Termin * Samobójstwo w filozofii i religii * Efekt Wertera * Rodzaje i przyczyny * Czy mamy prawo do samobójstwa? Co robić?
SUICIDIUM -
celowy i świadomy akt odebrania sobie życia. „Samobójstwem nazywa się każdy przypadek śmierci będący bezpośrednim lub pośrednim wynikiem działania lub zaniechania, przejawianego przez ofiarę zdającą sobie sprawę ze skutków swego zachowania” (Emil Drukheim, Le Suicide)
Lucjusz Anneusz Seneka (Seneka Młodszy, 4 w. p.n.e. – 65 n.e.) Starożytny teoretyk samobójstwa: „Śmierć jest ostatecznym wyzwoleniem z każdego bólu […]. Śmierć nas przywraca do tego stanu pokoju, w którym trwaliśmy przed naszym narodzeniem” (Dialogi) • PESYMIZM • SWOISTY STAROŻYNY EGZYSTENCJALIZM
Hegezjasz Peisitanatos (IV/III w. p.n.e., przedstawiciel szkoły cyrenejskiej) Uczeń Sokratesa, nazywany „nawołujący do śmierci” lub „Doradcą Śmierci”: „Dla człowieka głupiego życie przedstawia wartość, dla mędrca natomiast jest czymś obojętnym”. • ESCHATOLOGICZNY PESYMIZM
Paul-Henri d’Holbach (1723-1789, krytyk religii oraz despotyzmu, obrońca wolności słowa) Broni prawa człowieka do decydowania o własnym życiu. Przychodząc na świat wbrew swej woli, mamy władzę nad kresem swego istnienia: „Człowiek może kochać swój byt tylko wtedy, gdy jest szczęśliwy” (System przyrody)
Albert Camus (1913-1960, laureat Nagrody Nobla w dziedzinie literatury za 1957 r.) Reprezentant egzystencjalizmu ateistycznego (obok Martina Heideggera oraz Jeana-Paula Sartre’a): „Jest tylko jeden problem filozoficzny prawdziwie poważny: samobójstwo. Orzec, czy życie jest, czy nie jest warte trudu, by je przeżyć, to odpowiedzieć na fundamentalne pytanie filozofii” (Absurd i samobójstwo)
Św. Augustyn z Hippony (IV-V w. n.e., biskup, doktor Kościoła) Według św. A. zakaz zabijania dotyczy tylko ludzi (zwierzęta i rośliny, ich życie i śmierć mają służyć człowiekowi): „Bo i ten, co siebie zabija, nie co innego zabija jeno też człowieka”. Dalej w Państwie Bożym czytamy: „Nie ma żadnej takiej władzy, która by upoważniała chrześcijan do dobrowolnej śmierci dla jakiejkolwiek przyczyny”.
Św. Augustyn Augustyn nie dopuszcza nawet samobójstwa ucieczkowego, popełnianego po to, by uniknąć zgwałcenia: „Nie wolno unikać grzechu przez popełnienie innego grzechu”. Gwałt nie usprawiedliwia samobójstwa - Augustyn zaleca hiobowy heroizm trwania i stwierdza: „[…] wstydliwość jest cnotą duszy i ma za towarzyszkę męstwo nakazujące jej znosić […] wszelkie cierpienia […]”. Problem:
CHRZEŚCIJAŃSKA APOTEOZA SAMOBÓJSTW OFIARNICZYCH , CZYLI WYNOSZENIE NA OŁTARZE SAMOBÓJCÓW-ŚWIĘTYCH
Pierwszy zakaz samobójstwa ogłosił synod w Arles w 452 roku. Kolejny w 693 roku (w Todedo) za próby samobójcze nakłada ekskomunikę. W XI wieku św. Bruno nazwał samobójców „męczennikami Szatana”. Św. Tomasz z Akwinu (XII w.) Dla Tomasza targnięcie się na własne życie jest grzechem śmiertelnym przeciwko Bogu, dawcy życia, a także grzechem przeciw sprawiedliwości i miłosierdziu. Odpowiedzialność jednostki za państwo zapożycza Akwinata od Arystotelesa. Pod miłosierdziem rozumie instynkt samozachowawczy – sprzeciw temu instynktowi jest jednoznaczny z sprzeciwem wobec natury.
Od średniowiecza do XVII w. próba samobójcza była karana śmiercią – podłoże religijne (samobójstwo jest grzechem śmiertelnym; całkiem niedawno samobójców grzebano przy płocie na cmentarzu; niegdyś zwłoki palono, wyrzucano na śmietnik, odcinano głowy, topiono i etc.). Bezczeszczenie zwłok samobójców było w Europie uświęconym przez Kościół rytuałem. W polskim prawie samobójstwo czy jego próba nie jest czynem zabronionym. Przestępstwem jest namowa lub pomoc w samobójstwie (art. 151 Kodeksu karnego)
Stanowisko Kościoła katolickiego uległo złagodzeniu. I choć prawo kanoniczne nadal odmawia samobójcom chrześcijańskiego pochówku, to przewiduje odstępstwa od tej zasady (np. gdy samobójca nie był w pełni władz umysłowych, gdy zdążył wyrazić skruchę lub mamy wątpliwości, co do charakteru czynu samobójczego)
David Philips (socjolog na Uniwersytecie Kalifornijskim) Istnieje udowodniona naukowo korelacja między nagłośnieniem w mass mediach samobójstwa a wzrostem liczby popełnionych samobójstw. Związek ten określa Philips efektem Wertera, nawiązując do książki Johanna W. Goethego „Cierpienia młodegoWertera” z 1774 roku.
Kurt Cobain (1967-1994, gitarzysta, wokalista zespołu Nirvana) „Lepiej spłonąć od razu, niż tlić się powoli” (K. Cobain). Śmierć samobójcza lidera Nirvany spowodowała falę samobójstw wśród fanów. Problem etyczny: Czy media powinny informować o śmierci samobójczej znanej osoby?
„LOgin – Młodzieżowy Dwutygodnik Powiatowy” Przykład rzetelnego informowania czy dźwignia handlowa oparta na szokowaniu i szukaniu taniej sensacji? Projekt okładki odrzucony przez wydawcę, wg którego: „To promocja samobójstwa” (Powiat gryficki, red. Mariusz Rakoski, nakład 2500 tys.).
„LOgin – Powiatowy Dwutygodnik Młodzieżowy” Samobójstwo jako współczesny konflikt moralny zaplanowany na trzech stronach grudniowego wydania (nr 17, 2011) zostaje zredukowany do dwóch stron. Strona poświęcona znanym samobójcom oraz samobójstwie w Internecie zostaje przekreślona. Argumentacja ta sama: „Promocja. Młodzież może brać przykład”.
Samobójstwo egoistyczne Ektem zbyt słabej integracji jednostki z grupą i społecznością. To jednostka wyobcowana, która nie godzi się na zastaną rzeczywistość To dramat ludzi „samotnych w tłumie”. Samobójstwo tego rodzaju wspomagane czynnikami psychopatologicznymi, np. depresją, impulsywnością, niedojrzałością emocjonalną). Tutaj m.in. Edward Stachura, Rafał Wojaczek, Mirosław Nahacz, Kurt Cobain).
Samobójstwo altruistyczne Podłożem samobójstw altruistycznych jest zbyt silna integracja i nadmierna identyfikacja z obowiązującymi normami społeczno-obyczajowymi. Należą tu również samobójstwa na wieść o przegranej wojnie, protestacyjne samospalenie oraz zamachy bombowe terrorystów z Hamasu. Tu m.in. Jan Palach
Samobójstwo anomiczne Przejaw zakłócenia ładu społecznego oraz wysokiego wskaźnika rozregulowania norm i litery prawa. Wysoki stopień dezintegracji społecznej, której efektem jest wzrost liczby samobójstw. Samobójstwo fatalistyczne To samobójstwo jednostki, która znalazła się w sytuacji tragicznej, z której wyjścia zablokowane są perspektywicznie.
Choroby psychiczne Samotność, wyobcowanie Rozpad małżeństwa, rozpad rodziny Kłopoty finansowe Nieszczęśliwa miłość Nieuleczalne choroby Poczucie braku własnej wartości Śmierć bliskiej osoby Problemy w szkole
CZYNNIKI PSYCHOLOGICZNE
CZYNNIKI SPOŁECZNE
?