKTER - Locatie: Laan op Zuid - 167 woningen - Diverse doelgroepen: 30% middeldure huur en 80% geschikt voor gezinnen - Stedelijk wonen in weldadig groen met collectieve binnentuin - Mobiliteitshub - Hergebruik van materialen - Diverse voorzieningen aan Laan op Zuid - Natuurinclusiviteit integraal onderdeel van architectuur - Partners: V8 Architects, Studio Architectuur MAKEN en LOLA Landscape Architects - Villa Residu, een blok volledig opgetrokken uit hergebruikte materialen

VORM TROTS 31.

New Roots in Utrecht Leidsche Rijn Centrum

Duurzaam innoveren

INTEGRAAL SAMENWERKEN AAN SLIMME GEBOUWEN Toekomstbestendig bouwen betekent ook slimmer bouwen. Daarom zoekt VORM actief de samenwerking op met start-ups als Solarge en iwell. Slimmeriken die innovatieve oplossingen bieden om de verduurzaming een boost te geven. Met unieke producten die gebouwen echt smart kunnen maken.

32. VORM VISIE

DE SLIMME TOEKOMST

“Alles om ons heen wordt slimmer, niet alleen producten en systemen, maar ook de mens. Het enige constante wat nog relatief dom is, zijn woningen.” Dat stelt Norbert Schotte, Manager innovatie & duurzaamheid bij VORM. “De woning moet de centrale spil zijn in een omgeving waarin alles slimmer wordt. De woning draagt bij aan de energietransitie omdat het automatisch efficiënter omgaat met energie, maar draagt ook bij aan de gezondheid van de bewoners door toepassing van slimme sensoren. Met veel plezier werk ik hier samen met mooie partners aan.” Schone stroom opslaan voor later gebruik In de ontwikkeling van het concept ‘SMART Home van VORM’ zoekt VORM de samenwerking op met iwell, bij het project New Roots in Utrecht Leidsche Rijn Centrum. Een groene en duurzame woonomgeving met ruim 200 verschillende typen woningen, die worden aangesloten op een ‘buurtbatterij’ van iwell. Een slim energiesysteem, met de Cubebatterij als kloppend hart. “Het is voor het eerst dat de Cube op deze schaal wordt toegepast in een nieuwbouwproject”, vertelt oprichter Harm Welleweerd. “De focus lag tot nu toe op het verduurzamen van bestaande bouw. De Cube slaat duurzame stroom op van de zon en wind en levert die weer terug als het nodig is. In New Roots komen negen batterijen te staan, verspreid over het hele project. Deze Cubes vangen razendsnel energiepieken

Jan Vesseur, Solarge

“Low-carbon zonnepanelen ondersteunen niet alleen de energietransitie, maar ook de materialentransitie in de bouwsector.”

op, bijvoorbeeld als de lift omhooggaat of als er heel veel elektrische auto’s tegelijk staan te laden. Zijn er geen pieken, dan houden de batterijen de duurzame stroom vast voor het moment dat het nodig is.” File omzeilen op het elektriciteitsnet Het energiesysteem van iwell laat zonnepanelen, laadpalen en warmtepompen naadloos samenwerken in één gebouw. “In Nederland is er veel te doen over de file op het elektriciteitsnet”, licht Joren Tangelder van iwell toe. “De kabels in het elektriciteitsnet kunnen op piekmomenten de hoeveelheid stroom die nodig is niet meer aan. Dat kun je oplossen door de batterijen op te laden als er plek is op het net. En op momenten dat het net vol is, kun je terugladen

Harm Welleweerd, iwell

“De Cube slaat schone stroom op van de zon en wind en levert die weer terug als het nodig is.” VORM VISIE 33.

de zee is gevist door de Ocean Cleanup. Onze lichtgewicht zonnepanelen zijn ook bij uitstek geschikt voor daken die vanwege de constructie het gewicht van glazen zonnepanelen niet kunnen dragen. Onze ambitie is om begin 2022 het startschot te geven voor de bouw van de fabriek. Voor een product dat niet alleen de energietransitie ondersteunt, maar ook de materialentransitie in de bouwsector.”

Joren Tangelder, iwell

“Een toekomstbestendig gebouw moet in staat zijn om zelf te bepalen wanneer en wat voor stroom het afneemt en van wie.” vanuit de batterij. Met onze Cube kan zo veel mogelijk duurzame energie direct en lokaal gebruikt worden, waarbij zo min mogelijk energie verloren gaat. Een toekomstbestendig gebouw moet in staat zijn om zelf te bepalen wanneer en wat voor stroom het afneemt en van wie, alleen dan kun je mee in de energietransitie van de toekomst. Alle gebieden en gebouwen hebben zo’n slimme virtuele power plant nodig.”

Innovatiekracht op conceptniveau Om echt het verschil te kunnen maken als het gaat om CO2uitstoot, heb je partijen als iwell en Solarge hard nodig, benadrukt Schotte. “Dat je met duurzame innovaties zoals low-carbon zonnepanelen zo’n impact kunt creëren, daar moeten we naartoe. Wij werken met een gedreven en leuk team aan de woningen van de toekomst. Dit doen we ook samen met de audiosystemen van Sonos, klimaatinstallaties van Itho Daalderop, slimme aansturing van Niko en de producten van SMA. Juist met elkaar hebben we innovatiekracht en dit geeft veel energie om steeds een stapje verder te gaan.

Blijven bouwen door innovatie Door die file op het elektriciteitsnet raakt de woningbouwopgave ook in de knel, verduidelijkt Schotte. “De landkaart van Nederland kleurt steeds meer rood. Dan heb ik het niet over corona, maar over congestieproblemen op het elektriciteitsnet. Grote aansluitingen worden niet meer gehonoreerd door netbeheerders. Wij spelen met ons Smart Energy concept hierop in.” 80 procent minder CO2-uitstoot met kunststof zonnepanelen Om de milieufootprint verder te verlagen, werkt VORM ook samen met Solarge. Een nieuwe Nederlandse producent van duurzame kunststof zonnepanelen. “In plaats van glas gebruiken wij circulaire kunststof”, leggen Jan Vesseur en Gerard de Leede van Solarge uit. “Bij de productie is minder materiaal nodig en de CO2-uitstoot is 80 procent minder dan bij traditionele zonnepanelen. We gebruiken PFAS-vrije biobased grondstoffen of gerecycled plastic, zoals het plastic dat uit

34. VORM VISIE

Gerard de Leede, Solarge

“Bij onze productie is minder materiaal nodig en de CO2-uitstoot is 80 procent minder dan bij traditionele zonnepanelen.”

DE SLIMME TOEKOMST Norbert Schotte, VORM

“Juist met elkaar hebben we innovatiekracht en dit geeft veel energie om steeds een stapje verder te gaan.”

Norbert Schotte Joren Tangelder Jan Vesseur Gerard de Leede Harm Welleweerd

VORM VISIE 35.

Maarten van der Hoek

Digitaal uitgesproken

Peter Orgelist

Digitaal wendbaar

Juist in tijden van crisis In 2020 stond één ICT-verhuizing gepland bij VORM: van Papendrecht naar Rotterdam. Maar door corona werden dat er bijna 300. Zes vragen voor de mannen die deze digitale klus moesten klaren: Peter Orgelist, ICT-manager bij VORM, en Maarten van der Hoek, W.T. Group.

36. VORM TROTS

Was corona voor VORM de digitale stresstest?

“We faciliteren circa 20 bouwplaatsen, dus we waren het al gewend om op afstand te werken. De technieken en applicaties hadden we, nu kwam alleen de noodzaak dat iedereen ze moest gebruiken. Onze focus was dat iedereen op maandag honderd procent remote kon werken. En dat is ons in een zondagmiddag gelukt.”

Hoe digitaal wendbaar is VORM?

“De werkomgeving bij VORM is al heel hybride. Daarin is ook altijd geïnvesteerd. Dat onze digitalisering op orde is, bevestigde de coronacrisis alleen maar. Als ICT-afdeling zijn we ook gewend om snel te schakelen. Zelfs als we externe partners zoals gemeenten moeten helpen om digitaal in contact te komen met onze collega’s. Uitleggen hoe zij bijvoorbeeld Teams moeten gebruiken, dat doen we gewoon.”

DE SLIMME TOEKOMST 3

Wat betekent thuiswerken voor cyber security?

“Dat is een dagelijkse zorg. En nu we gefragmenteerder werken, zijn de risico’s groter. Daarom hebben we een nieuwe virusscanner met artificial intelligence, wat ervoor zorgt dat elke online werkplek veilig blijft.”

Hoe is jullie werk veranderd?

“Technologie is gemeengoed geworden, waardoor nieuwe online applicaties sneller geïmplementeerd kunnen worden. We werken nu met een ticketsysteem en in plaats van één telefoonlijn voor ICT hebben we er nu vijf. Ook is de bereikbaarheid van onze supportondersteuning uitgebreid. Collega’s werken op flexibelere tijden en daar passen we ons op aan.”

Wat is jullie bijgebleven?

“De verhuizing naar de Schiehaven was soms heel surrealistisch. In een schitterend kantoor waren wij bezig de ICT draaiende te krijgen, maar er waren geen zichtbare gebruikers. We zijn onze menselijke detectoren kwijt. Eerst stonden collega’s aan je bureau als bijvoorbeeld een server het niet deed. We moesten slimme trucs verzinnen om continu te signaleren wat er gebeurt op die honderden remote ICT-locaties.”

Waar ligt de focus voor de toekomst?

“Dat we medewerkers en hun informatie nog makkelijker bij elkaar brengen in een online omgeving. Dat er één veilige plek is waar je kunt vergaderen, elkaar kunt ontmoeten en documenten kunt delen en bewaren. En waar fysiek en digitaal naadloos in elkaar overlopen, zodat we de saamhorigheid van een traditioneel kantoorpand in een digitale omgeving kunnen voortzetten. Wij faciliteren om collega’s maximaal te laten presteren.”

VORM TROTS 37.

BOLD Amsterdam

- Aantal woningen: 203 studentenwoningen en 155 koopwoningen - Grootste penthouse van Nederland (735m2) - Binnentuin (375m2) - Levende groenwand/verticale tuin - Multifunctionele ruimte voor presentaties en feesten - Wijnkelder - 3 gastenverblijven - Fitnessruimte en sauna - 92 woningen met powerwindows van Physee - Energieopwekkende gevel met Klimaatgrant panelen door Facédo

38. VORM TROTS

DE DUURZAME TOEKOMST vastgoedonderhoud

VORM Vastgoedonderhoud

EPC

- 0,12

bouwer

VORM Bouw

partners

Facédo, Physee, Klimaatgarant, OZ Architecten ontwikkelaar

VORM Ontwikkeling

VORM TROTS 39.

Norbert Schotte

Bob van der Zande

HOUTBOUW IS GEEN KEUZE, HET IS NOODZAAK 40. VORM VISIE

DE DUURZAME TOEKOMST

De urgentie en kansen voor biobased bouwen zijn voor VORM zonneklaar en het wil daarin vooroplopen. Ook de Metropoolregio Amsterdam (MRA) wil koploper zijn in duurzaam bouwen en het aandeel houtbouw minimaal vertienvoudigen. Daarom tekenden meer dan 100 organisaties het convenant Houtbouw MRA, met als intentie: in 2025 is minimaal 20 procent van de nieuwe woningen van hout. Bob van der Zande, Programmaleider Houtbouw MRA, en Norbert Schotte, Manager innovatie & duurzaamheid bij VORM, in gesprek over gedeelde idealen.

Bob: “Houtbouw en het gebruik van biobased materialen zijn een onmiskenbare schakel in de transitie naar een duurzame en CO2-neutrale bouwsector. Zo zorgt 20 procent houtbouw jaarlijks voor circa 220.000 ton CO2-reductie en een aanzienlijke vermindering van de stikstofuitstoot. Nu beslaat het aandeel hout in woningen slechts 2 procent. MRA heeft als doel circa 3.500 woningen in hout te gaan bouwen.” Norbert: “Willen we de klimaatverandering beperken tot 1,5 graad temperatuurstijging, dan zijn we als bouwsector genoodzaakt rigoureuzer te zijn. En moeten we écht een omslag durven maken door grootschalig houtbouw en biobased materialen toe te passen. Hierin speelt de overheid een belangrijke rol. Zij is in de positie om condities te scheppen om de materialentransitie te versnellen. Ons Manifest: Een eerlijk speelveld voor een duurzamer Nederland is een voorbeeld van zo’n conditie. Een groot deel van de bouwsector roept op tot een eerlijk speelveld, omdat biobased materialen nu benadeeld worden in de rekenmethodiek. Construction stored carbon, oftewel CSC, is ook een goed voorbeeld van iets wat de politiek mogelijk kan maken.” Katalysator voor de materialentransitie Bob: “Jullie manifest heeft al bereikt dat minister Ollongren de rekenmethode gaat onderzoeken.” Norbert: “Het is goed dat de politiek gehoor geeft aan onze oproep en dat er nu een onderzoek loopt. We kunnen alleen niet wachten op de politiek voordat

we gaan inzetten op biobased bouwen. Gelukkig zie je sectorbreed dat er volop werk wordt gemaakt van biobased. Er is echt een versnelling gaande. De MRA is hier natuurlijk een mooi voorbeeld van!” Bob: “We moeten met elkaar aan de slag, er geen maand langer mee wachten.” Norbert: “Nee, want we hebben ook een woningbouwopgave in Nederland. 11% van de Nederlandse CO2-uitstoot bestaat uit materiaalgebonden emissies van de bouwsector; dat is een forse impact. Er zijn alternatieven nodig voor materialen die geproduceerd worden met fossiele brandstoffen. Het doel van de MRA dient als katalysator voor andere regio’s, maar ook voor de politiek.” Kennis delen met vertrouwen en lef Bob: “Naast het aanwijzen van locaties voor houtbouw – een belangrijk doel van ons convenant – is het ook essentieel om kennis te delen.” Norbert: “Mooi dat de MRA kennisdeling en -ontwikkeling wil stimuleren. Het is niet enkel een technische maar ook een sociale opgave. Er zijn duizenden mensen die om- en bijgeschoold moeten worden in de materialentransitie.” Bob: “Om de schaalsprong in houtbouw te realiseren, is samenwerking daarom essentieel. Het vraagt openheid, vertrouwen en lef. Van publieke en private partijen en kennisinstellingen. Er moet tijd en geld voor worden vrijgemaakt, anders komen we er niet.”

VORM VISIE 41.

Van kantoor naar woning of van winkel naar kantoor

TRANSFORMEREN WAAR HET KAN, NIEUW BOUWEN WAAR HET MOET!

Christiaan Groeneweg

Esther Roth

Het is de missie van VORM Transformatie & Ontwikkeling om met bestaande gebouwen nieuwe historie te schrijven. Een leegstaande school, een rechtbank of een kantoor blijft behouden voor de buurt en krijgt de bestemming wonen. Hoogstaand getransformeerd, gasloos gemaakt en binnen de geldende en soms toekomstige normen van duurzaamheid aangepakt. Een feest voor de nieuwe bewoners, want wie wil er nu niet een modern appartement in een historisch gebouw

42. VORM VISIE

met metershoge plafonds en glas-in-loodramen, die zijn opgeknapt en voorzien van voorzetramen van HR+++ glas? Maar is het ook altijd een feest voor de bouwers, de ontwikkelaars en ambtelijke beslissers? Christiaan Groeneweg, Hoofd transformaties bij VORM, heeft er een duidelijke mening over. En die mening baseert hij liever op cijfers dan op een preek voor eigen parochie. Hij gaat erover in gesprek met Esther Roth, Projectmanager Aanpak Kantoren bij de gemeente Rotterdam.

DE DUURZAME TOEKOMST Dynamisch ‘Transformatiedashboard’ “Een transformatie wordt in ons vakgebied vaak als duur en oneconomisch ervaren. De voorkeur gaat mij daarom net te vaak uit naar sloop-nieuwbouw. Als transformatiespecialisten binnen VORM roepen we dat het zonde is om niet eerst te kijken wat we kunnen behouden, voordat de beslissing transformeren of nieuwbouw genomen wordt. Vorig jaar hebben we samen met de duurzaamheidsadviseurs van W/E een model ontwikkeld, waarbij we de duurzaamheid en ecologische impact van transformaties in kaart kunnen brengen. We baseren ons daarbij op zes bestaande meettechnieken (MPG, GPR, E&M, BENG, CPG, CO2, red.), die de duurzaamheid van een transformatie vergelijken met die van nieuwbouw. Voor zowel de bouw als het toekomstig gebruik, kunnen we de vergelijking trekken.” Dit ‘Transformatiedashboard’, zoals VORM het noemt, is volgens Christiaan geen vaststaand model, maar wordt steeds verrijkt met nieuwe inzichten. “We zijn nu aan het onderzoeken hoe we de sociale context van een ontwikkeling eveneens in een harde waarde kunnen uitdrukken. We kunnen ons namelijk niet aan de indruk onttrekken dat het transformeren van een leegstaand, maar honderd jaar oud kantoorgebouw er bij de omgeving gemakkelijker ingaat, dan het rücksichtslos slopen en er appartementen voor terugbouwen. Welke impact heeft transformatie of nieuwbouw op de buurt en de stad waarin je wil bouwen? We hebben een idee, maar zijn ook hard op zoek naar stedelijke sociologen die ons daarbij willen helpen.” Economisch verantwoord transformeren Om het dashboard te optimaliseren, wordt door VORM ook nog een derde component genoemd, die de gehele vergelijking op basis van de waarde voor ‘people, planet, profit’ compleet moet maken. “Ik zei al eerder dat transformeren vaak als economisch onverantwoord wordt ervaren. We willen daar ook een eerlijk vergelijk kunnen trekken met nieuwbouw. Op dit moment wordt er alleen gekeken naar de realisatiekosten en wordt bijvoorbeeld de waarde van het vastgoed op een verworven locatie meteen op nul gezet en meegenomen in de aankoop van de grond. En welke materiaalkosten en bouwtijd kun je door transformatie bijvoorbeeld besparen? Door ons dashboard ook op het economische aspect te ontwikkelen, kunnen we een nog betere uitspraak doen. Loont transformeren daadwerkelijk in alle opzichten, of kiezen we toch om nieuw te bouwen? ”

Leefbaarheid in de stad behouden, leegstand voorkomen Esther Roth is werkzaam als Projectmanager Aanpak Kantoren bij de gemeente Rotterdam en heeft dagelijks te maken met de uitdaging om de leefbaarheid in een gebied te optimaliseren, onder andere door leegstand te voorkomen. “We zien in de stad dat leegstand in de detailhandel veel voorkomt. We bedenken dan met initiatiefnemers hoe we die gebouwen zo kunnen transformeren, dat daar nieuwe en nuttige functies kunnen ontstaan. Scholing, ontmoeting, wonen of werk. Het is niet gezegd dat we alle kantoren en winkels nu maar moeten gaan transformeren naar wonen, omdat daar momenteel de meeste behoefte ligt. Om de leefbaarheid in een gebied te kunnen garanderen, moet je een mooie mix aan functies en voorzieningen hebben, zodat er een 24/7 dynamiek ontstaat. Overigens is ook niet elk pand geschikt om tot woongebouw te worden getransformeerd. Kijk naar het voormalige V&D-gebouw aan het Beursplein. De enorme winkelvloeren in het pand zijn eenvoudigweg niet geschikt om woningen te realiseren. De transformatie richt zich daarom op het realiseren van kantoren, terwijl om de hoek het oude postkantoor getransformeerd en uitgebreid wordt tot hoogstedelijk woongebied. Zo blijven het evenwicht en beide gebouwen behouden.” Verdichten door transformatie én nieuwbouw We vragen Esther ook naar haar opinie over het ‘Transformatiedashboard’, zoals dat door VORM is gepresenteerd. “Het spreekt me enorm aan dat er een goede vergelijking kan worden gemaakt tussen transformeren en nieuw bouwen. In Rotterdam hebben we een toekomstvisie die is gebaseerd op de pijlers circulair, digitaal en duurzaam. Transformatie is daartoe een mooie oplossing. Hoe meer bewijs we daarvoor verzamelen, des te sneller het kan gaan. We zijn overigens ook voorstander van de combinatie van transformatie samen met nieuwbouw. Gebouwen in oude luister herstellen, nieuwe functies ontwikkelen en meer ruimte toevoegen is volgens ons een perfecte manier om onze stad op een duurzame en circulaire manier te verdichten.”

VORM VISIE 43.

DE BETAALBARE TOEKOMST

Fibonacci

BETAALBAAR EN DUURZAAM WONEN IN AMSTERDAM

Hoeveel: 243 duurzame huurappartementen. Waar: Amsterdam-Oost, Oostelijk havengebied. Betaalbaar: 243 betaalbare huurappartementen; 49 sociale huur, 194 midden huur. Duurzaam: EPC van 0,15. MPG van 0,78. Twee daktuinen met wateropvang, biodiversiteit. GPR-gebouwscore van 8. Eigen WKO-installatie op gebouwniveau. Leefbaar: grote daktuinen, live/work/play-concept, hoofdstedelijke voorzieningen dichtbij. Wanneer: oplevering Q4 2023. Credits VORM 2050 met strategische maakpartners, Stichting Stadgenoot, Rockfield Real Estate.

44. UITGESPROKEN VORM

Met Fibonacci voegen wij 243 duurzame huurappartementen toe aan het schaarse betaalbare segment in Amsterdam. 20% wordt sociale huur en 80% midden huur. De gemeente wil jaarlijks 1.670 midden huurwoningen bouwen om de doorstroom uit sociale huurwoningen vlot te trekken. Rockfield Real Estate verhuurt de 80% midden huurwoningen binnen een co-living concept. Woningcorporatie Stadgenoot verhuurt straks de 20% sociale huurwoningen. Mensen met maatschappelijk belangrijke functies, zoals verpleegkundigen, docenten, politieagenten blijven zo in de stad wonen. En daar gaan wij voor: iedereen een goede buurt in de stad – alleen zo kan die bloeien. Composthoop en regenwater voor de daktuinplanten In Fibonacci kun je straks met elkaar stads en groen wonen, met twee gezamenlijke daktuinen, waar je bijvoorbeeld yogalessen kunt volgen. Het atrium is ook een ontmoetingsplek en er zijn werkplekken. De daktuinen bergen 200 m3 water; goed voor de irrigatie van de planten. En tijdens de realisatie starten wij al met een composthoop op de bouwplaats: dat wordt goede tuingrond! Het nieuwe woongebouw krijgt een gebalanceerde mix van doelgroepen en functies. We geven het een eigenzinnig live/work/ play-concept. Meer kwaliteit, duurzamer, goedkoper en sneller Wij gaan met VORM 2050 – dat staat voor 20% goedkoper en 50% sneller bouwen – en onze strategische maakpartners het project realiseren. Uniek is de volledige prefabricage van het gebouw. Vanaf de begane grond assembleren we alle kanten-klare bouwelementen. Naast een korte bouwtijd levert dit een grote milieuwinst op. Met efficiënte planning en logistiek verminderen we transportbewegingen. Zo reduceren we CO2uitstoot. Ook minimaliseren we afval en optimaliseren we het materiaalgebruik. En de woningen hebben een EPC van 0,15 en een GPR-gebouwscore van 8. Zijn we trots op!

Beste VORM’ers en relaties van VORM, In de korte tijd dat ik wethouder ben vliegen de cijfers mij om de oren. U kent ze vast ook. De wachttijd voor een sociale huurwoning is gemiddeld 13 jaar. Ook al zijn er in Amsterdam sinds 2014 50.000 huizen bijgekomen, toch zijn de prijzen enorm gestegen. De koopprijs voor een woning is in zeven jaar tijd verdubbeld. Ik zie als wethouder niet alleen de cijfers, maar ook het maatschappelijk leed dat hier achter schuilgaat voorbijkomen. Jongeren wonen soms tot hun dertigste bij hun ouders, of betalen een veel te hoge huur voor een piepklein, slecht onderhouden hok. Jonge gezinnen met een gemiddeld inkomen maken geen schijn van kans op een betaalbare gezinswoning. Naar schatting zijn er nu rond de 2000 economische daklozen in Amsterdam. Wel een inkomen, geen dak boven je hoofd. U zult het met mij eens zijn: er is niet één oplossing om de wooncrisis te bestrijden én we hebben elkaar nodig. In Amsterdam hebben we goede samenwerkingsafspraken gemaakt met beleggers en ontwikkelaars om extra betaalbare woningen te ontwikkelen. Op alle fronten werken gemeenten, corporaties en marktpartijen hard om binnen hun macht te doen wat ze kunnen om de woningvoorraad te vergroten. De bouwcijfers gaan nog steeds de goede kant op, ondanks dat het proces naar start bouw soms veel geduld vraagt van betrokken partijen. We hebben als gemeente de verantwoordelijkheid om niet alleen betaalbare, maar ook duurzame en kwalitatieve woningen te bouwen die goed passen in de omgeving en bestand zijn tegen klimaatverandering. Belangen kunnen soms schuren, waardoor vergunningaanvragen en participatieprocessen veel tijd en energie in beslag nemen. Daar moeten we scherp op blijven, ook aan de kant van de gemeente. Maar een project als Fibonacci van VORM laat zien hoe je toch samen tot een heel goed resultaat kunt komen. Dit project met liefst 243 woningen in het sociale en middenhuursegment midden in Amsterdam biedt toekomstige bewoners een fijn, klimaatbestendig én groen huis. Jakob Wedemeijer, Wethouder gemeente Amsterdam

UITGESPROKEN VORM 45.

TOEN & NU Statig wonen in De Raedt in Rotterdam

opdrachtgever

VORM Transformatie en Ontwikkeling

architect

Bos Hofman Architektenkombinatie stedenbouwkundige

Frank Hornis ontwikkeling

VORM Transformatie & Ontwikkeling bouw

VORM Transformatie & Renovatie

start bouw

februari 2019 oplevering

oktober 2020

46. VORM TROTS

HOE IS HET NU MET... Chris en Jacqueline

In november 2020 kregen Chris en Jacqueline de sleutel van hun penthouse in De Raedt. Een voormalig kantoor- en schoolgebouw – in 2014 aangewezen als beschermd stadsgezicht – dat een ware metamorfose onderging. Vanbinnen ging alles op de schop en vanbuiten kreeg de gevel een geheel nieuwe look. “Kwaliteit van wonen is heel belangrijk voor ons”, vertelt Chris. “Het riante terras, de ruimtelijkheid en de lichtinval geven ons heel veel woongenot.” “Het was een lelijk oud gebouw”, aldus Jacqueline. “Een betonnen kolos, met glas erin. En nu ziet het er prachtig uit; ook de buurt is erg tevreden met de transformatie.” Het woongebouw telt 51 luxe koopappartementen, waarvan 3 exclusieve penthouses. Schitterend uitzicht Alles aan hun woning straalt kwaliteit en comfort uit. Chris: “We kozen bewust voor één grote leefruimte met open keuken. De verdiepingshoge ramen geven overal een ander uitzicht over de skyline van Rotterdam. Zo zie je aan de ene kant Den Haag en Zoetermeer aan de horizon en aan de andere kant kijk je prachtig uit over de haven.” Jacqueline: “Vooral als het donker is, als de lichten branden, is het een schitterend gezicht.” Woonwensen realiseren Wat Chris en Jacqueline vooral ook aansprak in het transformatietraject was dat ze zelf het vloeroppervlak mochten indelen. Chris: “Onze persoonlijke woonwensen weken wel in

alles af van wat VORM had bedacht. Dus af en toe werd er stevig onderhandeld, want onze wensen vroegen om constructieve aanpassingen aan het gebouw. Ten slotte zijn we overal uit gekomen en erg tevreden over het uiteindelijke resultaat.” Unieke locatie Dat een bestaand gebouw werd herontwikkeld, vindt het stel alleen maar een voordeel. “Je woont op een unieke locatie: tussen oude herenhuizen, dicht bij de stad en in het groen. We kunnen genieten van cultuur, het theater, concerten, restaurants en alles wat een stad te bieden heeft.” Daarbij vinden ze het fijn dat veel bewoners van De Raedt in dezelfde levensfase zitten en gelijke interesses hebben. “En je legt gemakkelijk contact, omdat je allemaal tegelijkertijd hierin trekt.” Nazorg bewonderingswaardig Chris en Jacqueline hebben veel respect voor VORM omdat de transformatie gewoon doorging volgens planning, ondanks de coronapandemie. “Echt chapeau daarvoor. Om het bouwproces nog soepeler te laten verlopen zou VORM kunnen werken met een projectcoördinator. Iemand die weet wat de wensen zijn van de bewoners en dagelijks in de gaten houdt dat het tijdens de bouw ook zo wordt uitgevoerd. Daarop ging het soms weleens mis en dan moesten dingen opnieuw. Dat kost onnodig tijd, geld en frustratie.” Over de nazorg van VORM zijn ze erg te spreken. “We kregen na de oplevering een aanspreekpunt bij wie we eventuele problemen over het gebouw kunnen aangeven. Dat werkt echt super, dingen worden meteen opgepakt en opgelost. We wonen hier met heel veel plezier.”

BEN JE OOK OP ZOEK NAAR EEN NIEUWE EIGENTIJDSE WONING? BEKIJK HET AANBOD OP VORM.NL

VORM TROTS 47.

TOEN & NU Altijd een vakantiegevoel op Defensie-eiland in Woerden

opdrachtgever

De Wasserij CV architect

GROOSMAN ontwikkeling

VORM Ontwikkeling Blauwhoed bouw

VORM Bouw

start bouw

2014

oplevering

oktober 2015

48. VORM TROTS

HOE IS HET NU MET... Mirjam en Remco

Ruim, stads en supercentraal. Zo omschrijven Remco en Mirjam het wonen op Defensie-eiland in Woerden. Zes jaar geleden verhuisden ze naar hun nieuwbouwwoning in het centrum. “De locatie is echt uniek”, vertelt Mirjam. “Destijds liep het niet storm, maar dat is typisch Woerdens: eerst zien, dan geloven. Wij namen blind een optie op dit hoekhuis. Het is zo’n mooie plek, aan het water. Met vrij uitzicht op de kerk en een eeuwenoud kasteel. Nu wil iedereen hier wonen.” “Met de komst van twee tienerpleegdochters wilden we graag groter wonen in Woerden”, zegt Remco. “Dit huis telt vier verdiepingen, wat iedereen de nodige privacy biedt. Beneden is er ruimte om thuis te werken, de meiden hebben één verdieping met ieder een grote slaapkamer, en de zolder is van ons. Ze zijn inmiddels uit huis, maar in de weekenden en vakanties komen ze nog thuis.” Alles op loopafstand Remco: “Het is het beste van twee werelden: een nieuwbouwhuis én in het centrum. Je hebt eigenlijk altijd een vakantiegevoel, want

je loopt zo naar de bakker, haalt even een ijsje of pakt een terrasje. Ook loop je zo het buitengebied in.” Mirjam: “De stad, het station, de scholen en de winkels: echt alles is dichtbij. Dus voor onze tieners was dit een prettige plek om op te groeien.” Verbinding met buiten Remco vindt het belangrijk dat een huis er ook echt uitziet als een huis. “Ik hou niet zo van die moderne, industriële panden met glazen puien.” Mirjam: “De Franse balkons vind ik echt leuk, en dat je binnen veel licht hebt. De verbinding met buiten is goed gelukt. Ook is het heel fijn dat alles goed geïsoleerd is en lekker warm blijft.” Oud en nieuw Het stel heeft de woning casco laten opleveren, met wat aanpassingen in de indeling. “Daar was ruimte voor bij VORM. Zo is het echt ons huis geworden.” Het gedeelte van Remco en Mirjam – een rij van elf herenhuizen – was het derde van vier blokken op Defensie-eiland. “Elk blok is net anders, maar het oogt als één geheel. Modern en historisch lopen heel mooi in elkaar over.”

BEN JE OOK OP ZOEK NAAR EEN NIEUWE EIGENTIJDSE WONING? BEKIJK HET AANBOD OP VORM.NL

VORM TROTS 49.

Mo Sedighi

Eva Hekkenberg

Gericht waarde toevoegen aan de bebouwde omgeving

DE BUURT VISIEVORMER

Goede programma’s ontwikkelen voor binnenstedelijke verdichting en verduurzaming. We gaan niet over één nacht ijs. Betaalbaarheid, duurzaamheid, leefbaarheid en slimme netwerken zijn de randvoorwaarden voor de buurten waar VORM ontwikkelt. Hiermee voegen we gericht waarde toe aan de bebouwde omgeving. Deze vier randvoorwaarden worden inzichtelijk én meetbaar met de ‘Buurt Visievormer’: wat zijn de sterke en zwakke punten? Waar ligt de behoefte in de betreffende buurt? De uitkomst wordt vertaald naar concrete oplossingen in bestaande en nieuw te ontwikkelen buurten of gebouwen.

50. VORM VISIE

Eva Hekkenberg, Directeur concepten

“De ‘Buurt Visievormer’ helpt een gemeenschappelijk en gedragen visie op een buurt te creëren. Het sterkt ons om datagedreven beslissingen te maken.”

De ‘Buurt Visievormer’ geeft een indicatie van de behoeften, feiten en ervaringen van buurtbewoners in een bepaalde wijk. “Hiermee geven we gemeenten, corporaties en beleggers inzicht in de huidige status van een buurt”, aldus Sedighi. VORM is met de ‘Buurt Visievormer’ in staat een conceptrichting voor een wijk op te stellen, op basis van feiten en gerichte input vanuit buurtbewoners. “Wat zijn de sterke en zwakke punten van de buurt? In welke behoeften moeten we voorzien? Waar is er ruimte om die behoefte in te vullen? Wat is de belevenis van buurtbewoners over gemeten indicatoren? Waar kunnen we bouwen of verduurzamen en tegelijkertijd de buurt verbeteren, verslimmen en betaalbare woningen toevoegen? De vier thema’s kort uitgelegd. Een leefbare buurt In een leefbare omgeving worden duurzame, gezonde en levendige plekken gemaakt die het welzijn bevorderen. Ruimtelijk ontwerp en socioculturele kenmerken van leven worden gecombineerd. Betrokkenheid van burgers en wederzijds begrip zijn een voorwaarde voor het maken van leefbare en geliefde buurten waar mensen willen wonen. En niet meer willen vertrekken.

het gemiddeld gezinsinkomen. Een betaalbare woonomgeving zorgt voor een balans tussen woonlasten, potentieel voor inkomstengeneratie, banen en carrière, besteedbaar inkomen en bereikbaarheid van noodzakelijke voorzieningen.

DE LEEFBARE TOEKOMST

Volgens Mo Sedighi, Senior conceptontwikkelaar bij VORM, ga je dergelijke uitdagingen niet aan met alleen aannames. Zijn betoog is dat harde data over betaalbaarheid, duurzaamheid, leefbaarheid en slimme netwerken in een buurt onmisbaar zijn om kwalitatief sterke programma’s te ontwikkelen voor de verdichting en verduurzaming van steden en buurten. “Deze vier thema’s vatten we samen in de ‘Buurt Visievormer’. De vier thema’s worden gemeten op basis van 23 subthema’s. De subthema’s strekken zich uit van het gevoel van saamhorigheid tot aan beschikbare flora en fauna of het aantal elektrisch laadpalen in een buurt, onderbouwd vanuit ca. 300 parameters”, aldus Sedighi.

Een duurzame buurt Een goede buurt is duurzaam. We beoordelen hier alles wat met de ecosystemen van de aarde te maken heeft, zoals: stabiliteit van klimaatsystemen, kwaliteit van lucht, land en water, landgebruik en bodemerosie, biodiversiteit (soorten en habitat) en ecosysteemdiensten (zoals bestuiving en fotosynthese). Een slimme buurt Slimme buurten kenmerken zich door toepassingen van slimme ICT gebonden netwerken, zoals een deelmobiliteit app of beschikbare microgrids in een wijk. We analyseren de wijze waarop buurtbewoners zich door de buurt bewegen en de mate waarop duurzame mobiliteit is ingericht. Ook beoordelen we de manier waarop fossielvrije energie en verwarming wordt opgewekt en opgeslagen. En hoe woningen op een slimme zelfstandige manier zijn opgezet. Prioriteiten en keuzes maken “De ‘Buurt Visievormer’ helpt een gemeenschappelijk en gedragen visie op een buurt te creëren. Het sterkt ons om datagedreven beslissingen te maken,” vertelt Eva Hekkenberg, Directeur concepten bij VORM. “Zo kunnen we prioriteren en de juiste keuzes maken, op basis van feitelijk geconstateerde tekortkomingen en werkelijke behoeftes van buurtbewoners”. De best mogelijke antwoorden op de 23 subthema’s worden samengevat in het zogenaamd ‘Book of Patterns”. Het boek biedt zowel generieke als specifieke oplossingen vanuit drie inzichten: Ruimtelijke componenten, Programmatische samenstelling en Leefstijl combinatie. Deze patronen dienen vervolgens als basis voor het participatietraject met bewoners en stakeholders in de buurt. De harde data uit de ‘Buurt Visievormer’ en gerichte aanvullingen vanuit de bewoners op de data geven de goede richting, uiteindelijk moet de toets in de praktijk worden gedaan. Lees op pagina 60 ook over BuurtBoost.

Een betaalbare buurt De indicator betaalbaarheid omvat het veiligstellen van een bepaalde standaard van huisvesting tegen een koop- of huurprijs die in verhouding staat met

VORM VISIE 51.

projectontwikkelaars

VORM & EDGE Technologies

bouwer

VORM Bouw architect

MVSA Architects VMX Architects Delva Landscape Architects

De Puls

STADSBIOTOOP AAN DE ZUIDAS 52. UITGESPROKEN VORM

DE DUURZAME TOEKOMST

Op korte afstand van de Ring A10 wordt iets heel bijzonders ontwikkeld. Iets wat, eenmaal gereed, in schril contrast staat met de naastgelegen kantoorkolossen uit de beginperiode van de Amsterdamse Zuidas. Vriendelijk en verbinding zoekend met het leven op straat. Aan de zuidzijde, weg van de snelweg, is straks een gezellige binnenhof waar mensen wonen, werken en elkaar in het groen ontmoeten. In 2024 is De Puls in elk opzicht een vooruitstrevend gebouw in zijn omgeving. Multifunctioneel, klimaatadaptief en leefbaar voor mens en dier. En dat in een van de dichtst bebouwde wijken van Nederland. Eisso Beukema, Openbare ruimte ontwerper bij gemeente Amsterdam, en Marc Vriens, Ontwikkelmanager bij VORM, nemen ons mee in het unieke programma aan de Zuidas.

NB De projectnaam ‘De Puls’ staat nog niet vast en kan nog gewijzigd worden.

“Alles wat we deden, doen we radicaal anders bij De Puls”, benadrukt Marc Vriens. “Met een volwassen bos op het dak van het gebouw. Dat is nog nooit zo vertoond.” De Puls verwelkomt het eerste stadsbos op hoogte in Amsterdam en bestaat uit twee torens en een verbindende plint. Vriens: “Biodiversiteit staat centraal. Niet voor niets was de landschapsarchitect vanaf het begin betrokken bij de planvorming. En dat zie je terug in de kwaliteit. De Puls biedt de integrale aanpak van natuurinclusief bouwen. Daar is wel wat lef voor nodig.”

Marc Vriens

Marc Vriens, Ontwikkelingsmanager bij VORM

“Alles wat we deden, doen we radicaal anders bij De Puls: met een volwassen bos op het dak, dat is nog nooit zo vertoond.”

Stadsbos op 40 meter Dat lef wordt onder meer getoond met de aanleg van een ingenieus irrigatiesysteem en een heus dakbos, inclusief struiken en planten, op 40 meter hoogte. 60 volwassen bomen en een slimme waterbuffer zorgen ervoor dat het teveel aan regenwater langdurig kan worden opgeslagen, en in een droge periode weer gebruikt kan worden voor de irrigatie van de beplanting. Vriens: “Het is een plek waar de mens te gast is en tot rust kan komen. En waar het groen vooral toegankelijk is voor vogels en insecten. Het bos neemt fijnstof en broeikasgassen op, reduceert hitte en draagt bij aan de biodiversiteit in dit hoogstedelijke gebied. Het unieke ecosysteem bevordert de vergroening van Amsterdam-Zuid.”

Lees verder op de volgende pagina.

Eisso Beukema UITGESPROKEN VORM 53.

NB De projectnaam ‘De Puls’ staat nog niet vast en kan nog gewijzigd worden.

Ook ’s avonds een fijne plek Volgens Eisso Beukema, Openbare ruimte ontwerper bij gemeente Amsterdam, is het creëren van leefbaarheid en duurzaamheid op maaiveldniveau de verantwoordelijkheid die gemeente en ontwikkelaar dragen richting de gebruikers. “De wens is dat het gebied ook ’s avonds en in het weekend, als alle kantoren leeg zijn, een fijne plek is om te verblijven. Daarom hebben we in de vraagstelling voor de woningen op de begane grond een groen binnenhof opgenomen. Dat zorgt voor licht, beweging en gezelligheid. Van daaruit trekken we het natuurconcept gewoon door. Aan weerszijden van de nieuwe belangrijke voetgangersverbinding tussen station, ziekenhuis en universiteit worden allerlei soorten bomen geplant. Zo zorgen we met elkaar voor een aaneengesloten groene zone, in een geweldig verdicht gebied, dat bijdraagt aan meer biodiversiteit en natuurbeleving.”

Eisso Beukema, Openbare ruimte ontwerper bij gemeente Amsterdam

“We zorgen met elkaar voor een aaneengesloten groene zone, in een geweldig verdicht gebied, dat bijdraagt aan meer biodiversiteit en natuurbeleving.”

Betaalbare woningen in het groen Met 7.000 m2 aan zonnepanelen op het dak en aan de gevel zijn de woningen en kantoren in De Puls energieneutraal. Ook voldoet het gebouw aan de eisen van het BREEAM Outstandingcertificaat. Vriens: “Het mobiliteitsplan zet in op maximaal gebruik van openbaar vervoer, voeten fietsverkeer en elektrische deelmobiliteit. Na oplevering telt het gebouw 200 appartementen, waarvan ruim 150 huurwoningen die in het middensegment vallen. Verder biedt De Puls 36.000 m2 aan kantoorruimte, een bioscoop en diverse units voor horeca en retail. Alles wat we bedacht hebben, gaan we ook bouwen. Het doel is dat bewoners en gebruikers al het groen dat in en op het gebouw zit waarderen en er maximaal van gaan genieten.”

54. UITGESPROKEN VORM

DE TOEKOMST TEGEMOET MET VORM 6D-APPARTEMENTEN Dennis de Bruijn

DE BETAALBARE TOEKOMST

Uitvoerder & Engineer

Trots, dat zijn ze. Op de allereerste VORM Conceptappartementen die begin 2022 gebouwd worden in Zoetermeer, in het project Tuyn van Palensteyn. “Het resultaat van goed teamwork”, verklaart Rick Doeswijk, Hoofd engineering VORM

Rick Doeswijk

Conceptappartementen. Uitvoerder Dennis de Bruijn zit in dat team. Tijdens de bouw houdt hij scherp in de gaten waar de verbeterkansen liggen: “We leren door het te doen, dat is uitgesproken VORM.”

VORM 6D Wonen is een concept waarmee het hele proces van ontwikkelen en bouwen compacter en repeteerbaar is gemaakt. Doeswijk: “Dit concept van standaardiseren passen we al toe op eengezinswoningen, maar kunnen we nu ook toepassen op appartementen. Met als resultaat dat we sneller, betaalbaarder en duurzamer een appartementencomplex kunnen bouwen, nu nog van maximaal vijf woonlagen.” Grotere variëteit De Bruijn: “Met de toevoeging van verschillende varianten galerij- en portiekappartementen kunnen we opdrachtgevers een grotere variëteit aan appartementen aanbieden voor verschillende doelgroepen, ook in

combinatie met 6D-grondgebonden woningen. Zo kunnen we binnenstedelijk meer bieden en beter inspelen op de wensen van de opdrachtgever in de zoektocht naar betaalbare appartementen. We trekken steeds lering uit de praktijk, zoals straks in Zoetermeer, zodat het concept steeds beter wordt.” Betere projectkeuzes Een van de belangrijkste schakels in het 6D-concept zijn de vaste partners, met begrip voor elkaars belang én het grotere geheel. Doeswijk: “Kennis wordt gedeeld en geborgd, zodat je processen kunt optimaliseren. Met elkaar creëren we lerend vermogen. Met VORM 6D Wonen is al vroeg in het proces inzichtelijk wat de kosten zijn, hoe de planning loopt en

welke verantwoordelijkheid waar ligt. Dit zorgt ervoor dat opdrachtgevers betere projectkeuzes kunnen maken. Het is één groot raderwerk dat helemaal op elkaar is ingespeeld.” Concept verrijken Zowel De Bruijn als Doeswijk kijken ernaar uit om het 6D-concept voor appartementen verder uit te breiden. “We gaan het concept verrijken met meer standaardoplossingen voor bijvoorbeeld circulariteit, ecologie, hergebruik en domotica. Daarbij maken we slim gebruik van software en nieuwe technieken, wat de besparingen en efficiëntie vergroot. We zoeken steeds de ultieme mix.”

VORM TROTS 55.

Bouwen aan een duurzame toekomst

Natuurinclusief in de Binckhorst in Den Haag Thomas van den Doel, VORM

“Natuurinclusief bouwen wordt uiteindelijk de standaard.”

Marcel Janssen

Dennis Koens

Thomas van den Doel

56. VORM TROTS

DE DUURZAME TOEKOMST

Duurzame energiebronnen, hittereductie, waterbuffering, biodiversiteit, groene daktuinen en beplante gevels: in de Binckhorst in Den Haag wordt alles uit de kast getrokken bij de duurzame herontwikkeling van het voormalige bedrijventerrein aan de haven. Met als eyecatcher: One MilkyWay. Een natuurinclusief woongebouw waarvan één gedeelte – met 30 appartementen – volledig uit hout wordt opgetrokken. Ook krijgt de parkeergarage een volledig groene gevel en een biodiverse daktuin.

De Binckhorst transformeert tot een stoere, stedelijke woon- en werkplek met in totaal 12.500 nieuwe woningen. “De eerste bewoners hebben hier hun plek al gevonden”, vertelt Thomas van den Doel, Ontwikkelmanager bij VORM. “In het voorjaar van 2022 starten wij met de bouw van One MilkyWay. Een circa 70 meter hoge woontoren, een woongebouw waar CLT-bouw wordt toegepast en een met groen beklede parkeergarage. Die garage heeft echt toegevoegde waarde voor de lucht- en natuurkwaliteit in de stad. Want door al het levende groen slaat de garage CO2 en stikstof op.” Alles uit de kast Marcel Janssen van Donker Groep is verantwoordelijk voor de klimaatadaptieve toepassingen in One MilkyWay. “De strenge eisen van de gemeente Den Haag voor natuurinclusief bouwen zien we ook steeds meer in andere gemeenten. Maar One MilkyWay is een van de eerste gebouwen in Nederland waar echt alles op en aan zit als het gaat om natuurinclusiviteit. Het is ook een uitdaging, want het is een groot gebouw met veel schaduwkanten.”

Marcel Janssen, Donker Groep

“One MilkyWay is een van de eerste gebouwen in Nederland waar echt alles op en aan zit als het gaat om natuurinclusiviteit.”

Investeren met betekenis Voor investeerders is de Binckhorst – en dan specifiek One MilkyWay – een interessante belegging. “Wij willen beleggen met betekenis”, vertelt Dennis Koens van vermogensbeheerder Syntrus Achmea Real Estate & Finance. “Dat betekent dat we naast financieel rendement ook maatschappelijk rendement willen genereren. Wij beheren vooral vermogen van pensioenfondsen en verzekeraars, en we merken dat naast locatie en betaalbaarheid,

Dennis Koens, Syntrus Achmea Real Estate & Finance

“Projecten in houtbouw zijn interessant voor beleggers, omdat die zorgen voor CO2-opslag.” natuurinclusiviteit een steeds belangrijker thema wordt. Klanten hechten waarde aan het duurzaamheidsaspect van hun totale vastgoedportefeuille. En dan zijn projecten in houtbouw interessant, omdat die zorgen voor CO2-opslag. Zo is onze klant BPL Pensioen de afnemer van 213 appartementen in One MilkyWay.” Alle drie de partijen onderstrepen het gezamenlijke belang in het vergroenen van de leef- en woonomgeving. Janssen: “Al die massa’s stenen en asfalt in de stad zorgen onder andere voor hittestress en dus een onleefbare stad. Die warmte kun je reduceren met groen. Daar is iedereen bij gebaat. Het kan ook door regenwater te bufferen. In One MilkyWay is de waterretentie 200 kuub, dat zijn ongeveer 500 badkuipen aan water, wat weer wordt ingezet voor de irrigatie van al het groen. Het is fijn om mee te werken aan een duurzame leefomgeving waarin mensen de komende vijftig jaar met plezier wonen.” Natuurinclusief bouwen als standaard Voor de waarde van het vastgoed is het belangrijk dat alle beplanting ook groen blijft, weet Van den Doel. “Dat bewoners in alle seizoenen kunnen blijven genieten in een groene oase van heesters en bomen in de daktuin. Met nestkasten, insectenhotels en een sedumdak dat bijen, vlinders en rupsen aantrekt. Natuurinclusief bouwen, zoals bij One MilkyWay, moet uiteindelijk de standaard worden.” Een visie die Koens onderschrijft: “Voorheen ging het alleen nog om de energieprestatie van vastgoed, nu gaat het ook om natuurinclusief en klimaatadaptief bouwen. Want we staan met elkaar voor een heel grote opgave. Door te beleggen in projecten als One MilkyWay leveren we een bijdrage aan het terugdringen van de klimaateffecten en zo de verduurzaming van de maatschappij.”

VORM TROTS 57.

SLUISHUIS IN BEELD

58. UITGESPROKEN VORM

DE DUURZAME TOEKOMST UITGESPROKEN VORM 59.

BuurtBoost

Sociale impact maken

Arnaud Lykles Mariëtte Broesterhuizen

Eva Hekkenberg

60. VORM VISIE

DE LEEFBARE TOEKOMST

De leefbaarheid van bestaande stadswijken en de betaalbaarheid van woningen staat behoorlijk onder druk. Woningcorporaties, die er van oudsher de meeste woningen beheren, hebben te maken met een immense druk op de verbetering, verduurzaming en verdichting van het woningaanbod. Daarnaast is er ook flink wat werk te verrichten op het gebied van doorstroom, betaalbaarheid en het verbeteren van sociale cohesie. Hoe ga je hiermee om en hoe zorg je ervoor dat de aanpak ervan ook nog enigszins betaalbaar blijft? Voor de VORM & Inhoud stelden we die vraag aan Arnaud Lykles, Asset manager bij corporatie Rochdale, Eva Hekkenberg, Directeur VORM concepten en Mariëtte Broesterhuizen, Strategisch manager BuurtBoost.

en ontwikkelaars.” In dit kwadrant ziet Arnaud de corporatie als opdrachtgever en regisseur. “Met de wortels diep in de wijk ontmoeten wij onze bewoners regelmatig. De corporatie kan veel doen met de kwaliteit van de woningen, toewijzing en doorstroming. Maar een baan, ruimte voor een school, openbaar groen, creatieve oplossingen en het ontwikkelen van nieuwe woningen? Dat zal toch samen met initiatiefnemers en gemeenten moeten worden opgepakt.”

Arnaud Lykles, Asset manager Rochdale

“In de samenwerking tussen corporaties en ontwikkelaars is openheid de weg naar succes.”

Arnaud Lykles geeft aan dat de corporaties ooit zijn opgezet als de volkshuisvesters van Nederland, voor mensen met een smallere beurs. Die kerntaak hebben ze uitgebreid tot het bieden van perspectief voor de bewoners. “Naast een goede woning zijn scholing, ruimte voor ontspanning en het hebben van werk onontbeerlijk voor de leefbaarheid in een wijk. Maar corporaties kunnen natuurlijk niet alles zelf. In het kader van leefbaarheid, verbetering en verduurzaming van de woningen moet nauw worden samengewerkt met de markt, gemeenten

Hardware en software Volgens Mariëtte Broesterhuizen scoren sociale wijken in veel opzichten lager op de ‘Buurt Visievormer’, een tool die VORM hanteert als nulmeting bij een vraagstuk in de stedelijke bebouwde omgeving. “De betaalbaarheid van de woningen is niet alleen het probleem. De leefbaarheid van de buurt, toekomstbestendigheid van de woningen en de aanwezigheid van slimme voorzieningen kan vaak een stuk beter. Dat kan door ruimtelijke ingrepen die wij samen met bewoners, de corporatie en gemeente bepalen, zoals: uitbreiden met ander woningaanbod, een buurtbatterij, een speeltuin of nieuwe ontmoetingsplekken. Deze ingrepen zijn een aanjager voor verbetering van de leefbaarheid waarmee we de wijk samen met bewoners toekomstbestendig maken. Dit maakt dat BuurtBoost een integrale aanpak is voor de verbetering van een bestaande wijk.” Het concept BuurtBoost, dat VORM nu samen met Rochdale in een pilotwijk implementeert, gaat over ruimtelijke ingrepen (de ‘hardware’) als facilitator van de leefbaarheid (de ‘software’). Het woningbestand wordt onder andere uitgebreid door een modulaire optopping op de bestaande gebouwen. Tegelijkertijd wordt er elders ruimte gemaakt voor nieuwe functies voor bijvoorbeeld scholing en zorg. In de plannen wordt ook goed nagedacht over de buitenruimte, die het gevoel van veiligheid moet ondersteunen

Lees verder op de volgende pagina.

VORM VISIE 61.

en ontmoeting stimuleert. BuurtBoost is volgens Mariëtte en Arnaud een integraal plan voor de uiteindelijke verhoging van het woongeluk van bewoners. Betaalbare verduurzaming Hoe een dergelijke boost voor de buurt ook nog enigszins betaalbaar blijft, legt Eva Hekkenberg uit. “Uiteindelijk is het verdichten een antwoord op de woningnood in de stad. Door woningen toe te voegen in bestaande buurten, komen er ook geldstromen vrij, die weer gebruikt kunnen worden om kwaliteit toe te voegen aan de buurt. Het unieke van BuurtBoost is dat we de huidige bewoners van een buurt ook een kans bieden op een woning die beter bij hun behoefte past. En dat in hun eigen buurt.

waar mensen tijdelijk kunnen wonen en die plaats biedt aan nieuwe bewoners en voorzieningen met buurtgerichte functies, om een positieve ontwikkeling van de wijk aan te jagen. Dit verplaatsbare gebouw met een mix aan verschillende woningen, wordt gebruikt om bestaande huurders tijdelijk te huisvesten in hun eigen omgeving. Uiteindelijk keren die terug naar hun verduurzaamde woning of naar een misschien wel geschiktere woning in dezelfde buurt. Doorstroming zorgt namelijk op zichzelf weer voor meer wooncomfort én biedt kansen voor nieuwe bewoners.” We vragen Arnaud nog snel even naar de do’s en don’ts voor ontwikkelaars, die corporaties willen helpen in het verduurzamen en verbeteren van stadswoningen. “We werken graag samen met ontwikkelaars om een integrale aanpak van een buurt vorm te geven. Daar hoort volgens ons volledige openheid bij en geen achterkamertjespolitiek. De weg naar gemeenten en bewoners bewandelen we graag samen. Met onze kennis van de buurten en jullie kennis van de techniek.”

Mariëtte Broesterhuizen, Strategisch manager BuurtBoost

“BuurtBoost is een integrale aanpak voor de verbetering van een bestaande wijk.” Wij kijken naar allerlei mogelijkheden om duurzame woningen in een bestaande wijk toe te voegen, zoals het optoppen van gebouwen, transformatie van leegstaande gebouwen, nieuwbouw op lege plekken. Maar dat mag nooit ten koste gaan van de leefbaarheid van een gebied. Waar we toevoegen, ontstaat volgens ons ruimte in zowel financiële als praktische zin.” Een veel gehoord bezwaar tegen het verbeteren van bestaande wijken is dat de huidige bewoners van stadswijken eerst maanden elders geplaatst worden en vervolgens niet meer kunnen terugkeren naar hun eigen wijk, omdat de nieuwe woningen niet meer aansluiten op hun behoeften. Ook daarop heeft BuurtBoost een antwoord. Mariëtte: “We noemen dit de ‘Buurthub’, een plek

Eva Hekkenberg, Directeur concepten

“Verdichten maakt het mogelijk om te verduurzamen en de leefbaarheid te verhogen.”

Meer weten over BuurtBoost? Klik hier en vraag de brochure op of maak een afspraak. We gaan graag in gesprek.

62. VORM VISIE

Defensie-eiland Woerden

Nieuwe afbeelding volgt

205 woningen, horeca en parkeervoorziening voor 85 voertuigen

VORM TROTS 63.

Gebied vol verhalen

Defensie-eiland verandert in leefbare hotspot in Woerden

opdrachtgever

Gemeente Woerden architect

Groosman, Scala Architecten, Zecc Architecten, Braaksma&Roos Architectenbureau, Toba Architecten stedenbouwkundige en landschapsarchitect

Karres en Brands ontwikkeling en bouw

Blauwhoed, VORM start bouw

VORM Bouw

start bouw

Noord: december 2013 Midden: juni 2017 Zuid: augustus 2018 oplevering

2021

64. UITGESPROKEN VORM

“Defensie-eiland is een heel mooie aanwinst voor de stad”, aldus Tymon de Weger, Wethouder van de gemeente Woerden, in gesprek met Jeroen van Lier, Ontwikkelmanager bij VORM. “We wilden het eiland weer teruggeven aan de Woerdenaren, en dat is heel goed gelukt.” Maar zonder slag of stoot ging dat niet. Vanaf de start in 2005 overleefde deze nieuwe hotspot van Woerden de economische crisis, ernstige bodemvervuiling, een niet-sluitende grondexploitatie, een nieuw bestemmingsplan en mogelijke vondsten uit het Romeinse Rijk. “Het is op momenten spannend geweest”, beaamt Van Lier. “Dat Defensie-eiland er nu staat, komt doordat we als gemeente en ontwikkelaar altijd goed met elkaar in gesprek zijn gebleven.”

DE LEEFBARE TOEKOMST Tymon de Weger,

Tymon de Weger Jeroen van Lier

Het voormalige defensieterrein – met fabrieken en loodsen – in de binnenstad van Woerden is getransformeerd tot een karakteristiek woongebied met 205 woningen. Van sociale huurappartementen en ruime eengezinswoningen tot cascowoningen in herstelde historische fabriekspanden. Enorme impuls De Weger: “Het terrein is bijna honderd jaar niet toegankelijk geweest. Toen Defensie vertrok en de gemeente de grond kocht, waren Woerdenaren nieuwsgierig naar het eiland. Bij de planvorming hebben we inwoners intensief betrokken. We wilden het industriële verleden behouden. Met de horeca in de monumentale wasserij, de verbinding met het station en de verschillende fiets- en wandelroutes geeft Defensieeiland een enorme impuls aan de binnenstad.” Lef tonen Van Lier: “De gemeente legde de lat hoog voor ons. We hebben elkaar tijdens het proces ook uitgedaagd om de gestelde ambitie niet uit het oog te verliezen. Dat dat gelukt is, daar ben ik heel trots op.” De Weger: “De economische crisis maakte het moeilijk om vast te houden aan de kwaliteit. En dat hebben we met elkaar toch maar gedaan. In plaats van alles in één keer te ontwikkelen, hebben we het opgeknipt in drie fasen.” Van Lier: “Daardoor konden we gewoon beginnen, wat uiteindelijk ook de bewijskracht is geweest. Alle partijen hebben lef getoond. Iedereen die daar woont is trots. Dan heb je het als gemeente en ontwikkelaar heel goed gedaan.”

Wethouder gemeente Woerden

“De verhalen van mensen krijgen een plek op het eiland”

Roemrijke geschiedenis Als grensstad was Woerden al interessant voor de Romeinen. Veel oorlogen hebben zich hier afgespeeld. Na de Franse aanval in 1672 werd duidelijk dat de vesting verstevigd moest worden. Toen is Defensieeiland ontstaan. Vanaf 1873 maakte de landmacht gebruik van het eiland. In 1998 verplaatste Defensie alle activiteiten naar Soesterberg en kwam het terrein leeg te staan. Eind 2005 kocht de gemeente Woerden Defensieeiland van de Rijksoverheid. In 2014 zijn de eerste gebouwen afgebroken om plaats te maken voor woningbouw.

Veel historie Volgens De Weger is Defensie-eiland ook een plek met emotie. “Er ligt veel historie, dus ook veel herinneringen. Niet alleen uit de Romeinse tijd. Het Defensie-eiland is ooit ontstaan als onderdeel van de vestingwerken van de vestingstad Woerden. Ook de recentere geschiedenis van honderden Woerdenaren die vanaf eind negentiende eeuw bij Defensie werkten is belangrijk voor de identiteit van deze plek. Het is heel mooi dat VORM die overblijfselen uit die tijd, en de bijbehorende verhalen, een plek heeft kunnen geven. Van glas-in-loodramen in het horecapaviljoen, het gietijzeren smeedwerk en het monument van het ministerie van Oorlog, tot oude zwart-witfoto’s in de parkeergarage en de huisnummeraanduidingen. Die verhalen wilden we ook terugzien. En nu ontstaan er weer nieuwe verhalen, dankzij de huidige bewoners.”

UITGESPROKEN VORM 65.

De perfecte match

VORM en Blauwhoed zijn partner in de haalbaarheidsfase van Maasterras-West in Zwijndrecht Miriam Bode

66. UITGESPROKEN VORM

DE LEEFBARE TOEKOMST

Dé perfecte match vinden: dat is niet alleen in de liefde een hele uitdaging. Juist die uitdaging zijn de gemeente Zwijndrecht en corporatie Woonkracht10 aangegaan met een innovatieve selectieprocedure voor de ontwikkeling van Maasterras-West. Het doel? Het vinden van een partner met de visie, creativiteit, durf én doortastendheid om de ambitieuze plannen voor dit gebied handen en voeten te geven. De combinatie van VORM en Blauwhoed bleek de perfecte match te zijn.

Maasterras-West vormt de kern van het Stationskwartier. Dat is weer een onderdeel van Diztrikt, het deel van de spoorzone Dordrecht-Zwijndrecht dat wordt ontwikkeld in het kader van de Verstedelijkingsalliantie. Miriam Bode, Programmamanager bij gemeente Zwijndrecht: “In die samenwerking ontwikkelen steden locaties langs de spoorlijn Leiden-Dordrecht. Enerzijds met als doel om meer woningen te realiseren, maar ook om het openbaar vervoer te ontwikkelen naar een metroachtig netwerk met een snelle aansluiting met de rest van de Randstad. Als Zwijndrecht dragen wij hieraan bij met de ontwikkeling van DiZtrikt, drie grote gebiedsontwikkelingen in de nabijheid van het station.” Wonen is emotie VORM en Blauwhoed wonnen de partnerselectie met hun visie om Maasterras-West te laten opbloeien tot de gezondste wijk van Nederland. Een plek waar mensen van alle leeftijden gezond en gelukkig samenleven. “Dat sloot naadloos aan bij de ambities van Zwijndrecht”, zegt wethouder Jos Huizinga. “Wonen is emotie. Alles draait om het verhaal. Wat is nou

Jos Huizinga, Wethouder Zwijndrecht

“Maasterras-West moet een visitekaartje voor Zwijndrecht worden en het vliegwiel voor de ontwikkelingen in de spoorzone.”

UITGESPROKEN VORM 67.

Joost Snepvangers Eliza Janssen

Miriam Bode

Joost Snepvangers, projectleider Spoorzone

“VORM en Blauwhoed presenteerden een visie met elementen, zoals duurzaamheidsaspecten, die voor Zwijndrecht van belang zijn.”

Jos Huizinga

Michiel de Vries

het verhaal achter een stedelijke ontwikkeling? Deze wijk moet een visitekaartje voor Zwijndrecht worden en het vliegwiel voor de ontwikkelingen in de spoorzone.”

zijn nu verloofd en straks willen we trouwen en daadwerkelijk het project ontwikkelen.”

Plannen en ambities waren er al lang voor het Stationskwartier. Maar die liepen stuk op de complexiteit van het gebied tussen spoor en A16. Mede door die voorgeschiedenis besloot Zwijndrecht het in de selectie over een andere boeg te gooien en op zoek te gaan naar een partner met visie, creativiteit durf én doortastendheid. Een tender met trekjes van Tinder dus. Uit die intensieve speeddate kwam de combinatie van VORM en Blauwhoed als de ideale match naar voren. “Wij hebben in het selectieproces vooral heel nauwkeurig uitgelegd wie we zijn, wat wij kunnen en laten zien hoe wij als organisatie te werk gaan. Met de juiste voorbeelden hebben we aangetoond lef te hebben en onze onze nek uit te steken”, zegt Conceptontwikkelaar Eliza Janssen.

Waarom is de keuze gevallen op VORM en Blauwhoed? “Als gemeente weet je dat je de creativiteit en kennis uit de markt nodig hebt”, zegt Joost Snepvangers. “VORM en Blauwhoed presenteerden een visie met elementen, zoals duurzaamheidsaspecten, die voor Zwijndrecht van belang zijn. Maar je wil natuurlijk ook aftasten: wie ben je, hoeveel zin heb je erin? Onderweg naar de contractondertekening zag ik Hans Meurs, CEO VORM, door de wijk wandelen. Zulke dingen geven mij het vertrouwen: hier zit betrokkenheid.”

Straks willen we trouwen VORM en Blauwhoed gaan de komende zes maanden samen met de gemeente en Woonkracht10 een haalbaarheidsonderzoek doen. “Over een half jaar moet dit een mooi plan opleveren”, zegt projectmanager Joost Snepvangers van de gemeente Zwijndrecht. “En dat leidt dan hopelijk tot een concrete doorontwikkeling. Daar zijn we heel 2022 nog wel mee bezig, zodat we in 2023 van start kunnen met de realisatie.” “Onze laatste slide in de presentatie voor de partnerselectie had de vorm van een tinderprofiel”, lacht Michiel de Vries, Adjunct-directeur Ontwikkeling bij VORM. “Je moet een beetje verliefd op elkaar worden, elkaar leren kennen en vertrouwen. We

68. UITGESPROKEN VORM

Eliza Janssen, Conceptontwikkelaar

“Met de juiste voorbeelden hebben we aangetoond lef te hebben en onze nek uit te steken.”

DE LEEFBARE TOEKOMST

Binck Plaats in Den Haag

Duurzaam en gezond wonen op groen wooneiland VAN INDUSTRIE NAAR WOONBESTEMMING - 46 herenhuizen - EPC van 0 - Ondergrondse parkeergarage voor 247 voertuigen - Klimaatadaptieve binnentuin 5.000m2

projectontwikkelaars

VORM, Local & BPD bouwer

VORM Bouw architect

Klunder Architecten architect binnentuin

BoschSlabbes Landschapsarchitect

VORM TROTS 69.

DE DUURZAME TOEKOMST

Trots op ruim 100 jaar ervaring

WIJ KUNNEN BOUWEN OP MEER DAN EEN EEUW ERVARING VORM is, naast een familiebedrijf, een familie van bedrijven. Binnen VORM Holding heeft ons bouwbedrijf VORM Bouw de langste geschiedenis. Wij zijn ruim 100 jaar actief in de burgerlijke en utiliteitsector, met een portfolio waar we trots op zijn. Ons team bestaat uit collega’s met een langdurig dienstverband. Samen beschikken we over jarenlange bouwexpertise. Behalve onze opdrachtgevers hebben ook de andere VORM-bedrijven daar profijt van. Betrokken van ontwerp tot oplevering VORM Bouw is vanaf de conceptuele fase betrokken en vormt een onmisbare schakel bij het realiseren van integrale ontwerpen. Daarbij zijn duurzaamheid en betaalbaarheid belangrijk. Met onze jarenlange expertise deinzen wij niet snel ergens voor terug: we gaan de uitdaging graag aan. Omvang, complexiteit of snelheid: wij doen het. Sluishuis: ultiem duurzaam icoon Sluishuis is momenteel het paradepaardje van VORM Bouw, een complexe klus die wij met BESIX NL aangaan. Hier werkt ons bouwbedrijf aan een uniek icoon in het water. Voor het fundament hebben we 96 boorpalen van 62 meter lang geboord vanaf het water. De complexe constructie met een uitgesproken vorm maakt het werk uitdagend. Ons bouwbedrijf levert met 369 betaalbare woningen in Sluishuis een directe bijdrage aan onze ambitie: vanaf 2025 per jaar minimaal 5.000 duurzame woningen in het betaalbare segment te realiseren. Sluishuis is straks meer dan klimaatneutraal Sluishuis wordt gebouwd met circulair beton en is voorzien van een bijzondere circulaire gevel van demontabele aluminium gevelpanelen. Als we klaar zijn met bouwen, krijgt het pand een materialenpaspoort mee. Dat maakt het hergebruiken van materialen bij de sloop of demontage eenvoudiger en het geeft Sluishuis meer waarde. Ook douchen de toekomstige bewoners straks onder een innovatieve waterbesparende regendouche van Upfall Shower. Daarnaast wordt regenwater opgevangen, maken we gebruik van warmte-/ koudeopslag en warmteterugwinning. In combinatie met driedubbel glas (HR+++) én PV-panelen wekt Sluishuis straks meer energie op dan dat het pand nodig heeft. Een leefbare woonomgeving met een ecologisch vogeleiland Onze kopers en de huurders kunnen straks, na de oplevering, genieten van een energieneutrale woning in een unieke wijk. Op Amsterdam IJburg wordt namelijk een nieuwe, leefbare woonomgeving gecreëerd in het water. Minstens zo belangrijk: na de oplevering wordt er een weldadig groen én ecologisch vogeleiland onthuld. Hier kunnen mens en dier in harmonie samenleven. Daar zijn wij als VORM Bouw nu al trots op!

70. VORM TROTS

Colofon VORM & Inhoud

Redactie adres VORM Holding B.V. Afdeling Klant- en bedrijfscommunicatie Schiehaven 13 3024 EC Rotterdam Tel. 010 642 13 00 vorm.nl Realisatie en productie PRSC. Vastgoedcommunicatie Fotografie Milan Hofmans (pagina 50, 58, 59 en 70), Marcel Krijger, Tessa Witvoet, Jan Paul Mioulet, René Wouters, Karen Veldkamp, Kelly Megens, Roos Aldershoff, Onur Can Tepe en Bas Gijselhart. Tekst Maud van Gennip, Robert Bot, Marjo Peppelaar, Hannah Jansen en Joline Korthoven. Illustratie Roland Sillem Medewerking van onze collega’s van VORM Daan van der Vorm, Hans Meurs, Ewout Blinde, Ramona Bosua, Norbert Schotte, Ieke Tromp, Eva Hekkenberg, Mariëtte Broesterhuizen, Eliza Janssen, Miriam van der Avoird, Michiel de Vries, Christiaan Groeneweg, Jaap Wessels, Ronald Snoek, Rick Doeswijk, Dennis de Bruijn, Kelly Megens, Evert van der Kleij, Björn van Extel, Martijn Blankers, Vincent de Wit, Erik van der Velde, Frouke van Zanten, Mario van der Heiden, Lauran Moors, Sheiky Djijawoe, Jeroen van Lier, Maarten van der Hoek, Peter Orgelist, Niek Smook, Mo Sedighi, Ilona van den Haspel, en Thomas van den Doel. Medewerking van onze partners Arno Bonte, Bob van der Zande, Jakob Wedemeijer, Tymon de Weger, Eisso Beukema, Marcel Labrie, Erik Koremans, Tomas Schultz, Robert Dalenoort, Sterre Scholten, Jan Vesseur, Gerard de Leede, Harm Welleweerd, Joren Tangelder, Esther Roth, Dennis Koens, Marcel Janssen, Arnaud Lykles, Miriam Bode, Jos Huizinga en Joost Snepvangers. Medewerking van onze kopers Chris en Jacqueline, Mirjam en Remco.

Eindredactie Dewi Poort, PRSC. Vastgoedcommunicatie Yvonne Jonas, VORM

VORM.NL

VORM & Inhoud 2021/2022: Uitgesproken VORM

Articles inside

Natuurinclusief in de Binckhorst in Den Haag

vorm_inhoud_2021-2022_digitaal_lr

Defensie-eiland verandert in leefbare hotspot in Woerden

Transformeren waar het kan, nieuwbouw waar het moet

Een goede buurt voor iedereen

Duurzaam innoveren

VORM en Blauwhoed zijn partners in de haalbaarheidsfase van Maasterras-West in Zwijndecht

De Puls STADSBIOTOOP AAN DE ZUIDAS

HOUTBOUW IS GEEN KEUZE, HET IS NOODZAAK

De Buurt Visievormer: gericht waarde toevoegen aan de bebouwde omgeving

BuurtBoost: sociale impact maken

Duurzamer en klantvriendelijker vastgoedonderhoud in Zuid-Holland

Dilemma Gemeenten