büfokfanzin 2

büfokfanzin sayı 2

vw

BÜFOKFANZİN'in bu sayısının orijinal haline ve bir önceki sayıya bu QR kod ile ulaşabilirsiniz.

büfokfanzin

BAHAR 2017 SAYI: 2

BÜFOK Kimdir?

“Robert College Photography Club” olarak kurulan ve tarihi 1929’a kadar uzanan Boğaziçi Üniversitesi Fotoğrafçılık Kulübü (BÜFOK) bugünkü ismini 1972’de aldı.

Yaptığı çalışmalarla sesini ülkemizde sıkça duyurmuş Nuri Bilge Ceylan, Laleper Aytek, Orhan Cem Çetin, Ali Taşkıran gibi birçok fotoğraf sanatçısının da öğrencilik yıllarında üyesi olduğu BÜFOK ülkemizdeki ilk üniversite fotoğraf kulübü olması ile de fotoğraf çevrelerinde saygınlık kazandı.

BÜFOK dahilinde 1996’da çıkmaya başlayan Geniş Açı fotoğraf dergisi yayınlarını tüm ülke çapında yaparak geniş kitlelere ulaştı. Dergi, çıkardığı 50 sayısıyla ülkemizdeki fotoğraf dergiciliği boşluğunu başarıyla doldurdu.

İletişim Bilgileri: Boğaziçi Üniversitesi Güney Kampüs, 1. Erkek Yurdu Altı, Bebek/İstanbul bufokmail@gmail.com Facebook: https://www.facebook.com/ bufokpage/ https://www.facebook.com/groups/ bufokmail/ Instagram: @bufok Snapchat: @bufok1929

BÜFOK 2016-2017 Yönetim Kurulu Başkan: Muhammed Tzampaz Başkan Yardımcısı: Burak Okur Sayman: Bihter Bal Üyeler: Kerem Akarslan, Duygu Bedir, Betül Raylaz, Safa Can Medin, Yaren Aksel Boğaziçi Üniversitesi Matbaasında basılmıştır. Nisan 2017

1

Başlarken

Merhaba, Şu an BÜFOKFANZİN'in bir senelik molanın ardından çıkan ikinci sayısını okuyorsunuz. Bu fanzin, geçmişinde Geniş Açı ve Kare'yi çıkaran ve eski çizgisini yeniden yakalamak isteyen BÜFOK'un süreli yayınlarına devam etmek istemesinin bir göstergesi. Hedefimiz, her sayıda kendimizi biraz daha geliştirerek bu fanzini sürekli süreli yayın haline getirebilmek.

Bunun için sizlerin desteği çok önemli.

Unutmayın ki kapımız herkese açık.

birbirinden bağımsız konular oluşturdu. İlerleyen sayfalarda yansımadan İstanbul'a, Mapplethorpe'dan Koudelka'ya olabildiğince geniş bir perspektifte hazırlanmış ve bir yandan bilgilendirirken bir yandan ufuk genişletecek bir fotoğraf fanzini sizleri bekliyor.

Ayrıca bu fanzinin sizlere ulaşmasında büyük yardımları olan Olgun Dursun’a ve Boğaziçi Üniversitesi Matbaasına teşekkürler.

Bu sayıda bir tema belirlemeden uyumu sağlamaya çalıştık ve herkes fotoğraf sanatına farklı açılardan yaklaşarak

Bol fotoğraflı günler!

BÜFOK adına, Kerem Akarslan

İçindekiler: 3 • Siyah, Duygu Bedir 5 • Yansıyanı Yansıtmak, Burak Okur 9 • Kendin, Melike Müezzinoğlu 23 • Sürgün: Josef Koudelka, Kerem Akarslan 28 • Geçmişi Yok Etmek, Onur Ciddi 39 • Bakmak, Sevmek, Gitmek; Merve Gürel 42 • Fotoğrafta Erkek Bedeni: Robert Mapplethorpe, Cihangir Can 56 • ‘Her Hikaye Bir Şeyler Satmak Zorunda Değildir’, Şevval Akbaş 58 • İstanbul, Muhammed Tzampaz

2

Siyah Duygu Bedir

B

ir varmış, bir yokmuş. Evvel zaman içinde, kalbur saman içinde bir küçük kasvet varmış. Dertler film olmuş, sarılmış; renkler bir olmuş, kararmış. Siyahın gücü beyazı etkisi altına almış. Nam-ı değer umutsuz vaka; yine tüm çileyi, kederi içine toplamış.

Ya da ona bakanlar, yalnızca kendinin farkına varmış. Siyah düşündürmüş insanı, bir tutam soru işareti atmış. Aslında içinde mutluluk zerrecikleri saklıymış.

••• 1) Bakmak mı yoksa hissetmek midir fotoğraf?

2) Gördüğünü gösterebilmek mi meziyet, göstermek istediğini en başında görebilmek mi?

3) Fotoğrafın öznesini bulmak mı daha gerekli, gizli öznesi olmak mı?

••• Cevap anahtarı aşağıdadır.

Hayatta başarılar.

Duygu Bedir

3

4

Duygu Bedir

Yansıma ve Yansıtma Burak Okur

G

öz, baktığını aynı şekilde mi görür yoksa yansıyan kadarını mı algılar? Fotoğraf da resim gibi düşündüğünü çizme yetisi olarak algılanabilir. Bu açıdan düşününce baktığımı değil, yorumumu göstermeliyim fikri fotoğraf karesi üzerindeki baskınlığını ortaya çıkarıyor. Yansıma fotoğrafçılığı, fotoğrafçılığın yaratıcılığının konuştuğu ve hayal sınırlarınızı zorlayıp farklı

fikirlerinizi uygulamaya geçirebileceğiniz bir alan. Yansımalar, günlük hayatta gördüğümüz obje veya manzaraların aslında yansımalarının onu bir hayalete çeviren yapısının olmasının yanı sıra, bazen de normalde bakıldığında anlamlı kılınamayacak bir fotoğraf karesi üzerine yorumlama yapabilmemize olanak sağlıyor.

Yansıma fotoğrafçılığının birkaç alanına göz atmaya ne dersiniz?

Burak Okur

5

Su Yansıması Özellikle analog kullanıcıları, çift pozlama tekniğini çokça duymuşlardır.

Fakat ne derseniz çift pozlama, çekilmiş fotoğraf karesinin üzerine yeni bir fotoğraf çekerek fotoğrafları iç içe birleştirme

6

Burak Okur

tekniği olarak düşünülebilir. Aslında su yansımaları, çift pozlama kullanılarak yapılmış bir fotoğraf karesine en çok benzeyen fotoğrafçılık ürünlerinden bir tanesi.

Bu sayede fotoğrafın, alan derinliğini kazandığını görmemiz, göz yanılmasından başka bir şey değil. Gözün yanıldığı birçok noktada da yansıma iş başında.

Ayna Kullanımı Ayna kullanımı yansımanın yapıtaşlarını oluşturan bir teknik olmasının yanısıra, gördüğümüz şeylerin ilk başta ne olduğunu kavrayamamamız ya da bir Photoshop ürünü olduğunu düşündüğümüz şeylerin, bir fotoğraf makinesiyle aslında yapılabileceğini gösteriyor. Sadece üzerine kafa yorarak güzel fikirlerinizi hayata geçirebilirsiniz. Özellikle Photoshop’ta ayna üzerinde yansıma fotoğraf tekniğinin çokça kullanıldığı yüz birleştirme

teknolojisi, aynalar kullanılarak yapıldığında, fotoğrafı çeken kişi için ciddi bir emek ve mutluluk sebebi olabiliyor.

Deneme ve yanılmanın çokça karşınıza çıkacağı, hatta bir fotoğrafı en az 70-80 defa çekmek zorunda kalacağınız ama en sonunda buna değeceğini düşüneceğiniz bu fotoğraf uygulaması deklanşörüyle resim çizmek isteyenler için ayrı bir düşünce biçimi haline gelmiş bulunmakta. Unutmayın gördüğünüzü değil, yorumunuzu yansıtın!

Sizce hangisi ayna görüntüsü olabilir?

Burak Okur

7

Yansıtan Nesneler Üzerindeki Renk Kırılımları Renkler, gözümüzün gördüklerini anlamlandırması, onlardan keyif alması için birer araç görevi görür. Ağaçların yeşilliğinin keskinliğini tatmanız için bir hafta sonu Belgrad’da yürüyüş yapmanızla suyun mavisine bakıp şiirler yazabileceğiniz bir İstanbul boğaz manzarası

8

Burak Okur

zihinlerde farklı tatlar bırakabilir. Aslında bu tatların, mavinin değişik tonajlarını görmenin etki etmesinden kaynaklandığını anlamamız uzun sürmüyor. Bu tonlar da nesneler üzerindeki girinti ve çıkıntıların ışık alma açılarının oluşturduğu birer illüzyon ürünü olması, yansıma fotoğrafçılığının, renkler üzerindeki kırılmaları incelememiz için bize büyük bir fırsat veriyor.

Kendin!

Melike Müezzinoğlu

Ö

zellikle yaratıcı düşünce üretenlerin, doğaya ihtiyacı vardır. Doğa, bizi Dünya’nın enerjisine topraklar. Doğadaki ritimler aslında hepimizin vücudunda mevcuttur. Sadece son onyıllarda, adeta birer öksüz haline dönüşen insanın; annesi: koşulsuz kabullenmeyi ve öğretiyi mevcudiyettinde bulduğu yer, Doğa’dır.

Doğanın ritimlerini izlemek, bize kendimizle ilgili öğretiler sunar. İlkbaharda tepelerdeki karların erimesi ile coşan akarsu aslında, aşka gelmiş ve önüne kattığı herşeye bunu yayarak yolunda geçen

insandır. Bu heyecan; zamanı gelir, kuru bir yatağa dönüşebilir, ancak bilirsiniz ki, o taban, kestirilemese de tam ne zaman, tekrar dolacak ve kaynağındaki su -yani siz- belki de başka bir nehre katacaktır kendisini… İzledikçe sakinleşirsiniz, izledikçe yavaşlar, antroposen dönemin size dayattiği koşuşturma bu kabullenişte erir, hükmünü yitirir. Sevgidir artık sizin ulaştığınız…

Doğa sevgisi mi? Belki daha da ötesi…

Kendi yolculuğunuz, kendi doğumunuz…

Melike Müezzinoğlu

9

Opportunities don’t often come along.

So, when they do, you have to grab them.

-Audrey Hepburn

10

Melike Müezzinoğlu

Only people who understand trees are capable of protecting them.

-Peter Wohlleben

Melike MĂźezzinoÄ&#x;lu

11

When I let go of who I am. I become what I might be.

-Lao Tzu

12

Melike MĂźezzinoÄ&#x;lu

It is a frightening thought that man also has a shadow side to him, consisting not just of little weaknesses-and fobies, but of a positively demonic dynamism.

-C.G.Jung

Melike MĂźezzinoÄ&#x;lu

13

Now pausing, now scattering away as in fear, Go threading the soot-forest’s tangled darks Like herds of startled deer.

-Poems of Knightly Adventure

14

Melike Müezzinoğlu

What good are extra provisions if you can’t shed your leaves and have to spend the whole winter in mortal danger? So, get rid of the lot in a timely manner and move to dreamland!

-P.Wohlleben

Melike Müezzinoğlu

15

Desire and aspiration find their object without all this torture, as now, in a world plenty of water, simple thirst is considerable, satisfied almost unconsciously.

-D.H. Lawrence

16

Melike MĂźezzinoÄ&#x;lu

It’s in my roots It’s in my veins t’s in my blood -Adele Laurie Blue Adkins

Melike Müezzinoğlu

17

The cleanest way into the Universe is through forest wilderness.

18

-John Muir

Melike MĂźezzinoÄ&#x;lu

There is a love of wild nature in everybody.

- John Muir

Melike MĂźezzinoÄ&#x;lu

19

Art thou so fierce? Thou wilt not fright me so!!!!...

-Poems of Knightly Adventure

20

Melike MĂźezzinoÄ&#x;lu

One extends one’s limits only by exceeding them.

-M.Scott Peck

Melike Müezzinoğlu

21

What people call the surface is also a ceiling.

A mirror from above, watered silk from beneath.

-Philippe Diole

I arise and go now, for always night and day I hear lake water tapping with low sounds by the shore; While I stand on the roadway, or on the pavements grey, I hear it in the deep hearth’s core -William B. Yeats

22

Melike Müezzinoğlu

Sürgün: Josef Koudelka Kerem Akarslan

1

970’te üç aylık vizeyle ülkesinden ayrıldı ve geri dönmedi. Doğduğu köyün fırıncısı Bay Dycka, küçük Koudelka’ya film banyosu ve kontakt baskı öğretirken onun ileride bu denli iyi bir fotoğrafçı olacağını düşünmüş müdür bilinmez fakat ilk makinesini topladığı yaban çileklerini komşu köyde satarak alan o çocuk, ileriki yaşlarında fotoğraf sanatında tanınmış bir isim haline gelecekti.

Koudelka, hayatındaki dönüm noktalarından birini üniversite eğitimi için gittiği Prag’da yaşadı. Burada genç fotoğrafçıların çalışmalarını yakından inceleyen Çekoslovak fotoğrafçı Jiri Jenicek ile tanıştı ve 1961’de Prag’da onun teşvikiyle açtığı ilk sergisi sanat tarihçisi Anna Farova ile tanışmasını sağladı. Ayrıca bu dönem onun çingeneleri keşfetmeye ve fotoğraflamaya başladığı dönemdi. Koudelka bu ilgisini şöyle anlatıyor: Kerem Akarslan

23

“Beni çingeneleri fotoğraflamaya tam olarak neyin ittiğinden emin değilim, ama şunu biliyorum, bir kere başladıktan sonra –zaman zaman istesem de- bir daha durduramadım. Çingenelerin yerleşimlerinde fotoğraf çekmek her zaman kolay değildi.

Yine de her defasında müzik beni tekrar tekrar havaya soktu. Sanıyorum halk müziğine duyduğum ilgi fotoğraf çekmemde bana yardımcı oldu. Yerleşim bölgelerini ziyaret ettiğimde çingene şarkılarını kaydederdim çoğu zaman. Çingeneler usta psikologlardır; müziklerini sevdiysem başka şeylerini de sevmiş olabileceğimi anladılar. Çekoslovakya’dan ayrılana kadar onları fotoğraflamayı sürdürdüm.”1

Ağustos 1968’de ülkenin siyasi liberalleşme reformlarını durdurmak için Varşova Paktı üyelerinin Çekoslovakya’yı 1 Josef Koudelka: Retrospektif, Pera Müzesi, 2008, s.30.

24

Kerem Akarslan

işgali Koudelka’nın en önemli fotoğraflarından bazılarını çekmesini sağladı. İşgal fotoğrafları Farova sayesinde Magnum Photos’a kadar ulaştı ve anonim olarak birçok ülkede yayınlandı.

1990’da 20 yıllık sürgünün ardından ülkesini ziyaret etti, aynı yıl 1968 işgalindeki fotoğrafları Çekoslovakya’da ilk kez sergilenip yayınlandı.

50 mm’den daha büyük odak uzunluklu lens kullanmadı, çingene fotoğraflarının çoğunu ise 25mm’lik lensi ile çekti. Hayatında yalnızca bir kez 1971’de Magnum Photos için renkli fotoğraf çekti fakat bu ilk ve son denemesi oldu. Ayrıca sanatçının fotoğrafları 2008’de Türkiye’de ilk kez Pera Müzesi tarafından sergilendi.

Kerem Akarslan

25

26

Kerem Akarslan

Kerem Akarslan

27

‘Geçmişi Yok Etmek’ Onur Ciddi

A

nıt bir kolektif ve toplumsal hafıza unsurudur. Geçmişi ve geleceği içinde hapsetmek; yaşanılanı, yaşayana hatırlatmak amacıyla tarih boyunca gücü elinde barındıran unsurlar tarafından inşa edildi. Beton, tarihi içine hapsetti ve her gün, üzerlerine inşa edildiği şehirlerdeki insanlara karşı koyulamaz olarak bunu dikte etti. Fakat, bu karşılıklı bir etkileşimdi. Eğer, insan

28

Onur Ciddi

tarihsel düşünce yetisini kaybedecek olursa, bu beton yapı da insan üzerindeki etkisini yitirecekti. Geçmişi Yok Etmek, eski bir Doğu Bloğu ülkesinde bireysel hafızasını ve düşünme yetisini kaybetmiş, alzheimer hastası bir işçi ile inşaatında çalıştığı bir toplumsal anıt arasındaki yitip gitmiş ortak hafızaya, parçası olduğu toplum adına bir ağıttır.

Onur Ciddi

29

30

Onur Ciddi

Onur Ciddi

31

32

Onur Ciddi

Onur Ciddi

33

34

Onur Ciddi

Onur Ciddi

35

36

Onur Ciddi

Onur Ciddi

37

38

Onur Ciddi

Bakmak, Sevmek ve Gitmek Merve Gürel

1

D

ışarıda kışa nazaran güzel bir hava var. İnsan montsuz da dolaşabilir. Ama ben hastalığı yeni atlattım. Bir daha hasta olmaya da hiç niyetim yok.

Bu yüzden yememe içmeme çok dikkat edeceğim. Giyinmeme de. Neyse efendim. İnsanın böyle havalarda hiç çalışası, lüzumsuz işler yapası gelmiyor. Ben de başımdaki hafif ağrıya ve sokaklarda yankılanan seçim propagandasına karşın dışarıdan gelen karga seslerine uydum.

Karaköy’ün ara sokaklarından sıyrılırken bizim eski mahalleden Ahmet Abi ile rastlaştık. Şu sıralar portakal işine girmiş. Karı iyiymiş.

Ruhsatı da alırsa ondan iyisi olmazmış. “Ahmet Abi be. Şeyyyy... Sen de parol var mı? Başım ağrıyor da.”

Tabi Ahmet Abim çıkarıyor cebinden bir gripin. “O yoktur ama bu işini görür.”

Paketi çar çabuk yırtıp atıyorum ağzıma hapı. Ahmet Abinin sıktığı portakal suyuyla birlikte mideye indiriyorum. Sonra

garip geliyor bana, böyle güzel havada bir yere çakılı kalmak. Portakal suyunun parasını verip gripin kutusunun üstündeki kadına alıcı gözüyle bakıyorum. “Güzel kadın ama bana ne.”

Yokuş aşağı hızlı hızlı inerken canım dondurma istiyor.

Merve Gürel

39

2

B

u fotoğrafın hikayesini yazmak için defalarca teşebbüste bulundum. Lakin her biri birer hezimetten başka bir şey değil idi.

Düşünüyorum da bu fotoğrafa bir hikaye yazmak, fotoğrafin aşıladığı o toprak altı duygulara bir ihanet, bir ketten daha fazlası olamayacaktı. İşte tam da bu yüzden, bu fotoğrafın bir hikayesi yoktur sayın okurlar.

Not: Ben bu fotoğrafa her baktığımda usuma “Selvi Boylum Al Yazmalım” filmi gelir. Sevgi gelir. İyilik gelir. Dostluk gelir.

Emek gelir. Ve sizin aklınıza envaiçeşit şeyler gelir bunlardan dışarı. İşte bunlar hep bu fotoğrafın geçmişsiz varolmasındandır.

40

Merve Gürel

3

M

utsuz insanları oldum olası anlamamışımdır. Ne bileyim. Saat dokuz gibi uyanıp duşumu, makyajımı yaparım. Şöyle bir giyindikten sonra da ayfonumun ön tuşuna basarım, saat on iki. Eh bugün de çabuk hazırlandım. Sevgililerimden birine yazarım, “Hadi, birlikte kahvaltı yapalım.” İmla kurallarına bir türlü uymayı başaramam. Çoğu zaman de’yi mi’yi bitişik yazarım ama olsun, ziyanı yok. Köpeğimin tasmasını takmadan akşamüzeri için diğer sevgilimle randevulaşırım. Evden çıkmadan makyajımı tazeledim mi bir de benden mutlusu olmaz. Bilirsiniz, imla ile aram iyi değildir. Ama erkekleri ve köpekleri severim.

Merve Gürel

41

Fotoğrafta erkek bedeni

Robert Mapplethorpe (The Perfect Moment) Cihangir Can “Sanatçı ile yaşadığı zaman arasında her zaman çelişkili bir ilişki söz konusudur”(Lacan, J. 1992)*.

İ

yi bir fotoğrafı diğerlerinden ayıran nedir? Doğru kullanılmış ışık, diyafram, enstantane değerleri tek başına iyi bir fotoğraf çekmek için yeterli midir? Bu yazıyı yazmaya başlamadan önce bir fotoğrafı iyi yapan nedir? sorusunu sordum kendime. Kafamda çok sayıda fotoğrafçının fotoğrafları dolaşmaya başladı. Bu fotoğrafları diğerlerinden farklı kılan neydi? Diane Arbus’un, Saul Leiter’in, Robert Frank’ın ve Robert Mapplethorpe’nin fotoğrafları hangi açıdan benzeşiyordu? Bir fotoğrafın çekildiği tarihten yıllar sonra bile insanların belleklerinde “iyi fotoğraf” olarak yer

42

Cihangir Can

etmesi şüphesiz ki rastlantısal bir durum değildir. Tüm bu fotoğraflar, fotoğrafa yeni bir bakış açısı kazandırmışlardır ve tam bu noktada inkılapçı özellikler sergilemektedirler. Daha önce yapılmamış olanı yapmak, “klişe”nin dışına çıkabilmek tüm bu sanatçıların ortak özelliğidir ve bu durumdan ötürü zamana meydan okumaktadırlar. Bu bakış açısıyla yola çıkılınca Lacan’ı olumlamak çok da zor olmasa gerek. Yaşadığı zamanın kabuklarını kırabilmiş olmak, zamanın estetik anlayışının önüne geçebilmek Mapplethorpe ve nice diğer sanatçıyı belleklerimizde ölümsüz kılmıştır.

Robert Mapplethorpe fotoğraf tarihinde yer edinebilmiş, çektiği fotoğraflarla hem yaşadığı dönemde hem de günümüzde adından sıkça söz ettiren sıradışı(ya-

zım boyunca “sıradışı” kelimesini üzerine yüklenen bütün olumsuz anlamlarından ayrık bir şekilde kullanacağım) bir fotoğrafçıdır. “X Portfolio”(sadomazoşist fotoğraflar), “Y Portfolio”(falik çiçek fotoğrafları), ve “Z Portfolio”(çıplak siyahi erkek fotoğrafları) sanatçının en bilinen serileridir. Fotoğrafçı çoğunlukla çektiği nü erkek bedeni fotoğraflarıyla gündeme gelmiş, çağdaşları tarafından pornografik fotoğraflar çekmekle, sadomazoşist eğilimleri arttırmakla ve çocuk istismarını normalleştirmekle suçlanmıştır. Bu noktada Mapplethorpe’yi ve çektiği fotoğrafları daha iyi anlayabilmek için Nü sanata ve bu sanatın fotoğraftaki yansımalarına bakılması gerektiğini düşünüyorum.

Nü(Nude) Sanat- Estetik Mesafe ve Kadın Vücudunun Metalaştırılması: Bazı kaynaklar tarafından “Resim ve heykel sanatında çıplak kadın betisi” olarak tanımlanan nü sanat aslında bu tanımın ötesinde -bütün cinsel kimliklerle- çıplak insan vücudunun “Venüs Heykelciklerinden” günümüze kadar olan süreçte sanata yansımış halidir.

Antik Yunan ve Rönesans dönemlerinde yaygınlık kazanan sanat tarzı, daha çok kadın vücudu üzerinden şekillendirilmiştir. “Rönesans dönemi boyunca yumuşak, zarif, kusursuz vücut imgesi gitgide modern toplumun dominant kadın sembolü haline gelmiştir”1. Bu kusursuz kadın imgesi heteroseksist düzende kadının kişilik özelliklerinden sıyrılıp meta haline gelmesine neden olmuştur.

Kadın vücudunun nü sanatta meta-

laştırılması “estetik mesafe” kavramıyla da ilintilidir. Pozitif anlamda estetik mesafe sanatçının eseriyle arasına gerçeklik-taklit yönüyle koyduğu mesafedir.

Yani sanatçı kendi yaratımının gerçek olmadığını unutmamak için yaratımıyla duyguları arasına bir mesafe koyar. Fakat bu mesafe kadın vücudunun nü sanatta metalaştırılması bağlamında “klasik ve kalıplaşmış kadın paradigmaları ile kadını pasif, arzu objeleri haline getiren ve heteroseksist statükoyu sürdüren seksist beyanları pekiştirir”2.Sanatçı tarafından sadece resmedilmesi, fotoğrafı çekilmesi gibi anlamlarla düşünülen kadın objeleşir ve patriyarkal düzende kalıplaşmış kadın imgelerinin doğmasına yol açar.

Bu bağlamda Mapplethorpe’nin fotoğraflarına bakıldığı zaman, heteroseksist düzende erkek çıplaklığının kullanılması devrimci bir harekettir. Mapplethorpe klişeleştirilmiş kadın çıplaklığını kullanmak yerine yenilikçi erkek çıplaklığını kullanmıştır fotoğraflarında. Z Portfolio serisinde görülen fotoğraflar erkek çıplaklığının estetik bir biçimde işlenmesi yönüyle değer kazanır.

Kutsal Olan/Kutsal Olmayan Ayrışması Durkheim’in Kutsal Şeyler (Sacred Things) tanımı “Kutsal, ayrışmış olan (kutsanmış) ve değerinin düşürülmesi yasaklanmış olan her şeydir”3 şeklinde yapılabilir. Yani Durkheim’e göre kutsal olan her şey kutsal olmayanlardan(profane) ayrışmıştır ve bu kutsal şeylerin kutsal olmayanlar tarafından kirletilmesi yasaklanmıştır. Kutsal olan şeyleri ancak toplum kutsal yapar eğer birey Cihangir Can

43

kutsal olan şeye aykırı davranırsa toplum tarafından dışlanır. Bu durumun Mapplethorpe üzerinden okuması yapıldığı zaman Mapplethorpe’nin fotoğraflarının toplumun “kutsal şeyler” tanımına uymadığını gözlemleyebiliriz. “Mapplethorpe’nin fotoğrafları hem sağın hem solun kutsal sınırlarını ihlal eder”4. Toplumun kutsal addetmediği eşcinsel imgesini, erkek çıplaklığını, sadomazoşist imgeleri ve güç sahibi siyahi erkek sembollerini kullanması Mapplethorpe’nin şiddetli bir şekilde eleştirilmesine neden olmuştur.

Mapplethorpe fotoğraflarında bütün bu imgeleri kullanmıştır yani denilebilir ki toplum tarafından kutsal olmayan(profane) olarak kabul edilen bu imgeler onun fotoğraflarını şekillendirmiştir. Fakat onun fotoğraflarında tüm bunların ötesinde estetik kaygı vardır. Mapplethorpe “ikisi de başarılı yapıldığı sürece bir çiçeğin fotoğrafı ile mengeneye sıkıştırılmış, kanayan bir penisin fotoğrafı arasında bir fark olmadığını vurgulamıştır5. Onun bakış açısına göre estetik amaç güttüğü sürece kutsal olan ya da kutsal olmayan bir şey yapmak herhangi bir sorun teşkil etmiyordu.

Fotoğraflarındaki İmgelerEleştiriler ve “Man In Polyester Suit” Örneği: “Seks yaşamaya değer olan tek şeydir” sözleriyle Mapplethorpe, seksin onun yaşamındaki yerini açıkça ortaya koymuştur. Mapplethorpe’nin fotoğraflarına baktığımızda-gerek otoportrelerinde gerek diğer fotoğraflarında- kendi yaşamıyla ilişkili birçok ayrıntıya rastlamak mümkündür. “Mapplethorpe zevkin ve form’un

44

Cihangir Can

tanrısı olarak benimsendi”6. Hemen hemen her fotoğrafında ona zevk veren farklı imgelerin varlığından bahsetmek mümkündür. Fakat eşcinsel, sadomazoşist ve siyahi erkek çıplaklığı imgelerinin sıklıkla kullanıldığı fotoğraflarındaki tek gerçeklik bu imgelerin varlığı değildir.

Onun fotoğrafları inkılapçıdır, mücadelecidir. “Sınırları aşmak onun çalışmalarının ana amacıydı ve tabuları yıkmanın ona zevk verdiğinin farkındaydı”6. Mapplethorpe fotoğraflarının sadece eşcinsellikle ilişkilendirilmesinden rahatsızdı.

Kullandığı bu imgeler onun tek amacı değildi, o bunların ötesinde yenilikçiydi ve estetik kaygı güdüyordu.

Fotoğrafçının hafımızda en çok yer eden fotoğrafı -Man in Polyester Suitpornografik, metalaştırıcı, estetik amaç gütmekten yoksun ve teşhirci olmakla suçlandı. Söz konusu fotoğrafta siyahi bir erkeğin vücudunun torsosundan bacaklarına kadar olan bölümünü gösterir Mapplethorpe bakan kişiye. Takım elbise içinde fotoğrafı çekilmiş olan erkeğin penisi dışarıdadır ve fotoğraf tam bu noktada eleştirilerin hedefine oturur.

Fotoğraf, fotoğrafçının “The Perfect Moment” serisinde de yer almıştır ve bu seri içerisinde adından en çok söz ettiren fotoğraflardan biridir. Döneminde Amerika Birleşik Devletleri Senatosu üyesi Jesse Helms tarafından pornografik olmakla suçlanmış ve bu nedenden dolayı Helms hükümete “vatandaşın parasıyla pornografiye sponsor olan “National Endowment for Arts” için fon sağlamayı durdurma”4 çağrısında bulunmuştur. Bu ve bunun gibi eleştiriler fotoğrafa sanat yönünden bir eleştiri getirmek yerine onu “tutucu” geleneklere uymaması yönüyle eleştirmişlerdir. Benim açımdan fotoğraf

pornografik olmaktan uzaktır. Fotoğrafta salt bir çıplaklığın -ki salt çıplaklık olsaydı da beni rahatsız etmezdi- yanı sıra toplumsal bir eleştirinin varlığından söz edilebilir. Nü sanatta kadın vücudunun bu denli tekel olduğu bir toplumsal düzende erkek vücudunu fotoğrafa taşımış olmak bile başlı başına bir toplumsal eleştiridir.

Bunun yanında fotoğrafçının, fotoğraf için seçtiği modelin siyahi bir erkek olması rastlantısal gibi gözükmemektedir.

“Beyaz” iktidarıyla, batılı olmakla ilişkilendirebileceğimiz takım elbisenin içinde siyahi bir bireyin varlığı ve bu bireyin çıplaklığıyla bu iktidara meydan okuması bana göre Man in Polyester Suit’i farklı bir noktaya getirmiştir. Birey, takım elbisesinin dışında kalan penisiyle doğal olmayan, saygınlık-güç- sembolü haline getirilmiş olan takım elbisesinin içinden sıyrılır ve söz konusu iktidar tanımının ötesine geçer. Bu bölümün başında da belirttiğim gibi Mapplethorpe toplumun tabularını yerle bir etmeye yemin etmiştir adeta. Bu aykırılık onu hem farklı hem anlaşılması güç bir noktaya getirmiştir.

Sonuç: Mapplethorpe ve fotoğrafları uzun yıllar boyunca hem sağ hem sol tarafından eleştirilmiş, bu eleştirilerle kendini daha çok kanıtlamış ve fotoğraf tarihindeki yerini iyice sağlamlaştırmıştır. Çekildiği tarihten yaklaşık 40 yıl sonra, bana ve bir çok kişiye ilham verebilen bu fotoğraflar görsel ögelerin fotoğrafa matematiksel olarak yerleştirilmiş olmasından ibaret değildir. Bu fotoğraflar hem nü sanata getirdiği eleştilerle hem de heteroseksist düzenin kurallarını delen inkılapçı özellikleriyle ileride de daha bir çok kişiye

ilham olacak gibi görünmektedir.

Günümüzde dahi nü sanat, çıplaklık utanılması gerekilen, sapkın, gereksiz olarak yorumlanmaktadır. Türkiye’de gezdiğim sergilerde, fotoğraflarını takip ettiğim fotoğrafçıların arşivlerinde nü fotoğraflara rastlamıyor oluşum, rastlasam bile çıplaklık sadece kadın bedeninin “zevk metası” olarak yansıtılmasıyla yorumlanıyor olması belki de beni bu yazıyı yazmaya iten temel nedendir. Ben de Mapplethorpe’den aldığım ilhamla, amatör olarak da olsa ve hatta birazcık onu taklit ederek bu seriyi hazırlamaya karar verdim. Çektiğiniz her fotoğrafta o “kusursuz anı” yakalamanız dileğiyle…

KAYNAKÇA *-Lacan, Jacques. The Ethics of Psychoanalysis.

The Seminar of Jacques Lacan. Book VII. Edited

by Jacques-Alain Miller. Translated with notes by Dennis Porter. New York and London: WW Norton and Company, 1992.

1-Wells, L., 2003, Photography: A Critical Introduction, New York, NY: Routledge 2-Bey, S., Naked Bodies And Nasty Pictures: Decoding Sex Scripts in Preadolescence, Re-examining Normative Nudity through Art Education. Syracuse University. Studies In Art Education. Spring 2011.

Syf: 196-212.

3-Dillon, M., Introduction to Sociological Theory: Theorists, Concepts, and Their Applicability to the Twenty-First Century., Second Edition., 2014, John Wiley&Sons, Ltd. Syf: 108) 4-Aslanian, L.M., The Art and Politics Of Pleasure: Robert Mapplethorpe’s The Perfect Moment and the Culture Wars., 2006 5- Aslanian, L.M., The Art and Politics Of Pleasure: Robert Mapplethorpe’s The Perfect Moment and the Culture Wars., 2006 syf:8-9 6- Aslanian, L.M., The Art and Politics Of Pleasure: Robert Mapplethorpe’s The Perfect Moment and the Culture Wars., 2006 syf:10 Cihangir Can

45

Robert Mapplethorpe

46

Cihangir Can

Cihangir Can

Cihangir Can

47

48

Cihangir Can

Cihangir Can

49

50

Cihangir Can

Cihangir Can

51

52

Cihangir Can

Cihangir Can

53

54

Cihangir Can

Cihangir Can

55

56

Cihangir Can

Cihangir Can

57

58

59

‘Her hikaye bir şeyler satmak zorunda değildir.’ Şevval Akbaş

B

elki hayat akışında güzel bir anı ölümsüzleştirmek, belki de tek bir kareyle varoluşsal bir mücadele içinde ben buradayım diyebilmek...Fotoğraf, kimi zaman rengarenk bir dünyaya gözlerini açan bebeğin ağlayışı, kimi zamansa siyah beyaz soğuk bir ölümün sessizliğidir. Yaşamdan bir kesittir. Temelde bireysel bir anlama biçimi olsa da, bir insanın tüm dünyada yankılanan sesi olabilir. Tıpkı; içinde yaşamı ve ölümü, insanları ve insansızlığı, en keskin uçları birlikte barındıran ve hayatın en gerçek yansıması olan savaş fotoğrafları gibi.

Dünya üzerindeki insan elinden çıkma en acımasız kurgu olan savaşlar; gerisinde, herkesin gözlerini kapatıp olmamış gibi davrandığı fakat gösterilmesi gereken izler saklıyor. Anlatılan süslü hikayelerin ötesini, belki de hiçbir kalemin yazamayacağı bir çıplaklıkla gözler önüne

60

Şevval Akbaş

seren fotoğraf, yalnızca bencil bir kahraman olma tutkusunun ürünü olabilir mi? Çatışmanın bizzat içerisindeki savaşın aktörlerine ya da cephe gerisindeki sıradan insanların yaşamlarına, yani asıl gerçeğe tanık olmayı ve bu gerçeği değiştirme umudunu taşıyor savaş fotoğrafları. Bir şeyler satmak ya da acıları, mutsuzlukları pazarlamak için değil, kendi gerçekliğini bitirmek için varlar. Bir fotoğrafın tek başına dünyayı değiştirmesi büyük bir hayalden fazlası olmayabilir; fakat fotoğrafa asıl güç veren hiç kuşkusuz insanlarla olan etkileşimi.

Belki insanların vicdanlarına dokunması, belki de kabul edilemez olanı reddetme cesaretini ortaya çıkarması. *Savaş fotoğrafçısı James Nachtwey’den alıntılar yapılmıştır.

Şevval Akbaş

61

İstanbul* Berna Sena Civan’a teşekkürlerle, Muhammed Tzampaz

Kamyonlar kavun taşır ve ben Boyuna onu düşünürdüm,

Kamyonlar kavun taşır ve ben Boyuna onu düşünürdüm,

62

Muhammed Tzampaz

Niksar’da evimizdeyken Küçük bir serçe kadar hürdüm.

Sonra âlem değişiverdi

Muhammed Tzampaz

63

Ayrı su, ayrı hava, ayrı toprak.

64

Sonra âlem değişiverdi Muhammed Tzampaz

Ayrı su, ayrı hava, ayrı toprak.

Mevsimler ne çabuk geçiverdi Muhammed Tzampaz

65

Unutmak,

Unutmak,

66

Muhammed Tzampaz

Unutmak,

Anladım bu şehir başkadır Herkes beni aldattı gitti,

Muhammed Tzampaz

67

Anladım bu şehir başkadır Herkes beni aldattı gitti,

Yine kamyonlar kavun taşır Fakat içimde şarkı bitti.

-Cahit KÜLEBİ

68

Muhammed Tzampaz

büfokfanzin sayı 2

vw

BÜFOKFANZİN'in bu sayısının orijinal haline ve bir önceki sayıya bu QR kod ile ulaşabilirsiniz.

büfokfanzin

BAHAR 2017 SAYI: 2