System Edukacji w Polsce
Według Konstytucji RP każdy obywatel naszego kraju ma prawo do nauki. Kształcenie w szkołach publicznych jest bezpłatne. Tylko szkoły podstawowe oraz gimnazja posiadają status instytucji obowiązkowych. Nauczanie jest obligatoryjne od 6 do 18 roku życia. Za brak zgłoszenia dziecka do szkoły, a także za niewypełnianie przez dane dziecko obowiązku szkolnego odpowiedzialni są rodzice, czyli jego prawni opiekunowie, którzy w takich sytuacjach zostaną ukarani grzywną.
W Polsce edukacja podlega Ministerstwu Edukacji Narodowej (MEN) oraz Ministerstwu Nauki i Szkolnictwa Wyższego (MNiSW). Szkoła podlega pod Organ Prowadzący (Urząd Miasta, Urząd Gminy), ze względu na kwestie finansowe, ze względu na kwestie edukacyjne podlega pod Kuratorium, działające w każdym województwie. W szkole lub przedszkolu powoływane jest stanowisko Dyrektora szkoły lub Dyrektora przedszkola – w wyniku konkursu oraz stanowisko wicedyrektora, którego wyznacza Dyrektor. Polski system oświaty złożony jest z następujących instytucji: 1. Przedszkola. 2. Szkoły. Do systemu oświaty w Polsce nie zalicza się szkolnictwa wyższego, które stanowi odrębny dział administracji rządowej i ma zagwarantowaną konstytucyjnie autonomię.
Przedszkole Do przedszkola uczęszczają dzieci w wieku od 3 do 5 roku życia. Obowiązkowa jest "zerówka" dla dzieci 5-letnich. "Zerówki" organizowane są w przedszkolach, ale również szkoły mają prawo do utworzenia takiego oddziału.
Szkoła podstawowa Sześcioletnia szkoła podzielona jest na dwa trzyletnie etapy. Pierwszy etap obejmuje klasy od I do III; zasadniczą część stanowi blok zajęć zwanych „edukacją wczesnoszkolną" – zajęcia te prowadzone są przez jednego nauczyciela pełniącego również funkcję wychowawcy. Nauczyciel nie musi przestrzegać lekcyjnego czasu pracy, tj. dzielić czasu pracy uczniów na 45 minutowe jednostki lekcyjne, tak jak to się robi w klasach wyższych. Uczniowie uczestniczą również w zajęciach religii lub etyki. O uczestnictwie dziecka w zajęciach religii lub etyki decydują ich rodzice. Możliwe jest również wprowadzenie innych dodatkowych zajęć dla wszystkich lub grupy uczniów. Decyzję o tym podejmuje dyrektor szkoły, przeznaczając na ten cel tzw. godziny do dyspozycji dyrektora. Limit godzin do dyspozycji dyrektora jest przyznawany szkole na każdy oddział klasowy do wykorzystania w ciągu trzech lat.
W klasach IV-VI przedmiotów uczą różni nauczyciele, z czego jeden (wychowawca) odpowiedzialny jest za swoją klasę. Naucza się: języka polskiego języka obcego nowożytnego matematyki przyrody historii i społeczeństwa muzyki plastyki zajęcia techniczne zajęcia komputerowe wychowania fizycznego religii lub etyki (o uczestnictwie dziecka w tych zajęciach decydują rodzice)
W tych klasach również dyrektor szkoły, dysponujący limitem tzw. godzin do dyspozycji dyrektora, może wprowadzić dodatkowe zajęcia edukacyjne dla wszystkich lub dla grupy uczniów, w tym m.in. dodatkowy język obcy i zajęcia dydaktyczno-wyrównawcze. Od klasy V uczniowie za zgodą rodziców uczestniczą w zajęciach z wychowania do życia w rodzinie. W klasie VI uczniowie przystępują do sprawdzianu poziomu wiedzy i umiejętności, który jest jednakowy dla wszystkich uczniów. Uczniowie o specjalnych potrzebach edukacyjnych otrzymują dostosowane arkusze. Mogą oni także zdawać egzamin w indywidualnie przystosowanych warunkach Sprawdzian organizowany jest przez Centralną Komisję Egzaminacyjną. Sprawdzian ten nie ma wpływu na ukończenie szkoły podstawowej jak i na przyjęcie do gimnazjum.
Gimnazjum Reforma systemu oświaty z 1999 r. wprowadziła gimnazjum. Uczniowie uczęszczający do gimnazjum to młodzież w wieku 13-16 lat. Kształcenie na tym etapie ma charakter ogólny, naucza się następujących przedmiotów: języka polskiego historii wiedzy o społeczeństwie plastyki muzyki języka obcego nowożytnego matematyki fizyki z astronomią chemii biologii geografii informatyki techniki wychowania fizycznego
Jeśli rodzice wyrażą taką wolę, również religii lub etyki. Uczniowie uczęszczają również na zajęcia z wychowania do życia w rodzinie, które nie są jednak obowiązkowe. Nauka w gimnazjum kończy się egzaminem gimnazjalnym, pisanym przez uczniów klas III w kwietniu. Termin corocznie ustala dyrektor Centralnej Komisji Egzaminacyjnej. Egzamin składa się z dwóch części pisemnych: humanistycznej i matematyczno-przyrodniczej (a od roku szkolnego 2008/2009 również z języka obcego). Wynik egzaminu nie ma wpływu na ukończenie gimnazjum, ale ma znaczenie przy rekrutacji do szkół ponadgimnazjalnych (liceum ogólnokształcącego, liceum profilowanego, technikum i szkoły zawodowej).
Szkoły ponadgimnazjalne a) zasadnicze szkoły zawodowe o okresie nauczania nie krótszym niż 2 lata i nie dłuższym niż 3 lata, których ukończenie umożliwia uzyskanie dyplomu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe po zdaniu egzaminu, a także dalsze kształcenie w szkołach wymienionych w lit. e) i f), b) trzyletnie licea ogólnokształcące, których ukończenie umożliwia uzyskanie świadectwa dojrzałości po zdaniu egzaminu maturalnego, c) trzyletnie licea profilowane kształcące w profilach kształcenia ogólnozawodowego, których ukończenie umożliwia uzyskanie świadectwa dojrzałości po zdaniu egzaminu maturalnego, d) czteroletnie technika, których ukończenie umożliwia uzyskanie dyplomu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe po zdaniu egzaminu, a także umożliwiające uzyskanie świadectwa dojrzałości po zdaniu egzaminu maturalnego,
e) dwuletnie uzupełniające licea ogólnokształcące dla absolwentów szkół wymienionych w lit. a), których ukończenie umożliwia uzyskanie świadectwa dojrzałości po zdaniu egzaminu maturalnego, f) trzyletnie technika uzupełniające dla absolwentów szkół wymienionych w lit. a), których ukończenie umożliwia uzyskanie dyplomu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe po zdaniu egzaminu, a także umożliwiające uzyskanie świadectwa dojrzałości po zdaniu egzaminu maturalnego, g) szkoły policealne o okresie nauczania nie dłuższym niż 2,5 roku, których ukończenie umożliwia osobom posiadającym wykształcenie średnie uzyskanie dyplomu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe po zdaniu egzaminu, h) trzyletnie szkoły specjalne przysposabiające do pracy dla uczniów z upośledzeniem umysłowym w stopniu umiarkowanym lub znacznym oraz dla uczniów z niepełnosprawnościami sprzężonymi, których ukończenie umożliwia uzyskanie świadectwa potwierdzającego przysposobienie do pracy.
Awans zawodowy nauczycieli – sformalizowany i określony w przepisach prawa proces podnoszenia kwalifikacji przez nauczycieli, służący ich rozwojowi osobowemu i poprawie jakości funkcjonowania zatrudniających ich placówek w systemie oświaty. Wprowadzony został w roku 2000. Podmiotem awansu może być wyłącznie nauczyciel zatrudniony w jednostkach organizacyjnych określonych w ustawie o systemie oświaty.
CZAS PRACY NAUCZYCIELI
Zgodnie z art. 42 ust. 1 KN czas pracy nauczyciela zatrudnionego w pełnym wymiarze zajęć nie może przekraczać 40 godzin na tydzień. choć nauczycieli obowiązuje 40-godzinny tydzień pracy, nie oznacza to, że w tym właśnie wymiarze prowadzą oni zajęcia.
a)nauczyciel szkoły podstawowej i gimnazjum, w tym specjalnych, jest obowiązany prowadzić zajęcia opieki świetlicowej lub zajęcia w ramach godzin przeznaczonych w ramowych planach nauczania do dyspozycji dyrektora szkoły, z wyjątkiem godzin przeznaczonych na zwiększenie liczby godzin obowiązkowych zajęć edukacyjnych, w wymiarze 2 godzin w tygodniu, b) nauczyciel szkoły ponadgimnazjalnej, w tym specjalnej, jest obowiązany prowadzić zajęcia w ramach godzin przeznaczonych w ramowych planach nauczania do dyspozycji dyrektora szkoły, z wyjątkiem godzin przeznaczonych na zwiększenie liczby godzin obowiązkowych zajęć edukacyjnych, w wymiarze 1 godziny w tygodniu,
Pensum dydaktyczne nauczyciela
Pensum dydaktyczne to tylko jeden ze składników czasu pracy nauczyciela. Wymiar pensum uzależniony jest od typu (rodzaju) placówki oświatowej oraz od zajmowanego stanowiska i wynosi tygodniowo: •15 godzin – dla nauczycieli kolegium nauczycielskiego (z wyjątkiem kolegium języków obcych, kulturalno-oświatowego oraz bibliotekarskiego), •18 godzin – dla nauczycieli przedszkoli specjalnych, szkół podstawowych, gimnazjów, szkół specjalnych, liceów ogólnokształcących, profilowanych i uzupełniających, przedmiotów teoretycznych w szkołach prowadzących kształcenie zawodowe, w tym w szkołach specjalnych i szkolenia rzemieślniczego w schroniskach dla nieletnich oraz zakładach poprawczych, przedmiotów teoretycznych na kwalifikacyjnych kursach zawodowych, przedmiotów artystycznych i ogólnokształcących w szkołach artystycznych i innych placówkach kształcenia artystycznego, nauczycieli pałaców młodzieży, młodzieżowych domów kultury, ognisk pracy pozaszkolnej, pozaszkolnych placówek specjalistycznych, międzyszkolnych ośrodków sportowych, •20 godzin – dla nauczycieli poradni psychologiczno-pedagogicznej,
•22 godziny – dla nauczycieli przedszkoli i innych placówek przedszkolnych pracujących z grupami dzieci 6-letnich; nauczycieli praktycznej nauki zawodu we wszystkich typach szkół i na kwalifikacyjnych kursach zawodowych; •24 godziny – dla wychowawców w specjalnych ośrodkach szkolnowychowawczych, zakładach poprawczych, schroniskach dla nieletnich, świetlicach szkół specjalnych, rodzinnych ośrodkach diagnostycznokonsultacyjnych, młodzieżowych ośrodkach wychowawczych, zespołach pozalekcyjnych zajęć wychowawczych zorganizowanych w podmiotach leczniczych,
•25 godzin – dla nauczycieli przedszkoli, z wyjątkiem nauczycieli pracujących z grupami dzieci 6-letnich, •26 godzin – dla wychowawców świetlic szkolnych i półinternatów (z wyjątkiem wychowawców świetlic szkół specjalnych – dla nich, jak już wyżej wspomniano, tygodniowy obowiązkowy wymiar wynosi 24 godziny), świetlic i klubów środowiskowych, w tym: profilaktycznowychowawczych i terapeutycznych, dla wychowawców młodzieżowych ośrodków socjoterapii oraz w zakładach opiekuńczo-leczniczych dla dzieci i domach wczasów dziecięcych (z tym, że wychowawca zatrudniony w domu wczasów dziecięcych w ramach tej liczby godzin realizuje 10 godzin zajęć dydaktycznych), • 30 godzin – dla wychowawców internatów, burs, ogrodów jordanowskich, świetlic dworcowych, stałych szkolnych schronisk młodzieżowych i nauczycieli-bibliotekarzy bibliotek szkolnych
O zawodzie nauczyciela Nauczyciel to osoba wykwalifikowana do prowadzenia zajęć dydaktyczno-wychowawczych w szkołach. Może pracować w placówkach edukacyjnych na różnym szczeblu oświaty (szkoła podstawowa, gimnazjum, technikum, liceum), ale także w szkolnictwie wyższym. Zwyczajowo profesję nauczycielską kojarzy się jednak ze szkolnictwem podstawowym lub średnim. Nauczyciel akademicki, w przeciwieństwie do nauczyciela z gimnazjum lub LO, nie musi posiadać przygotowania pedagogicznego. Nauczyciel musi legitymować się wykształceniem kierunkowym i posiadać przygotowanie do pracy pedagogicznej potwierdzone ukończeniem odpowiedniego kursu.
Zawód nauczycielski ma długą i bogatą historię. Dawniej nauczyciel był często kimś w rodzaju mistrza lub wychowawcy. Uczeń dyskutował z nim, obserwował go i czytał lektury, które tamten polecił. Doskonale wiemy z historii, że filozof Arystoteles był nauczycielem Aleksandra Wielkiego a historyk Jan Długosz synów Kazimierza Jagielończyka. Z biegiem czasu wykształcił się system oświaty, w którym rola nauczyciela została bardzo precyzyjnie określona. Dokładnie wyszczególniono, co należy do jego obowiązków, zadań i funkcji.
W Rzeczypospolitej Polskiej ustawą regulującą wszystkie te kwestie jest Karta Nauczyciela. Podlegają jej nauczyciele zatrudnieni w publicznych przedszkolach, szkołach podstawowych, gimnazjach, szkołach ponadgimnazjalnych; placówkach, zakładach kształcenia i placówkach doskonalenia nauczycieli; zakładach poprawczych, schroniskach dla nieletnich oraz rodzinnych ośrodkach diagnostyczno-konsultacyjnych a także w publicznych kolegiach pracowników służb społecznych. W Polsce również działają związki zawodowe nauczycieli, które zabiegają o dobro nauczycieli. Członkowstwo w związkach zawodowych jest dobrowolne.
Zarobki nauczyciela Nauczyciel nie zarabia dużo. Warto jednak zaznaczyć, że zarobki są szczególnie niskie na początku pracy w zawodzie. Potem wzrastają, ale i tak nie jest to wzrost w pełni satysfakcjonujący. Wysokość wypłaty może też zależeć od zasobności gminy, która prowadzi szkołę i od rodzaju placówki – wiadomo, że w szkołach prywatnych i językowych zarobki są z reguły wyższe niż w placówkach publicznych. Podstawą pensji nauczyciela jest tzw. wynagrodzenie zasadnicze. Zależy ono od stopnia awansu i od kwalifikacji. Do tego dochodzą dodatki. Są uzależnione od indywidualnej sytuacji nauczyciela lub od tego w jakiej pracuje gminie (wielkość niektórych dodatków ustalają samorządy, a te są zwykle bardziej lub mniej zamożne).
Dodatków wyszczególniono kilkanaście. Przede wszystkim dodatek stażowy (za wysługę lat) wynosi 1 procent wynagrodzenia zasadniczego za rok stażu, ale nie więcej niż 20%. Potem dodatek za pracę po godzinach – za nadgodziny otrzymuje się 75% stawki zasadniczej. Jest też dodatek motywacyjny i właśnie ten zależy od gminy, w której znajduje się szkoła (od 10 do 100 zł miesięcznie). Dodatek za wychowawstwo to z reguły kilkadziesiąt złotych. Nauczycielom przysługują też trzynastki, nagrody jubileuszowe i zniżki na PKP (38%). W styczniu 2009 roku i wrześniu 2011 roku podwyższono płace nauczycieli. Przed rokiem 2009 stażysta zarabiał 1480 zł brutto, po podwyżce w 2009 roku otrzymywał 2287 zł, od 1 września 2011 roku otrzymuje już 2618 zł. Nauczyciel kontraktowy może liczyć na 2738 zł, mianowany na 3493 zł, a dyplomowany 4817 zł.
Kwoty oczywiście brutto.