20 | ruimteCAESUUR | jaarverslag 2020 by Hans Overvliet

jaarverslag 2020

Voorwoord | Jorieke Rottier / curator namens WITTE ROOK Vorig jaar ontving ondergetekende de uitnodiging van teamcAESUUr, om voor 2020 een programma samen te stellen in de tentoonstellingsruimte 1. In de luxe positie waarin we ons toen bevonden, ervoer ik toeval als iets, dat mij toe-viel vanuit een soort onverklaarbare, positieve samenloop van omstandigheden. Toeval, dat in mijn eindexamenjaar een groep kunstenaars samenkwam om een online platform op te zetten onder de naam Witte Rook, en ik me daarmee mocht verbinden. Nadat in 2017 Dani Ploeger Witte Rook benaderde met de vraag of een publicatie vanuit zijn project bij ruimtecAESUUr een plek op de website zou kunnen krijgen, kreeg ik van mijn collega de vraag of ik hiermee aan de slag wilde gaan. Toeval, dat je via een in Brabant gesitueerde organisatie bij een tentoonstellingsplek op 7 kilometer van je thuis in Vlissingen binnenstapt. Dat je daar, aangenaam verrast, mag aanschuiven aan tafel en door de tijd heen een band op mag bouwen met de plek waarover Giel Louws prachtig schreef onder de titel ‘ruimtecAESUUr en de dingen’2. 2020 begon zoals geplanned met de tentoonstelling ‘From one to another, to you’ van Charlotte Besuijen. ruimtecAESUUr gevuld met het krachtige en subtiele tekenwerk van Charlotte dat in zeer ruimtelijke vorm werdt gepresenteerd, 6

telijke vorm werd gepresenteerd, omringd door betrokken bezoekers en omhuld door dito gesprekken. Vervolgens kreeg ‘toeval’ opeens de invulling van ‘overmacht’ toen de eerste Covid-lockdown werd afgekondigd, een dag vóór de opening van Ruben Mols’ HOST. Uitnodigingen waren verzonden. De tentoonstelling stond. Wat miste waren de bezoekers, en daarmee de interactie en de ontmoeting die zo belangrijk zijn voor zowel het werk van Ruben als ruimtecAESUUr. Ruben heeft dit deels weten te ondervangen door het uitgeven van de publicatie HOST met daarin een uitgebreid essay over zijn werk, geschreven door Roel Neuraij. Nadat Johanna Talja haar plannen in no-time omgooide van een fysieke naar een digitale presentatie in de vorm van vier performances via livestream, mochten we in de zomer opgelucht Nele Brökelmann ontmoeten die samen met June Yu en Katharina Petrovic hun project Steamboat uitgebreid bediscussieerden en toewerkten naar een presentatie. Tijdens de opening werd samen met het publiek een geluidswandeling ervaren en later vond een artist talk plaats die online werd uitgezonden.

Met een versoepeling van de maatregelen kon het opbouwen van Karl Karlas van start, die gebruik maakte van de etalagefunctie van de ruiten van cAESUUr om haar fotowerken te tonen. De miniaturen waarop deze foto’s gebaseerd zijn, waren zichtbaar voor de bezoeker die binnenstapte: verzameld in een miniatuurhuis. Toeval kreeg tenslotte een vervelende bijsmaak toen bleek dat, mede door de enorme financiële en organisatorische gevolgen van Corona in de kunsten cultuursector en de druk die dat geeft op kunstenaars die daarin als curator of organisator werken, de tentoonstelling van Joep Vossebeld geannuleerd werd. Het jaar waarin ons aanpassingsvermogen danig op de proef werd gesteld is omringd door het overlijden van twee dierbare vrienden van cAESUUr. In Januari werd tijdens ‘In memoriam’, een selectie van werk van Kees de Valk getoond. In November openden we de tentoonstelling ‘In memoriam | ARS LONGA VITA BREVIS’ waarmee we het werk en leven van Johan van Geluwe mochten eren. ruimtecAESUUr is voor mij dit jaar een plek geworden om te tonen en te schuilen, om het leven en de kunst te delen in een veelheid aan facetten. Een plek om te leren en te luisteren, om mijzelf te scherpen in het kijken, denken, maken 8

in het kijken, denken, maken en tonen. Een plek waar ik de noodzaak voor het maken van kunst herken, het plezier en de ernst ervan. December 20202 | Jorieke Rottier

werk van Jorieke Rottier in ruimtecAESUUr | 2019

Meer daarover via https://witterook.nu/artikelen/samen-werken-in2020/ 2 Giel Louws â&#x20AC;&#x201C; ruimtecAESUUr en de dingen: zie pagina 47 van dit jaarverslag 9

Kees de Valk [ 1946 â&#x20AC;&#x201C; 2019 ] In Memoriam

Verdrietig herdachten we onze in december 2019 overleden vriend en collega Kees de met drie werken uit de verzameling van Willy en Hans in de ruimte van Caesuur. Kees de Valk (1946) studeerde autonome beeldende kunst aan de Vrije Academie in Den Haag en kunstgeschiedenis aan de Gemeentelijke Universiteit in Amsterdam. Twee werken en de betreffende pagina’s uit zijn boek ‘who loves the sun’ verwijzen naar de vernietiging van de universiteitsbibliotheek van Sarajevo in de nacht van 25 op 26 augustus 1992 door Bosnische Serviërs. Drie dagen lang regende het verbrand papier op de stad: zwarte vlinders, noemden de inwoners van Sarajevo de asresten van hun culturele erfgoed. Kees realiseerde in 1999 in Sarajevo een kunstwerk op de schutting die rondom de bibliotheek was opgetrokken. In het stadhuis van Sarajevo plaatste Kees op 15 mei 1999 de installatie Hommage to Sarajevo. Dit in samenwerking met the Sarajevo Center for Contemporary Art. In zijn werk zocht hij naar harmonie tussen inhoud en vorm, waarbij zijn liefde uitging naar het schilderen. Soms was volgens hem fotografie, sculptuur, of video een beter beeldend middel. Door gebruik te maken van gecombineerde materialen zoals glas, kunststoffen, papier en digitale technieken ontstonden aansprekende installaties. Kees was drie maal te gast in ruimteCAESUUR. Laatstelijk in het programma ‘De schilder, het werk & het atelier’ in 2012. Met Harry Vandevliet organiseerde Kees een half leven lang tentoonstellingen in het G H L kunstcomplex aan de Gravenstraat alhier; zijn laatste jaren op de Kinderdijk in Mon Capitaine. We zijn Kees zeer aan het missen . . . . . . 13

Charlotte Besuijen From one to another, to you

Charlotte Besuijen in CAESUUR Giel Louws De tekening die terugdenkt. Een tekening doet ons al snel denken aan een spontane actie. Mogelijk een overblijfsel van het idee dat een tekening geen echt werk is. Maar een studie, een oefening, een spontaan gebaar. Charlotte rekt de tijd van het tekenen uit, krast de tijd in haar tekening. Knipt gaten in het verloop, plakt nieuwe tijd over oude tijd heen. Als een naald op een langspeelplaat las ik tekeningen, maar nu blijf ik haperen, de naald slaat over. Hier gebeurt iets met tijd wat ik niet kan traceren, er wordt mij tijd ontnomen, en aangeboden. Ik zie een hoeveelheid aan tijd, tijd van contemplatie, geen kloktijd maar een eigen tijd. Acht vellen papier hangen in een rek aan het plafond. Althans dat lijkt zo, maar het zijn geen acht vellen, het is ĂŠen vel, en het is geen vel. Het is meer een gebied zou ik zeggen, een zone. Het gebied wordt voor me opengesteld, maar tegelijkertijd mag ik er niet binnentreden. Ik word gedwongen er omheen te lopen, en bij momenten krijg ik doorzichten aangeboden. Ik denk spontaan aan kwetsbaarheid om de loshangende delen, maar ik moet mezelf corrigeren. Het gehele werk is van grote kracht, er heerst soevereiniteit. Zo snel vergissen we ons en verwarren we kwetsbaarheid en kracht met elkaar. Juist hier waar rafels hangen, wordt ik als kijker kwetsbaar. Ik word zelf de mogelijke destructieve kracht. Langzaam en voorzichtig denk ik om de tekening heen, stap voor stap. Mijn tijd vermengt zich met die van de tekening, en die van Charlotte. De tekening strekt zich uit in de ruimte, en trekt zich weer terug. Lijnen trekken paden, worden doorbroken, en overlapt. Deze tekening is een wezen. Ik denk terug aan een tekening. De tekening dacht terug. 19 Aan Charlotte.

Ruben Mols | HOST

Tekst Ruben Mols | HOST Door het gebruik van digitale apparatuur zoals smartphones omzeilen we de beperkingen van ons lichaam. De technologie stelt ons in staat altijd verbonden te zijn met elkaar en de wereld om ons heen. Alle denkbare informatie is toegankelijk en oproepbaar. Maar het inlijven met technologie is een wisselwerking: ik maak gebruik van mijn apparatuur maar mijn apparatuur maakt ook gebruik van mij. Er is een circuit ontstaan tussen mij en de apparaten die ik gebruik. Kan ik zover gaan te stellen dat deze tools een deel van mij zijn? Mijn praktijk wordt gedreven door een grote interesse naar de macht van technologie en de consequenties daarvan op het leven van het individu. Hoe staan we in contact met de wereld om ons heen? Hoe zijn de middelen waarmee we dat doen van invloed op onze begripsvorming? De bronnen die ik gebruik bij het ontwikkelen van mijn perspectieven: David Chalmers en Andy Clark met de these: The Extended Mind en Manfred Spitzer met zijn boek Digitale Demenz. Technologie is niet iets wat wij enkel gebruiken of consumeren maar iets dat met het gebruik ons en de manier waarop we handelen in de wereld actief vormt. Klik hier voor een boekje met het essay van Roel Nuraij over het werk van Ruben Mols. En hier voor een exerpt op de site van Witte Rook.

Johanna Talja | LOWERCASE Performance Serie, gecreĂŤerd voor de een virtuele ruimteCAESUUR

De sculpturen: https://www.facebook.com/100000271627009/vide os/3319420168077005/ Performance 1: https://www.facebook.com/100000271627009/vide os/3318556534830035/ Performance 2: https://www.facebook.com/100000271627009/vide os/3354903377862017/ en https://www.facebook.com/100000271627009/vide os/3355605207791834/ (part2) Performance 3: https://www.facebook.com/100000271627009/vide os/3391554947530193/ Performance 4: https://www.facebook.com/100000271627009/vide os/3429113980440956/ 28

Is iets digitaal helemaal anders dan iets wat je kan voelen en aanraken? Waar zijn de grenzen tussen echt en nep? Talja’s werk draait om het verkennen van filmtechnische en performatieve media en de relaties tussen het podium, de backstage, de performer en alles er tussen. In haar werk benadert Talja verschillende onderwerpen en ideeën met humor en zoekt ze naar een balans tussen de absurditeit en het rationele, nep en echt, door handgemaakte en tactiele sculpturale elementen te combineren met digitale, kunstmatige effecten. Ze richt zich op het verstoren van het ‘normale’ en het blootleggen van de alledaagse waanzin.

Lees hier het interview dat Jorieke Rottier met Johanna Talja had op Witte Rook. 29

Nele Brökelmann | June Yu | Katarina Petrovic [蒸汽船] Stoomboot

[蒸汽船] Stoomboot is het resultaat van een samenwerkingsonderzoek dat zich richt op nieuwe manieren van maken. [蒸汽船] Stoomboot nemen we als metafoor van één enkele technologie die wereldwijde verandering mogelijk maakte en daarmee op wereldschaal relaties veranderde door de wereld te herorganiseren. Een gedeelde interesse in ondersteunende structuren en hoe we die zouden kunnen creëren was en is ons uitgangspunt. We presenteren ons onderzoek als installatie, website en een partituur die samen met het publiek – ook tijdens een wandeling - wordt uitgevoerd. Klik hier voor meer [ Engelstalige ] inhoud. 30

[蒸汽船] Stoomboot | de wandeling

Karl Karlas | Niet te ver van je bed

Karl Karlas | tekst De expositiereeks waar ‘Ver van je bed’ onderdeel van uitmaakt biedt een beeldend perspectief op de rol van internet in de artistieke praktijk en bevraagt tegelijkertijd de waarde van offline tentoonstellingsplekken. Karlas dacht hierbij direct aan insta-gram. De instagramwereld laat mooie afbeeldingen zien en zonder ergens echt geweest te zijn kun je alles volgen. Maar heb je het wel echt gezien? En wat heb je dan precies gezien? Heb je het dan wel écht en als echt ervaren? Karlas reed (toen het weer mocht qua Covid) met de auto naar Frankrijk. Een camping aan de kust met een groot strand. Met het plastic wat ze daar vond maakte ze de miniatuur installaties voor ‘Niet zo ver van je bed’. Het werden als vanzelf zomerse taferelen. Door te spelen met schaal probeert Karlas je op het verkeerde been te zetten. Maar bij een tweede blik vind je al snel een ijkpunt. Het beeld wat gedeeld wordt op Instagram en websites zijn de foto’s van de installaties en alsof ze op deze manier in ruimteCAESUUR staan. Zo heeft Karlas van een poppenhuis haar eigen expositieruimte gemaakt. In ruimteCAESUUR kun je haar reis persoonlijk ‘all inclusive’ beleven. Jorieke Rottier interviewde Kark Karlas voor Witte Rook over onder andere dit werk.

Johan van Geluwe [ 1929 - 2020 ] ARS LONGA VITA BREVIS

Johan van Geluwe | tekst De Vlaamse kunstenaar Johan Van Geluwe is in januari van dit jaar op 90-jarige leeftijd overleden. Hij woonde in Waregem. De stad benoemde hem in 2010 tot ereburger. De ARTchitect behoorde tot een van de belangrijkste Belgische kunstenaars in de tweede helft van de vorige eeuw. De kunsthistoricus en tentoonstellingsmaker Harald Szeemann gaf hem in 2005 een centrale plaats in de tentoonstelling Visionair BelgiĂŤ in BOZAR|Brussel.

Zijn fictieve instituut The Museum of Museums vormde de rode draad in zijn werk. Daarvoor verzamelde en maakte hij mail-art, grafiek, installaties etc. Het omvangrijke - in zijn woning bijeengebrachte - oeuvre schonk hij aan het gemeentearchief van Waregem. Johan Van Geluwe had een speciale band met Middelburg. Hij vond het de meeste Vlaamse stad in Nederland. Diverse keren liet hij er de resultaten van zijn werk zien: in de Vleeshal, in GHL en in ruimteCAESUUR.

colofon | algemeen teamCAESUUR Willy van Houtum | Giel Louws Dani Ploeger | Hans Overvliet curator 2020 Jorieke Rottier [ for Witte Rook ] catalogus Hans Overvliet dank aan vrolijke aandeelhouders & vrienden van CAESUUR gemeente Middelburg | Familiefonds Hurgronje Kattendijke / Drucker Stichting | Frits Lensvelt Stichting kennispartner van het Metamorfose Lokaal | UCR voor gebruik fotoâ&#x20AC;&#x2122;s en/of teksten neem even contact met ons op caesuur@zeelandnet.nl

colofon | tentoonstellingen Kees de Valk | In Memoriam concept, uitvoering, tekst & foto’s Willy van Houtum & Hans Overvliet Charlotte Besuijen | From one to another, to you foto’s ©2020 Charlotte Besuijen | Hans Overvliet tekst ©2020 Giel Louws Ruben Mols | HOST foto’s ©2020 Ruben Mols | Hans Overvliet tekst ©2020 Ruben Mols essay ©2020 Roel Nuraij Johanna Talja | LOWERCASE foto’s & tekst ©2020 Johanna Talja Nele Brökelmann, June Yu, Katarina Petrovic [蒸汽船] Steamboat tekst ©2020 Nele Brökelman foto’s Giel Louws

statements ruimteCAESUUR & WITTE ROOK In het 25ste jaar van bestaan van ruimtecaesuur werken Witte Rook uit Breda en ruimtecaesuur in Middelburg in 2020 aan een jaarprogramma. Witte Rook en ruimteCAESUUR pogen in deze samenwerking een beeldend perspectief op de rol van internet in de artistieke praktijk te bieden en bevragen tegelijkertijd de waarde van offline tentoonstellingsplekken.

ruimtecAESUUr en de dingen Giel Louws ruimteCAESUUR is een ding, een tastbaar gegeven in Middelburg. Vier muren omsluiten de tentoonstellingsruimte, laten glazen gaten open voor de passant. De ruimte breidt zich uit achter de ruimte, boven de ruimte, in de mensen die er wonen, passeren, en in de tijd. Het fysieke aspect van dit geheel is onmiskenbaar, en essentieel. ruimteCAESUUR en haar tentoonstellingen zijn niet te ontkennen. Honderden spijkertjes doorboorden de muren, om evenzovele kunstwerken te dragen. Zelfs deze gaatjes zijn objecten, sinds Anish Kapoor zijn uitgehakte steen neerlegde in De Pont Tilburg. Je kunt een object weghalen, maar het spijkergaatje blijft bestaan. Tentoonstellingen leven voort in gedachten, concepten, zwerven over het internet. Alles echter afgeleid van fysieke voorwerpen, fysieke arbeid, een fysieke ruimte. Een tentoonstellingsruimte als spijkergat in de werkelijkheid. Objecten zijn misschien wel de beste remedie tegen het vergeten. In een tijd waarin objecten tot wegwerpartikelen zijn verworden, of totaal objectloos op een beeldscherm, dreigen we te vergeten. Het is een groot onderwerp aan tafel bij ruimteCAESUUR, een maatschappij zonder geheugen. Deze gesprekken belanden dan al snel in de politieke sferen, hoe de moderne geschiedenis gevormd wordt in een vacuĂźm van herinnering. 49

De expositieruimte is geladen met herinneringen en wat deze herinneringen betrouwbaar maakt, is het spoor van objecten dat deze herinneringen draagt en bevestigt. Deze plek is een plek van de dingen, dingen die dingen dragen, die als ze benoemd worden ons ontsnappen. Ik zou kunnen wijzen in de richting van schoonheid, betekenis, emotie, kennis, kunde. Ik zou deze lijst kunnen vervolgen met lelijkheid, falen, onkunde, machteloosheid. Kortom; het gaat ergens over. Ze vormen samen een fysiek geheugen, een soort serieus trucje om te onthouden. Zoals sommige geheugenkampioenen de decimalen van Pi onthouden door ze aan objecten te koppelen, zo kun je een grote herinnering maken van objecten die passeerden in ruimteCAESUUR. De dingen onthouden als protest schreef ik vannacht op een post-it briefje. Het klinkt erg Caesuur in mijn oren. Want om dingen te kunnen onthouden, moeten we dingen maken, blijven maken. Dingen zijn eerlijk, maar ook zo veelduidig. Het helpt ons herinneren dat de waarheid niet bestaat, dat onze waarheden veranderen, moeten veranderen. En als we omkijken zien we dat we zelf zijn veranderd, we hebben de objecten die dit bewijzen, deze objecten zijn zelf nauwelijks veranderd, maken ons dit helder als glas. Of het nu objecten zijn die we maakten, die we ons toe-eigenden, of die we ons herinneren, zij kunnen ons herinneren, zij kunnen ons stilzetten bij wie we 50

ons stilzetten bij wie we toen waren, en nu niet meer zijn. De objecten als extern geheugen, een soort toetsstenen om te controleren of we nog wel veranderen. Maar ook objecten van schoonheid en van troost.

& in 2020

ruimteCAESUUR | Lange Noordstraat 67 | NL-4331 CC Middelburg www.caesuur.nu | caesuur@zeelandnet.nl 52