svetlina10web

Сод ржина:

Spisanieto izleguva so blagoslov na Negovoto Visokopreosve{tenstvo Mitropolitot Povardarski g. Agatangel

Светите апо столи Пет ар и Павле Соблазните во цркват а За што му с е суди на суди на свештеникот Преобразување во свето ст Цркват а и опште ството За гледањето на Христ а Спомени за ст арец Јероним Житие на свети Теофан Затворник Писма - Св. Теофан Затворник За че стото приче стување Приговор 1 Молитвено правило Минува формат а од овој свет Pravoslavna Svetlina Spisanie za pravoslavna vera, obrazovanie i kultura; broj X, јули 2009, izleguva ~etiri pati godi{no.

Izdava~: Povardarska eparhija na Makedonskata Pravoslavna Crkva, Veles.

Glaven i odgovoren urednik: Mitropolit Povardarski g. Agatangel.

Ureduva~ki odbor: |akon Vlatko Stoimenov, ѓакон Jani Mulev, dipl. politikolog Nikola Cilakov.

Dizajn i kompjuterska podgotovka: Nikola Cilakov.

Lektura: Kosovka Saveska Pe~ati: “1kniga” - Veles. www.povardarska-eparhija.org.mk e-mail: info@povardarska-eparhija.org.mk

S ветите апостоли P етар и P авле Ѓакон Влатко Стоименов

M g

акедонската православна црква на 12 јули истовремено ги празнува двајцата велики апостоли Петар и Павле кои таа воедно ги нарекува и првоврховни, првопрестолници и вселенски учители. Овие апостоли многу се потрудиле за распространувањето на Словото Божјо во светот, претрпеле многу страдања и гоненија и во своите посланија ги поставиле основните начела на христијанската вера и на христијанскиот живот. За животот и духовната историја на апостолите Петар и Павле се опишува во книгата Дела апостолски, за апостол Петар пишува и во Евангелието, а за животот на апостол Павле во голема мера пишува во неговите посланија.

Апостолите Петар и Павле слободно можеме да кажеме се основа и темел на науката Христова. Самиот нивни живот ни сведочи и како отворена книга ни зборува за смислата на боговоплотувањето Христово, за создавањето и ширењето на Црквата и за Тајната на спасението на човечкиот род. Нивните животи и нивната вера, нивниот жар и увереност во вистината се аголниот камен врз кој и ден денес се потпираат христијаните. Тие се спој помеѓу старото и новото, помеѓу сомнежот и верата и помеѓу Христос и Црквата.

Она што им е заедничко на Петар и Павле е чудесното избирање и повикување на служба од страна на Господа Исуса Христа. Тие, и двајцата биле големи проповедници и мисионери на христијанството меѓу паганите и меѓу еврејската дијаспора. И двајцата, со целосна предаденост го сведочеле Словото Божјо и

2

воскреснатиот Спасител и двајцата со темперамент и божествена ревност ги трпеле понижувањата и исмејувањата на оние кои не ја разбирале „апсурдноста“ на верата и на крајот и двајцата, скоро во исто време, маченички пострадале во престолнината на Римското Царство, свесни дека со својата крв ќе придонесат за раѓање, за никнување и за ширење на Црквата Божја.

Читајќи го житието на апостол Петар се прашуваме која е таа сила што од еден обичен човек, од еден обичен рибар, направила огнен проповедник и сведок на Божјото Царство. Тој, обичниот и едноставниот рибар, со силата на својата проповед успеал да го преобрази светот и да ја христијанизира тогашната славна и величествена Римска империја. Таа сила е силата на Светиот Дух, силата на Словото Божјо, односно силата на Исуса Христа, Кој при нивното среќавање го повикал да ги остави рибарските мрежи и да престане да ја лови земната храна и да продолжи да „лови луѓе“ дарувајќи им ја многу понужната и попотребната небеска храна и питие. Апостол Петар послушно покорувајќи се на зборовите Христови напуштил сè што дотогаш било вредно во неговиот живот и пошол по стапките Христови со целосна увереност дека чекори на вистинскиот пат и дека го следи долгоочекуваниот Месија.

Петар бил присутен на најважните настани од животот Христов, тој, бил присутен при воскресението на Јаировата ќерка, бил присутен кога Христос се преобразил во слава на гората Тавор, тој бил првиот од апостолите кому Марија Магдалина му ја соопштила веста за

воскресението Христово, па заедно со неа поитал кон Господовиот гроб и го видел празен итн. Петар, честопати, заради својот темперамент, зборувал од името на сите апостоли. Тој бил првиот кој правилно ја исповедал верата во Исуса, нарекувајќи го Христос, Син на живиот Бог. Господ одговорил дека неговите цврсти зборови и неговата вера се аналогни на неговото име „Петар“ што значи камен и врз таа карпа ќе ја изгради Црквата и дека вратите на пеколот нема да ја надвладеат. Во исто време Господ ветил дека нему ќе му ги даде клучевите од рајот, алудирајќи на неговата цврста вера како камен и на сите оние кои таа вера ќе ја живеат. Петар е апостолот кој го одржал говорот на Педесетница и заради

кој поверувале неколку илјади луѓе во Господа Исуса Христа и со тоа се поставил почетокот на развојот на Црквата. Апостол

Петар го завршил својот свет живот маченички. Тој пострадал во Рим во 67та г. по Христа, бил распнат со главата надолу.

За разлика од Петар, апостол Павле, потекнувал од богато и образовано семејство. Тој како млад се школувал кај познатиот во тоа време учител Гамалиил и станал фарисеј, односно оној кој го познава и толкува Законот и Писмото. Во прво време бил жесток гонител на христијаните, но при едно такво гонение, близу Сириската престолнина Дамаск, на чудесен начин имал видение и разговор со Господа Исуса Христа и по овој настан, сменувајќи го името од Савле во Павле, станал најголемиот мисионер и проповедник на христијанството. Павле е заслужен за формирањето на првите црковни заедници во Мала Азија, на Балканот, меѓу кои и во Македонија, потоа на островот Крит, во престолнината Рим итн. Токму заради ова апостол Павле е познат во историјата на Црквата како „апостол на незнабожците“. Неговите четиринаесет Посланија до разните Цркви во светот се влезени во новозаветниот канон на Светото Писмо и од нив Црквата сè уште широко се подучува. Апостол Павле за време на својот живот направил три мисионерски патувања, каде соочувајќи се со разни неволји и искушенија сепак успеал да ја утврди Црквата.

Апостолите Петар и Павле се можеби најзначајните личности во историјата на Црквата. Од искуство знаеме дека најтешко, при секоја работа, при секој наш потфат во животот, е да се постават темели, да се воспостави базата, основата. Овие апостоли се луѓето кои ја организирале Црквата. Ним Црквата им го должи својот развој, им го должи своето учење и се разбира им должи за можноста за напредување и достигнување на небесните височини.

3

Sоблазните во Црквата Како треба верните да се справуваат со нив?

- прв дел Што велат светителите Божји за ова? „Кога луѓето се лоши, Бог им дава лоши епископи и владетели“.

- Св. Атанасиј Велики „Колку што можеш, настојувај да го ослободиш твојот ближен од гревот, без да го навредиш“.

- Авва Иперихиј „Свештеникот не смее да греши во догматите кои се однесуваат на Бога; за сè друго, ти не си соодветен судија, зашто ги знаеш своите ограничувања и тоа, дека не си го загубил целосно твојот ум“.

- Свети Анастасиј Синајски

Оној што го крстил

o

Еден такси возач ја раскажува оваа случка од неговото село: „Едно дете, на возраст од 4-5 години, секогаш го избегнувало свештеникот од селото. Неговите родители и неговиот кум го советувале да му ја целива раката на свештеникот и да го почитува, но детето го тргало своето лице и дури и не ни сакало да погледне во него“.

-„Дете мое“, - му велеле тие, - „Тоа е свештеникот што те крсти, целивај ја неговата рака“.

Детето на тоа одговарало:

-„Не, тој не е Оној кој ме крсти!“.

Тие сите се чуделе на однесувањето на детето, сè додека еден ден во црквата, детето не ја здогледало иконата на Христос, и одеднаш извикало, повикувајќи и покажувајќи со прстот кон неа: - „Тој ме крсти“.

Со своите непорочни очи, детето Го виде Оној Кој навистина го крсти, но тоа го игнорираше Неговиот инструмент, свештеникот.

Од раката на свештеникот

o

Самиот свештеник не ги извршува Таинствата – спротивно на верувањата на западот, каде што се вели: „Јас те крштевам“.

Еретиците ниту можат да крштеваат, ниту можат да даваат било каков благослов. Благословите од еретиците се непосточеки.

Благодатта на Таинствата дејствува независно од личноста која ги извршува. Не е свештеникот оној кој крштева, туку Оној Кој беше крстен во водите на реката Јордан – Христос. Православниот свештеник не вели: „Јас го крстив тој и тој“,

4

туку, вели: „Тој и тој се крстени“; не само свештеникот го извршува крштевањето, туку Христос сослужува во извршувањето на Тајната заедно со свештеникот, и Он Самиот ја полага Својата десна рака врз главата на оној што се крштева.

Христос не ја употребува фразата „Јас крштевам“, туку Он вели: „ќе бидете крстени во името на Светиот Дух“, така поучувајќи нè нас на смирение. Во оваа насока, се става ограничување на високоумните и гордите кои за себе мислат дека се големи поради тоа што крштаваат, наместо да благодарат за овој дар.

Ќе биде од интерес за сите нас доколку ги разгледаме пишувањата на Црквата. Секој може да најде поучни раскази во врска со расудувањето што треба да го имаме при правењето разлика помеѓу гревот и грешникот, особено кога се работи за клирот.

Избор

o

Се случило еден човек да го види својот духовен отец како греши. Очајувајќи за своето спасение и мислејќи дека сите Таинства на Црквата што ги примил од рацете на свештеникот се невалидни, тој отишол во шумата и одел по течението на еден мал поток, и постојано пиел од чистите води на потокот. Меѓутоа, кога зачудено видел дека водите истекуваат од устата на едно мртво куче, тој паднал во очај по втор пат. Сега, тој ја видел пред себе својата смрт. Тогаш му се појавил еден ангел и го уверил дека, нема да претрпи било каква штета. Понатаму, ангелот му рекол дека ова му се случило заради негово лично поправање, за да може да научи дека истото се однесува и на духовните работи. Благодатта не може да претрпи штета, таа во никој случај не може да биде осквернета од личните гревови на свештеникот. Идејата дека Светите Таинства се недејствени поради гревовите на свештеникот е донатистичка ерес.

Друг пат, еден свештеник, кој служел недостојно, бил невидливо врзуван со синџири надвор од Црквата, додека, пак, во олтарот служеле ангели наместо него.

Друг пат, пак, еден епископ кој живеел во плотски грев бил врзан од еден ангел за столбот на Црквата за време на Литургијата, и наместо него, истиот ангел служел со свештениците и ѓаконите, продолжувајќи ја Литургијата сè до отпустот. Потоа ангелот го одврзал епископот и исчезнал.

За време на Литургијата на еден недостоен свештеник, во моментот кога пристапувал кон Светиот Престол, еден ангел се спуштил од Небесата и ја ставил својата рака врз главата на свештеникот. Тогаш свештеникот станал како огнен столб, и така Божествената Литургија продолжила.

Тие не се оправдуваат себеси

o

Во некои околности, осудата за неморалност е неоправдана. Свети Макариј Велики бил наклеветен за блудство, но сепак тој ја прифатил клеветата како да е точна. Па и тоа како да не било доволно, тој ја обезбедувал својата „жена“ околу потребите на новороденото бебе!

Свети Сава Освештени, свети Симеон Новиот Богослов, свети Симеон Босоногиот од Света Гора, сите тие биле наклеветени од група одметнати монаси, и тие ги поднесувале овие клевети трпеливо.

Служителите Божји немаат навика да се оправдуваат себеси кога тие се наклеветени од други; тие не им се спротиставуваат. Сепак, понекогаш и обвинителите на светителите добивале отрезнувачка лекција. Како што е случајот кога една личност била опседната од ѓаволот, и ѓаволот почнал јавно да исповеда: „Јас го наклеветив слугата Божји“.

Еден друг брат паднал во искушение, па еден аскет наредил тој да биде избркан, за да се избегне скандал. Но потоа, истото искушение паднало врз аскетот, сè додека на крајот, тој не го слушнал гласот на ангелот, кој му рекол дека ова искушение

5

паднало врз него, бидејќи тој бил многу строг кон избрканиот брат за време на неговото испитување.

Карактерот на обвинувачите

o

Каноните на светите отци непрестајно кажуваат и нагласуваат дека карактерот на обвинувачите исто така треба да се испита. Се разбира, анонимните обвинувачи веднаш се отфрлаат. Основните начела кои се почитуваат во соодветно формиран црковен суд се следните: а) II вселенски собор, канон 6 б) Помесен картагински собор (419) Канони 134, 138, 139, 140. ц) IV вселенски собор, канон 21.

Не суди за да не бидеш суден

o

Како правило, оној што осудува некого, ја има истата страст во себе.

Светителите, дури и со свој пример, нè поучуваат да не му судиме на грешникот.

„Едно демонизирано момче дошло еден ден за да се излекува, и браќата од Египетскиот манастир го примиле. Како старец, свети Јован Персиски, излегувајќи, видел еден од браќата како греши со момчето, но тој не го обвинил него, туку само си рекол на себеси: „Ако Бог, Кој ги создал и ги гледа и не ги изгорува, кој сум, пак, јас за да ги обвинувам?“

Свети Нил јасно вели: „Дури и ако некогаш го видиш најнечистиот од сите најнечисти луѓе и најзлобниот од сите најзлобни луѓе, дури и тогаш не треба да го осудуваш тој човек. Прави го ова и Бог нема да го напушти тој човек, и нема да дозволи тој да биде роб на ѓаволот“.

„Ако некој верува злобно за верата (т.е. еретички), бегај од него и немај веќе ништо со него – не само ако е човек, туку дури и да е ангел небесен. Сепак, не го критикувај неговиот живот; бидејќи зборовите „Не судете за да не бидете судени“ се однесуваат на сите нешта од животот, а не на предметите од верата“.

- Свети Јован Златоуст, (втора Омилија на Второто послание до Тимотеј)

Луѓето ја осквернуваат својата уста кога раскажуваат за валканите дела на клирот. Истото се случува кога тие размислуваат за овие нешта во своите умови. Подобро би било ние да се сметаме за грешници заедно со нив. Но подобро е да не се трудиме да ги потврдуваме или дури пресметуваме грешките на другите, туку да се грижиме само за нашите.

Сострадателни утроби

o

Ние треба со сострадание да го покриваме падот на нашиот брат. Нашите отци секогаш биле сострадателни кон грешниците. Оној кој паднал во страст е болен. Нему му треба молитва и грижа. Особено кога тој е наш духовен отец.

Ние несвесно се издигнуваме себеси над клирикот, дури и без да кажеме збор, кога судиме за неговите падови, како што тоа го правел фарисејот со митникот. Така ја добиваме соодветната „награда“ на фарисејот.

Клирикот кој греши е во страшна позиција. Јавно исмевајќи го не е најдобриот начин да му помогнеме. Постојат соодветни авторитети кои треба да ја средат таквата ситуација, и ние мораме да се обратиме кон нив, ако забележиме такво нешто.

6

Треба ли да ги избегнуваме?

o

Дали ова значи дека треба да ги избегнуваме службите на грешниот клирик и да избегнуваме комуницирање со него, пред да биде донесена одлука од Црковниот суд? Скраја да е, а ако се случи ова, тогаш нам ни треба помош, како на древните христијани.

Еднаш на старецот Јосиф Оптински му кажале за една жена која починала без Светите Таинства бидејќи не сакала да прими Света Причест од нејзиниот парохиски свештеник, за кого знаела многу лоши работи. Старецот се нажалил за нејзината смрт и рекол дека никој не треба да се вознемирува од животот на свештеникот, бидејќи неговата рака само го извршува Таинството, а благодатта го совршува Таинството. Тогаш тој им раскажала како еден светител, кој заболел од неизлечлива болест, посакал да ги прими Светите Таинства. Најблискиот свештеник бил многу порочен и, очигледно, потполно недостоен за свештенство. Светителот се вознемирил, но тогаш, откако ги совладал своите помисли, го повикал свештеникот. За време на причестувањето, Господ го удостоил за видение: видел дека ангелите му ја даваат Светата Причест.

Сепак, луѓето денес го советуваат сосема спротивно: Тие им велат на другите дека недостојниот клирик треба да се избегнува; и го нарекуваат овој принцип „свет и духовен“. Лесно може да се докаже во светлината на живото предание дека овие совети се потполно неисправни.

Христијанинот во никој случај не може да биде повреден од примањето на Света Причест од грешен свештеник, туку може да добие само полза. Порочноста и грешноста на еден православен свештеник во никој случај не може да ги спречи Божјите благослови да слезат врз неговата паства, исто како што добродетелноста на свештеникот не е таа што им ги предава.

Служењето на развратниот свештеник

o

Старецот Филотеј Зервакос од островот Парос во Грција сакаше да зборува за еден лаик, кој често одеше на служби во храмот на свети Елисеј во близина на Атина, заедно со Пападијамантис, грчки писател, и со други побожни души кои ги посетувале службите таму. Кога овој лаик ќе слушнел дека некој свештеник со „лош“ углед ќе служи некаде, тој веднаш одел на таа служба. Кога некој од љубопитност ќе го прашал зошто го прави ова, тој ќе одговорел: „Таму еден ангел им дава Причест на верните“.

Многу луѓе, по некој скандал во Црквата поврзан со пари, мислат дека е доволно да запалат само свеќа, како што велат, бидејќи се разочарани од злоделата и се неволни да ѝ понудат нешто повеќе на Црквата. Овде тие, повторно, грешат. Дај ѝ ги на Црквата првите плодови на твоите богатства и приноси, вели свети Јован Дамаскин, без да испитуваш каде ќе одат и како ќе бидат потрошени.

Би било добро за верните да им дадат на новинарите нешто што ќе им биде од полза, како што е осигурување за невработени, па така овие несреќници да не трпат повеќе осудувања врз своите глави. И наместо да им дозволиме – како што знаат луѓето – да работат дење и ноќе, блуејќи нешто толку непоучно, да го примениме она што некој им го рече на оние кои имаат уши да слушаат: „Твојот телевизор има и копче за исклучување“.

„Не само на цела Грција“

o

Германскиот весник Deutsche Zeitung (март, 7, 2005), известувајќи за скандалите кои во последно време ја потресоа Црквата во Грција, ја надградил титулата на Архиепископот Христодолус, нарекувајќи го „Архиепископ на цела Грција и на Содом и Гомор“.

Новинарите, и оние домашните и оние од страна, сепак, згрешиле тотално, во нивните проценки. Моралот на клирот не е проблем.

7

За време на една дискусија во Синодот за овие престапи од морална и канонска природа, митрополитот на Месогија, Николај, изјавил дека е вчудовиден од нештата што ги слушнал: „Што треба да правам јас со ваков Синод? Ова не е ерархија. Јас се срамам од тоа што сум Митрополит. Светиот Дух не пребива тука“ – кажал тој.

Ниту, пак, ова е проблемот. Светиот Дух не се повлекува од Црквата како последица на личните гревови на нејзиниот клир.

Свети Анастасиј прецизно вели: - „Свештеникот не смее да греши во догматите кои се однесуваат на Бога; за сè друго, ти не си соодветен судија, зашто ги знаеш своите ограничувања и тоа, дека не си го загубил целосно твојот ум“.

Свети Јован Златоуст вели: „Сите да си ја гледаме својата работа. Зашто ако некој проповеда изопачено учење, па дури и да е ангел, не го слушајте; но ако некој ја проповеда вистината, внимавајте на неговите зборови, не на неговиот живот“.

Што се однесува до верата, никој не прозборе ниту збор

o

Верата е токму суштинското прашање. Но се чини дека ниту новинарите, ниту ерарсите не ја сфаќаат важноста на верата.

Гревот не го одвојува верниот човек од Црквата, но лажните учења овозможуваат да биде растргнат како од диви животни.

Заедничарењето со православен свештеник, дури и да е грешен, во никој случај не го повредува оној кој пристапува кон Причест. Недостојниот свештеник може да ги извршува спасителните Свети Таинства, дури може да прави и чуда, наспроти неговата недостојност.

Ереста, сепак е полоша од плотските гревови. Благодатта ги напуштила неправославните. Само во тој случај се препорачува свештеникот да биде отфрлен; дури и ако делата на еретикот се беспрекорни, неговата светост е прочуена и тој е фален од страна на сите. Православниот верник нема друга можност, освен да ја одвои болната овца од заедницата. Во спротивно, тој ќе биде осквернет од заедничарењето со ереста.

„Не судете за да не бидете судени“ оваа фраза е добра, посебно за личните гревови на свештениците. Но што се однесува до нивната вера, нивното јавно исповедање, се применуваат спротивните зборови: Суди, испитувај.

Меѓу сите еретички учења кои се распространети во изобилие и успеваат денес во помесните „Православни“ цркви, завршуваме со еден неодамнешен цитат од еден теолог и универзитетски професор од Грција, кој ги коментира следниве зборови на неговиот надлежен епископ:

„Црквата е силата на елинизмот и духовно прибежиште на нашиот народ. Токму затоа сите ние сме обврзани да ја штитиме во позитивна смисла“ (Архиепископ Христодолус)

„Да, Црквата за архиепископот Христодолус не претставува Егангелие на надеж, ниту извор на просветлување во нашиот живот. Попрво таа е потпора на национализмот... Оваа изјава сама по себе покажува неспоредливо многу побезнадежно пропаѓање, од многуте објавени гревови на некои неморални клирици. Ова е оддалечување од Црковната вистина.“

Тоа е проблемот. Превод од англиски јазик: Никола Цилаков, дипл. политиколог Наслов на изворникот: Scandals in the church, How should the faithful deal with them? Part one, http://www.homb.org

8

gН

а човекот, кој од страна го анализира црковниот живот, својствено му е да ги идеализира свештенослужителите и врз таа база да наоѓа многубројни „отстапувања од идеалот“.

Идеализацијата се состои во:

- претставата за клириците, како за луѓе со возвишен аскетски подвиг;

- отфрлање на телесната дебелина;

- неможноста за носење на световна облека во слободното време („па јас го видов него во фармерки!“)

- отсуството на волеви квалитети (свештеникот мора да е тивок, и повлечен во себе);

- одрекување на можноста за користење мобилни телефони, увезени автомобили, да има добро уреден стан.

Ние забораваме, дека постои поделба на т.н. бело (брачно) и црно (монашко,

безбрачно) свештенство. До примањето на чинот, човекот треба или да се ожени, или до крајот на животот да остане безбрачен. Брачниот свештеник, нормално, може да има деца и да живее во светот. Според тоа, да се живее во ќелија, имајќи семејство, е невозможно.

Што се однесува до телесната дебелина, пак, повеќе од половина денови во годината се посни, а, пак, посната храна (каши, макарони, леб, компири...) не помага во слабеењето.

Претставата за смирението, како за потиштеност, е лажна. Раководењето со храмот, како со деловен субјект, духовното раководство со голем број на парохјани изискува од свештеникот повеќе лидерски, отколку созерцателни квалитети.

Зависта за туѓите дарови (не се јадосуваат оние

9

луѓе кои им подаруваат автомобили на свештениците) не е поголема, отколку оддалеченоста од црковниот живот. Верници не се само бабите, кои жртвуваат 5 рубли за свеќа (иако таа жртва може да биде поголема од било кој автомобил), туку и бизнисмените и огромните компании.

Молитвословијата во нашата црква се извршуваат бесплатно, а за дарителот, основно значење има искреноста на дарот, а не неговото понатамошно користење.

Верувајте, наплатувањето за треби и за свеќи ни најмалку не претставуваат главен дел од црковниот буџет. Пред сè, тоа се пари од спонзори.

Ставете се себеси на место на свештеник, кого го назначиле да служи во мало место (а такви храмови има во изобилие!), каде што има полуразрушен храм и згора на тоа треба да ги прехрани и своите деца. Специфичноста на нашето време е таква, што свештеникот честопати извршува функции кои не се својствени за него: надзорник на градежни работи, барател на спонзори, учител, финансиски работник.

Заради објективност треба да се забележи, дека свештениците влегуваат во Црквата од нашето општество, со сите свои недостатоци. Ние одиме во Црква, пред сè кај Бога. Да бидеме внимателни кон своите гревови и да се помолиме за луѓето, кои ни помагаат да ја најдеме верата и да се утврдиме во неа. Епископ Иларион (Алфеев): „Според учењето на Црквата, моралната несовршеност на еден или друг свештеник не влијае врз валидноста на молитвословијата, кои ги извршува тој, затоа што при извршувањето на молитвословијата свештеникот е само инструмент на Бога. Самиот Христос ги крштева луѓето, Самиот Он ја извршува Евхаристијата и ги причестува, Самиот Он во таинството на исповедта ги ослободува од гревовите. Свештеникот за време на исповедта му вели на покајникот: „Ете, Христос невидливо стои, примајќи ја твојата исповед.... јас сум сам сведок, за да посведочам пред Него сè, што ти ќе кажеш“. Меѓутоа, ако Христос според Своето безгранично милосрдие ги трпи недостојните и порочни служители во Црквата, како што Он го трпел Јуда меѓу апостолите, тоа не ги оправдува самите свештенослужители, кои го носат својот чин недостојно. Како инструмент, сведок и служител Божји, свештеникот треба да биде, колку што е можно, чист, непорочен и оддалечен од гревот. Моралното несовршенство на клириците, гревовите и пороците на свештенството отсекогаш биле болест и неволја за Црквата, така што тие, иако не влијаат на валидноста таинствата, сепак не помалку го поткопуваат авторитетот на Црквата во очите на луѓето, и ја разрушуваат верата во Бога.

Најчесто за Бога судат според неговите служители, што е сосема нормално, затоа што свештеникот е икона на Христа. И колку горко е понекогаш за човекот, кога во свештеникот наместо сочувство ќе види рамнодушност, наместо љубов непријателство, место морална чистота - распуштеност, место чесност - лицемерие. Од човекот, кој на градите носи крст со ликот на Христа, распнат заради луѓето, се очекува исто такво сострадание и иста таква љубов, како од Самиот Христос. „На верните да им служиш како пример во словото, животот, љубовта, духот, верата и чистотата!“, - му вели апостол Павле

10

на Тимотеја, когошто тој го ракоположил во епископски чин“ (1. Тим. 4, 12).

Словото на св. Јован Златоуст, како треба да го почитуваме свештеникот:

Во парохиите, каде меѓу православните има многу расколници, последниве обично со сите средства се трудат да ги одвојат првите од Православната Црква и поради тоа ги побунуваат против свештениците. Едвај ќе забележат и најситна грешка на православниот пастир, и веднаш ќе отидат да раструбат насекаде: „Гледајте каков пастир имате: што прави тој, како живее? Зарем можете таквиот да го слушате? Зарем можете кај таков да одите на исповед?“ итн... И наивните православни често подлегнуваат на злобните озборувања против своите духовни отци, ги оставаат и бегаат од Црквата и, станувајќи расколници, истовремено и самите стануваат хулители на свештениците Христови. За да им затворам устата на злите хулители, а вас, браќа, да ве оддалечам од хулните озборувања и клевети против пастирите, ви предлагам да го ислушате следното слово на светиот Јован Златоуст за тоа, како треба да го почитуваме свештеникот.

„Ако свештеникот, - вели свети Јован Златоуст, - правилно те учи, не гледај на неговиот живот, туку слушај го неговото учење. И не вели: зошто тој мене ме учи, а самиот тој не го исполнува тоа? – Негова обврска е да ги учи сите, и ако тој не исполнува, за тоа Господ ќе му суди. А ако ти не го слушаш, исто така се осудуваш, затоа што вака вели Господ: „Кој ве слуша вас, Мене Ме слуша; а кој се откажува од вас, од Мене се откажува (Лука 10, 16); и кој ве хули вас, Мене Ме хули. Не е убаво, браќа, овците да го хулат пастирот, тој за вас и за браќата ваши секој ден извршува служба; наутро и навечер во црква и надвор од црквата Го моли Бога за вас. За сето тоа размислете и почитувајте го, како отец. Ќе речеш: „Тој е грешен и злобен“. А каква врска има тоа со тебе? И добар да е и да се моли за тебе, каква полза ќе имаш ти, ако си неверник? А ако си верник, тогаш тебе воопшто нема да ти наштети неговото недостоинство. „Благодатта ја дава Бог. Свештеникот само ја отвора устата, а Бог извршува сè“.

Не е ли јасно оттука, браќа, дека преку сите свештеници дејствува Бог, дури и кога тие се недостојни. Размислете: кој нè спасува: свештеникот или Бог? Кој ни дава благодат во таинствата? Кој ги прима нашите молитви во црква? Чии зборови ги чита или кажува свештеникот во храмот? Очигледно, Божјите, и очигледно е дека нашето спасение е во рацете на Господа, а не на свештеникот. И притоа, ако ти навистина сакаш да се спасиш преку свештеникот, во тој случај барај безгрешен свештеник. А ќе најдеш ли таков? За жал сите ние сме грешници, од првиот до последниот. Никој не е чист од сквернавење, дури и само еден да проживеал на земјата. Затоа, зошто да ги осудуваме свештениците, какви и да се тие, зошто да бегаме од свештениците, а со тоа и од Црквата, не е ли подобро да бегаме од нивните хулители? Додека си во Црквата, дури и со грешен свештеник, ако сакаш ќе се спасиш, а со хулителите надвор од Црквата секогаш ќе пропаднеш; затоа што, колку и да ти се чинат тие свети, сепак никогаш не заборавај, дека тие немаат ни Црква, ни свети таинства, а според тоа ни Божја благодат. Амин. Превод од руски јазик: Миле Иваноски, апсолвент на руски јазик Наслов на изворникот: За что судить батюшку? http://azbyka.ru

11

Епископ Михаил (Семјонов)

ва е во светост По примерот на Светиот, Кој ве повика, и вие самите бидете свети во сите ваши постапки (1. Петр. 1, 15).

За нас ли се наменети денешниве зборови?

Бидете свети. Преобразете се во „образот Христов“. Изменете го својот грешен живот во живот според образот на Оној што нè повикува – Христос. Заменете ги грозните, извалкани облеки на душата со светлата брачна облека на Богоносецот. Искачете се на планината Господова.

Но можна ли е за нас светоста, кога ние до таа мера сме заплеткани во мрежите на животот, па не само што не можеме да се искачуваме нагоре, но и по земјата одиме сопнувајќи се, постојано пропаѓајќи во тињата на гревот. Можна ли е за нас? Не само што е возможна, туку е и задолжителна.

Постојат различни видови и степени на светост. Никој не може со едно потскокнување да стигне до врвот на планината. Но оној, кој се стреми кон искачување и е упорен во тоа, - тој е веќе на Божјиот пат, освоил дел од „Царството Божјо“, кое „силните го добиваат“.

„Бидете свети според примерот на Светиот кој нè повикува“. Не треба да се мисли дека, барајќи светост, апостолот бара од нас веднаш да се облечеме во таа светлина, со која светеле светителите и Самиот Господ.

Зачекори на патот на големиот подвиг, што ги оспособил големите подвижници, како што е свети Григориј Палама, и тука ќе се почувствуваш себеси во таворската светлина.

За нас е и школата на светоста, и нејзиното прво пројавување – служењето на Бога со тие сили и на тоа место на кое сме. Секој чин, секоја должност – е доволна арена за служење на Бога.

Луѓето честопати мислат: „Јас не можам да бидам светилник, што стои на врв планина, јас не можам да го осветлам светот со светост, - тоа не е за мене. И затоа, наводно, јас можам и сосема да заборавам на делото Божјо“. Тие забораваат, дека ако не им е дадено да бидат светилникот на планината, тоа не им пречи да бидат скромен светилник, кој гори во оскудниот агол и го осветлува, па дури и да е слаба светлината во тој агол, што му е одреден од Бога „за негова работа“.

Ако не ти е дадено да му светиш на светот, тогаш свети со љубов, помош, нежност – со таа светлина - на еден, двајца, тројца. Внеси оганче во темнината на бедниот живот на некој просјак или во темнината на некоја заблудена душа.

Ние веќе говоревме дека, големото зло е во тоа, што луѓето ја гледаат светоста само на тие патишта на светост, по кои оделе големите христијански подвижници. Во огнена молитва, во пост и самоодрекување се до потполното заборавање на себеси заради Христа, до одрекување од таткото, мајката, децата. И сметајќи се себеси неспособен за таква светост, повеќе не бараат друга, според своите сили.

Мислат да ја заменат „светоста“ со слабо и студено, чисто надворешно подражување на светителите во постот и молитвата. Постот е големо дело, молитвата е големо дело, но постот наш е бездушен и мртов, а молитвата студена и безживотна. Тоа е само имитација, или уште поточно „труп“ на постот и молитвата. И тие нема да нè спасат, сè додека не оживеат, а ќе оживеат, кога заедно со површното исполнување на

12

заповедите, ќе го стоплиме срцето со света работа, па нека е тоа и во мало опкружување, нека е и само во рамките на семејството, но со работа, стоплена со љубов и желба да дадеме една лепта за делото на Господа.

Ние ги плаќаме даноците, таксите и давачките кон државата. Не се жалиме за тоа, но се разбира и дека не чувствуваме никаква радост плаќајќи данок. Но еве, ние му помогнавме на бедниот да излезе од сиромаштија, сме му помогнале затоа што се сожаливме над него. И во душата ни стана топло и радосно.

Постои данок кој ние, служејќи му на Бога, го плаќаме доброволно, полудоброволно, но постојат и љубовни дарови кон Него. Одиме на литургија, постиме, понекогаш даваме милостина на сиромашниот. Но забележете дека, тоа го правеле и фарисеите, можеби и повеќе од нас. И не мислете дека тоа го правеле само за да се покажат... Напротив, го правеле тоа и искрено. Само што, тоа го правеле како да плаќаат данок, плашејќи се од гневот Божји, од навика и од чувство на обврска.

Неопходно е, се разбира, да се плаќа тој данок, но сепак тоа е само фарисејска вистина. Потребен е и љубовен дар на Бога, дар кој би Му го принесувале, не од страв, туку од љубов и благодарност кон Него. Во таквото принесување е почетокот, семето на христијанската светост. За таа озрачувачка и угодна на Бога светост, способен е секој човек.

Овој љубовен дар се состои во тоа, да бидеме „благослов Божји“ во кругот на семејството и блиските. На своето место според своите сили да го градиме Делото Христово и Царството Христово.

Кај секого се наоѓаат стотици случаи, кога тој може да биде активен Христов работник. Не треба да се мисли дека плодовите на христијанската вера мора да се расфрлаат надвор од кругот на семејството, напротив, тука можеме да им најдеме и вистинска примена. Во крајна линија, оттука треба да започнеме.

Спомнете си, дека Марфа и покрај своите секојдневни грижи исто така дошла до нозете Христови, Кого веќе го слушала Марија. Секој е должен во својот

13

најблизок круг, колку и да е тој скромен и тесен, да им најде примена на христијанските добродетели, кои го одликуваат добриот христијанин, мајката полна со љубов, покорните деца; тие го разубавуваат семејниот живот, ја ублажуваат секоја нерамнина на земниот пат и зрачејќи ја на сите страни таа светлина, која „им свети на сите во куќата“. Има и слаб одблесок на Таворската светлина.

Успеј да го преобразиш во Царство Божје животот во твојот дом - во семејството. Со тоа ќе се докаже дека ја преобразуваш својата душа според образот Христов. Најважно во делото на спасението е „за Бога да го вршиш своето дело“.

„Постојат разни дарови, но Духот е еден и ист; има разни служби, но Господ е еден и ист“ (1. Кор. 12, 4-5). Небесните птици Го слават Бога со своето пеење, ливадските цвеќиња како пофалба го вознесуваат кон небото својот благ мирис, како благоухание од темјан, дрвјата ја опсипуваат земјата со своите плодови, облаците ја оросуваат со благотворен дожд, ѕвездите ја осветлуваат ноќната темнина со својот чудесен блесок; целата природа Му служи на Творецот и Го славослови. Така е и меѓу нас, слугите Христови на земјата, секој има своја улога. Еден се труди да го нахрани своето многучлено семејство, друг со своите сили и способности придонесува во социјална работа, трет, ослабнат од страв или болест, станува молчалив пример на трпение и покорност; некому му е даден дар за проповедање, некому талент за пишување, друг е надарен со прекрасен глас, на друг му е дадено да седи во нема побожност пред нозете Христови, да ги слуша Неговите зборови, поддавајќи ја жедната уста кон Изворот на жива вода. Даровите кои сме ги добиле, многу се разликуваат, но секој од нас треба да му служи на Господа, токму со тој дар, кој го добил одозгора, колку и да е тој скромен и незабележлив.

7

Секој нека внесе светост во своето малечко дело, кое го врши во слава на Бога, и тогаш сите ние ќе бидеме творци, градители на Царството Божјо на земјата. Ќе го даваме својот придонес во преобразувањето на светот.

Авел, што имаш во рацете?

Малечко јагне од стадото, Боже, - ти го принесувам Тебе како жртва.

Така и направил. И благомирисот од таа сепаленица не престанува и до ден денес се вознесува кон Бога, како непрестајна жртва на пофалба.

- Мојсеј, што имаш во рацете?

- Само дрвен стап, Господи, со кој ги пасам моите стада.

- Употреби го во Мое име.

Тој послушал и со тој едноставен дрвен стап биле извршени чудеса, кои ги избезумиле Египќаните и нивниот горд фараон.

- Марија, што носиш во рацете?

- Сад со миро, Боже, со кое сакам да го помажам Твојот еднороден Исус.

Таа го направила тоа, и не само што целиот дом се исполнил со благоухание од мирото, но и до ден денес благоуха тоа љубовно служење на страниците на Евангелието и во срцата на оние кои го читаат, и се зачувала низ сите векови „и целиот свет ја помни неа и она, што таа го направила“.

Сиромашна жено, што имаш во рацете?

Две лепти, Господи, - тоа е целото мое богатство. Немам што повеќе да дадам во Твојата ризница.

Таа ги дала, и нејзиниот малечок дар, се покажал поголем од сите други во очите на Христа, - и до ден денес ги поттикнува и ги охрабрува луѓето да даруваат заради Господа.

- Ти што држиш во рацете, Тавита?

- Игличка, Господи.

- Работи со неа заради Мене.

14

Така и било, и не само што таа ги облекувала страдните и бедните во градот Јопија, но и во наши дни се спомнува со стравопочит нејзиниот срдечен труд и на многумина им служи како пример.

Секој нека прави, колку што може.

Но како, ќе речат, Господ бара бесконечно совршенство, а вие барате толку малку... Какво ќе е тогаш искачувањето на планината? Значи човекот не се движи, туку стои во место.

Не. Ако човекот го воплотил Христа во своето малечко дело, тој постепено ќе почне да се искачува кон врвот. Не може да стои оној, во кого живее Христос.

Чувствувајќи Го во себе Бога, преку такво дело на љубовта, човекот се ородува со Христа и со Негова помош ги пронаоѓа во себе сите сили потребни за понатамошно одење по Неговите патишта и по патот на светиите до самиот врв на Планината Господова. Оној кој е верен во мали нешта, Господ во вистинско време ќе го повика и на поголеми.

Само не треба да се заборави, дека на секој пат, во секоја дејност, молитвата нè крева нагоре, дека и мали дела во слава Божја не можеме да вршиме ако не се искачуваме на планината на молитвата заради зајакнување на силите, - не за мртва, обврзувачка, со неми усти, - туку вистинска, горешта и искрена.

Господ „ги возведе апостолите на висока гора“ (Марко 9, 2).

Зошто? Заради молитва во осаменост.

Самиот Господ непрестајно се оддалечува од толпата и ги зема учениците, за да можат и тие да се одморат и сосредоточат; „дојдете и вие во осамено место и одморете се малку“ (Марко 6, 31) - им велеше Он.

На крстот, во претсмртни маки, до последната минута од Својот живот Господ и Син не престанува да се моли и постојано ги поттикнува кон молитва своите ученици: „Бидете будни и молете се за да не паднете во искушение“ (Марко 14, 38).

Планината на која Он ги возведува своите ученици, самата таа го претставува тој тежок, трнлив пат, кој ние треба да го изодиме, за да се искачиме на височината на доброто и на височината на вистинската молитва. Силата на молитвата е најголемата тајна, меѓутоа по својата едноставност таа ѝ е достапна и на чистата детска душа.

И ние треба да го бараме од Бога дарот на света, горешта, а не само обврзувачка, молитва. И тој дар ќе ни даде сила уште на почеток да бидеме светилник кој силно гори во нашиот дом, а потоа, можеби, и пошироко да ја шириме Христовата светлина.

Да се молиме.

Само Христос може да го изврши тоа чудесно дело во нашето срце; само Он ќе нè поведе нас, како Своите ученици, по тесниот, стрмен, карпест пат, кој води кон високата планина. Он ќе нè поддржи и ќе нè понесе на своите раце, отстранувајќи ги сите препреки; следејќи Го Него, ќе го достигнеме врвот и ќе ја добиеме наградата, која ги очекувала учениците на Тавор; таму, далеку од вревата и световната суета, тие го слушале само гласот на Спасителот, - тие Го спознале во Него Синот Божји, и биле сведоци на Неговата предвечна слава.

Така е и со нас, кога ќе се вознесеме со душата кон Господа, кога ќе ги оставиме далеку зад себе сите земски искушенија и светски соблазни, Он ќе ни даде да вкусиме од неописливото блаженство на близината до Господа, која ни дава сила во животните борби, цврстина во искушенијата и утеха во тагата. Превод од руски јазик Миле Иваноски, апсолвент на Руски јазик Наслов на оригиналот Епископ Михаил (Семенов), Преображение в святость

15

Crkvata i op{testvoto (продолжение од минатиот број)

Презвитера Данче Миланова

I.2. Црквата и културата

Божјиот план за Црквата како мистично тело Христово и културните текови во кои делува тоа тело не е тие да бидат разделени едно од друго. Тие всушност се неразделиви помеѓу себе. Бог уште кога го создаде човекот му даде една заповед: Да владее со сè што е создадено. А Бог е Оној Кој му помага на човекот во тоа дело, притоа давајќи му одредени заповеди кои воедно го одредуваат културниот тек на човечкиот род. Човекот пазејќи ги тие заповеди, всушност ја исполнува својата задача, да го изобрази ликот Божји во себе. А тоа значи да стане културно битие кое не е можно да се оствари надвор од Црквата, надвор од благодатните дарови на Светиот Дух. Имајќи го предвид фактот дека денес човекот живее со намера целосно да се оддели од Црквата, со право може да се каже дека културата кај него е сведена на минимум. Поточно, тој ја преобразува онака како што самиот сака, во зависност од неговата психичка и духовна состојба. Тоа се одразува во сите културни области. Јазикот на Библијата, т.е. црковниот јазик, преобразен во искуството на верата, некогаш беше универзален јазик во книжевноста. Затоа сите книжевни дела кои се настанати во тој етос на верата се секогаш актуелни, современи, блиски на човекот. А зошто е тоа така? Затоа што токму во нив човекот се открива самиот себе со сите свои недостатоци и проблеми, и наоѓа начин како истите да ги преобрази во доблести. Во нив, тој ја наоѓа таа духовна храна, зашто човекот уште од самото негово создавање е „гладен по Бога“, копнее по Бога, по тој вдахновен Божји збор, кој раѓа,

16

воскреснува, преобразува, ослободува и дава живот вечен. Во модерната цивилизација повеќе не е така. „Книжевноста стана самоцел, самодоволно царство на вредности. Престана да биде израз на духот на аристократијата, а стана масовен производ кој е наменет за широка потрошувачка“. Се разделуваат Евангелието и книжевноста, Црквата и културата. Црквата го изгуби својот универзален јазик и влијанието врз светот. А книжевноста остана без вистинската сила и моќ. Го нема во себе Божјиот збор да вдахновува, да го покренува духот, да го насочува животот. Книжевниот јазик е осквернавен, без смисла и значење. Преку него се манифестираат само користа, страстите и пороците. Истото е и со уметноста. Наместо на платното да бидат изобразени ликовите на небесните жители, ликот на нашиот Господ Исус Христос, на Мајката Божја, денес се сликаат разните современи идоли на кои многумина им се поклонуваат. И музиката не е поштедена од овие случувања. Ангелското пеење и славењето на Бога изразено преку разните духовни песни, кои имаат преображенски карактер, е заменето со сатанистички песни во кои на многу таинствен начин, некогаш знајно, а некогаш и незнајно, се слави сатаната и неговите дела. Тие песни делуваат како опиум за народот, посебно за младите кои не обраќаат внимание на зборовите кои се пеат, а во кои се слави сатаната како бог, и кои им даваат добро расположение и привидна радост. А вистинската радост исчезнува. Затоа човекот сè помалку слави и празнува во вистинска смисла на зборот. Модерната секуларизирана цивилизација сè повеќе го разорува човекот како црковно битие, како хомоадоранс, битие кое слави и се радува. Празничните денови се доживуваат

како бесмислени, празни денови, најчесто исполнети со прејадувања и релаксација, но придружувани и со неограничена потрошувачка. За време на празникот кај човекот се јавува силна желба за трошење, зад која се крие, според мислењето на многу психолози и социолози, длабок немир, безнадежност, разочарување од светот и скриени пориви на насилство. Се губи вистинската смисла на празнување и на црковните празници. Тие примаат карактеристики на световни празници. Малкумина се оние кои празнуваат вистински, учествувајќи на светата Литургија, преку која се пројавува небеската радост, преку која се осветува времето, луѓето и сето создание, целиот космос. Малкумина се оние кои преку црковниот празник го доживуваат животот како радост, славење и игра. Но, повеќето ги празнуваат црковните празници поради обичаите, традицијата и националниот идентитет. Тие одат во храмот да прослават само со тоа што ќе присуствуваат на светата Литургија, но не и да земат активно учество во неа. Таму одат да ги задоволат своите верски потреби, да си најдат индивидуална утеха и привремено олеснување на душата. Едвај чекаат да заврши долгата празнична богослужба, па да преминат на главното: на забава, рекреација, јадење и трошење на слободното време. Оваа духовна криза е условена со кризата на самиот црковен идентитет. Современиот човек сè повеќе губи било какво чувство за другиот, за претците, за културните вредности и традицијата. Тој ги превреднува сите вредности. Ја превреднува и смислата за храмот и музејот. Тој смета дека сите што ги посетуваат храмовите и музеите се заостанати, назадени со времето, конзервативни. Но, едно заборавил: дека Бог постои и делува во храмот, а претците и културната историја на човештвото делуваат во музеите. Овие две културни вредности даваат до знаење дека ништо во светот не може да постои само од себе, дека никој не е доволен самиот на себе, дека сите луѓе и сè што постои треба да биде спасено и сочувано, дека сите луѓе треба да се сакаат и почитуваат меѓу себе, да си разменуваат духовни, културни

и материјални богатства, да имаат едно самосознание дека овој свет претставува еден вид храм и музеј, кој заеднички треба да го изградуваат, почитуваат и да се грижат за него.

I.3. Православието и младите Младите играат голема улога во остварувањето на црковноопштествениот живот на земјата, и од кои зависи понатамошниот културен тек на човештвото. Меѓутоа, времето во кое се живее има огромно влијание врз формирањето на нивната личност: тука се секојдневните стихии, улицата, масовните медиуми, особено телевизијата. Уште од најрано детство, тие се препуштени на самите себе. Соочени се со невработеноста, големите социјални разлики, предзнаците на еколошката катастрофа. Сето тоа кај нив создава чувство на беспомошност, безнадежност и бесперспективност. Како последица на тоа се јавува сеопшт бунт против суровите авторитети: родителите (заради нивното лошо воспитување), општествените институции (кои даваат лош пример), крутите црковни институции, па дури и против Бог (најверојатно заради лошата претстава за Бог како судија и безличен апсолут).

Факт е дека младите пројавуваат особен интерес за многу религиозни вистини и вредности, како што се окултистичките и парапсихолошките феномени, религиозните философии на древна Индија и религиозниот мистицизам. Ова укажува дека младиот човек копнее по Бога, трага по Бога, но тој копнеж и трагање го модифицирал во разни облици на религиозност. Тој не прифаќа религија заради традицијата, туку само ако таа ги решава неговите егзистенцијални проблеми и потреби, ако е смисла на неговиот живот. Знае дека човечката личност во денешно време е обезвредена, па затоа бара да се почитува неговата личност. А токму тоа го нуди православието: да ја издигне човечката личност на највисок пиедестал. Во православието таа е

17

најголема светиња и никој не смее ништо да ѝ направи. Заради тоа православието е лесно приемчиво за младите. Тие за темелни вредности ги сметаат љубовта и заедницата, а во нив, макар и несвесно се открива тајната на христијанскиот живот - љубовта. Љубовта е онтолошко својство за секоја личност. Таму каде што нема вистинска љубов кон Бога, нема ни вистинска љубов кон човекот. Тие две се неразделни една од друга. А кон сето тоа се стреми младиот човек. Тој исто така, е борец, подготвен секогаш да учествува, амбициозен, со тенденција да преобразува. Токму заради тоа се среќаваат млади кои активно учествуваат во науката, уметноста, политиката, и воопшто во другите општествени случувања. А автентичното православие бара од секој член да не биде пасивен набљудувач, туку активен учесник во сите области на животот на Црквата. Тоа повторно говори колку православието им е блиску на младите и колку им овозможува тие да се развиваат како здрави и целосни личности.

Голема утеха и голема радост претставува тоа што денес многу млади станаа активни членови на Црквата. Тоа дава надеж за преродба не само на Црквата, туку и на општеството во кое таа делува.

Црквата не може да одговори и да ги реши сите прашања и проблеми со кои се соочува младиот човек. Но, затоа, пак, може да укаже на некои основни предуслови кои се неопходни за преродба и преобразување на општеството. За сето ова од големо значење е и верското образование на младите, од кои зависи иднината на човештвото. Веронауката првенствено има за цел да го обликува образот Божји во човекот, да го пренесе искуството на верата, да ја обликува христијанската свест и погледот на светот и сето тоа да го примени во конкретниот живот. Со еден збор таа подразбира активно воведување во литургискиот и светотаински живот на Црквата и учествување во него. Но, што се случува денес?

18

Под влијание на реалниот социјализам, Црквата е истисната, т.е. протерана од општеството и со тоа таа нема скоро никакво влијание во јавниот живот. Ваквата загуба придонела да се развие образование кое најчесто создава „промашени и недовршени луѓе, често и интелектуални инвалиди“. Слава на Бога, кај нас веќе се воведе овој предмет. Што се однесува до образованието во црковните училишта, тоа е сведено само на интелектуално ниво. Тоа подразбира само стекнување на знаење, собирање на готови информации, на „бубање“ дефиниции кои брзо се забораваат. И така, овие училишта, неретко, во самата своја суштина, стануваат копија на протестантските и римокатоличките образовни системи и институции, каде знаењето е сведено само на знаење како „информација“. Учењето се одвива по пат на логички операции и научни методи систематизирани во разни науки, катихизиси, догматско-етички прирачници... Така православието се претвора во идеократски систем, со строго религиозно-морална доктрина во која главна улога имаат казните и забраните. А праксата која е главен извор на црковното богословие е сведена на формализам. Погрешниот систем на верското образование, недоволната заинтересираност на самите професори, како и формалното учење на учениците, засновано само на знаење, без активен живот во Црквата, се еден од главните фактори кои придонесуваат Црквата да претрпи разорување и однатре и однадвор. За сето тоа време многу луѓе прибегнуваат кон разни секти, сатанистички, астролошки и други окултистички заедници.

I.4. Црковната и државната политика Како дел од општествениот јавен живот кој ги регулира односите во една држава е и политиката. Православната Црква гледана од социјална страна претставува културен и политички феномен. Бидејќи делува во времето и просторот, не е возможно таа да нема политички импликации. Црковната и државната политика на христијанскиот Исток се два вида на

политика кои, сè до XIX век се условуваат заемно. Тие се различни помеѓу себе, но сепак не можат апсолутно да се разделат. Затоа и кај православните во текот на многу векови, единствен политички идеал бил, да се воспостави една хармонија, согласност помеѓу два различни вида на политика, помеѓу два различни вида на власт: власта на свештенството и власта на Царството (Империјата). „Идеалниот поредок подразбира рамнотежа помеѓу Црквата и државата, аналогно на односот и рамнотежата помеѓу душата и телото. Носителите на државните функции мораат да ги почитуваат црковните канони, а членовите на Црквата, државните закони“. Византија се потруди да создаде една цивилизација, која ќе претставува универзално христијанско општество, управувано од еден цар, а духовно раководено од Црквата. Но, се случи трагедија. А корените на таа трагедија лежат во византискиот систем: државата да стане суштински христијанска. Основната грешка лежи во византиската теократска мисла, заснована на еден облик „остварена есхатологија“, како Царството Божјо веќе да се јавило во сила, и како Византиското царство веќе да било манифестација на таа сила во светот и историјата.

Под влијание на многу околности, пак, на христијанскиот Запад преовладувала идејата за создавање на „христијанска држава“, т.е. Црква без држава, чиј идеен творец бил блажениот Августин. Но, ваквите обиди завршиле трагично, со „трансформација на Црквата во држава. Симбол на таа средновековна христијанска држава е Ватикан“.

Православието никогаш не се залагало за Црква без држава, ниту пак, за држава без Црква, ниту за клирикална или теократска држава. Тоа се залага за сопостоење на Црквата со државата како две реалности, кои можат и треба да соработуваат, притоа внимавајќи да не се пречекорат границите на таа соработка.

Во почетокот на XIX век доаѓа до еден пресврт во политичката философија кај традиционално православните народи. Тогаш започнува еден сеопшт процес на „европеизација“ на христијанскиот Исток.

Црквата и државата застануваат на две различни страни. Се создава идеал на секуларна и лаичка држава. Под влијание на политичките идеи кои се пропагираат на Запад се вообличија идеи за националниот и државниот суверенитет, во кој е негирана секоја божествена улога во политиката и историјата. Државата и нацијата постануваат нови божества на кои можат граѓаните да им се поклонуваат. Црковната самосвест ослабнува, а со тоа и нејзиното влијание во општествениот живот. Православните стануваат „малцинство“ и таму каде што биле стопроцентно мнозинство. За краток период исчезнуваат православните држави, општества и култура. Во сè, па дури и во политиката, триумфира европскиот Запад над европскиот Исток. Се нагласува западниот стил на живот и мислење. Иако со задоцнување од еден век, источните земји верно и со голем ентузијазам, го следат европскиот процес на „модернизација“ и „демократизација“ - барање на слобода на човековите права, небаре човекот е заробен овде на земјата. Демократијата како живот и начин на мислење сè повеќе станува актуелна кај луѓето, кои очајно бараат спас од тешкиот товар на животот. *** Сите промени кои се случуваат во денешно време, а кои се однесуваат на разни области од општествениот живот на луѓето, индиректно или директно влијаат и врз животот на Црквата. Тие промени, (кои кај некои предизвикуваат чувство на радост и успех, а кај некои загриженост), всушност се обвиткани, поточно замаскирани со една духовна болест која се шири со неверојатна брзина и која ги заразува скоро сите делови од оваа планета. Тоа е опасноста од секуларноста. (Продолжува...)

19

ОД РИЗНИЦАТА НА СВЕТИТЕ ОТЦИ (IV)

ЗА ГЛЕДАЊЕТО НА

Х РИСТА

СВЕТИ ИГНАТИЈ БРЈАНЧАНИНОВ

Сакаш ли да Го видиш Господа Исуса Христа? ,,Дојди и види!“, - говори Неговиот апостол Јован (1, 46).

Господ Исус Христос дал ветување дека ќе биде со Своите ученици до крајот на векот (Мат. 28, 20). Он е со нив во светото Евангелие и во црковните Тајни. Свештеномаченикот Петар Дамаскин говори: ,,Христос е сокриен во Евангелието. Кој сака да Го најде, треба да го продаде својот имот и да го купи Евангелието, па преку читањето не само да Го најде Христа, туку и да Го прими во себе, со подражавање на Неговиот живот во светот. Кој Го бара Христа, говори свети Максим, не треба да Го бара надвор, туку внатре во себе, односно, со телото и душата да биде како Христос, безгрешен, колку што е можно тоа за човекот. Христос Го нема за оние, кои не веруваат во Евангелието: тие не Го гледаат, зашто се

заслепени од неверувањето.

Сакаш ли да Го слушнеш Христа? Он ти говори преку Евангелието. Немој да го заобиколуваш Неговиот спасителен глас: оддалечи се од грешниот живот и со внимание слушај го Христовото учење, кое е вечен живот.

Сакаш ли да ти се јави Христос? Он ќе те научи како ќе го добиеш тоа: ,,Кој ги има заповедите Мои и ги пази, тој е оној што Ме љуби; а кој Ме љуби Мене, возљубен ќе биде од Мојот Отец; и Јас ќе го возљубам, и ќе Му се јавам Сам“ (Јован 14, 21).

Преку Тајната на Крштението ти си постанал Божји син, а преку Тајната на светата Причест си стапил во најтесно единство со Бога: подражавај го синовството, подражавај го единството. Чистотата и обновувањето, кои ти се подарени преку светото Крштение, обновувај ги со покајание, а единството со Бога чувај го со животот според Евангелието и, по можност, со често причестување со светите Христови Тајни. ,,Бидете во Мене, и Јас ќе бидам во вас“ (Јован 15, 4); ,,Ако ги запазите Моите заповеди, ќе останете во љубовта Моја“ (15, 10); Кој јаде од Моето тело и пие од Мојата крв, ќе биде во Мене и Јас во него“ (6, 56).

Чувај се од вообразеноста, која може да ти претстави дека Го гледаш Господа Исуса Христа, дека Го допираш. Тоа е празна игра на гордото вообразување! Тоа е погубна самоизмама! Исполнувај ги Господовите заповеди и на чудесен начин ќе Го видиш Господа во себе, во своите својства. Така и свети апостол Павле Го видел во себе Господа. Такво гледање тој барал и од христијаните, а оние, кои ова го немале, тој ги нарекувал недораснати за да го носат името христијани.

Ако ти живееш грешен живот, ако им угодуваш на страстите, а во исто време мислиш дека Го љубиш Господа, тогаш Неговиот возљубен ученик, кој за време на Тајната Вечера ја беше навалил главата на Неговите гради, ќе те прекори за сопствената самоизмама: ,,Кој вели: Го познав, а заповедите Негови не ги пази, лажец е и вистината не е во него; а кој го пази словото Негово, во него е Божјата љубов навистина совршена“ (1. Јов. 2, 4-5).

20

Ако ти ја исполнуваш својата грешна волја, и со тоа ги нарушуваш евангелските заповеди, тогаш Господ Исус Христос ќе те вброи кон оние, кои не Го љубат. ,,Кој не Ме љуби, говори Он, не го запазува словото Мое“ (Јован 14, 24).

Без размислување, без да ја погледнеш внимателно својата облека, немој да брзаш на свадбата на Божјиот Син, на соединување со Него, иако си и ти повикан на таа свадба, на која е повикан секој христијанин. Домаќинот има такви слуги, кои ќе ти ги врзат рацете и нозете, и ќе те фрлат во најцрната темнина, подалеку од Бога (спореди: Матеј 22, 11-13). Слугите, во чија власт се предава дрскиот, непокајаниот, горделивиот, вообразениот и надуениот барател на љубов и останатите возвишени духовни состојби, се демоните, отфрлените ангели. Најгустата темнина е слепило за човечкиот дух, страсна телесна состојба. Гревот и паднатите духови владеат во човекот, кој се наоѓа во таква состојба. Тој е лишен од моралната состојба: рацете и нозете му се врзани. Врзувањето на рацете и нозете означува губење на способноста за богоугоден живот и духовно напредување. Во оваа состојба се наоѓа целата прелест. Од оваа бедна состојба човекот може да излезе само преку сознавање на својата заблуда, со отфрлање на истата и со зачекорување на спасителната арена на покајанието.

Тежок е излезот од прелеста (самоизмамата). На вратите стои стражар, вратите се заклучени со тешки и цврсти катанци и клучеви, а ним уште им е додаден и печатот на пеколниот амбис. Катанците и клучевите се гордоста на самоврзаните, кои длабоко се кријат во срцето. Тие се нивното славољубие, кое ја сочинува првобитната причина на нивната активност, лицемерието и лукавството, со кои се прикриваат гордоста и славољубието, со кои тие се маскираат во маски на добронамерност, смирение, светост. А нескршливиот печат – е мислењето дека делата на прелеста се дела на благодатта.

Дали може оној, кој се наоѓа во состојба на прелест, во областа на лага и измама, да ги исполнува Христовите заповеди, кои се вистина од Вистината – Христос? Може ли оној, кој се споил со лагата, кој ужива во лагата, кој ја усвоил лагата и со духот се соединил со лагата – може ли таквиот да ја почувствува вистината? Не, туку тој ја мрази и постанува нејзин избезумен непријател и прогонувач.

Каква ќе биде вашата состојба и несреќните фантазии, кога си вообразувате дека земниот живот сте го поминале во Божјите прегратки, и кога ќе ве поразат Христовите зборови: ,,Никогаш не сум ве познавал; бегајте од Мене, вие што правите незаконски дела!“ (Мат. 7, 23).

Мој вистински пријателу во Господа! Оди кон Господа Исуса Христа, приближувај Му се по патот на евангелските заповеди. Преку нив запознај Го, а со исполнување на заповедите покажувај ја и докажувај ја својата љубов кон Господа Исуса Христа. Самиот Он ќе ти се јави во денот и часот, кои му се само Нему познати. Заедно со јавувањето, во твоето срце ќе ја излие и твојата љубов кон Него. Божествената љубов не е нешто, што по некое право би требало да му припаѓа на паднатиот човек. Таа е дар од Светиот Дух, кој Бог го испраќа во садовите, кои се очистени со покајание, во садовите кои се исполнети со смирение и невиност.

Довери Му се на Господа, а не на себе: тоа е многу посигурно. Он е твојот Творец. Кога ти горко падна, Он поради тебе постана човек, за тебе се предаде на казна, за тебе ја пролеа Својата крв, Своето Божество ти го предаде тебе, и што уште Он не направи за тебе. Подготви се за Неговите дарови преку сопственото очистување. Тоа е твоја должност. Избор и превод од руски јазик: Протоереј Златко Ангелески

21

Sпомени за Sтарец Јероним Eгински Архимандрит Пантелејмон Метропулос

Цели дваесет и пет години поминаа оттогаш, кога го запознав блажениот старец Јероним, и толку голем впечаток ми остави нашата прва средба, така што ја паметам како да беше вчера.

Беше лето во 1960 година. Дојдов во Грција со група поклоници од Америка. Првин отидовме во Ерусалим и на богоходимата гора Синај, а потоа дојдовме во Грција за да одиме, само мажите, на Света Гора. Тогаш бев млад, дваесет и пет години, новоракоположен ѓакон. И поради тоа што имав поминато доволно време и на Света Гора и во Ерусалим, оваа група поклоници ме зеде за водач.

Кога дојдовме во Атина, телефонирав кај семејството на господинот Панаго Д. Патерас (подоцна монах Ксенофонт), кои дотогаш не ги познавав, за да им пренесам поздрави од еден клирик од Америка, којшто ги познаваше. Тогаш домаќинката, госпоѓа Катинго Патерас (подоцна монахиња Марија Миртидиотиса) ми рече дека поздрави не се пренесуваат по телефон и дека е подобро да отидам кај нив дома. По голем труд ја најдов нивната голема куќа, зашто беше црна темница (кога конечно успеав да ја најдам нивната куќа во Палео Психико, веќе се беше стемнило). Таму дознав дека имаат болна ќерка во Егина, во манастирот на светиот великомаченик Мин. Семејството ме покани да ја посетам нивната ќерка (подоцна блажената монахиња Ирина Миртидиотиса). Иако на почетокот не прифатив, зашто имав многу малку време во Атина, конечно попуштив пред нивните молби и се согласив наредниот ден да одам на Егина со г-ѓа Патерас. Како и обично, госпоѓата доцна слезе во Пиреја така што го пропуштивме бродот, па моравме да земеме друго бротче подоцна. Госпоѓата дојде со една Терапенида (сега монахиња во манастирот Благовештение на Инуси) и со безбројни кошници, полни со ореви, смокви и други прехранбени продукти.

Кога конечно стигнавме во Егина, госпоѓата Патерас ми рече: „Првин ќе поминеме кај еден старец, за да му оставам некои работи, а потоа ќе продолжиме кон ,Свети Мин‘“. Јас не реков ништо, ама гледав дека денот веќе одминува и дека не беше можно во истиот ден да се вратам во Атина. Конечно фативме такси, и откако ги натоваривме сите кошници и пакети тргнавме, првин кај старецот, дури потоа кон „Свети Мин“.

Овде би било добро да кажам дека за старецот немав ништо чуено. Егина прв пат ја посетив во есента, 1956 година, кога дојдов прв пат од странство во Грција. Целта ми беше да го посетам манастирот на свети Нектариј, каде што имав роднина по мајка, старицата Евгенија (Генимата), веќе упокоена. Тогаш имав дваесет и една година и одев за Света Гора. Но не слушнав ништо за старецот, ниту тогаш, ниту подоцна. И сега, одејќи со госпоѓата Патерас, не очекував да сретнам некој посебен човек. Грција е полна со манастири и исихастириони. Така што мислев дека ќе видам некое обично старче, по патот кон манастирот „Свети Мин“. Но колку големо изненадување ме чекаше!

Штом излеговме малку од градот на Егина, тргнавме по еден тесен земјен пат и по малку време стигнавме пред еден низок исихастирион. Растоваривме некои од работите и тропнавме. По малку време слушнавме чекори и се отвори портата. Гледам една ниска, слаба старица како ни посакува добредојде. Од нејзиниот изглед и говор сфатив дека беше од Истокот, од Мала Азија, зашто во Америка пораснав со луѓе од

22

тие краишта, бегалци од катастрофата во 1922 година. Одејќи низ еден тесен ходник, веднаш почувствував умиление. Беше како ѕидовите и таванот и подот да зборуваат, да ми посакуваат добредојде со љубов и нежност, и да ми кажуваат за човекот кој живееше таму, дека е човек Божји. Крајот на ходникот водеше кон еден внатрешен двор – лево ќелијата на старецот и право црквичката на Благовештението.

Во тој момент старецот се наоѓаше надвор од ќелијата и работеше нешто во дворот. Тоа беше двор полн со кутии, масички, алати, часовници и др. Веќе се стемнуваше и светлината беше слаба. Прво што видов беше лицето на старецот – како лице на ангел. Како да излезе еден зрак од неговото лице и да влезе во моето срце, и сиот се исполнив со умиление. Веднаш почнав да плачам, дури и пред да му целивам рака. Кога конечно му направив метанија и му целивав рака, забележав дека левата рака му недостасуваше. Подоцна разбрав дека ја изгубил. Такво умиление имав почувствувано во две други ситуации во мојот живот. Еднаш на Света Гора, кога прв пат го запознав старецот Јосиф Спилеот, во 1957 год., и подоцна, во 1958 год., кога го запознав авва Јован Румунски, во пештерите на Хозева, во Светата Земја. Оттогаш уште два пати почувствував такво умиление од запознавање со луѓе: во случајот со старецот Теодул Коронски, и од рускиот архиепискот Андреј, во манастирот Ново Дивеево, во Њу Јорк. Од умилението сфаќав дека немам работа со обичен човек, туку со богоносен старец – со човек во кого пребиваше Бог. Каков страв ме опфати тогаш! Тоа беше како да ме зашемети голем блесок. Страв и ужас, но истовремено радост и веселие. Страв поради гревовите – си велев, кај да се скријам – „камењата прибежиште на зајаците“. Радост, зашто најдов човек Божји – љубов, нежност, надеж, утеха. Се повлеков во еден агол на дворот, под една сенка, и тивко плачев. Среќа што старецот не ми зборуваше – ќе се растопев.

Старецот добро ја познаваше госпоѓата Патерас и веднаш почна да зборува со неа. По зборувањето сфатив дека е од Кападокија. Во грлото ми се направи грутка, па и да сакав, не ќе можев да зборувам. Само стоев во полусенката, слушав и плачев. Госпоѓата му кажа дека сме само на поминување, и дека застанавме за да земе благослов и да остави некои работи. Исто така му кажа дека сум јероѓакон од Америка. Старецот ѝ кажа дека ќерка ѝ Ирина дошла два пати од „Свети Мин“, се виделе и разговарале за духовни теми.

Во еден момент ѝ вели на госпоѓата:

- Бог те љуби. Должни сме и ние да Го љубиме.

- Не се сомневам, но имам многу проблеми и тешкотии, и со семејството и со болести.

- Блазе си ти. Бог ти покажува многу љубов. Би сакал да те познавав пред болеста на мажот ти и на ќерка ти.

- Зошто, старче?

- Кажи ми, пред болестите и маките, го правеше ова?

И со раката направи како да си ги црви усните.

- Да, се шминкав!

- И го носеше ова?

И покажа кон увото и кон неговиот врат.

- Да, и обетки носев и огрлици!

- И косата си ја украсуваше и карти играше?

- Да, старче. И косата си ја правев на фризер, понекогаш и карти играв на забавите со моите пријателки, и во казино одев одвреме-навреме!

- Сега, како тоа не се шминкаш, и шамија носиш на главата, и во казино не одиш, туку само по цркви и манастири трчаш?

- По толку болести и маки, луда ли сум да се дотерувам и да одам на забави, со болен маж, ќерка болна, и другата ќерка со домашни проблеми?

- Те сака Бог, те сака. Затоа те ублажувам. Јас ниту еднаш не Му реков на Бога: „Христе мој, зошто?“ и во тој миг ја крена раката, која му беше пресечена до

23

лактот. Бог ми ја зеде раката. Не ми била потребна. Подобро со една рака во рајот, отколку со двете во пеколот. Како што милува добриот ни Бог. Он ме љуби. Он знае што ми треба. Да, ниту еднаш не се пожалив, не реков, зошто да ми ја земе Бог раката. Му благодарам. И ти да Му благодариш. Да Го славиш Бога за сè.

- Му благодарам, Старче, и Го славам. Но човек сум. Моли се за мене.

- Сите ми велат да се молам за нив. Јас бедниот, грешниот, да се молам. Сега да се молам за госпоѓа Катина (така ја викаше госпоѓата Патерас).

Како што беше исправен, ја подигна десната рака и очите кон небото, и со насолзени очи се помоли:

- Исусе мој, најсладок Христе мој. Јас црвот, грешникот, Те молам за твојата слуѓинка Катина. Испрати Го Твојот Пресвет Дух во нејзиното срце, во нејзиниот ум, во нејзината душа. Просветли ја, вразуми ја, утеши ја, исцели ја, укрепи ја. Да, почуј ме Господи на милоста, не отфрлај ја мојата молитва.

Додека го кажуваше ова, сфаќаш дека навистина се моли умно, лице в лице. Потоа се сврте кон госпоѓа Катинго и ѝ рече:

- Бог ја слуша мојата смирена, скромна молитва. Сега ќе се сретне со госпоѓа Катина. Го зема телефонот. Ѕрн, ѕрн, ѕрн, продолжува да ѕвони. Телефонот ѕвони: ѕрн, ѕрн. (Велејќи го ова Старецот правеше како да зема телефон и да се јавува. Сето ова го правеше, се разбира, без да има телефон.) Телефонот ѕвони: ѕрн, ѕрн. Нема одговор. Катина ја нема, Катина спие. Телефонот ѕвони. Бог вика: „Катино, ќерко моја Катино“. Катина не ја крева слушалката. Катина ја нема, отишла на шетање. Добро, те прашувам, каква полза од сите овие процедури? Јас бедниот да се молам. Бог да добие врска (телефонска). Телефонот да ѕвони, а Катина да не крева слушалка.

Сите присутни го слушавме ова и воздивнувавме, сфаќајќи што сака да каже старецот.

Јас уште немав кажано ниту збор, ниту, пак, старецот ми имаше речено нешто. Се бев повлекол во еден агол, и само гледав и слушав. Во меѓувреме монахињата отиде да подготви нешто за да нè послужи. Ми донесе, вообичаено, локум и вода. А јас од умиление, како да земам нешто? Ја зедов чашата со вода и формално ја ставив до устата, шепотејќи: „Благословете“. Додека зборуваше старецот со госпоѓата, старицата почна да зборува со мојата грешност. Почна да ме прашува, од кај сум. Ѝ одговорив дека сум од Америка, ама замонашен сум на Света Гора. Ми рече дека го сфатила тоа по мојата скуфија, и потоа ме праша од кое братство сум.

- Од братството на старецот Јосиф, во Неа Скити.

- На кој старец Јосиф, Спилеот?

- Да, на Спилеот. Има една година откако е упокоен.

- Отецот Арсениј го познаваш?

- Како не го знам, сега тој ни е старец. Тој е наследник, по упокојувањето на старецот Јосиф.

- Отец Арсениј ми е брат. Тој ме замонаши.

- И мене.

- Значи ние сме духовни брат и сестра!

Тогаш старицата почна да вика:

- Слушаш ли, старче, овој младиов е од братството на старец Јосиф Спилеот. Го познава брат ми, отец Арсениј, тој му е и старец!

Кажувајќи го ова со возбуда, старицата се расплака, зашто, како што велеше, повеќе од 20 години го немаше видено брата си. Пред војната отец Јосиф и отец Арсениј излегуваа од Света Гора и одвреме навреме се среќаваа со старецот Јероним.

Старецот кога ја чу монахињата да вика, го прекина разговорот со госпоѓата Патерас и строго ѝ рече на старицата: - Калуѓерко, смири се! Слушаш за брат ти, и викаш и плачеш. Слушаш за

24

Исуса, и ниту викаш, ниту плачеш. Го слушна името на брат ти, и веднаш се возбуди. Јас сакам да плачеш кога ќе чуеш за Исуса. Исуса да Го сакаш, и Неговото име да те трогнува.

- Добро, старче, не Го сакам ли нашиот Христос? Сите Го сакаме нашиот Христос. Но и братот си е брат. А и не е световен. Калуѓер е, подвижник, борец. Да не го сакам брат ми?

- Калуѓерко, Исуса да Го сакаме и само Него да Го имаме во нашите срца и во нашите умови. Името Исусово да го слушаме и да плачеме. Ниту родители, ниту роднини, ниту пријатели. Од нив немаме фајде. Господ Бог твој да Го љубиш, и само Нему да Му служиш.

Тогаш се сврте кон мене и ми рече:

- Ти си млад. Среде река си. И каде сакаш се вртиш, или на едната страна или на другата. Или се загреваш или истинуваш, во твоја рака е. Ако твојот старец пуши и ти ќе пушиш.

- Што зборуваш, старче? - Му рече старицата. Пушат отците на Света Гора? Пуши братството на старец Јосиф?

- Калуѓерко, јас реков, - ѝ рече строго старецот, и истовремено ме набљудуваше.

И навистина, летото во 1960 год. бев среде река. Кога во есента, истата година, се вратив во Америка, епископот кај кого живеев веќе се имаше преселено во Канада, и ме молеше да одам со него, иако две години по моето враќање во Америка од Света Гора, не прифатив да ја кратам ниту брадата, ниту косата, ниту да го соблекувам расото, како што прават обично клириците во Америка, но ниту да одам по новиот календар. И постите и празниците ги држев по стариот календар. Но бидејќи во Бостон немаше грчка црква која служи по црковниот календар, се црквував за големите празници – Рождество, Богојавление, Благовештение, Преображение, Успение, и др. - во руските цркви. За среќа, кога се вратив во Бостон не отидов со епископот и си останав монах, и денес имаме манастир, и Го славам и Му благодарам на Бога за тоа.

Старецот Јероним честопати кажуваше нејасни или смешни зборови за присутните, но за оној, кому што му беа упатени, имаа големо значење. Зачудувачки беше тоа што старецот имаше дар, да ѝ даде на конкретната личност да ја разбере смислата на неговите зборови, без да сфатат другите што сака да каже. Така и со она што ми го кажа мене: „Ако твојот старец пуши и ти ќе пушиш“; не мислеше на светогорските старци, туку на епископот, со кого живеев во Америка. И не стануваше збор за пушењето, зашто ниту епископот, кој веќе не е жив, не пушеше. Но во моментот кога ми го кажа тоа, веднаш ја сфатив смислата на она што сакаше да ми го каже. Внимавав на тоа и при другите средби со старецот.

Ништо друго не ми рече, само добро ме изгледа. Заминувајќи му целивав рака (таксито нè чекаше) и прошепотив:

- Отец, моли се за мене.

Веднаш ми рече:

- Не слушам.

Исплашен, му реков по втор пат и со сиот глас, малку признателно:

- Моли се за мене, старче свет.

- Не слушам, ми рече по втор пат уште посилно.

А јас за малку ќе се онесвестев. Колената ми затреперија. Си велев на себе, толку си грешен што старецот не сака ни да чуе да се моли за тебе.

- Што ти е, христијанину мој, и сега ли не слушаш? - Му рече на старецот госпоѓата Патерас. Човеков бара од тебе да се молиш за него!

- Слушај, тој е калуѓер. И самиот тој нека се моли. Двајца седат на една маса. Едниот јаде, а другиот гледа. Кој ќе се најаде? Се разбира, оној кој јаде. Јас ако се молам, ќе се наситам, но тој пак ќе си остане гладен. Јас сакам и тој да се насити, да не биде гладен.

Вртејќи се кон мене, со радост и кротост ми рече:

25

- Прости ми. Не сакам да те нажалам. Не сакам да си заминеш разжалостен. Јас ќе се молам за тебе, но и ти да се молиш за мене. Така и двајцата ќе се наситиме. Сега одете си со благослов од Христос и Богородица.

Оваа моја прва средба со старецот беше во летото, 1960 година. До неговиот крај, октомври 1966 год., го посетував честопати, кога доаѓав од Америка во Грција, значи секоја година, освен во 1961 год.

Уште при првиот пат кога го запознав, сфатив какво богатство беше тој, и затоа имав голема почит и љубов кон неговата личност. Како Филип на Натанаил, така и јас им препорачував на мнозина да ме послушаат и да го запознаат старецот. Кога бев во можност, и јас лично носев некои, како што беше случајот со г. Александар Пападимитриу од издавачката куќа „Астир“. Најдов скапоцено богатство, и оние кои ги љубев, сакав и тие да добијат полза. Александар Пападимитриу и неговата скромна жена Марија, ги сакав како родители. По многу поттикнувања, еднаш отидовме заедно во Егина и го запознаа старецот. И брачниот пар и старецот се израдуваа од оваа средба. Старецот беше како мало дете од радост. На г. Алеко му зборуваше со изобилна љубов и нежност, за неговите духовни изданија, за духовниот живот, за љубовта кон Бога и кон ближниот и др. На г. Алеко му се допадна (дури и мустаќите му се смееја). Се гордееше како мало дете кога си играш со него или го фалиш. А на г-ѓата Марија не ѝ посвети големо внимание. И она малку што ѝ го кажа беше повеќе строго и студено. Тоа ми остави впечаток и не знаев како да си го објаснам. Г-ѓата Марија е нежна и префинета жена со изобилна љубов. Г. Александар е добар човек, христијанин, но премногу зафатен. Човекот имаше многу работа, обврски, грижи итн. Но старецот постапи спротивно, давајќи му чест на г. Александар. Така постапи зашто ја гледаше длабочината на човекот, а не надворешноста. Односот на старецот кон парот Пападимитриу ми остави впечаток, и оттогаш му посветував внимание на г. Александар, и забележав дека одговараше во сите ситуации и околности, семејни или не, и ја почитував искреноста на човекот и дека беше незлобив како мало дете. Тоа – се разбира и многу други работи – старецот веднаш ги сфати, па затоа толку радосно се однесуваше кон г. Александар.

Г-ѓата Марија не се навреди зашто старецот нејзе не ѝ обрна внимание, туку попрво се израдува зашто старецот му посвети толку внимание на г. Алеко. Одеднаш старецот се сврте кон г-ѓа Марија и строго ѝ рече:

- Ако твојот сопруг вечерва умре, што ќе правиш ти?

Од самото слушање на такво нешто, г-ѓа Марија буквално потскокна и многу се исплаши. Ја смени бојата и почна да се крсти.

- Ти уште од малечка многу се плашиш од смртта, ѝ рече старецот. Ама сите ќе умреме. Ние христијаните веруваме во воскресение и смртта повеќе нема власт над нас. Ти си христијанка, зошто толку се плашиш од смртта?

Навистина, г-ѓа Марија имаше необичен страв од смртта, толку голем што не можеше да оди на погреб. Ако видеше мртовец, цела недела потоа ќе беше болна. Затоа, во случај на погреб, дури и на роднина, обично одеше г. Александар, а г-ѓа Марија седеше дома, палеше свеќи и се молеше. Но старецот не го знаеше тоа. Ниту, пак, некој му имаше кажано нешто за парот Пападимитриу. Ова им беше прва средба.

По неколку совети за смртта, и за тоа, што значи да се биде христијанин и да се верува во воскресение, заврши нашата посета. Траеше малку повеќе од еден час. Побожно му целивавме рака, зедовме благослов и си заминавме.

Во бротчето со кое се враќавме кон Атина, разговаравме за нашата посета. Сите тројца бевме полни со умиление и радост. Исполнети со духовна наслада, мир и радост. Невозможно беше да го посетиш старецот, а да не си заминеш спокоен, со утеха и надеж да треперат во тебе. Толку голема благодат имаше старецот, така што без исклучок, секогаш кога го посетував, светеше од тоа богатство. Ми рече г. Алеко: - Колку и да ми кажуваше, Пандели мој – а многу ми кажуваше за старецот

26

– невозможно е да се опише човекот кого го запознавме. Должници сме ти затоа што нè поттикна и нè однесе и го запознавме. Денес бев во Тиваида, бев во Нитрија, и запознав еден од аввите, од оние кои ги има во Старечникот и во Житијата на светиите. Да ми го кажуваше ова некој, како што ти ми кажуваше, немаше да му поверувам. Сега, не поради она што ти ми кажуваше дека ти рекол, туку јас лично со свои очи видов и чув и запознав еден авва, како еден од оние, кои заблескаа во старо време.

Потоа, кога си отидов во Америка, отиде г. Пападимитриу кај г. Александар Каломирос, кој дојде од Солун за да го запознае старецот. Така, од еден на друг, од уста на уста, доаѓаа мнозина и од Грција, а и од странство, и го гледаа старецот. Превод од новогрчки јазик: Ѓакон Јани Мулев Наслов на изворникот: Π. Μπότσης, Γέροντας Ιερώνιμος ό Ησιχαστής της Αίγινας, Αθήνα, 2001.

27

Кратко житие на светиот епископ

T еофан Затворник Вишенски

Со својот богоугоден живот епископот Теофан Вишенски потсетува на многу велики отци и учители на древната христијанска Црква. Тоа е оцена која сама по себе ја наметнува неговиот исклучителен подвижнички живот, неговата неуморна пастирска и духовна работа, неговата длабока и силна богословска мисла, искажана во бројните негови пишани дела.

Детство и младост

Идниот епископ Теофан Затворник се родил во 1815 година во селото Черновское, во Орловската област, во царска Русија, од побожни родители: татко – Василиј Тимотеевич Говоров, свештеник; и мајка – Татјана Иванова, која исто така, по потекло била од свештеничко семејство. На крштението го добил името Ѓеорѓиј. Затоа за време на школувањето, т.е. додека не положил монашки завет, бил познат под световното има Ѓеорѓиј Васиљевич Говоров. Големата благочестивост на родителите на Ѓеорѓиј била прва и најважна „школа“ за неговото основно христијанско образование и правец во понатамошниот живот. Во осмата година од животот (1823) заминува во Ливенската духовна школа. Шест години подоцна (1829) се запишува на Орловската семинарија, која ја води архимандритот Исидор, подоцна познат епископ на Руската црква. Орловската семинарија ја завршува во 1837 година со одличен успех.

Монаштво

Ѓеорѓиј потоа се запишува на Киевската духовна академија, на која студира наредните четири години. Академијата успешно ја завршува во 1841 година со степен магистер, и тоа како млад јеромонах, бидејќи малку порано, истата година, пред крајот на студиите, бил замонашен и ракоположен со името Теофан. Веќе во август 1841 година, јеромонахот Теофан е поставен за ректор на Киевско-софиевската духовна школа. Набрзо (1842) е одреден за надзорник на Новгородската семинарија, во која подоцна се истакнува како извонреден предавач по психологија и логика. Поради своите изобилни интелектуални и духовни дарови, како и педагошки способности, Теофан во 1844 е поставен за предавач во Петербуршката духовна академија, каде предава морално и пастирско богословие. Јеромонахот Теофан своите вдахновени предавања ги темели на христијанската психологија (облагородена со личниот подвижнички живот и осмислена од учењето на Светото Писмо), како и на житијата на светиите, и поуките на големите христијански богоугодници и отци на Црквата. Богат со духовен живот и богословие, отец Теофан во 1845 година е поставен за помошник надзорник на Петербуршката духовна академија, а во текот на 1846 година ја врши и должноста надзорник на Академијата.

28

Мисионерски престој на Исток

Следната година (1847) по сопствена желба станува член на Духовната мисија во Ерусалим, со која во тоа време раководи архимандритот Порфириј (Успенски), големиот познавач на Истокот и истакнат црковен археолог. За време на шестгодишниот престој на Истокот, јеромонахот Теофан ревносно ги посетува древните монашки обители и трудољубиво ги чита старите христијански ракописи, особено оние во кои биле изложени житијата на светителите и уставите на древниот монашки живот. Покрај тоа, се сретнува и води духовни разговори со големи подвижници, особено во текот на своите престои на Света Гора. Сето тоа разгорува љубов во неговото срце и желба за пустинско подвизување.

Враќање во Русија

Во 1854 година јеромонахот Теофан се враќа од Ерусалим во Русија, заедно со Руската духовна мисија која, поради Кримската војна морала да биде повлечена во Татковината. Трудот на јеромонахот Теофан во Мисијата не останал незабележан, па бил една од причините во 1855 година да стане архимандрит и да биде поставен за професор на катедрата по канонско право на Петербуршката духовна академија, а набрзо и на должноста ректор на Олонецката духовна семинарија. Истата година архимандритот Теофан станува член на Олонецкото духовно собрание. Во тоа време е познат по своите вдахновени проповеди, како и по мерките кои ги преземал за побивање на ереста на расколништвото.

Во Цариград

Познавањето на приликите на Истокот како и знаењето на грчкиот јазик, биле пресудни во одлуката на Руската црква, во 1856 година, да го постави архимандритот Теофан за старешина на Руската црква во Цариград. Архимандритот Теофан одблизу ги следи и го известува Синодот на Руската Црква за расправиите помеѓу Цариградската и Бугарската црква, во врска со расколот на Бугарите. Во своите извештаи отворено ја покажува наклонетоста кон Бугарите, но и богословската љубов кон Цариградската црква, нагласувајќи дека „великодушна Русија, не би требало да ја остави својата мајка по вера во таква беспомошна состојба“.

Ректор на Петербуршката духовна академија

Набрзо (1857), кога се укажала потреба, архимандритот Теофан со своите искуства и дарови уште повеќе да придонесе за Руската православна црква, Светиот Синод со указ го поставува за ректор на Петербуршката духовна академија. Од тоа место ги објавува своите многубројни богословски дела, главно во списанието „Христијанско четиво“, кое излегува под негов надзор. Меѓутоа, основна задача во Петербург му е стражарење над духовниот и духовен развој на студентите што му биле поверени.

За време на неговото ректорување во Академијата, 1859 година, одбележува педесетгодишнина од своето основање, и во таа прилика Синодот на Руската Црква, „за покажаниот труд и посветена служба во Академијата“, го одликува со орден на светиот кнез Владимир од III степен.

Епископ Тамбовски и Шацки

Во 1859 година архимандритот Теофан е избран за епископ тамбовски и шацки. Како епископ на таа епархија тој четири години неуморно ја поучувал својата паства со едноставни и силни проповеди (кои подоцна биле објавени во два тома). Во

29

времето на тамошното епископување, епископот Теофан отвора црковно-парохиски и други школи и иницира издавање на епархиско списание. Од посебна важност е неговото богословско дело „Писма за христијанскиот живот“.

Епископот Теофан, во својата пастирска дејност, околу себе шири вистинска црковност и духовност, богословска строгост и човекољубива благост, родителска љубов и грижа кон сите, особено кон бедните и сиромашните.

Обиколувајќи ги, во една прилика, црквите и манастирите во својата епархија, епископот Теофан ја посетува и Вишенската пустина, која веднаш необично му се допаднала со своите строги монашки правила, како и со прекрасната местоположба. Праќајќи го за старешина во Вишенската пустина игуменот Аркадиј, епископот Теофан ги изрекува следниве пророчки зборови: „Појдете, отче игумене, таму, а Бог ќе даде и јас да дојдам кај вас“.

Епископ владимирски

Кога во 1863 година се упокоил владимирскиот епископ Јустин, Синодот на Руската црква донесува одлука на негово место да го постави тамбовскиот епископ Теофан, со образложение дека е способен да раководи со „поголема паства“. Како и во претходната епархија, епископот Теофан и во оваа – владимирската, непрестајно мисионери, отвора школи, иницира епархиско списание...

По дваесет и петгодишно служење на Црквата, епископот Теофан донесува одлука, својот монашки идеал да го оствари, така што ќе се повлече во пустина и потполно ќе се одрече од овој свет.

Оваа највозвишена монашка одлука претставува круна на неговиот подвижнички живот и исполнување на најдлабокиот Божји призив, што епископот Теофан го чувствувал во срцето, додека - уште како дете, и подоцна како младич – им се восхитувал на подвижниците, коишто ги гледал низ руските манастири, низ Светата Земја, и на Света Гора Атонска; додека читал светоотечка литература и, особено, кога во 1861 година присуствувал на духовната прослава по повод откривањето на моштите на светиот Тихон Задонски.

Настојател на Вишенската пустина

По советувањето со својот духовник, митрополитот Исидор, епископот Теофан испраќа молба до Светиот Синод, во која моли да биде разрешен од епископските обврски во Владимирската епархија и да му биде дозволено да се насели во Вишенската пустина.

Одобрението за ова го добива во 1866 година, кога и е поставен за настојател на Вишенската пустина, во која, до крајот, го поминал својот овоземен живот, но не како настојател. (Набрзо пишува нова молба до Светиот Синод, барајќи овој пат да биде разрешен и од настојателската должност, за да може уште подлабоко да се посвети на подвижничка осаменост, та така, уште поодвоен од светот да може попосветено да Му служи на Бога, сецело потопен во подвигот на молитвеното тихување).

За себе и за своите најдлабоки стремежи кон совршен христијански живот, подвижникот Теофан, во тоа време, вака пишува: „Ме нарекувате среќен. Јас не се чувствувам така... Виша (т.е. Вишенската пустина) може да се замени само со Царството Небесно“. Најдлабоко предаден на тихувателен живот во тишината на Вишенската пустина епископот Теофан не ја прифаќа понудата од Светиот Синод на Руската православна црква повторно да раководи со некоја од големите епархии, како ни понудата да биде епископ московски, ниту да оди во Јапонија, каде што во тоа време мисионерел отец Николај Касаткин.

Затворник, пастир и духовник

30

Задлабочувајќи се сè повеќе во тајната на пустинското подвижништво,

епископот Теофан во 1872 година почнува да живее затворнички живот. Ги прекинува сите контакти со луѓето и престанува да доаѓа во манастирскиот храм на богослужби, затворајќи се во посебен агол на пустинското живеалиште, поради што е наречен затворник. Оттогаш го прима само настојателот на пустината, духовникот – игумен Тихон, и ќелијникот отец Евлампиј.

Во своите ќелии гради мала црква, посветена на Крштението Господово, во која последните 11 години секојдневно служи света Литургија. Својот затворнички живот го поминува во непрестајно општење со Бога преку непрекината молитва, читање и пишување.

Живеејќи подвижнички и затворнички пишува многу писма – одговори на оние кои му се обраќале барајќи од него духовна утеха, помош и поуки, што тој го сфаќа како посебен вид служење на Црквата Божја и на народот христијански. Дневно му пристигнуваат од 20 до 40 писма од сите краишта на Русија. Затоа, со право, еден од неговите биографи го нарекува „голем ум на христијанската философија, плоден писател според мерата која ја постигнале пустинските отци од IV век“.

Исто така, треба да се истакне дека епископот Теофан со своите боговдахновени богословски дела во значајна мера го збогатил руското богословие, но и православната духовност во целост, бидејќи сите свои мисли – преку поуки и толкувања – ги изложувал на едноставен и јасен начин, така што, основните вистини на христијанската вера и учењата на Црквата да бидат јасни и прифатливи за секого.

Епископот Теофан исто така се истакнува како исклучителен преведувач на светоотечки текстови. Најдобар доказ за ова е неговиот превод на Добротољубието, книга која ги содржи највозвишените учења за духовниот живот од перото на основачите и големите учители на христијанското подвижништво. Искреноста, скромноста, љубовта кон човекот и кон Бога, претставуваат основна одлика на светата душа на Теофан Затворник. „Еве ја книгата, – велел тој – и читам и пишувам, но во мене нема ништо слично со она што го правеле Божјите угодници“. Таквиот негов внатрешен живот и смирение го направиле да биде добар кон сите; а познато е дека бил склон сите луѓе во суштина да ги смета за добри и потенцијално свети.

Својот велик праведник Бог го преселил во оној свет во 1894 година, на денот на Крштението Господово – ден на празникот на храмот што тој го подигнал во својата ќелија. Епископот Теофан се преселил во Царството Божјо, не престанувајќи да живее на земјата, во сеќавањето на живите членови на Црквата Христова, не само во Русија, но и ширум православниот свет.

Во едно од многуте напишани дела на овој светител се вели вака: „Умрените продолжуваат да живеат и на земјата, во сеќавањето на живите, по своите добри дела“. Православната Црква го прославува како светител, угодник Божји, Теофан Затворник, кој – преку своите прескапоцени богословски и пастирски добри дела – продолжува да ги поучува новите поколенија на христовите војници кои, на патот на спаението, во Црквата Христова, се подвизуваат и одат кон Света Троица и Царството Божјо. Превод од српски јазик: Васил Ристовски, студент на Теологија Наслов на изворникот: Свети Теофан Затворник – Пут ка спасењу, Цетиње, 2001

31

Свети Теофан Затворник

PИSМA Искушенија од страна на оние кои не веруваат. Отфрлање на нивните суетни сфаќања.

Божјата милост нека биде со Вас!

Ете ти! Не помина ни првата тешкотија, а веќе пристигнува и втората - полукава и поопасна. Кој ви зборувал сè и сешто?! Колку само гадости и озборувања ви раскажал?! Неговата цел била да ве поколеба во Вашата вера и не само да Ве одвои од Господ Христос, туку и да направи безбожничка од Вас. Ѓаволот Ви го пратил таквиот мудрец.

Добро е што решивте на секој начин да избегнувате разговори со неверници, па и било каква средба со нив. Лошите разговори го расипуваат доброто расположение на душата. Па потоа бори се да го обновиш тоа расположение. Но не можеш да ги избегнеш. Зашто ги има на сите страни. Било каде да погледнеш. Значи, во иднина постапувајте вака: кога не сакајќи ќе слушнете нешто спротивно на верата, на секој начин потрудете се тоа да не допре до Вашето срце, нека влезе во едното уво, а да излезе од другото уво. Додека го свртувате вниманието од зборовите на неверникот потрудете се во своето срце да го одржите убедувањето, дека нашата вера е апсолутно вистинита во секоја своја точка, а ако има некој кој се противи на тоа, тоа е затоа што не ги разбира работите. Сè може да се доведе до прашање, па дури и нашето постоење. Но убеденоста во Вашето срце и тоа, што ја гледате ограниченоста на умот и недобронамерноста на срцето на неверникот кој Ви се обраќа ќе направи од Вашата душа камен од која ќе се одбиваат лошите зборови не нанесувајќи никаков белег. Но ако и покрај тоа, сепак, нешто лошо западне во душата, почнете да се молите, како што сторивте кај преподобниот Сергеј, обратете му се на ангелот чувар, Мајката Божја, а најмногу на Самиот Господ Спасител. И тие ќе го растргнат мракот што се спуштил. Потоа сами ќе размислите и ќе го решите недоумието што се појавило, или решението ќе го најдете во некоја книга, или ќе поразговарате со некој, но секако нешто направете, за да не остане никаква трага во душата, зашто таа постојано ќе ја вознемирува.

Пишете ми. Добро е што сето тоа ми го опишавте. Иако не сте се поколебале и иако сè што Ви се родило во мислите по тие зборови поминало, јас сепак ќе ви кажам збор-два против она што сте го слушнале.

„Воспитанието ја наметнува Верата“. Не ја наметнува, туку ја развива и ѝ дава одредена форма. Секој кој повторно се раѓа стапува во заедницата која има вера. Верата на заедницата станува и негова вера, како и сè останато. Но способноста за верување и потребата од вера, која душата ја чувствува е нешто што не го наметнува заедницата. Исто како и во однос на знаењето: заедницата преку воспитанието на својот нов член му предава одредени знаења, но не му дава способност на познание. Таа способност е неотуѓиво својство на душата. Така и верата во постоењето на Бога и во Неговата семоќ претставува неодвоиво својство, кое кај секој јасно покажува штом се развијат неговите способности. Заедницата го предава само обликот на вера, а не самата сила на верата и потребата од неа.

Заедницата преку воспитување ја наметнува верата. А откаде ѝ е верата на заедницата? Сè што влегува во заедницата, излегува од душата. Таа е еден вид магацин, басен, во кој се слива сè што излегува од душата. Значи заедницата има вера затоа што таа претходно постои во душата. Таа излегла од душата и се населила во заедницата. Верата е постара од општеството и од семејството, па според тоа и од самото воспитување.

32

Воспитувањето на новородениот му го дава она, што во семејството и општеството претходно влегло од душата.

Па така, потрудете се посилно да утврдите во својот ум, дека воспитанието само го развива она што веќе постои во човечката природа, но не внесува ништо ново во неа. Ако тоа ја развива верата, тоа е затоа што таа постои во човечката природа. Никој не би можел да научи да Го познае Бога и да Му се поклонува, ако тоа во човечката душа не би лежело како неодложен закон. Па така гледаме дека верата постои во целиот човечки род. Таа постои и кај дивјаците, затоа што без неа човекот не е човек. Но некои многу учени луѓе не веруваат, тоа не значи дека тие исчекориле далеку напред или дека високо се издигнале, туку дека отстапиле од човечката природа, дека сами себеси се изопачиле и нагрдиле, исто како кога некој сам на себе да си го ископа окото или да си го отсече носот. Ако сите имаат вера, тогаш од тоа произлегува дека нормата на човечкиот живот неодложно ја содржи верата. Според ова, секој кој нема вера отстапува од оваа норма и претставува морален инвалид - такви се сите атеисти.

„Човекот, кој уште од детството живеел опкружен со животни и самиот станува како нив“. Ова го пишуваше во француските приказни и романи од крајот на минатиот век. Дали нешто слично навистина постоело, не знам. Човекот е насекаде човек. Но и нека е така како што кажуваат: земете човек кој пораснал меѓу животни, и две од тие животни и доведете ги кај себе. За една недела ќе видете колку човекот ќе отиде далеку од животните. Зошто? Затоа што во него постои никулец за возвишен живот. И верата ќе се појави во него. Таа во него веќе постои, но е помрачена, заборавена. Со првите сугестии таа ќе се разбуди и набрзо ќе зајакне. А животните секогаш ќе останат животни.

Атеистите кои отстапиле од нормите на човечката природа, обично за потврда на своето неверување се свртуваат кон ненормалностите. Освен измисленото ненормално воспитание на човекот меѓу животните, тие укажуваат и на оние кои се по природа слабоумни. И што ли сè притоа нема да измислат?! Нема Бог, нема душа. Меѓутоа здраворазумно гледано од таквите случаи не може да се извлече никаков заклучок, затоа што ни самите тие случаи уште не се објаснети. Еве како треба да се размислува за нив. Нивната душа е иста како и кај сите други луѓе, меѓутоа во потполност не може да се пројави затоа што е врзана. Тоа може да биде последица на делувањето на Божјата промисла. Се случува на некого да му се заканува опасност од околностите во иднина кои треба да се случат, ако тој дејствува во нив. Бог му испраќа болест и додека тој лежи во постела тие околности поминуваат без негово учество, па така се спасува од несреќа. А да бил здрав сигурно би се вплеткал и би настрадал. Така размислувајте и за оние кои по природа се слабоумни. Нивната душа е врзана за цело време на нивното битисување на земјата, а кога би се разврзала ни тие ни другите не би можеле да ја избегнат несреќата. Во другиот живот ќе откријат дека тоа е така. Нивните души ќе поминат таму како души на умрени новороденчиња. Дали ова верување ќе се оправда или не, ќе видиме на оној свет. Тогаш ќе добиеме одговор, а сега од тоа не можеме да извлечеме никаков заклучок.

Не сакам да зборувам за другите бесмислици кои сте ги чуле. Вие и сами добро ги имате сфатено.

„Гледајте, колку внимателно треба да постапувате: не како неразумни, туку како мудри“ (Ефес. 5,15).

Господ да Ве благослови!

Искушенија од страна на домашните. Послушноста кон родителите како подготовка за манастирско послушание.

Милоста Божја нека биде со Вас!

Еве ти сега и тоа! Ѓаволот првин сакал од Вас да направи атеистка, а сега прави бунтовничка, и тоа против кого? Против родителите. Боже мој, колку е полно со негодувања вашето писмо! А што се случило?

33

Сигурно бубачка ве каснала. Во прашање е сигурно некоја ситница, нешто бесмислено. Но во Вашата глава таа толку пораснала што со око не може да биде опфатена. Од ѓаволот е сето тоа. Тој ве брка од родителскиот дом за да може да ве совлада. Така секоја ситница ја претвора во планина која Ве притиска. Вие не можете да опишете што е тоа. Јас веднаш ви кажувам дека и нема што да се опишува. Тоа е вообичаена ѓаволска замка - да го заплетка нашиот ум во неодреденост на состојбата во која се наоѓаме. И огорченоста која ја потикнува и глупавите утехи тој умее така да ги скрие со илузии, што луѓето, бидејќи не можат да видат ништо одредено, мислат дека се работи за нешто големо. А кога подобро ќе се погледне – сè е измама. И сега над вас создал измама. Ајде, прекрстете се и плукнете на тие ѓаволски совети.

Непријатности, непријатности! Уверен сум дека тие всушност и не ни постојат. Но, ете, да речеме дека постојат, па зар од нив треба да се бега?! Треба да се поднесуваат добродушно и со благодарност кон Господ. Зашто тоа ѓаволот го распалува во вас. Кога војникот ќе наиде на непријател, зарем треба да побегне? Треба да се бори. И Вие, исто така. А што правите Вие? Само што го покажал ѓаволот рогот, и вие веќе бегате. Надвор од родителската куќа, ако сте се одлучиле да не стапувате во брак, имате само два излеза: или во манастир, или да им помагате на болните; но и едното и другото со родителски благослов. Додека не се укаже можност за едно од тие две прилики, седете дома и трпете сè. Ајде, веднаш застанете пред Господ, искрено покајте се поради тоа што лошо сте се вознемириле и донесете одлука: ќе чекам и сè спокојно ќе поднесувам. Нека биде во сè волјата твоја, Господи!

Не можам да сфатам како толку се разидувате со родителите и зошто? Ако тоа се однесува на некој став за некое прашање, зошто со смирение не попуштате секој пат. Тие се постари и поискусни од Вас. Попрво би требало да ја признаете грешката во својот начин на размислување, отколку да ја барате во нив. Кажете си на себеси вака: Сигурно јас лошо ги гледам работите. И тогаш прифатете го нивното мислење. Ако тоа се однесува на куќниот ред - повторно постапете по нивно, и крај. Не можам ни да замислам дека помеќу вас постои несогласување, кое не би можело да се надмине. Ѓаволот од мува прави слон.

А можеби Вие сакате сè да биде по ваше? А, горделивко? Тоа не е во ред ни кога сте само вие во прашање. Ајде, бидете потполно покорни на родителите и сè правете за да им угодите и за да го смирите нивниот дух. Тоа ќе биде добра подготовка за идното манастирско послушание или за работа со болни. Зашто апостолот на сите им дал закон да се покоруваат едни на други во страв Божји (Ефес. 5, 21). А вие и на родителите им се спротиставувате и не се согласувате со нив, не плашејќи се од Бога. На што личи тоа? Во кое училиште ве научиле на таква мудрост?!

Гледајте - Ви повторувам уште еднаш - како живеете (Ефес. 5, 15)!

Господ да ве благослови! Искушение поради неправда и клевета од луѓето отстрана. Трпење на клевети. Предупредување на оние кои сакаат да го напуштат родителскиот дом за да добијат слобода.

Божјата милост нека биде со Вас!

Повторно?! Неправди, клевети! Тоа сигурно доаѓа однадвор. Но, од каде и да доаѓа, ќе ви кажам: бидете не само храбри и силни, туку и радувајте се. Тоа значи дека кај вас работите на духовен план се одвиваат добро. Господ ве води кон очистување и непријателот во вас наоѓа голем противник. Цврсто стојте на своето. Нема причина да се вознемирувате поради неправди и клевети. Бог ќе му суди на оној кој ги шири, а оној на кого му се направени треба спокојно да ги трпи и да Му благодари на Бога. Не заборавајте дека постои друг живот, каде сите ќе бидат оценети и пофалени или укорени. Трпите неправда? Ќе добиете пофалба. Не трпите неправда? Ќе добиете укор. Таму нема да кажете: ама тоа е неправда. Праведно или не - ќе ти биде речено – не е твое да судиш.

34

Зошто не си трпела?!

Неправдите не доаѓаат од Бога, но Бог ги допушта за полза на оние кои ги трпат. Навистина за полза! Тоа не е обична фраза. Ќе ви наведам еден пример на маченик. Што ли сè не им правеле. А Господ? Бил тука, видливо им се јавувал, ги тешел, им ги олеснувал нивните страдања, но сепак ги оставал да се мачат – да трпат до крај за да се овенчаат со целосен венец. Така секоја неправда и клевета го подготвува венецот. Но на оној на кого неправдата и клеветата ќе паднат, треба да ги претрпи. Е тоа сега и Вам ви е потребно. Ајде, мирно да претрпите, што и да ви се случува. Тоа го бара Бог од вас заради вашето добро.

Вие велите: страшно е цел живот да се поднесуваат неправди. Се разбира дека е страшно. Затоа на оној кој оди по Господ му се вели: биди храбар и постојан во срцето. Напред е крстот. Значи не ви останува ништо друго туку да прифатите маки, лишувања и клевети. Во тоа прифаќање, ќе ви кажам, дека е почеток на вистинскиот пат. Оној момент кога ќе прифатите, почнувате да Го следите Господ. Ајде размислете за тоа и одлучете побожно. Вашиот успех зависи од правилната одлука за оваа работа.

Вие сакате да го напуштите родителскиот дом затоа што чувствувате дека тие ве гушат, а не знаете ни каде би отишле. Должност на родителите е да ве чуваат; Јас мислам дека тие ве чуваат како зеницата во окото. А ако е тоа нешто спротивно на вашите желби, треба да се покорите. Не би било праведно кај нив да ја уочувате само желбата да биде по нивно, туку поприродно би било тука да ја видите желбата да ве заштитат и да ве осигураат од сè. А тоа е плод на љубовта. Увереноста во ова нека ви ја намали горчината која ја чувствувате затоа што им се покорувате, ако таквата горчина ја чувствувате поради својата непослушност.

Зашто Вие треба со таа покорност да возвратите за сè она што го добивате во семејството. Храна, облека и покрив – иако тоа не е малку - сепак не го претставува она главното. Главната сигурност е од надворешните непријатели. Ве штитат со орловски крилја. Со орловскиот клун и канџи подготвени се да го поразат секој, кој ќе се обиде да ве повреди или да ви направи некаква непријатност. Тоа богатство со ништо не може да се замени. Штом ќе го снема орелот кој ве штити, веднаш ќе налетаат врз вас. Сега никој нема пристап, а тогаш сите ќе навалат на вас. Колку е само страшна несигурноста. Вие тоа не можете да го замислите, затоа што го немате доживеано. И не дај Боже да го доживеете. Имате ли сигурност? Тогаш чувајте ја и не обидувајте се да се извлечете од неа. Затоа што од таму треба да поминете повторно во сигурност - внатре во манастирските ѕидини. А во борба да одите сами – тоа никако, не, не и не. Веднаш ќе бидете нападнати и не ќе можете да се заштитите.

Што значи таа силна желба за слобода која ја покажувате? Тоа е најлошиот можен порив. Вашиот пат е одреден. Каде би оделе вие? Имате ли одредено што сакате, кога толку ја сакате слободата? Внатрешна слобода нема зошто да барате, затоа што таа постои, и бидејќи претставува неодвоива сопственост на духот. Нејзе никој не може да ви ја одземе. Излегува дека сакате надворешна слобода. Ајде размислете, во колкава мера е допустлива и достижна таквата слобода? Било каде да погледнете секогаш ќе бидете опкружени со исти такви слободи како што е и вашата, и рамноправни на неа. Било што да одлучите да направите, своите дела треба да ги прилагодувате кон другите луѓе, што претставува ограничување за вас и вашата слобода. Тоа ограничување претставува нешто законско и против тоа, како што знаете, не можете да се буните. Ако е така, тогаш копнежот за слобода е трчање по виножитото, па и повеќе од тоа, желба да се фати привидот. Значи, тоа што го барате е потполно бесмислено.

Ајде скротете ги своите пориви. Децата треба да ги слушаат своите родители и нивните совети, па своите дела и својот живот да го уредуваат така што доброволно ќе им се потчинуваат. Тоа е закон на слободата! А што мислевте вие? Малку ваму малку таму, и никој да не смее да ви приговори. Вистинска еманципирана девојка! Проверете да не боледувате можеби од гордост? Затоа што сите еманципирани девојки се

35

горди.

Ќе се случи ли конечно нешто? Секаде гледам такви кои нешто се обидуваат, но не гледам некој од нив да е среќен. Каква е смислата на таквите пориви? Никаква. Фалбаџиство: бегај од патот! Јас така сакам! Кој ќе ми нареди? И безглаво итаат непослушните додека не паднат во амбисот од кој нема излез. Ајде, обратете внимание на ова кога страстите се во прашање: јас ќе го направам тоа, јас ќе одлучам за тоа.

Една од вашите намери е многу добра. Не претставува ли можеби таа упатство како да го средите животот? Разбирам дека би сакале да се посветите на негување на болни. Но не е добро што таа желба се појавува меѓу толку хаотични копнежи. Уште не гледам како би го уредиле својот живот. Чекајте, како што веќе ви напишав. Господ сè ќе уреди. Вашето гнездо е топло и удобно. Седете во него додека не дојде времето за да полетате.

Господ да Ве благослови! Превод од српски јазик: Снежана Колевска, дипломиран теолог Наслов на изворникот: Свети Теофан Затворник, Шта је духовни живот и како се за њега оспособити? Београд, 2007

36

Душеполезна книга за честото причестување со

Sветите Hристови Tаинства Преподобен Никодим Светогорец и свети Макариј Коринтски Приговор 1

Постојат некои луѓе со голема богобојазливост, кои не познавајќи го Писмото, кога ќе видат како некој христијанин редовно се причестува, започнуваат да го прекоруваат, говорејќи дека тоа право им припаѓа само на свештениците.

На таквите луѓе не им одговараме со наши зборови, но со зборовите од Светото Писмо, на светите Собори, на светиите и на учителите на Црквата. Ние велиме, дека свештеничкото служење се состои во тоа, што тие ги принесуваат Божествените Дарови и со нивно посредство, како органи на Светиот Дух, преку Неговото слегување, се извршува осветувањето на тие Дарови. Исто така свештениците се тие кои го застапуваат народот пред Бога и исполнуваат други свештенодејства, кои не може да ги извршува некој, кој не е посветен во свештенички чин. Кога ќе дојде време за причест и тие самите се подготвуваат да се причестат, и тогаш по ништо не се разликуваат од мирјаните или монасите, освен по тоа што свештениците ја даваат, а мирјаните ја примаат Светата Тајна Причест, а разлика има и во тоа, што свештениците се причестуваат во олтар и тоа непосредно, без лажичка, а мирјаните и монасите – надвор од олтарот и тоа со света лажичка.

Дека тоа е навистина така и дека во причестувањето свештениците воопшто не се разликуваат од мирјаните, сведочи и божествениот Златоуст говорејќи: „Еден Отец нè има родено. Сите ние сме Негови страдални деца“. Тоа значи дека сите сме родени од една мајка – светото Крштение. „Едно и исто питие им се дава на сите“. Крвта Господова е таа која им се дава на сите и на свештениците и на народот. „И не само што се дава едно и исто Питие, но се дава и од иста Чаша. Бидејќи Отецот, сакајќи да нè приведе кон љубовта, устроил сите да пиеме од една иста Чаша, која претставува симбол на безгранична љубов“. И на друго место Златоуст вели: „Свештеникот во некои работи во ништо не се разликува од мирјаните. На пример, кога следи причестувањето со Светите Тајни, сите ние се удостојуваме со едно и исто, а не како во Стариот Завет: едно јадел свештеникот, а друго – непосветените. Законот не му дозволувал на народот да го јаде она, што го јадел свештеникот. Денес повеќе не е така, но едно Тело и една Чаша им се нуди на сите“. Со други зборови, денес по благодатта на Евангелието на Светиот Престол се наоѓа подготвено едно и исто Тело и една и иста Чаша.

Свети Симеон Солунски пишува: „Сите верни треба да се причестуваат. Бидејќи тоа не е само служба на архиерејот, која се состои во тоа, да се свештенодејствува Сесветото Тело Христово и Крв и да им се раздаде на сите верни за Причест, бидејќи единствено за тоа и се предодредени“.

Јов Амартол во својата книга „За таинствата“ пишува: „Целото совршенство и цел и дело (на Литургијата) се состои во причестувањето со животворните и страшни Таинства и Светињи. Затоа најпрво им се даваат на свештениците во олтарот, а потоа и на народот кој се подготвил и кој се наоѓа пред олтарот“.

Од ова произлегува дека со принесените Дарови први треба да се причестат свештениците, а потоа и целиот народ, согласно со сведочењето на свештеномаченикот Климент кој вели: „Да се причести епископот, а потоа

37

– свештениците и ѓаконите и ипоѓаконите, и чтеците и псалтите, и подвижниците, а од жените – ѓаконисите, девиците и вдовиците, а потоа – децата и целиот народ по чин, со стравопочит и без врева“.

А претходно спомнатиот Јов вели, дека оној кој е достоен може да се причестува и секој ден, исто како и свештениците, и тоа без разлика – она што важи за свештениците важи и за мирјаните, мажи и жени, деца и старци – или просто кажано за сите христијани, без разлика на возраста и чинот.

Оние свештеници, кои не ги причестуваат христијаните што пристапуваат кон Божествената Причест со стравопочитување и со вера во Бога, постапуваат како убијци, согласно со напишаното кај пророкот Осија: „Како разбојници го дочекуваат човека така, здружени свештеници убиваат по патот за Сихем и вршат лоши работи“. (Осија 6, 9). Со други зборови, свештениците кои го сокриле патот и желбата и заповедта Божја, и не ја објавиле, го убиле Сихем и вршеле беззаконие во Мојот народ.

Јас се чудам и не знам дали постојат такви свештеници кои ги одбиваат оние кои пристапуваат кон Тајните. Бидејќи тие дури не ни помислиле на тоа, дека зборовите нивни, во крајна линија, се – лага. Па и тие самите на крајот од Литургијата гласно ги повикуваат сите верни, говорејќи: „Со страв Божји, вера и љубов пристапете“. Односно, дојдете и причестете се со Тајните; а потоа, повторно самите се одрекуваат од своите зборовите и ги одбиваат оние кои пристапуваат. Јас не знам како би можело да се нарече ова безредие. Приговор 2 Некои приговараат дека треба да се причестуваме еднаш во четириесет дена и ништо повеќе од тоа.

Оние кои го застапуваат овој став, заради себеоправдување го изложуваат сведочењето на божествениот Златоуст, кој вели: „Од кои причини ние постиме во тие четириесет дена? Во минатото многумина пристапувале кон Тајните туку-така. И тоа било најчесто во времето кога Христос ни ја предал Тајната. Светите отци согледувајќи ја штетата која настанува од нередовното причестување се собрале и одредиле четириесет дена пост, молитва, слушање на Светото Писмо, посетување на Црквата, за во тие денови сите да се очистиме благодарение на внимателноста и молитвите, милостината, постот, сеноќните бденија, солзите и исповедта и сите други добродетели, колку што е можно според нашите сили, и на тој начин со чиста совест да пристапиме кон Таинството“.

На овој приговор ние одговараме дека оние кои сакаат да го докажат своето мислење имаат обичај во своја корист да изложуваат изреки од Светото Писмо или од некои светители, за да ја сокријат јадицата под мамката. „Бидејќи, - вели божествениот Златоуст,- лагата, кога сака во неа да се поверува, ако во својата основа не стави прикриена, но не и целосна вистина, не може да биде прифатена и не може во неа да се поверува“. Така прават и овие, благословениве.

Меѓутоа, не треба да се отсекуваат и да се издвојуваат некои изреки од Светото Писмо самостојно од целината во која се наоѓаат и насила да се применуваат за сопствени цели, затоа што истиот Златоуст вели: „Ние не треба да ја проучуваме таквата изрека сама по себе, но треба да внимаваме и на тоа што следи по неа и за што се говори и кој говори и кому и кога и каде и зошто и како. Недоволно е да се каже само, дека така е напишано во Светото Писмо, издвојувајќи изреки и одделни делови од боговдахновеното Писмо, одвоено и соголено од нивното опкружување, земајќи си на себе за право и дозволувајќи си себе погрешно да ги толкувате. Бидејќи на тој начин многу лажно претставени догмати навлегоа во нашиот живот во соработка со ѓаволот, кој ги убедува невнимателните луѓе да кажуваат текстови од Светото Писмо, одвоени едни од други, додавајќи или одземајќи им по нешто и на тој начин да ја помрачат вистината“. И затоа тие не треба да го говорат само она, што Златоуст го кажал, дека

38

божествените отци одредиле пост од 40 денови, во кој ние треба да постиме и да се причестиме, но треба да го разгледаат и она што им претходи на тие зборови, како и она што следи по нив, и која е поуката од беседата на тој божествен отец и по кој повод и како и кому е упатена таа беседа. Оние кои ни приговараат, тврдат и докажуваат дека божествениот Златоуст го ограничил Причестувањето само на Пасха. Ако тие приврзаници на четириесетдневниот пост сакаат да го образложат ова, тогаш треба или согласно со своето убедување, да се причестуваат само еднаш годишно и тоа на Пасха и да станат како оние луѓе на кои тогаш им се обраќал Златоуст, или треба да имаат десет Големи пости годишно, односно толку пости, колку што сметаат дека може да се причестат.

Ако првото не им се допаѓа, а второто не можат да го исполнат, тогаш нека замолчат и нека не ги обвинуваат другите и божествениот Златоуст и нека не го претставуваат него по ова прашање како противник не само на апостолите и Вселенските и Помесните Собори, како и на многу други богоносни отци, кои говорат за редовното причестување, но и како противник на самиот себе, бидејќи тој најмногу од сите други пишува за редовното причестување и во многу други беседи, како и во оваа, каде покрај другото вели: „Не ми го предлагај тоа, но докажи ми дека Христос заповедал така да се прави, бидејќи јас ти укажувам, дека Он наредил да се прави спротивното, и не само што не ни заповеда да ги проучуваме деновите, но и нè ослободи од таа потреба. Послушај, што вели светиот апостол Павле, - а кога го спомнувам апостол Павле, тогаш мислам на Самиот Христос, затоа што Христос бил Тој што ја придвижувал Павловата душа. Значи, што вели тој? „Гледате на деновите, месеците, времињата и годините. Се плашам за вас, да не би случајно залудно сум се трудел меѓу вас“ (Гал. 4, 10-11) и сум ви го проповедал Евангелието.

И повторно истиот апостол вели: „Оти, кога ќе го јадете овој леб и кога ќе ја пиете оваа чаша, вие ќе ја објавувате смртта на Господа, додека Он не дојде“. (1. Кор. 11, 26). Велејќи „кога“ (т.е. секогаш, секој пат) го прави господар оној кој сака да се причести, ослободувајќи го од секакво сметање на деновите. Бидејќи Пасха и Четириесетница не се едно и исто, туку Пасха – е едно, а Четириесетница – друго. Затоа што Четириесетница е еднаш годишно, а Пасха три пати неделно, а понекогаш и четири или поточно, онолку пати колку што ќе посакаме, оти Пасхата - не е пост, туку Принесување и Жртва, која се принесува на секое собрание“, т.е. на секоја света Литургија и Причест која се извршува на Литургијата. „А дека тоа е навистина така, слушни од Павле кој вели: „Оти Христос, Пасхата наша, се закла за нас“ (1. Кор. 5, 7). Така што, секогаш кога со чиста совест му пристапуваш на Таинството, ти извршуваш Пасха. Не тогаш, кога постиш, туку кога се причестуваш со таа Жртва.

Затоа и огласените никогаш не извршуваат Пасха, иако постат секоја година, затоа што не смеат да се причестат. А оној кој не пости, кога ќе прими Причест, ако пристапил со чиста совест, тогаш извршува Пасха – било да е тоа денес, утре или некој друг ден. Затоа што подготовката не се оценува со извесен временски период, но со чиста совест.

Ние постапуваме спротивно на ова: умот не го очистуваме, а кога ќе се собереме да празнуваме Пасха ѝ пристапуваме тој ден на Тајната, иако имаме илјадници гревови. Така не смее да се прави, не! Бидејќи ако и на Велика Сабота пристапиш кон Тајната со неискрена совест, отпаѓаш од Причестувањето и си заминуваш без да ја извршиш Пасхата. А ако денес се очистиш од гревовите, се присоединуваш како да си извршил Пасха.

Би требало таа ваша посветеност и внимателност да ја применувате во однос на Тајната, а не во запазувањето на времето. И како што сега сте подготвени да претрпите сè само за да не го смените обичајот, така би требало обичајот да го оставите и да направите сè за да пристапите кон Тајната без гревови. Бидејќи срамно е да не станувате подобар и да пребивате во неумесно препирање. Тоа ги погуби и Јудеите, кои сакајќи да останат при стариот обичај, западнаа во нечестие“.

И повторно тој вели: „Знам дека многумина од вас по навика, заради празникот, пристапуваат кон Светата Трпеза. Меѓутоа, би требало, како што и порано многупати кажував, да не гледате на празникот кога да се причестите, но да ја

39

очистите совеста, па потоа да пристапите кон Светата Трпеза. Бидејќи порочниот и нечист човек и на празник да се причести со тие Свети и страшни Тајни, повторно нема да биде достоен. А оној што се очистил благодарение на усрдното покајание, и измивајќи ги своите прегрешенија е достоен да се причести со Божествените Тајни и на празник и секогаш и да се насладува со Божествените дарови. Но некои, не знам зошто, занемарувајќи го ова, иако се полни со илјадници зла, кога ќе видат дека е празник, буквално понесени од самиот ден, се причестуваат со Светите Тајни, а кои според законот не се достојни ни да ги видат“.

Значи ете како божествениот Златоуст не само што отворено ги убедува оние кои сакаат да ја слушаат вистината, но и пророчки го отфрла тој обичај за четириесетдневен пост.

Што се однесува, пак, за четириесетте дена, за кои говори како за денови определени од светите отци, за оној што сака да слуша, ова објаснување би требало да биде едноставно. Но, сепак, ние ќе наведеме уште некои работи за оние, кај кои сè уште постои сомнеж.

Азиските христијани во тоа време ја празнувале Пасхата заедно со Јудеите под изговор, дека тоа го примиле од Јован Богослов и апостолот Филип и некои други. И иако божествените отци, собирајќи се на Помесни собори, пишувале против тоа многу пати, тие својот обичај не го напуштале сè додека не бил свикан Првиот свет вселенски собор, кој, помеѓу другото определил во иднина Пасхата да не се празнува заедно со Јудеите, но да се празнува во неделата по пролетната рамноденица, за да не се совпадне со јудејската пасха. Меѓутоа и покрај ова многумина продолжиле да го запазуваат тој лош обичај. Божествениот Златоуст своите беседи им ги упатувал ним, разобличувајќи ги, дека ја занемаруваат одлуката на толку голем број божествени отци само заради еден лош обичај.

Поради оваа причина тој толку го фали достоинството на божествените Отци од Првиот вселенски собор и им го припишува правилото за Четириесетница говорејќи, дека тие го востановиле, сакајќи на тој начин да ги разубеди тие азиски христијани и да ги привлече кон послушание. Бидејќи кој не знае дека постот во Светата Четириесетница е востановен од страна на светите апостоли, кои во 69-то правило велат: „ако епископ, или презвитер, или ѓакон, или чтец, или псалт не пости во Светата Четириесетница пред Пасха, или во среда или петок, освен ако е телесно слаб – нека биде исклучен од свештенството. А ако е мирјанин нека биде одлачен“.

Или можно е, вели тој, да ја востановиле отците од Првиот вселенски собор, бидејќи ѝ ја додале и Големата и Страсна (Страдална) Седмица, како што и зборува за тоа на едно друго место: „Затоа отците го продолжија времето на постот, за да имаат време за покајание и очистени и измиени да пристапат кон Тајните“.

А вистинската причина, поради која, свети Јован Златоуст вели дека Првиот вселенски собор ја востановил Четириесетницата е следнава. Бидејќи тогашните христијани биле невнимателни и сите не ја постеле целата Четириесетница – така што едни постеле само три недели, други – шест, а трети – уште поинаку, секој согласно со својот локален обичај, како што сведочи и Сократ во „Црковна историја“, отците на Првиот вселенски собор повторно го прогласиле правилото на светите апостоли и устроиле целата Четириесетница да се пости безусловно. И божествениот Златоуст вели, дека тие отци, устројувајќи ја Четириесетницата, го имале предвид обновувањето на Правилото, што тие тогаш го направиле.

Од сето ова досега кажано се гледа дека, свети Јован Златоуст ја раскинува лукаво сплетената мрежа од аргументи на оние кои велат, дека тој е заштитник на ставот – Причест само еднаш по четириесетдневен пост. Превод од руски: свештеник Љупче Миланов Наслов на изворникот: Преп. Никодим Святогорец, Свт. Макарий Коринфский. Книга душеполезнейшая о непрестанном причащении Святых Христовых Таин. Сумы, 2001.

40

Mолитвено правило Игумен (сега архиепископ) Иларион Алфеев

gШ

то е тоа молитвено правило? Тоа се молитвите, кои човекот ги чита редовно, секој ден. Молитвеното правило кај секого е различно. Кај едни утринското или вечерното правило зазема неколку часови, а кај други – неколку минути. Сè зависи од духовната

изграденост на човекот, од степенот на неговата вкоренетост во молитвата и од тоа, со колку време располага.

Многу важно е, за човекот да го исполнува молитвеното правило, да биде и најкратко, за да има во молитвата редовност, постојаност. Но правилото не треба да се претвора во формалност. Искуството на многу верници покажува дека, при постојано исчитување на едни и исти молитви, нивните зборови избледуваат, ја губат свежината, и човекот, кој се навикнал на нив, престанува да се сосредоточува на нив. Оваа опасност треба да се трудиме со сите сили да ја избегнуваме.

Се сеќавам, кога примив монашки постриг (тогаш имав дваесет години), побарав совет кај еден искусен духовник и го прашав, какво треба да ми биде молитвеното правило. Тој рече: „Ти треба секојдневно да ги исчитуваш утринските и вечерните молитви, три канони и еден акатист. Што и да се случи, колку и да си изморен, задолжително да ги прочиташ. Дури и да ги прочиташ брзо и невнимателно – не е битно, најважно е правилото да биде прочитано“. Јас се обидував. Не ми одеше добро. Секојдневното читање на едни и исти молитви доведе до тоа, овие текстови брзо да здосадуваат. Притоа, секој ден многу часови поминував во храмот на службите, кои мене духовно ме хранеа, наситуваа, закрилуваа. А исчитувањето на трите канони и акатистот се претвораше во некаков непотребен „додаток“. Јас почнав да барам друг совет, кој повеќе би ми одговарал. И го најдов во

41

делата на светителот Теофан Затворник, извонредниот подвижник од XIX век. Тој советува молитвеното правило да се смета не со бројот на молитви, туку со времето, кое сме подготвени да Му го посветиме на Бога. На пример, можеме да си земеме за правило да се молиме наутро и навечер по половина час, но тој половина час треба целосно да му биде посветен на Бога. Не

за да се биде вистински христијанин. Важно е само мислите секогаш да им соодветствуваат на зборовите, срцето да одговара на зборовите од молитвата, а целиот живот да ѝ соодветствува на молитвата.

Обидете се, следејќи го советот на светителот Теофан Затворник, да одвоите некое време за молитва во текот

е толку важно дали во текот на тие минути ги читаме сите молитви или само една, или пак, може, една вечер целосно да ја посветиме на читање Псалтир, Евангелие или на молитви со свои зборови. Главно е да бидеме сосредоточени на Бога, да не ни избега вниманието и секој збор да стигнува до нашето срце. Овој совет мене ми одговараше. Впрочем, јас не исклучувам дека за други луѓе посоодветен би бил советот што јас го добив од духовникот. Тоа многу зависи од посебноста на човекот.

Мислам дека за човекот, кој живее во свет, не само петнаесет, туку дури и пет минути на утрински и вечерни молитви, се разбира, ако молитвата се кажува со внимание и чувство, се доволно,

на денот и за секојдневно исполнување на молитвеното правило. И ќе видите дека тоа многу брзо ќе донесе плодови.

42

Опасност од навикнување

Секој верник се соочува со опасноста од навикнување на зборовите од молитвите и расеаност за време на молитва. За да не дојде до тоа, човекот треба постојано да се бори со себе или, како што велат светите отци, „да стражари над својот ум“, да се учи „да го заклучува умот во зборовите на молитвата“.

Како да се постигне ова? Пред сè, не треба да си дозволиме да кажуваме зборови, кога и разумот и срцето не одговараат на нив. Ако сте почнале да

читате молитва, но на средината вашето внимание избегало, вратете се на тоа место, каде што вниманието ви се расеало, и повторете ја молитвата. Ако е потребно, повторете ја три пати, пет, десет пати, но да се изборите за тоа, целото ваше битие да одговара на неа.

Еднаш во храмот ми се обрати една жена: „Отче, јас многу години читам молитви – и наутро и навечер, но колку повеќе ги читам, толку помалку ми се допаѓаат, толку помалку се чувствувам дека верувам во Бога. Јас толку многу се навикнав на зборовите од тие молитви, што јас на нив повеќе не реагирам“. Јас ѝ реков: „Па не ги читајте утринските и вечерните молитви“. Таа се зачуди: „Ама како тоа?“ Јас ѝ повторив: „Фрлете ги, не ги читајте. Ако вашето срце не одговара на нив, вие треба да си најдете друг начин на молитва. Колку време ви одземаат утринските молитви?“ – „Дваесет минути“. – „Вие сте подготвена секое утро да Му посветувате дваесет минути на Бога?“ – „Подготвена сум“. – „Тогаш земете една утринска молитва – по избор – и читајте ја во текот на дваесет минути. Прочитајте една реченица од неа, па замолчете, размислете, што значи тоа, потоа прочитајте друга реченица, замолчете, подзамислете се за нејзината содржина, повторете ја пак, размислете, соодветствува ли на неа вашиот живот, подготвени ли сте да живеете така, та таа молитва да стане реалност на вашиот живот. Кажувате: „Господи, не лишувај ме од Твоите небесни блага“. Што значи тоа? Или „Господи избави ме од вечните маки“. Во што е опасноста од тие вечни маки, навистина ли се плашите од нив, навистина ли се надевате дека ќе ги избегнете?“ Жената почна така да се моли, и набрзо нејзините молитви почнаа да оживуваат.

Молитвата треба да се учи. Треба да се работи над себе, да не дозволуваме, стоејќи пред иконата, да

кажуваме празни зборови.

На квалитетот на молитвата се одразува и тоа, што нејзе ѝ претходи и што ѝ следува. Невозможно е да се молиме во состојба на раздразливост, ако, на пример, пред да почнеме да се молиме сме се скарале со некого, сме се развикале некому. Значи, во тоа време, кое ѝ претходи на молитвата, ние треба внатрешно да се подготвуваме за неа, да се ослободуваме од она што ни пречи да се молиме, да се наштимаме на молитвениот звук. Тогаш ќе ни биде полесно да се молиме. Но, се разбира, и по молитвата не треба веднаш да потонуваме во суетата. Завршувајќи со молитвата, дајте си уште некое време, за да чуете одговор од Бога, за да прозвучи нешто во вас, да се отповика на присуството Божјо.

Молитвата само тогаш е вредна, кога ние чувствуваме, дека благодарение на неа во нас нешто се менува, дека ние почнуваме да живееме поинаку. Молитвата треба да донесува плодови, и тие плодови треба да бидат видливи. Превод од руски јазик: Ѓакон Јани Мулев Наслов на изворникот: Игумен Иларион (Алфеев), О МОЛИТВЕ, Клин, 2001

43

M И Н У ВА

M ИНУВА FОРМАТА OД OВОЈ SВЕТ

FО Р М АТА OД OВ О Ј SВ ЕТ

Апостолот Павле својата вера не ја доживувал само силно, туку знаел на луѓето да им ја објасни со зборови, и тоа можеби посилно и поубедливо од сите други Христови ученици, придонесувајќи на таков начин во ширењето на верата во светот, во кој многу несвесни заблуди и свесни лаги биле прифатени како вистини. Во она време, Павловите зборови морало да им звучат чудно на луѓето, зашто тие зборови биле формирани во духовна и интелектуална клима, поинаква од јудеистичката. Додека Грците и Римјаните биле наклонети да ја поистоветуваат човечката мудрост со божествената, апостол Павле умеел тие две мудрости да ги одвои до крај. ,,Зашто она, што е безумно за Бога, помудро е од луѓето, и она, што е за Бога немоќно, посилно е од луѓето“ - им рекол Павле на Коринтјаните.

Павле сфатил дека христијанството, во суштина, е пресметка со светот, кој паѓал во искушение да го издигне разумот над верата, а човечкото тело и материјалните богатства над духот. Продолжувајќи го и пренесувајќи го Христовото учење, тој настојувал своите современици да ги ослободи од старите предубедувања и предрасуди, и тоа исклучиво со силата на својата вера и својот дух, а основна предрасуда во неговата дејност била онаа, за трајноста на земните нешта: ,,Минува формата од овој свет“. Така, тој ги предупредувал своите ученици, потенцирајќи го преку овие зборови едно од основните начела на христијанската философија на животот.

Христијанството не го порекнува ни светот, ни животот. Едноставно, критички се однесува кон нив: укажува на тоа, што е несоединливо со љубовта кон Бога и човекот, кон својот ближен, или што може оваа љубов да ја извалка. Или, уште попрецизно кажано: христијанството е духовна наука, чија цел не е да се откријат космичките тајни на природата, туку да му се помогне на човекот, во лавиринтот на животот и светот да биде способен со сигурност да ја разликува вистината од невистината, суштинското од ништожното, спасението од пропаста. Од свети Павле, па наваму, човекот и неговите основни искушенија не се променети, иако за сето време светот толку многу се променил, па затоа, сето она, што како проблем на етиката и религиозната свест било актуелно во времето на Христовите апостоли, истото е актуелно и денес.

Апостол Павле ја проценил цивилизацијата од свое време. Со самото тоа ја проценил и суштината на цивилизацијата воопшто, нејзините слабости, нејзините заблуди, нејзиното слепило за трансцедентното, нејзината сè поголема нечувствителност за дилемите и проблемите на етиката, нејзината наклонетост да им припишува значење и вечна вредност на минливите нешта, или, пак, за трајни вредности на духот да промовира трошни замени, зашто, секоја цивилизација имала свое златно теле, своја заблуда и свој грев, а оваа нашава, како да предничи во тоа.

Во што се состои основната заблуда на цивилизацијата од свое време? Без сомневање, во нејзината нескромност, сама по себе, како последна цивилизација, да си припише за обврска по секоја цена да го направи среќен денешниот човек, макар и по цена на ранување на неприкосновениот Бог и ранување

44

на највеличественото човечко право. Цивилизацијата претендира да докаже дека, досега човекот неоправдано и беспричински пател, а отсега таа, наводно, е гаранција и бранител на човечката среќа. Со еден збор, цивилизацијата, за разлика од книжевноста и уметноста, неосновано е оптимистичка и слепо верува во својата мисија. И покрај постоењето на човечкото искуство и човечката историја, цивилизацијата се труди да изгради свет, во кој сè, па дури и самата смрт, би била поинаква, отколку што била претходно.

Самосвесен и самонадежен, човекот на цивилизацијата, речиси со презир, го врти грбот на сите видови трансцедентност, кои неминовноста на човечката смрт повеќе од сè ги навестува и повеќе од сè ги потврдува. Неговите очи, оние духовните, се заслепени, ја изгубиле способноста да ја следат човечката судбина по смртта на телото, да ги ѕирнат вистината и состојбата, кои не можат со никаква анализа да се утврдат, но чија извесност не може ништо ни да ја придвижи.

Човекот на цивилизацијата нема сетило за трансцедентното (натпојавното), што донекаде е и разбирливо. Неговото убедување дека со разумот и науката може сè да се постигне, практично, не остава никаков простор за нештата и вистините, кои токму со науката и разумот можат најмалку да се докажат. На пример, како се однесува човекот кон смртта, кон таа нужност, која биологијата само делумно ја објаснува? Очите на таквиот човек се способни во смртта да го видат само она што е телесно, материјално, а нечувствителни се за она што е натфизичко, што ѝ припаѓа на нетелесната суштина на личноста, што пак, во крајна линија е и најпресудно. Смртта за него е само смрт и ништо друго - траен и апсолутен губиток.

Она, што за човекот на цивилизацијата е крај, за човекот со вера тоа е одморпауза, една етапа на патот кој води подалеку од мртовечката постела и гробот. Тоа е пат невидлив за очите на телото, но не и за очите на духот и верата. И што гледаат таквите очи? Ја гледаат реалноста, која не е создадена од нешто телесно и физичко, туку од духовен елемент, кој за реалноста, каква што е човечката, е најсуштинско и најпресудно. Убавината на телото не ја надживува својата смрт, без разлика колку е таа трагична. А за разлика од неа, духовниот живот, или поточно, духовната убавина, ја надживува смртта на телото.

Смртта не е несовладлива, истакнува апостолот Павле. Но, таа не може да се совлада со она, што по својата суштина е тело, или, што, според убедувањето на човечката цивилизација, е во доменот на материјата, макар и најфината. И што презема таквиот човек, за да излезе на крај со смртта, за да ја победи? Да не се залажуваме: етиката не е во неговите мисли и планови, туку нешто друго, што во основа е илузорно: тој се надева дека може, исклучиво со земни и физички средства, да ја отстрани смртта од животот. Цивилизацијата не е лишена од природното тежнеење за вечноста, но во тоа свое тежнеење, таа предвидува дека патот до големата цел води единствено преку вистинската љубов, страдањето и откажувањето.

До вистинската вечност, до таа далечна и чудесна ѕвезда, не се стигнува со вселенски брод. Се стигнува само на крилата на аскетскиот подвиг.

Капијата, за која Христос говорел, кажано со философски речник, е капијата на трансцедентноста: премногу е тесна, па богаташот од оваа материјалистичка цивилизација не може низ неа да помине без покајание. Човекот на цивилизацијата ги затвора очите пред таа капија, ја игнорира, зашто тешко може да се помират со фактот, дека низ неа и многу други нема да поминат. Тој е искрен и не ги крие своите претензии: наместо слуга, сака да биде господар на ситуацијата! Онаа страна, која сака да го диктира критериумот на добро и зло, ги обнародува

45

своите десет, човечки заповеди, сменувајќи ги оние десет Божји. Цивилизацијата, како што сфатил светиот апостол Павле, обликот на светот е премногу шаренолик, премногу разигран, премногу динамичен и премногу заводлив. Но, овие обличја не се само материјално богатство на цивилизацијата, со кои таа го олеснува и разубавува телесниот живот, туку и нејзини убедувања и нејзина философија, преку кои таа сака да го олесни и поедностави душевниот и духовниот живот на луѓето, или поточно кажано, да ги одврати од намерата да ѝ погледнат на вистината во очи и да ја признаат надмоќта на Божјото. Може да се каже дека, цивилизацијата е суета над суетите, а до ваков заклучок дошол и Соломон, премудриот јудејски цар, кој своевремено најмногу од сите искусил сè што можела тогашната цивилизиција да му понуди на човекот.

Во своите лаги и заблуди, во своите самоизмами и со своите маски, човекот, понесен од лажната цивилизација, не може бесконечно да живее. Отрезнувањата се неминовни, нè советува светиот апостол Павле: формите на светот минуваат, а тие само ја одложуваат неизбежната средба со она, со што не можеме да се пофалиме. Со крајот на човечкиот пат се случува истото она, што се случува и со крајот на самото време: не се соочува со лагата и минливоста, туку со вистината и вечноста. Преработил: Протоереј Златко Ангелески

46

Sмислата на страдањата за православниот човек

Дарко Милев, дипл. теолог

Многумина се прашуваат гневејќи се: зошто нè создал Бог да страдаме во овој свет од разни болести, од несреќи, непријатности, од страсти внатре во нас, од зли луѓе околу нас, од завист од блиските, од злобата на непријателите? Си го поставуваме прашањето: за мака или радост сме создадени?

Пред сè, едно нешто треба да ни е јасно: Бог нè создал не за тага, туку за радост, којашто допрва треба да ја почувствуваат оние кои достојно и праведно го проживеале својот земен живот. Каде за прв пат го гледаме човекот? - Во рајот! – тоа го читаме од Библијата. Бог е љубов. Он не ја сака смртта на грешникот, туку сите луѓе „да се спасат и да ја познаат вистината“ (1. Тим. 2, 4).

Бог го постави Адам во рајот. Во тоа прекрасно место тој бил бескрајно среќен, постојано заедничарејќи со Бога. Среќата и полнотата се во Бога. Но кога се појавија несреќите? - Со појавата на гревот. Адам се исплаши, се „скри од Бога“. Поради тоа, Бог не е виновен за страдањето на Адам, туку самиот тој. Бог го создаде за радост, но тој ја избра тагата. Можеби оттука произлегува прашањето: штом Адам згрешил, зошто и ние денес страдаме заради него? Затоа што сите ние сме негови чеда, и како такви треба да го споделиме учеството на нашиот првородител.

Но луѓето т.е. сите ние, ги злоупотребивме сите Божји дарови. Злоупотребата на нашето здравје – цигари, алкохол, наркотици, превозвишени амбиции и др. Пак ли Бог е виновен, што заради сите тие злоупотреби човекот страда и е болен? И како да ни помогне Бог, гледајќи го нашиот морален пад? Бог нè сака, и за Него не сме безвредни. Тој не сака човекот да загине и затоа преку страдањата Бог нè предупредува и ја буди нашата душа.

Страдањето ја чисти човечката душа од плевелот. Ние не знаеме по кој пат ќе дојде доброто. Ниту бројот на поуките, коишто треба да ги научиме за да придобиеме мудрост. Затоа ние страдаме по неопходност. Страдањето по суштина не е ништо друго, освен оддалечување од Бога. Целиот свет е едно огромно училиште, и ние во него сме ученици. Ако сме искрени, треба да си признаеме, дека ние сме лоши ученици – немирни, непокорни, тврдоглави. Бог ни испраќа страдања, коишто се доволно силни за да нè смират. „Смирете се под крепката рака Божја, за да ве воздигне, кога ќе дојде времето“ (1. Петр.

5, 6).

Страдањата лекуваат. За да ги разбереш бедните, треба да си бил беден, за да ги разбереш болните, треба да си боледувал. За да сочувствуваш вистински на било што, треба да си го преживеал истото, да си го почувствувал на сопствен грб. Страдањата ја лекуваат нашата гордост, егоизам, (духовно)

47

слепило. Кога ќе се разболиме, почнуваме да си го цениме здравјето најмногу, ако го разделиме семејството, почнуваме да го цениме, ако го изгубиме пријателството, тогаш разбираме колку тоа ни значело. Во сите, или поточно, преку сите тие ситуации од нашиот живот стануваме помилосрдни, поблагородни, подобри.

Секогаш треба да знаеме, дека Бог нема да ни испрати страдање, коешто ќе биде посилно од нашите телесни и духовни сили, да можеме да издржиме. И кога ќе види, дека сме се поучиле, ќе се смили над нас како Семилостив Бог. Затоа, секогаш кога страдаме, треба да се запрашаме на што сака да нè научи Бог, што сме згрешиле, да побараме надеж и прибежиште во Бога, да го промениме нашиот живот. Бог ги допушта страдањата за да нè врати кон Себе и тоа е за наше добро. Тоа всушност е и основната причина, сите тие страдања да ги примаме со најголема радост, затоа што Бог повторно ни дал можност да се вратиме на правилниот пат, којшто води кон Него. Типичен пример за тоа како треба да ги примаме тие страдања, кои Бог ни ги праќа, е примерот со праведниот и многустрадалниот Јов. На сите страдања и несреќи кои во еден момент од неговиот живот го снајдоа, тој велеше: „Гол излегов од утробата на мајка ми, гол и ќе се вратам. Господ даде, Господ го зеде! Нека е благословено името Господово!“ (Јов. 1, 21). Бог нема потреба од нас, но знае дека ние имаме од Него. За да одиме напред по патот на богоуподобувањето – обожението, за да можеме да станеме „богови по благодат“, треба да ја очистиме нашата душа. Матната вода не може да се избистри, додека не мине преку филтерот на песокот. Така и душата не може да се очисти, додека не помине преку страдањата. „Најчисто е златото, кое поминало низ оганот“ – вели свети Јован Златоуст.

Затоа можеме да кажеме, дека страдањата играат голема улога во нашиот живот, и важен дел од сложниот баланс на односите помеѓу нас и Бог. Во страдањата ја откриваме љубовта на Небесниот Отец, Неговата желба да нè спаси.

48

49

Дневникот на една мајка 4 дел

6.IV.1973 година

Ни самата не сум свесна дека по толку долго време, откако те немам видено, токму денес, по секоја цена, посакав да те видам, и успеав во тоа. Кришум се прикрадов, па пеш дојдов кај тебе. Убавино моја, веќе ме беше заборавила, но кога те потсетив која сум, бакнувајќи ти ги рачињата, твојот поглед застана на моето лице, како да ме прашуваш: „Тоа си ти? Зошто те немам видено толку време?“ Јас цело време водев огорчена битка да те земеме. И таман бев толку сигурна дека се ближи денот кога ќе те земам засекогаш во мојата прегратка, небаре црна сенка се надви над мојата среќа, се исправи пред мене и ми забрани да бидам среќна.

Денес се навршуваат точно два месеца од таа борба за тебе, мила моја, а јас ништо не успеав. Останав и понатаму со насолзени очи да го пишувам овој дневник, зашто само тој може да ме разбере во оваа тешка болка. Сè беше обично залажување за и јас да им се придружам на мајките, за и мене едно човечко битие да ме нарече „мамо“, битие за кое срцево ми гори. Болни се лелеците на моето срце. Ми одмиле животот. Не гледам цел зошто би живеела понатаму. Зошто да правам несреќни луѓе околу себе? Зошто да не го напуштам сопругот, штом не сака да чува туѓо дете, туку сака да создаде свое? Јас не можам, некоја друга можеби ќе го стори тоа. За мене останува само еден пат – патот во неповрат, откаде што никој не се вратил. Зошто да живеам кога сум бесполезна, не можам да донесам дете на светот. А толку силно сакав да бидам дел од нормалните жени. Јас сум проклета штира, неротка. Јас не заслужувам таква среќа да те имам.

Збогум, моја ќерко, збогум, мој мажу; слободен си во твојот живот. Биди среќен, штом со мене не си бил. Немам право да ти гo ускратувам твојот живот, да си го оствариш сонот – да имаш твој роден син. Збогум мили роднини, не плачете за мене. Никој не е виновен и никого не обвинувајте за ова.

Ќе заспијам со мирен сон и мирна совест дека сум се обидела да ги средам работите онаму, каде што природата затаила.

Со ова го завршувам својот дневник.

8.IV.1973 година

Кога ме виде така расплакана, сфати дека нешто страшно се случува со мене, па мојот сопруг со сите сили настојуваше да ми ја поврати волјата за живот,

50

да ме врати и поврати кон себе, давајќи ми до знаење дека му значам нешто повеќе отколку што мислев пред неколку мига, па со својата нежност, со својата разумност, настојуваше да ми каже дека не станува збор за раздвојување помеѓу нас двајцата, а решението на нашиот проблем ќе се обиде и ќе настојува, иако му е тешко, да го реши на обострано задоволство. Па така за миг бев повторно вратена во живот, со надеж дека сепак на крајот ќе ми се исполни желбата да те имам тебе, ќерко моја! Ако можам така да кажам, се чувствувам толку среќна што го имам него, а покрај него, уште малку и ќе те имам и тебе, мило мое; само да те земам, да те прегрнам и засекогаш да те имам покрај мене.

Вчера шетавме во паркот и речиси цело време додека шетавме му зборував за тебе, настојувајќи да создадам слика дека си присутна во секоја прилика со нас. И тој учествуваше во разговорот, дозволуваше да зборувам за тебе и во очите му видов изненадување за тоа – колку сум среќна кога зборувам за тебе. Дури и годишниот одмор го планирав со тебе. Сепак на крајот сфати дека за мене ти значиш, во вистинската смисла на зборот – живот; само ти можеш да ме вратиш кон него и кон животот.

17.IV.1973 година

Денес повторно дојде радост во моето болно срце. Повторно го слушнав слаткото гласче од твојата прекрасна уста. Повторно те видов, среќо моја! Кога се обидов да ти зборувам за твојот татко, затоа што сè уште не сака да бидеме засекогаш заедно, како да си сфатила дека зборувам за многу тажно нешто, па ја сврте својата глава кон мене, погледнувајќи ме со твоите сини крупни очиња и гледајќи ме така право во очи, почна да гугаш слатко и нежно, како да сакаш да земеш учество и ти во мојот разговор. А тогаш, за да ја разведриш целата ситуација слатко ми се насмевна со својот мил глас. Го впивав во себе секој тон од твоето гугање и смешкање, за посилно да ми се врежат во мојата свест, та со нив да живеам, да уживам цело време додека да те видам повторно. Но часот на нашата разделба брзо доаѓа и треба повторно да те дадам на „твојата тетка во бело“, која те однесе во твојата соба. Уште еднаш се погледнавме на скалилата кон спратот кога те носеше таа тетка, а твојот поглед упатен кон мене, ми изгледаше како да се прашуваш – „зарем ти нема да дојдеш со мене?“ – па така зачудена, те однесоа од мене. Но во мене остана твојот лик, твојата мила насмевка и милото гласче што ми го разгорува срцето! Остана сликата (честитка) во витрината за да ме потсетува на тебе; да ми ја утешува болката што сè уште те немам покрај себе.

Продолжува...

51

Naslovi od izdava{tvoto na Misionersko - humanitarnata dejnost \akonija