Veeteelt mei 1 2014

JA A RG A N G 31

N R. 8

ME I 1

2014

I N D I T N U M M ER

PR O F IE L

M ELKV EEH O U D ERIJ 3.1

REPORTAGE

CRV-voorzitter Kees Gorter heeft gunfactor

Datastroom vraagt vertaalslag naar veehouder

Midwolderfokkers investeren in automatisering en koecomfort

VX08_cover.indd 2

05-05-14 14:49

ZWOL

IJsse

LE

lhall

27 28 juni en

2014

NRM 2014 HĂŠt trefpunt voor melkveehouders Melkveehouders komen op 27 en 28 juni 2014 massaal naar de NRM in Zwolle. De NRM staat garant voor een uitstekend programma met:

100% melkveehouderij een professionele vakbeurs prima dochtergroepen een spannende keuring persoonlijke (internationale) contacten gezelligheid voor het hele gezin

@NRM2014

088-14 NRM adv VT.indd 1

NRM.NL

06-05-14 11:44

Advertorial

Familie Dijkstra bouwt nieuwe stal met veel automatisering

Managen vanaf het beeldscherm Bedrijfsgegevens Op melkveebedrijf De Telegraaf in Rottum (Fr.) melken Egbert en Gerry Dijkstra met hun zoon Homme en schoondochter Yvonne zo’n 235 melk- en kalfkoeien met vier Fullwood Merlin-robots. Het bedrijf kan in de nieuwe stal verder doorgroeien naar 300 koeien, waarbij de dieren automatisch gevoerd worden. De gemiddelde productie ligt op 10.000 kilo melk met 4,10% vet en 3,35% eiwit. Het tankcelgetal schommelt tussen 120.000 en 150.000 cellen/ml, het kiemgetal ligt op 4.

Op vrijdag 5 september (voor collega’s) en zaterdag 6 september (voor dorpsgenoten en andere belangstellenden) is het bedrijf met de nieuwe stal te bezichtigen.

M

et vier Fullwood Merlin-robots, twee mestrobots, stappentellers, een kalverdrinkautomaat en automatisch voeren heeft de familie Dijkstra een hoge mate van automatisering op het bedrijf. “Zo kan één gezin 300 koeien verzorgen”, is de doelstelling.

Met één druk op de knop laat Egbert Dijkstra zien wat er in de vier verschillende robots gebeurt, welke kalveren nog melk moeten halen in de kalverdrinkautomaat en welke koe een verhoogde activiteit heeft. “Ik hou van deze techniek”, zegt de melkveehouder, terwijl hij achter het beeldscherm van zijn computer in het Crystal-managementprogramma zit. “We kunnen in één oogopslag het hele bedrijf overzien.”

Dat automatisering helpt bij het managen van de veestapel, dat ondervond de familie Dijkstra al in 1999 toen ze hun eerste twee robots aanschaften. “Fullwood heeft jarenlange ervaring in melktechniek”, verwoordt Egbert de keuze.

“Het werkt gewoon goed met amper storingen.”

Veel koeien per persoon Automatisch melken bleek meteen ook een keuze voor gemakkelijk opschalen naar meer koeien. “Zo kunnen we per persoon veel koeien verzorgen en zijn we bovendien flexibeler met het indelen van onze tijd. We hebben ruimte voor gezin en sociaal leven.”

streampulsetechniek Een grensverleggende manier van melken die uniek is op de markt. De speciaal voor deze techniek ontwikkelde apparatuur stelt Fullwood in staat om de machine optimaal af te kunnen stellen.

De Fullwood-streampulsetechniek melkt de koeien vlot en volledig leeg met behoud van een goede uiergezondheid. Dit vertaalt zich voor u in meer melk, een

fullwood mei1 advertorial.indd 51

goede melkkwaliteit, een kortere melktijd en een langere levensduur van uw koeien.

Wilt u meer weten over deze techniek, kijk dan op www.fullwood.nl, daar vindt u een animatie die deze techniek verder toelicht. Uiteraard kunt u ook de Fullwood-dealer in uw regio benaderen.

Sinds begin 2014 melken ze met vier robots zo’n 235 koeien in een nieuwe emissie-arme stal, waar de productie van de koeien al snel boven de 30 liter per koe kwam. “Dankzij de robots en meer licht, lucht en ruimte in de stal”, noemt Egbert.

“Daarbij voeren we automatisch, acht keer per dag. Dat stimuleert het robotbezoek en met vier verschillende groepen kunnen we gericht managen.”

Ook hebben ze in de machinekamer vernieuwingen doorgevoerd. Een buffertank zorgt voor de opvang van de melk uit de vier robots die via een frequentiegestuurde melkpomp de melk via twee buizenkoelers naar de Packo-silotank (van 22.000 kilo melk) pompt, en is warmteterugwinning geïnstalleerd waarmee het water voor de hittereiniging (95 graden) al op 40 graden is. “Maatregelen om stroom te besparen en de kwaliteit te verbeteren”, aldus de ondernemer, die ook de vernieuwde stappentellers roemt.

“We insemineren er blind op, Yvonne kan zo ook het beste tijdstip voor inseminatie bepalen en bovendien registreert het de tijd dat koeien liggen.” Dat is belangrijk bij het vroegtijdig opsporen van problemen, geeft Egbert aan. “Zo krijgt elke koe, ondanks een groot koppel, individuele aandacht en stelt het ons in staat als gezin gemakkelijk meer koeien te melken.”

06-05-14 09:26

eKompas

WeideKompas WeideKompas geeft u met behulp van 3 unieke keuzes, ondersteunende tools en praktisch advies antwoorden op al uw vragen rondom weidegang. Het resultaat: meer rendement en gemak uit beweiding.

Compleet weiden Combi weiden Compact weiden

WeideKompas

Meer weten? www.weidekompas.nl of T (088) 488 10 12

AgrF_WeideKompas_adv_A4.indd 1 VX08_p04.indd 4

26-03-13 06-05-14 13:34 09:34

I NHOUD

RUBRIEKEN

7 8 15 21 33 49 51 59 60 62

Van de redactie Veeteeltvenster Even geen boer: politicus Uit de dierenartspraktijk: ziek door matige biest Kampioenen in de kijker Diergezondheidsnieuws Koeienbloempjes Boerengeluk: maaien Voer voor boer Agenda R E P O R TA G E S

16 Bewuste investeringen in koecomfort en automatisering bij Midwolderfokkers Van Erp 38 Familie Matthys werkt aan continue groei van het bedrijf 54 Op Amerikaanse Kellercrest passeerden al 54 koeien de kaap van honderd ton RUWVOER

22 Veehouder niet scherp genoeg op onkruidbestrijding in mais MANAGEMENT

30 Serie Kringloopwijzer: mestproductie THEMABIJEENKOMST

50 Studiedag erfbetreders te Herentals

Profiel Kees Gorter

26

Nieuwe CRV-voorzitter is ambitieus, draalt niet en hecht veel waarde aan vertrouwen.

42

Datastroom in melkveesector vraagt goede vertaalslag voor melkveehouder.

Hoofdartikel Ivf brengt versnelling in fokkerij op gang Door genomics spelen laboratoriumtechnieken als opu-ivp een steeds grotere rol in de fokkerij.

52 Vliegenbestrijding start vaak te laat

10

Arjan van Erp:

Dries Matthys:

GEZONDHEID

Special Melkveehouderij 3.1

Tim Keller:

‘In een diervriendelijke stal ’Door de melkrobots hebben ’In de kalverstal leg je de hoef je minder brandjes te we niet minder werk, maar basis voor een gezond en blussen.’ 16 wel ander werk.’ 38 lang koeleven.’ 54

V E E T E E LT

VX08_inhoud.indd 5

M E I

1

2 0 1 4

5

06-05-14 10:01

VX06_p06.indd 6

02-04-14 10:38

VA N

D E

R E D A C T I E

Jaap van der Knaap Het broze vertrouwen in de politiek Pradodochter Reiertjeshoeve Geertje 416 van Ko en Lennert de Haan uit Beerta tussen het bloeiende koolzaad Foto: Harrie van Leeuwen

COLOFON Veeteelt is een uitgave van CRV BV en verschijnt tweemaal per maand, uitgezonderd januari, juni, juli en december.

redactie

hoofdredacteur Jaap van der Knaap adjunct-hoofdredacteur Inge van Drie redactie Jorieke van Cappellen, Annelies Debergh, Guy Nantier, Florus Pellikaan, Ivonne Stienezen en Tijmen van Zessen fotografie Harrie van Leeuwen, Kristina Waterschoot bureauredactie Mirjam Braam (chef), Lieke van den Broek, Ingrid Sevenster, Rogier van der Weiden vormgeving André Fris, René Horsman, Esther Onida aan dit nummer werkten verder mee Sjoerd Hofstee, Wichert Koopman en Reimer Strikwerda hoofd uitgeverij Rochus Kingmans

redactie-adres

Nederland: postbus 454, 6800 AL Arnhem, telefoon 026 38 98 800 Vlaanderen: Van Thorenburghlaan 14, 9860 Oosterzele, tel. 09 363 92 11, fax 09 363 92 06 e-mail veeteelt@crv4all.com

D

e jonge boeren zijn boos. Ze zijn boos op Sharon Dijksma en haar ambtenaren van het ministerie van Economische Zaken. Verenigd in het Nederlands Agrarisch Jongeren Kontakt, NAJK, lieten de jonge boeren afgelopen week van zich horen. Ze vinden dat het ondernemen in de landbouw onmogelijk gemaakt wordt als de spelregels steeds veranderen. Afgelopen weken wekte politiek Den Haag veel ergernis op in de landbouwsector.

Eerst was er de verhoging van het verplichte percentage grasareaal voor veehouders die aanspraak willen maken op derogatie en vervolgens kwam midden in het maiszaaiseizoen het verbod op inzet van fosfaatkunstmest. Een gevoel van bedrog en teleurstelling heerst onder de leden van NAJK, zo wordt gemeld op de site van NAJK. Natuurlijk zijn niet alleen jonge veehouders boos over de onaangename verrassingen van Dijksma. Maar terecht stelt NAJK in een open brief dat Dijksma afgelopen tijd veel gevraagd heeft van de landbouwsector. Dat ze

de lat hoog legt, hoort bij het ondernemen op topniveau, daarover geen klagen. Maar ondernemen in de agrarische sector vraagt om een stabiel beleid, zodat er plannen gemaakt kunnen worden voor de lange termijn. Dat is waar de schoen echt wringt.

Ik denk aan de Kringloopwijzer. In deze Veeteelt starten we met een serie waarin uitgelegd wordt dat het in feite een boekhouding is over mineralenefficiëntie op een rundveebedrijf. De sector heeft de Kringloopwijzer zelf ontwikkeld en dankzij onder meer het project Koeien & Kansen is het ook door de overheid erkend als instrument om de echte fosfaat- en stikstofexcretie aan te tonen. Wie laat zien via de Kringloopwijzer dat hij meer fosfaat van het land afhaalt dan er volgens forfaitaire normen mag worden bemest, mag binnenkort een hogere bemestingsnorm toepassen. Waarschijnlijk.

Ik houd mijn hart vast dat ook hier politiek Den Haag niet alsnog met een onaangename aanvulling komt.

abonnementsprijs/jaar

Nederland en België € 69,60 overige landen € 131,60 In combinatie met abonnement op vakblad VeeteeltVlees € 10 korting.

Prijzen excl. 6% btw. Abonnementen zijn gebaseerd op kalenderjaar en worden jaarlijks in februari gefactureerd. Opzegging is mogelijk per kwartaal.

Bel voor opgave van een abonnement: Nederland: CRV-klantendienst (088 00 24 440) België: VRV-klantendienst (078 15 44 44) e-mail klantenservice.nl@crv4all.com

advertentie-afdeling

Jannet Fokkert, Willem Gemmink, Froukje Visser postbus 454, 6800 AL Arnhem telefoon 026 38 98 820 fax 026 38 98 824 e-mail advertenties@crv4all.com

Opmerkelijk De melkveehouder als fotograaf Via de fotoservice Scoopshot deed Veeteelt een oproep om foto’s te maken van de werkzaamheden op het land. Dat leverde diverse mooie plaatjes op, van zowel melkveehouders die zelf aan het werk waren als burgers die boeren aan het werk fotografeerden.

Gelezen op www.veeteelt.nl

illustraties/foto’s

De foto’s zijn van de eigen fotodienst van Veeteelt. Uitzonderingen (voor zover niet op de foto aangegeven) zijn de illustraties/foto’s van Rens Hooyenga (26-29) en Michelle Martin (54-55) Overname van artikelen is alleen toegestaan na toestemming van de redactie. Hoewel aan de samenstelling van de inhoud de meeste zorg is besteed, kan de redactie geen aansprakelijkheid aanvaarden voor mogelijke onjuistheden of onvolledigheden.

Alle auteursrechten en overige intellectuele eigendomsrechten ten aanzien van (de inhoud van) deze uitgave worden uitdrukkelijk voorbehouden. Deze rechten berusten bij CRV B.V. c.q. de betreffende auteur. Artikelen uit Veeteelt mogen uitsluitend verveelvoudigd en/ of openbaar gemaakt worden na schriftelijke toestemming van CRV. Druk: Senefelder Misset Doetinchem ISSN 01.68-7565

V E E T E E LT

VX08_editorial.indd 7

M E I

1

2 0 1 4

7

06-05-14 17:19

V E E T E E LT V E N S T E R

Routinematig progesteron meten levert nieuwe vruchtbaarheidskenmerken op Het inline meten van progesteron in melk levert nieuwe vruchtbaarheidskenmerken met een relatief hoge erfelijkheidsgraad op. Dat melden onderzoekers van Wageningen UR Livestock Research.

De onderzoekers maakten gebruik van gegevens van melkveebedrijven die zijn uitgerust met de Herd Navigator van DeLaval. Dat systeem meet routinematig het progesteronniveau in melk. Daardoor is het mogelijk om de cyclus van elke koe nauwkeurig te volgen.

De onderzoekers vonden zeven nieuwe vruchtbaarheidskenmerken. Het gaat vooral om kenmerken rond de ovulatie en de luteale fase, ofwel de fase waarin de baarmoeder zich klaarmaakt voor een eventuele innesteling van de bevruchte eicel.

Drie van de zeven kenmerken vertoon-

den een hogere erfelijkheidsgraad dan de bestaande vruchtbaarheidskenmerken tussenkalftijd en interval kalveneerste inseminatie. Het gaat daarbij om de kenmerken dagen tot eerste luteale activiteit, tijd tussen eerste luteale activiteit en eerste inseminatie en aandeel progesteronmetingen met luteale activiteit.

Omdat het aantal bedrijven met een Herd Navigator nog beperkt is, is het nog niet mogelijk om officiële fokwaarden te berekenen voor de nieuwe kenmerken.

Het onderzoek maakt deel uit van het Europese project Prolific, dat zich richt op het ontwikkelen van nieuwe vruchtbaarheidskenmerken, identificatie van genen betrokken bij vruchtbaarheid en genomic selection voor vruchtbaarheidskenmerken.

Onderzoekers vinden nieuwe vruchtbaarheidskenmerken met hogere erfelijkheidsgraad

Vraag naar jerseys en Noors roodbont neemt toe in VS Met 20,1 miljoen verkochte doses bleef het holsteinras in de Verenigde Staten in 2012 veruit het populairste ras. In totaal werden in de VS in 2012 23,4 miljoen doses verkocht.

Opvallend in de cijfers, die het tijdschrift Hoard’s Dairyman publiceert, is de groei in marktaandeel van het Noors rood-

bontras. In totaal gingen er in Amerika in 2012 59.333 doses over de toonbank, een groei van 47 procent.

Ook het jerseyras kon met een stijging van 13,7 procent op meer interesse rekenen. Op basis van het aantal verkochte doses zijn de jerseys na de holsteins het populairste ras met in totaal 2,5 miljoen

EK 2016 in Franse stad Colmar Het eerstvolgende Europees kampioenschap vindt plaats op 17, 18 en 19 juni 2016 in de Franse stad Colmar. De voorgaande editie van het EK vond plaats in het Zwitserse Fribourg. Met de keuze voor Colmar kiest het Franse holsteinstamboek opnieuw voor een centrale locatie in Europa. Colmar ligt op een steenworp afstand van de grens met Duitsland en centraal tussen Luxemburg en Zwitserland. Vanwege het EK gaat de Eurogénétique in Epinal in 2016 niet door.

Het EK-programma omvat een roodbontkeuring op vrijdag 17 juni en een zwartbontkeuring op zaterdag 18 juni. De organisatoren mikken op de deelname van vijftien tot twintig Europese landen met een totaal van 200 tot 250 dieren. De voorlopige kosten van de show worden geraamd op 800.000 euro.

In 2013 vond het EK plaats in Zwitserland

8

V E E T E E LT

VX08_venster.indd 8

MEI

1

verkochte doses. De roodbonte holsteins bezetten de derde plek met 286.000 doses, gevolgd door het brownswissras met 112.000 doses. Het brownswissras vertoont met een min van 8,4 procent de sterkste daling, gevolgd door ayrshire (–5,3 procent) en Zweeds roodbont (–3,7 procent).

Manifold bereikt miljonairstatus Met meer dan een miljoen geproduceerde doses sperma heeft de Amerikaanse fokstier Mainstream Manifold de status van miljonair bereikt. De bijna tien jaar oude O Manzoon uit de met 88 punten ingeschreven Mainstream Marsh Aeroine (v. BW Marshall) debuteerde in 2009 als fokstier.

In totaal zijn van Manifold wereldwijd ruim 12.400 dochters aan de melk, die hun vader de twaalfde plek in de Amerikaanse TPI-lijst bezorgen. In Nederland en Vlaanderen is Manifold weinig ingezet en leveren slechts dertig dochters een bijdrage aan zijn fokwaarde. Omgerekend ligt deze op 213 NVI en 104 voor totaal exterieur.

Manifold is de twaalfde stier van ki-organisatie Semex die de grens van een miljoen geproduceerde doses sperma passeert.

2014

06-05-14 12:10

K O RT

Meeste honderdtonners voor Mtoto In Italië voert Carol Prelude Mtoto de lijst aan als stier met de meeste honderdtonners. Van de Preludezoon overschreden vorig jaar 87 nieuwe dochters de kaap van 100.000 kg melk. Dat brengt hem in totaal op 348 honderdtonners, zo meldt het tijdschrift Bianco Nero. Sabbiona Skywalker bezit de tweede positie.

Skywalker heeft inmiddels 219 honderd-

tonners, waarvan 36 deze grens in 2013 passeerden.

De gemiddelde levensproductie bij afvoer steeg niet in Italië. Sinds 2009 blijft die net boven de 26.000 kg melk steken.

Het Italiaanse bedrijf Agricola Zani telt de meeste honderdtonners. In totaal bracht het bedrijf al 63 honderdtonners voort, waarvan zeven vorig jaar.

Achthonderd aanmeldingen NRM Na de eerste rondgang van de selectiecommissies zijn inmiddels 90 zwartbonte koeien, 45 roodbonte koeien en 16 honderdtonners definitief aangewezen voor de NRM. Half mei ronden de selectiecommissies de tweede ronde af, zodat bedrijven die niet gecertificeerd vrij zijn van ibr nog tijdig het individuele ibronderzoek en de twee verplichte ibrentingen kunnen uitvoeren.

In totaal waren er ongeveer 800 dieren aangemeld voor de NRM, een vergelijk-

baar aantal als in 2012. Wel is het aantal roodbonte aanmeldingen met 250 stuks dit jaar lager dan de bijna 300 in 2012.

Met name vanuit regio Zuid zijn minder roodbonten opgegeven. Het aantal zwartbonte aanmeldingen is juist iets hoger.

In totaal is op de NRM ruimte voor 145 zwartbonten en 73 roodbonten. Naast de individuele keuring rekent de organisatie op ruim twintig dochtergroepen van ki-organisaties en sperma-importeurs.

Het aantal roodbonte aanmeldingen is lager dan in 2012

Tellus Focus en Heemskerk starten samenwerking Ki-service Tellus Focus en Ingenieursbureau Heemskerk zijn een samenwerking gestart om het aanbod van diensten en producten naar de melkveehouder te verbreden. ‘Bedrijven worden steeds groter en melkveehouders hebben minder tijd. Op de bedrijven waar wij komen, zien wij regelmatig problemen waar wij de melkveehouder niet direct mee kunnen helpen’, vertelt Mark van Wichen van Tellus Focus, die voornamelijk actief is in Midden- en Zuid-Nederland. ‘Denk aan advies over voeding en gezondheid.

Via Heemskerk, die specialisten heeft op deze vlakken, kunnen wij melkveehouders die diensten wel verlenen.’

Op zijn beurt kreeg Heemskerk, importeur van stieren en leverancier van voedings- en verzorgingsproducten voor de melkveehouderij, steeds meer vraag naar een inseminatieservice.

Van Wichen benadrukt dat het om een operationele samenwerking gaat. ‘Tellus Focus blijft als zelfstandige organisatie bestaan. Vanaf de start van Tellus Focus ruim acht jaar geleden wordt er gewerkt met stieren van verschillende leveranciers, met Alta als hoofdleverancier. Dat concept zal niet veranderen.’

Een belangrijk doel van de samenwerking is het verder uitrollen van de Vruchtbaarheid Monitor.

NI E U W S

Champions League voor Noord-Holland Het Noord-Hollandse team VSC Beemster heeft de finale van de Champions League, ofwel veebeoordelen in teamverband, gewonnen. Op het melkveebedrijf van Jacob Wijnker en Ina van Ark in Avenhorn won het viertal met 912 punten met grote overmacht. Het Drentse team uit Dalen behaalde de tweede plaats met 841 punten, op de voet gevolgd door Noord-Brabant (team West-Brabant) met 839 punten.

Het winnende team bestond uit Arno Helder, Pieter Jan Groot, Peter Akkerman en Trimco de Jonge.

Waalse opmars genoomstieren Waalse veehouders zetten steeds vaker genoomstieren in. Dat blijkt uit het jaarverslag van veeverbeteringsorganisatie AWE. Onder veehouders die zelf insemineren was de Amerikaanse genoomstier Genervations Epic in Wallonië in 2013 het meest in trek. Van de Superstitionzoon noteerde AWE 5625 inseminaties in het dhz-ki-circuit. Hij eindigde voor de Amerikaanse fokstier Va-Early-Dawn Sudan met 4704 inseminaties.

Inseminatoren zetten het vaakst genoomstier Superfit des Minières (2115 inseminaties) in. De Superstitionzoon wordt op de voet gevolgd door Gege de Lancaumont (2049 inseminaties) en Stol Joc (1960 inseminaties).

Bronze sneuvelt In Canada is het doek gevallen voor Davidsons Raider Bronze. De Raiderdochter van Peter en Nicole Tuytel van Elmbridge Holsteins in Chiliwack (Brits Columbia) was de eerste koe in Canada met 97 punten. Ze werd 21 jaar en 8 maanden oud. Dat meldt de website The Bullvine. Als vaars werd de in 1992 geboren Raiderdochter ingeschreven met 81 punten. In haar tweede lactatie krikte ze die score op tot 85 punten om vervolgens als derdekalfskoe de excellentstatus in de wacht te slepen. Begin 2007 kreeg ze in haar tiende lactatie 97 punten.

Meer actueel nieuws: meld u aan voor de gratis Veeteelt Nieuwsbrief op www.veeteelt.nl V E E T E E LT

VX08_venster.indd 9

M E I

1

2 0 1 4

9

06-05-14 12:11

H O O F D A RT I K E L

Sybrand Merton: ‘Tijd is bela ngrij

Opu-ivp brengt fokk er Laboratoriumtechnieken spelen een steeds grotere rol in de fokkerij. Door genomics weten ki-organisaties en fokkers al vroeg of ze veel nakomelingen willen van een dier. Ivf, ofwel opu-ivp, biedt daarvoor veel mogelijkheden. tekst Ivonne Stienezen

foto-impressie www.veeteelt.nl

D

e vooruitgang in fokkerij is voor een groot deel afhankelijk van de lengte van het generatie-interval. Hoe sneller generaties elkaar opvolgen, hoe sneller de vooruitgang. Om het generatie-interval kort te houden, worden verschillende vruchtbaarheidstechnieken ingezet. Een belangrijke daarvan is opu-ivp, dat staat voor ovum pick-up en in-vitroproductie van embryo’s (zie kader ‘Wat is opu-ivp?’).

Bioloog Sybrand Merton promoveerde onlangs op de ontwikkelingen in deze techniek. Zijn werk bij CRV – Merton werkt inmiddels bij kwaliteitsborgingsorganisatie Qlip – leverde de gegevens op die hij voor het onderzoek gebruikte. ‘De kracht van ons onderzoek is het grote aantal dieren waarop opu-ivp onder praktijkomstandigheden is toegepast. We hebben daarmee onder meer kweektechnieken fors verbeterd’, legt Merton uit.

De techniek van opu-ivp is overigens niet nieuw.

Merton vertelt dat door de komst van genomic selection de techniek opnieuw wint aan populariteit (tabel 1). ‘Een tweede revolutie’, noemt hij het.

‘Door genomic selection weet je op vroege leeftijd van welke donoren je embryo’s wilt. Met opu-ivp kun je het snelst veel nakomelingen krijgen van die donoren. Dat zie ik als het grootste voordeel van deze techniek. Tijd is immers een belangrijke factor in de fokkerij.’

Aantal eiblaasjes erfelijk Merton verwacht niet dat er nog grote verbeteringen mogelijk zijn in de kweektechniek, maar naar verfijning wordt continu gezocht. Niet alleen bij CRV, maar ook bij het Nederlandse bedrijf Hurkmans ET en het Amerikaanse Trans Ova Genetics.

Mark Allen, marketingdirecteur bij Trans Ova, vertelt dat Trans Ova in het onderzoeksprogramma voortdurend bezig is met het verhogen van het aantal embryo’s en het aantal drachten. Trans Ova is een grote speler op de Amerikaanse markt met drie eigen laboratoria en ruim twintig zogenaamde satellietbedrijven waar de eicellen voor klanten (par-

10

V E E T E E LT

VX08_hoofdverhaal.indd 10

MEI

1

2014

06-05-14 13:04

bela ngrijke factor in de fokkerij’

kk erij in extra versnelling ticulieren en fokkerijorganisaties) worden geoogst.

Op dit moment hangt het succes van opu-ivp vooral af van het aantal eicellen dat per sessie wordt geoogst. ‘Het aantal eiblaasjes, ofwel follikels, op een eierstok is deels genetisch bepaald’, legt Merton uit.

‘Een dier dat veel eicellen levert, blijft dat ook doen.

Uit ons onderzoek blijkt overigens dat dieren met meer follikels op een eierstok niet vruchtbaarder zijn bij een normale dracht.’

Ook voeding heeft een grote invloed op het aantal follikels, maar daarover is weinig bekend. Merton heeft dat ook niet onderzocht. ‘Voeding is eigenlijk nog een grote “black box” en effecten bestrijken soms meer generaties. Zo weten we wel dat de voeding van de moeder van het donordier rond en na de conceptie, het moment dat de eicellen van de donor worden aangelegd, invloed heeft op de eicelproductie van de donor.’

Meer combinaties Naast de snelheid van opu-ivp noemt Merton andere voordelen: ‘Je kunt bij elke sessie kiezen voor een andere stier, zo kun je dus meer combinaties maken. En bij donoren die niet reageren op een hormoonstimulatie bij et, zo’n twintig procent, is opuivp het alternatief.’

Hans Hurkmans van Hurkmans ET noemt dezelfde voordelen van ivp, maar vult aan: ‘Ook bij drachtige dieren is het mogelijk om eicellen te oogsten met opu-ivp.’ Hurkmans heeft een servicebedrijf voor de productie van embryo’s. Hij ziet dat het aantal sessies voor et en ivp groeit. Omdat zijn klanten betalen per sessie, kiezen ze bij opu-ivp veelal voor hormoonstimulatie, dat levert per sessie de meeste embryo’s op (zie kader ‘Spoelen of prikken?’). Ook Trans Ova werkt op die manier.

De embryoteams van CRV produceren veel embryo’s voor het eigen fokprogramma. Ook CRV kiest daarbij vaker voor opu-ivp. In 2009-2010 was het aantal geproduceerde embryo’s voor het fokprogramma ruim 6200, waarvan 25 procent via opuivp. In 2012-2013 werden bijna 8800 embryo’s geproduceerd, waarvan 33 procent via opu-ivp. Om zo veel mogelijk embryo’s te winnen, kiest CRV veelal voor prikken zonder hormonen.

Tabel 1 – Wereldwijde embryoproductie bij rundvee via et (in vivo) of via opu-ivp (in vitro), bron: International Embryo Transfer Society, IETS)*

embryo’s in vivo embryo’s in vitro

2008

2009

2010

2011

2012

746.000 331.000

702.000 377.000

732.000 450.549

732.862 453.471

699.586 443.533

* Niet alle geproduceerde embryo’s worden gemeld bij IETS

V E E T E EVL ET E JT AE N E LUTA R MI E I1 /12 22001049

VX08_hoofdverhaal.indd 11

11

06-05-14 13:04

H O O F D A RT I K E L

Wat is opu-ivp?

De afkorting opu-ivp staat voor ovum pick-up en in-vitroproductie. Het betekent dat de eicellen (eicel = ovum) die continu groeien op de eierstokken van koeien, worden opgezogen en ‘in vitro’, letterlijk ‘in glas’, dus onder laboratoriumomstandigheden, worden gerijpt, bevrucht en opgekweekt tot embryo’s.

Voor het ‘aanprikken’ van de eicellen wordt gebruikgemaakt van echografie.

Op het beeld van de scanner komen de eiblaasjes (follikels) in beeld en met een holle naald worden de blaasjes van de donor vervolgens aangeprikt en opgezogen.

Het aanprikken van de eicellen is mogelijk op elk moment van de cyclus.

Het kan met of zonder stimulatie door hormonen. Ook is het mogelijk om bij

drachtige koeien op deze manier eicellen te oogsten, tot ongeveer honderd dagen dracht. Bij pinken is het zonder hormoonstimulatie mogelijk om te beginnen vanaf het moment dat ze voor het eerst tochtig worden, met stimulatie kan dit al eerder.

De aangeprikte eicellen moeten eerst nog verder rijpen, ongeveer een dag, voordat ze bevrucht kunnen worden.

De eicellen van meer dieren, ongeveer vijf, kunnen met één rietje sperma worden bevrucht. Na de bevruchting worden de embryo’s ongeveer zes dagen verder opgekweekt in het laboratorium voordat ze worden teruggeplaatst in een ontvangsterkoe. De ontvangster moet zeven dagen daarvoor tochtig zijn geweest (natuurlijk of door hormoonstimulatie).

Ook veehouders kunnen de CRV-specialisten inhuren voor het produceren van embryo’s van eigen dieren. Ook dit aantal sessies neemt gestaag toe. ‘Bij veehouders is hormoonstimulatie wel mogelijk’, geeft CRV-onderzoeker Erik Mullaart aan. ‘Onze specialisten komen met hun apparatuur en het laboratorium op wielen naar het rundveebedrijf. Veehouders hoeven dan niet met hun dieren te slepen.’ Hurkmans ET werkt ook op locatie, maar Hurkmans geeft er de voorkeur aan dat de donoren op zijn donorstation worden gestald. ‘Dat is logistiek gezien veel praktischer.’

Hurkmans ziet voor ivp ook kansen voor de verwaarding van duur of exclusief sperma. Een goed voorbeeld is de stier Supershot. Fokkerijorganisatie Cogent biedt de eerste duizend rietjes sperma aan voor 865 euro per stuk. Vanaf 1 augustus komt het sperma regulier beschikbaar. De eerste kopers hebben dan een voorsprong van drie maanden. ‘Voor het gebruik op één koe is zo’n rietje veel te duur’, vindt Hurkmans. ‘Bij ivp kun je eitjes van meer donoren met één rietje bevruchten. Dus als je dat dure sperma voor zes of zeven koeien gebruikt, met de kans op meer embryo’s per koe, dan kan zo’n investering uit.’ Daarom bood Hurkmans klanten aan om de kosten onderling te delen.

Ki blijft gangbaar

Spoelen of prikken?

Voor de productie van embryo’s zijn twee gangbare technieken in gebruik: embryotransplantatie (et) en opu-ivp.

In de praktijk wordt et meestal aangeduid met ‘spoelen’ en ivp met ‘prikken’. Bij et rijpen door hormoonstimulatie meer eicellen dan normaal. De koe wordt geïnsemineerd met twee tot drie rietjes en de embryo’s die in de koe ontstaan, worden uit de baarmoeder gespoeld en zijn klaar voor plaatsing in een ontvangster of om in te vriezen. Bij ivp worden de eicellen aangeprikt en in het laboratorium bevrucht en opgekweekt.

Bij ivp is het mogelijk om twee keer per week eicellen te oogsten, gedurende een lange periode. Bij et zitten er minstens zes weken tussen twee sessies. Daardoor is het mogelijk om via ivp in korte tijd meer embryo’s van een

12

V E E T E E LT

VX08_hoofdverhaal.indd 12

MEI

1

donor te kweken en steeds voor een andere stier te kiezen.

Hans Hurkmans van Hurkmans ET geeft aan wat de gemiddelde resultaten van spoelen en prikken zijn. ‘Een etsessie levert gemiddeld zes embryo’s op, het drachtigheidspercentage is gemiddeld 55 procent. Ovu-ivp zonder hormoonstimulatie levert gemiddeld twee embryo’s op, met hormoonstimulatie is veelal een dubbele hoeveelheid mogelijk. Het drachtigheidspercentage is gemiddeld 50 procent.’

Bij deze gemiddelde resultaten liggen de kosten bij spoelen op ongeveer 75 tot 80 euro per embryo, bij prikken op 150 euro per embryo. Maar Hurkmans benadrukt dat dit gemiddelde resultaten zijn. ‘Een individuele sessie kan slechtere, maar ook betere resultaten opleveren.’

Hurkmans, Allen en Merton verwachten niet dat embryo’s ki gaan vervangen op het boerenerf. ‘Het is veel lastiger en duurder om genoeg embryo’s te maken voor de gehele veestapel dan genoeg sperma’, stelt Merton. ‘Maar in fokprogramma’s is het gebruik van embryo’s niet meer weg te denken. Wereldwijd gebruiken alle grote fokkerijorganisaties embryo’s, als je niet meedoet, loop je achter.’

‘In de toekomst, misschien over tien of vijftig jaar, is het mogelijk om hele generaties in het laboratorium te kweken’, schetst Merton. ‘Door te werken met stamcellen uit embryo’s zal het mogelijk zijn om zowel eicellen als spermacellen te maken. Daaruit groeien embryo’s, waarvan weer nieuwe stamcellen en vervolgens nieuwe eicellen en zaadcellen kunnen worden gemaakt, die weer kunnen uitgroeien tot nieuwe embryo’s.’

Op deze manier zouden generatie-intervallen kunnen worden gerealiseerd van slechts enkele weken. ‘En dat bepaalt uiteindelijk hoe snel we vooruitkomen met de fokkerij’, zegt Merton. ‘Het is toekomstmuziek die er wel voor zorgt dat de fokkerij volledig in het laboratorium zou plaatsvinden.’ l

2014

06-05-14 12:44

VX08_p13.indd 13

06-05-14 09:23

Binnenkort meer...

BETTER COWS | BETTER LIFE

178-14 Ad NRM-VT Cor.indd 1

CRV4ALL.BE, CRV4ALL.NL

06-05-14 12:06

E V E N

G E E N

B O E R

In de rubriek Even geen boer laat Veeteelt melkveehouders aan het woord die hun erf verlaten om op een andere manier actief te zijn in de maatschappij.

In deze editie: politiek Naam: Woonplaats:

Hilde Van Huylenbrouck Koolskamp

Leeftijd: 39 Aantal koeien: 65

Hilde Van Huylenbrouck: ‘Aanspreekpunt voor landbouw’

Pro landbouw in de politiek tekst Annelies Debergh

I

n zowat elke richting die je op het boerenerf van de Sint-Maartenshoeve van de familie Poignie uit Koolskamp kijkt, zijn affiches van de komende verkiezingen te zien. Allemaal in de gele kleur en allemaal voorzien van de naam Hilde Van Huylenbrouck, twaalfde opvolger op de lijst voor het Vlaams Parlement voor de partij NVA. ‘Enkele jaren terug ben ik begonnen me te verdiepen in politiek.’

Hilde Van Huylenbrouck (39) is getrouwd met melkveehouder Ignace Poignie. Ze legt uit waarom ze in haar drukke agenda nog tijd vond voor politiek. ‘Politiek draait in mijn ogen te veel om de korte termijn. Ondernemers – een groep waar ook boeren toe behoren – hebben meer nood aan een visie voor de lange termijn.’

Hilde helpt behalve op het melkveebedrijf ook als vrijwillig doopselcatechiste, neemt deel aan het bestuur van de vrouwenbeweging KVLV en de schoolraad en is lid van tal van verenigingen.

Het ontvangen van groepen op het eigen bedrijf en haar onderwijsopleiding kan ze in het kader van haar politieke mandaat goed gebruiken. ‘Uit mijn taken als vrijwilliger kan ik een zekere wisselwerking halen. De diverse contacten gebruik ik in de politiek.’

In 2010 kreeg haar politieke belangstelling concreet vorm. Met de verkiezingen op 25 mei in het vooruitzicht is ze nu bijna elke avond bezet. ‘Sinds de gemeenteraadsverkiezingen in 2012 draai ik mee in het plaatselijke politieke circuit. Het vergt vaak veel puzzelwerk tussen de agenda van het bedrijf, het gezin en het diverse vrijwilligerswerk, maar het is ook leuk. Ik vertoef graag onder de mensen en met politiek kan ik mijn steentje bijdragen voor de sector.’

Met haar twaalfde plek als opvolger op de kieslijst is er voor haar geen sprake van een verkiesbare plaats. Maar dat deert Hilde niet.

‘Ik voel wel dat ik serieus genomen word en dat er vaak om advies gevraagd wordt wanneer het over landbouwdossiers gaat’, ervaart ze. Dat geldt niet alleen voor de politiek, maar ook voor gewone doorsnee burgers. ‘De gemiddelde burger is echt weggegroeid van de landbouwsector. Veel mensen hebben amper het besef dat landbouw en voeding direct aan elkaar gerelateerd zijn. Nu ze mijn gezicht langs de weg zien en ze weten dat ik uit een landbouwmidden kom, spreken ze me daar sneller over aan.’ Zo krijgt Hilde soms vragen of je op landbouwbedrijven ook bepaalde producten kunt kopen. ‘De consument weet niet meer welk product op welke plaats en op welk tijdstip te vinden is. Door dat opnieuw aan te leren komt er vanzelf meer draagvlak voor de landbouw.’

V E E T E E LT

VX08_even geen boer.indd 15

M E I

1

2 0 1 4

15

06-05-14 09:12

B E D R I J F S R E P O RTA G E

Arjan en Saskia van Erp Tweehonderd koeien houden in een hoog geautomatiseerd systeem. Dat was het doel van de familie Van Erp, die afgelopen winter een nieuwe stal in gebruik nam.

Aantal koeien: Melkquotum: Hoeveelheid land: Gedwongen afvoer:

Midwolda

160 1.500.000 liter 105 hectare < 20 procent

Saskia en Arjan van Erp

Het staldak ligt vol met zonnepanelen

Midwolderfokkers Arjan en Saskia van Erp: ‘We zijn ons bewust van onze hoge kosten, maar dit is de strategie die bij ons past’

Tellen onder de streep De fokkers van stieren als Goldmar, Douglas en Mardonno namen afgelopen winter een fonkelnieuwe stal in gebruik. Familie Van Erp uit het Groningse Midwolda aarzelde niet om stevig te investeren in dierwelzijn en automatisering. Ze zien extra investeringen als een plus. tekst Tijmen van Zessen

VX08_bedrijfsrep van Erp.indd 16

video-impressie www.veeteelt.nl

05-05-14 14:44

Links de voorraadbak voor zaagsel

A

chter de nieuwe stal rijdt een trekker met dumper weg met een vracht grond. Het is een restant van de grond die vrijkwam bij het uitgraven van de mestkelder. Al met al moet het een flinke berg grond zijn geweest, want de nieuwe stal van Arjan (39) en Saskia (37) van Erp is 50 meter lang en 45 meter breed. Samen met Arjans ouders Jan (63) en Nelly (65) hebben ze een melkveebedrijf in Midwolda. Door de forse breedtemaat van de stal kwam de nokhoogte uit op 14 meter.

‘Aanvankelijk was het de bedoeling om een serrestal te bouwen, maar daar wilde de welstandscommissie niet aan meewerken. De dakhelling voor traditionele

De zelfrijdende voermengwagen

De nieuwe stal staat achter de oude stal

bouw staat vast en zodoende is de nokhoogte hierop uitgekomen’, legt Arjan uit.

Met een Facebook-pagina hielden Arjan en Saskia de mensen uit de buurt op de hoogte van de bouwplannen. ‘We zitten hier kort langs de provinciale weg en willen mensen laten zien wat we doen’, vertelt Saskia. ‘Het was wel even wennen om alle vaktermen om te zetten in burgertaal. Een afkalfstal is een kraamafdeling en de droge koeien zijn koeien met zwangerschapsverlof.’

De investering in automatisering sprak voor Van Erp voor zich. ‘Ons doel is tweehonderd koeien houden in een hoog geautomatiseerd systeem waarbij het landwerk voor een groot deel aan de loonwerker wordt uitbesteed’, vat Arjan zijn ambitie samen.

Apart melken voor droogstand De nieuwe stal biedt ruimte aan 170 melkkoeien. Van Erp bouwde de stal tegen de achtergevel van de oude ligboxenstal aan.

In deze stal huisvest het bedrijf de dertig droge koeien en een deel van het jongvee.

De oude stal biedt ook plaats aan de afkalfruimte, een ziekenstal en in het achterste deel aan koeien die bijna droog gaan. ‘In die ruimte kunnen we de koeien apart voeren, zodat de melkproductie voldoende daalt om ze zonder antibiotica droog te kunnen zetten. We kunnen deze dieren door de robot laten melken omdat onze melkrobot van twee kanten koeien kan inlaten. Koeien die ik droog wil zetten, zitten rechts van de robot, de andere koeien links van de robot.’

Arjan van Erp melkt zijn koeien met drie melkrobots van Boumatic. Het systeem sluit de koeien door de achterbenen aan en er draaien er wereldwijd inmiddels 200. ‘Boumatic is een groot melkmachinemerk, maar met melkrobots is het nog een nieuwe speler. Het voordeel van achterwaarts aansluiten vind ik de rust waarmee het gepaard gaat. Een ander voordeel is dat de transponders van Boumatic van dezelfde producent zijn als die van het Ovalert-systeem waarmee ik per se wilde werken. Dat bespaarde ons de kosten voor een extra set transponders’, verklaart Van Erp. Hij maakt er geen geheim van dat Boumatic graag wilde leveren en daarom ook het scherpst was met de offerte.

Sociaal aanvaardbare tijden Sinds 2008 heeft Arjan van Erp ervaring met automatisch melken. De tweedehands A2-robot van Lely molk een deel van de 140 koeien, de rest ging dagelijks door de oude visgraatmelkstal. ‘Het voordeel van automatisch melken is dat je het werk rond kunt zetten op sociaal aanvaardbare tijden. De onderhoudskosten zijn weliswaar hoger dan in een traditionele melkstal, maar de personeelskosten zijn lager. En storingen zijn er ook, maar er zijn veel meer momenten dat het wel goed gaat.’ Saskia knikt en vult Arjan aan: ‘De tijdstippen van het melken zijn ook de drukste momenten in je gezin.

Het is etenstijd, de kinderen moeten naar school of naar sport. Wij hebben een jong gezin met vier kinderen, daar willen we ook tijd voor maken.’

In de oude ligboxenstal van 1981 was geen ruimte om een tweede robot te plaatsen. Daarom werd besloten tot nieuwbouw, waarbij de veestapel werd uitgebreid tot tweehonderd koeien.

Automatisch boxen instrooien Van Erp automatiseerde niet alleen het melken, ook het instrooien van de diepstrooiselboxen is een nagenoeg automatisch proces. Via een vijzel en een serie valpijpen (één per vier boxen) wordt met één druk op de knop het zaagsel vanuit een voorraadbak naar de ligboxen gebracht. Tijdens het opschonen van de boxen hoeft Van Erp het zaagsel alleen nog maar te verdelen over het ligbed. ‘Na het melken en voeren is boxen instrooien de grootste piek in dagelijks terugkerende arbeid. Voor ons was dat een reden om daarin te investeren. Het maaien van gras is maar een paar keer per jaar, dat soort

V E E T E E LT

VX08_bedrijfsrep van Erp.indd 17

M E I

1

2 0 1 4

17

05-05-14 14:44

B E D R I J F S R E P O RTA G E

werkzaamheden is beter op te vangen met loonwerk of externe krachten. Dagelijks werk willen we zo veel mogelijk automatiseren.’

Toch is het in de nieuwe stal lang zoeken naar een automatisch voersysteem. Van Erp koos in plaats daarvan voor een zelfrijdende voermengwagen. ‘Wij voeren relatief veel voersoorten en met dit systeem kun je die snel laden. Bovendien voeren we hiermee ook het jongvee dat bij mijn ouders staat, op een bedrijf hier tweeënhalve kilometer vandaan.’

Een voeraanschuifsysteem van JOZ maakt de reeks aan automatiseringstechniek compleet. ‘Het is een model dat nog niet op de markt is, we zijn er nu mee aan het testen.’

Minder brandjes blussen Los van de automatisering zit de stal vol met de nieuwste inzichten rondom stalinrichting. De glasfiber boxafscheiding is flexibel en voorkomt dat koeien zich bezeren aan de box. ‘In Amerika is er al langer ervaring mee en het kan tegen een stootje. Het is tien procent duurder dan een stalen boxafscheiding, maar we wilden een koevriendelijke stal bouwen. Dat betekent zo min mogelijk staal en beton’, licht Arjan toe. Zo is de emissiearme sleuvenvloer voorzien van twee stroken rubber van 60 centimeter. Saskia merkt dat de koeien hier graag op lopen. ‘Er zijn koeien die niet van het rubber af willen als je ze ophaalt. Dat zegt toch genoeg? Je hoeft een koe niet uit te leggen wat lekker loopt.’

Een koevriendelijke stal is mooi voor de koe, Linksboven: stroken rubber op de vloer Linksmidden: de testversie van de JOZvoeraanschuifrobot Linksonder: De koeien kunnen de Boumaticmelkrobot aan beide zijden verlaten Onder: De ligboxen zijn van glasfiber en daardoor flexibel en koevriendelijk

18

V E E T E E LT

VX08_bedrijfsrep van Erp.indd 18

MEI

1

2014

05-05-14 14:44

dat zullen weinig mensen tegenspreken.

Maar is het ook mooi voor de portemonnee? De investering in de stal kwam in totaal uit op 7500 euro per koeplaats, inclusief stalinrichting, melkrobots, zonnepanelen en renovatie van de oude stal.

Van Erp onderkent dat dit bedrag fors is en weet dat er nog een bedrijfsovername aankomt. De hoge financiering na die bedrijfsovername zet het bedrijf voor een uitdaging, weet Van Erp. Toch hebben Arjan en Saskia de overtuiging dat de prijzige keuzes in de stal het rendement niet ondermijnen. ‘Als je goed bent voor de koe, dan is ze dat ook voor jou’, stelt Saskia beslist. Arjan knikt. ‘In een diervriendelijke stal hoef je minder brandjes te blussen, zijn er minder koeien waarbij het even tegenzit. We zijn ons bewust van onze hoge kosten, maar dat is de strategie die bij ons past. Het gaat erom wat er onder aan de streep overblijft, we houden er niet van om anderen te kopiëren.’

Arjan let bij de beoordeling van zijn bedrijf vooral op technische kengetallen als de bsk of het kvem-verbruik per honderd kilo melk. ‘Die cijfers geven het vakmanschap weer. Het verbruik aan kvem uit aangekocht voer zit op 23,6 kvem per 100 kilo melk, dat is 3,5 kvem minder dan gemiddeld.’

Lage gedwongen afvoer De hoge kosten moeten zich volgens Van Erp ook terugverdienen uit een hoge productie per koe en een hoge omzet en aanwas. Het rollend jaargemiddelde ligt op 9697 kg melk met 4,26% vet en 3,47% eiwit. De omzet en aanwas lag in 2013 op 6,77 euro per honderd kg melk, bijna twee keer zo hoog als op een doorsnee bedrijf. ‘De gedwongen afvoer lag in de

oude stal al beneden de twintig procent en dat kunnen we met een koevriendelijke stal zo houden. Dat betekent dat er meer dieren voor export weg kunnen.’

Maar de belangrijkste verklaring voor de hoge post omzet en aanwas zijn de inkomsten uit fokkerij. ‘Jaarlijks spoelen we zo’n 25 dieren en daar proberen we vooral via de verkoop van embryo’s wat mee te verdienen. De kans dat je een stiertje aflevert aan de ki is sinds de intrede van genomics vrij klein, die inkomsten zie ik meer als een extraatje.’

De fokkerijprestaties van het Midwolderfokbedrijf bleven tijdens de laatste indexdraai in elk geval niet onopgemerkt.

Midwolder Goldmar (v. Goldwyn) manifesteerde zich als de hoogste debutant tussen de dochtergeteste stieren. Net als zijn halfbroers Douglas (v. Mascol) en Mardonno (v. Mascol) is hij een zoon van Midwolder Marjon. Zij is op haar beurt een volle zus van Etazon Renate, de moeder van onder meer Atlantic en Astro.

‘Marjon was voor ons een voorbeeldkoe.

Ze had kracht en met 87 punten heel goed exterieur.’ Marjon is twee jaar gespoeld en Van Erp betreurt het dat ze na haar tweede kalving niet meer drachtig werd.

De meest in het oog springende dochter van Marjon is op dit moment Marjon 15 (v. Mascol). ‘Ze was stiermoeder en heeft onlangs voor de derde keer gekalfd. Ze heeft 85 punten en een Fanaticvaarskalf uit haar is momenteel een van de hoogste Fanatics van Nederland.’

Hard werken voor lage gehalten Het stiergebruik op het Midwolderfokbedrijf bestaat voor een derde uit genoomstieren en voor een derde uit fokstieren.

De rest van de dieren kalft van een em-

Stiermoeder Midwolder Marjon (v. O Man)

bryo. ‘We gebruiken nog steeds Fidelity, Cricket en Paramount en zetten Douglas en Goldmar ook in. Met jonge actuele stieren willen we zo veel mogelijk spreiden, op dit moment doen we dat met Sundance, Danno, Vitesse en Rocky’, vertelt Van Erp. In de fokkerij legt hij het accent op productie, benen en kruisligging. Binnen de productie vindt Arjan de kilo’s eiwit belangrijk, maar wil hij de gehalten niet uit het oog verliezen. ‘Koeien met lage gehalten moeten voor dezelfde kilo’s eiwit meer melk maken. Daar moeten ze harder voor werken en uiteindelijk moeten ze dat wel aankunnen.’

Binnenkort gaan de koeien voor het eerst vanuit de nieuwe stal naar buiten. De selectiepoorten staan al klaar voor montage. ‘We zijn in deze regio een van de weinige melkveehouders die nog weiden, maar wij vinden dat weidegang een bijdrage levert aan het imago van de melkveehouderij. Het is niet voor niets dat FrieslandCampina voor de Campinaopenboerderijdagen alleen bedrijven benadert die weiden. De meest voorkomende vraag die burgers stellen, is of de koeien weiden.’ l

Open dag 6 juni Familie Van Erp organiseert op 6 juni een open dag voor veehouders. Wie meer wil weten over de snufjes in de nieuwe stal, is welkom aan de Gereweg 2 in Midwolda. In dezelfde week zet het bedrijf ook de deuren open in het kader van de Campina-openboerderijdagen.

V E E T E EV LETE TJ EA ENLUT A M R IE I 1 /1 2 2 20 01 04 9

VX08_bedrijfsrep van Erp.indd 19

19

05-05-14 14:44

PowerMelken leg het fundament voor een rendabele melkveehouderij Wa-Del Surefire: gezond en vruchtbaar

Wie van ras melkkoeien houdt heeft met SUREFIRE een stier gevonden die ook de vruchtbaarheid én de uiergezondheid verbetert. De 700 melkgevende Amerikaanse dochters van deze Ramoszoon bezitten fraai exterieur (met sterk beenwerk) en zorgen voor hoge levensproducties.

Genes Diffusion B.V. is een toonaangevend bedrijf op het gebied van genetica in de melkveehouderijsector en is sinds november 2013 ook de exclusieve distributeur van het CRI-pakket, waardoor het aanbod is Nederlands, Amerikaans of vergroot met internationale topstieren.

Frans, de stieren van Ge-

Daarom is Genes Diffusion B.V. per direct op zoek naar nes Diffusion zijn stuk voor een enthousiaste: stuk toppers door een hoge

vertegenwoordiger/ fokkerijspecialist

melkproductie te koppelen

• +1213 kilo melk • Celgetal 107 (fulltime) (m/v) voor Midden• Vruchtbaarheid 102 • 111 exterieur • aAa 645 Taken en verantwoordelijkheden:

aan sterk exterieur, goede

en/of Zuid-Nederland gezondheid, beste vruchtbaarheid én lange levens-

– De verkoop van sperma in de regio Midden- en/of duur.Zuid-Nederland Totaal stieren waar– U bent verantwoordelijk voor het onderhouden en uitbreiden van het Va-Early-Dwan Sudan CRI: hoge outcross stier mee u als melkveehouder klantenbestand – U ondersteunt melkveehouders met deskundig fokkerijadvies om hun het fundament legt voor doelstelling te bereiken Met Jammer en Sailor – U werkt actief aan het uitbreiden van uw foktechnische kennis en in zijn afstamming is een rendabele melkveecommerciële vaardigheden SUDAN een outcross

21 mei

stier met cijfers op topniveau. Met een prima productie, goede levensduur, uiergezondheid én sterk exterieur is SUDAN een uitstekende keus voor veehouders die op zoek zijn naar bloedverversing.

SPECIAL HUISVESTING; KLIMAATBEHEERSING

U kunt uw advertentieruimte reserveren t/m 13 mei Bel: +31 (0)26 38 98 820/823 of e-mail: advertenties@crv4all.com

houderij en koeien fokt

Functie-eisen:

waarmee u kunt POWER-

– Ruime kennis van en ervaring met de fokkerij – Goede contactuele en commerciële vaardigheden MELKEN. – Flexibele, zelfstandige en klantgerichte instelling – Woonachtig in Midden- en/of Zuid-Nederland Voor meer informatie kunt u contact opnemen met Henk Oldeman: 06-53112469 Bent u geïnteresseerd in deze functie, stuur dan uw reactie voorzien van cv vóór 22 mei naar: • Outcross Genes Diffusion B.V. • +1185 kilo melk Postbus 24 • 110 exterieur 7730 AA OMMEN • Uiergezondheid 105 per mail naar: info@genesdiffusion.nl • Levensduur:Of +464

Uw vooruitgang, onze passie

www.genesdiffusion.net

www.genesdiffusion.net Postbus 24 | 7730 AA Ommen | Tel.: 0529 45 00 45 | Fax: 0529 45 00 50

20

VX08_p20.indd 20

V E E T E E LT

MEI

1

2014

GenDiff_2014_04_Veeteelt_NL.indd 1

02-04-14 14:45

05-05-14 14:00

U I T

D E

D I E R E N A RT S P R A K T I J K T O O N

M E E S T E R S

Aan de hand van praktijkvoorbeelden schrijven drie dierenartsen over ziekten in de melkveehouderij. Dierenarts Toon Meesters uit Roosendaal, Jef Laureyns, verbonden aan de Universiteit Gent (en dierenarts te Merelbeke) en Jan Dijkhuizen, werkzaam bij de Graafschap dierenartsen te Vorden, wisselen elkaar af bij een beschrijving van ziektebeeld tot behandeling.

Bij voorkeur drie liter binnen een uur na de geboorte

Biest als basis D

eze morgen verliep de maandelijkse bedrijfscontrole vlot.

Ondertussen was er in de afkalfstal zonder problemen een kalfje geboren. De veehouder had inmiddels het naveltje al ontsmet. ‘Het is een vaarskalfje’, klonk het. ‘Nu ga ik het kalf naar de iglo brengen, de koe nog uitmelken en het kalf biest geven, want die ellende van toen wil ik liever niet meer meemaken.’

Tot een half jaar geleden liet de veehouder gewoonlijk het kalf de eerste dag bij de moeder, dat was immers wel zo mooi en zo natuurlijk. Totdat enkele kalfjes last kregen van diarree. Hoewel er geen enkele van de kalveren doodging, resulteerde dit wel in een behoorlijke groeivertraging. Eén kalf had zelfs een infuus nodig.

Het verzorgen van de zwakke kalveren betekende voor de veehouder nogal wat extra werk. Hij moest de zieke kalveren tweemaal daags elektrolytenoplossing geven en had extra werk door het toedienen van medicijnen en het warm houden van de kalveren.

Uit het bloedonderzoek – gedaan op de vierde levensdag – bleek toen dat de hoeveelheid antilichamen IgG in het bloed van deze kalveren veel te laag was. Door de matige biestopname namen de kalveren onvoldoende voeding en onvoldoende antistoffen op met als resultaat een sterk verlaagde weerstand.

Het veranderen van de werkwijze na afkalven was de oplossing van dit kalverprobleem. De veehouder haalt de kalveren nu onmiddellijk na de geboorte bij hun moeder weg. Bijkomend voordeel van die methode is de hogere drogestofopname van de pas gekalfde koe als het kalf onmiddellijk na de geboorte wordt weggehaald.

De encyclopedie biest of colostrum Kalveren worden geboren zonder antilichamen tegen welke ziekte dan ook.

De darmen van een pasgeboren kalf kunnen gedurende 24 uur grote moleculen, zoals antilichamen, direct opnemen in het bloed. Let wel: twaalf uur na de geboorte is deze directe opnamemogelijkheid al met de helft verminderd.

Naast heel veel antistoffen bevat biest veel witte bloedcellen, vitaminen, diverse immuunstoffen en energierijke voe-

dingsstoffen. De leeftijd van de koe en het rantsoen in de close-up-periode, met name voldoende eiwit, bepalen mede de kwaliteit van de biest. Het vaccineren van het moederdier een maand voor afkalven verhoogt de hoeveelheid antistoffen. Met een biestmeter kan de biestkwaliteit op een snelle en eenvoudige wijze gecontroleerd worden.

Naast de kwaliteit is met name de hoeveelheid biest die binnen twaalf uur na de geboorte wordt opgenomen, bepalend voor de weerstand. Optimaal is drie liter binnen een uur na de geboorte van het kalf en in totaal minimaal zes liter de eerste dag. Als het kalf de eerste keer niets of niet voldoende biest opneemt, is ingeven met de sonde een noodzakelijke maatregel.

V E E T E E LT

VX08_dap.indd 21

M E I

1

2 0 1 4

21

05-05-14 09:14

R U W V O E RT E E LT

Akkerbouwmatiger onkruid in mais bestrijden zorgt voor beter resultaat

Weer bepaalt succes bij onkruidbestrijding Inspelen op de weersomstandigheden en niet schromen om al vóór opkomst een behandeling toe te passen. Dat bepaalt of onkruidbestrijding in mais succesvol is. Dit seizoen liggen vooral nakiemers van onkruiden op klei- en leemgronden op de loer, omdat veel mais gezaaid is in een droge bodem met veel kluiten. tekst Sjoerd Hofstee

E

en goede onkruidbestrijding is de basis van een goede snijmaisopbrengst.

Een publicatie uit 2013 van het Vlaamse Landbouwcentrum voor Voedergewassen (LCV) spreekt over 10 tot 20 procent opbrengstverlies bij een snijmaisperceel dat twee tot drie weken kampt met stevige onkruidconcurrentie.

Van het nut van onkruidbestrijding zijn boeren en zeker adviseurs dan ook wel overtuigd. Volgens de laatsten handelen melkveehouders daar echter vaak niet naar. ‘Op negentig procent van de snijmaispercelen komt de loonwerker maximaal één maal om te spuiten tegen onkruid’, zegt productmanager Henco Bouma van BASF. ‘Dat komt doordat de melkveehouder kostprijsgedreven re-

kent. Een akkerbouwer kijkt veel meer naar het eindresultaat. Dat maakt dat akkerbouwers ook eerder en vaker een extra behandeling inzetten.’

Onkruiddruk hoog dit jaar Volgens Henco Bouma leert onderzoek en ervaring vanuit de akkerbouw dat onkruidbestrijding voor opkomst van het maisgewas resulteert in een betere opbrengst. ‘Die boodschap slaat echter bij veel melkveehouders niet aan. Ze houden de kosten op korte termijn liever laag.’

De productmanager ziet dat als een gegeven en richt zich daarom op optimalisatie van de bespuitingen die wel gedaan worden. ‘Als de maisplanten straks rond

het vierbladstadium zijn, moet het gewas gespoten worden. Als er gekozen wordt voor een mix van middelen, verwacht ik dat bodemherbiciden dit jaar extra belangrijk zijn. Doordat we gemiddeld eerder zaaien, is het seizoen ook langer. De groei van het maisgewas reageert vooral ook op de lengte van de dag.

Een dag halverwege april is nu eenmaal korter dan een dag begin mei en daardoor is de onkruiddruk vanuit de bodem dit jaar hoger.’

Zaaibed met veel kluiten Dick Middag, technisch specialist plant van ForFarmers, deelt de mening van Bouma dat de onkruiddruk wel eens hoog kan zijn dit jaar. En dan vooral later in het jaar op klei- en leemgronden.

‘In veel regio’s is namelijk mais gezaaid in een zaaibed met veel kluiten. Als hier straks onkruidbestrijding op plaatsvindt, is de kans groot dat het resultaat tegenvalt. De kluiten schermen immers een deel van de bodem af en het middel maakt zo niet overal contact. Dit is op kleigronden deels te verhelpen door na het zaaien met een cambridgerol het perceel te bewerken.’

Onkruid in een maisperceel is vervelend omdat het concurreert met de mais-

Hulp van wiedeg voor beter resultaat Bas ten Hove in Mariënheem zaaide op 22 april 15,5 hectare snijmais. Die spuit hij binnenkort zelf tegen onkruid. ‘Mijn vader deed het spuiten zelf ook al, ik heb dat overgenomen. Extra voordeel van zelf spuiten is dat je meer betrokken blijft bij het gewas’, stelt Ten Hove.

Als deelnemer van de MaisChallenge, die Limagrain en NAJK organiseren, wil de jonge ondernemer graag betrokken en bewust bezig zijn. Onkruidbestrijding noemt hij daarbij essentieel. ‘Ik spuit maar één maal tegen onkruid, maar zoek wel bewust naar het beste moment.

Dat is meestal ’s ochtends vroeg of ’s avonds. Dan heb je namelijk het minste last van wind en in de ochtend is er vaak

22

V VE EE ET TE EE EL LT T J A M NE U I A1 R 2I 011/42

VX08_onkruidbestrijding mais.indd 22

ook een beetje dauw. Vooral als de grond droog is, is dat erg belangrijk. Anders nemen de bodem en de plant de middelen minder goed op.’

Samen met zijn adviseur van ForFarmers inspecteert Ten Hove eerst het veld voor hij gaat spuiten. Gezamenlijk selecteren ze dan een cocktail van middelen die ingezet worden.

Dit jaar bewerkte de melkveehouder daarbij ook twee percelen na het zaaien met een wiedeg. Hiermee hoopt Ten Hove dat het spuiten straks nog beter tot zijn recht komt door een egalere bodem.

‘Zo probeer ik de maisteelt elk jaar te verbeteren, dat houdt het werk ook mooi’, besluit de ondernemer lachend.

2009

05-05-14 16:19

Onkruid beconcurreert de mais in het beginstadium, maar ook later in het seizoen

plant. Volgens Dick Middag speelt de concurrentieslag om vocht en voedingsstoffen in de bodem zich continu af. Dat begint bij het zaaien en eindigt pas bij het oogsten van de mais. ‘Het maisplantje heeft natuurlijk last van onkruid in het beginstadium van de groei. Maar het is een vergissing om te denken dat dat later in het seizoen niet meer speelt.

Daarom is een egaal zaaibed, op welke grondsoort dan ook, zo belangrijk.’

Het juiste tijdstip van onkruidbestrijding na opkomst ligt volgens de adviseurs rond het vierbladstadium. ‘Daarbij zijn de weersomstandigheden de bepalende factor voor succes’, vult Rob van Selst, van het aan Pioneer gelieerde maisadvies.nl, daarop aan. Hij stelt dat te veel wind en een droge grond funest zijn voor een goed resultaat. ‘Het weer is belangrijker dan de hoeveelheid onkruid die in een perceel staat. Natuurlijk kan een loonwerker niet overal tegelijk spuiten, maar probeer het moment van spuiten als teler toch zo goed mogelijk met hem afstemmen. Het juiste moment kiezen levert echt winst op in de werking van de middelen.’

Strijd tegen bladvlekkenziekte Om de onkruiddruk te verlagen, adviseert Van Selst ook om wisselteelt toe te passen. Met name bij continuteelt is bladvlekkenziekte namelijk ook een probleem met veel impact. ‘Hoe groot die impact precies is, is niet te zeggen. Dat verschilt te veel per perceel en per seizoen. Bladvlekkenziekte komt vooral voor in groeizame en vochtige jaren en meer dan veel mensen denken. Dat komt doordat de ziekte soms niet of erg laat als zodanig wordt herkend.’

Henco Bouma herkent het beeld dat Van Selst schetst. In de strijd tegen bladvlekkenziekte brengt BASF daarom sinds vorig jaar Retengo Plus op de markt, speciaal om deze schimmelziekte tegen te gaan. ‘Sinds 2009 hebben wij dit middel ook in Nederland samen met PPO (Praktijkonderzoek Plant en Omgeving) uitvoerig getest. De resultaten hebben we door Schothorst Feed Research laten doorrekenen. Daaruit blijkt dat bij gebruik van dit middel de gemiddelde meeropbrengst van een hectare snijmais 250 euro is. Ook hiervoor moet de loonwerker een keer extra komen om te spuiten, alleen nu net voordat de mais in de pluim schiet en de druk van schimmels toeneemt. Dat kost inderdaad wat, maar die investering kan dus voor velen wel degelijk lonen.’ l

V E E T E E LT

VX08_onkruidbestrijding mais.indd 23

M E I

1

2 0 1 4

23

05-05-14 16:19

Veel veehouders investeren momenteel in Ovalert-vruchtbaarheidsmanagement.

Waar anderen vooral stappen tellen, gaat Ovalert een stap verder. Ovalert biedt u namelijk verrassend meer controle en informatie, en managet de volledige vruchtbaarheidscyclus van uw veestapel. Ovalert is efficiënter, biedt u dankzij de integratie met bijvoorbeeld SAP en VeeManager optimaal inzicht én u kunt alles zelf inregelen. Sperma Inclusief in Ovalert: een maandabonnement per koe en de zekerheid van de beste CRV-stier voor uw koeien.

Kortom, concrete voordelen. En dat levert op!

WILT U WETEN WAT INVESTEREN IN OVALERT U KAN OPLEVEREN? Neem dan contact op met de CRV Klantenservice voor een afspraak met een van onze vertegenwoordigers: (088) 00 24 440.

NIEUW IN OVALERT: VANAF NU OOK MET HALSBAND-RESPONDER

OVALERT.NL

467-13 Ovalert-NED.indd 1

13-01-14 09:42

agina 1

Immuunsysteem Koecomfort Koecomfort Het beste voor uw koeien ??

Het beste voor uw koeien ?? natuurlijk ste uw koeien ??uw op maat Het beste voor?? uw koeien koeien ?? ??in balans Koecomfort ste voor voor uw koeien op maat Het beste voor

ste voor koeien op maat Hetuw beste voor??uw koeien ??

Renovatie bij R-boxen R-boxen (ook (ook ingestorte) ingestorte) Zwevende Zwevende boxen boxen of of Grupstal Grupstal ?? ??

Renovatie of of nieuwbouw: nieuwbouw: bij Dual waterbed + Positiebox = Minder werk + Positiebox = Minder werk uw: bij R-boxen (ook ingestorte) Zwevende boxen of Grupstal Grupstal ??

Zwevende of ?? bij boxen R-boxen (ook ingestorte) ingestorte) Zwevende boxen of Grupstal ??

Renovatie of nieuwbouw: nieuwbouw: Zwevende boxen boxen of of Grupstal Grupstal ?? ??

Renovatie of bij R-boxen (ook Zwevende

Dual Waterbed !! lll Waterbed Waterbed !!

Dual Waterbed !! !!

Dual Waterbed !!

Waterbed !!

Dual Waterbed !!

Dual waterbed + Positiebox =ofMinder werk uw: bij R-boxen (ook ingestorte) Zwevende Grupstal ??

Renovatie of nieuwbouw: bij boxen R-boxen (ook ingestorte) Zwevende boxen of Grupstal ??

Meest duurzaam koematras, met eindeloos blijvende veerkracht. besparing opkoematras, strooisel enmet arbeid verdient het zichveerkracht. snel terug.

Meest duurzaam eindeloos blijvende duurzaam koematras, met eindeloos Door blijvende veerkracht.

Meest duurzaam duurzaam koematras, met met eindeloos eindeloos blijvende veerkracht.

Meest koematras, veerkracht.

Behoud vanop uw koeien en reduceren op blijvende dierenartskosten.

Door besparing strooisel en arbeid verdient het zich snel terug. terug. sparing op strooisel en arbeid verdient het zich snel terug.

Door besparing opkoematras, strooisel en enmet arbeid verdient het zich zichveerkracht. snel duurzaam koematras, met eindeloosDoor blijvende veerkracht.

Meestbesparing duurzaam eindeloos blijvende op strooisel arbeid verdient het snel terug. duurzaam koematras, met eindeloos blijvende veerkracht. houd van uw koeien en reduceren op dierenartskosten.

Meest duurzaam koematras, met eindeloos blijvende veerkracht.

Behoud van uw koeien en reduceren op dierenartskosten.

Conclusie: Meerwaarde zonder Behoud vanop uwstrooisel koeien en en reduceren op dierenartskosten. dierenartskosten. sparing het zich snel snel terug. ...natuurlijk gezonder!

Behoud van uw koeien op Door besparing enreduceren arbeid verdient hetmeerprijs zich snel snel terug. terug.! sparing op op strooisel strooisel en en arbeid arbeid verdient verdient het zich terug.

Door besparing strooisel en arbeid verdient het zich Vraag, op geheel vrijblijvend, naar onze referentieadressen. usie: Meerwaarde zonder meerprijs ! oud van uw koeien en reduceren op dierenartskosten.

Conclusie: Meerwaarde zonder meerprijsAanvullend Behoud van vanMeerwaarde uw koeien koeien en en reduceren reduceren op dierenartskosten. dierenartskosten. houd van uw koeien en reduceren op dierenartskosten.

Conclusie: zonder meerprijs !! voeder ter ondersteuning van Behoud uw op Vraag, geheel vrijblijvend, naar onze referentieadressen. de algemene gezondheid van rundvee

Conclusie: Meerwaarde zonder meerprijs !

Vraag, geheel vrijblijvend, naar onze referentieadressen.

Vraag,box geheel/ vrijblijvend, vrijblijvend, naar onze onze referentieadressen. referentieadressen.

Vraag, geheel naar Recht zonder liggen / Schone Weinig strooisel usie: meerprijs usie: Meerwaarde Meerwaarde zonder meerprijs !!

Conclusie: Meerwaarde zonder meerprijs !!

Meerwaarde zonder meerprijs Vraag, geheel vrijblijvend, naar onze referentieadressen.

Vraag, geheel vrijblijvend, naar onze referentieadressen.

Vraag, geheel vrijblijvend, naar naar onze onze referentieadressen. referentieadressen.

Recht liggen // Schone Schone box box // Weinig Weinig strooisel strooisel

VetrinolTM bevat een gepatenteerd knoflookextract afgeleid van 100% gestandaardiseerd en gestabiliseerd allicine.

Animal Health Europe B.V. Holland / International B.V. – E.H. Woltersweg 33 – 9831 TG Aduard – Tel.InQpharm 050-5732777 Bestellingen en klantenservice: 030 89 05 799

info-eu@inqpharm.com ternational B.V. – E.H. WolterswegHolland 33 – 9831International TG AduardB.V. – Tel. E.H. 050-5732777 Woltersweg 33 33 –– 9831 9831 TG TG Aduard Aduard –– Tel. Tel. 050-5732777 050-5732777 Holland // International B.V. –– E.H. Woltersweg

www.uierverzorging.nl www.uierverzorging.nl www.uierverzorging.nl www.uierverzorging.nl www.uierverzorging.nl www.buc-holland.com www.uierverzorging.nl www.uierverzorging.nl www.uierverzorging.nl www.uierverzorging.nl www.uierverzorging.nl

- www.vetrinol.com

Holland / International B.V. – E.H. Woltersweg 33 – 9831 TG Aduard – Tel. 050-5732777

ternational B.V. – E.H. WolterswegHolland 33 – 9831 TG AduardB.V. – Tel.– E.H. 050-5732777 / International Woltersweg 33 – 9831 TG Aduard – Tel. 050-5732777

ternational B.V. – E.H. WolterswegHolland 33 – 9831 TG AduardB.V. – Tel.– E.H. 050-5732777 / International Woltersweg 33 – 9831 TG Aduard – Tel. 050-5732777

SCHA

Ga voor een laag celgetal!

E L IJ K

BE

i? bij!

EN

W

PP

koeien met as komt, in zijn recht. prijsd. Met veestapel!

MEER MELK EN GEZONDER VEE

W ET

www.uierverzorging.nl EZEN

AL JARENLANG DÉ NUMMER 1 gefermenteerde gist; voor een optimale pensgezondheid en voerefficiëntie

Wetenschappelijk bewezen;

gram etmeel 21,98 ineens

Stabiliseert het pensmilieu en gaat pensverzuring tegen Stimuleert de groei van micro-organisme in de pens Verhoogt de melkproductie Verbetert de vertering en voerefficiëntie Verlaagt (kracht) voerkosten Verbetert de algemene gezondheid Unieke claim; Hogere droge stof opname bij verse koeien

BEREKEN UW VOORDEEL OP

GEZONDEPENS.NL

mail@speerstra.com

T +31 (0)514 569 001

ervaart.nl 26 62 27) jven

VX08_p25.indd 25

V E E T E E LT

21-05-2012 11:16:25

M E I

1

2 0 1 4

25

05-05-14 11:50

P R O F I E L KE E S

G O RT E R

Samenwerking moet voor nieuwe CRV-voorzitter Kees Gorter meerwaarde betekenen voor alle partijen

Voorzitter met gunfactor Kees Gorter hanteert de komende jaren de voorzittershamer van Leeftijd: 51 Opleiding: Hbo bedrijfskunde CRV-carrière: Lid raad van commissarissen CRV sinds 2006, CR Deltavoorzitter sinds 2010, CRV-voorzitter sinds 2014

W

aren het bewust prikkelende woorden? Kees Gorter was nog maar net officieel beëdigd als voorzitter van CRV en keek de algemene ledenvergadering uitdagend aan. ‘Fokkerij is niets anders dan het drachtig maken van een koe. Of je nu honderd of duizend koeien melkt, wanneer koeien niet drachtig worden, blijf je geen boer.’

De uitspraak wekte verbazing. Gorter was nog maar een paar uur ervoor gekozen tot voorzitter van een coöperatie waar juist fokkerij-inkomsten de koers bepalen. De kersverse voorzitter bagatelliseer-

CRV. De melkveehouder uit het Friese Makkinga is volgens mensen in zijn omgeving ambitieus, een echte coöperator, draalt niet en hecht grote waarde aan vertrouwen. tekst Jaap van der Knaap

de meteen in zijn eerste toespraak het onderwerp fokkerij tot hooguit een van de vele bedrijfsinstrumenten van een melkveebedrijf. ‘Goede genetica is uiteraard belangrijk, maar het bezitten en kunnen analyseren van data, dat wordt cruciaal voor de sector. En denken we voldoende aan de consument?’, vervolgde Gorter. ‘Hebben we voldoende gevoel of onze eindproducten aansluiten bij de wensen van de consument? De maatschappij wil duurzame zuivelproducten geproduceerd door gezonde dieren. Daar ligt een belangrijke taak voor CRV.’

Kees Gorter (51) is melkveehouder in Makkinga en sinds 2006 lid van de raad van commissarissen van CRV. Maar wat typeert de nieuwe CRV-voorzitter eigenlijk? De opvolger van Evert Alderkamp neemt in elk geval duidelijk geen blad voor de mond. Zo maakte hij er al bij zijn aantreden in 2006 als CRV-bestuurder geen geheim van dat hij zelf niets met fokkerij heeft, maar des te meer met diergezondheid en economie. Wat voor gevolgen heeft zijn benoeming voor de koers van CRV? De uitspraak over het belang van de

1

2

Kees Gorter: ‘Hebben we wel voldoende aandacht voor de wens van de consument?’

Bron: CRV-ledenvergadering 2014

4

26

V VE EE ET TE EE EL LT T J A M NE U I A1 R 2I 011/42

VX08_profiel Kees Gorter.indd 26

2009

05-05-14 13:39

maatschappij typeert Gorter in ieder geval volgens melkveehouder Cees Pieter van Burgsteden perfect. ‘Kees heeft een toekomstvisie voor ogen die verder gaat dan alleen de veehouderijsector. Hoe kunnen we de sector zo inrichten dat het hele platteland, de samenleving daar baat bij heeft? Het denken in kringlopen, in lokale productie, is iets waar Kees zich vijftien jaar geleden al over uitsprak. Hij was wat dat betreft zijn tijd ver vooruit.’

Visie over kringloopdenken Van Burgsteden is melkveehouder in Oosterwolde en was samen met varkenshouder Eric Douma en Kees Gorter initiatiefnemer van Stichting Natuurenergie Ooststellingwerf. Gedrieën investeerden ze in 2004-2005 op het erf van Gorter in een mestvergister. Daarin zou op termijn 100 hectare mais en 4000 kubieke meter mest zorgen voor de jaarlijkse opwekking van een miljoen kilowattuur aan energie.

‘We zagen kansen om digestaat, het restproduct van het vergisten, als kunstmest-

1

Commissaris van de Koningin John Jorritsma bezoekt de mestvergister

2

De start van SNO-energie met de onthulling van het naambord door de drie partners

3

Het einde van de mestvergistingsinstallatie

4

Evert Alderkamp overhandigt de voorzittershamer van CRV aan Kees Gorter

5

Melkveebedrijf Bruunshoge in april 2014

3

vervanger in te zetten. Die visie van kringloopdenken staat nog altijd als een huis, maar we hadden de tijd en de wetgeving niet mee’, stelt Van Burgsteden.

Verdubbelde prijzen voor mais, wegvallende subsidies, wetgeving, maar vooral ook terugtrekkende financierders zorgden voor een opeenstapeling van teleurstellingen. ‘Kees hield onvoorwaardelijk vast aan het plan, maar uiteindelijk zag ook hij onder ogen dat het langer doorgaan met vergisten alleen maar geld kostte’, aldus Van Burgsteden.

De samenwerking stopte noodgedwongen in 2010 en leverde ‘financiële kleerscheuren’ op voor alle drie partners. Spijt heeft Van Burgsteden niet. ‘We zijn nog steeds vrienden, ondanks de teleurstellingen. Onze samenwerking was hecht, we vertrouwden elkaar volledig. Als Kees een plan heeft, dan weet ik dat hij er voor honderd procent voor gaat. Hij verzamelt een groepje deskundigen om zich heen en bepaalt met hun kennis een eigen visie. Hij is een echte coöperator, hij wil dat van een samenwerking iedereen beter wordt. Daar gelooft hij heilig in. Kees zoekt en ziet altijd mogelijkheden om samen te werken.’

Gorter haalde afgelopen maand diverse media omdat zijn bedrijf als eerste een bijdrage heeft ontvangen uit het mestinvesteringsfonds. Op het erf in Makkinga wordt nu volop gewerkt om de vergister om te bouwen en geschikt te maken om de restwarmte van het vergisten te gebruiken om mest te hygiëniseren en exportwaardig te maken. ‘Een vette boter-

ham zal het niet opleveren’, zo meldde hij in Nieuwe Oogst. ‘Maar we hebben er wel een goed gevoel bij en het risico is beperkter dan in 2005.’

Hbo-diploma op latere leeftijd Gorter ziet vaak kansen vanwege een uitgebreid netwerk en zijn nieuwsgierigheid. ‘We hebben samen een aantal jaren op zaterdagmiddag een agrarisch radioprogramma gemaakt voor de lokale omroep Odrie uit Oosterwolde’, vertelt Evert de Boer, zorgboer in Oosterwolde. ‘We interviewden wekelijks mensen uit de sector en maakten een half uurtje radio.

Samen bereidden we het gesprek voor, maar Kees stelde uiteindelijk altijd de vragen. Kees kan goed luisteren en goed doorvragen. En hij stond natuurlijk met zijn eigen melkveebedrijf midden in de sector, hij wist precies wat er speelde.’

Gorter was in de jaren tachtig samen met zijn vrouw Conny gaan boeren op het ouderlijk bedrijf in Makkinga. Op jonge leeftijd was hij al actief op het bedrijf, omdat er van zijn studie niet veel terechtkwam.

Halverwege de havo stapte hij over naar het middelbaar agrarisch onderwijs, maar ook die opleiding maakte hij tot zijn moeders verdriet niet af. ‘Het was te vrijblijvend, Kees maakte er een potje van’, vertelt tweelingbroer Hans. Vader Albert, inmiddels overleden, stelde voor dat Kees maar thuis aan de slag moest om zijn tijd nuttiger in te vullen. Hij volgde nog wel een aantal praktische cursussen, waar uit bleek dat het niet afmaken van zijn studie vooral lag aan zijn inzet.

4

5

V E E T E E LT

VX08_profiel Kees Gorter.indd 27

M E I

1

2 0 1 4

27

05-05-14 09:39

P R O F I E L KE E S

G O RT E R

Ambitieus

Achteraan staan

‘Dat Kees nu voorzitter is, dat verbaast me eigenlijk niets.

Kees is best ambitieus. Hij is ook meer een CRV-voorzitter dan een CR Delta-voorzitter, de functie die hij laatste jaren bekleedde. Hij houdt van het internationale karakter van een organisatie als CRV.’

‘Kees kon alle rollen spelen, maar als er gezongen moest worden, zetten we hem achteraan, dat was niet zijn kracht.

Kees was vooral onze pr-man. Als er iets geregeld moest worden, dan stond hij altijd als eerste op. Hij wond iedereen om zijn vinger, tot de burgemeester aan toe.’

Cees Pieter van Burgsteden, melkveehouder en partner SNO Energie bv

Evert de Boer, zorgboer en medespeler van Stellingwerfs cabaret ‘Evenpies Bijpraoten’

Gunfactor

Draalt niet

‘De samenwerking tussen ons is voor Nederlandse landbouwbegrippen uniek. We horen mensen zich wel eens hardop afvragen of Kees niet te veel heeft weggegeven door met ons een samenwerking aan te gaan. Kees heeft inderdaad een gunfactor, maar we hebben een absoluut zakelijke relatie.’

‘Kees is nog maar een jaar voorzitter van Dorpsbelangen Makkinga, maar hij kan zich prima inleven in alle onderwerpen die bij ons voorbijkomen. Toen we hem vroegen voor het voorzitterschap, wilde hij geen nee zeggen, maar hij meldde wel dat het tussen allerlei zaken door moest gebeuren. Hij is een druk man en dat merk je ook in zijn besluitvorming. Hij draalt niet.’

Martin de Boer, zakelijk partner in melkveebedrijf Bruunshoge

Pas op latere leeftijd zag Gorter het nut van diploma’s en volgde hij een deeltijdopleiding aan de landbouwhogeschool in Dronten. Hij slaagde voor de studie bedrijfskunde in 2002 en maakte een afstudeerscriptie over energie uit biomassa.

‘Moeder was apetrots. Ze was onderwijzeres geweest en vond het vreselijk toen hij zonder diploma’s school verliet. Kees had eindelijk een diploma, al was het wel wat laat’, vertelt Hans.

Hans, die acht minuten ouder is, besloot 27 jaar geleden te emigreren naar Canada. In Manitoba melkt hij daar met zijn vrouw Nelleke 120 koeien. ‘Ik zag het niet voor me om samen te boeren in Makkinga. Kees en ik lijken niet alleen qua

Jan Wester, secretaris Dorpsbelangen Makkinga

uiterlijk op elkaar, maar ook qua karakter. We zijn rechtdoorzee en zoeken oplossingen. Dat hebben we van onze vader geleerd. Hard werken was goed, maar nadenken en bewust vooruitkijken was belangrijker. Misschien ben ik wel iets toegeeflijker. Al denk ik dat Kees inmiddels ook wel heeft geleerd dat je met goed luisteren en overleggen veel kunt bereiken.’

Actief in cabaretgroep Beide broers zijn volgens Durk Hoekstra van het type ‘we gaan ervoor, we doen het gewoon’. ‘Kees is wel wat meer de regisseur. Hij houdt ervan om mensen aan het werk te zetten om het plan uit te voeren.’

Hoekstra kent beide broers en hun oude-

re zus Joke vanuit zijn jeugd en werkt inmiddels weer samen met Kees in de dorpsraad Dorpsbelangen Makkinga.

‘Kees is geboren en getogen in Makkinga.

Hij kent iedereen en iedereen kent hem.

Hij staat voor iedereen klaar.’

Afgelopen jaar vervulde Gorter nog een belangrijke rol als voorzitter van Dorpsbelangen tijdens een informatiebijeenkomst rondom een mestsilodrama in Makkinga waarbij slachtoffers vielen. ‘Hij deed dat heel kundig, informatief, meelevend en hij koos de juiste woorden’, vertelt Jan Wester, die als secretaris van Dorpsbelangen de bijeenkomst volgde.

Gorter heeft zich altijd voor diverse besturen actief ingezet. Ook al wilde hij

6

Kees Gorter: ‘Een vette boterham wordt het mest hygiëniseren niet’ Bron: Nieuwe Oogst, 12 april 2014

7

28

V E E T E E LT

VX08_profiel Kees Gorter.indd 28

MEI

1

2014

05-05-14 09:39

graag thuis aan de slag, zijn ouders leerden hem wel dat de wereld meer te bieden heeft dan koeien melken. Zo meldde hij zich aan bij het Stellingwerfs cabaret, dat de naam ‘Evenpies Bijpraoten’ droeg.

Daar stond hij vijf winterseizoenen voor op de planken, vertelt Evert de Boer, die ook deel uitmaakte van de cabaretgroep.

‘We traden op in heel Noord-Nederland.

Op onze top speelden we voor een zaal van 1200 man en was van een hobby eigenlijk geen sprake meer. Zowel Kees als ik waren de enige melkveehouders van het gezelschap en we deden op het toneel alles zelf. Dat betekende dat we ’s avonds laat moesten afbreken, maar de volgende morgen stonden we wel weer vroeg in de melkput. Op het hoogtepunt van onze theatercarrière zijn we gestopt.’

Nieuw-Zeelandse samenwerking Na 25 jaar melkveehouder begon er wat te knagen bij Kees Gorter. Het was maar de vraag of een van zijn beide dochters het bedrijf zou willen overnemen. Zonder een nieuwe impuls vroeg Gorter zich af hoe de laatste fase van zijn melkveehouderscarrière eruit zou komen te zien.

‘Letterlijk vroeg Kees zich af hoe hij kon voorkomen dat het bedrijf zou indutten.

Ik vind het bijzonder dat je jezelf zo een

6

Stellingwerfs cabaret ‘Evenpies Bijpraoten’ met tweede van rechts Kees Gorter

7

Naambord SNO Energie bij het toegangshek van de mestvergister

8

Kees Gorter tussen zijn melkkoeien in Makkinga

9

April 2014: volop werkzaamheden om de vergister opnieuw bedrijfsklaar te maken

8

spiegel kunt voorhouden en op zoek gaat naar mogelijkheden om jezelf scherp te houden. Dat was het moment dat wij in beeld kwamen.’

Aan het woord is Martin de Boer. Hij heeft sinds drie jaar met zijn vrouw een vof-samenwerking met Kees en Conny. Martin en zijn vrouw Trijntje namen een aandeel in het vee en de machines en Kees en Conny bleven eigenaar van het land en de gebouwen. ‘Het is een soort sharemilking, naar Nieuw-Zeelands model’, aldus Martin. Sinds de samenwerking woont Martin op de boerderij en verhuisde Gorter met zijn gezin naar een huis een kilometer verderop. Martin is nu verantwoordelijk voor het dagelijks werk op het bedrijf.

‘Mijn vrouw en ik komen uit een “geplofte” maatschap, maar voor ons is deze nieuwe verantwoordelijkheid echt of we voor het eerst boeren. Dat levert Kees ook veel op. Hij ziet dat door de nieuwe energie die wij in het bedrijf stoppen, de melkproductie omhoog is gegaan en de tussenkalftijd dertig dagen korter is geworden.

Niet dat Kees het niet goed deed, maar hij had er gewoon geen tijd voor.’

De 165 melk- en kalfkoeien zijn jaarlijks goed voor 1,6 miljoen kg melk. Het doel van de vennoten is om de veestapel binnen tien jaar tijd uit te laten groeien naar 200 koeien met een jaarproductie van 2 miljoen kg melk.

Martin de Boer merkt dat Gorter iemand is die veel waarde hecht aan samenwerking en vertrouwen en langdurige relaties aangaat. ‘Het bedrijf werkt al meer dan 25 jaar met dezelfde dierenarts, dezelfde voerleverancier, loonwerker en dezelfde zuivelfabriek. Hij houdt mensen scherp, maar gunt ze ook hun deel van de winst uit de samenwerking. Ik merk dat je daar ook veel voor terugkrijgt. De loon-

werker zal bij ons echt zijn best doen om een gaatje te vinden als we op het laatste moment besluiten toch te willen kuilen.’

Dat Gorter via het bedrijf, dat de naam Bruunshoge voert, openstaat voor nieuwe ideeën, wordt duidelijk door de deelname aan het project Smart Dairy Farming.

Voor dit project steken de vennoten van Bruunshoge veel tijd in het verzamelen van allerlei data, bijeengebracht via sensoren. Niet voor niets refereerde Kees in zijn openingsspeech als voorzitter van CRV aan het belang van dataverzameling en data-analyse.

Type veroveraar Bang om zijn mening te ventileren is Gorter in elk geval niet, zo merkt Dirk Ryckaert op. De melkveehouder uit het Vlaamse Dikkelvenne kwam een jaar later dan Gorter in de raad van commissarissen van CRV en werkte in diverse commissies samen met hem. ‘Kees laat niet los wat hij oppakt, dat waardeer ik erg in hem.’

Ryckaert heeft wel moeten wennen aan de directheid. ‘Kees zijn tong is vlug, daarin vind ik hem een typische Nederlander. Hij is het type veroveraar dat graag zijn gezicht wil laten zien in het buitenland. In Vlaanderen zijn we afwachtender. Als bestuurder kon hij het zich permitteren om zich wat afzijdig te houden van de Vlaamse cultuur, de vleesveewereld. Maar als voorzitter kan dat niet meer. Om hier bij de veehouders binnen te geraken zal hij meer voeling moeten krijgen met onze manier van boeren.’

Maar Ryckaert twijfelt er niet aan of dat Gorter zal lukken. ‘Ik zie dat hij echt de intentie heeft om zich in te leven in materie. En nogmaals, als hij wat heeft opgepakt, dan laat hij dat niet meer los.’ l

9

V E E T E E LT

VX08_profiel Kees Gorter.indd 29

M E I

1

2 0 1 4

29

05-05-14 09:39

SERIE KRINGLOOPWIJZER M E S T P R O D U C T I E

Kringloopwijzer toont verborgen rendement

Rekenmachine voor mineralen

VEESTAPEL MEST

Laat je de Kringloopwijzer opstellen zonder er iets mee te doen,

GEWAS

dan is het zonde van het geld. Kom je daarentegen in beweging, dan ontstaat ruimte voor een verbetering in bedrijfsresultaat.

BODEM

tekst Tijmen van Zessen

De Kringloopwijzer geeft inzicht in de mineralenstromen en levert veel kengetallen op. Maar wat betekenen ze eigenlijk? Veeteelt legt het uit in een serie, samen met Michel de Haan en Barend Meerkerk, betrokken bij de ontwikkeling van de Kringloopwijzer.

Deel 1: Mestproductie Deel 2: Ammoniak Deel 3: Graslandproductie Deel 4: Maisproductie Deel 5: Bedrijfsoverzicht (uiteindelijk resultaat)

S

teeds meer melkveehouders raken bekend met de Kringloopwijzer. Het is een instrument waarmee een veehouder laat zien hoeveel mineralen er weglekken uit zijn bedrijf. ‘De Kringloopwijzer is niets meer dan een rekenmachine voor mineralen’, legt Wiebren van Stralen uit, beleidsadviseur mest en mineralen bij LTO. De Kringloopwijzer laat zien hoeveel fosfaat er is verbruikt voor een kilo melk.

‘Het is de kunst om zo zuinig mogelijk om te gaan met de mineralen. Daardoor

ben je als veehouder minder afhankelijk van aankoop van voer of kunstmest.’

Voorlopers belonen De Kringloopwijzer is ontstaan in het project Koeien & Kansen. Door de positieve ervaring daarin met het bedrijfsspecifiek berekenen van de mestproductie (via BEX) ontstond het idee voor de Kringloopwijzer. Projectmedewerker Michel de Haan legt uit dat BEX door de overheid erkend is als instrument om aan te tonen

Verschil in fosfaatbenutting van tien procent komt regelmatig voor PRAKTIJK – In de praktijk bestaan er grote verschillen in de benutting van stikstof en fosfaat. Figuur 1 geeft de variatie in fosfaatbenutting weer op basis van de Kringloopwijzer van 235 melkveebedrijven. ‘Bedrijven die veel mais voeren, hebben doorgaans een hogere benutting van fosfaat. Dat komt doordat mais weinig fosfor bevat en relatief veel energie, zodat koeien er makkelijk melk van geven. Hierdoor valt het voordeel van de Kringloopwijzer voor de produc-

tie van stikstof en fosfaat in de mest op intensievere bedrijven vaak hoger uit.

Intensieve bedrijven voeren doorgaans meer mais dan extensieve bedrijven. Bovendien hebben deze bedrijven vaak een ruwvoertekort, zodat eenvoudiger bijpassende voedermiddelen te kiezen zijn’, vertelt projectmedewerker Michel de Haan.

Uit de figuur blijkt dat een verschil in fosfaatbenutting van tien procent in de praktijk regelmatig voorkomt. ‘Dat bete-

Figuur 1 – Variatie in fosfaatefficiëntie op 235 melkveebedrijven

fosfaatefficiëntie (in procenten)

45 40 35 30 25 20 15

0

5.000

10.000

15.000

20.000 kg melk per hectare

30

V EETEE LT

MEI

VX08_SerieKringloopwijzerDeel1.indd 30

1

25.000

30.000

35.000

40.000

kent voor een bedrijf met een fosfaatproductie van 5000 kilo een voordeel van 500 kilo fosfaat. Druk je dat uit in mestafzet, dan bespaart dit bedrijf 300 kuub aan mestafzet’, vult projectmedewerker Barend Meerkerk aan. Door het invullen van de P-toets op de site van Wageningen UR kan elke veehouder die nog geen BEX of Kringloopwijzer heeft, de benutting van fosfor op zijn bedrijf berekenen. De streefwaarde van de fosfaatbenutting is 31 procent. Wie daaronder zit, kan volgens Meerkerk het best de rantsoensamenstelling aanpassen.

Bedrijven waar stikstof beperkend is, zouden scherper kunnen zijn op het ruw eiwit in het rantsoen, bijvoorbeeld door minder eiwitrijk krachtvoer te gebruiken. De Haan: ‘Het is overigens niet zo dat deelname aan de Kringloopwijzer betekent dat je moet stoppen met weiden.

Want zowel binnen de groep bedrijven die weidt als binnen de groep bedrijven die opstalt bestaat een grote variatie in grasopbrengst en mineralenbenutting.

We zien weiders met een hoge en lage grasopbrengst, maar ook opstallers.’

2013

02-05-14 09:55

r De mestbenutting op het Kringloopwijzer-formulier

Berekening mestproductie van een melkveebedrijf KENGETAL – De Kringloopwijzer levert een reeks aan kengetallen. Dit deel van de serie Kringloopwijzer staat stil bij de mestproductie en de benutting van stikstof en fosfaat via de voeding. Op het formulier staan deze cijfers bovenaan (zie pop-up). Naast de kolom met de bedrijfseigen resultaten staat een kolom met referentiewaarden (een kolom met vergelijkbare bedrijven) en een kolom met forfaitaire/normwaarden. Met kleur en de lettertekens x, v en o is direct in beeld

hoe het bedrijf presteert ten opzichte van de referentiewaarde van de collega’s.

Het programma berekent de mestproductie door de behoefte aan stikstof en fosfaat van de veestapel te bepalen. Deze is afhankelijk van het productieniveau van de koeien en de hoeveelheid jongvee. Vervolgens wordt dit getal verminderd met de hoeveelheden stikstof en fosfaat die opgaan in groei (onderhoud) en in melk. Wat dan resteert aan fosfaat

en stikstof deelt het programma door het aantal koeien. De excretie per koe (mestproductie) staat nu vast.

De benutting aan stikstof en fosfaat berekent het programma door de afvoer (melk en vlees) te delen door de opname aan stikstof en fosfaat. Onder andere hiervoor is het opmeten van voervoorraden en het analyseren van ruwvoer noodzakelijk. Het programma corrigeert voor mutaties in de voorraden bij de overgang naar een nieuw jaar.

wat de echte excretie van stikstof en fosfaat is door de veestapel. De ambitie is dat de Kringloopwijzer hierin volgt. ‘Als je aantoont dat je meer fosfaat van het land haalt dan er op basis van forfaitaire normen mag worden bemest, dan mag je binnenkort waarschijnlijk een hogere bemestingsnorm toepassen.’

In juli 2013 ondertekenden LTO, NZO en Nevedi de intentieverklaring ‘Sturen op mineralenefficiëntie via de Kringloopwijzer’. In de verklaring is afgesproken dat bedrijven met een fosfaatoverschot vanaf 2015 verplicht zijn om de Kringloopwijzer in te vullen. Wiebren van Stralen: ‘We willen de voorlopers in de sector graag belonen. Tot voor kort was het zo dat iedereen werd afgerekend op gemiddelde normen. Maar dan spreek je bedrijven waar het hapert niet aan en straf je de bedrijven die bovengemiddeld presteren.’

Van Stralen werkte voorheen als veevoeradviseur en merkt dat de bedrijven die hij toen in de kopgroep van studieclubs tegenkwam, er nu ook in de Kringloopwijzer sterk uitkomen. ‘De Kringloopwijzer laat in feite op een andere manier zien waarom het ene bedrijf aan dezelfde kilo melk twee keer zoveel kan verdienen als

het andere bedrijf. De eerste slag is vaak het afstemmen van de hoeveelheid fosfaat die wordt gevoerd met de hoeveelheid die nodig is. Voer je vijf procent fosfaat en is er maar vier procent nodig, dan is er door de voerkraan dicht te draaien snel wat te verdienen. Je bedrijf is een lekke emmer is en de Kringloopwijzer laat zien waar het gaatje zit.’

Bedrijfsvoering aanpassen Deze ‘lekkage’ kan een bedrijf veel geld kosten, weet ook Barend Meerkerk, projectmedewerker in de ontwikkeling van de Kringloopwijzer. ‘Het ene bedrijf laat wat liggen bij de veebenutting, terwijl een ander winst kan boeken in de benutting van de mest, de bodem of het gewas. Met de Kringloopwijzer doe je niets anders dan in beeld brengen waar de verliezen aan stikstof en fosfaat optreden.’

Het verkrijgen van inzicht in de mineralenefficiëntie is nuttig voor een melkveehouder, maar het levert pas echt rendement op als er bereidheid is om de bedrijfsvoering te willen aanpassen. Zonder die insteek heeft het invullen van de Kringloopwijzer weinig zin. l

VE E T E E LT

VX08_SerieKringloopwijzerDeel1.indd 31

M E I

1

2 0 1 3

31

02-05-14 09:55

32

VX08_p32.indd 32

V E E T E E LT

MEI

1

2014

05-05-14 11:26

S E R IE

K A M P I O E N E N

I N

D E

K I J K E R

Op weg naar de NRM van 2014 blikt Veeteelt terug op de dertiende NRM in 2012. In de komende nummers aandacht voor de (reserve)kampioenen van toen. Wie wonnen er, hoe is het deze koeien sindsdien vergaan en gaan ze hun titel verdedigen?

J I M M .

H O L S TE I N

H E L L E N

5 8 9

ALGEMEEN

KAMPIOENE

ZWARTBONT

John de Vries: ‘Hellen is mooi uitgegroeid tot grote, zware koe’ ‘Zo hoort een moderne holsteinkoe eruit te zien. Hellen is een koe waar iedere Europese veehouder naar mag streven.’

Jurylid Tjebbe Huybrechts stak tijdens de NRM in 2012 de loftrompet over Jimm. Holstein Hellen 589. Als jonge tweedekalfskoe veroverde de Shottledochter van John de Vries uit Boijl het algemeen kampioenschap op de NRM. Haar titel verdedigen zit er voor Hellen niet in. Niet dat ze er momenteel niet goed voor staat. Net als twee jaar geleden kalft ze dit keer ruim een maand voor de NRM. ‘Ze is mooi uitgegroeid en een grote, zware koe geworden’, geeft De Vries aan. De reden voor het feit dat Hellen niet opnieuw naar Zwolle afreist, is dat De Vries na de NRM in 2012 door een combinatie van factoren een punt achter zijn carrière als keuringsdeelnemer heeft gezet. ‘Nee, het kriebelt niet nu de NRM nadert. Ik heb er twee jaar

M A R I E G O L D

geleden echt van genoten; het was een van de mooiste keuringen die ik heb meegemaakt. Maar het is klaar nu.’

Na haar zege maakte Hellen een lange lactatie, waarin ze veel melk – ruim 22.000 kilo – én veel embryo’s produceerde. Zeven spoelingen leverden in totaal 77 embryo’s op, waarvan de fokker het leeuwendeel verkocht. Hij kreeg zelf een vaarskalfje van Acme. Ook heeft hij uit Hellen een Starleadervaars aan de melk. ‘Die zie ik nog wel uitgroeien tot een excellente koe. Bovendien is ze net zo wit en net zo lief als Hellen 589.’

Terwijl De Vries haar Starleaderdochter insemineerde met Laurenzo, paarde hij Hellen 589 met de eigengefokte Jimm.

Holstein Tomahawk. Spannend vindt De Vries het niet dat Hellen na twee jaar opnieuw gaat kalven. ‘In ieder geval niet spannender dan bij andere koeien. Ik ben met al m’n koeien even gek.’

R E S E RV E K A M P I O E N E

M I D D E N

Z WA RT B O N T

Ard Gunnink: ‘Mariegold blijft dit jaar thuis’ In 2010 was ze op de NRM derde bij de vaarzen, in 2012 kwam ze een treetje hoger en won ze het reservekampioenschap in de middenklasse. Of er op de NRM nog meer progressie is te halen voor Mariegold? Dit jaar in elk geval niet, zegt Ard Gunnink uit Ommen. ‘We hebben net besloten dat ze dit jaar thuis blijft. Het lukt niet om de maximale showvorm te halen die we wensen.’

Gunnink, die in het dagelijks leven stamboekinspecteur bij CRV is, kreeg de Goldwyndochter als embryo cadeau van de familie Haandrikman in Beilen. Jarenlang stond ze daar op stal, tot de Drentse fokkers hun bedrijf beëindigden. Sinds een jaar loopt ze tussen de koeien van Gerard en Herma Nijman in Stegeren. In augustus kalfde ze voor het laatst en ze begint na twee et-sessies alweer een beetje te groeien, geeft Gunnink aan.

‘Tijdens de HHH-show in december was

ze top. Ze won de reservetitel bij de senioren en kreeg 93 punten. Toen heeft ze in deze lijst eigenlijk al het maximale bereikt. De volgende lactatie bekijken we het gewoon opnieuw.’

Zelf heeft Gunnink inmiddels twee nakomelingen: een Acme- en een Outbounddochter. ‘Die Acmedochter is echt apart. Haar moeder was dat niet direct als pink. Dat was echt een spriet.’

Dat veranderde snel toen Mariegold eenmaal aan de melk kwam. Gunnink omschrijft Mariegold als een koe die mooi in verhouding is en veel kracht toont.

‘Voor de show is ze misschien aan de krachtige kant. Dat laatste ragfijne, dat mocht ze nog wel iets meer hebben.’ Als melkgevende koe noteerde de Goldwyndochter al tien keer een 1a-positie. ‘Mariegold is een prettige koe om mee te nemen naar keuringen. Ze voelt zich snel thuis en is gemakkelijk te sturen.’

V E E T E E LT

VX08_kampioen in de kijker.indd 33

M E I

1

2 0 1 4

33

05-05-14 10:59

GEZONDE CIJFERS HALEN WORDT VANAF NU MAKKELIJKER Better Life Gezondheid & Better Life EfficiĂŤntie: de nieuwe fokkerijgetallen van CRV

CRVARN0191 Campagne Advertenties Spread.indd 1

03-12-13 09:53

Gezonde cijfers haal je niet zomaar. Daar zijn behalve gezond boerenverstand ook concrete gegevens voor nodig: in één oogopslag weten welke stier goed scoort op gezondheid en efficiëntie. CRV helpt u daar graag bij.

Met Better Life Gezondheid en Better Life Efficiëntie, twee nieuwe en waardevolle fokkerijgetallen waarmee

u uw veestapel gericht verbetert op gezondheid en efficiëntie. Voor uw gemak en om u zo optimaal mogelijk te ondersteunen hebben we aantrekkelijke Better Lifestierenpakketten samengesteld in SAP en Stierwijzer.

Meer weten? Kijk dan op onze website.

WWW.CRV4ALL.NL - WWW.CRV4ALL.BE

CRVARN0191 Campagne Advertenties Spread.indd 2

03-12-13 09:53

Foto: Alex Arkink

KODAK, UITBLINKER IN EFFICIËNTIE U wilt een veestapel met een hoge levensproductie, zonder extra werk.

U heeft het immers al druk genoeg. Maar hoe weet u welke stier dat biedt?

De fokwaarden vertellen u veel, maar niet concreet welke stier het beste scoort op efficiëntie.

Better Life Efficiëntie van CRV doet dat wel. Better Life Efficiëntie is een uniek fokkerijgetal, afgeleid van de totale fokwaarden van de stier. En wat blijkt? Kodak scoort een mooie 8% op efficiëntie. Het resultaat?

Kodakdochters die onopvallend zijn in de stal en opvallen in melkopbrengst en gezondheidskenmerken.

KODAK

(Kevin x Stadel) ki-code: 97-7222 aAa: 516342

(rb-basis)

NVI EFFICIËNTIE GEZONDHEID LEVENSDUUR KG MELK

198 7 6 624 543

Meer informatie over Better Life Efficiëntie vindt u op onze website.

BETTER COWS | BETTER LIFE

142-14 Kodak [VX06_p42].indd 1

02-04-14 15:15

Foto: Alex Arkink

ATLANTIC, DE GEZONDSTE STIER VAN DE KLAS U wilt zich geen zorgen maken over de gezondheid van uw veestapel, maar hoe weet u welke stier dat biedt? De fokwaarden vertellen u veel, maar niet welke stier het beste scoort op gezondheid.

Better Life Gezondheid van CRV doet dat wel. Better Life Gezondheid is een uniek fokkerijgetal, afgeleid van de totale fokwaarden van de stier. En wat blijkt? Atlantic scoort 11% op het gebied van gezondheid: een oogstrelend exterieur en een lange levensduur. Een prachtcombinatie die leidt tot een indrukwekkende levensproductie.

ATLANTIC (Ramos x O Man) ki-code: 97-8797 aAa: 234165

(zb-basis)

NVI GEZONDHEID EFFICIËNTIE LEVENSDUUR KG MELK

318 11 5 745 562

Meer informatie over Better Life Gezondheid vindt u op onze website.

CRV KLANTENSERVICE NEDERLAND 088 – 00 24 440 | WWW.CRV4ALL.NL BELGIË 078 – 15 44 44 | WWW.CRV4ALL.BE

142-14 Atlantic [VX06_p43].indd 1

11-04-14 10:06

B E D R I J F S R E P O RTA G E

Automatisch melksysteem als antwoord op meermaal daags melken bij familie Matthys

Over de 11.000 kilogram melk

Dries, Bert en Jan Matthys De afgelopen tien jaar evolueerde het bedrijf van de familie Matthys naar een totale veestapel van 150 melkkoeien, gemolken door drie melkrobots.

Aantal koeien: Aantal stuks jongvee: Hoeveelheid land: Melkproductie:

Kaprijke

Met Helenia Windbrook scoorde de familie Matthys uit Kaprijke een eerste showsucces op de Nacht van de Holstein in Libramont.

150 155 86 hectare 11.154 3,92 3,33

P

erfect op elkaar ingespeeld. Dat zijn de broers Bert (31) en Dries (26) Matthys uit het Oost-Vlaamse Kaprijke als ze over hun bedrijfsvoering praten. Als de ene broer stopt met praten, neemt de andere de draad over.

Hun doel is in de eerste plaats melken.

Zo veel en zo goed mogelijk veel kilo’s vet en eiwit produceren. ‘En dat doen we het liefst met mooie koeien’, lacht Bert

Het opvallende keuringsdebuut kon de Windbrookvaars recent inlossen met een score van 89 punten voor haar exterieur. tekst Annelies Debergh

Matthys. Hij verwijst naar Helenia Windbrook, hun eigengefokte vaars die onlangs op de Nacht van de Holstein het vaarzenkampioenschap noteerde.

Enkele weken terug werd de Windbrookdochter ook ingeschreven met 89 punten. Een toevalstreffer, zo vinden de broers als het over Helenia Windbrook gaat. Maar dat maakt ze niet minder enthousiast. ‘Haar moeder en haar groot-

moeder hebben we destijds verkocht als vaars’, vertelt Dries. ‘Toen we in Libramont waren, zag je haar openbloeien.

Pas tegen het begin van de Nacht van de Holstein zagen we in dat we kans hadden op winst.’

Gesekst sperma op jongvee Bert – die nog deeltijds buitenshuis werkt – en Dries Matthys melken in Kap-

Diepstrooiselboxen met kalk, stro en water voor een voldoende hoog ligcomfort

38

V E E T E E LT

MEI

VX08_bedrijfsrep Matthys Kaprijke.indd 38

1

2014

05-05-14 14:06

rijke samen met hun vader Jan Matthys 134 koeien. De melkveestapel telt met de droge koeien meegeteld ongeveer 150 melkkoeien en daarnaast nog zo’n 155 stuks jongvee.

De afgelopen jaren is het bedrijf gestaag gegroeid. In 2002 werd naast het ouderlijk bedrijf van 45 melkkoeien een tweede bedrijf overgenomen met 45 melkkoeien, waar gedurende acht jaar werd gemolken. In 2008 sloot Dries Matthys zich aan bij het bedrijf, met een omvorming tot landbouwvennootschap en een investering in een nieuwe melkveestal tot gevolg. De zeugenstapel werd in 2010 omgezet naar vleesvarkens.

Zeker wanneer het over de fokkerij gaat zijn de broers als twee communicerende vaten. ‘We insemineren alle jongvee met gesekst sperma’, geeft Bert Matthys aan.

Daarin ligt ook de reden voor de ruime jongveebezetting op het bedrijf. Gemiddeld vangt het bedrijf ongeveer 65 procent vaarskalveren. Een groot deel van de vaarzen wordt verkocht en ondanks de vele beschikbare vaarzen werd vorig jaar slechts 23 procent van de melkveestapel vervangen.

In de ruime jongveebezetting zien de broers belangrijke kansen, onder meer met de afschaffing van het melkquotum in het vooruitzicht. Het melken gebeurt sinds de ingebruikname van de nieuwe stal door melkrobots. ‘Deze zomer zag het ernaar uit dat het Belgische melkquotum niet gehaald zou worden. We hadden de keuze: ofwel vaarzen blijven verkopen ofwel een derde melkrobot in gebruik nemen. We hebben toen voor het laatste gekozen’, zegt Bert Matthys.

Of het derde melksysteem ook dit jaar al rendeert, hangt af van de vullingsgraad van het Belgische melkquotum en de superheffing. En dat blijft nog even spannend. ‘Wellicht komt daar pas in juni duidelijkheid over.’

Gemakkelijk veel melken De melkkoeien halen een rollend jaargemiddelde van 11.154 kg melk met 3,92% vet en 3,33% eiwit, goed voor een economisch jaarresultaat van 2565 euro. ‘We willen zware en functionele koeien die gemakkelijk melk kunnen geven’, zegt Dries. Zijn broer Bert vult aan: ‘We willen koeien die de kracht hebben om melk te geven en ook over goede uiers beschikken. Aan het beenwerk schenken we minder aandacht in de fokkerij.

Dat zien we veeleer als een managementkenmerk.’

Om beenproblemen te voorkomen, krijgen de koeien twee keer per jaar een

Helenia Windbrook, na haar overwinning in Libramont beoordeeld met 89 punten

bekapbeurt. Bij tussentijdse problemen grijpen de broers zelf in met behulp van de centraal geplaatste bekapbox. Weidegang krijgt de veestapel niet. Bert: ‘Bij grotere veestapels wordt het moeilijk om de koeien buiten te laten lopen.

Sinds de start in de nieuwe melkveestal blijven onze koeien binnen.’

Voor het ligcomfort kozen de broers voor diepstrooiselboxen met kalk, stro en water in een verhouding van 6:1:3. ‘We zijn begonnen met diepstrooisel op basis van zaagsel, maar dat was onhoudbaar’, zegt Bert. ‘We moesten toen elke week of soms om de vier dagen zaagsel in de box aanbrengen. Dat hou je niet vol.’

Met het nieuwe diepstrooiselmateriaal is de tijdsbesteding beperkt. Het mengsel

kalk-stro-water maken de melkveehouders met de voermengwagen. ‘Nu vullen we het mengsel één keer in de vier weken met de kruiwagen aan. In dat tempo is dat goed haalbaar.’

Duurdere droogstand rendeert Koeien die extra aandacht nodig hebben, zoals droogstaande koeien in de laatste fase van de droogstand, zijn in een potstal gehuisvest. Ook zieke, kreupele of andere attentiekoeien hebben toegang tot de strobox.

In het eerste deel van de droogstand vertoeven droge koeien wel op roosters. ‘De droogstand is gebaseerd op zuiver hooi en krachtvoer’, legt Bert uit. Ook de groep kalveren tot vijf maanden krijgt

V E E T E E LT

VX08_bedrijfsrep Matthys Kaprijke.indd 39

M E I

1

2 0 1 4

39

05-05-14 14:06

B E D R I J F S R E P O RTA G E

Aparte strohuisvesting voor zorgkoeien en koeien in de laatste fase van de droogstand

als rantsoen alleen hooi aangevuld met krachtvoer.

Met name voor het opstarten van droge koeien levert het voeren van hooi en brok goede resultaten op. ‘De koeien zijn altijd erg vitaal na kalven. Bovendien weet je perfect wat de koe heeft opgenomen. Een eerdere berekening gaf aan dat dit type droogstandsrantsoen ongeveer 25 euro meer kost dan een traditioneel droogstandsrantsoen. Maar de koeien starten nu beter en vooral vlotter op.

Een probleemkoe kost het bedrijf in elk geval veel meer geld.’

Ander werk Na het kalven krijgen de koeien 15 kg graskuil, 25 kg maiskuil, 10 kg perspulp, 3 kg bierbostel, 3 kg eiwit, 0,7 kg koolzaadstro en een maximale krachtvoergift van 6,5 kg. De eerste veertig lactatiedagen worden de koeien ondersteund met propyleenglycol. ‘Alle koeien met een melkgift boven de 31 liter krijgen extra krachtvoer’, voegt Dries eraan toe.

‘Voor de overige koeien is er alleen een kilo goedkope lokbrok om naar de robot te komen.’

Over het automatisch melken zijn beide broers het er duidelijk over eens dat die

40

V E E T E E LT

MEI

VX08_bedrijfsrep Matthys Kaprijke.indd 40

1

keuze het beste past bij de bedrijfsvoering. Bert: ‘In de oude melkveestal zagen we vaak melk in de boxen liggen voor het melken. Dat betekent verlies.’

Een eerste overweging was om drie keer per dag te gaan melken. ‘Maar dat is niet haalbaar met traditioneel melken. Dat hou je niet vol.’ Dries Matthys gaat verder: ‘Een productie van 11.000 kilogram is moeilijk te halen met twee keer per dag melken. En de melkrobot is een bewezen product. We hebben nu niet minder werk, wel ander werk. Onze aandacht kan meer gaan naar de zorg voor de koeien.’

Dat met een melkrobot het melken ook duurder wordt, spreken de broers tegen.

‘Er is geen enkele machine op ons bedrijf die zoveel uren draait als de robots. Die werken in principe de klok rond.’ Het eerste doel is nu de extra ruimte in de stal te benutten met meer koeien. ‘We willen de melkrobots vol benutten.

Daarna zien we wel weer.’

Vooral exterieur belangrijk De fokkerij blijft in elk geval belangrijk.

De waarde die de broers hechten aan een fraai exterieur valt ook af te lezen in de stierkeuze, met stieren als onder

meer Lauthority, Fever, Seaver, Brawler, Tenessee, Jett Air en opnieuw Windbrook. ‘We kijken vooral naar exterieur, slechts bij tien procent van de koeien is productie of de gehalten in de melk bepalend in de stierkeuze’, geeft Bert aan.

Hij let ook op secundaire kenmerken als dochtervruchtbaarheid. ‘Mooie koeien zijn hier vaak ook de beste melkkoeien en dan heb je nog de deugd om met dergelijke koeien ook naar de keuring te kunnen gaan. Dat geeft veel voldoening.’

Al blijven de keuringen een nevenactiviteit. ‘Deelnemen aan keuringen is een hobby, dat is hier geen fokdoel.’

En weer stippen de broers de prestatie van Helenia Windbrook aan. Ze kalfde op 22 maanden, gaf op haar top 45 liter melk en weegt momenteel 640 kilogram. ‘Ze is het bewijs dat een vaars ook vroeg kan kalven’, zegt Bert. Kalven voor de leeftijd van twee jaar is het streven.

‘Maar een vaars van dat niveau heb je niet zo vaak in de stal lopen.’ De prestatie van de 89 punten Helenia in Libramont zal de broers in elk geval nog lang bijblijven. ‘Met geld kun je eigenlijk alles kopen, maar het mooiste is als je een dier van dat niveau zelf kunt fokken en daarmee kunt scoren.’ l

2014

05-05-14 14:06

VX08_p41.indd 41

05-05-14 14:02

S P E CI AL

M E L K V E E H O U D E R I J

3 . 1

Ontwikkelingen in de informatie- en communicatietechnologie gaan razendsnel, ook in de melkveehouderij. Met sensoren kunnen veehouders ‘realtime en offline’ een schat aan data over hun koeien verzamelen.

Maar data zijn nog geen bruikbare informatie. Met software die de output van sensoren vertaalt in gerichte adviezen is nog een wereld te winnen. Een veehouder wil geen gegevens over de activiteit van zijn vee, maar attenties voor dieren die geïnsemineerd kunnen worden. tekst Wichert Koopman

Nog een wereld te winnen met software die data

Datastroom vraagt ver ta ‘K

ijk maar eens goed om je heen’, adviseert de Wageningse onderzoeker Bert Ipema. ‘De introductie van sensortechnologie gaat de laatste jaren razendsnel en dat heeft ook z’n weerslag op de agrarische sector. De sensoren die Nike vandaag gebruikt in zijn sportschoenen, zijn morgen misschien wel beschikbaar voor het meten van het loopgedrag van onze koeien.’

Ipema, werkzaam bij Wageningen UR Livestock Research, volgt al meer dan 25 jaar de toepassing van informatie- en communicatietechnologie in de melkveehouderij. Het begon met koeherken-

42

VV EE EE TT EE EE LLTT JM A EN I U 1A R2I 0 1 /4 2

VX08_special data ontsluiten.indd 42

ning en krachtvoerverstrekking, vervolgens kwamen melkmeting en stappentellers en de laatste jaren komen de ontwikkelingen in een stroomversnelling met de introductie van allerhande sensoren die veehouders continu en draadloos van data voorzien. ‘Technisch dienen zich gigantische mogelijkheden aan’, verwacht Ipema. ‘Maar technische ontwikkelingen hebben niet automatisch meerwaarde voor de bedrijfsvoering. Data moeten wel worden omgezet in informatie waar een veehouder iets mee kan. Niemand zit te wachten op lange lijsten met gegevens. Managers willen er alleen op

Kennisplatform Koesensor .be o In Vlaanderen werken de Universiteit van Leuven en het Instituut voor Landbouw- en Visserijonderzoek samen aan het verzamelen en verspreiden van kennis over sensortechnologie in de melkveehouderij. ‘Met het kennisplatform Koesensor.be adviseren we veehouders op het gebied van sensoren, waarbij de nadruk ligt op systemen die reeds beschikbaar zijn, zoals voor tochtdetectie’, vertelt coordinator van het kennisplatform

2009

05-05-14 16:10

e die data van sensoren omzet in gerichte adviezen

er taalslag naar veehouder

ensor .be ondersteunt Vlaamse veehouders Liesbet Pluym. Boeren kunnen met hun vragen rechtstreeks bij het projectteam terecht, maar er worden ook workshops en studiedagen georganiseerd. Binnenkort verschijnt op de site koesensor.be een tool voor de vergelijking van de verschillende sensoren die in België op de markt zijn.

‘Het project is niet alleen gericht op het verspreiden van bestaande kennis, maar levert zelf ook een actieve bijdrage aan de ontwikkeling van sensortechnologie’,

zegt Pluym. ‘Zo werken we onder andere aan een inline melkprogesteronsensor en een sensor voor melksamenstelling en aan de ontwikkeling van software om data te verwerken tot praktische waarschuwingssystemen.’

Koesensor.be wordt ondersteund door een gebruikersgroep waarin naast de Vlaamse Boerenbond en CRV ook een aantal leveranciers van sensortechniek zitting hebben. www.koesensor.be

V E E T E E LT

VX08_special data ontsluiten.indd 43

M E I

1

2 0 1 4

43

05-05-14 16:10

S P E CI AL

M E L K V E E H O U D E R I J

3 . 1

SensOor meet activiteit en temperatuur Met sensoren die temperatuur en beweging registeren, verzamelt het systeem SensOor via de oren van koeien heel veel data. De meetinstrumenten zijn verwerkt in een kunststof behuizing die in een speDe SensOor verzamelt veel data

44

VVE EE ET TE EE EL LT T J M AN E IU A1 R 2I 0 11 /42

VX08_special data ontsluiten.indd 44

ciaal oormerk kan worden geklikt. De sensoren in de SensOor zenden hun data rechtstreeks naar een ontvanger en kunnen via een internetverbinding op een pc of smartphone worden uitgelezen. Het oormerk is daarnaast voorzien van een chip die gegevens enkele dagen vasthoudt. Dit maakt het systeem ook toepasbaar voor grote (vlees)veebedrijven waar dieren op grote oppervlaktes weiden en bijvoorbeeld alleen tijdens het melken of drinken in de buurt van een ontvanger komen.

De SensOor is ontwikkeld door het Nederlandse automatiseringsbedrijf Agis.

‘De bewegingssensoren registeren exact hoeveel tijd de koeien besteden aan vreten, herkauwen, rusten en lopen en geven daarmee heel veel informatie over de dieren’, vertelt Agis-directeur Gerard Griffioen.

‘Door data slim te combineren en deze duidelijk in beeld te brengen, krijgt een veehouder heel veel inzicht in de vruchtbaarheid, de gezondheid en de voeding van zijn koeien. Zo kan hij bijvoorbeeld bepalen wat het optimale tijdstip is om een koe te insemineren, wordt een opkomende melkziekte vroegtijdig gemeld en worden voedingsfouten heel snel gesignaleerd aan de hand van een verminderde herkauwactiviteit’, geeft Griffioen aan.

Veehouders die daar goed op inspelen, verdienen hun investering volgens hem snel terug.

geattendeerd worden als ze in actie moeten komen, het liefst op basis van een concreet advies.’

Analyse in kinderschoenen Kees Lokhorst is binnen Wageningen UR betrokken bij verschillende nationale en internationale projecten rondom het toepassen van de nieuwste sensortechnologie. Hij onderschrijft de woorden van zijn collega Ipema. ‘Alle aandacht gaat uit naar de ontwikkeling van nieuwe sensoren. Maar vergeten wordt dat al heel veel data beschikbaar zijn waar nog nauwelijks iets mee wordt gedaan.’

Lokhorst denkt hierbij bijvoorbeeld aan informatie die kan worden afgeleid uit melkmeting of het bezoek aan krachtvoerstations. ‘Door deze data goed te analyseren en te koppelen aan kennis vanuit het onderzoek, kunnen we, ook zonder nieuwe techniek, al heel veel te weten komen over de gezondheid en het gedrag van koeien’, denkt hij.

‘De introductie van nieuwe systemen verloopt meestal aanbodgericht’, stelt de onderzoeker vast. ‘Eerst wordt de techniek ontwikkeld en daarna wordt pas de vertaalslag gemaakt naar de veehouder.’ De onderzoeker zou die volgorde liever omdraaien. ‘Je moet je eerst afvragen wat de verbeterpunten zijn in het management en welke informatie je nodig hebt om daaraan te werken. Vervolgens kunnen sensoren helpen om de juiste data te verzamelen.’

Het maken van goede data-analyses staat volgens Lokhorst nog in de kinderschoenen. ‘Met een meter of sensor los je een probleem niet op. Het gaat erom wat je met de data doet. Door goed te analyseren

2009

05-05-14 16:10

Van stappenteller naar bewegingssensor

en verbanden te leggen ontstaat pas inzicht in de oorzaken van een probleem.

Slimme software kan bij deze data-analyse een geweldig hulpmiddel zijn.’

De onderzoekers zijn het erover eens dat sensortechniek een steeds grotere toegevoegde waarde krijgt voor melkveehouders. Het takenpakket van een ondernemer wordt complexer en het aantal koeien per arbeidskracht neemt toe. Er is minder tijd voor individuele dieren. ‘Koppelmanagement is mooi, maar een koppel bestaat wel uit koeien die individueel tochtig worden, afkalven of problemen hebben met hun gezondheid’, stelt Bert Ipema. ‘Sensoren, gekoppeld aan goede software, helpen veehouders te attenderen op de koeien die op dat moment hun aandacht nodig hebben.’

Sensoren kunnen veehouders ook ondersteunen bij het realiseren van maatschappelijke doelstellingen, denkt Ipema. ‘De techniek stelt hen in staat beter voor de koeien te zorgen en daarmee de levensduur van de dieren te verlengen. En met behulp van activiteitssensoren kan bijvoorbeeld kennis worden verzameld over graasgedrag. Daarmee kunnen beweidingssystemen worden verbeterd, dat helpt om de koe in de wei te houden’, aldus de onderzoeker.

Een toepassing van sensortechnologie die de laatste jaren razendsnel door de sector is opgepikt, zijn systemen voor tochtdetectie. Het zijn met name fokkerijorganisaties die deze hulpmiddelen verkopen om veehouders te ondersteunen bij hun vruchtbaarheidsmanagement. CRV verkoopt Ovalert, Alta biedt Alta CowAlert aan en Semex noemt het Heatime.

Veel van de systemen voor tochtdetectie zijn gebaseerd op techniek die is ontwikkeld bij Nedap in Groenlo. Het bedrijf introduceerde in de jaren tachtig al stappentellers als een van de eerste toepassingen van sensoren in de Nederlandse melkveehouder.

‘Stappentellers maken we allang niet meer’, vertelt Woltherus Karsijns van Nedap. ‘De huidige tochtdetectiesystemen werken met bewegingssensoren aan de poot of de hals die veel langer meegaan en ook meer kunnen dan

stappen tellen’, zo geeft de marketingmanager aan. ‘De nieuwste generatie bewegingssensoren geeft bijvoorbeeld ook informatie over het vreetgedrag en het rustgedrag van koeien en kan daarmee veel meer dan tocht detecteren alleen.’

Ook Ovalert werkt met bewegingssensoren

Vell’phone waarschuwt bij afkalven Het Franse bedrijf Medria ontwikkelde onder andere een sensor die veehouders attendeert op afkalvingen.

De zogenaamde Vell’phone wordt in Nederland op de markt gebracht door Pro-Agri uit Ruurlo. ‘Het systeem is oorspronkelijk ontwikkeld voor vleesveebedrijven’, vertelt Bas Koskamp van het Achterhoekse bedrijf. ‘Vleeskoeien tonen vaak weinig signalen voor een naderende afkalving. Boeren worden daarom nog wel eens verrast.’

De afkalfsensor is een thermometer die ongeveer een week voor de verwachte kalfdatum vaginaal wordt ingebracht. Met een soort spinnenpoten

zet het instrument zich vast in de geboorteweg waar het continu de temperatuur meet. ‘Ruim een dag voor kalven treedt altijd een tijdelijke daling van de temperatuur op’, legt Koskamp uit. ‘Gemiddeld duurt het dan nog zo’n veertig uur voor de koe gaat kalven, maar deze periode kan variëren. De veehouder is dan in ieder geval al wel geattendeerd. Als de koe echt kalft, wordt de sensor met de waterblaas mee naar buiten gedrukt. De veehouder krijgt op dat moment een sms.’ In Nederland werkt een handvol veehouders met de Franse vinding, maar in het thuisland wordt die al op duizenden bedrijven in de praktijk toegepast.

Een ontvanger leest data uit

De Vell’phone meet temperatuur

Meten in het veld De introductie van sensortechnologie vindt op dit moment vooral plaats rondom de koe in de stal. In het veld gebeurt nog heel weinig. ‘En juist daar kunnen we bedrijfseconomisch nog grote stappen maken’, denkt Jan Breembroek, directeur agro-advies bij Flynth Accountants. ‘Het belang van de ruwvoerteelt neemt toe en

V E E T E E VL ET E JT AE N E LUTA RMI E 1 I /12 22001049

VX08_special data ontsluiten.indd 45

45

05-05-14 16:10

S P E CI AL

M E L K V E E H O U D E R I J

3 . 1

Herd Navigator meet in melk en adviseert De Herd Navigator van DeLaval werkt als een automatisch laboratorium dat kan worden ingebouwd in een melkstal of robot. Op dit moment kan het analyseinstrument vier stoffen meten in melk.

Door het meten van het hormoon progesteron geeft de Herd Navigator inzicht in de vruchtbaarheidscyclus en de hoeveelheid bètahydroxyboterzuur (BHB) is een maat voor de energiebalans. Aan de hand van de aanwezigheid van het enzym lactaatdehydrogenase, dat vrijkomt bij de afbraak van cellen, kan het systeem een opkomende uierontsteking signaleren. Ten slotte bepaalt het automatisch laboratorium het ureumgehalte in de melk als maat voor de eiwitbalans in het rantsoen.

‘Het unieke van de Herd Navigator is niet alleen dat het automatisch metingen uitvoert, maar ook dat de sensortechniek wordt ondersteund door een softwaremodel’, vertelt André de Leeuw, die bij DeLaval onder andere verant-

woordelijk is voor de advisering aan klanten op het gebied van de toepassing van sensoren. ‘Het zogenaamde bio-model bepaalt aan de hand van alle gegevens die van een koe zijn vastgelegd, wanneer het zinvol is om een analyse uit te voeren. Hierdoor blijven de kosten beperkt.’

Het bio-model zorgt ook voor de vertaling van de analyseresultaten van de Herd Navigator in managementinformatie voor de veehouder. ‘Het systeem produceert geen attentielijsten maar geeft concrete adviezen. Bij een bepaald gehalte aan BHB krijgt een veehouder bijvoorbeeld het advies om een koe 400 cc propyleenglycol of een energiebolus te verstrekken en bij het signaleren van een tochtigheid berekent het systeem de kwaliteit van de cyclus. Als die laag is, kan een veehouder de inseminatie nog een cyclus uitstellen of het proberen met goedkoop sperma.’

Het automatische laboratorium analyseert vier stoffen

46

VV EE EE TT EE EE LLTT JM A EN I U 1A R2I 0 1 4 /2

VX08_special data ontsluiten.indd 46

de variatie in de opbrengst en de kwaliteit van het ruwvoer tussen bedrijven is nog heel groot. Welke veehouder registreert de opbrengst per perceel?’, vraagt Breembroek zich af. ‘Sensoren kunnen zonder veel extra kosten wel veel inzicht geven en helpen gericht te werken aan verbetering. De techniek voor het snel meten van opbrengsten en voederwaarden wordt in het onderzoek al toegepast. Ik verwacht dat die de komende jaren snel beschikbaar zal komen voor de praktijk.’

Overigens stelt ook de Flynth-directeur vast dat er nog een wereld te winnen is met het maken van de vertaalslag van data naar concrete beslissingen in de bedrijfsvoering. ‘Daarbij gaat het om het dagelijkse management, maar ook om veranderingen voor de langere termijn. Dit vereist een goed inzicht in de verzamelde gegevens’, aldus Breembroek. ‘Niet alleen veehouders, maar ook hun adviseurs zullen de komende jaren op dit terrein nog veel kennis en vaardigheden moeten ontwikkelen.’

Krachtvoergift automatiseren Slimmer gebruikmaken van de data van sensoren is een van de doelstellingen van het onderzoeksproject Smart Dairy Farming. Onder aanvoering van FrieslandCampina, Agrifirm en CRV werken twaalf partijen samen met zeven veehouders aan de ontwikkeling van een infrastructuur voor het verzamelen en koppelen van data en de vertaling in zinvolle informatie voor de gebruiker.

Robert Bakker is melkveehouder in Thesinge en een van de praktijkboeren in het project. ‘Ik heb een eenmansbedrijf met 110 koeien en wil de komende jaren nog wat uitbreiden. Tijd om de koeien elke

2009

05-05-14 16:10

Veehouder houdt zeggenschap over data

dag allemaal te zien en te voelen is er niet.

Sensoren hebben dat van me over genomen en zijn onmisbaar geworden bij het managen van mijn bedrijf.’

Op het bedrijf van Bakker worden veel data verzameld door de twee Lely A4-robots. Maar ook het jongvee dat is gehuisvest in een stal waar de veehouder weinig komt, is inmiddels uitgerust met bewegingssensoren. ‘Ik insemineer er blind op’, zo geeft hij aan.

De veehouder is ervan overtuigd dat door het leggen van koppelingen en het ontwikkelen van nieuwe software nog veel meer te halen is uit de data die nu al beschikbaar zijn. ‘Denk bijvoorbeeld aan het bepalen van de optimale krachtvoergift per koe. Door het combineren van gegevens over lactatiestadium, melkproductie en gewichtsverloop zou dat heel goed volledig geautomatiseerd kunnen worden.

Dat zou voor mij een zorg minder zijn.’

Infrastructuur voor adviseurs Om de data van sensoren van verschillende leveranciers te kunnen combineren en te ontsluiten is een nieuwe infrastructuur nodig. ‘Het ontwikkelen van een platform van waaruit alle data van een bedrijf kunnen worden ontsloten, is een belangrijk onderdeel van het project Smart Dairy Farming’, vertelt projectleider Bart Jan Wulfse. ‘Binnen het project ontwikkelen we de infrastructuur en bekijken we de meerwaarde van het koppelen van data van verschillende sensoren. De veehouder blijft altijd eigenaar van de data, maar kan bijvoorbeeld zijn dierenarts of veevoeradviseur toestemming geven om mee te kijken. Zo kan de informatie uit sensoren in de toekomst nog veel beter tot waarde worden gebracht.’ l

Het is een discussie die speelt in de hele maatschappij. Wie beschikt er allemaal over mijn persoonlijke gegevens en wat gebeurt daar precies mee?

Wettelijk is veel geregeld als het gaat om het gebruik van data. Maar in de onderbuik voelt het niet altijd goed aan.

Het toenemend dataverkeer in de melkveehouderij roept de vraag op of ook veehouders wel voldoende zeggenschap hebben over de gegevens die ze – bewust of onbewust – aanleveren aan bestanden die door anderen worden beheerd. ‘Bij de opzet van de databases voor bijvoorbeeld MediRund en de Kringloopwijzer hebben we als sector bewust zelf de regie en zeggenschap gehouden’, vertelt Jeanet Brandsma van de landelijk vakgroep Melkveehouderij van LTO. ‘Veehouders bepalen wie gegevens mag aanleveren en kunnen alleen zelf partijen machtigen om gegevens op te vragen.

Zo voorkomen we dat derden ermee aan de haal gaan.’

Ingewikkelder wordt het als data van een melkveebedrijf extern worden verwerkt en vervolgens weer worden teruggeleverd, zoals bijvoorbeeld bij de mpr of fokwaardeschatting. ‘Wettelijk is vastgelegd dat ruwe data altijd eigendom zijn van de leverancier, in dit geval de veehouder’, legt Ate Lindeboom, directeur operations en development van de coöperatie CRV, uit.

‘Maar zodra ruwe data een bewerking ondergaan, zijn het geen data meer en is het informatie geworden. Formeel is degene die de bewerking heeft uitgevoerd dan de eigenaar’, geeft Lindeboom aan. ‘Zolang echter informatie herleidbaar is naar de veehouder mogen we deze, in het kader van de privacywetgeving, natuurlijk niet zomaar zonder toestemming doorgeven aan derden.’

Afspraken over het gebruik van informatie zijn vastgelegd in de reglementen en contracten waarvoor veehouders tekenen. CRV zal niettemin veehouders zo veel mogelijk vragen om toestemming als informatie wordt gebruikt voor bijvoorbeeld onderzoek.

Mogelijk nog gevoeliger ligt het gebruik van data als deze in handen komen van commerciële partijen. De firma Lely krijgt bijvoorbeeld grote hoeveelheden data binnen via de managementsystemen van de robots.

‘Over het gebruik van deze data zijn

duidelijke afspraken vastgelegd in onze servicecontracten en software’, verklaart senior productmanager Jan Dirk van Mourik. ‘Wij bewerken de data tot informatie en gebruiken deze om onze producten verder te ontwikkelen. Lely is een innovatief bedrijf en de informatie die opgesloten ligt in databestanden is voor ons onmisbaar om snel te blijven innoveren.’

‘Lely heeft als robotbouwer geen belang bij het doorspelen van data aan derden’, geeft Van Mourik aan. ‘We zullen het vertrouwen van onze klanten niet beschamen en gaan daar zeer terughoudend mee om. Informatie wordt alleen gedeeld als de gebruikers van onze producten daar beter van kunnen worden en we zullen hen altijd eerst vragen om toestemming.’

‘Formeel mag alles goed geregeld zijn, dat wil nog niet zeggen dat melkveehouders dat ook altijd zo ervaren’, merkt LTO-bestuurder Brandsma op. ‘Iemand die een koopcontract voor een melkrobot afsluit, kijkt niet meteen in de kleine lettertjes naar afspraken over het gebruik van data.

We zullen als sector ook alert moeten blijven.’

‘Het gebruik van informatie blijft ook voor CRV een aandachtspunt’, vindt Lindeboom. ‘Naarmate het dataverkeer toeneemt, wordt voor veehouders steeds onduidelijker wat er met hun gegevens gebeurt. Om het vertrouwen van onze klanten te behouden, zullen we dat goed inzichtelijk moeten blijven maken.’

CRV krijgt veel data via mpr

V E E T E EV L TE E JTAE NE U L TA RMI E 1I / 12 22 00 10 49

VX08_special data ontsluiten.indd 47

47

05-05-14 16:11

Meer energie oogsten ENERGIEZUINIGE MAAIBALK Door op het juiste moment te maaien oogst u meer suikers. Dit resulteert in meer melk en een besparing op krachtvoer. Dankzij de lage vermogensbehoefte van de Lely Splendimo maaibalk heeft u, met dezelfde trekker, meer capaciteit beschikbaar.

* Vraag naar de financieringsmogelijkheden.

Noord Nederland • Acronius Ettema • 06 53 82 51 94 Zuid Nederland • Joop Savelkouls • 06 53 82 51 93 België • Arnold Lanssens • 0479 781 581

HARVEST RESULTS.

innovators in agriculture

www.lely.com

NL14074-FS-Splendimo-Meer energie oogsten-Veeteelt-180x125-JDV.indd 1

48

VX08_p48.indd 48

V E E T E E LT

MEI

1

24-Apr-14 09:59:18

2014

05-05-14 14:09

DIERGEZONDHEIDSNIEUWS

Weidegang en pijnmanagement Pijnmanagement begint met preventie, ofwel het voorkomen van het ontstaan van pijn. Goede huisvesting met comfortabele ligplaatsen en een gemakkelijke toegang tot water en voer spelen hierbij een belangrijke rol. Weidegang kan hier ook aan bijdragen: het stimuleert beweging, maakt het mogelijk dat koeien comfortabel kunnen liggen (ook lekker lang uitgestrekt en op de zij) en er is volop gemakkelijk bereikbaar voer, namelijk gras, beschikbaar.

Voorkomen van pijn houdt ook in: erger voorkomen en snel ingrijpen als er problemen zijn en een goede ‘verpleging’. Bij een kreupele koe is het bijvoorbeeld zaak om direct de poot op te tillen en te kijken wat de oorzaak is.

Dan kan indien nodig de koe bekapt worden, kunnen zoolzweren worden uitgesneden en kan de veehouder of de dierenarts eventueel een pijnstiller geven. Maar ook een comfortabele plek, bijvoorbeeld een apart zandhok, waar de koe gemakkelijk overeind kan komen en voer binnen handbereik is, is van belang.

Languit op zij in wei Een weide biedt over het algemeen goede grip en ligt comfortabel voor de koe (afhankelijk van de weersomstandigheden). Dat is ideaal voor koeien die minder goed ter been zijn of net afgekalfd hebben. Ze kunnen hier gemakkelijker overeind komen dan op een gladde vloer en hebben minder kans op uitglijden en verwondingen.

Een goede stal moet eigenlijk alle gemakken van de wei hebben: lucht,

GASTCOLUMN SIMON HAKKESTEEGT DIERENARTS TE SCHAGEN

Teamwork ruimte, rust, licht, voer en water.

Stallen bieden toch ook nog wel wat extra’s, namelijk; lekkere borstels om tegenaan te schuren en beschutting tegen weersomstandigheden.

Maar rennen, springen en languit op de zij liggen (dit kan ook in vrijloopstallen), dat is toch meestal voorbehouden aan de wei. Het is dan ook niet vreemd dat er bij het scoren van welzijn (bijvoorbeeld met KoeKompas) veel punten worden toegekend aan weidegang. Bovendien scoort weidegang ook heel goed bij het ‘gewone’ publiek. Dat associeert weidegang met positieve aspecten als ontspannen, tevreden en comfortabel liggende, lopende en soms zelf lekker springende koeien.

Weidegang kan dus prima als onderdeel van pijnpreventie, scoort goed qua welzijn en doet het ook nog eens goed richting maatschappij.

Website Ubrocare Na de succesvolle introductie van de UbroBox – die ondersteunt bij het gemakkelijk en hygiënisch nemen van een melkmonster – heeft Boehringer Ingelheim de website www.ubrocare.nl ge-

lanceerd. Dierenartsen en rundveehouders kunnen hier terecht voor alle informatie over het nemen van melkmonsters, de UbroBox en komende activiteiten.

Veel verbetering – in bijvoorbeeld werkplezier, diergezondheid en productie – op melkveebedrijven is mogelijk door teamwork. Niet alleen als er problemen zijn, maar ook als het goed loopt. Een goed samenspel tussen melkveehouder, dierenarts, klauwbekapper, veevoeradviseur en accountant zorgt ervoor dat het bedrijf uit verschillende hoeken bekeken wordt, maar dat er wel één duidelijke visie wordt gevormd.

Hierdoor is het niet alleen voor de melkveehouder, maar ook voor de adviseurs mogelijk om meer inzicht in het bedrijf te krijgen en daardoor ook betere voorzetten te geven. Iedereen binnen het team is er op de eerste plaats bij gebaat dat het melkveebedrijf op alle fronten de wedstrijd wint met weinig blessures.

Regelmatig komt het voor dat er voor hetzelfde probleem verschillende adviezen gegeven worden, waardoor een trefzekere besluitvorming achterwege blijft. Minimaal één keer per jaar een goed voorbereid overleg met verslaglegging is een vereiste. Bij problemen is een frequenter teamoverleg van belang.

De samenwerking tussen de veehouder en de dierenarts is per bedrijf zeer verschillend. Veel bedrijven maken gebruik van de kennis van dierenartsen. Soms helaas in een (te) laat stadium.

Dus ook in de relatie tussen veehouder en dierenarts geldt: vroegtijdig overleg kan veel problemen voorkomen.

V E E T E E LT

VX08_Boehringer.indd 49

M E I

1

2 0 1 4

49

05-05-14 15:06

T H E M A B I J E E N K O M S T

Waarschuwing hoge kritieke opbrengstprijs op studiedag adviesbureau Liba

Hoe duurzaam groeien?

Melkveebedrijven moeten eerst groeien in rendement om vervolgens rendement uit groei te halen. Dat was een van de belangrijke boodschappen tijdens de studiedag van adviesbureau Liba. De stijging van de kritieke opbrengstprijs op de melkveebedrijven baart de adviseurs zorgen. tekst Annelies Debergh

E

en studiedag voor erfbetreders in Herentals. Met het nieuwe initiatief zag advieskantoor Liba kans om achtergrondinformatie over de melkveehouderij te verspreiden aan een heel specifieke – nauw aan melkvee gerelateerde – groep erfbetreders.

Dat de Belgische melkveehouders aan een inhaalbeweging bezig zijn op het vlak van investeringen, zal voor de vele bezoekers in de zaal niet het grootste nieuws zijn geweest. Dat de kritieke opbrengstprijs in vijf jaar tijd op de doorsnee melkveebedrijven flink de hoogte in is gegaan daarentegen wel.

‘In 2009 lag de kritieke opbrengstprijs op onze melkveebedrijven op 24,21 euro per 100 liter meetmelk. In 2013 lag dat cijfer op 31,27 euro per 100 liter meetmelk.’

Johan Achten van adviesbureau Liba illustreerde de stijging van de kritieke opbrengstprijs aan de hand van enkele grafieken. ‘De evolutie van de kritieke opbrengst-

50

V E E T E E LT

MEI

VX08_themabijeenk en bloempjes.indd 50

1

prijs baart ons zorgen. De afgelopen vijf jaar lag de gemiddelde melkprijs op ongeveer 32 euro per 100 liter meetmelk. De kans bestaat dat de helft van de melkveebedrijven in moeilijkheden komt als de melkprijs daalt naar het meerjarig gemiddelde.

Voldoende buffers aanleggen om dit op te vangen is belangrijk, maar niet altijd mogelijk voor deze bedrijven.’

Meer vreemd vermogen Ook over de stijging van het aandeel vreemd vermogen per koe maakte Johan Achten een nuchtere kanttekening.

Die nam van 5262 euro per koe in 2009 toe tot 5836 euro per koe in 2013. ‘Enkel in Nederland en Denemarken ligt dat cijfer nog hoger richting 10.000 euro per koe. In de Verenigde Staten komt dat cijfer op 2000 tot 3000 euro per koe op grondloze bedrijven, terwijl Australische en Nieuw-Zeelandse bedrijven het niet abnormaal vinden om schuldenvrij te zijn en uit

verwees naar de stijging van gemiddeld 100 koeien richting 144 op de Liba-bedrijven.

Het aantal geproduceerde liters per hectare ging van 16.162 naar 20.077 liter en de geproduceerde liters per arbeidskracht gaan van ongeveer 435.758 liter per arbeidskracht in 2008 richting 605.451 liter per arbeidskracht in 2013. ‘De arbeidsdruk is op de bedrijven de voorbije jaren fors gestegen.

Het is belangrijk dat ondernemers zich de vraag blijven stellen hoe ze dat werk allemaal willen rondzetten. Arbeid wordt nog te weinig ingeschat bij uitbreidingen.’

Koemanager

Johan Achten:

‘Saldo 2014 wordt voor melkvee vergelijkbaar met dat van 2013’ de kasstroom te investeren.’

In elk geval maakten de melkveebedrijven de afgelopen jaren enkele flinke ontwikkelingen door. ‘De bedrijven groeien en intensiveren en de koeien blijven steeds meer op stal.’ Johan Achten

De factoren voor een succesvolle groei werden in kaart gebracht door Liba-medewerker Niels Achten. Hij onderzocht de cijfers van 131 melkveebedrijven en analyseerde de boekhoudingen. ‘Een hoog saldo blijkt de motor onder de groei van de bedrijven’, gaf hij aan. Het voersaldo per koe is het beste gecorreleerd aan het uiteindelijk gerealiseerde saldo per koe. ‘Streven naar een hoog saldo per koe betekent een hoge melkproductie, correcte vervangingskosten en technisch top draaien met correcte kosten, kortom een economisch koemanager zijn.’

Hoe bedrijven het beste kun-

2014

06-05-14 12:38

K O E I E N B L O E M P J E S

nen groeien, deed Niels Achten vervolgens uit de doeken.

‘Bedrijven moeten eerst groeien in rendement en kunnen dan pas groeien en rendement uit die groei halen’, stelde Niels Achten nog.

‘Groeien loont, maar niet voor iedereen, zo blijkt uit de praktijk. Streven naar een goed saldo per koe is het belangrijkste om ook een gezonde groei te realiseren.’

Liba-adviseur Steven Eyckens had het in Herentals over het belang van een goed bedrijfsplan om groei voor te bereiden. ‘Een bedrijfsplan is een planning van het toekomstig rendement op het melkveebedrijf. Veehouders moeten zich er goed bewust van zijn dat een haalbare toekomstvisie voor het bedrijf niet per definitie gelijk staat aan een optimale toekomstvisie.’

Valkuilen zijn onder meer: een onderschatting van het benodigde bedrijfskapitaal, hogere bouwkosten dan gepland, een tekort aan beschikbare arbeid en het proces om met een groter bedrijf te leren omgaan. ‘Als de productieplanning niet gehaald wordt, dan kan dat forse gevolgen hebben. Als bij groei de technische resultaten onder druk staan, dan komt dat dubbel zo hard aan.’

Al of geen superheffing Johan Achten sloot af met een voorzichtige prognose voor 2014. ‘De melkprijs zal naar verwachting een omgekeerde beweging tonen, waardoor het saldo voor 2014 vergelijkbaar wordt met dat van 2013.’

Achten sprak voor 2015 over slechtere economische vooruitzichten voor de melkveehouderij en hekelde tot slot ook de superheffingsproblematiek. ‘Het is eigenlijk heel vreemd dat juist op het einde van het quotumtijdperk we nog zo veel rekening moeten houden met het quotum.

Voor 2013 wordt al of geen superheffing het verschil tussen een gemiddeld en een heel slecht jaar.’ l

Jacqueline Cramer, hoogleraar duurzaam innoveren: ‘Het is een vergelijking tussen appels en peren. Weidegang scoort beter dan de stal op ammoniakuitstoot en gezondheid, slechter op nitraatverontreiniging en het broeikaseffect verschilt per locatie. Uiteindelijk is het allerbelangrijkste vraagstuk de hoeveelheid koeien.’ (NRC)

gen de kou. Zowel in de zwarte als de rode vachten varieert het kleurenpalet. Zo spreken fokkers bij de roodblaar zelfs van appeltaart of tijgerbont.’ (Ll)

Jan Schilder, aAa-analist: ‘Vroeger stond men zich te vergapen aan ronde en moddervette fh-stieren, die eruit zagen als vleeskoeien met totaal geen melk en nu staan we ons te vergapen aan dieren die er soms uitzien als giraffen. Eigenlijk is er niks veranderd.’ (Mm)

Sjon Borst, melkveehouder te Heerhugowaard:

Midas Dekkers, bioloog en schrijver: ‘Waarom kunnen koeien niet vliegen? Het is niet zozeer een kwestie van vleugels, als wel van darmen. Koeien eten gras.

Daar zit per sprietje weinig voedzaams in, dus moet er veel van gegeten worden, wat op zijn beurt veel gedarmte vergt. Bij een koe puilt dit bijna uit; een koe is om haar spijsvertering heen gebouwd. Dat geeft haar dat logge. Dat bonkige, dat ouderwets-hooimachineachtige, kortom dat ontroerende.’ (Kv)

‘We doen niet aan aAa, maar hebben wel de gedachte in ons achterhoofd. We zorgen ervoor dat onze koeien niet te smal worden. En we houden daarbij het eiwitgehalte in de gaten.’

(Hp)

Nadja Jansma, publiciste Vogelbescherming Nederland: ‘Moderne melkproductie is goed te combineren met de zorg voor natuur en landschap, zolang we met zijn allen maar een eerlijke prijs betalen voor kaas en melk.’ (Vn)

Ruud Huirne, directeur Rabobank: ‘Als melkveehouders te veel afhankelijk worden van de hogere prijzen van mais en ander ruwvoer, kan dat risico’s met zich meebrengen. Te hoge voerkosten mogen geen molensteen worden.’ (NO)

Roos Schuring, koeienschilderes: ‘De begroeiing is nog laag, de koe in al haar schitterendheid zichtbaar en schilderbaar. In de zomer kunnen we de koeien (de benen) bijna niet meer zien en als ze achter het riet liggen moeten we op zoek naar een nieuwe plek. Tja, dat zijn zo de problemen van de buitenschilder.’ (Cs)

Marije van der Poel, kaasmaakster te Rijpwetering: ‘Lekkere kaas begint met het eten van vers gras. Kijk maar eens goed naar de koeien, zie hoe ze genieten. Een blije koe staat garant voor lekkere kaas.’

(Bv)

Bas van der Burg, melkveehouder te Wirdum (Gr.):

Jacky Kuijpers, melkveehouder met brandroden te Sambeek:

‘Ik vind dat supermarkten meer met weidemelk kunnen doen. Zet die nu eens op ooghoogte in dat koelvak in plaats van ergens onderin. Wij kunnen als melkboeren een convenant tekenen, maar dan moet de supermarkt wel meedoen.’ (BA)

‘Ons mam vond die zwartbonten eigenlijk niet zo mooi. Het ziet er altijd vies uit wanneer er mest aan de witte benen blijft plakken en daar heb je met rood, dat op de poten verder naar beneden loopt, geen last van. Valt minder op.’ (Ll)

Esther van Middendorp, natuurredactrice: ‘Het haar van de blaarkop is veel fijner dan dat van veel andere koeienrassen, soms zelfs wollig te noemen. Hierdoor is zij uitstekend beschermd te-

Adrion van Beek, melkveehouder te Breda: ‘Vaarzen dienen wel diepte en breedte in de voorhand te hebben. Een vaars zonder een goed ontwikkelde voorhand wordt nooit een goede koe.’ (Hp)

Michael McGrath, Ierse slager: ‘De Nederlander koopt met het oog: mager vlees, maar de tong zal altijd zeggen dat het vet de smaak geeft.’ (LC)

Henk van Gerven, SP-lid Tweede Kamer: ‘Een koe hoort gewoon in de wei en niet permanent op stal.

Bovendien past het bij het Nederlandse landschap.’ (dV)

Bronnen: Boerderij vandaag (Bv), Nieuwe Oogst (NO), De kleine verlossing (Kv), Vanellus (Vn), Landleven (Ll), Melkvee Magazine (Mm), Boerderij Ambitie (BA), NRC Handelsblad (NRC), Leeuwarder Courant (LC), de Volkskrant (dV), Cow season (Cs), HI plus! (Hp) V E E T E E LT

VX08_themabijeenk en bloempjes.indd 51

M E I

1

2 0 1 4

51

06-05-14 12:38

M A N A G E M E N T

Wilko Dubbink: ‘Een larvendodend middel richt zich op 80 procent van de vliegenpopulatie’

Vliegenbestrijding start vaak te laat De kans op veel vliegen is volgens deskundigen dit jaar door het vroege voorjaar groot. Het bestrijden van alleen volwassen vliegen is echter te eenzijdig om de druk te verminderen. Verder onderzoek naar vliegenbestrijding in de toekomst is nodig. tekst Florus Pellikaan

O

p 9 maart tikte de thermometer dit jaar voor het eerst de twintig graden Celsius aan. Bijna een maand eerder dan gemiddeld. En het bleef niet bij deze warme dag, maar het gehele voorjaar was warmer en daardoor vroeger dan andere jaren. Ook de eerste vliegen leken zich dit jaar eerder aan te dienen.

‘We hebben in Nederland geen meetpunt voor insecten, dus we kunnen over de huidige mogelijk grotere vliegenpopulatie geen uitspraken doen gebaseerd op cijfers’, vertelt Willem Takken, hoogleraar medische en veterinaire entomologie (insectenwetenschap) aan de Wageningen Universiteit. ‘Maar omdat we geen winter hebben gehad, zullen er weinig vliegenlarven als pop door de kou zijn gestorven. In het voorjaar komen naargelang de temperatuur de poppen uit. Gezien de warmte is het niet ondenkbaar dat er echt eerder vliegen zijn.’

Extra generaties vliegen Bij een temperatuur van circa zestien graden duurt het generatie-interval van een vlieg volgens Takken ongeveer een maand. Bij hogere temperaturen kan dit korter zijn. Afhankelijk van hoe de zomer verloopt, is het door het vroege voorjaar mogelijk dat we dit jaar één of twee generaties meer vliegen krijgen en dat zal invloed hebben op de omvang van de populatie. ‘Een vlieg legt in zijn volwassen leven van twee tot drie weken zeker tweehonderd eitjes, waardoor de vliegenpopulatie in enkele generaties exponentieel kan groeien.’

Ondanks een eventuele vroege komst

52

VVE EE ET TE EE EL LT T J M A NE U I A1 R 2I 0 11 /42

VX08_vliegenbestrijding.indd 52

van de vlieg is er op dit moment nog geen opleving in de handel van vliegenbestrijdingsmiddelen merkbaar. Dat stelt Wilko Dubbink, hoofd verkoop bij Bio Enterprise, toeleverancier van agrarische producten aan handelspartijen.

‘Veehouders beginnen pas met bestrijden als er sprake is van overlast, omdat vliegenbestrijding nu eenmaal vaak als een kostenpost wordt gezien.’

Henk Kuijk, dierenarts bij farmaceut MSD Animal Health, vult aan: ‘En daardoor is de vliegenbestrijding bij veel melkveehouders een beetje hapsnapbeleid. Maar als de overlast groot is, ben je eigenlijk al te laat.’

Verspreiden ziekteverwekkers De deskundigen benadrukken dat vliegenbestrijding als meer dan een kostenpost moet worden gezien. ‘Doordat vliegen steken en hinderlijk fladderen zorgen ze ervoor dat koeien minder aan rust en natuurlijk gedrag toekomen. Dat kost voeropname en daarmee productie’, stelt Linda van Wuijckhuise, dierenarts bij de Gezondheidsdienst voor Dieren (GD). ‘Bovendien kunnen vliegen via de poten en mond ziekteverwekkers verspreiden. Bekend zijn wrang en de oogontsteking houw. Maar vliegen kunnen ook diarree en andere vormen van mastitis overbrengen.’ Ook sluit Van Wuijckhuise niet uit dat vliegen een rol spelen bij de verspreiding van de zogenoemde weidekoorts, met als symptomen langdurige koorts, dalende melkgift en soms dikke gewrichten en verwerpen.

Bestrijden van vliegen is dus wel degelijk

van belang, maar de deskundigen wijzen allereerst op goede preventiemaatregelen. ‘Voerresten, mest en geknoeide melk zijn kweekplaatsen voor nieuwe vliegen’, stelt Van Wuijckhuise. ‘Vliegen in stallen zijn niet helemaal te voorkomen, want alleen de geur van koeien trekt al vliegen aan. Maar door hygiënisch te werken is vliegenoverlast zeker te verminderen.’

Nu onder invloed van premies en maatschappelijke druk mogelijk meer koeien naar buiten gaan, wil dat zeker niet zeggen dat koeien minder last van vliegen

2009

06-05-14 12:00

Plaatsen waar vliegen voorkomen op het rund De afbeelding toont de voorkeursplaatsen van de diverse vliegensoorten die bij het rund voorkomen (bron: MSD Animal Health)

kleine weidesteekvlieg (Haematobia irritans) paardenluisvlieg (Hippobosca equina) stal- of steekvlieg (Stomoxys calcitrans)

Voor het bestrijden van vliegen zijn twee succesvolle manieren: voorkomen dat een larf een vlieg wordt door een larvendodend middel en volwassen vliegen bestrijden in de stal of op het dier. Dubbink: ‘In de melkveehouderij is de omzet van pour-ons en oorflappen voor bestrijding op het dier verreweg het grootst en die groeit sectorbreed ook nog steeds. De producten zijn zeker effectief tegen de overlast voor het dier, maar om de vliegendruk echt onder de knie te houden zijn ze te eenzijdig. Een larvendodend middel is de belangrijkste schakel in de vliegenbestrijding. Het richt zich op 80 procent van de vliegenpopulatie die niet zichtbaar is en als eitje, larf of pop in bijvoorbeeld de mestkelder verblijft.’

Resistentie op de loer zouden hebben. ‘Het is zelfs zo dat in heel luchtige, lichte en hygiënische stallen soms minder vliegen op dieren voorkomen dan in de wei. Het is ook een vergissing om te denken dat vliegen van buiten massaal mee naar binnen komen en omgekeerd’, stelt Henk Kuijk. ‘Bijvoorbeeld de huisvlieg, die niet bijt, is typisch een vlieg die binnen voorkomt, terwijl de kleine weidesteekvlieg vooral buiten op de dieren te zien is. Iedere vlieg heeft ook zijn eigen voorkeursgebied op het lijf van de koe’, zegt Kuijk (zie afbeelding rechtsboven).

Het aantal vliegenbestrijdingsmiddelen is de laatste tien jaar fors uitgedund.

‘Middelen tegen volwassen vliegen in de stal zijn er met een stuk of twintig producten nog ruim voldoende. Ook met twee soorten pour-ons en oorflappen is er op het dier nog voldoende langwerkende bestrijding mogelijk. De larvenbestrijding is wat mogelijkheden betreft het kritieke punt’, vertelt Dubbink. Neporex mag op het moment van schrijven niet meer worden verkocht. ‘Hopelijk komt het weer terug, maar momenteel is er voor de larvenbestrijding nog één werkzame stof beschikbaar.’

herfst- of oogvlieg (Musca automnalis) zweet- of bosvlieg (Hydrotaea irritans) huisvlieg (Musca domestica en Fannia canicularis)

Alhoewel de praktijk zich op dit moment met de bestaande middelen nog redt, luidt hoogleraar Takken de noodklok. ‘Insectenbestrijding loopt in de veehouderij ten opzichte van bijvoorbeeld de akkerbouw gigantisch achter.

Er wordt nauwelijks onderzoek naar gedaan, hooguit door de industrie, maar dat is commercieel ingegeven. Wanneer er in Nederland, net als in Denemarken, resistentie optreedt, is er totaal geen vliegenbestrijding meer mogelijk.’

Takken breekt dan ook een lans voor sectorbreed onderzoek naar vliegenbestrijding, waarbij wat hem betreft de mogelijkheden van natuurlijke bestrijding worden onderzocht. ‘De tuinbouw maakt veel gebruik van parasitaire insecten voor de bestrijding van vliegen en in Israël blijkt dat ook bij de veehouderij goed te werken, ook in een open stal.’

Daarnaast loopt volgens Takken een internationaal onderzoek naar een bacterie die op biologische wijze vliegen doodt. ‘De West-Europese veehouderij zou hier ook in moeten investeren.’

Ongeacht de mogelijke komst van natuurlijke bestrijdingsmogelijkheden, is het volgens de deskundigen niet ondenkbaar dat de chemische vliegenbestrijding op termijn met regels te maken krijgt. Het is bijvoorbeeld al bekend dat vanaf 2015 voor het gebruik van muizen- en rattengif door veehouders een cursus gevolgd moet worden. l

V E E T E E LT

VX08_vliegenbestrijding.indd 53

M E I

1

2 0 1 4

53

06-05-14 12:00

B E D R I J F S R E P O RTA G E

Op het Amerikaanse bedrijf Kellercrest passeerden 56 koeien de grens van honderdduizend kilo melk

Tim, Sandy en Mark Keller In tegenstelling tot veel bedrijven in de VS streeft Kellercrest Holstein naar een hoge levensproductie.

Mount Horeb

Elke koe verdient kans oud te worden Bewuste investeringen in huisvesting zorgen op het Amerikaanse bedrijf Kellercrest voor een hoge levensproductie. Koeien uit de

Verenigde Staten

Aantal koeien: 320 Productie (365 dagen): 14.500 4,0 3,1 Hoeveelheid land: 220 hectare Aantal honderdtonners: 56

H

et is de trots van het bedrijf: de transitiestal. Tim Keller jaagt een koe overeind uit de comfortable zandbox en strekt zijn armen van boxbeugel naar boxbeugel om te laten zien hoe breed de afstelling is. ‘In deze stal zijn de boxen breder dan gangbaar en zijn er voor twintig koeien twintig ligboxen en 28 plaatsen aan het voerhek beschikbaar. Het is een type 1 + 0 stal waardoor de koeien snel bij het voerhek zijn en er veel vierkante meter per koe is’, zo legt hij uit.

De stal kostte in 2010 128.000 dollar, ongeveer 90.000 euro. Dat is voor twintig koeien een forse investering. Keller verdedigt het bedrag graag. ‘In deze stal kunnen we verse koeien alle aandacht geven die ze nodig hebben. Die extra aandacht aan het begin van de lactatie betaalt zich terug in een hogere gezondheid en uiteindelijk een langere levensduur.’

Levensduur. Het woord valt al snel bij een

L-koefamilie onderstrepen inmiddels met hoge genoomfokwaarden de productieijver en dat zorgt voor veel ki-interesse. tekst Jaap van der Knaap

bezoek aan het bedrijf Kellercrest in het Amerikaanse plaatsje Mount Horeb. Het bedrijf van de broers Tim (51) en Mark (48) Keller en hun vrouwen Sandy en Kareen kreeg vorig jaar internationaal aandacht omdat het – zeker voor Amerikaanse begrippen – veel honderdtonners voortbracht. Negentig koeien passeerden inmiddels de grens van 200.000 pond melk (ruim 90.000 kg), terwijl de teller qua koeien met honderdduizend kilo melk op 56 staat.

Hoog celgetal als bijeffect Weliswaar gaan er op Kellercrest drie keer per dag niet minder dan 320 koeien door de melkput, het zijn wel indrukwekkende getallen. ‘Iedere koe verdient een kans om oud te worden’, stelt Tim Keller.

‘Ik wil graag zien hoe een kalf zich ontwikkelt tot een jonge vaars en uiteindelijk een oude koe wordt. Het is jammer van de

De stallen liggen op verschillende hoogtes. Links is de kalverstal

54

V E E T E E LT

MEI

VX08_bedrijfsrep Amerika Kellercrest.indd 54

1

investering in jongveeopfok als een koe vroegtijdig noodgedwongen het bedrijf moet verlaten.’

Voor Amerikaanse begrippen is het streven naar een hoge levensproductie bijzonder. Op veel bedrijven staat na twee lactaties al een opvolger klaar. Tim haalt de schouders op. ‘We hebben jaren gehad dat we op achttien procent vervanging zaten. Wij denken dat met het langer aanhouden van koeien en de verkoop van verse vaarzen ook geld te verdienen is.’

Zijn broer Mark vult hem aan en stelt dat ze bereid zijn te investeren in oude koeien. ‘Naast een goed koecomfort en voeding betekent dat vooral ook investeren in tijd. Het melken duurt bij ons vierenhalf uur. Dat kan sneller, maar goed melken, aandacht bij elke koe, vinden we belangrijker dan onze Mexicaanse melkers minder uren te hoeven betalen.’

Mark noemt het ook ‘een sport’ om een De muur hangt vol met oorkondes

2014

06-05-14 09:09

Productiekampioene Loni (v. Shottle)

In de 1 + 0 transitiestal hebben 20 koeien 28 vreetplaatsen en veel ruimte

koe over een productiebarrière te krijgen.

‘Daar waar andere bedrijven een koe al zouden afvoeren, proberen wij haar nog een keer drachtig te krijgen of melken we haar in een speciale groep vanwege een hoger celgetal.’ Het is een van de bijeffecten van de oudere veestapel; het tankcelgetal ligt boven de 250.000 cellen. ‘Sommige koeien maken hier lijsten van 500, 600 dagen, omdat we zo lang doorgaan met insemineren of omdat we ze intensief hebben ingezet voor embryowinning.

Dit soort koeien kalft zwaar af, maar wij krijgen ze vaak wel weer goed op gang omdat we ze in de transitiestal extra aandacht kunnen geven.’

Loni werd afgelopen jaar genomineerd tot meest productieve koe van de staat Wisconsin, maar het zijn nu andere leden van de L-familie die voor veel aantrekkingskracht van ki-organisaties zorgen. ‘Onze eerste stier die voor internationale bekendheid zorgde, was Silas, een Sir C Valorzoon die we als embryo verkochten naar Duitsland’, zo weet Mark. De vetvererver kreeg in Duitsland in de jaren negentig ruim 26.000 dochters aan de melk.

Van recentere datum zijn de fokstieren Kellercrest Bret Les (v. Bret) en Kellercrest Langdon (v. Forbidden), terwijl nu jonge genoomstieren, zoals de voormalige toptien-gTPI-stier Kellercrest Super Layne (v.

Superstition x Loni) de aandacht opeisen.

Ook CRV USA test enkele stieren uit de L-familie. ‘De productiekracht van onze koefamilie wordt nu ook onderstreept via genoomfokwaarden. We hebben al ruim honderd stiertjes aan ki-organisaties geleverd’, vertelt Mark trots.

Om mee te kunnen blijven doen in topfokkerij, worden momenteel vooral genoomstieren ingezet en krijgt een handvol fokstieren als Dorcey, Observer, O-Style en Bookem ook nog kansen.

Extreme productiekoe Loni Een van de koeien die na een lange lijst en et-sessies weer goed afkalfde, luistert naar de naam Kellercrest Shottle Loni. De met 92 punten ingeschreven Shottledochter werd afgelopen winter afgevoerd vanwege kanker op haar oog, maar maakte wel eerst nog een torenhoge productielijst. ‘Loni was gek. Ze vrat en gaf melk, anders niets. Zo’n productiekoe hebben we nooit eerder gehad.’ Mark wijst op haar 365 dagenlijst van bijna 26.000 kg melk met 5,3% vet en 2,9% eiwit.

Loni bleek bovendien een verdienstelijke spoelkoe; in zes spoelingen met onder meer Active, Planet, Freddie en Man-OMan gaf ze 132 embryo’s. Veel embryo’s werden verkocht. Op het eigen bedrijf zijn vijftien dochters van Loni aanwezig.

Bewust investeren in huisvesting ‘Ondanks de snelheid van de huidige topfokkerij kunnen we prima aan ons fokdoel vast blijven houden’, vertelt Mark.

‘We fokken het complete plaatje: niet te grote, uitgebalanceerde koeien met goede uiers en benen. We kijken niet specifiek

naar de fokwaarde levensduur, maar uiteindelijk willen we wel dat koeien minimaal drie lijsten maken en dan 45.000 kilogram melk hebben geproduceerd.’

Volgens Tim is het behalen van die minimale levensproductie vooral een kwestie van de puntjes op de i. ‘We hebben in 2009 bewust geïnvesteerd in een mechanisch geventileerde kalverstal voor de kalfjes tot drie maanden. Daar leg je de basis van een gezond en lang koeleven.’

Bij de jongveestal uit 2004 wijst hij op de dwarsopstelling van de boxen ten opzichte van de voergang. ‘Dankzij deze opstelling heb je een beter overzicht vanaf het voerpad en is snel te zien of dieren iets mankeren. Jongvee tussen één en twee jaar is vaak een vergeten groep.’

Mark wijst nog op het belang van een goed rantsoen. ‘Op de transitiegroep na krijgen alle koeien hetzelfde tmr-rantsoen, goed voor 40 kilogram melk. Daarin zit 60 procent kuilgras en 40 procent maiskuil. Het hoge aandeel gras is deels noodgedwongen omdat we op de heuvels hier niet overal mais kunnen telen, maar het vele gras zorgt wel voor een gezond rantsoen met veel structuur.’

Tim toont na de rondgang nog even het kantoor, waar de muur vol hangt met oorkondes van koeien die de grens van 200.000 pond melk zijn gepasseerd. ‘We zijn trots op al die oorkondes, het geeft erkenning. Maar neem van mij aan dat oude koeien hier vooral ook zorgen voor een goed inkomen.’ l

De bijzonder lichte kalverstal kan zowel mechanisch als natuurlijk geventileerd worden

V E E T E E LT

VX08_bedrijfsrep Amerika Kellercrest.indd 55

M E I

1

2 0 1 4

55

06-05-14 09:09

K O E R I E RT J E S

Voor info/opgave: Veeteelt Postbus 454 – 6800 AL Arnhem tel.: 026 38 98 823 advertenties@crv4all.com www.veeteelt.nl

ZAAGSEL EN ZAAGSEL LAVA3 MIX Voor al uw showartikelen en meer!

Xsires is gespecialiseerd in het inkruisen van andere rassen op met name de holsteinkoe. De praktijk wijst uit dat dit de snelle oplossing is tot een duurzame, vruchtbare, efficiënte melkkoe met een hoger rendement.

Xsires, de enige echte specialist in inkruisen!

Een greep uit ons assortiment: • Shampoos en sprays • Showhalsters • Scheerapparaten o.a.

Aesculap, Heiniger, Andis • Udder Comfort • Carhartt werkkleding • Kalveropfokartikelen • Cadeau-artikelen • Ariat-laarzen • Voorbrengkleding

(Bio)brandstofkorrels (pellets) Nu ook leverbaar: wit zaagsel LAVA 3 mix ligboxstrooisel Alleen de goedkoopste durft zijn prijs erbij te vermelden Af pakhuis, excl. btw

Gemengd zaagsel Bijna stofvrij € 2,75 Wit zaagsel € 3,25 Franco huis Ook los gestort mogelijk per 43 m3

MODUULBOUW BV MAYO-MATRAS

Eenvoudigste, comfortabelste, goedkoopste!

René: +31(0)651692890 Wout: +31(0)31778590 Rob: +31(0)630569255 Gerrit: +31(0)651272470 Film en referentieadressen op: WWW.KOEMATRAS.EU

Tevens gezeefde witte of gemengde vezel in pakken of los gestort per 43 m3

Wolfgang

Supersampler!

(Wille x Vanstein)

Xsires crossbreeding b.v.

Tel.: 0566-622765 Hans Kerkhof | 06 52684393 Henk Schoonvelde | 06 21827019

w w w. xs i re s . c om in f o @xsi re s . c om

Livestock Show Equipment Erica Rijneveld Tel.: +31 651527489 E-mail: info@showequip.com Bezoek onze website; www.showequip.com en maak kennis met ons eenvoudige bestelsysteem!

Telefoon (072) 503 92 02 Fax (072) 503 98 35 www.delangebv.nl Houtvezel en zaagselhandel

DE LANGE B.V. URSEM

Te koop:

ENKELE BESTE DEKSTIEREN Tel. 06-51608017

‘DENK VANUIT HET DIER!’ EIWIT TOPPER

TORRER aAa 534126

+ 0,28% EIWIT Nu me websho t p!

•Veel kracht en inhoud •Super benen •Celgetal 108 •Dochtervruchtbaarheid 101

Torrer maakt inkruisen overbodig!

ndd 1

VEECOM

Voor afspraak en informatie: Tel.: 31 (0)529 470999 www.wennemars.nl

56

V E E T E E LT

08 mei1_koeriertjes2014.indd 56

MEI

1

31-05-2012 13:53:24

Hoofdweg 27, 9627 PA Hellum Tel. 0598-432343/421729 Fax. 0598-432806 www.veecom.nl E-mail: info@veecom.nl

2014

06-05-14 11:36

ALH 2013 | 02 Koeriertje Algemeen_ALH Hebt u een OEB tekort in uw rantsoen? : eiwit goedkoop Gebruik microbieel • verbetert de voerbenutting • bespaart op de voerkosten

goedkoop microbieel eiwit • verbetert de voerbenutting goedkoop microbieel eiwit • verbetert voerbenutting • bespaart opde de voerkosten verbetert de voerbenutting • •bespaart op voerkosten • bespaart op de voerkosten

ng hebben voor toepassing stra Feed Ingredients BV @speerstra.com

ng hebben voor toepassing stra Feed Ingredients BV @speerstra.com 0 gram

t hebben voor toepassing ng stra Feed Ingredients BV rstra.com mte @speerstra.com

rstra.com 0 gram

t

mte 0 gram t

mte

Postbus 160, 8530 AD Lemmer

+31 (0)514 569 001, Fax +31 (0)514 569 002

mail@speerstra.com, www.speerstra.com

Postbus 160, 8530 AD Lemmer +31 (0)514 569 001, Fax +31 (0)514 569 002

mail@speerstra.com, www.speerstra.com Postbus 160, 8530 AD Lemmer +31 (0)514 569 001, Fax +31 (0)514 569 002

Uw leverancier voor:

Stalinrichtingnieuw nieuw-enen gebruikt •• Stalinrichting gebruikt Ventilatiegordijnen/- nokken •• Ventilatiegordijnen • Kunstof éénlinghokken volgens europese Wij zijn uw leverancier voor: • Ventilatienokken Wij zijn uw leverancier voor: leverancier voor: Uwwanden leverancier voor: Ook koppelbaar te leveren.

Stalinrichting nieuwgebruikt • richtlijnen.

Kunststof voor Robotruimtes etc.

•• Stalinrichting nieuw enen gebruikt

Kunststof naadloze robotruimtes Kunststof naadloze ruime keuze in robotruimtes

Ventilatiegordijnen/nokken Kunststof naadloze •• Ventilatiegordijnen Kunstof éénlinghokken volgens europese •• Ventilatienokken robotruimtes Ook koppelbaar te leveren.

• richtlijnen.

Kunststof wanden voor Robotruimtes etc.

EXCLUSIEVE DEKSTIEREN

• Hoge producties • Hoge gehaltes • Hoge gezondheidsHanzeweg 10, 7241 CR Lochem tel. 0573-254983 fax 0573-251452 kenmerken www.greutink.nl Hanzeweg 10, 7241 CR Lochem eenlingboxen tel. 0573-254983 faxstiervaders 0573-251452 •Kunststof Internationale www.greutink.nl Passend bij Kunststof eenlingboxen Internationale koefamilies Wij•zijn zijn uwleverancier leverancier voor: Wij uw voor: ieder merk robot • Stalinrichting nieuwen gebruikt • Stalinrichting nieuw en gebruikt • Top exterieur Wij zijn zijnuw uwleverancier leverancier voor: Wij voor: • Ventilatiegordijnen/nokken

rstra.com

mail@speerstra.com, www.speerstra.com

Wij zijn zijnuw uwleverancier leverancier voor: Wij voor:

www.speerstra.com

ERKENDE ET-TEAMS

• Ventilatiegordijnen Stalinrichting nieuw-enen gebruikt •• Stalinrichting nieuw gebruikt Kunstof éénlinghokken volgens europese •• Ventilatienokken Ventilatiegordijnen/nokken •• Ventilatiegordijnen Ook koppelbaar te leveren.

• richtlijnen.

Kunststof wanden voor Robotruimtes etc.

• Kunstof éénlinghokken volgens europese

Scherp geprijsd • •Ventilatienokken Ook koppelbaar te leveren.

• richtlijnen.

Kunststof wanden voor Robotruimtes etc.

• • Dekgarantie • Lepto, Para, IBR, BVD - vrij Verder Verderallerhande allerhande stalinrichting stalinrichting allerhande stalinrichting •Verder Uitstekend advies enen ventilatiegordijnen en nokken nokken ventilatiegordijnen en enzowel ventilatiegordijnen en nokken gebruikt zowelnieuw nieuw als als gebruikt zowel nieuw als gebruikt

Hanzeweg 10, 7241 CR Lochem www.dekstieren.nl Hanzeweg 10, 7241 CR Lochem tel. 0573-254983 fax 0573-251452 tel. 0573-254983 fax 0573-251452 www.greutink.nl www.greutink.nl

EU-erkend ET-team (nl-126) dierenarts tel.: 0344-682727 DE CROB embryotransfer 1 fax: Naamloos-6 0344-682288

+€100,–

Info en opgave donoren 06-38919783 • 0492-340920 www.HurkmansET.nl FREEK LOK EN BERT SCHUTTE dierenartsen Dronten tel.: 0321-317275 Gevraagd voor export RUSLAND: Jonge roodbonte HF-stieren 7-13 maanden Uitstekende afstamming en minimaal 4 geslachten Pensverzuring? stamboek 1 Kijk opNaamloos-6 gezondepens.nl Productie moeder: 1e lijst Naamloos-6 1 8500 of 2e 10.000 of latere lijst van 11.500 kg melk in 305 dagen met min.

3,9% v. en 3,2% e.

Levensnummer stier en vraagprijs doormailen naar: www.dairystars.com info@ploegint.nl o.v.v. stier RUSLAND De gegevens gaan naar onze klant in Rusland voor een voorselectie.

Half mei nemen we contact met u op over de stieren die uitgekozen zijn en komt de commissie langs.

Laat zien wat u te koop heeft!

www.ploegint.nl Embryo’s, dekstiertjes, fokvee en sperma.

Tel.: 058-2154288 Tom Schonenberg 06-51979380

FOKVEEVEILING Cloppenburg

RENDEMENT UIT TOPGENETICA

Woensdag 20 maart Aanvang: 10.00 uur 450 afgekalfde vaarzen, DE NUMMER 1 QUA PRIJS/ 37 dekstieren, KWALITEIT VAN ONDER 7 stuks jongvee.

ANDERE RUNDERSPERMA ibr-vrij EN STIKSTOFVATEN bvd-vrij lepto-vrij

Contact: Johan Bergsma, tel.: 0654253636 Bernd Emme, tel.: 0049170/3313931 Catalogus: www.weu.de Tel.: 00494403/93260

Te koop: Gen. hoornloze blaarkop-stier 50% HF. A. Poppelaars te Sprundel Tel.: 06-12173526

EMBRYO’S FOKVEE KI-STIEREN DEKSTIEREN Kiezen voor kwaliteit!

Tel.: 0511-424243 Fax: 0511-423525 info@alh-genetics.nl www.alh-genetics.nl WWS_2014_05_Koeriertje_Veeteelt 02 www.embryosale.com

per koe per jaar

08-08-2011 16:31:43 08-08-2011 16:31:43

Naamloos-6 1

HANS HURKMANS ET-SPECIALIST

VOF V.S.E. ADVOKAAT

FOKVEEVEILING Lingen Dinsdag 20 mei 10.00 uur

GOED

230 afgekalfde runderen 40 mestkalveren Beste kwaliteit!

Bekende moderne vaders!

BETER

Lepto-, IBR-, BVD-vrij Contact: Bernd Emme tel.: 0049170/3313931 Vanaf 01-02-2014 vertegenwoordiging Nederland: Bert Meijering

BEST

Catalogus: www.masterrind.com info@masterrind.com

OMDAT NIET ALLE MENGERS HETZELFDE ZIJN MASTERRIND GmbH, 26160 Bad Zwischenahn, Voor afspraak en informatie: Feldlinie 2a470999 Tel.: 31 (0)529 tel.: 00494403/93260

www.wennemars.nl

Melkwinning J.A. kan u helpen als onafhankelijk adviseur bij:

wws Genally-P • hoornloos • roodbontfactor • 2281 TPI • € 10,per dosis

- Advies en begeleiding aanschaf melkrobot/melkstal - Melkstallenbouwadvies - Onafhankelijk advies bij problemen (geschillen) veroorzaakt door 08-08-2011 16:31:43 de melkinstallatie 08-08-2011 16:31:43 - Optimalisatie melkstal/melkrobot Melkwinning J.A. (meten kan utijdens helpenmelken) als onafhankelijk bij: J.A. (Johan)adviseur Grolleman 038-4606033 06-45312042 - Advies en /begeleiding www.melkwinningja.nl aanschaf melkrobot/melkstal - Melkstallenbouwadvies - Onafhankelijk advies bij problemen (geschillen) veroorzaakt door Sperma bestellen: de melkinstallatie - Optimalisatie melkstal/melkrobot (meten tijdens melken) woensdag 27 maart (Johan) Grolleman inJ.A. de IJsselhallen te Zwolle 038-4606033 / 06-45312042 Aanvang 09.15 uur www.wwsires.nl www.melkwinningja.nl Entree € 7,50

0513 672 200

E EAL AT R M V E E T EVE EL ET T M T E1I 21 0 21 03 1 4

08 03mei1_koeriertjes2014.indd mrt 1_koeriertjes2013.indd 57 65

5 67 5

06-05-14 05-03-13 11:37 13:16

O N R O E R E N D

G O E D

Quotum ABC

Agrarische Bemiddeling Advies, Taxaties en Vastgoed

Bert Linders

MET SPOED GEVRAAGD:

DRINGEND GEVRAAGD - KOOPMELK EN AANGEBODEN - LEASEMELK

• KOOP- EN LEASEMELK • PERCELEN LANDBOUWGROND 3-20 HA • AMMONIAKRECHTEN OVERIJSSEL

BEL VRIJBLIJVEND VOOR HET MEEST ACTUELE AANBOD

AANGEBODEN:

T: 0485-310343 • M: 06-51571131 • F: 0485-310853 l: www.quotumabc.nl E: info@quotumabc.nl Buiten kantooruren mobiel bereikbaar

• CULTUURGROND: KLOOSTERWEG HENGELO (GLD.) 1.38.60 HA 3e SCHANSWEG VINKENBUURT 13.50.00 HA DALKRUID NIJVERDAL 3.00.00 HA NOORDELIJKE HOOFDDIJK NIJVERDAL CA. 14.50.00 HA • NIJVERDAL: (WOON)BOERDERIJ MET CA. 16 HA PRIMA CULTUURGROND

Hittestress

• NES: AKKERBOUW/MELKVEEBEDRIJF, 30 HA UITSTEKENDE LICHTE ZAVELGROND

Reken er voor goed mee af met ons mist koeling systeem

• AMMONIAKRECHTEN OVERIJSSEL: DIVERSE PARTIJEN OP DIVERSE PLAATSEN BEL VOOR MEER INFO EN ACTUEEL AANBOD OF GA NAAR WWW.GANTVOORT.NL

Wij bieden u zekerheid en een vlotte afwikkeling!

LANDBOUWFOLIE RECYCLING 2011 2009 3

VESTIGINGEN IN NIJVERDAL EN AALTEN

Wijvanaf betalen voor Een éénmalige investering € grotere 45,00 per dierplaats hoeveelheden landbouwfolie!!!

Informatie: 0575 - 568 310 neem contact op met OttoTel.Vink 06-14407560 Fax 0575 - 568 315

TEL.: 0543-476980 FAX.: 0543-476024

info@dalyplastics.nl www.plasticrecycling.nl Worldwide Climate Engineers www.tsg-holland.com

Daly VT feb 2012.psd 1

21-01-13 09:20

GRATIS ZAAIADVIES met de maismanager-app kijk snel op www.maismanager.nl

ADVERTEER MET UW MEEST ACTUELE INFORMATIE! BEL OP DINSDAGOCHTEND: +31 (0)26 38 98 806 EN 48 UUR LATER LEZEN DE VEEHOUDERS UW AANBOD!

58

V E E T E E LT

VX08_pAOG.indd 58

MEI

1

2014

06-05-14 14:46

B OE R E N G E L U K

H E T

G E L U K S M O M E N T

VA N

J A N

J A N S E

Gras maaien ‘Het moment waarop ik gras kan maaien, is altijd weer spannend. Je ziet in het voorjaar het gras groeien en kijkt steeds meer uit naar het moment dat de maaier het land in kan. Het oogsten van het eerste gras geeft mij een kick, daar word ik blij van. Het gras legt de basis voor een gezonde veestapel met een goede melkproductie.’

‘Het maaimoment is spannend omdat je afhankelijk bent van de weersomstandigheden. En die heb je niet in de hand. Het is wel

een mooie spanning, een gezonde spanning, ik word er nooit chagrijnig van. Hooguit wanhopig, zoals vorig jaar toen ik vanwege de natte weersomstandigheden en het late voorjaar pas heel laat kon maaien.’

‘De dagen voor het maaien ben ik er intensief mee bezig. Ik kijk regelmatig op het internet naar de buienradar en volg de weersberichten op de televisie.’

Jan Janse (49) melkt 110 koeien in Middelburg

V E E T E E LT

VX08_boerengeluk.indd 59

M E I

1

2 0 1 4

59

02-05-14 09:53

V O E R

V O O R

B O E R

P R O D U C T N I E U W S

Belgische zuivelindustrie toont groeicijfers ECONOMIE – De omzet van de Bel-

Verrijkt poeder voor eerste twee weken VOEDING – Na jarenlang onderzoek heeft Denkavit recent een melkpoeder op de markt gebracht dat speciaal is ontwikkeld voor de eerste veertien levensdagen van het kalf.

Na de reguliere biestgift zorgt deze Denkamilk Vitalstart snel voor een sterke darmgezondheid en weerstand. Hierdoor wordt volgens Henk van der Horst, hoofd verkoop van Denkamilk, ook bij grote besmettingsdruk de kans op ontsporingen fors verminderd.

Het complete product neemt de plaats in van het eventueel handmatig toevoegen van gezondheidsbevorderende producten. ‘Behoefte aan het product ontstaat ook doordat de besmettingsdruk op grote bedrijven met meer dieren toeneemt en doordat geneesmiddelen meer en meer in de ban gaan’, stelt Van der Horst.

De prijs van de poeder met alleen volledig zuiveleiwit ligt circa 50 tot 60 euro per 100 kilo hoger dan een ‘gewoon’ melkpoeder.

Meer informatie op www.denkavit.nl

gische zuivelindustrie is tussen 2012 en 2013 toegenomen met 10,6 procent. Renaat Debergh, voorzitter van de Belgische Confederatie van de Zuivelindustrie, bracht die cijfers eind april tijdens een persbijeenkomst bij zuivelverwerker Olympia in Herfelingen naar buiten.

Behalve een omzetgroei toonde de zuivelindustrie over het algemeen groei. De afgelopen drie jaar investeerde de Belgische zuivelindustrie gemiddeld 152 miljoen euro, terwijl dit investeringsbedrag de jaren daarvoor rond de 89 miljoen euro schommelde. De investeringen in de zuivelindustrie namen toe met 5,3 procent.

In België is de melkproductie de afgelopen zeven jaar al met 13 procent toegenomen. De hogere melkproductie zorgt ervoor dat er steeds meer Belgische zuivelproducten uitgevoerd worden. Waar in 2009 het aandeel van de uitvoer in de totale omzet van de zuivelindustrie 53 procent bedroeg, is dit in 2013 toegenomen tot 64 procent. In totaal voerde de Belgische zuivelindustrie in 2013 voor 3,1 miljard euro uit aan producten zoals kaas, boter, consumptiemelk en melkpoeder. Bovendien vinden meer en meer zuivelproducten hun weg naar verre exportbestemmingen zoals China. Inmiddels zijn twintig Belgische zuivelbedrijven erkend voor export naar China.

Mogelijk vaccin tegen baarmoederontsteking GEZONDHEID – Onderzoekers van de Cor-

nell University in New York zijn erin geslaagd om de eerste entstoffen tegen baarmoederontsteking bij melkkoeien te ontwikkelen.

Volgens de onderzoekers kan hiermee in de nabije toekomst een vaccin tegen baarmoederontsteking ontwikkeld worden. Momenteel gaat het nog om meerdere entstoffen die werken tegen verschillende ziekteverwekkers die baarmoederontsteking veroorzaken. In testen verlaagden deze stoffen de incidentie van baarmoederontsteking met 83 procent. Zou het ondanks de enting toch tot een infectie komen, dan zijn de symptomen zwakker.

De onderzoekers zijn verrast over het

60

VX08-vvb.indd 60

V E E T E E LT

MEI

1

succes van het project. ‘Een effectief vaccin tegen baarmoederproblemen zal een significante impact hebben op de melkveehouderij door het terugdringen van antibiotica en het verminderen van economische verliezen’, vertelt onderzoeker dr. Rodrigo Bicalho op de site van de Cornell University.

Het laboratorium in New York werkt samen met farmaceut Merck Animal Health. De volgende stap is nu om de geproduceerde complexe vaccins te vereenvoudigen en door te ontwikkelen tot een vaccin dat op de markt kan worden gebracht.

In de VS krijgt ongeveer één op de vier koeien in haar leven baarmoederontsteking, zo meldt de Cornell University.

2014

06-05-14 16:39

Enkele gevallen zoönose listeriose GEZONDHEID – Bij de Gezondheidsdienst

voor Dieren (GD) is in de afgelopen maand bij een aantal ter sectie aangeboden runderen listeriose geconstateerd.

Dit is aanleiding voor GD om op de website aandacht te vragen voor de aandoening die gepaard gaat met hersenverschijnselen. Ook koorts en verwerpen zijn bij herkauwers symptomen van de bacteriële infectie. De bacterie komt onder normale omstandigheden overal in de omgeving voor en besmetting kan plaatsvinden door besmet voer of contact met geïnfecteerde dieren. Bij herkauwers zijn slecht geconserveerde kuilen, kuilen met een grote hoeveelheid

grond en natte bijproducten de belangrijkste oorzaken.

De hersenverschijnselen kenmerken zich door incoördinatie, een afwijkende houding van de kop, cirkelen en verlamming van de tong. Omdat listeriose een zoönose is (overdraagbaar van dier op mens) is het belangrijk maatregelen te treffen bij een besmetting. Bij mensen met een normale afweer kan de infectie verlopen als een mild ziektebeeld met griepachtige verschijnselen. Specifieke groepen met een verhoogd risico op een ernstiger verloop van de infectie zijn kinderen, ouderen, zwangere vrouwen en personen met verminderde afweer.

Aanmelden derogatie vóór 14 juni ECONOMIE – Nu de Nederlandse deroga-

tie is goedgekeurd door de Europese Commissie en de randvoorwaarden duidelijk zijn, kunnen veehouders hun derogatieaanvraag indienen bij de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland.

De termijn van aanmelding om in 2014 gebruik te kunnen maken van derogatie is van 1 mei tot 14 juni. Veehouders die dit jaar willen deelnemen aan derogatie, moeten direct voldoen aan de nieuwe eisen, zoals minimaal 80 procent grasland, 230 in plaats van 250 kilo stikstof op zand- en lössgronden en geen gebruik van fosfaatkunstmest.

Met name het laat bekend worden van de laatste wijziging heeft veel stof doen opwaaien binnen sector en politiek. Volgens staatssecretaris Dijksma stond de Europese Commissie op dit verbod vanwege het grote mestoverschot in Nederland. Bovendien zou uit de derogatiere-

portage blijken dat derogatiebedrijven gemiddeld slechts drie procent van de fosfaatgebruiksruimte opvullen met kunstmest. De staatssecretaris erkent wel dat het verbod op fosfaatkunstmest lang onderbelicht is gebleven en dat de communicatie beter had gekund.

Voor bedrijven die vanwege financiële verplichtingen die vroeg in het voorjaar zijn aangegaan, niet kunnen voldoen aan de tachtigprocentseis en het verbod op fosfaatkunstmest, treft de staatssecretaris speciale maatregelen. Deze veehouders kunnen het eerste jaar onder de eisen uitkomen wanneer ze bij de aanmelding van derogatie bewijzen indienen van de financiële verplichtingen.

Staatssecretaris Dijksma maakte ook bekend dat, onder druk van de Europese Commissie, het aantal derogatiebedrijven met fysieke controles wordt verhoogd van drie naar zeven procent.

K O RT

NI E U W S

22.000 liter voor Vlaamse starter ECONOMIE – Vlaamse melkveehouders

ALS DA OP O BL

die als jonge starters een vraag voor extra melkquotum hebben ingediend bij het Vlaamse Quotumfonds, ontvangen elk 22.628 liter met een vetgehalte van 38,32 gram per liter. Dat deelt het Agentschap voor Landbouw en Visserij mee voor het tijdvak 2013-2014.

Alle andere landbouwers die een aanvraag voor quotum hebben ingediend, ontvangen elk 5657 liter melkquotumleveringen.

let o

10 procent wekt energie op MAATSCHAPPIJ – Van de Nederlandse agrariërs wekt bijna tien procent zelf energie op. Met 6,7 procent zijn zonnepanelen veruit de grootste bron van energieopwekking, zo blijkt uit onderzoek van telemarketingbureau AgriDirect. Zonnepanelen zijn met name te vinden op bedrijven met veehouderij, windmolens staan vooral op akkerbouwbedrijven.

Van de Nederlandse agrariërs heeft overigens 18,3 procent plannen om te investeren in het opwekken van energie. De meerderheid kiest daarbij voor zonnepanelen.

Snellere grasgroei weidepercelen VOEDING – Door een hogere bodem-

temperatuur kunnen weidepercelen sneller groeien dan maaipercelen. Die conclusie is af te leiden uit de resultaten die binnen Praktijknetwerk ‘Dynamisch weiden: weer of geen weer’ door deelnemer Richard Korrel werden gemeten.

Tijdens de eerste twee weken van april was de bodemtemperatuur van weidepercelen een halve graad hoger dan die van maaipercelen. Waarschijnlijk verklaart dat de grasgroei van meer dan een centimeter per dag voor weidepercelen, ten opzichte van minder dan een centimeter bij maaipercelen met een graslengte van 20 tot 30 centimeter.

Meer actueel nieuws: meld u aan voor de gratis Veeteelt Nieuwsbrief op www.veeteelt.nl V E E T E E LT

VX08-vvb.indd 61

ME I

1

2 0 1 4

61

06-05-14 16:40

A G E N D A

2014

ADVERTEERDERSINDEX

8 mei 13 mei 18 mei 18 mei 20 mei 21 mei 21 mei 1 juni 13-15 juni 27 juni 27-28 juni 2-3 juli 3-5 juli 4 juli 8 juli 15 juli 19 juli 21 juli 23 juli 25-28 juli 26 juli 26 juli 31 juli 4 augustus 8 augustus 8 augustus 9 augustus 9 augustus 9 augustus 9 augustus 17 augustus 21 augustus 23 augustus 23 augustus 30 augustus 3-7 september 7 september 10-13 september 13 september 16-19 september 17 september 19-20 september 21 september 30 september4 oktober 4 oktober 30 oktober 28-30 oktober 7-16 november

Fokveeveiling te Bitburg (Duitsland) Fokveeveiling te Leer (Duitsland) Fokveedag te Sint-Niklaas (O.Vl.) Veeteeltshow te Bocholt (L.) Fokveeveiling te Lingen (Duitsland) Fokveeveiling te Krefeld (Duitsland) Fokveeveiling te Osnabrück (Duitsland) Intergemeentelijke veeprijskamp te Tielt (W.Vl.) Franse nationale show te Fougères (Frankrijk) Holland Masters Sale te Zwolle (Ov.) NRM te Zwolle (Ov.) Livestock Event te Birmingham (Groot-Brittannië) Deense nationale show te Herning (Denemarken) Luxemburgse nationale show te Ettelbrück (Luxemburg) Melkveeprijskamp te Kontich (Antw.)

Melkveeprijskamp Noordhoek en Noorderkempen te Loenhout (Antw.)

Provinciale fokveedag West-Vlaanderen te Wulpen (W.Vl.) Interprovinciale fokveedag te Bogaarden (Vl.Br.) Veeprijskamp Oosterkempen te Geel ten Aard (Antw.)

Landbouwbeurs te Libramont (Wallonië) Fokveedag te Ambt Delden (Ov.) Veekeuring Noord-Friesland te Wouterswoude (Fr.) Fokveedag te Markelo (Ov.) Landbouwshow te Opmeer (N.H.) Grote veeprijskamp te Zevendonk (Antw.)

Keuring Agri Fair te Wierden (Ov.) Rundveeshow Noord te Beilen (Dr.) Fokveedag Noord-Veluwe te Oldebroek (Gld.) Fokveedag te Hellevoetsluis (Z.H.) Fokveedag te Vriezenveen (Ov.) Veeprijskamp te Beveren (O.Vl.) Provinciale fokveedag Antwerpen te Oostmalle (Antw.)

Dairy Fair Mariënwaerdt te Beesd (Gld.) Fokveedag Espelo/Holten te Holten (Ov.) Fokveedag te Apeldoorn (Gld.) Europese jongefokkersschool te Battice (Wallonië) Fokveedag te Eeklo (O.Vl.) AgroTechniek Holland te Biddinghuizen (Fl.) Fokveedag Bathmen/Laren te Laren (Gld.) Space te Rennes (Frankrijk) UK Dairy Day, Telford (Groot-Brittannië) Thuringia Holstein Open te Erfurt (Duitsland) Saksische Holsteindagen te Altmittweida (Duitsland)

Ned er lan d Agrifirm Feed......................4 AI Total .............................13 Bayer ................................41 BUC Holland.....................25 CRV....14, 24, 34, 35, 36, 37 De Heus ...........................64 Gantvoort, ’t.....................58 Genes Diffusion ................20 Heemskerk .................20, 32 InQpharm.........................25 Lely ..................................48 Limagrain .........................58

MBS Beton .......................32 Mewitec .............................3 NRM, Stichting ...................2 Quotum ABC....................58 Semex ................................6 Speerstra ..........................25 Strooiselbedrijf Sinnige ......25 Timac Agro Nederland ......48 TS Group Holland .............58 Zoetis ...............................63 Meehechter: Schippers Bladel

VOORUITBLIK

K lim aat b eh eer sin g en mest Mei 2 (22 mei) – De special huisvesting in het tweede meinummer staat in het teken van klimaatbeheersing. Wat voor gevolgen heeft een luchtwasser voor het stalklimaat?

En wat kunnen veehouders doen om het klimaat in de stal in de zomer te beheersen? De rubriek Markt staat in het teken van mest.

NR M en K r in g lo o p wijze r Juni 1/2 (19 juni) – De veertiende NRM is in aantocht. In het voorbeschouwingsnummer van Veeteelt staan alle achtergronden over deelnemers, de beurs en de dochtergroepen.

In het tweede deel van de serie over de Kringloopwijzer staat het onderwerp ammoniakemissie centraal.

World Dairy Expo te Madison (Verenigde Staten) Fokveedag te Hoornaar (Z.H.) Konvent te Oldenburg (Duitsland) Rundvee & Mechanisatie Vakdagen te Hardenberg (Ov.) Royal Winter Fair te Toronto (Canada)

VOOR ALLE REGIONALE, NATIONALE EN INTERNATIONALE EVENEMENTEN ROND DE KOE:

W W W. V E E T E E LT. N L 62

V E E T E E LT

VX08_agenda.indd 62

MEI

1

2014

06-05-14 15:36

HET NIEUWE DROOGZETTEN IN DE PRAKTIJK

3 2014 NR

‘DRIEKWART ENKELTHERAPIE EN CELGETAL DAALT NOG STEEDS’ Melkveehouder Jos Schrama zet sinds 2011 selectief droog. “Over de totale periode kreeg driekwart van de koeien enkeltherapie en zette ik een kwart dubbel droog. Dat gaat prima. Het celgetal en de dierdagdosering dalen nog steeds”, constateert hij tevreden.

STRESS VOORKOMEN Zes weken voor het droogzetten gaat de krachtvoergift naar nul. “Lukt het niet om de melkgift onder de 20-25 kg te krijgen, dan zet ik korter droog. Dat is ook een voordeel van OrbeSeal, want er zit geen wachttijd op.” Schrama zet de koeien tijdens het melken en in groepjes per week droog. “Dat geeft minder stress. Na het droogzetten staan de koeien minimaal een uur aan het voerhek.”

RISICO’S KENNEN “Selectief droogzetten werkt goed, op voorwaarde dat je hygiënisch werkt, goed selecteert en het tankcelgetal (de infectiedruk) onder controle is. Krijgt een koe onverhoopt toch uierontsteking dan is het zaak om zo snel mogelijk uit te melken en alsnog te behandelen.” Met een rollend jaargemiddelde van 5% nieuwe infecties en 92% van de koeien met een celgetal onder 250.000 cellen/ml (MPR, feb. 2014) ziet Schrama de toekomst met vertrouwen tegemoet. “Misschien kan de dierdagdosering nog verder omlaag, maar het allerbelangrijkste is voor mij, dat de koeien het goed blijven doen.”

BEDRIJFSPROFIEL Jos Schrama, St. Annaparochie (Fr) 2 v.a.k 110 melkkoeien, 70 stuks jongvee, 50 schapen, 60 ha (gras) melkquotum ruim 900.000 kg jaarproductie 8.450 kg/jaar 4,55% vet 3,70% eiwit Tankcelgetal: 124.000 cellen/ml (2012-2013) 2,5 DD/DJ (2012) Dierenartsenpraktijk Noord-West Friesland, Franeker

’s Zomers zet Jos Schrama eens per twee weken droog. De droogstaande koeien gaan net als de melkkoeien naar buiten.

De controle is minder intensief dan op stal, eens per twee dagen tegen 2x daags in het stalseizoen. “Twee weken voor het afkalven haal ik ze naar huis. Overdag staan en vreten ze dan op stal, ’s nachts gaan ze in de wei net naast de stal.”

‘KOE MOET VRETEN EN DRINKEN’ Ook in het stalseizoen zijn de droge koeien in twee groepen gehuisvest: een far-off en een close-up groep. De koeien wisselen

DROOGSTANDTIPS VAN JOS SCHRAMA • LAAG TANKCELGETAL (INFECTIEDRUK) VOORWAARDE VOOR SELECTIEF DROOGZETTEN • SELECTEREN KOEIEN OP BASIS VAN CELGETAL ÉN BEHANDELINGEN TIJDENS DE LACTATIE • NIEUWE MELKERSHANDSCHOENEN BIJ ELKE KOE, NIEUW DESINFECTIEDOEKJE VOOR ELKE SPEEN

Jos Schrama registreert sinds 2006 elke mastitisbehandeling op kwartierniveau, inclusief de gebruikte injector.

Krijgt een koe voor de tweede of derde keer mastitis in hetzelfde kwartier dan gaat ze onherroepelijk weg.

90 80 70 60

percentage melkveehouders

100

DROOGSTAND EN WEIDEGANG

Het rantsoen van de droge koeien (far-off) bestaat uit graskuil en graszaadhooi (50:50).

twee weken voor het afkalven van groep.

De nieuwe vaarzen stromen in de close-up groep in. Na het afkalven (afkalfstal) haalt Schrama het kalf als het kan binnen een half uur weg. “De koe moet zo snel mogelijk weer aan het vreten en drinken.”

50

30 20 10 0

1 desinfectiedoekje per speen

Iets meer dan de helft van de Nederlandse melkveehouders gebruikt 1 desinfectiedoekje per speen.

Bron: Nationale Droogstandenquête 2014.

OrbeSeal®, Suspensie voor intramammaire toediening bij het rund (melkkoeien) bij droogzetten. •Uitsluitend voor diergeneeskundig gebruik. REG NL 10082 –UDA •Werkzaam bestanddeel: Elke injector bevat 4 g pasta welke 65% bismuth subnitraat bevat in een minerale olie als drager. •Nadere informatie: zie verpakking/bijsluiter of op aanvraag beschikbaar bij de registratiehouder: Zoetis B.V.-Postbus 81055-3009 GB Rotterdam (e-mail: info.nl@zoetis.com).

Zoetis B.V. Postbus 81055 • 3009 GB Rotterdam www.zoetis.nl • info.nl@zoetis.com © 2014 Zoetis B.V.

Advertorial_veeteelt.indd VX08_p63NED.indd 63 1

54%

40

14.ORB.25.2

Droogstandmanagement en uiergezondheid tijdens de lactatie zijn op het bedrijf van Jos Schrama nauw met elkaar verweven.

Het resultaat is dat drie van de vier koeien een voldoende laag celgetal hebben om met enkel OrbeSeal droog te zetten.

De Friese veehouder beslist op basis van het celgetal bij de laatste drie MPR’s vóór het droogzetten én de mastitishistorie tijdens de lactatie of het nodig is om naast OrbeSeal ook antibioticum toe te passen.

Melkveehouder Jos Schrama, St. Annaparochie (Fr)

01-05-14 09:42 14:26 06-05-14

Het De Heus weideassortiment

Dé aanvullende brok naast weidegras

De juiste krachtvoeraanvulling van het grasrantsoen verbetert de benutting van het gras, verbetering van de gezondheid van de koe en meer melk in de tank. Door veredeling zijn de eigenschappen van gras veranderd: een hogere verteerbaarheid en minder structuur.

Voedingsonderzoek levert steeds nieuwe informatie, welke helpt om de rantsoenen beter af te stemmen op de behoefte van de hoogproductieve koe. Wilt u meer weten over het weideassortiment van De Heus? Neem dan contact op met één van onze specialisten of kijk op WWW.DE-HEUS.NL.

WWW.DE-HEUS.NL

dhv14029_advertentie_veeteelt_210x297.indd 1 VX07GRAS_p12.indd 6

28-03-14 02-04-14 10:29 14:44