1
Æå¢èøáåê Ûñìàíîâ, Û ûð÷û:
№1 (3) февраль 2013-жыл
Гастарбайтер – вор для русских или герой для своей семьи
«Балал «Балалык кыялымда учкуч болууну учку эўсечїмїн» эў
РОССИЙСКОГО-КЫРГЫЗКИЙ ИЗДАТЕЛЬСКИЙ ПРОЕКТ
4-бетте
7 стр.
РОССИЙСКОГО-КЫРГЫЗКИЙ ИЗДАТЕЛЬСКИЙ ПРОЕКТ
Февраль, 2013 г. №1 (3)
Баары сенин колуўда
5-бетте
Жараланган жїрєктїн убалы сени тынч уктатпайт…
Надырбек Абдумаликов:
8-бетте
«Массажчынын колдорунда кєздєрї болушу керек» 6-бет
Арыктообузга тоскоол болуучу 14 себеп 9-бетте
Апаке, суранам кайрылып келчи... 10-бетте
Ферганская долина кафесинде «Эстен кеткис элдик ырлар» ыр кече конкурсу єтєт 13-бетте
2
№1 (3) февраль 2013-жыл
Долбоорубузда
РОССИЙСКОГО-КЫРГЫЗКИЙ ИЗДАТЕЛЬСКИЙ ПРОЕКТ
РЕДАКТОРДУН КОЛОНКАСЫ
Ìàäèíà ÆÀÏÀÐÎÂÀ «БИ ИРГЕЕ.РУУ»геези итин нин баш шкы ы реедак кторру
8 915 006 43 81 8 926 402 45 85 magia-osh@mail.ru jamesosh@rambler.ru
«Ферганская долинада» махабат майрамы белгиленди 14-февраль сїйїї кїнїнїн урматына карата «Ферганская долина» кафесинин жамааты кафеге келген конокторго эстен кеткис махабат майрамын тартуулашты.
Сїйїшкєндєрдїн урматы їчїн уюштурулган кечеге тїрдїї улуттун єкїлдєрї катышты жана алар їчїн атайын кызыктуу оюнзооктор, жагымдуу ыр, бийлер коштолду. Кафенин жетекчиси Мира Турганова: «Москвада иштеп жїргєн мекендештерибиздин дээрлик бєлїгїн жаштар тїзєт. Жаштардын мээнетекечтигин кєрїп чын эле кубанасыў. «Эмгектене
билген эс ала да билет» деген сєздї эске алып, таўдан кечке тыным албай иштеген жердештерибиз їчїн бїгїнкї майрамды уюштурдук. Майрамдын шарапаты менен мында келген конокторубуз Фергана єрєєнїбїздє жасалган тамак-аштардан даам татып, аз да болсо мекенге болгон кусалыгын жеўилдетип, кєўїлдїї олтурушту» - дейт.
Òºìºíäº ìàõàáàò ìàéðàìûíàí ôîòî ðåïîðòàæ ñóíóøòàéáûç.
Саламатсыздарбы, урматтуу окурмандар. Кєптєн бери гезит аркылуу жолугушпай калганыбызга, кїттїрїп койгонубуз їчїн кечирим сурайбыз. Буга єнїгїїбїздїн бир этаптары себеп болуп, аракетибизди башка долбоорлорго жумшап жїргєн кезибиз. Дагы да болсо, мекенден алыста жїргєн мекендештерибизге пайдалуу шарт тїзєлї деген максатыбыз. Цивилизациянын єнїккєн бул кезинде, жашоонун темпи да єтє тездик менен бараткандай сезилет. Мекендештерибиз їчїн учурдун талабына ылайык шарттарды тїзїп кызматта бололу деп, долбоорубуз буюрса дагы да кулачын жайып кеўейип баратат. Албетте, кїтїїсїз белек болсун деп, азырынча айтпай, сыр тутуп турууну чечтим. Бул санда, сиздер менен мусапыр болуп жїргєнїўїздїн себеби тууралуу ой таштоону туура кєрїп турам. Анткени, максаттуу жашоо сапаттуу ємїр кечирїї дегендей. Ата-Мекенге кайтып, улгайган мезгилде, артка кылчайып карап, жашап єткєн ємїр жолубуздан, жасаган эмгегибизге, калтырган изибизге эў биринчи єзїбїз ыраазы болуп кийинки муунга єрнєк бололу деген сєз. Жашоодогу жана мусапыр болуп жїргєн бул кезиўиздин максаты эмне эле? Албетте, Сиз айтасыз жашоомду, турмуш шартымды жакшыртайын деп келгем деп. Бирок, арабызда максатсыз эле жашап жїргєн мекендештерибиз да кездешет. Атайын бир максатты кєздєп келип иштеп жаткан болсо аягы, жыйынтыгы жакшы болот. Анткени, мусапыр болмоюнча мусулман болбойсун деген макалыбыз бар эмеспи. Мааниси тереў айтылыптыр, байкаганга! Бирок, арабызда жїргєн кєпчїлїк мекендештерибиз мусапыр болуп жїргєнї менен максатсыз жашап жїргєн мекендештерибиз арабызда жок эмес. Ошентсе да, атуулдук парзыбызды да унутпасак. Мекенибиз, туулган жерибиз їчїн да жасай турган милдеттерибизди да жїзєгє ашырсак. Агылып эле келаткан мекендештердин 1520 пайызы гана максатына жетип, кайра кеткени болбосо, калганы бул жакта отурукташа баштаган. Мунун да оў, пайдалуу жактары кєп эле, бирок, мекенибизге жакшы долбоорлорду алып барсак, Кыргызстаныбыз єнїгєт беле, агым бир аз азайып мекенибизде жакшы жумуштарды жасап кєп алгылыктуу максаттарды ишке ашырсак. Себеби, келечек муундарыбыз бизден мезгили келгенде ыраазы болчудай из калтырып, эмгек жасасак. Максаттуу, сапаттуу, салмактуу жашоо кечирсек. Келечек муундарыбыздын материалдык гана талаптарын аткарбай руханий байлыгын да толуктап аракет жасасак. Кыскасы, максатыўыз барбы, ошол максатыўыз канчалык деўгээлде, кандай аракет жасап жатасыз? Жашооўуз маанисин жоготпосо. Келечегибизге кеў ой жїгїртсєк!
Тамада: Кєўїлдїї кылып єткєрїп далай кечени, Мекенибизге той жасап анан кетели
Биз экєєбїз тїбєлїккє биргебиз!
Жуптардын сынагы. Жигиттер анкета толтурушууда.
Айымдар сїйлєшкєн жигити тууралуу канчалык маалыматка ээ? Анкетанын жооптору текшерилїїдє
Бийле жигит, бийле кыз, бийлеп кєўїл ачылсын
«Ферганская долинадан» конокторго - «Махабат торту»
Бирге - пресс
3
№1 (3) февраль 2013-жыл РОССИЙСКОГО-КЫРГЫЗКИЙ ИЗДАТЕЛЬСКИЙ ПРОЕКТ
Мигранттар миллиондорду мекенине жиберїїдє Єткєн жылы чет мамлекеттерде иштеп жїргєн мигранттардын мекенине которгон акча каражаты 2011-жылга салыштырмалуу 18 пайызга кєбєйгєн. Бул туурасында Экономика министрлигинин жыл жыйынтыгына арналган коллеги-
ясында министрдин орун ба басары Санжар Муканбетов уканбетов билд билдирди. 2012-жылы лы эмгек эмге мигранттардын мекенине нине которгон акча каражаттары 2011-жылга салыштырмалуу 18 пайызга жогорулап, 1624,2 миллион АКШ долларын
тїзгєн,-деди министрдин орун басары. Белгилей кетсек, учурда чет єлкєдє иштеп жїргєн жарым миллиондун айланасында кыргызстандык жарандар да бар.
Кыргызстанда быйыл 114 миў жаран ID карталарды акысыз алышат Быйыл 114 миўге жакын Кыргызстандын жарандарына бекер ID карталар берилет. Бул тууралуу «Кабар» агенттигинде єткєн басма сєз жыйынында Мамлекеттик каттоо кызматынын статс-катчысы Бактыбек Секимов билдирди. Анын айтымында, мамлекеттик каттоо кызматы 16 жашка чыккан уланкыздарга бекер ID карталарды берїї чечимин чыгарган. «Бул багытка каражат Мамлекеттик каттоо кызматынын ички резервинен алынат. Жалпысынан бекер паспортторду берїїгє 9 миллион сом талап кылынат», - деди Бактыбек Секимов.
камтыйт. Учурда эки єлкє саясий, экономикалык, айыл чарба жана билим берїї тармагында єз ара кызматташып келет. Тегерек їстєлдїн катышуучулары акыркы мезгилде мурдатан стратегиялык жактан єнєктєш болуп келген эки єлкєнєн ортосундагы алака-мамиле жаўы деўгээлге чыккандыгын
Жаўы курулган жол єлкєнїн тїндїгї менен тїштїгїн: Балыкчы - Кочкор - Арал-Казарман Жалал-Абад жолун бириктирип, узундугу 448 чакырымды тїзєт. 90 чакырым жол жаўы салынса, калган бєлїгї калыбына келтирилет. Белгилей кетсек, мындай кайрылып єтмє жолу Тєє-Ашуудагы унааларга жеўилдик алып келет. Аталган ашуу кїнїнє 462 унаа єткєнгє ылайыкталса да, андан їч миўден ашуун унаа єтєт. Кошумчалай кетсек, аталган жолдун курулушу аяктаса, ЖалалАбаддан Балыкчыга чейин 8 саатта жетсе болот. Н.Бостонбаева
Баракелде балбандар!
КРнын Орусиядагы элчилигинин курама командасы бильярд боюнча мелдеште 1-орунга ээ болду. Бул тууралуу аталган элчиликтин басма сєз кызматы кабарлады. Маалыматка ылайык, Орусиянын Нахабино шаарчасында єткєн XIII кышкы дипломатиялык оюндарга бир нече эл аралык уюмдардын єкїлдєрї катышты. Мелдеште стол тенниси, бильярд, лыжа, биатлон, мини-футбол боюнча беттештер орун алды.
Дїйнєлїк банк Кыргызстандын социалдык тармагына 65 млн доллар бєлєт
“Кыргыз-орус мамилелери жана кызматташуунун келечеги” Аттуу тегерек їстєл КыргызОрус славян университетинде болуп, Ага Орусиянын Кыргызстандагы элчиси Андрей Крутько жана элчиликтин кызматкерлери, окуу жайдын мугалимдери, окумуштуулар катышты. Кыргызстан менен Орусиянын кызматташтыгы кылымдарды
Кыргызстандын тїндїгї менен тїштїгїн бириктирген унаа жолу курулат
белгиледи. Мындай тыгыз кызматташууга Владимир Путин менен Алмазбек Атамбаевдин ортосундагы чын ыкластык, адамгерчилик мамиледе да єз таасирин тийгизип жатканы жыйында айтылды. Владимир Нифадьев, Б. Ельцин атындагы КыргызОрус славян университетинин ректору:»Кыргызстан менен Орусия турмуштун бардык чєйрєсїндє кызматташып келет. Эки мамлекеттин ортосундагы кылымдардан бери келе жаткан достук мамиле азыр да ийгиликтїї уланууда. Орусиянын президенти Владимир Путин 2012-жылы сентябрь айында Кыргызстанга расмий сапар менен келип, кыргыз президенти Алмазбек Атамбаев экєє кызматташуу тууралуу биргелешкен кайрылуу жасаган. Ал эми бїгїнкї тегерек їстєлдє кыргыз-орус алакамамилесин мындан ары бекемдєє їчїн, конкреттїї иш-чараларды сунуш кылдык”. (KTRK.kg)
Дїйнєлїк банк 2012-жылдын июлунан 2013-жылдын июлуна чейин Кыргызстанга 65 млн. доллар бєлєт. Бул туурасында Кыргызстандагы Дїйнєлїк банк єкїлїнїн башчысы Алекс Кремер билдирди. Анын айтымында, негизинен бул каражаттар мамлекеттик тейлєє кєрсєтїїнї жакшыртууга багытталат. Тактап айтканда, саламаттыкты сактоо, баштапкы билим берїїнї єнїктїрїїгє жана эненин ден-соолугун чыўдоого жумшалат. «65 млн доллардын 55% каражаты республикага насыя иретинде, 45%ы грант тїрїндє берилет. Алгачкы 10 жылдын ичинде їстєктєр тєлєнбєйт. Бул карыз берїїнїн эў пайдалуу жолу», - дейт А.Кремер. Ошондой эле Дїйнєлїк банк єкмєт жана Каржы министрлиги менен бирге бюджеттик беренелерди жакшыртуу жана жєнєкєйлєтїї боюнча биргелешкен иш алып барууда. «Бул багытта Кыргызстанга эл аралык стандарттарга ылайык, каражатты чыгымдоо бєлїгїндє программалык камсыздоо тутумун иштеп чыгуу зарыл», - дейт ал. (Булак. Баракелде)
Ар бир кыргызстандык 572 доллар карыз Бул тууралуу сырткы карызды талкуулоо їчїн єткєрїлгєн тегерек столдо «Биздин кылым» єкмєттїк эмес уюмунун жетекчиси Чынара Айтбаева билдирди. Анын айтымында, Кыргызстанга акыркы жыйырма жылда тартылып келинген насыялардын саны 610 эсеге єскєн. Жыл сайын сырткы карыздын єлчємї ички дїў єндїрїмгє (ИДЄ) жана бюджет кирешесине карата єсїїдє. Маселен, 2008-жылы сырткы карыз бюджет кирешесине карата 6 пайыз болсо, 2009-жылы 7 пайыз, ал эми 2011-жылы 7,3 пайызды тїздї», деди Чынара Айтбаева. Ал кошумчалагандай, 2010-жылдын жыйынтыгы менен мамлекеттик карыздын ИДЄгє карата катышы 55,9 пайызды тїзсє, 2012-жылы аны 47 пайызга тємєндєтїїгє жетишилген. Бул Орусия Кыргызстандын 500 миллион долларлык карызын кечип салганынын эсебинен болду.
Интернет булактарынан алынды
Конок тєр
4
№1 (3) февраль 2013-жыл РОССИЙСКОГО-КЫРГЫЗКИЙ ИЗДАТЕЛЬСКИЙ ПРОЕКТ
Мухтар Атаналиев, кинорежиссер:
Æå¢èøáåê û: Ûñìàíîâ, ûð÷û:
- Бишкекте жїргєндє кайда чакырбасын бара берчїмїн. Анан мынча бер, анча бер деп такыр айтчу эмесмин. Ал эми Италияда єзїмдїн агентим бар ошол баарын єзї тїзєт.
Маектеш тууралуу маалымат Аты-жєнї: Ысманов Жеўишбек Эргешбаевич. Туулган жылы: 1984-жыл. Туулган жери: Ош облусу, Єзгєн району Їй бїлєдє: Беш бир туугандын кенжеси. Ийгиликтери: Бир канча Эл аралык сынактардын лауреаты Жеўишбек байке саламатсызбы, маанайыныз кандай? - Рахмат, буюрса баары жакшы, маанайым беш. - Кеп оболун сиздин ырчылык кесибиўизден баштагым келип турат? - Албетте, ар бир адамдын алдыга койгон максаты болот. А.Малдыбаев атындагы Кыргыз улуттук опера жана балет театрынын консерватория бєлїмїн аяктадым. Бир канча Эл аралык сынактардын лауреатымын. Єзгєчє балалык кездеги кыялдар эмнеге гана жетелебейт дейсиў. Мектепте окуп жїргєн кезимде учкуч болууну эўсечїмїн. Агай-эжелердин чоўойгондо ким болосуў? деген суроосуна дароо эле учкуч деп жооп берчїмїн. Бирок баарын убакыт єз жолуна коет экен. Мектепти аяктагандан кийин учкуч болуу їчїн чын эле кєп аракеттерди жасадым. - Демек. бала кездеги учкуч болуу кыялы орундалбагандан кийин ырчы болууну ойлонупсуз да? - Кайсы кесипти тандаба ага кимдир бирєє себепкер болот эмеспи. Бала кезимден эле гитарада ойночумун, ырдачумун. Бир кїнї адатымча балкондо ырдап олтурсам, сыртта машинада олтурган бир байке «Сыртка чыксаў!» - деп кыйкырып калды. Кєрсє, тиги байке да гитарада жакшы ырдайт экен. Экєєбїз бир топко чейин ырдап таанышып, сїйлєшїп олтурдук. Анан ал: - Сенде талант бар экен. Филармонияда ырчылык искусство боюнча 3 жылдык студия бар ошого тапшырып кой – деген сунушун айтты. Тиешелїї документтеримди толтуруп филармонияны кєздєй жєнєдїм. Жонумда гитара. Тилекке каршы дагы кечигип калсам болобу. Ал жердегилер, «балада шык болсо ыр жагын єзї єздєштїрїп кетет, вокал бєлїмїнє тапшырып кєрсїн» дешти. Жыйынтыгында, чоордо ойноп, экзаменден єтїп, инструмент бєлїмїнє кабыл алындым. - Гонорарыўыз кїчтїї болсо керек?
- Спортко кызыкпаган мырза жок, спорттун кайсы тїрїнє кызыгасыз? - Албетте, спорттун фанатымын. Єзгєчє футболду жакшы кєрєм. Жакшы кєргєн командаўызчы? - Жактырган эки командам бар. Биринчиси, Италиянын Милан шаарында. Экинчиси, Реал Мадрид. А жакшы кєргєн оюнчум болсо Кристиано Рональдо. - Канча тил билсеў, ошончо дил билесиў деп коет го тил жагынан кандайсыз? - Огоо, оголе кєп тил билем дебейинби. Орус тилинде эркин сїйлєйм. Ал эми англис жана италия тилдеринде эркин болбосо да оюмду тїшїндїрє алам. - Бойдокчулук менен коштошуу кїндєрї жакындап жаткандыр? - Албетте, їй бїлє кїткєнгє эмне жетсин. Бирок баары убакты сааты келгенде болот го. Буюрса, бир жылдын ичинде їйлєнєм деген ниетим бар. - Болочоктогу колуктуну тандап койсоўуз керек? - Турмуш деген татаал нерсе. Элибизде жакшы сєз бар: «Эрди эр кылган да, жер кылган да аял» деген. Жараткандан жакшы жарга кезиктирїїсїн тилек кылып эле жїрєм. Астырттан кєз салган кызым деле жок. - Мырзаларга дайыма эле берилїїчї бир суроо бар. Деги сизге кандай кыздар жагат? - Эгер билсеўер кыз баланын сулуулугу чачында. Чачы узун кыздардын акылы да узун болот деген илгеркилердин сєзї бар. Анан албетте ички жан дїйнєсї сулуу, ыйманы бекем болушу єтє зарыл деп билем. - Жеўишбек байке, маегибиздин акырында Москвадагы мекендештерибизге айтаар сєзїўїз бардыр? - Биз кыргызбыз, кайда барып, кайда жїрбєйлї жїрєгїбїз кыргыз їчїн согуп турат. Жалпы мекендештериме айтаар сєзїм оголе кєп. Башка улуттарды сыйлайлы, урматтайлы. Бирок кыргыз экенибизди эч убакта унутпайлы. Башка элде бири-бирибизди колдоп, урмат-сый мамиледе бололу. - Рахмат, аман болуўуз! Элибизде сиз сыяктуу кыргыз элинин атын алыска тааныткан таланттуу ырчылардын катары арбысын.
Маектешкен: Эргешбай кызы Айсалкын
«Мен биринчи атаман, сен экинчиде» - деген ыр саптары эсиўизде чыгар. Кезинде, кєпчїлїктїн жїрєгїнєн тїнєк тапкан ушул ырдын клиби баарыбыздын эле балалык кезибизден бир элес калтырса керек. Бир кездерде сахнанын да атаманы атыккан Муктар Атаналиев менен Москва шаарында єткєн «Сулбуурун» кино тасмасынын бет ачар аземинде азыноолак маек курдук. - Муктар байке, ырчылыкты биротоло токтотуп дин жолуна тїшкєн экенсиз, шарият ырдаганга тыюу салдыбы? Дегеле кино тармагына ооп кетишиўиздин себеби эмнеде? - Ырчылыктан киного ооп кеткен деле жокмун. Ырчылыкты эмес, концертти токтоттум. Кудай Таала маўдайыўа эмнени жазса ошону кєрєсїў. Биз инсанбыз, ар бир эле адамдын жїрєгїнє бир нерсе жакса, бири жакпайт. Ал эми мага жаккан нерсенин ичинде ыр бар болчу. Мен ойлойм адамдардын баарына эле ыр жагат деп. Бирок жаккан нерсенин аркасында эмне бар? Ушуну ойлонушубуз керек. Ырды таштаган жокмун кээде ырдайм, їйдє, машинада. Элди чогултуп алып концерт койгонду гана токтоттум. Сахнадан корктум, анткени текеберчилик мїнєзї калыптанып, єзїўдї башкалардан жогорураак кєрїп калышыў ыктымал же болбосо залдагы кїйєрмандардын ичинен бирєєнї жактырып калышыў мїмкїн экен. Андан да эў негизгиси концерт убагында намаз окуй албай каласыў. Андыктан, ырды токтотууга туура келди. (кїлїп) Негизи эле мага «Эмне себептен ушул курагыўда динди издедиў?» деген суроолор кєп берилет. - Мен да ушул суроону узатайын деп тургам, ырдаганга чейин динден маалыматыўыз жок беле? - Динди кеч тїшїнгєнїмє абдан кейийм. Бирок жаратканга ыраазымын кеч болсо да, мени ушул жолго салды. Бизге мектептен атеизмди окуткандыктан дин боюнча маалыматым чындыгында жок болчу. Биз ошону менен калыптанганбыз да. Кудай пендеге «Ким биринчи мага єзї тааныйм - деп аракет кылса, мен ага тез эле таанылам» деп шарт
коет экен. Айтайын дегеним, биз єзїбїз аракет кылат экенбиз да, жараткан єзї таанытып коет тура. - Кино аркылуу улуттарды бириктирїїгє мїмкїнбї? - «Салбуурун» алты улуттун ортосундагы ынтымак тууралуу тасма. Албетте, улуттарды бириктирїї мїмкїн эмес, аларды биримдикке чакыруу идеясы бар. Єзбек, кыргыз, тажик, тїрк, татар улуттарынын єкїлдєрїнїн чыгармачыл чєйрєлєрї менен жолугушууларды єткєрїп, чогуу иштешїї ниетинде турабыз. Мына жєнєкєй эле мисал, тасма процесси учурунда эле киного тартылган балдар бири-бири менен достошуп, катташып калышты. Ошондой эле алар достошуп гана тим болбой, єз элине барган учурда башка улут жєнїндєгї жакшы ойлорун жеткирип, ынтымакты бекемдєєгє єбєлгє болот деген їмїттєбїз. - Эмне їчїн «Салбуурун»?.. - «Салбуурунду» мен Манастан окуган жайым бар. Бул байыртадан эле биздин ата-бабаларыбыз чыккан аўчылык. Манас атабыз кырк чоросу менен чыккан, бирок азыр андай нерселерди унутуп калдык. Аны менен бирге улуттардын достугу, ыйман, ата-эне менен баланын ортосундагы мамиле жєнїндє тарбиялык мааниси бар. Муну менен катар эле кыргыздын улуттук нукура каада-салт, їрпадаттарына токтолдук. - Аталган киного ким демєєрчї болду? - «Замандаш» партиясынын лидери ыраматылык Муктар Ємїракунов тирїї кезинде биздин кино тартуу идеябызды колдоп, «демєєрчї болом» деген эле. Ал киши каза болгондон кийин тасманы тартуу иши токтоп калды. Кийин Муктар Ємїракуновдун бир тууган иниси Эмил Ємїракунов: «Келбейсиўби, кино тарталы, кандай проектериў бар?» - деп сєз баштап калды. «Салбуурун» тууралуу оюмду айтсам, дароо эле колдоду. Ошентип, киного 19 миў доллар сарпталып, демєєрчїбїз «Замандаш» ассоциациясы болду. Бул инсандарга Алла ыраазы болсун! - Бирок кино тартуу жаатында атайын билим болбогондон кийин тїйшїгї да болбой койбойт эмеспи? - Жашоодо кєп мисалдар бар. Мисалы ага окуу, билим ашыкчалык деле кылбайт эгер билимиў болсо. Бирок атайын окууну бїтпєсє, дээринде таланты болсо, ошол адамдан бир нерсе чыгат. Мына, улуу жазуучубуз Ч.Айтматовду эле алалы ал кишинин айыл-чарба техникумун аяктаганы тууралуу баарыбыз кабардарбыз. Мындай далилдер толтура. Кєрєўгєсїндє бар экен бїткїл дїйнєгє таа-
нымал болду. Андыктан мен да кастинг учурунда ушул багытта иш алып бардым. Актер, актрисаларды тандоодо алардын билимин эмес, талантына баа бердим. Билимиў барбы, жокпу? деген суроонун кесепетинен кєптєгєн жаш таланттарды жоготуп, аларга чектєє коюп алышыбыз мїмкїн. - Ал эми сапатсыз кинолордун жарыкка чыгып жатышы эмнени тїшїндїрєт? - Негизи сандан сапатка єтєт. Эгерде кинонун саны жок болсо, анда сапатка чыкпайт. Ал эми кыргыз киносундагы азыркы кєрїнїш табигый кєрїнїш. Атаандашуу канчалык кєп болсо, кинодо єнїгїї ошончолук кєп болот. Эгерде биз сапаттуу, сапатсыз деп иргей берсек анда бардыгын токтотуп алышыбыз мїмкїн. Американын киносун карагыла, бир адамга 20 жолу ок тийсе да єлбєйт. Ал эми биздин тасмалардагы каармандарга бир эле жолу ок тийип калса, келип сурашат: «Мухтар байке, тигиге ок тийди бирок єлбєй калды» - деп. Ошол эле учурда миллиондогон каражат коротулган голливуд кинолорундагы 3-4 кєздїїлєр, учуп жїргєн канаттуу адамдар тууралуу кинону «туура» деп унчукпай кєрє беребиз. А кыргыз киносунда мындай кєрїнїштєр болсо, «ушул кантип болсун?» -деп дароо эле мыскылдайбыз. Тартылган ар бир тасмага сын айтып эле олтура берсек, кантип єнїгєбїз? «Иши жїрїшкєн мырзанын артында акылдуу аялы турат» дешет. Дегеним, жеўебиз кандай киши? - Кыргызда «аял жакшы, эр жакшы» деген сєз бар. Негизи аял їй бїлєдє тыл болушу керек. Артында бекем тылы болсо эркектер ага ишенет. Їйжайдан алыска чыгып калсаў кайгырбайсыў, кєўїл ток. Демек, менин да тылым бекем. - Рахмат, маегибиздин акырында жалпы мекендештерибизге айтаарыўыз? - Ырыс алды – ынтымак дейт элибиз. Їйїбїздєн канчалык ыраак жерде жїрєбїз. Мекендештериме айтаарым, ынтымакта болушсун. Ыймандары бекем болсун. Мекенди сїйїї – ыймандан. Жїрєгїндє ыйманы бар адам мекенди сїйєт. Андыктан мекенди сїйгєн адамдан дайыма жакшылыкты кїтсє болот. Учурдан пайдаланып жалпы окурмандарга айта кетейин, «Салбуурунду» март айларында мекендештерибиз їчїн Москва шаарында кайрадан тартуулаганы турабыз.
Баарлашкан: Лира АКМАТОВА
Ыйманга сапар
5
№1 (3) февраль 2013-жыл РОССИЙСКОГО-КЫРГЫЗКИЙ ИЗДАТЕЛЬСКИЙ ПРОЕКТ
Баары сенин колуўда Качандыр бир заманда бир шаарда бир акылман адам єзїнїн шакирттери менен бирге жашаган экен. Ал єтє кыраакы жана бардык нерсеге маани берген адам болгондуктан, айткандарынын баары туура чыга турган. Бир кїнї шакирттеринин арасынан зиректиги менен айырмаланган бирєєсї устатынын жаўылган кїнї болор бекен деген ойго келет. Анан ал оюн текшерип кєргїсї келет да, устатын жаўылтуу максатында, кооз кєпєлєктєрдїн бирин кармап алып, анын жанына келет. Эки колунун алакандарынын ортосуна салган
кєпєлєктї аяр кармап туруп устатына суроо узатат: «Айтыўызчы, устатым, менин колумда кандай кєпєлєк бар, тирїїбї же єлїкпї?». Устаты шашпай єз ишин уланта берет. Тирїї десе, ошол замат устатынын сєзїн жокко чыгарып, єзїнїн оюн далилдеш їчїн колдору менен кєпєлєктї басып єлтїргєнгє даяр болгон шакирти дагы бир жолу суроосун кайталайт. Ошондо устаты шакиртинин колун карабастан кєзїнє тике карап туруп: «Баары сенин колуўда, балам. Кандай кааласаў, ошондой болот», дейт.
Периште Энесинин курсагында жаткан наристе кудайдан сурайт: - Оо Жараткан, эртеў менен жалган дїйнєгє жиберээриўди эшиттим, бирок мен ал жакка барууга даяр эмесмин, алсызмын, ал жерде кантип жашайм? - Сен эч кабатыр болбо. Сени ал жакта периште сыяктуу бирєє кїтїп алат сени бардык кырсыктардан коргойт. Кечкисин ыр ырдап, кїндїзї болсо мээримин тєгїп, кєзїнїн карегиндей сактайт ошентип ал аркылуу бактылуулуктун жолуна тїшєсїў. - А мен мага сїйлєп жаткан адамдын тилин кантип тїшїнєм? - Ал сага дїйнє жїзїндєгї эў сїйкїмдїї, жагымдуу сєздєрдї айтып берип, сага сїйлєшїїнї жана пикир
алышууну їйрєтєт. - Оо кудуреттїї кудай, сени менен сїйлєшкїм келгенде эмне кылам? - Ал колуўду ачып дуба кылууну да їйрєтєт. - Жер жїзїндє жаман адамдар болгонун да уктум. Алардан мени ким коргойт? - Албетте ал жакта сени коргоочу бар. Ал єз турмушу канчалык кыйынчылыкта болбосун, сени корууга ар дайым даяр болот. Энесинин курсагында жаткан наристе кудайга акыркы суроосун узатмакчы болот. - Оо боорукер кудай, ал периште сыяктуу адамдын аты ким, ошону айтчы? - Ага сен «АПА» деп кайрыласыў.
Дїйнєдєгї эў жакшы адам!.. Кєчє бойлой теўселе кадам шилтеген мас аялды кичинекей кыз жетелеп келатты. Ал аялдын кийими кир, чачтары уйпаланган, ал аз келгенсип, улам бирєєгє сїйлєп коюп келатат. Жолуккандар аны айланып єтїп, иренжиген тїр менен карап жатышты. Айрымдары: «Кандай акмакчылык! Уят эмеспи!
Ушундан кєрє ичпей эле койбойбу! Аракеч!» - деп сїйлєнїп баратышты. Ал сєздєрдї угуп ызаланган тестиер кыз кєз жашын кєлдєтїп: «Ал аракеч эмес, силер билбейсиўер, ал… ал… дїйнєдєгї эў жакшы адам! Ал менин – АПАМ!» - деп кыйкырып жатты.
«Шоокум» журналы
Жаўыра бер, аруулукка їндєгєн ыйман жарчысы! Азан… Їнїўдї уккан сайын уккум келет, улам-улам кайталап угуудан тажабайм. Сагынам, тыўшайм, кїтєм… Ааламда сенден мукам музыка, уккулуктуу, жагымдуу їн жок. Сенин ыргагыў менен аалам ойгонуп, жашоо уланууда. Кїнїмдїк кєр тирилик менен алпурушкан пенделерге жайнамазын кєтєрїп, Жаратуучунун маўдайында тизе бїгїїнїн убакты-сааты болгонун эскертип, ар кїнї жаўырган сенин авазыўды узак-узакка дейре бїтпєй уланышын тилейм. *** Эмнегедир азан їнїн уккан сайын колунан теспесин тїшїрбєй, Жаратканга жалбарып беш убак намазын калтырбай окуган ыраматылык чоў энем кєз алдыма тартыла берет… Чоў энемдин кулагы оор болгондуктан, «молдо абаў азан айттыбы?» - деп сурай берээр эле. Айылыбыздагы мечит менен биздин їйдїн аралыгы бир топ ыраактыгына карабай, азан угулбай калат деп ойлойт окшойм (баламын да) мечиттин жанына жакын барып ойночумун да, молдо абам азан айтаары менен чымын-куюн болуп учуп жетип чоў энемин кулак тїбїнє азан айтты деп кыйкырчумун. Кээде азанчыны жолдон кєрсєм, качан азан айтасыз, чоў энем сурап жатат? дээр элем. Ошондон улам чоў энем мени: «кабарчым» деп эркелетчї. «Азан їнїн уксаўар, кайталап айтып дуба кылып жїргїлє!» деп чоў энем эмне эле айта берет? Азан їнїн эле кїтїп жашайт - деп таўдана берчїмїн. Бейиши болгур энем кєрсє, пенделерди ыйманга, адал жашоого їндєгєн жєнєкєй эмес добуштун касиетин жїрєгї менен туюп, ошол коўгуроо бала кезден тарта, биздин да кєкїрєгїбїздє тынымсыз кагылып туруусун ойлогон тура… *** Шаардын борбордук мечитинин жанындагы кєп кабаттуу їйлєрдїн биринде жашаган курбумдун їйїнє конокко барып калдым. Адатымча азан їнїнїн жаўырышын чыдамсыздык менен кїтїп аткам. Мына! Сенин їнїў! Авазыў! Жаныўдан даана угулат. Мурдагыдан да мукам, єзгєчє добуш… Сенин їнїўдї укканда, сени жакындан билгенге чейинки кетирген кемчиликтеримди эстеп, Алладан ар кїнї жалбара їзїр сурап, їзїлбєєўдї тилейм… Жанымда уктап жаткан курбумдун їнї оюмду бєлїп жиберди. «Уф, тажатты, ысыктын кїнї уктай албай араў кєзїм илинсе, ар кїнї ушинтип чочутушат, тынчтык беришпейт эч эле» - деп жаздык менен кулак, башын тумчуланып ары бурулду. Жїрєгїм тилинип кетти… Ага удаа аркы бєлмєдє уктап жаткан бєбєк чукуранып ойгонуп, курбумдун жеўесинин наалыган їнї чыкты: «Адамдын жїрєгїнїн їшїн алып бїтїштї, балдарга тынчтык бербей турган болушту. Їн жаўырткычсыз (микрофонсуз) эле айтышса болбойт бекен! Канча ирет барып
айтсам да кулак салышпады» - деди. Дилим ооруду, жаздык менен кулак, башын тумчуланган курбумдун, коўшу бєлмєдєгї жеўесинин «ыўаалаган» баласын соорото албай жинденгенине, ызаланып ыйлагым келди. Тирїїнїн єлїгїнє айланган пенделерди уйкудан ойготуп, алдыда тїбєлїктїї уйку бар экенин эске салган Азан їнїн тажатма, майда нерсе сыўары кабылдагандарга эмне деп айтаарымды билбей турдум. Азан їнїнє ойгонгон кичинекей наристечелик да эрки жок пенделерге капа болуп, аларды ичимен кїнєєлєп турсам да, Алланы толук таанып билбеген алар їчїн Жараткандан кечирим сурап, жїрєктєрїнє ыйман беришин чын ыхластан тиледим. Алла бизге энчилеп берген азан їнїн «таттуу уйкудан ойготту» - деп нааразы болуп, кїнєєгє батып жаткандарга эмне дейбиз? (Алла кечирсин!) *** Кайсы бир Америкалык астронавт космосто учуп жїргєндє капысынан кулагына азан їнї угулат да, ошол жаўырган їн ага табышмак бойдон кала берет. Бир нече мезгилден соў ал кайсы бир мусулман мамлекетиндеги студенттерге лекция окуп жатып баягы космосто уккан їндї угат. Астронавттын єўї ушунчалык кубарып єзгєрїп кеткендиктен студенттер эмне болгонун сурашканда ал: «Мен ушул добушту космосто уккан элем, бул кандай їн?» - деп таўданат. Студенттер, «Бул азан їнї. Мусулмандарды намазга чакырып жатат» - деп азан тууралуу айтып беришет. Ушул окуядан соў астронавт Куранды толук окуп чыгып, Ислам динин кабыл алган экен. Диний аалымдардын айтымында, бул жєн гана мезгилдин убактысын эскерткен добуш эмес. Азан – Исламды жайылтууга єбєлгє тїзєт, Пайгамбарыбыз: «Кыяматта азанчылар бийик болуп єзгєчєлєнїп турат» - деп азанчыларга артыкчылык берген. Алар їчїн кыямат кїнїндє, азанды уккан бардык адамдар кїбєлїккє єтїшєєрї да айтылган. Алла Таала азан їчїн кєптєгєн соопторду берген. Эгер адамдардын баары мындан кабардар болсо, анда алар азан айтууга жарышаар эле. Ошондой эле азан айтылып жатканда, азан угулган жерге чейин периштелер келип, шайтандар качат жана ошол аймакка Алланын нуру тєгїлїп, бейпил жашоо єкїм сїрєт. *** Ар бир пенде жайнамазын жайып намаз окуп, Жаратуучунун маўдайында тизе бїгїп, тообо келтирип жакшы ниет кылса, орозо кармаса, жетим-жесирлерге садага берсе андай инсандар їчїн Алланын сообу чексиз... Жаўыра бер ыйман жарчысы! Жаўырыгыў бїт жер жїзїнє тарасын. Кєкїрєк кєєдєнї сокур, кулагы бар кереў, сезими сенек, жїрєгї мерездердин дилине ыйман нурун себелеп жаўыра бер, аруу добуш!..
Лира АКМАТОВА
6
Ооматтуу Кыргызстандыктар
№1 (3) февраль 2013-жыл РОССИЙСКОГО-КЫРГЫЗКИЙ ИЗДАТЕЛЬСКИЙ ИЗДА АТЕЛ АТ ЕЛ ЕЛЬ ЛЬ ЬС Ь С СКИЙ К КИЙ ПРОЕКТ ПР РОЕКТ ОЕКТ КТ
Надырбек Абдумаликов:
«Массажчынын колдорунда кєздєрї болушу керек» Маектеш тууралуу кыска маалымат Туулган жылы: 1977-жыл Туулган жери: Ош облусу, Ноокат району, Кара-Таш айылы Жашоодогу девизи: " Ийгиликтин эрте кечи жок», «Аракетке берекет»
- Надырбек мырза, єзїўїз баса белгилегендей адамга жаштыкты, єзгєчє сулуулукту тартуулоочу бул єнєрдї кантип їйрєнїп калдыўыз, оболу ошого токтололу? - Бул кесип менен алектенгениме он жылдан ашуун убакыт болду. Албетте, ийгилик жєн эле жарала койбойт ар бир иштин тїйшїгї анан сыймыгы бар. Кудайга шїгїр, минтип изденїїнїн натыйжасында жакшы жетишкендиктерге жетишип, калктын саламаттыгы їчїн аздыр-кєптїр салым кошуп келїїдєбїз. Адам бир єнєрдїн артынан тынымсыз изденет, эмгектенет, бул кесипке баш отум менен киришкен кїнїм кантип эстен кетсин. Устатым Медер Итибаев агайдын Ош шаарындагы «Мээрим» (ошол кездеги) фондунун имаратында чыгыш єнєрлєрї тай-цзицюань, ци-гун боюнча сабак єтїп жатканын угуп лекциясына катышып калдым. Адегенде, єзїмдїн ден соолугумду калыбына келтирїї їчїн гана барып жїрдїм. Анткени, ашказандын гастрит оорусунан азап чегип, ага кошумча омуртка тутумдарым кыйшайып, єзїмдї оор сезип жїргєн кезим эле. Байкасам, лекцияга катышкан алгачкы кїндєн тартып менин жашоого болгон кєз карашым биротоло єзгєрїп, оорумду сезбей жеўил тартып калыптырмын. Агайдын сабагына кадимкидей ашыгып барам. Бїт жан дилим менен чыгыш єнєрлєрї тай-цзи-цюань, цигундун сырларын єздєштїрїїгє кириштим. Тай-цзи-цюандын жан дїйнєнї тазартууга, ден соолукту чыўдоого, аў-сезимди єстїрїїгє єтє чоў пайдасы бар экенине толугу менен ынандым. Аны менен бирге жан дїйнємдєгї уйгу-туйгу ойлордон, издеген суроолорумдун жообун таптым, оорудан биротоло айыктым. Император-Каган массажын єздєштїрїп бїткєн соў, элге кызмат кєрсєтїп, калк саламаттыгын чыўдоого кириштим. - Кыргызстандан сизди бул жакка кайсы шамал айдады. Дегеним, ал жакта сизге кайрылгандардын саны арбын болсо керек эле? - Аллага шїгїр, мага кайрылып оорусуна шыпаа тапкан пациенттерим кєп. Бейтаптардын ден соолугу їчїн бар аракетиўди жумшап, жыйынтыгында алкыш уксаў, андан єткєн кубаныч барбы. Кезинде Бишкек, Алма-Ата, Татарстанга чейин чакыруу алып иштеп келдим. «Ойлогон ойду кыстаган турмуш жеўет» дейт. Жараткан ырыскы-
Бїгїнкї кїндє Москвада иштеп єз аракети менен бутуна туруп, ак эмгектин артынан баар тапкан мекенчил, мээнеткеч мекендештерибиздин саны арбын. Алардын жараткан ийгиликтерин угуп ичиў жылып кубанасыў да, баракелдее дегенден башка айтаарга сєз таппайсыў. Биздин чыгармачыл жамаат мына ошондой ийгилик ээлери болгон жердештерибиз тууралуу їзгїлтїксїз жарыялап келет. Гезитибиздин бул жолку коногу «Император-Каган» массажы жана чыгыш єнєрлєрї Тай-цзи, ци-гун боюнча мыкты адис Надырбек Абдумаликов болду. Дененин энергетикалык каналдары (меридиандары), чекиттери менен иштелип, бир эле учурда дененин бардык органдарына таасир эткен эў эле уникалдуу массаж тууралуу Надырбек мырзаны кепке тарттык.
бызды кайсы жерге чачса ошол жерден табат экенбиз. Бул жакка досторумдун чакыруусу менен келдим. Келгенден бери эртеден кечке суукта тыным албай иштеген мекендештеримдин ден соолугу мени тынчсыздандырууда. Эки бєлмєлїї їйдє 20-30 чактыдайы чогулуп жашашат экен. Эми тазалыгын айтпасак да белгилїї да... Массаждын акысы 3000 рублдан башталат. Ал эми мекендештерибиз їчїн 50-60 пайыз жеўилдик болот. - Император-Каган массажынын башка массаждардан артыкчылыгы эмнеде? - Массажчынын колдорунда кєздєрї болуш керек. Ар бир кол тийгенде кайсы жерде оору бар, кайсы жерде омуртка кыйшайган, кайсы жерде нерв системалары кысылып тураарын сезиши зарыл. Бул массаждын башка массаждардан артыкчылыгы єтє чоў. Кєп сандаган ооруларды эч бир дарыдармексиз айыктыра турган, ден соолукту чыўдап, адамга узун ємїр тартуулап жана жаштыкты, сулуулукту тартуулоочу массаж болуп эсептелет. Ошондой эле адамдын денесиндеги 3 катмар менен топтолгон туздарды 3-катмарга чейин толук кетирет. Ал эми бєлєк массаждар биринчи гана катмарын кетире алат. Адамдын денесинде 3468 чекит бар болсо, Император массажында ошол чекиттердин эки миўдейи баш бармактын башы менен басылып чыгат. - Оорунун келип чыгышынын негизги себептери тууралуу да айта кетсеўиз? - Негизи оорунун келип чыгышы физиологиялык жана психологиялык болуп 2 тїргє бєлїнєт. Физиологиялык себеби кєбїнчє омурткага байланыштуу болот. Ар бир омурткадан баш, кол, бут ички органдарга кеткен каналдар бар. Бир эле омуртка ордунан жылышып кыйшайса, ал жердеги канал кысылып, кан жакшы жїрбєй калат да, ички органдардын кайсынысына кеткен канал кысылса, ошол органда оору пайда болот. Качан гана ошол кыйшайган омурткаларды массаждын, ци-гун, тай-цзи кєнїгїїлєрїнїн жардамы менен калыбына келтирип, энергетикалык каналдарды, кандын жїрїшїн жакшырткандан ички оорулар єзїнєн єзї жок болот. Бирок оорунун психологиялык себебин жок кылмайынча, физиологиялык жагын жок кылуу кыйын. Психологиялык себеби адатта катуу стресс алуудан, корккондон, ар кандай нерселерди ой-
лоп кыжаалат боло бергенден улам келип чыгат. Биздин массажда адегенде оорулуунун психологиялык себептери аныкталып ци-гун, медитация, аудо-тренингдердин жардамы менен денедеги психологиялык блоктор алынып салынат. Мындан тышкары Император массажына їзмєчїлїк, далычылык сыяктуу массаждын да тїрлєрї киргизилген. Кыргызда, «кан жїргєн жерге оору турбайт» деген жакшы сєз бар. Адамда кан айлануу жакшы болсо оору болбойт. Оорунун баары кан жакшы жїрбєй калгандан болот. - Аталган массаж менен кайсы ооруларды дарылоого болот? - Бул массаж менен остеохондроз, радикулит, полиартрит, уйкусуздук, баш оору, омурткалардын дисктеринин грыжасы, бронхит, скалиоз, лордоз, кифоз сыяктуу кєптєгєн ооруларды айыктырууга болот. Массаж убагында денедеги топтолгон туздар кетип, меридиандардагы тосулуп калган блоктор ачылат, кан айлануу жакшырып, оорулуунун кєўїлї куунак болуп, нервдери жумшарып, стресстен толугу менен арылат. Єлїї клеткалар жанданып, єнєкєт чарчагандык, алсыздык жоголуп, бейтаптын организми активдїї иштей баштайт жана жашоого болгон оптимисттик кєз караштар пайда болот. - Массаж канча убакыт жасалышы керек. Массаждан соў «дене аябай ооруйт» деп корккондор да болот? - Жалпы массаж баштан буттун учуна чейин 40-45 мїнєткє созулат. Эгер дененин бир эле бєлїгїнє мисалы, башка, моюнга же таманга жасалса, 15-20 мїнєт жетет. Дарылоо курсу 10 кїн. Ал эми оорусу єтїшїп кеткендер болсо 10 кїндєн кєбїрєєк убакыт керек. Негизи массаждын мєєнєтї оорунун деўгээлине жараша жасалат. Ал эми массаждан корккондор тууралуу айта турган болсок, албетте массаж жасалып башталганда адегенде денени оорутат. Кайсыл жерде оору болсо, ошол жерди басканда ооруйт. Мындай кєрїнїш 3-4 кїнгє чейин эле созулат, кийин оору таркап, єлїї клеткалар жанданат, топтолгон шлактар кетип энергетикалык каналдар ачылган соў, тескерисинче, жагымдуу болуп корккондор ыраазычылыгын айтып келишет. - «Массаждан эч кандай єзгєрїї болгон жок» деп даттангандар да жок эмес, бул тууралуу эмне дейсиз? - Эми 100 пайызга болбосо да єзгєрїї, алдыга карай жылыш
сєзсїз болот. Эў негизгиси гиси айыгуу бейтаптын єзїнєн кєзз каранды. Оорулуунун єзїндє айыгууга гууга болгон ишенич болбосо анын ын дабасы кайдан болсун. Бизге кайрылаарйрылаардын алдында «оорумдун ун шыпаасын берсин» деген ниет иет менен келишсе, шыпаасы сєзсїз їз болот. А эгерде «бир барып кєрєйїнчї, єйїнчї, эмне болоор экен?» деген ен арсар ойдо келишсе, жыйынтынтыгы жакшы болбошу мїмкїн. кїн. Адам баласы качан шыпаа паа табат? Качан Аллага Таалага шїгїрчїлїк келтиргенде. де. Ооруну берген Алла шыпаасын ын да кошо берет. Адам пессимист эмес, мес, оптимист болушу керек. Бир р эле терс эмоция жети терс эмоцияны цияны чакырат. Мындайча айтканда, анда, биз ой менен єзїбїздїн келечегибизечегибизди тїзєбїз. Жакшы сєз єзїбїздїєзїбїз дарылоого єбєлгє болот. Эў башкысы жїрєктї таза кармап, ниетти тїздєйлї. - Учурда Император-Каган массажы менен алектенгендер кєппї? - Албетте, мен сыяктуу бул массажды єздєштїрїп элге кызмат єтєгєн Медер агайдын шакирттери арбын. Мен алардын бир эле бутагымын. Учурда алар бир гана Кыргызстанда эмес, Казакстанда, Россияда, Италия, Турцияда иштеп жїрїшєт. Єзїўїз шакирт тарбияладыўызбы? - «Император-Каган» массажы боюнча жок. Себеби бул єнєрдї їйрєтїїдє автордук укук деген бар. Агайыбыз руксат берсе ошондо гана шакирт чыгарууга болот. А Тай-Цзи Ци-Гун боюнча окуучуларым кєп эле. - Баарлашуубуздун аягында жалпы мекендештерге эмне айтасыз? - Мен сыяктуу туулган жерден бир топ алыста жїргєн мекендештерим кєп. Бєтєн эл, бєтєн жерде баарына жакшылыктарды тилейм. Бєєдє кырсыктан алыс болушсун, ден соолук каалайм. Ак эмгектин їзїрїн кєрїп, жаўырган жылда жалаў жакшылыктардын їстїндє жїрєлї. Бири-бирибизге кайрымдуу, боорукер бололу. Ошондой эле кыргыз жергебизде тынчылык, береке-бейпилдик орносун демекчимин. - Рахмат сизге, ылайым ак эмгектин їзїрї кайтып, ийгилик жылоосунда жїрїўїз!
Маектешкен: Лира АКМАТОВА
«Адамдын денесинде 3468 чекит бар болсо, Император массажында ошол чекиттердин эки миўдейи баш бармактын башы менен басылып чыгат». Урматтуу окурман, адамга єзгєчє жаштыкты, сулуулукту тартуулоочу «Император-Каган» массажы сиздерге кызмат кєрсєтєт. Эгерде ден соолугуўуз чыў болуп, бакубат жашоону кааласаўыз «Олимп сулуулукту жана ден соолукту чыўдоо борборуна» кайрылыўыз. Тел: 8 925 185 77 21 Дареги: Курский метросу, (Малый Казенный переулок 16)
Зов предков
7
№1 (3) февраль 2013-жыл РОССИЙСКОГО-КЫРГЫЗКИЙ ИЗДАТЕЛЬСКИЙ ПРОЕКТ
КАГАНАТ
Каныбек Иманалиев
Гастарбайтер – вор для русских или герой для своей семьи
ОЗЕРО
Подобно белым лебедям, сыны кыргызов не могут жить без озера. Издревле предки заселяли берега озер. Они давали название озеру и свято чтили его. Во-он, около стойбища Кагана красуются два озера-близнеца. Каган на рассвете свой лих озерной водой и воздает молитвы Тенгри. Была пора поздних Плеяд. Взгляни на голубизну озера, соперничающего с синевой неба! Со всех сторон мы окружены врагами... ... Много желающих отнять у нас озеро. ... Но мы никому его не отдали. ... Не загрязняли его берега. ... Не позволяли грязным ногам ступать на его золотые пески. ... Не показывали озеро завистливым глазам. Берегли озеро, как зеницу ока. Тысячу лет наполнялось оно из сотен родников. При нашем приближении Синий селезень взмыл в облака. Охотник натянул тетиву. Не стреляй! – вскрикнул старец. – Он хранитель этого озера... Охотник с досады пустил стрелу в озеро. Со свистом она вонзилась в воду. Не стреляй в озеро! – сказал старец. Мы преклонили колени у озера. Ополоснули лица озерной водой. Оно близко нашим сердцам. Летом прохладно, зимой не замерзает. Души исцеляет. Прибывшие в гневе и обидах здесь обретают смирение... Больные выздоравливают... Плачущие-смеются. Таково могущество Всевышнего. Это место, где уходят печали. С дождями сели загрязняют озеро, но оно волнами само очищает себя. Кыргызское озеро сродни зенице моего ока... Оно прозрачно и чисто, как слеза младенца! Утки и лебеди блаженствуют на озере, учат птенцов плавать. Золотом играет но солнце песок. Шепот волн дает успокоение душе. Глубое озеро алеет, вбирая в себя предзакатный солнечный пурпур. Сколько несметных богатств покоится в озерной глубине. Счастье и благоденствие дает оно нам. В мире нет второго такого озера... Не пугай белого лебедя! Не плюй в озеро! Не загрязняй озеро! Не продавай озеро! Оберегай свое озеро! Да не обмелеет наше озеро, эгей! Да не загрязнится наше озеро, эгей!
По жаргону русских нас называют гастарбайтерами. Хотя, если дословно перевести, в этом слове ничего оскорбительного вроде нет. В переводе с немецкого языка Gastarbeiterдословно, гость – работник.
Недавно интернет, средство массовой информации взорвало новость. Это новость была так популярна, что почти каждое московское печатное издание писало об это по своему. Хотя суть оставалось неизменным. Началось все это с газетки ведомости, где она писала о том как мигранты отправляют домой миллиарды, а некоторые из них вообще поднимают ВВП своей страны путем переводов денежных средств. В пятерке лидеров по поступлениям переводов в процентах от ВВП своих государств. Таджикские рабочие переправили на родину 47 процентов от ВВП страны, или почти 3,35 миллиарда долларов. В Кыргызстан доходы наших мигрантов формируют 29 процентов от ВВП( согласно данным СМИ Кыргызстана % вырос на 30 от ВВП), а в Молдавии — 23 процента. Из России, по данным ЦБ, в Таджикистан в 2011 году было переведено 2,7 миллиарда долларов, за два квартала этого года — 1,2 миллиарда. В Молдову и Кыргызстан — по 1,6 и 1,4 миллиарда долларов в прошлом году и по 767 и 696 миллионов — за два квартала этого года. Всего в страны СНГ из России ушло за полгода почти 8 миллиардов долларов, а в прошлом году — 16,7 миллиарда. Это статистика была основана на прогнозах всемирного банка, который утверждал в свою очередь, что с каждым годом переводы будут увеличиваются. Статистики не поленились и посчитали вплоть до 2015 года, что в этот год прирост переводов дойдет до 11%, в то вре-
мя как сейчас 2012 году процент переводов состоит около 7. Экспертов удивляло то, что не смотря на кризисы переводы не только устойчивы, но продолжают увеличиваться , в то время как весь мир оправлялся от кризиса, готовился к кризису и туго завязывал пояса. В сети интернет все обсуждали кому не лень. Были отзывы от самих мигрантов в ответ нацистам. что подлило в масло в огонь. Русские негодовали мол почему так? Ясный ответ дали эксперты РГ, они не считают, что денежные переводы мигрантов наносят ущерб российской экономике. «Основные издержки, связанные с пребыванием в стране иностранных рабочих, это, как правило, отнюдь не финансовые переводы», — уверена заведующая лабораторией социально-трудовых отношений Института экономики РАН Ирина Соболева. Некорректно утверждать, будто мигранты обескровливают экономику принимающей страны своими денежными переводами, считает она. Ведь они не только вывозят деньги, но и создают конечный продукт, финансовую стоимость своим трудом. Хоть и очень экономно, но тратят деньги на еду и проживание. То есть они тоже вносят свой вклад в ВВП России.«Безусловно, мигранты изымают часть ресурсов из экономики принимающей страны, — рассуждает специалист Экономической экспертной группы по внешнеэкономическим вопросам Илья Прилепский. — Но, с другой стороны, поскольку труд
мигрантов в целом обходится дешевле труда коренных жителей, получается, что «гастарбайтеры» сдерживают рост инфляции. Благодаря трудовым мигрантам, цены на многие товары и услуги не достигают своих максимумов». А внутреннее потребление за счет трудовых мигрантов растет, что стимулирует рост производства и торговли, соглашается он с Соболевой. Однозначно оценить вклад мигрантов в экономику, как и ущерб от вывоза денег, эксперт затруднился. «Примерно то на то и выходит», — полагает Прилепский. По жаргону русских нас называют гастарбайтерами. Хотя, если дословно перевести, в этом слове ничего оскорбительного вроде нет. В переводе с немецкого языка Gastarbeiter- дословно, гость – работник. Но все таки несет в себе негативную окраску. Ненависть к приезжим был и будет среди славян. Ярким примером их ненависти послужило новый законопроект, в котором хотели переименовать своих же внутренних мигрантов из других областей на мобильных граждан России. Денежные переводы мигрантов — основа финансовой поддержки своих бедных семей и является надежным источником. Отправляя деньги своим родным, мы вряд ли лишим почву капитала РФ.
Продолжение следует... Динара Узбекова
На фото: актеры кинокомедии “Наша Раша” в ролях гастарбайтеров
8
Сїйїї бети
№1 (3) февраль 2013-жыл РОССИЙСКОГО-КЫРГЫЗКИЙ ИЗДАТЕЛЬСКИЙ ПРОЕКТ
Махабат айылында Махабат тууралуу канча айтсаў да аздык кылат. Махабаттын ысыгына кїйїп, суугуна тоўбогондор жоктур. Бирєє сїйгєнїнє жетет, бирєє жетпейт. Деги койчу махабаттын жыргалынан кууралы кєп. Бирок жашоо ушунусу менен кызык. Урматтуу окурман, сиздин да эч кимге айтпай, жїрєгїўїздїн тїпкїрїндє катылып жаткан сырларыўыз бардыр. Анда биз менен бєлїшїўїз. Биздин “Махабат айылында” рубрикабыз сиздер їчїн. Zeta007@ mail.ru дарегине кат жазыўыз. Сырдашабыз, кеўешебиз... Æàðàëàíãàí æ¿ðºêò¿í óáàëû ñåíè òûí÷ óêòàòïàéò… Кудая тообо, ушуга чейин сїйїїдєн кєўїлї калгандарды укчумун, ал тургай кєзїм менен кєрїп жїрєм. Дээрлик баары сїйїїсї менен коштошкондо сый урмат менен узатышат, бактылуулук каалашат. Бирок асти колун кезеп, каргагандарды кєрє элекмин. Мунусу сїйїїнї кордогондукпу же, сїйїїдєн кордук кєргєндїгї їчїн айтып жатабы? Билбейм, айтор каттын ээси жан дїйнєсїнїн чаўырыгын жазган го сыягы... Жараланган жїрєктїн убалы сени тынч уктатпайт... Мына ушундай мазмунда жазылып башталган катты студенттердин кайсы бир гезитин барактап олтуруп окуп калган элем. Адегенде аябай таў калып, бирок чындык экенине ынанып аргасыз баш ийкеген да болчумун. Каттын автору ким экенин бат эле сурап таап, єзїбїздїн эле кесиптеш баланын каты экенинен кабардар болдум. Андан бери бир топ убакыт єттї. Жакында эле Фейсбукка баш багып сїйїїдєн кєўїлї калган кесиптешим сулуусу менен элдешип, таарынуунун аягы той менен аяктаганын сїрєттєрїнєн кєрїп кїбє болдум. Їйлєнїшїптїр, кубандым. Сїйїї дартын сїйїї гана дарылайт тура. Кесиптештеримдин катарында мен да каалоо-тилегимди жаздым да, жалпы окурмандарга ошол катты жарыялоону туура деп таптым. Эмесе, тємєндє жазылган кат менен сиз да таанышып, каалагандай тыянак чыгараарсыз... Салам «менин сулуум..!» Сагындыўбы? «Ооба» десеў деле ишенмек
эмесмин эми… Кєўїл їчїн сурадым… А мен сени баягыдай эле… Бирок, азыр сага анын бир тыйындай да кереги жок… Кереги жок экенине карабай сага соўку сєздєрїмдї айтуум зарыл… Кудайдын куттуу кїнї да, тїнї да ойлорумдан кетпеген элесиў акыры ушуга тїрткї кылды… Канчалык моюн бергим келбеген менен, мени биротоло тїгєнїп калгыча жеп бараткан туўгуюктун туткунунан бошонгум келди… Башкалар їчїн бирєєнї сїйїп коюу, чай ичкен сыяктуу эле болсо, мага ал бир ємїргє тете экендигине ынандым… Анан мен бир ємїрїмдї жєн гана тумчуктуруп алып жїрє берїїгє чыдабадым… Анїстїнє, коштошоордо сага бирин-экин гана сєз айтпасам, жарытылуу эч нерсе дебептирмин… Бул кат сени кайтаруу аракети эмес, майтаруу аракети да эмес… Жєн гана анык коштошуу каты… Бул катты сага так ушул кыштын суук тїндєрї жаздым… Уйкусуз тїндєрї жаздым… Жєтєл менен тумоого буланган кїндєрї жаздым… Бирок, алардын баары, сїйїї дартынын алдында чымын чакканчалык… Їйгє барсам да, ишке барсам да, талаада калсам да, бассам-турсам эле ойго келе берип кыйнап бїттїў… Єзїмдї кечке кїнєєлєй бергенимденби, же энергиям азайганданбы, ишим жїрїшсє бир єлєйїн… Же иштен жок, же тїштєн жок, кєрбєгєн кїндї кєрдїм окшойт… Кєўїл талкаланып, баардык нерсем тїгєнїп калгандай… Эч нерсеге кызыгуу да калбаган… Максатым да жок… Багытсыз кїндєр… Милдет кылбайм, бирок, ушунун баарына сен айыптуусуў… Баарын сен кылдыў! Кєчєдє баскым жок… Адамдардын бїт баары жалган басып жїргєндєй… Адамдарды алдаш їчїн басып жїргєндєй… Жетелешкен кыз-жигит кєрсєм андан бетер жаным чыгат… Кимиси, кимисин алдап жїрєт экен деген ой дароо кылт этет!... Їйдє да олтургум жок… Анткени так ушул їйдє сен мага алгачкы сїйїї тамагын жасап бергенсиў… Анан анын ар бир даамын татканда мен чексиз бактылуу болгомун… Ооба. Кєрсє анын баары жєн гана иллюзия экен… Телефонумду, компьютеримди ачкым жок… Анткени экєєндє теў сенин сїрєттєрїў бар… Экєєндє теў сенин жалган кєздєрїў сакталып калган...
Жалган экенине карабай, мен жинди экєєнєн теў аларды биротоло жок кыла албайм… Музыка уккум жок… Уксам эле ырдап жаткан кишини сєгєм ичимден… Кайсы баалуулукту даўазалап ыр жазып жїрєсїў?.. Кайсы кызга арнап атасыў?... Ошо макулугуў сен арнаган ырдын бир куплетин, жок дегенде бир сабын тїшїнє алаар бекен?... Жок. Тїшїнбєйт. Баалабайт. Уруп да ойнобойт… Демек, ыр жазыштын да, поэма жазыштын да, анан ага музыка жаратып, кайра аны угуштун да кажети жок… Бир тыйынчалык кажети жок... Аккууга теў келгис татынакай келбетиў эсимде… Аны кєрїп жїрїї мен їчїн тонналаган бакытка тете болчу… Аалам жаралгандан баштап кыяматка чейинки адамдардын бїт баарынын ємїрїн берсе да, сени менен бирге єткєргєн ємїрїмє аны алмашпайт элем… Мен бир эле сага эмес, аялзатына болгон ишенимимди уурдатып жибергендеймин… Апам менен карындаштарымды гана эсепке ала албайм, болбосо «аял аттуунун баары ушундай го» деген ой мага жабышып жатып калды… Ошон їчїн да башканы сїйє алгыдай эмесмин!... Э, койчу ушундай жаман ойдун мээме орноп калганына ишенгим келбейт… Кайсы бир аялзаты, ким болбосун, каерде болбосун, кєзїнєн жаш тамчылап, кыйналып, азап тартып жаткан болсо анда ал єзїнєн дейм эми… Кїйєєсї кєзїн кєгєртїп, жанын чыгара сабап жаткан болсо да баарына єзї кїнєєлїї деп эсептейм эми… Адамдын баркын билбегени, сезимдерди урматтай албаганы, сїйїїнї тепселегени, акыры айланып єзїнє алып келет да туурабы? Башканы койчу баарынан да мен таптакыр жоготуп алган нерсе баалуулуктар болду… Баардык баалуулуктар… Сулуулук, сїйїї, адамгерчилик, бакыт, урмат, сый, чынчылдык, ишеним… Мунун баары так ушул жаныў
чыккыр заманда єз маанисин жоготуп алганын кєрїп чындап ичим ачышты… Эгер булардын кажети жок болуп калган болсо, анда жашоонун деле кїнї бїтїп калган экен… Канчалык єкїнїчтїї... Канчалык арман… Экєєбїздїн алыстап кеткенибиздин себеби да тїшїнїшє албаганыбыздан болду го кыязы… Ошон їчїн канча кеп кылдым… Канча айттым… Канча эскерттим… «Сулуум, эмне каалагандарыўды мага сєзсїз айта жїрчї» деп… Айта албадыў, же атайылап айтпадыў… Же мен макоо бир кєзї ачык болсом кантейин… Бирєєнї сїйїп кєрбєгєн, же бирєє менен жїрїп кєрбєгєн мен махабаттын жолу кандай болоорун толук билбедим да… Аны чогуу басууга жардам бербедиў… Мойнума алам, мен идеал эмесмин… Баары эле идеал эмес... Идеал адамдарды издеген адамдын єзї да акмак… Ошентсе да мага болгон сезимиўдин муздап калышы тїшїнїксїз бойдон калды… Чын айтам, эч тїшїнбєйм. Кашайгырдай болуп, же єзїў кыйыткан эмессиў. Айтчы! Мени тынбай сїйїп турушуў їчїн мен эмне кылбай койдум? Эмне жетишсиздик кылды? Мээримби? Жылуулукпу? Же сулуулукпу? Же менин кадыр-баркым аздык кылдыбы? Балким айлыгым же, байлыгым аз эле? Машинем жок беле? Же элге окшоп, сейилдетип, кєп жетелеп жїрбєдїмбї? Мїмкїн телефондон аз чалганым себеп болгондур? Же азыраак єєпжыттагандырмын?... Орой болсо да айтайын, же менден сексти каалагансыўбы?... Себебин айтпадыў… Жєн гана «Мен сиздин сїйїїўїзгє татыксызмын» дедиў акыры… Туура айтыпсыў… Сен башканын деле сїйїїсїнє татыктуу эмес экенсиў!... Ооба! Же жалганбы? Мага чейин башка менен болгон мамилеў маселе эмес… Менден кийинкиси деле єзїўдїн ишиў… Бирок, мен менен сїйлєшїп аткан учурда да башкалар менен мылжыўдашып жїргєнїўдї кийин эшитип, мизи ташка кетилген бычак менен кескилегенден жаман болдум… «Їйрєнгєн адат калбай тур-
ганы» чын болсо, сен азыр деле жигитиў менен жетелешип баратып, башкаларга сїйїї СМСин жазып атканыўдан шегим жок… «Аны менен коштошпой жатып, кийинкисин жолугушууга чакырбай эле турам» десеў да чындыкка жакындабайт… Байкуш жигитиўди, болочок кїйєєўдї аяп атам… Їй-бїлє кургандан кийин деле анын «кєзї чєпкє толуп», жаздыгына башка баштар жєлєнїп турбайт деп эч ким кепилдик бере албайт… Ошондон єткєн бактысыздык болобу?.. Дегеле, бир адам менен мамилени бузган кїнї экинчи башка адам менен мамиле тїзїп кетїї кимдин колунан келет экен десеў ээ? Менимче андай «салт» айбандарда гана болсо керек эле … Э, койчу!.. Адам эмес экенсиў!... Адам болгонуўда адамды мынчалык кыйнамак эмессиў!... Мени айтпайсыўбы? Жашоодогу теў жарымымды таптым дегем да… Башка бир кызды жандаганды кой, жакшыраак сїйлєгїм келчї эмес… Сїйлєсєм эле, сага кыянаттык кылып жаткандай сезгем єзїмдї... Ал эмес азыр деле, башка бир селкиге кєз арта албайм… Антсем эле, сїйїїгє мен да чыккынчылык жасап жатканымдай болот… А, айтмакчы, «Ыйлатпаўызчы!» деп айтпай жїр… Алдагы кирпиктериўдин сууланышынан миў мертебе кїмєнїм бар… Бир адамды, бир дїйнєнї талкалап салууга жєндємдїї жїрєк менен каректен кантип кєз жаш тамчыласын!... Башка бирєєнї жандап алып, бактылуу болуп кетем деп ойлойсуў го!... Жо-ок!... Сїйїїгє чытыраган жїрєктїн убалы сени тынч уктатпайт… Жакшынакайсынып бирєєнїн колун кармаганыўда да, эрдине эрдиўди тийгизип єбїшкєнїўдє да, же турмушка чыгып, нике курганыўда да, же бала жетелеп, барпыраганыўда да абийриў баары бир єз єчїн алат!... Буга чейин кыз жигитин, же жигит кызын таштап кеткендер канча болгонун билбейм… Бирок, алардын баарынын «курмандыктары» коштошоордо «Бактылуу бол!» деп калышат тура… Ошон їчїн да азырга чейин бири-бирин таштап кетїїлєр уланып келе жатат окшойт кыязы…. Болду эми жетишет!.. Мындан ары сїйїп, сїйдїрїп, анан сїйгєнїўїн жїрєгїн жаралап кете бергендер бактылуулуктан айланып кетсин!.. ... Баягы киши...
Даярдаган: Лира АКМАТОВА
Ден соолук
9
№1 (3) февраль 2013-жыл
РОССИЙСКОГО-КЫРГЫЗКИЙ ИЗДАТЕЛЬСКИЙ ПРОЕКТ
Жаздын келиши менен айымдардын басымдуу бєлїгї «кантип арыктасам болот?» деген суроонун тегерегинде баш катырышат. Начар тїстєгї тарелкалар, жаандуу аба-ырайы же уйкунун жетишсиздиги бир гана ушул нерселер биздин шыўга боюбуздун душманы болуп саналаарына ишенїїбїз кыйын. Баарына калорияны кїнєєлєйбїз. Эмне їчїн диета кармоо жыйынтыксыз болот? Фитнес-машыгуулар жыйынтык алып келбейт. Шыўга бойлуу келбет жєнїндєгї кыялдар кыял боюнча эле калып жатат. Анын негизги душмандарын табуу кээде абдан кыйынчылык жаратат эмеспи. 1. Òàìàêòàíóó ó÷óðóíäà òåëåêºðñºò¿¿ëºðä¿ êºð¿¿ Британия окумуштуулары белгилегендей, тамак-аш азыктарынын рекламасы адамга кєп жегенге тїрткї берет жана келбет їчїн зыяндуу азыктарды тандайт. Журналдардагы кооз сїрєттєр да кєп жегенге єбєлгє. Тамакаштардын сїрєттєрї аны татып кєрїїгє болгон каалоону 20%га жогорулатаары далилденген. Ошондуктан, тамактануу учурунда журналдарды барактабаўыз.
2. Ñîêîòåðàïèÿ
Таттуунун, туздуунун жана ачуунун ар кандай айкалышуусу мээдеги табиттин борборун стимулдаштырып, тез-тез тамактанууга алып келет.
Жаўы жасалган же дїкєндєн сатылып алынган соктор келбет їчїн абдан пайдалуу деп айтууга болбойт. Сокторго алардын калориясын жогорулатуу їчїн кант кошулат. Жаўы жасалган соктор, андан жасалган мємє-жемиштерди кїчєтєт. Аларда дээрлик клетчатка жок, кємїртек кєп, алар жеўил ичилет, ошондуктан калориянын жеткиликтїї нормасын алып туруу кыйын эмес.
3. Íà÷àð àáà-ûðàéû Кїндїн нурунун жетишсиздиги – ашыкча салмак менен кїрєшїїгє жардам берїїчї D витамининин тємєндєєсїнє алып келет. D витамини лептиндин «токчулук гормону» келип чыгуусун жєнгє салат. Анын жетишсиздиги тез-тез тамактанууга алып келет. Окумуштуулар белгилегендей, аялдарда орточо салмакта «кїн» витамини – шыўга келбет їчїн кїрєшїп жаткан адамга караганда 10%га кєп. Биздин кенендикте кїндїн жетишсиздигин жєнгє салууда – D витамининин тамак-аш булактарга – майлуу деўиз балыгы, каймактуу май, жумуртка жана сїт жардамга келет.
4. Áåëîêòîðäîí, êºì¿ðòåêòåðäåí áàø òàðòóó Рациондо кємїртектер аз болгондо, организм экономдоо режимин жагууга жана «кара кїн» їчїн запас чогултууга аргасыз болот. Эгерде сиз белоктук тамак-аштардан єзїўїздї чектесеўиз, анда баарынан мурда, дайыма ач калуу сезимин баштан кечирсеўиз, бир гана белоктор сизге узак мєєнєттєгї токчулукту берет.
5. Ñåìèðò¿¿÷¿ àçûêòàðãà êûçûãóó «Диеталык» азыктарга канттын деўгээлин
жогорулатуучу жогорку гликемиялуу индекстїї кємїртектерди кошушат, ал майдын топтолуусуна алып келет. «Диеталык» ичимдиктердин калориясы, кантты шириндеткичтер менен алмаштырганча тємєндєйт. Кємїр кислотасы ашказандын жана ичегинин капталдарын бузуп, аппетитти кїчєтєт. Жеўил азыктардын чоў коркунучу – алар кайраттуулукту тємєндєтєт. Бир порцтун ордуна биз эки «жеўил» азыкты жейбиз. Жєнєкєй азыктарга караганда кєп калория чогултуудан коркобуз.
6. ¯é-á¿ëºë¿ê áàêûò Парадокс: бактылуу їй-бїлєлїк жашоо кєбїнчє ашыкча салмактын пайда болуусунун себеби болуп калат. Кєпчїлїк аялдар кїйєєгє чыкканда салмак кошуп башташат. Муну окумуштуулар жєнєкєй эле тїшїндїрїшєт: аялдар кєбїнчє кїйєєлєрїнїн тамак ичїї адатын єздєрїнє алышып, кєп калориялуу тамак-аштарды жей башташат.
7. Óéêóíóí æåòèøñèçäèãè Толук кандуу зат алмашуу їчїн 7-8 саатка созулган уйку керек. Эгерде биз 5-6 саат уктасак, анда организм энергиянын толуусу їчїн калориялуу тамактарды талап кылат. Ким толук уктабаса, ал 73%га толуп кетїї коркунучу бар.
8. Âèòàìèíäåðäèí æåòèøñèçäèãè Нормалдуу зат алмашуу їчїн – дайыма аминокислоталар, минералдар, витаминдер жана микроэлементтер керек. Эгер алар жетишпесе, алмашуу процессинин тездиги тємєндєп, ашыкча салмактан арылууга тоскоол болот.
9. ªòº èíòåíñèâä¿¿ ôèçèêàëûê ê¿÷ Єтє интенсивдїї машыгуулар салмактын азаюусун (тємєндєєсїн) акырындатат. Чоў кїч келїї - организмге кємїртекти жыйып алуучу кєп энергияны талап кылат. Майда энергияны алууда (бєлїп) ал жєн эле жетишпей калат. Арыктоо – физикалык кїч келїїнї орточо интенсивдїїлїктє тездетет. Алар майды кїйгїзїї механизмин кое беришет. Салмактан арылууга – тез чуркоо, спорттук оюндун тїрлєрї, кїчєнїп машыгуулар жана
салкын (муздак) сууда чємїлїї тоскоол болот. Муну менен кошо алар тамакка болгон эўсєєнї кїчєтєт.
10. Àð ò¿ðä¿¿ ðàöèîí Йел университетинин тамактануу, тамакаш боюнча эксперттери оригиналдуу диетаны сунуш кылышкан. Анын негизинде – татаал кєп компоненттїї даамдуу тамак бизге убагында жебей коюуга жол бербейт. Таттуунун, туздуунун жана ачуунун ар кандай айкалышуусу мээдеги табиттин борборун стимулдаштырып, тез-тез тамактанууга алып келет.
11. Òóóðà ýìåñ òàìàêòàíóó Тїшкї тамактын жана кечки тамактын желбей калышы – кандагы канттын деўгээлинин тємєндєєсїнє алып келет, а бул болсо ачкачылык туталагын пайда кылып, кайра-кайра тамактанууга алып келет. Толук кандуу эртеў мененки тамак метаболизмди жакшыртат жана ачкачылык сезимди узакка сактоого жардам берет. Оптималдуу тїрдє кїнїнє 4-5 жолу тамактануу керек.
12. Òºìºí êàëîðèÿëóó àçûê-çàòòàðãà áîëãîí êûçûãóó Рациондогу бїт азык-заттардын кефирге (айранга) жана жашылчаларга алмашуусунун натыйжасы – кефирди (айранды) литрлеп ичїїгє ал эми жашылчаны килограммдап жегенге алып келет. Созулган (кеўейген) ашказан ток болмоюн дагы да тїрдїї тамактарды талап кылат.
13. ªòº êàòóó äèåòàëàð Алардан кийин организм ток болуп турууга аракет кыла баштайт, дайыма майлууну, таттууну кєп «сурай» баштайт. Эгер сиз тамактануу режимин сактасаўыз дагы, организм калория менен толуп туруу їчїн, ошол темпте иштей берет.
14. ×à¢êîî Качан силер жегиўер келгенде же курсагыўар ачканда бир стакан суу ичкиле. Эгер ачкачылык моюн бербесе, анда шашкенин же кечки тамактын учуру келди.
Даярдаган: Лира АКМАТОВА
10
Интернет
№1 (3) февраль 2013-жыл РОССИЙСКОГО-КЫРГЫЗКИЙ ИЗДАТЕЛЬСКИЙ ПРОЕКТ
«ИЗДЕП КЕЛЕМ»...
Апаке, суранам кайрылып келчи... Жашоодо адам баласы кандай гана тагдырга кабылбайт. Эгерим энесинен эч бир жан айрылбасын... Жыйырма бир жылдан бери дайынсыз жоголгон апасын издеген Чолпонай аттуу кыз Кыргызстандан биздин редакциябызга кат жолдоптур. Чолпонайдын апасы Маматалиева Гїлнара Абдуллаевна (фамилиясын єзгєртїп алышы да мїмкїн) 1964-жылы 7-августта, Кадамжай районунда туулган. Кєргєн-билгендер болсо, тємєнкї телефондорго кабарлап коюўуздар. +996778 781616, +996777 732760, +996770 65 56 23, (03655) 5 06 17. Апамды бир жолу кєрїп, кучагында эркелеп, кєкїрєгїнєн моокумум кана жыттап алсам арманым болбос эле... Эч бир жанга жадагалса душманыма да мындай тагдырды каалабайм. Апамды кєрсєм деген їмїтїм орундалаарына ишенем. Мен Ходжаева Чолпонай, 1985жылы Кадамжай районунун Апсамат айылында туулганмын. Эки айлык кезимде ата-энем ажырашып кетип, таэнемдин колунда тарбияландым. Апам ал кезде 1991-жылдары Бишкек шаарында поездде проводник болуп иштечї. Ошол кезде апамдын башка улуттагы бир киши менен жакын мамиледе экенин билчїмїн. Ал тургай ал экєєнїн бирге тїшкєн сїрєтї менде азырга чейин сакталуу. Сїрєттїн артында «ФАИК, ГУЛНАРА» деген жазуу бар. Беш
жашка толгон кезимде тагыраагы 1991-жылы апам їйдєн чыгып кеткен бойдон кайрылып келген жок. Таэнем тарбиялап, окутуп турмушка узатты. Бейиши болгур таэнем апамды жол карап кїтїп жашап, келээр деген тилегин таш каап 87 жашында каза болду. Албетте, бул мен їчїн оор жоготуу. Жашоодогу таянаар адамымдан айрылдым. Урматтуу редакция, жардам бергилечи, суранам. Кеч болсо да эне мээримине балкып жашагым келет. Апа, мен дагы энемин... Билем, сезем, энелик жїрєгїўїз мени эстеп тїтпєй жїргєнїн. Жашоодо бир арманым сизге жолугуу, же бир тууганым болсочу. Суранам апа, кайрылып келчи. Эч болбосо мага дайыныўды билдир. Жалгыз кызыў жол карап келет, жабыркап жїрєт.
Кызыўыз Чолпонай
БИРГЕ СМС Бул тексти 8 (926) 402 45 85 «БИРГЕ» сєзїн жазып жиберсеўиз ерсеўиз болот Урматтуу окурмандар, жїрєгїўїздї кыйнаган, угаар адам таппай, айта албай жїргєн сєзїўїз болсо же социалдык темадагы жарыяўыз болсо, СМС БИЛДИРЇЇ аркылуу жогорудагы телефон номерине жєнєтсєўїз.
БС-001 Жаўырган жыл жакшылыктардын жакшысын, пайгамбардын бактысын, ден соолуктун мыктысын берсин. Турсунай. 8 920 195 35 11. БС-002 Турмуш куруу максатында, мени тїшїнгєн балдар менен таанышамын. 8 925 781 14 01 БС-003 Атым Гїлнур 45 жашка чейинки оштук жигиттер менен турмуш куруу максатында таанышам. 8903 622 54 98. БС-004 Салам ыймандуу кыздар менен достошом атым Бакытбек. 8926 154 33 90. БС-005 Жалалабаттан келген, Саида сен звонок кылган номерлердин баары єчїк. Сени таппай калдым Оштон Мирлан. 8 968 537 36 33.
JSU JSU: Кулагымда музыка, эч кимди укпайм, мени да эч ким укпайт. Эч кимден эч нерсе кїтпєйм, ошондо эч кимге капа да болбойм. Єзїмдїн дїйнємдє, табият менен гана дос болом, ага суктанам. Бул эркиндик деп аталабы? Же жалгыздыкпы? Komuzhu_94@mail.ru: Мен бакытты издеп жїрсєм кєчєдєн, бакыт єзї босогомдо туруптур... bakyt_28@mail.ru: Кыргыздын бири-бири менен башка тилде сїйлєшкєнї - бул чоў уят. Башка тилди билбегенден эмес, кыргыз тилин билбегенден уялалычы. Sonuneken@mail.ru: Сїйїї «сен бaшкaчaсыў» менен бaштaлaт, «бaaрыўaр бирдейсиўер» менен бїтєт -Менден эч нерсе чыкпайт.. Сен экєєбїз кєп урушaбыз, бaктысыз болобуз. -Боло берейли, эмне болмок эле. Мен сени менен бaктысыз болсом дa жaшaгым келет. Жамал Бекчороева: Акылман адам бир кїнї шакирттерин сынамакчы болот. Бир ак кагаздын ортосуна кичинекей кара чекит тартат да, шакирттерин чакырып алып: «Бул жерден эмнени кєрїп турасыўар?» – деп сурайт. Алардын бири: «Кагазда чекит гана тартылган», – дейт. Экинчиси жакшылап карап туруп, ал чекит кара чекит экенин айтат. Ал эми їчїнчїсї кєпкє карап туруп, ал чекит кїчтїї боёлгон кара чекит экенин тастыктайт. Ошондо акылман адам алардын жообуна ыраазы болбой, кєзїнє жаш алып ары карап кетет. Анын бул кылыгына таў калган шакирттери «башка дагы бир нерсе барбы» дегендей ак кагазды кєпкє карап турушат да, устатынан эмнени туура эмес айтышканын сурашат. Ошондо устаты аларга карап: – Силер баарыўар бул жерден кичинекей кара чекитти кєрдїўєр, бирок бирєєўєр да чоў ак кагазды кєрбєдїўєр. Тилекке каршы, канча окусаўар деле силер башкалардан эч кандай айырмалана албаптырсыўар. Себеби жашоодо дагы ушундай, адамдар бири-бириндеги жакшы сапаттарды кєргїсї келбейт да, кичинекей жаман сапатын кєрсє, ошону чоў кылып айтып чыгышат, – дейт. mega.asylbek@mail.ru: Сїйїї чиркин эзип бїттї жїрєктї, Жан дїйнємдї жаралантты жїдєттї. Жанга жакын сїйгєнїмдїн элеси, Дабдыратып тїшїмдє да сїйлєттї.
Сайкал Камут кызы: КЇН САЙЫН ДАЯРДАЛУУЧУ РЕЦЕПТ Бир чыны толтура ЖЫЛМАЮУ менен баштаўыз. Бир сїзгїч толтура ДОСТУК кошуп, бир ууч ЖУМШАКТЫК жана бир аз СЫЛЫКТЫК кєптїргїчї менен кєптїрїнїз. Бир кашык ЇМЇТ, бир чоў чыны ЖАРДАМДАШУУ, кєп єлчємдє ЖЫЛУУ МАМИЛЕ жана бир ууч ЖЄНЄКЄЙЛЇК менен жакшылап аралаштырыўыз. Эзилип кетпеси їчїн бир аш кашык єзїўїзгє болгон ИШЕНИЧ керек. Бир кесе толтура ИШЕНИМ, эки кесе АКЫЛ жана бир нече тамчы ЧЫДАМКАЙЛЫКТЫ, ЫРАЙЫМДУУЛУКТУ кошуп, СЇЙЇЇ менен жакшылап аралаштырыўыз. Эки кашык КЇЛЇМСЇРЄЄ, бир кашык САБЫР жана бир ууч МАКТОО кошуп, илхам менен эч токтобостон аралаштырып, ШЇГЇРЧЇЛЇК менен даамына чыгарыўыз. Тамактын аты дейсизби… АДАМГЕРЧИЛИК! Madam_Magia: Секрет счастья — это внимание друг к другу. Счастье жизни составляется из отдельных минут, из маленьких, быстро забывающихся удовольствий от поцелуя, улыбки, доброго взгляда, сердечного комплимента и бесчисленных маленьких, но добрых мыслей и искренних чувств. Любви тоже нужен её ежедневный хлеб. Курбанбек Мисиров: Эки дос келе жатып бирєєсї экинчисин абдан катуу таарынтып алат. Ошондо досу ал датаны кумга жазып коюп кете берет. Дагы бир кїнї биринчиси экинчисине абдан чоў жакшылык кылат. Анда досу мык менен ташка жазат. Таў калган биринчисине экинчиси: «Мени таарынткан убак кумдагыдай шамал менен жоголсун дегеним, ал эми жакшылыгыўды ташка жазганым тїбєлїккє калсын дегеним» деп жооп бериптир. Ширин кыз: «Эркектердин жїрєгїнє барчу жолго аш казаны аркылуу єтєсїў» дешти курбуларым, менин атайын тамак жасай албасымды билип туруп. Шашпагыла, тїз эле жїрєгїнє барчу жолду табам дедим кєшєрїп. Нуржамал Атамова: Ааламдын баш-аягы болбогондой, апаке сага деген сїйїїм чексиз...
Актуалдуу маек
11
№1 (3) февраль 2013-жыл РОССИЙСКОГО-КЫРГЫЗКИЙ ИЗДАТЕЛЬСКИЙ ПРОЕКТ
Cоода жана кызмат чєйрєсїндєгї ишкерлердин аймактык коомдук уюмунун жетекчиси: (Региональная Общественная Организация Профсоюз Работников Сферы Услуг и Торговли) АШИРОВ Джами Джээнбаевич:
«НЕГИЗГИ МАКСАТЫБЫЗ ЖУМУШ МЕНЕН КАМСЫЗ КЫЛУУ» Замандаштарыбыздын арасында, Москва шаарында шаардык долбоорлор менен биргеликте иш алып келаткан мекендештерибиз жок эмес. Алардын арасында коомдук ишкер Д.Д.Ашировду айтууга болот. Жумуш менен гана камсыз кылбастан, жумушка орноштуруп жатаканасы, документин учетко коюу жагын да бир системага салган єзїнчє коомдук уюм тїзїп їч жылдан бери иштеп келет. Биз мекендештерге аз да болсо пайдалуу маалымат болсун деген максатта Джами мырза менен азын оолак кеп курдук. - Джами мырза, Cоода жана кызмат чєйрєсїндєгї ишкерлердин аймактык коомдук уюму боюнча маалымат берип єтсєўїз? - Уюмдагы негизги ишибиз жумуш менен камсыз кылуу. Биздин уюмдун тїзїлгєнїнє їч жыл болуп калды. Уюмубуз ички миграция менен кєбїрєк кызматташып, Москвага жумуш менен келген Россиянын атуулдарын жатакана менен да жумуш менен да камсыз кылуу. Учурда мамлекетик долбоорлор менен иштешип жатабыз. Мигранттарга караганда учурда Москва шаарынын єзїнє Россиянын атуулдарын учетко коюу оўой эмес да. Бизде Москванын ар кайсы округдарында жатаканала-
рыбыз бар. Бул жагынан бизде єзїнїн ыгына тїшїрїп алганбыз.Орус тилин бекер їйрєтїп,тест тапшырууга жардам беребиз. - КМШдан келген граждандарды кандай жумуштар менен камсыз кыласыздар? - Бизде учурда, тазалоо компаниялар (клининговая компания) , завод, фабрикалар менен келишим тїзгєнбїз. Жумуш издеп келгендерди негизинен ишке орноштуруп, жатакана берип, бекер учетко да коебуз. - Жатаканалар суткасына канча, кайсыл даректерге кайрылса болот? - Жатакана бир адамга суткасына 180-240 рубль, жети кїн каттоосуз жатып турса болот. Ал эми жети кїндїн ичинде катталышы керек. Даректерин айта кетсем: 1. Полежаевская метро станциясында Демьян Бедный кєчєсїндє 15-їй, 1 курулушта 4-10 кишиге чейин номерлер, суткасына 1 кишиге 210 руб ль. 2. Юго-Западная метро станциясында Вернадский проспектиси 86 їй 1-корпуста, суткасына 1 кишиге 210 рубль. 3. Мякинино метро станциясында Волоколамская шоссеси 95 –їй, 6-корпуста, суткасына 1 кишиге 180 рубль. 4. Волгоградский проспект метро станциясында Волгоградский проспект 32-їй 13-корпуста, суткасына 1 кишиге 240 рубль.
- Айтсаўыз, ал эми биздин мекендештерге жумуш менен камсыз кылуу боюнча кємєк кєрсєтєсїздєрбї? - Албетте, эгер иштейм деген мекендештер болсо кайрылса болот. Документтери жайында, учету таза жана ишке уруксат кагазы болсо, биз аларды жумушка бекер орноштурабыз. Бирок, биздин мекендештер айлык акысы аз деп барышпайт. Себеби, 20 миў рублдин тегерегидеги жумуш акыга биздин жаштар кєнє беришпейт. Эгерде, тазалоочу, жїк ташыгыч, короо тазалагыч, курулуш иштеринде иштейм деген каалоочулар болсо кайрылса болот. Андан сырткары, кошумча жумуштар болуп калат. Мисалы, жакында кар кєп жааганда кар кїрєп, тазалаганга кїнїнє 1000 рубль, бекер тїшкї тамагы менен жумуштар болду. Буга окшогон сезондук кошумча жумуштар болуп турат. Маегиўизге рахмат, ишиўиздерге ийгилик. P.S. Урматтуу мекендештер, жумушка орношуу же кошумча жумуштар жана жатакана боюнча суроолор боюнча тємєнкї дарекке, телефондорго кайрылсаўыздар болот. Дареги: Волгоградский проспект метро станциясында Волгоградский проспект 32-їй 13-корпус тел. 8 (926) 700 9092, 8 (926) 215 0688
Кепке салган: Мадина Жапарова
Москва шаарындагы аталган уюмдун жатаканалары
12
Реклама
№1 (3) февраль 2013-жыл РОССИЙСКОГО-КЫРГЫЗКИЙ ИЗДАТЕЛЬСКИЙ ПРОЕКТ
Ферганская долина
13
№1(3) №1 № 1 ((3) 3)) 3 февраль фе ф евр врал аль 2013-жыл 2013 20 13-ж -жыл ыл РОССИЙСКОГО-КЫРГЫЗКИЙИЗДАТЕЛЬСКИЙ ИЗДАТЕЛЬСКИЙПРОЕКТ ПРОЕКТ РОССИЙСКОГО-КЫРГЫЗКИЙ
К Кафе афе « «ФЕРГАНСКАЯ ФЕРГАНСКА Я Д ДОЛИНА» ОЛИ приглашает 8 марта отметить Международный женский день в зале нашего кафе. Мы будем рады предложить Вашему вниманию оригинальную шоу-программу для тех, кто любит, и для тех, чьё сердце ещё свободно...
Íà÷àëî ìû ïðîãðàì÷ â 21:00
В программе:
- Живая музыка: выступления профессионалов разных жанров - Розыгрыши ценных призов и подарков - Танец живота от арабских красавиц - Развлекательная программа с одним из лучшим ведущих Наши банкет и шоу в этот праздничный день для всех желающих.
Количество мест ограничено размерами зала кафе.
Запись по телефону
+7 926 459 00 20
21-ÌÀÐÒ ÍÎÎÐÓÇ МАЙРАМЫНДА
Ферганская долина кафесинде эстен кеткис элдик ыр-кїїлєр жаўырат!!! Ата-бабаларыбыздан келаткан салтты улап, ыр кечесин єткєрїп, эски ырларды кайрадан жандантып жаштарыбызга єткєрїї максатында
«Эстен кеткис элдик ырлар»
ы ч р уы т с р у Конкрчулар чоо тойт. кош
ыр сынагын жарыялайбыз.
Ñûíàêêà êîìóçäà æàíà àêêîðäåîíäî ìûêòû îéíîãîíäîð êàòûøà àëàò. Конкурстун шарттары: Комузчулар їчїн - ýëäèê ê¿¿; - äàñòàí àéòóó; - ýðêèí òåìàäà ûð (æàíäóó ¿í) Баш бейгеге акчалай сыйлыктар берилет жана катышуучуларды кызыктуу белектер кїтєт. Келиўиз, мекенден алыс жїрсєк да, кєктєм майрамын чогуу єткєрїп сїмєлєк кайнатып, кечени кєўїлдїї єткєрєлї.
Аккордеончулар їчїн; - ëèðèêà ûðëàðû; - ýëäèê ûð; - ýðêèí òåìàäà ûð Маалымат алуу їчїн 8926 459 00 20 номери аркылуу байланышыўыздар. Дареги: Моcква шаары, Авиамоторная метросу, Красноказарменная кєчєсї, 15-їй.
14
Реклама
№1 (3) февраль 2013-жыл РОССИЙСКОГО-КЫРГЫЗКИЙ ИЗДАТЕЛЬСКИЙ ПРОЕКТ
Реклама
15
№1 (3) февраль 2013-жыл РОССИЙСКОГО-КЫРГЫЗКИЙ ИЗДАТЕЛЬСКИЙ ПРОЕКТ
Ищу работу Єзїм жашаган їйдє бала карайм. Атыжєнїм Гулзина. Тел: 89260825516 Метро: Южная Жумуш издеп жїрєм. Охранага же газел айдаганга иш болсо сураныч чалып койгулачы. Теле: 8929 963 52 13, Бакыт. Ищу работу повара. Я сама повар с опытом работы. Кыргызской и восточной кухни. Тел: 7903 2838194, Ырыс Туруктуу иштегенге жумуш керек. Метро: Речной вокзал Телефон: 8926 68 62 549, Сарыбаев Таирбек. 2 швеи ищут работу. Опыт работы 8 лет в цеху и на ремонте одежды. Графиокм 2-2 или вахта, еще шьем на дому есть пром машинки. Айнура, Контакный телефон: 89629602314 Я работал в магазине Дикси провадцом, еще работал быстрое питание гамбургер, шаурме. Телефон: 8926 050 32 36 Алишер
Сдаю Москва жана областтарынан квартира ижарага алганга жардам беребиз, ишеничтїї. 8 926 593 32 29, 8 916 871 32 35 Бегимай. Ичпеген, чекпеген, ыймандуу квартиранттарды алабыз. 8 925 885 14 06 8926 402 43 66 метро Полежаевская
Продаю
Жалалабаттын таза асели сатылат. 8 926 387 43 83 Надира.
Кыргызстан казы-чучугу сатылат. 1кг. 550 руб. 8 965 416 24 23 Бегимай.
Срочно и недорого продается деревянный дом в деревне для ПМЖ и прописки можно по МСК (сертификат) Тверской область документ 100% собственник 8926 599 79 86.
Аксынын Сары-Челек айылынын куруту сатылат. 1кг. 350 руб. 8 926 593 32 29 Учредитель газеты ООО «Бирге Евразия» г. Москва 107113 Сокольническая пл., д. 4А, офис 309. Газета зарегистрирована в Федеральной службе по надзору в сфере связи, информационных технологий и массовой коммуникаций (Роскомнадзор) Свидетельство: ПИ № ФС 77 - 50864 от 14 август 2012 г.
Услуги Профессиональное фото и видео съемка. Монтаж видео и фото 8 915 006 43 81; 8 925 885 14 06; 8 926 402 45 85
Главный редактор Джапарова Мадина
Члены ред. коллегии:
Заместитель гл. редактора Нукеева Венера
Шамеев Арсен
Выпускающий редактор Лира Акматова
Кайыпбердиева Умай
Дизайнер-верстальщик Кылычбек Мырзакматов
Нукеева Венера
Менеджер по рекламе Кусаиров Улукбек
Джапарова Мадина Кусаиров Улукбек
Эргешбай кызы Айсалкын Лира Акматова
Такси. Машина менен Украинага чыгарып келебиз. Арзан баада жана ишенимдїї. Ишке уруксат кагазы, патент жана їч айлык учетко кою, узартуу. Арзан жана ишенимдїї. 8 (925) 376-80-04 Замир, 8 (926) 922-47-42 Ємїр
Газета не несет ответсвенности за содержание рекланых объявлений и сообщений информационных агенств. Мнения авторов могут не совпадать с мнением редакции.
Парикмахерская эконом класс. Стрижка женская и мужская по 150 рублей. Наращивание ногтей и волос. Татуаж. Требуется косметолог 8 (964) 772-51-80 Постоянная прописка Тверская область, 3 часа от Москвы 8926 551 65 79. Твер обласынан їйдїн бир бєлїгїн сатам 50 миў руб 8 926 551 65 79 Твер областына прописка жасалат гарантия 8926 731 19 21
Адрес редакции: г. Москва Ладожская 1/2 +7 (926) 402 45 85 +7 (915) 006 43 81 для отправки письмо birgekomanda@yandex.ru www.birge.ru
Газета отпечатано в ОАО «Московская газетная типография» Заказ № 0731 Тираж: 10 000
16
Реклама
№1 (3) февраль 2013-жыл РОССИЙСКОГО-КЫРГЫЗКИЙ ИЗДАТЕЛЬСКИЙ ПРОЕКТ