BRUZZ - editie 1779 by bruzz.be

#1779

WEEKBLAD HEBDOMADAIRE WEEKLY EEN UITGAVE VAN VLAAMS-BRUSSELSE MEDIA VZW

FLAGEYPLEIN 18 PLACE FLAGEY

1050 ELSENE/IXELLES AFGIFTEKANTOOR ANTWERPEN X P303153

INTERVIEWS

A N A LY S E S

08 | 12 | 2021

TIPS

EXPLOSIE AAN DIEFSTALLEN REMT FIETSERS AF

ˇIK IK RIJD N I ET MEER IN BRUSSELˇ

+ BRUZZ CULTURE ANGÈLE NA ‘NONANTE-CINQ’ KOMT ZONNESCHIJN

BRUXELLES/AFRICAPITALES NGUIZANI MANSUELA FAIT PARLER LES GRANDS-PARENTS

MARY BEARD A MODERN CLASSICIST

BRUZZ IS DE MAX ALTHANS, DAT VINDEN WIJ. MAAR WAT VIND JIJ EIGENLIJK VAN BRUZZ?

BRUZZ belicht Brussel in al zijn facetten. We zetten onze schijnwerpers op de mooie en de minder mooie kanten van onze hoofdstad. Dat doen we via verschillende media en kanalen. BRUZZ is een website, een app, een radiozender, een magazine en een televisiezender. We zijn ook actief op verschillende sociale media, we maken podcasts en hebben een jongerenwebsite, BRUZZ Ket.

Vandaag vragen we graag jouw mening. Welke van onze media volg je? Ben je tevreden, wat vind je goed en wat minder goed? Wij stellen je mening erg op prijs. We verloten 50 draadloze oortjes-sets onder de deelnemers.

bruzz.be/enquete

L’enquête BRUZZ est également disponible en français. Our survey is also available in English.

Inhoud / Sommaire / Inside

Edito

EEN ERNSTIGE PLAAG Grootse plannen en goede bedoelingen worden soms doorkruist door kleine dingen. De Brusselaar aanzetten tot meer fietsen is zo’n plan. En er wordt ook meer gefietst, alleen blijkt ook dat steeds meer fietsen gestolen worden. Fietsorganisatie Pro Velo schat dat er vorig jaar zo’n 12.000 exemplaren werden ontvreemd, waaronder een groot aantal – vaak dure – elektrische fietsen. In dit magazine leest u hoe net dat een aantal Brusselaars tegenhoudt om nog langer te blijven fietsen. Alleen daarom al moet de plaag van de diefstallen ernstig worden genomen. Een eerste stap is al gezet: een nieuw actieplan van de Brusselse regering moet het risico op fietsdiefstal halveren tegen 2030. Maar dat alleen zal niet volstaan. Vandaag gaan de fietsendieven in 96 procent van de gevallen vrijuit. En dat is iets wat een gewest dat zich meer en meer profileert als fietsvriendelijk niet langer kan aanvaarden. Lees de reportage over het stijgende aantal fietsdiefstallen in Brussel op p. 20-23 NL

INTERVIEW

“Of ik zelf minister-president wil worden? 2024 is nog ver” Ahmed Laaouej, voorzitter van de Brusselse PS-federatie 8 IN MEMORIAM

“Hij was een vertegenwoordiger van het Brussel van de folklore met een grote F” Michaël Bellon neemt afscheid van Lange Jojo 26

UN GRAVE FLÉAU Les grands projets et les bonnes intentions sont parfois entravés par de petites choses. Encourager les Bruxellois à faire plus de vélo est un de ces projets. Et on fait de plus en plus de vélo, mais il semble aussi qu’il y ait de plus en plus de vélos volés. Pro Velo estime que l’année dernière, quelque 12 000 vélos ont été volés, dont un grand nombre de vélos électriques, souvent coûteux. Dans ce magazine, vous pourrez lire que c’est justement ce qui dissuade un certain nombre de Bruxellois de continuer à faire du vélo. Rien que pour cette raison, le fléau des vols doit être pris au sérieux. Une première étape a déjà été franchie : un nouveau plan d’action du gouvernement bruxellois doit désormais réduire de moitié le risque de vol de vélos d’ici à 2030. Mais cela ne suffira pas. Aujourd’hui, 96 % des voleurs de bicyclettes s’en sortent impunément. Et c’est quelque chose que la région ne peut plus accepter, surtout quand elle se positionne toujours plus en faveur des cyclistes. Lisez le reportage sur la hausse des vols de vélos en p. 20-23 FR

DE WEEK Zoom 4, In beeld 6, Bijgedachte 7, COVER STORY Aantal diefstallen van elektrische fietsen neemt fors toe 20, ANALYSE Hoe de Brusselse regering een kibbelkabinet werd 12, INTERVIEW Anne Barthès van de humanitaire hub 16, ONDERNEMEN Eerste nieuwe lambiekbrouwerij sinds een halve eeuw 19, Twee jonge Brusselaars lanceren eigen erwtenmelk 24, BIG CITY Waarom heeft de Kleine Ring de vorm van een vijfhoek? 27, COLUMN Nick Trachet 52

BRUZZ CULTURE “Zonder de pandemie was ik mijn angsten niet onder ogen gekomen” Angèle tussen euforie en tristesse 29 FR Nguizani Mansuela 34, EN Mary Beard 36, EN BruxellesVies Joëlle

Sambi 38, EN Naomi Gilon 39, NL Rimini Protokoll 40, FR Lyna 42, NL Dena Vahdani 44, NL Eat & Drink Achille 47, NL/FR/EN Select: film 48, NL/FR/EN Select: music, theatre & visual arts 50

MEER BRUZZ De coolste tracks van het moment, de chillste moods, de hotste jams. Van maandag tot donderdag op een zilveren schoteltje aangeboden door Gailor Kiaku op BRUZZ radio, en in een snikhete ICE!-lijst op Spotify gegoten, non-stop aangevuld met het nieuwste uit hiphop, r&b, soul, funk en pop. Hot as hell: BRUZZ ICE! Van maandag tot donderdag om 19u op BRUZZ radio (98.8FM) en op Spotify

A SERIOUS PLAGUE Grand plans and good intentions are sometimes thwarted by small things. Encouraging the people of Brussels to cycle more is one such plan. More and more people do indeed cycle, but it also seems that more and more bikes are stolen. Pro-Vélo estimates that last year some 12,000 bikes were stolen, including a large number of – often expensive – electric bikes. In this magazine you can read how exactly this is what keeps many Brussels inhabitants from cycling any longer. For this reason alone, the scourge of thefts must be taken seriously. A first step has already been taken: a new action plan from the Brussels government should now halve the risk of bicycle theft by 2030. But that alone will not suffice. Currently, bicycle thieves get away with it in 96 per cent of the cases. That is something a region which increasingly presents itself as bicycle-friendly can no longer accept. Read our article about the steep rise in bicycle thefts on p. 20-23 EN

KRISTOF PITTEURS, hoofdredacteur

MELD NIEUWS Zelf nieuws gespot? Jouw tip is altijd welkom via BRUZZ.be/meldnieuws Persberichten kunnen via redactie@bruzz.be 8 DECEMBER 2021

De week

GROOTSCHALIGE FRAUDE BIJ GEMEENTEDIENSTEN IN ANDERLECHT

Ambtenaren zouden duizenden documenten vervalst hebben Vorige week bracht het Brusselse parket een grootschalige fraude binnen de gemeente Anderlecht aan het licht. Minstens vier gemeentelijke ambtenaren zouden betrokken zijn bij de verkoop van valse documenten. Hoe de fraude zo lang onder de radar kon blijven, is onduidelijk. — KEVIN VAN DEN PANHUYZEN

BRUZZ | DE WEEK

Het onderzoek kwam in oktober dit jaar in een stroomversnelling en het parket identificeerde vier verdachten binnen de gemeentelijke administratie. Twee van hen bekenden al dat ze betrokken zijn bij de handel in 19bis-bijlagen, een document waarmee EU-onderdanen een verblijfskaart kunnen krijgen. De twee ambtenaren werden in verdenking gesteld van openbare omkoping, valsheid in geschrifte en gebruik ervan, en deelname aan een criminele organisatie. Ze zijn vrijgelaten onder voorwaarden. Volgens het parket zou de handel in 19bis-bijlagen al minstens drie jaar aan de gang zijn en zouden de betrokken

ambtenaren 1.200 tot 1.800 euro per vervalst document hebben ontvangen. Het zou gaan om minstens 1.900 documenten per jaar. Volgens het parket heeft elke persoon met een valse 19bis-bijlage – het zou om minstens 5.700 personen gaan – kunnen genieten van sociale rechten, zoals gezinshereniging, werkloosheidsuitkering en sociale uitkeringen. Jurist vreemdelingenrecht bij het Vlaamse Agentschap Integratie en Inburgering Filipe Van Huylenbroeck vindt dat wat kort door de bocht. “Op zich is 19bis een simpel werkgeversattest,” zegt hij. “Maar dankzij 19bis kan je wel een verblijfskaart krijgen en op die manier krijg je wel rechten.”

Woning onbewoonbaar na brand In de Korte L’Olivierstraat in Schaarbeek wordt zondagnacht een woning getroffen door een uitslaande dakbrand. De brandweer wordt om 00.50 uur opgetrommeld voor de brand. Niemand raakt gewond. De (enige) bewoonster van de woning is al buiten als de brandweer aankomt. Ze wordt opgevangen door buren. De oorzaak is nog niet bekend. 4

8 DECEMBER 2021

EU-burgers die hier langer dan drie maanden willen verblijven, moeten voldoen aan enkele voorwaarden om een verblijfskaart te krijgen. Zo moeten ze hun tewerkstelling kunnen bewijzen. Dat gebeurt meestal aan de hand van een arbeidscontract, maar het kan ook via de 19bis-bijlage, een document dat alleen bedoeld is voor EU-onderdanen en Zwitsers. Het gaat om een eenvoudig A4’tje waarop de werkgever onder meer het RSZ-nummer van de werknemer invult. Tenzij er ook identiteitsfraude werd gepleegd, werden de valse 19bis-bijlagen vermoedelijk alleen aan werkloze EU-onderdanen verkocht, om zo toch een

Tien ticketcontroleurs van de MIVB worden vrijdag ontslagen, omdat ze in de voorbije twee maanden het aantal controles artificieel hebben opgepompt. Dat deden ze door niet alleen de Mobib-kaarten van reizigers te controleren, maar ook hun eigen test-Mobib-kaart honderden keren te scannen.

verblijfskaart te krijgen. “Normaal beslist de Dienst Vreemdelingenzaken over wie hier verblijfsrecht krijgt, maar omdat het hier om eenvoudige aanvragen gaat, kan de gemeente hier ook zelf beslissen over de verblijfskaart.” Daarnaast is er ook sprake van handel in valse rijbewijzen. Daarbij zouden twee andere gemeentelijke ambtenaren betrokken zijn. Zij kenden rijbewijzen toe aan personen van buitenlandse afkomst, zonder dat zij een buitenlands rijbewijs hadden. Het gaat volgens het parket om minstens honderd rijbewijzen op een jaar tijd. De twee verdachten werden onder aanhoudingsbevel geplaatst. Hoe het mogelijk is dat minstens vier gemeentelijke ambtenaren zo lang handel konden drijven in vervalste documenten, is op dit moment nog onduidelijk. Binnen het schepencollege in Anderlecht wil niemand reageren. Burgemeester Fabrice Cumps (PS) werd

gevraagd om een reactie, maar houdt de lippen stijf op elkaar. Ook Brussels minister van Plaatselijke Besturen Bernard Clerfayt (Défi) wil niet reageren op de grootschalige fraude. “Het Gewest heeft hier niets mee te maken. Er bestaat zoiets als gemeentelijke autonomie,” zegt Clerfayts woordvoerder Pauline Lorbat. “Alleen als het over budgettaire zaken gaat, zoals de begroting, voert het Gewest controles uit.”

HALLUCINANTE BEDRAGEN Intussen blijft het ook behoorlijk stil aan de kant van de Anderlechtse oppositie. Geen politicus die nu al het ontslag van de burgemeester of bevoegde schepenen eist. “Zowel juridisch als intern lopen er nu procedures. Die moeten we hun gang laten gaan,” reageert MR-gemeenteraadslid en voormalig burgemeester Gaëtan Van Goidsenhoven.

Gaële Nicodème overleden De bekende vrijwilliger Gaële Nicodème overlijdt zaterdag op 45-jarige leeftijd door een dodelijke val thuis. Ze was heel actief bij verschillende organisaties en bood honderden vluchtelingen en migranten onderdak. Nicodème woonde vlak naast het Maximilliaanpark. “Haar deur stond altijd open,” zegt medevrijwilliger Nathalie Peetermans. “Ze wou geen mensen buiten laten slapen.”

Ambtenaren van de Anderlechtse gemeentediensten kenden onterecht rijbewijzen toe aan personen van buitenlandse afkomst. © PHOTONEWS

CARTOON

KIJK OP DE WEEK

“De gemeente Anderlecht kan de slechte reclame nu wel missen.” “Het is vroeg om nu al vragen te stellen over de politieke verantwoordelijkheid in deze affaire,”, zegt Van Goidsenhoven nog. Ook Gilles Verstraeten (N-VA) vindt het te vroeg om daarover te praten nu het gerechtelijke onderzoek nog loopt. “Maar daarna verdient het zeker een debat,” aldus het N-VA-gemeenteraadslid. Zijn interpellatie op de vorige gemeenteraad werd geweigerd, om het onderzoek niet in gevaar te brengen. Op 16 december volgt er wel een hoorzitting achter gesloten deuren. “Deze zaak roept twijfels op over het aanwervingsbeleid van de gemeente, over de mate waarin er binnen de administratie degelijke controles zijn,” reageert Verstraeten intussen. “Het gaat over hallucinante bedragen. Er moet een serieuze doorlichting komen van alle diensten, want ik vermoed dat er elders nog wel disfuncties aan het licht zouden komen.”

KIM

Zwemvijver in Neerpede

Om van te kotsen ... Niet in naam van de #vrijheid !!! CHRISTOPHE MAGDALIJNS, Brussels parlementslid voor Défi, tweet dit bij een foto van de betoging tegen de coronamaatregelen zondag, waar een spandoek wordt gedragen met een verwijzing naar de Jodenster

De ‘Middenvijver’ in het park van Neerpede wordt omgevormd tot een natuurlijke zwemvijver ter grootte van vier Olympische zwembaden, waarin Brusselaars vanaf 2024 ‘s zomers kunnen zwemmen. Dat laten minister Alain Maron (Ecolo) en het gemeentebestuur van Anderlecht weten op basis van een haalbaarheidsstudie. Het project wordt betaald door federaal Brusselfonds Beliris.

4.673

Aan de Vrije Universiteit Brussel (VUB) studeren dit academiejaar 4.673 buitenlandse studenten. Een toename van vier procent in vergelijking met het vorige academiejaar, toen waren het er 4.494. Onder de Europese studenten is de grootste groep afkomstig uit Nederland met 611 studenten. Buiten Europa is China koploper met 268 studenten. 8 DECEMBER 2021

I 5

In beeld

VURIG PROTEST NL/ De coronabetoging

van afgelopen zondag lokte 8.000 deelnemers. Onder hen ook een aantal brandweerlui die, uit onvrede tegen de voor hen verplichte vaccinatie, in hun werkkledij postvatten aan de kop van de mars. Dat is niet verboden, maar valt niet bij iedereen in goede aarde omdat het 6

8 DECEMBER 2021

MANIFESTATION ARDENTE uniform toch een bepaalde autoriteit uitstraalt. Maar volgens de vakbond VSOA moest zo’n brandweerlint vooraan rellen tussen politie en betogers vermijden. Wat helaas niet gelukt is, want ook nu weer raakten bij opstootjes 20 mensen gewond en werden er 23 mensen aangehouden.

FR/Dimanche passé,

8 000 personnes manifestaient contre les mesures covid. Parmi elles, quelques pompiers qui, opposés à l’obligation vaccinale, étaient en tête de cortège et portaient leur équipement. Même si ce n’est en soi pas interdit, certaines personnes n’apprécient

guère. Car qui dit uniforme, dit autorité. Mais selon le syndicat SLFP, ce cordon de pompiers avait pour but d’éviter les effarouchées entre police et manifestants. Un objectif qui n’a pas été atteint puisque 20 personnes ont été blessées et 23 personnes arrêtées.

FIERY PROTESTS EN/ The Covid-demon-

stration last Sunday attracted 8,000 participants. That included a number of firemen who, dissatisfied with their compulsory vaccination, took up position at the head of the march in their working clothes. This is not forbidden, but not everyone is happy with

Bijgedac

Bijgedach Bijgedachte

Vooruitgang Flou politique Kinderen Uber alles baas

BRUZZ | DE WEEK

“Toch loont het “Het is makkelijk om door te zetten, om van op de “Heelzelfs wat méér kinderen misschien achterbank om als burger alsop school eten dan enkel flexibiliteit en politicus” gezond. Voor hen is goedkope tarieven een lange zomervate vragen”

N AGAINST THE WALL

af, waarbij voor de niet freelancer zijn en al bescherming bepleit. “Je alle kan lasten de socialisten De inkorting van de zomervakantie is niet lusten voorzijn,” de baas – of verwijten dat ze socialist zegt hij.je die nu werkgever of alleen voor het lerennoemt. een goeie zaak. Zeker in platformbeheerder Wat je de socialisten – en bij uitbreiding de REDACTEURhele regeringgrootsteden is er ook een dimensie. REDACTEUR Die precarisering zie je sociale niet is enkel in de – dan weer wel kunt verwijten, Kinderen uit kansarme milieus BRAMVAN VANdat ze zo traag vervoerssector, ook bijvoorbeeld in dein de BRAM zijn. Zeven jaarmaar duurt het al, enontberen grote vakantie structuur, een veilige omgeving RENTERGHEM RENTERGHEM horeca. Zo mijn petekind in juli haar eerste pas nadat een rechter de deed Uber-chauffeurs gezonde voeding. wordt vakantiejob als serveerster in een vaak hippe pop-upba neemt zonder werk én had gezet, schoten ze “Het echt in neemthet hetnieuws nieuws vergeten,” professor in het bos.zegt Zij kreeg pas ‘sonderwijskunde morgens telefoon met op opde dekorrel korrel actie. de melding ofisze dan niet moest werken die dag Martin Valcke (UGent), “maar sommige Ook bij andere dossiers dealtraagheid – De en kilometerheffi dat was afhankelijk vanschool het weer. De hele hemeltergend. ng, deop kinderen krijgen alleen regelmatig maand hing aanIn een draadje en op het verbreding van de Ring rond Brussel, en gezond te zij eten. dezijden Verenigde Staten Redacteur einde had ze – gezien hondenweer – bij de bestemming van ervan de Heizelvlakte, de dehet spreekt men daarom van Summer Hunger. BRAM VANwoonden RENTERGHEM na niks verdiend. Terwijl wij vroeger bij regenwee Vroeger we aan de Koningsstraat, en als verfraaiing van het centrum, de extra fi etsSchoolbussen rijden er in de zomer dan ook Vanaf volgend schooljaar is ons land weer neemt nieuws op de korrel ookwoningen, met vingers zaten te draaien, maar daar we het na een nachtelijke braspartij geen zin meer paden, de uitbreiding van rond met onze eten.” een beetje verder gesplitst, en lopen ook de publieke voor werden vergoed. Voor inzetbaarhadden om de berg op te strompelen, namen we allestenminste de metro: kruipt vooruit, met deadlines Betere leerprestaties, een gezondere schoolvakanties niet meer gelijk. Tenminste, heid werdliggen toen nog betaald. een taxi.wie In vijftig procent van de gevallendie leidde ver in de toekomst of nog niet eens “Ik weet niet meer ik ben,” zegt Angèle voeding én meer oefenkansen in het Nederals Vlaanderen niet op de valreep meegaat in Een goede vriend bedeelt dan weer drukwerk dat in totdit frictie. Of hetHoewel ging angstaanjagend snel, of zijn. bepaald even verderop magazine. dat een lands – want ook dat mag niet vergeten het plan van de Franstalige onderwijsminister als zelfstandige. Enig er is maar één de chauffeur wasgeven, erg onbeleefd. En altijd wasDie er combinatie van traagheid en probleempje: flou ongemakkelijk gevoel moet is dat voor worden: heelmeer wat Brusselse kinderen spreken Caroline Désir (PS) om twee weken van de grote speler in burgers België die de prijzen al twinti argwaan de route,probleem. en of die wel zeker de zorgt politique ervoor dat heel wat het een popsterdie toch eerder over een beperkt buiten de schoolpoort nauwelijks een woord zomervakantie af te houden, en aan de jaar gelijk houdt, bij de minste kritiek de samenkortste was. Zo reed een chauffeur eens helemaal gewoon opgeven, en toegeven aan de neiging De Brusselse is mooi, toch nog altijd een beetje Nederlands. en begenadigde krokusvakantie te plakken. werking en hem verplicht dedoor, verkeerde kant uit. Toen wij daar om met een goed boekstopzet in de zetel te kruipen en met een tracker the girl nextherfsteen zangeres en iets van Redenen genoeg zo tijde ongeveer Minister Désir wil de hervorming – toch haar tekomen. lopen, zodat dus, ze te en allen wetenalle waar h zeiden, keerde hij terug naar de Beurs en daar gooide niet meerrond uit te vertolker van redelijke goeie nummers. experts zijn het hierover eens. grote politieke trofee – zelfs met een jaar uithangt. Tot om zover de te zelfstandigheid. ons uit En toch. Toch loont het door zetten, Moeitelooshij verleidt zijzijn ookauto. miljoenen fans houdt Vlaamse dan nog als Vlaanderen alsnog aan boord Freelance isde een Engels, dus hip woord, zoals Toen Uber in 2014 Brussel opdook, was er zelfs Wat misschien méér als burger dan als politiek wereldwijd,uitstellen waardoor zij haar dinginkan blijven ook termen als platform, dan ook weinig dat ons weerhield daar gretig tegen om België achterna te flexibiliklimt. politicus. Want wie hadFranstalig gedacht dat de deeleconomie, oproep doen. teit Parijs, enVolgens vrijheid goed klinken.op Maar in deisverkeerd gebruik vaneigenlijk te maken. Je wist op voorhand hoeveel Philippegaan? Van om te picknicken Voor politieke partijen is datweinig heel andere onderwijsdeskundigen het Er zijn redenen om van dat volgorde ondergraven ze het sociale je betalen moest, en dat minder Beursplein, enkele jaren een koek. Zij kunnen nietZoberoepen op altijd een pakhet een kwestie vanlater lef, tot om eindelijk diestelsel knop waar niet tezich doen. ziet de was Nieuw-Zeelandse we in België zocentrum voor en gevochten hebben en dantroeven met de en gewone Bovendien serviceen totaal autovrij hertekend zou bovenstaande dan istaxi. zo’n ideneens om te draaien, deze discussie, diewaar al w onderwijsdeskundige John Hattie was tweede grote trots op mogen zijn. een pak beter. Dat vonden wij niet alleen. Toen de titeitscrisisfactoren meteen een veel groter probleem. sinds de jaren 1970 loopt, definitief te die leerverlies veroorzaken: tv-kijken taxisector concurrentie aanklaagde, kon die Of wat te denken van deze christendemocraten die nog eens beslechten. en vakantie. Als die vakantie dan sector op weinig slapen, begrip rekenen. Een van de meest asielzoekers op straat ecologisten twee langelaten maanden aanhoudt, en door commentaren op onze sociale media die pleiten vermelde voor vervuilende gascentrales, wanhopige ouders ingevuld wordt met uren was: het maar weten.’ separatisten die ‘Je hetmoet communautaire in de schermtijd, valt wel te begrijpen waarom Maar het is niet niet vriendelijk bent, koelkast steken en liberalen dieomdat meer je surveilleerlingen in september bijna niks meer weten datNiet je geen recht sociale bescherming. lance willen? dat er voorhebt die op beslissingen van wat ze het jaar ervoor hebben geleerd. Omgekeerd is iets wat hip, gebruiksvriendelijk en geen goeie redenen kunnen zijn, maar het blijft DeenFranse Gemeenschap oog voor goedkoop is, niet noodzakelijk eerlijk. Dat geldt contra-intuïtief, voor de kiezer dus ergheeft een ander ook voor Uber. aspect: het ritme. Want niet verwarrend.nog alleen worden twee vakantie elders Volgens devoor taxisector, en ook de socialistische In Brussel moet men dieweken verwarring gepland, ook de koppeling met de katholieke minister-president Rudi Vervoort (PS) zeker niet onderdoen. Zo is Défi plots niet meer zit op die lijn, Uber gaat geen op neutraal platform dat vraag feestdagen de schop. kanen de behoeder vanisFranstaligen, maar van deDaardoor aanbod afstemt, maarals een werkgever, diezeven het tarief seculariteit,een blijft Ecolo muisstil het gaat van cadans aangehouden worden en deop regels chauffeurs uit hetZosysteem leiden? over een verbod onverdoofd slachten, weken les enbepaalt, twee weken vakantie. is het En wie had gedacht dat, toen Paul zet alservoor ze tevan veel ritten weigeren en hen nauwgezet Steinbrück van Pool is Cool zijn onder water pleiten liberalen dehet budgettaire probleem soms ergteugels korte derde heeftparkeerde, gelijk als hij controleert. postzegelVervoort naast Bozar datzich afvraagt welke te laten vieren en keert vader trimester inde hetzelfverklaarde oude systeem ook van gelopen de vooruitgang Uber nu eigenlijk inhoudt. Als het Tegenover dit ‘werkgeversgedrag’ staat dan ook effectief tot een zwemplek in de Brusselse van de zachte mobiliteit zich tegen het baan, want elk blok is in dit nieuwe systeem –leiden? nu andere taxibedrijven ook zo’n handige app een minimumloon, betaalde vakantie en een openlucht zou schrappen even van een rijstrook op het einde van Vlaams minister van Onderwijs Ben lang. om deeen lagere Datniet laatstehebben is vanaf–2024 feit, prijs en per strekkende de A12. pensioen, argumenteert Vervoort. Hij is daarin Weyts (N-VA) is deze week alvast het overleg Bianca Debaets (CD&V) vindt die kilometer dan gaat dat ten kos alleen. Alvast in Californië, hetwant Verenigd Koninkfantastisch nieuws voor gaat, de Brusselaars dieautomatisch de Op termijn is dat een groot probleem, met de Vlaamse Onderwijsraad begonnen. loskoppeling jammer “omdat die feestdagen íémand, en datalmaar is zelden de baas. Het is rijk, Spanje Nederland oordeelden rechters datop de van zomers betonnen pleinen heter hoe moet de kiezer nogen weten wie waarvoor Inmakkelijk die raad om is het vooral uitkijken naar de voor heel veel gezinnen wel nog iets vannaar op de Uber-chauffeurs recht hebben op een werknezien worden. Credits gaan óók deachterbank politiek, van de taxi om staat? positie van de vakbonden. Zullen die de kant betekenen”. En inderdaad, spiritualiteit flexibiliteit en Maar merscontract. de gemeente Anderlecht, de goedkope Brusselse tarieven regering te vragen. Net daarom beklemtoont Ahmed Laaouej kiezen van een nipte meerderheid moet een plaats hebben in in onze laten toch devoorlopig chauffeur nietde vergeten. Ook al i En zeker dat in is dit maar goed ook. Want alle en stilte Beliris. Maar waswe het er gekomen zonder (PS) in het interview magazine graag dat van leerkrachten die een lange vakantie samenleving, dat kan ook metprecarisering één hijvan soms onvriendelijk. tekent zichtegen ookmaar in een nieuwe tomeloze inzet Poolwat is Cool? Zijliever twijfelden hij mee ging betogen deBelgië loonnormwet, heeft om écht te kunnen uitblazen? Of kiezen feestdag – de pendeltocht tussen hemel en niet aan zichzelf, en dat loont. en dat hij in het taxidossier voluit een sociale

it, because the uniform to dedicate Belgium’s does radiate a certain biggest authority. According to mural to him, artists Koen ‘Eres’ the VSOA trade union, ofatthe Deweerdt theTracks”. line of fiSome remen the and Suarez carriages are Murals now onmust have front of the demonstraspecial display attoTrainThe fresco is thought. tion was supposed World in Schaarbeek. still in theInmaking, but prevent riots between order to prevent can onlookers already be viewed at police and demonstrafrom taking the objects Rogier. tors. Unfortunately, this failed once again withasthem, the woman in 20the people were injured photo glues them and 23 arrested. down. The exhibition was

kantie nefast”

aarde hoeft niet telkens met een hele vakantie geëerd worden. Het ook Lees meer overtehet Taxiplan opbetekent p. 8-9 dat al te lange lesperiodes ingekort worden, want net als ellenlange vakanties putten die Lees hetde interview met Ahmed Laaouej kinderen alleen maar uit. op p. 8-11.

ze de kant van het kind, dat zeker in Brussel gebaat is bij een modernere vakantieregeling? In Franstalig België kozen ze voor dat 22 SEPTEMBER 202 laatste. Benieuwd wat ze in Vlaanderen zullen doen. 8 DECEMBER 2021 I

Lees de analyse over de nieuwe schoolvakanties p. 18-21

Interview

AHMED LAAOUEJ, VOORZITTER BRUSSELSE PS-FEDERATIE

‘Rudi Vervoort zal zĳn termĳn uitdoen’ BRUZZ | INTERVIEW

Uber, onverdoofd slachten, hoofddoeken of de kilometerheffing: aan twistdossiers geen gebrek in de Brusselse regering. Verschillende vingers binnen de meerderheid wijzen naar één man: Ahmed Laaouej zou, als Brusselse PS-baas, stokken in de wielen van de regeringskoets steken en de rol van Rudi Vervoort ondermijnen. Tijd voor een gesprek met de man in de schaduw: “Of ik zelf minister-president wil worden? 2024 is nog ver.” — KRIS HENDRICKX EN STEVEN VAN GARSSE, FOTO’S SASKIA VANDERSTICHELE

et is maandagochtend als we na dagen aandringen eindelijk een interview losgepeuterd hebben met Ahmed Laaouej. Plaats van afspraak is de Exki aan De Brouckère. Van hieruit trekt Laaouej straks naar de nationale betoging, tegen de loonnormwet van de federale regering waar zijn eigen PS deel van uitmaakt. Het tekent de man die tegelijk fractievoorzitter is van de PS in de Kamer, voorzitter van de Brusselse PS-federatie én burgemeester van Koekelberg: luid en duidelijk blijven zeggen waar zijn partij voor staat, hij zal het altijd blijven doen, ook binnen de meerderheid. “Je kan de socialisten toch niet verwijten dat ze socialist zijn?”

Het Uber-dossier leidde tot een breuk binnen de Brusselse meerderheid. Daarnaast leek er ook 8

8 DECEMBER 2021

spanning tussen het kabinet van ministerpresident Rudi Vervoort en de PS-fractie. Die laatste viel een noodoplossing voor de Uber-chauffeurs aan, die door de eerste was rondgestuurd. AHMED LAAOUEJ: Zo is het niet gegaan. Donderdag heeft de regering vooruitgang gemaakt met het eigenlijke taxiplan (dat al jaren op zich laat wachten, red.) én was er een akkoord om naar een voorlopige oplossing te zoeken voor de Uber-chauffeurs. Vrijdag stuurde het kabinet van minister van Werk Bernard Clerfayt een voorstel van Uber door naar het kabinet van Rudi Vervoort met de vraag om het juridisch te laten analyseren. De advocaten hebben vastgesteld dat er op zijn minst een beperking in de tijd ontbrak in die tekst en het kabinet van Vervoort heeft het dan inderdaad met die opmerking naar de andere partijen gestuurd.

Ahmed Laaouej

En dat leidde tot een conflict tussen de PS-fractie en het kabinet van de minister-president. LAAOUEJ: (droog) Neen, de boodschap aan de verschillende fracties was dat er een akkoord was in de regering om de Uber-chauffeurs te helpen, maar ook dat er géén akkoord was over de tekst van Uber. Het zal daarna trouwens snel duidelijk worden dat die tekst juridisch geen steek houdt. Ik zie vooral dat sommigen zich vergaloppeerd hebben, onder druk van de oppositie. De enige partij die daarbij het hoofd koel probeerde houden was de PS. Alle berichten over onenigheid tussen de minister-president en de PS-fractie zijn gespin van partijen die er zich nu oncomfortabel bij voelen dat ze een voorstel van een multinational hebben gesteund.

Het blijft vreemd dat Rudi Vervoort die versie amper ontkende. LAAOUEJ: De rol van een minister-president is om boven het gewoel te staan.

LAAOUEJ: Helemaal niet. Hij staat sterk, omdat hij voor honderd procent het vertrouwen heeft van zijn partij. Hij is de baas van de regering, ik van de partij in Brussel. Elk zijn rol, elk in zijn eigen stijl. En nu werkt Rudi Vervoort aan een gedegen tijdelijke oplossing voor de Uber-chauffeurs, die past binnen het kader van het definitieve taxiplan dat eraan komt.

Kan het een oplossing zijn om de Uber-chauffeurs tijdelijke werkloosheidsuitkeringen toe te kennen? LAAOUEJ: De chauffeurs zouden zich tegen Uber moeten keren, want dat bedrijf is verantwoordelijk voor hun situatie. Uber wist dat er juridische procedures waren, de onderneming is al veroordeeld in het verleden, in België en in andere landen. Men zegt nu dat de politiek tweeduizend mensen werkloos laat, maar in werkelijkheid is het de afwezigheid van sociale rechten voor die mensen die die situatie veroorzaakt.

BRUZZ | INTERVIEW

De minister-president komt hier wel verzwakt uit.

Uber is hier al zeven jaar, sinds 2014. Het Gewest had toch al lang een duidelijk kader kunnen scheppen? Pascal Smet (One.brussels-Vooruit) deed een poging, maar Rudi Vervoort blokkeerde het plan. LAAOUEJ: Er lag nooit een evenwichtig voorstel op tafel. We vragen een echte sociale bescherming, je kan aan de socialisten niet verwijten dat ze socialist zijn. Je kan ook niet van vandaag op morgen oneerlijke concurrentie toelaten in de gereglementeerde taxisector. Als ik de taxi neem, hoor ik hoe bestuurders onder Uber lijden, hoe ze niet meer van hun beroep kunnen leven, hun hypotheek niet meer kunnen betalen ... Met het taxiplan ligt er nu wél een evenwichtig voorstel op tafel.

Is daar wel echt consensus over? We weten nog niet hoeveel licenties toegelaten zullen zijn, of ze overdraagbaar zullen zijn. LAAOUEJ: De grote krachtlijnen zijn er, maar er ontbreekt nog informatie, met name over het aantal chauffeurs dat met een LVC-statuut rijdt (onder de limousinewetgeving, red.). Maar om op daarnet terug te komen: ik betreur dat de adminis-

▼

49 jaar, geboren in Luik Opgegroeid in Beyne-Heusay bij Luik in een mijnwerkersgezin Studies rechten, specialisatie economisch en fiscaal recht 1993-2000: expert bij ministerie van Financiën woont sinds 2000 in het Brussels gewest Raadgever voor Elio Di Rupo en kabinetschef van Claude Eerdekens in de Franse Gemeenschapsregering Gecoöpteerd senator in 2010 2017: federaal PS-fractieleider in de Kamer Burgemeester van Koekelberg sinds 2018 Voorzitter van de Brusselse PS-federatie sinds 2019

8 DECEMBER 2021

I 9

▼

AHMED LAAOUEJ, VOORZITTER BRUSSELSE PS-FEDERATIE

tratie de voorbije jaren licenties is blijven toekennen. De chauffeurs zijn zo misleid. Maar de hoofdverantwoordelijke blijft Uber, dat de verschillende landen overal test. Dat is een echte strategie die als doel heeft om arbeidsrechten te verminderen. Als we daaraan toegeven voor de taxisector wordt het morgen de gezondheidszorg, het onderwijs, waarom niet de pers?

Binnen de meerderheid zegt men dat u het functioneren van de regering moeilijk maakt, dat u Rudi Vervoort dwingt op gemaakte afspraken terug te komen. LAAOUEJ: Dat is geroddel, een rookgordijn, zoals je

dat zo vaak ziet in de politiek. Op dinsdag is er een coördinatievergadering van de socialisten. Tussen dat moment en de ministerraad van donderdag kom ik bijna nooit meer tussenbeide, tenzij ik gebeld word.

Deze Brusselse regering wordt door erg veel conflicten geplaagd. Het onverdoofd slachten, de hoofddoek bij de MIVB, Smart Move, de taxi’s ... Hoe komt dat? LAAOUEJ: Vooral als er rechterlijke beslissingen BRUZZ | INTERVIEW

zijn omtrent zaken die niet in het regeerakkoord staan. Het is niet erg als er verschillende visies zijn. De vraag is vooral hoe je daarmee omgaat. In een regering heb je daar loyauteit voor nodig. En die is er niet als je uit de meerderheid een minister-president aanvalt en eist dat hij een knoop ontwart die al sinds de vorige legislatuur vastzit. Rudi Vervoort is de meest ervaren politicus rond de tafel, ook dat speelt hier misschien mee.

U bedoelt dat er nogal wat mensen zijn die nog nooit minister waren? LAAOUEJ: Voilà, dat is een feit (Alain Maron (Ecolo), Elke Van den Brandt (Groen), Nawal Ben Hamou (PS) en Barbara Trachte (Ecolo) bekleedden nooit eerder een ministerambt, red.). Sommigen pakken de zaken soms nogal ideologisch aan. Een groot deel van het werk van Rudi Vervoort is om de problemen tussen Alain Maron en Bernard Clerfayt op te lossen, of tussen Pascal Smet en Elke Van den Brandt.

Het onverdoofd slachten belooft ook weer druk op de regering te zetten, als het parlement zich er moet over buigen. Wat is de positie van de PS nu eigenlijk? LAAOUEJ: Het parlement buigt zich nu over die kwestie. Wij vinden het een hypocriet dossier. We praten nooit over het volproppen van ganzen, over de jacht, over de nieuwe stromen met geïmporteerd vlees die we zullen krijgen uit het buitenland. We vragen ons met andere woorden af wat er zich achter dat debat verschuilt.

De PS zal dus tegen een verbod stemmen. LAAOUEJ: We klagen de hypocrisie aan en voor de rest moet je kunnen naar het parlement doorverwijzen als er geen eensgezindheid is in de meerderheid. Binnen de PS is er debat 10

8 DECEMBER 2021

over, maar we hebben inderdaad wel een partijlijn. Veel partijen zijn hier trouwens over verdeeld.

Rudi Vervoort zei ook al met zoveel woorden dat hij het wat beu was en niet wist of hij nog opnieuw kandidaat wou zijn. LAAOUEJ: Welke politicus is het niet eens beu in deze crisis?

PS-kenner en professor Pascal Delwit (ULB) vindt dat Vervoorts onduidelijkheid zijn gezag ondermijnt. En hoe meer het erop lijkt dat hij stopt na deze legislatuur, hoe groter de kans dat een opvolger overneemt voor het einde van de legislatuur. LAAOUEJ: Ik wil daar duidelijk over zijn. De

Brusselse PS laat zich door niemand de wet dicteren! Rudi Vervoort is minister-president en zal zijn termijn uitdoen. Er is geen scenario om hem eerder te vervangen. En we gaan als socialisten samen de rollen bepalen voor 2024.

gezondheidscrisis en de economische gevolgen ervan beheren. Op het vlak van de werkgelegenheid (een bevoegdheid van Bernard Clerfayt, red.) verwacht ik toch wat meer resultaten.

Iets anders: een van de meningsverschillen deze legislatuur draait rond de kilometerheffing Smart Move. De PS staat op de rem, terwijl het wel in het regeerakkoord staat. LAAOUEJ: Ja, maar er staat ook dat er begeleidende sociale maatregelen moeten zijn. En daar heb ik de eerste lijn nog niet van gezien.

Er was een aanpassing van de tarieven om goedkopere auto’s te ontzien. LAAOUEJ: Dat noem ik geen sociale begeleidingsmaatregelen. Ik vond daar trouwens ook geen spoor van in de begroting. Zo’n begeleiding is duur. Los daarvan heb ik er niets tegen dat mensen die met een tank door de stad rijden meer moeten betalen. Verder moet je rekening houden met de bestaande belastingen. Er is al een kilometerheffing in de vorm van de brandstofaccijnzen.

Hebt u zelf ambities als minister-president? LAAOUEJ: Bij de PS bestaan er alleen collectieve ambities. 2024 is nog ver. Laten we eerst de

Brandstofaccijnzen hebben niets met een intelligente kilometerheffing te maken. Ze

onderscheiden niet tussen spits- en daluren, en brandstof is even duur in het centrum als op een landelijke weg. LAAOUEJ: Dat klopt. Maar de simulaties die via een lek verspreid werden over de ontwerptarieven hebben een deel van de bevolking wel bang gemaakt, waardoor het draagvlak gebrekkig is. Er bestaat zoiets als de pedagogie van de belasting. Een nieuwe belasting moet je uitleggen. Als je in de plaats angst veroorzaakt, maak je de regering onpopulair en zijn de burgers niet mee met de taks. Ik veroordeel dan ook streng de persoon die dat gelekt heeft.

Het klinkt alsof u de hete adem van de PTB/PVDA voelt in dit dossier. LAAOUEJ: (brede glimlach) Neen! Ik ben niet bang van de PTB. Ze kunnen geen enkele verwezenlijking voorleggen, ze dienen nergens voor, ze willen aan geen enkele regering deelnemen, het is een partij die haar kiezers bedriegt.

Maar ze haalt wel stemmen.

de volgende woensdag dromen over wat je allemaal gaat doen met je miljoenen. Maar ik kom even terug bij Smart Move. Het andere grote probleem is de verhouding met de andere gewesten. Die hebben net ingestemd met een herfinanciering van Brussel en nu voeren we eenzijdig een belasting in die hen treft zonder dat we een voorafgaand akkoord hebben? Dat vind ik niet normaal.

“Een groot deel van het werk van Rudi Vervoort is om de problemen tussen Alain Maron en Bernard Clerfayt op te lossen, of tussen Pascal Smet en Elke Van den Brandt”

LAAOUEJ: Ja, maar als mensen met grote noden zitten in de samenleving en iemand dromen komt verkopen, dan wil je daarin geloven. Dat is menselijk. Het is als lotto spelen op zondag en tot

“In een regering heb je loyauteit nodig. En die is er niet als je uit de meerderheid een minister-president aanvalt” AHMED LAAOUEJ Voorzitter Brusselse PS-federatie

« VERVOORT FINIRA SON MANDAT » Uber, l’abattage sans étourdissement, la question du voile ou le péage kilométrique : les dossiers épineux sont légion au gouvernement bruxellois. Plusieurs doigts de la majorité pointent dans la même direction : en tant que chef du PS de Bruxelles, Ahmed Laaouej mettrait des bâtons dans les roues du gouvernement et saperait l’autorité de Rudi Vervoort. Il est temps de parler à l’homme de l’ombre : « Si je veux devenir Ministre-Président ? 2024 est encore loin. » Le chef du PS bruxellois soutient inconditionnellement son MinistrePrésident. Et Rudi Vervoort ne quittera pas prématurément sa fonction afin de mettre en avant un successeur. Ahmed Laaouej aime les propos clairs, aussi lorsqu’il est en désaccord avec les plans de ses partenaires de coalition. Il semble par exemple peu apprécier le péage kilométrique intelligent, dans sa forme actuelle du moins. « Rudi passe beaucoup de temps à résoudre les problèmes entre ses ministres. » FR

“VERVOORT WILL SERVE OUT HIS TERM” Uber, slaughter without stunnning, headscarves or road pricing: there is no shortage of controversial dossiers in the Brussels government. Several fingers within the majority point to one man: Ahmed Laaouej, the boss of Brussels PS, is allegedly the one causing the government headaches and undermining the role of Rudi Vervoort. Time to talk to the man in the shadows: “Whether I want to become prime minister myself? 2024 is still a long way off.” The head of Brussels PS unconditionally supports his prime minister. Nor will Rudi Vervoort resign before the end of his term of office in order to appoint a successor. Ahmed Laaouej speaks his mind even when he disagrees with the plans of his majority partners. For example, he appears to be a cool lover of the Brussels plan for road pricing, at least in its current form. He also expects a bit more loyalty from the PS’s partners in government. “Much of Rudi’s time goes to solving problems between his ministers.” EN

Bij de PS geloven we in positieve maatregelen: de versterking van het mobiliteitsaanbod, vooral van het openbaar vervoer. Daarnaast moet je de fiets promoten, voetgangerszones aanleggen ...

U onderschat de inertie van een autobestuurder die zijn gewoontes heeft. Extra trams of metro’s halen die nog lang niet uit de wagen. LAAOUEJ: Dat is juist. Daarom hebben we het gratis openbaar vervoer voor jongeren voorgesteld. Zo ontwikkel je een cultuur van het openbaar vervoer. En het werkt, want er zijn tienduizend schoolabonnementen bijgekomen.

Tijdens de coronacrisis werd vaak gezegd dat Brussel niet genoeg leiderschap toonde. Zowel Rudi Vervoort als Alain Maron zou te onzichtbaar gebleven zijn. Het ontbrak aan politieke leiders met duidelijke en krachtige boodschappen, hoor je vaak. Akkoord? LAAOUEJ: Ik heb een mening over Alain Maron, de minister bevoegd voor Gezondheid. Maar ik ga hier niet doen wat hij wél doet: leden uit de eigen regering bekritiseren. Daarnaast stel ik vast dat zowat elke regering het moeilijk heeft, in binnenén buitenland.

8 DECEMBER 2021

I 11

Analyse

Het begon nochtans goed: niets dan lachende gezichten bij de voorstelling van de Brusselse regering.

CONFLICTEN TUSSEN EN BINNEN PARTIJEN ZIJN GEEN UITZONDERING MEER

B R U Z Z | A N A LY S E

Hoe de Brusselse regering een kibbelkabinet werd Hommeles over de A12 én over Uber. De Brusselse regering kraakte de afgelopen week in haar voegen. Niet voor het eerst, want ook onder meer rekeningrijden, onverdoofd slachten, Neo en de Josaphatsite veroorzaken onenigheid. Op de achtergrond spelen de gewijzigde machtsverhoudingen sinds 2019 en de blik op de volgende verkiezingen. — KRIS HENDRICKX, FOTO’S PHOTONEWS

taatssecretaris Pascal Smet (One. brussels-Vooruit) die plots in de media een project van zijn collega van Mobiliteit aanvalt. Minister-president Rudi Vervoort (PS) die een compromisvoorstel over de werkloze Uber-chauffeurs rondstuurt, maar dat afgeschoten ziet door zijn eigen parlementsfractie. Het was bepaald geen fraaie week voor de Brusselse meerderheid. De conflicten zijn geen uitzondering meer. Het afgelopen jaar bleek de Brusselse regering

8 DECEMBER 2021

ook al verdeeld over Smart Move (het Brusselse rekeningrijden), waar Rudi Vervoort al snel op de rem ging staan. Ook een verbod op onverdoofd slachten (met Défi als trekker en Ecolo en delen van de PS als tegengewicht) of het hoofddoekenverbod binnen de MIVB (met gelijkaardige spanningen als bij het slachten) toonden een verdeelde ploeg. En dan hadden we het nog niet over Neo, een PS-project dat Ecolo niet genegen is. Of de Josaphatsite, die de PS vooral wil volbouwen terwijl de groene

achterban die vooral ongerept wil houden. Het veelvoud aan conflicten staat in schril contrast met de vorige Brusselse regeringen, waar meningsverschillen eerder binnenskamers werden geregeld. Of beter nog: in het regeerakkoord. Want een van de problemen van de huidige ploeg is net dat het huidige akkoord niet altijd even duidelijk is. Over onverdoofd slachten wordt er bijvoorbeeld niet gerept, omdat al bij de regeringsonderhandelingen geen eensgezindheid bestond over het thema.

xxx

Staatssecretaris Pascal Smet is schijnbaar al langer ontevreden met zijn rol in de ploeg.

Elke Van den Brandt, minister van Mobiliteit, werd openlijk aangevallen door Pascal Smet in het A12-dossier.

“De laïcité, het terugdringen van de rol van religie in het openbare leven, lijkt een beetje de nieuwe speerpunt van Défi te zijn,” analyseert Caroline Sägesser (Crisp en ULB). “De verdediging van de Franstaligen lijkt helemaal naar de achtergrond verdwenen.”

UPPERCUT Dat er vandaag zoveel conflicten in de regering zijn, is enigszins onverwacht. “Bij het aantreden viel het net op dat er meer politieke coherentie is dan

vroeger,” merkt Sägesser. “Terwijl er in de Waalse regering met notoire tegenstanders PS en MR vuurwerk werd verwacht. Toch hoor je daar amper slaande deuren.” Die politieke coherentie lijkt een voordeel, maar is misschien wel een deel van het probleem. Ecolo en de PS hebben immers een kiespubliek dat deels overlapt en ze scoorden bij de vorige verkiezingen dan nog bijna even goed. Er woedt dan ook een strijd om het politieke marktleiderschap in Brussel. “Vergeet ook niet dat Ecolo na machtsdeelname in

Brussel meestal een flinke uppercut kreeg bij de verkiezingen,” zegt Sägesser. “De partij is daar getraumatiseerd door.” De kwestie van een overlappend kiespubliek speelt nog meer bij Groen en One.brussels-Vooruit, waar Pascal Smet zich vooral tot een middenklassenpubliek richt, met politieke standpunten die dicht bij die van Groen liggen. “Twintig jaar geleden was dat nog anders, toen had je nog een echte arbeidersklasse die op de Vlaamse socialisten stemde,” legt politicoloog Pascal Delwit (ULB) uit. 8 DECEMBER 2021

I 13

CONFLICTEN TUSSEN EN BINNEN PARTIJEN ZIJN GEEN UITZONDERING MEER

Die overlappende kiezersvijver is maar een van de kwesties die speelt bij het conflict over de A12. Er is de inhoud: Smet, die zichzelf de vader van het project van de stadsboulevard aan de A12 noemt, zegt nu dat de middelen beter elders kunnen besteed worden als er geen overstapparking komt. Elke Van den Brandt wijst net op de grote bestaande parkingcapaciteit aan de Heizel, dicht bij de A12.

DERDE VIOOL Op een dieper niveau is Pascal Smet al langer ontevreden over zijn rol in deze ploeg, waarin hij aan Nederlandstalige kant slechts derde viool is. Als staatssecretaris bevoegd voor Stedenbouw (en dus vergunningen, maar bijvoorbeeld niet stadsplanning) wil hij veel meer zijn stempel

B R U Z Z | A N A LY S E

“In de aanloop naar de volgende verkiezingen woeden veel parallelle gevechten en de onduidelijkheid rond de toekomst van Rudi Vervoort draagt daartoe bij” PASCAL DELWIT Politicoloog (ULB)

kunnen drukken op mobiliteits- en andere stadsprojecten. En hij wil ook een plek in de schijnwerpers. Alleen is dat als kleinste partij in de regering niet eenvoudig. Dat hij die projecten soms zelf nog heeft opgestart en ze nu aan Elke Van den Brandt moet laten, maakt het allemaal niet makkelijker. Het conflict rond de A12 bleek op het eerste gezicht los te staan van die luidere politieke donderslag deze week: eerst bleek de Brusselse meerderheid vooral verdeeld over een noodoplossing voor de Uber-chauffeurs. Partijen uit meerderheid én oppositie (Open VLD, One. brussels-Vooruit, N-VA, Groen, Défi, MR en CDH) wilden die ‘ordonnance sparadrap’ (pleisterordonnantie) steunen. Als klap op de vuurpijl leek er ook een breuklijn tussen de PS-fractie in het parlement, die het compromisvoorstel afschoot dat de eigen minister-president had rondgestuurd. Zo klonk het tenminste bij Ecolo. Politiek gespin of niet? Dat is niet altijd even duidelijk. De PS zelf ontkent alvast dat het voorstel in kwestie door Vervoort werd gesteund. Verwonderen mag dat niet helemaal: de pleisterordonnantie was immers een – bewerkte – tekst die gebaseerd was op een voorzet van het veroordeelde Uber zelf. Politicoloog Pascal Delwit ziet wel degelijk een link tussen het A12-dossier en de spanning rond Uber én binnen de PS. “Het zijn twee conflicten die ontstaan op een moment dat er geen echte scheidsrechter met autoriteit is in de Brusselse 14

regering. In de aanloop naar de volgende verkiezingen woeden veel parallelle gevechten in de regering en de onduidelijkheid rond de toekomst van Rudi Vervoort draagt daartoe bij. Veel mensen gaan ervan uit dat hij aan zijn laatste mandaat bezig is en in dat geval is het logisch om ruim voor die verkiezingen een opvolger te installeren, die zo zichtbaarheid krijgt.” Vervoort zelf is alvast niet helder over zijn eigen toekomst. “En elke dag dat die onduidelijkheid blijft duren, vermindert zijn gezag,” ziet Delwit. Bij de collega’s van BX1 zei de ministerpresident eind augustus nog dat hij niet wist of hij wel een nieuw mandaat ambieerde en klonk hij uitgeblust. Dit weekend verwees Vervoort in Le Soir voor meer duidelijkheid naar de herfst van 2023 – na de verkiezing van een nieuwe

8 DECEMBER 2021

PS-voorzitter voor de federatie. De timing toont meteen dat het gewicht van de PS-voorzitter in Brussel erg groot is. Dat was ook bij de voorgangers van huidig voorzitter Ahmed Laaouej al zo.

OLIFANT IN DE PORSELEINWINKEL Op de achtergrond zien waarnemers, onder meer binnen de meerderheid, de hand van diezelfde Ahmed Laaouej, die Vervoort regelmatig zou terugfluiten. “Een olifant in een porseleinwinkel,” klinkt het over de Brusselse PS-voorzitter. Verschillende regeringspartners hebben daarbij het gevoel dat een akkoord binnen de regering op elk

moment nog kan worden opgeblazen door Laaouej. Diezelfde Laaouej is meteen een van de namen die over de tongen gaan als volgende ministerpresident. “Hij heeft tenslotte naast een federaal ministerschap gegrepen,” ziet Delwit. Behalve Laaouej worden ook de namen van Caroline Désir en Philippe Close genoemd, al is het maar de vraag of die de comfortabele burgemeesterstroon wil ruilen voor de stoel van de minister-president. “De Stad is een echte staat binnen de staat,” zegt de politicoloog. “Dat betekent niet alleen dat je als Brussels burgemeester veel macht hebt. Mocht Close nu minister-president worden, zou dat ook flink wat weerstand kunnen oproepen in relatief grote gemeenten die het machtsblok van de Stad als storend ondervonden.” Laaouej zegt in een gesprek met onze redactie alvast dat er van een vervroegde vervanging van Vervoort geen sprake is. “Ik steun Rudi voor 100 procent en hij zal zijn mandaat uitdoen. Over wat daarna gebeurt, daarover zal de PS als collectief beslissen.” Maar terug naar het conflict in de Brusselse meerderheid. Voor Caroline Sägesser toont het hoe de Brusselse partijen zich mentaal al in de tweede helft van de legislatuur bevinden, met de verkiezingen aan de nochtans verre horizon. “Het is des te verwonderlijker als je bedenkt dat er één grote beleidsprioriteit is waar iedereen zich zou moeten achter scharen: de pandemie bedwingen.” Toch kan net die pandemie ook een deel van de spanningen verklaren. De voorbije maanden zijn Rudi Vervoort en Alain Maron achtereenvolgens onder vuur gekomen voor het beheer van de coronacrisis. De voortdurende druk en kritiek, met her en der ook venijnige steken onder leden van de meerderheid, maken een vlotte afhandeling van andere dossiers niet meteen makkelijker. “Ook binnen de partijen heeft de coronacrisis voor minder coördinatievergaderingen gezorgd,” zegt Delwit. “Ook dat kan een reden zijn waarom zaken uit de hand lopen.” De volgende weken zal de Brusselse ploeg wellicht opnieuw een eensgezinder gezicht tonen. Of die rust van lange duur zal zijn, dat is dan weer een andere vraag. Lees ook het interview met Ahmed Laaouej op p. 8-11

ZIZANIE AU SEIN DU GOUVERNEMENT BRUXELLOIS

HOW THE BRUSSELS GOVERNMENT BECAME A CABINET OF BICKERING

Qu’il s’agisse de l’A12 ou d’Uber, c’était la débandade au gouvernement bruxellois la semaine passée, et ce n’est pas une première. Le péage intelligent, l’abattage sans étourdissement, le projet NEO et le site Josaphat avaient déjà entraîné du grabuge. C’est que le jeu du pouvoir a

The A12 expressway and Uber made the Brussels government creak at the seams. Not for the first time, as issues such as road pricing, slaughter without stunning, Neo and the Josaphat site have also caused disagreement. Behind it all are the changes in the balance of power since 2019 and the pros-

changé depuis 2019 et l’approche des élections. Écolo et le PS se battent pour devenir leaders politiques à Bruxelles. La casquette de partenaire junior au gouvernement ne convient pas trop à Pascal Smet (One.brussels/Vooruit) et la chaise du Ministre-Président Rudi Vervoort (PS) vacille.

pect of the next elections. Ecolo and the PS are fighting for political leadership in Brussels. The idea of being the junior partner in the government does not suit Pascal Smet (One. brussels/Vooruit) very well. Meanwhile, Brussels Prime Minister Rudi Vervoort’s (PS) chair is starting to wobble.

En jij, wanneer kom jij? KERSTPARADE

PARKIN G GRATIS

UITZONDERLIJK

zaterdag

zondag

december

& MUCH MORE...

basilix.be MAG_CMYK_450DPI.indd 1

9/11/21 11:16

Zorgeloos wonen in een uniek en groen kader. C21 ATG STELT VOOR

WONINGEN IN DILBEEK Een oase van rust van 10 ha op een boogscheut van Brussel,

TIJDELIJKE

PROMOTIE

Luxueuze, ruime assistentiewoningen voorzien van alle comfort en privacy. Hoogwaardige zorg voor personen jonger dan 65 jaar

VRAAG NAAR ONZE VOORWAARDEN!

Huurgarantie voor investeerders of gratis zorg voor bewoners. Contacteer ons voor de voorwaarden.

Surf naar www.c21.be/wivina-assistentiewoning of contacteer ons voor een bezoek op 02 513 13 13

STEEDS MEER MENSEN VAN KLEIN KASTEELTJE KLOPPEN AAN BIJ HUMANITAIRE HUB

‘Dit is géén migratiecrisis’ Een crisis boven op een crisis. Zo noemt Anne Barthès, coördinator van de humanitaire hub, de schrijnende taferelen die zich momenteel afspelen aan het Klein Kasteeltje. Want boven op het tekort aan bedden in de winteropvang en het stijgende aantal niet-begeleide minderjarigen in de Brusselse straten, zit nu ook de asielopvang eivol. “Het geld is er nochtans.” — ELLEN DEBACKERE, FOTO IVAN PUT

BRUZZ | INTERVIEW

Anne Barthès (41) oogt vermoeid wanneer ze plaatsneemt voor ons interview. Ze is al sinds 5 uur ’s ochtends op de been om een actie voor te bereiden aan het Klein Kasteeltje, het aanmeldcentrum voor asielzoekers in Brussel. Al dagenlang staan daar zo’n honderd asielzoekers vruchteloos te wachten om zich aan te melden. Zij hebben allemaal het recht om een aanvraag in te dienen, maar de plaatsen zijn niet beschikbaar. Als coördinator van de humanitaire hub, een consortium van ngo’s dat een viertal jaar geleden het licht zag met als doel migranten op doorreis te ondersteunen, volgt ze de situatie al enkele weken nauw op. “Sinds een aantal weken komen steeds meer mensen van het Klein Kasteeltje bij de humanitaire hub aankloppen,” aldus Barthès. “Ze hebben geen kleren of onderdak en er verandert niets. De daklozenopvang van Samusocial zit vol en voor de rest hebben deze mensen nergens toegang toe.” Als pleister op

de zere wonde verdeelt een aantal organisaties, die deel uitmaken van de humanitaire hub, koffie, thee en koekjes onder de wachtenden. “We delen ook mutsen en dekens uit en verlenen medische hulp, maar deze situatie kan niet lang meer duren.”

Een oplossing voor de situatie van sans-papiers van wie de asielaanvraag werd geweigerd, of voor migranten op doorreis die geen asiel willen, is vaak ingewikkeld. Maar hier is de situatie in principe helder? ANNE BARTHÈS: Ja, deze mensen

hebben allemaal het recht om een aanvraag in te dienen en om opgevangen te worden. Dat laatste is een basisrecht van iedere asielzoeker in afwachting van de verwerking van de aanvraag. Enkel: de bedden zijn er niet. Dus springen wij als vrijwilligers – want we doen dit na en voor onze werkuren – in de bres voor de mensen die niet binnenraken. Zo is er een aparte rij voor kwetsbare groepen, zoals vrouwen, kinderen of

“Steeds meer mensen komen bij ons terecht, maar het is onze taak niet. België heeft de plicht hun vraag te beantwoorden” ANNE BARTHÈS Humanitaire hub 16

8 DECEMBER 2021

Anne Barthès van de humanitaire hub, die hulp biedt aan asielzoekers: “Deze situatie mag niet lang meer duren. En het is geen kwestie van geld.”

niet-begeleide minderjarigen. Vanochtend zagen we dat een aantal minderjarige jongens niet binnenraakten, en we hebben die toegang toch kunnen forceren. Steeds meer mensen komen bij ons terecht, maar het is onze taak niet. België heeft de plicht hun vraag te beantwoorden.

Waaraan ligt dat gebrek aan opvangplaatsen? BARTHÈS: Meerdere factoren spelen

een rol. Zo zijn er heel wat opvangplaatsen geschrapt om onderdak te geven aan Waalse slachtoffers van de overstromingen, en brachten ook de evacuaties uit Afghanistan een grotere instroom van asielzoekers op gang. De coronacrisis leidde dan weer tot uitval bij het personeel en vertraging in de verwerking van de dossiers. Daarbovenop was er onlangs nog een staking van het personeel van Fedasil en zien we dat bepaalde burgemeesters weigeren om een opvangcentrum in hun stad of gemeente te openen. Bovendien gaat het hier om een crisis boven op een crisis. Al weken

kaarten we het gebrek aan opvangplaatsen in de winteropvang aan. Erg veel mensen bevinden zich op straat, onder wie alsmaar meer niet-begeleide minderjarigen. De kassa is leeg, en de koude staat voor de deur.

Een opvangcrisis dus, en geen migratiecrisis? BARTHÈS: We moeten opletten met het woord migratiecrisis in de mond te nemen. Dit is géén migratiecrisis. We bevinden ons niet in 2015. Eerder is er sprake van een structureel probleem binnen Fedasil. En er is een gebrek aan politieke wil.

Wil de politiek dan geen oplossing? BARTHÈS: Zowel Fedasil, de humanitaire hub als veel andere organisaties trekken al maandenlang aan de alarmbel. Deze situatie komt verre van onverwacht. Er zijn meerdere oplossingen voorhanden, zoals hotelkamers openen. Maar het kabinet van staatssecretaris voor Asiel en Migratie Sammy Mahdi (CD&V) weigert. Het geld is er nochtans. Het is geen kwestie van geld.

xxx

De staatssecretaris zegt te vrezen voor een aanzuigeffect als hij asielzoekers in hotels zou laten opvangen. BARTHÈS: Dat is natuurlijk het meest eenvoudige antwoord, maar die doet de situatie geen recht aan. De mensen die in Europa belanden, hebben hun land niet verlaten

omdat ze dat wilden. Ze komen heus niet naar België om hier in een hotelkamer te worden opgevangen. Ze komen naar hier omdat ze bescherming nodig hebben.

Tegelijkertijd dreigen drie Brusselse burgemeesters verschillende

STAATSSECRETARIS VOOR ASIEL EN MIGRATIE SAMMY MAHDI:

‘We hebben veel partners nodig’ “In september en opnieuw in oktober trokken we al aan de alarmbel wegens de stijgende instroom en stokkende uitstroom door corona,” klinkt het op het kabinet van staatssecretaris voor Asiel en Migratie Sammy Mahdi (CD&V). “We openden zelf onlangs centra in

Lombardsijde, Oudergem, Geel en Lommel, goed voor 1.000 plaatsen. De 1.503 plaatsen die in mei 2021 op non-actief werden gezet door een dalend aantal asielaanvragen, werden inmiddels opnieuw geopend. Ook de noodopvang in Glons is inmiddels

klaar. Tussen nu en 1 januari worden nog nieuwe plaatsen geopend in Damme, Leopoldsburg, Jambes, Marcinelle, Sint-Jans-Molenbeek en Nonceveux. Maar om hier écht uit te raken, hebben we veel partners nodig. Zowel federaal als op het lokale niveau.”

BARTHÈS: Niet noodzakelijk. Aan het Noordstation zien wij vooral migranten die op doorreis zijn in ons land. Het gaat vaak om 23- tot 25-jarige jongens uit Soedan of Eritrea. Zij zijn niet geïnteresseerd in een asielaanvraag en hopen vooral om de oversteek naar Groot-Brittannië te kunnen maken. Het zijn bovendien niet de migranten die verantwoordelijk zijn voor het onveiligheidsgevoel daar. De Aarschotstraat staat historisch bekend om haar drugs en criminaliteit, al lang voor er sprake was van transitmigranten. Van de migranten op doorreis pleegt slechts een kleine minderheid criminele feiten. Ik weet overigens niet of het de buurtbewoners of de pendelaars zijn die van een stijgend onveiligheidsgevoel spreken, maar ik weet wel dat men de Noordwijk nieuw leven wil inblazen met allerlei complexen van appartementen of kantoren. Vluchtelingen en migranten zullen wellicht niet in dat beeld passen.

De drie burgemeesters vragen om de oprichting van een oriëntatieen onthaalcentrum voor de transitmigranten aan het Noordstation. BARTHÈS: Met de humanitaire hub pleiten we hier al jaren voor. Een oriëntatiecentrum waar we de mensen kunnen ontvangen zou al veel helpen. Nu is de hulp enorm

ad hoc. We hebben geen crisiscentrum, maar wel een punt nodig waar de mensen even tot rust kunnen komen. Opdat ze even kunnen nadenken over hun toekomstplannen en waarbij we hen kunnen ondersteunen in die projecten. Enkel zo kunnen we mensen in hun waardigheid laten.

Tot slot: de humanitaire hub werd opgericht met als doel migranten op doorreis te ondersteunen. Is jullie ‘doelpubliek’ veranderd als gevolg van de opeenvolgende crisissen? BARTHÈS: Ons publiek is een beetje veranderd sinds december door de beweging van sans-papiers die zich sterk begon te organiseren. Zij vonden ook beter de weg naar ons: als ze bij ons aankloppen, vragen wij niet of iemand al dan niet transitmigrant is. Wij verstrekken onvoorwaardelijk hulp. Maar daarnaast is een deel van de mensen die we vroeger als transitmigrant bestempelden, niet langer ‘in transit’. Ze hebben vaak geprobeerd hier weg te raken, maar ze slaagden er niet in. Doorgaans worstelen ze met veel gezondheidsproblemen en zijn ze eigenlijk tot de groep van de daklozen gaan behoren. Ze willen geen asiel aanvragen omdat ze er de fysieke, noch mentale kracht voor hebben. Dat zijn de mensen die ons het vaakst contacteren, maar we weten niet meer zo goed hoe we hen kunnen helpen, behalve met kleren. Ook voor hen zou zo’n oriëntatiecentrum welkom zijn.

‘CECI N’EST PAS UNE CRISE MIGRATOIRE’

“THIS IS NOT A MIGRATION CRISIS”

Une crise en plus d’une crise. Voilà comment Anne Barthès, coordinatrice du hub humanitaire, décrit les scènes poignantes au Petit Château. En plus du manque de lits à l’accueil d’hiver et le nombre croissant de mineurs non accompagnés dans les rues de Bruxelles, l’accueil des réfugiés est bondé. Selon Barthès, il n’est pas question d’une crise migratoire, mais plutôt d’une crise de l’accueil. « Nous ne sommes pas en 2015. Il y a un problème structurel au sein de Fedasil. Et il y a un manque de volonté politique. » Le hub humanitaire plaide pour «une solution digne », soit un centre d’orientation pour les migrants de transit.

A crisis on top of a crisis. This is how Anne Barthès, coordinator of the humanitarian hub, describes the harrowing scenes currently taking place at Klein Kasteeltje. On top of the shortage of beds in the winter shelters and the increasing number of unaccompanied minors in the streets, the asylum centres are also overcrowded. According to Barthès, there is no migration crisis, but rather a reception crisis. “This is not 2015. But there is a structural problem within Fedasil. And there is a lack of political will.” The humanitarian hub is advocating an orientation centre where migrants in transit can take a break.

BRUZZ | INTERVIEW

ingangen van het Noordstation te sluiten als de veiligheid er niet gegarandeerd kan worden. Is er een verband met de opvangcrisis aan het Klein Kasteeltje?

8 DECEMBER 2021

I 17

Welkom aan boord van Brussel

Kijk om je heen. Zie je Brussel veranderen? In het hart van dit prachtige project vind je de Haven van Brussel. Met haar oevers, nieuwe bruggen en kilometerslange wandel- en fietsroutes. Hier stroomt de tijd samen met de schepen. De Haven is het hart van een duurzamere stad. Ze houdt elke dag bijna 2 000 vrachtwagens van de weg en schept nieuwe banen. Ze verbindt alle wijken om haar heen. Wees dus welkom op onze kaaien. Het kloppende hart van Brussel.

Een kloppend hart in de stad

VOOR HET EERST IN EEN HALVE EEUW KOMT ER EEN NIEUWE LAMBIEKBROUWERIJ

De brouwerij in de Dansaertstraat werd omgebouwd tot een lambiekbrouwerij.

Brussels Beer Project brouwt nu ook lambiek Brussels Beer Project (BBP) brouwt vanaf deze maand lambiek in de Dansaertstraat. Het bouwde daarvoor zijn huidige brouwerij om tot een lambiekbrouwerij, die de eerste nieuwe lambiekbrouwerij in Brussel wordt in meer dan een halve eeuw. Gedurende vijftig jaar was brouwerij Cantillon, vlak bij station Brussel-Zuid, de enige geuzebrouwerij in Brussel. — MAX WYCKAERT

Eeuwenlang waren geuze en lambiek lokale specialiteiten in Brussel en de Zennevallei, maar de industriële pils verdrong na de Tweede Wereldoorlog het streekproduct. Meer dan een halve eeuw later lanceert BBP met het project ‘Dansaert’ opnieuw twee nieuwe lambiekbieren. De brouwers willen zo de cultuur van lambiek en wilde fermentaties opnieuw populair maken. De twee nieuwe bieren zijn te verkrijgen vanaf 9 december in de winkel in de Dansaertstraat. “Het gaat om een lambiek gerijpt in een Italiaanse grappafoeder. De tweede is een lambiek vermengd met cider van oude appel- en perenrassen van

de boomgaard van David De Vleeschauwer, uit de buurt van Poperinge,” vertelt Dimitri Van Roy van BBP. Lambiek is een bier van spontane gisting en een uniek streekproduct. Het brouwsel wordt ‘bevrucht’ met wilde gisten die enkel in de regio van de Zennevallei te vinden zijn. “Er is een basisrecept met bepaalde voorwaarden om het lambiek te mogen noemen. Een daarvan is dat de lambiek gebrouwen moet worden in de Zennevallei en dat het minimaal 30 procent ongemoute granen bevat,” legt Van Roy uit. “Na het brouwen wordt de lambiek

afgekoeld in een koelschip en zo opengesteld aan de buitenlucht en verschillende gisten en bacteriën. Dat heet ‘inoculeren’.”

EXPERIMENTEREN De mannen van BBP blijven trouw aan het traditionele brouwproces van lambiek, maar schuwen het experiment niet. “Wij hebben al champignons of most van druiven gebruikt in ons koelschip, maar evengoed kochten we vaten aan in Italië, die voordien gebruikt werden voor grappa. We proberen heel veel dingen en zullen nog veel verschillende dingen doen,” verklapt Van Roy.

Brussels Beer Project beschikt vandaag over twee koelschepen, waarvan een in de Dansaertstraat staat en de andere mobiel inzetbaar is. “Ons mobiel koelschip zouden we graag op leuke plekken zetten. Denk aan een bos of op een veld net buiten Brussel, waar de granen voor ons bier vandaan komen.” De link met de natuur blijkt een belangrijk aspect van het brouwen van lambiek. “Een brouwer heeft vandaag zoveel controle dat hij steeds hetzelfde bier kan brouwen, maar met lambiek laat je alles veel meer over aan de natuur. Je hebt nooit de volledige controle over het inoculatieproces en het gistingsproces op vaten. Elk vat zal daarom een beetje anders smaken.” De andere, zogenaamd ‘propere’ bieren uit het assortiment van Brussels Beer Project zullen voortaan gebrouwen worden in de nieuwe brouwerij aan de Biestebroekkaai in Anderlecht. Daar hoopt Van Roy binnen enkele weken te kunnen opstarten. Lambiekliefhebbers reppen zich best snel naar de Dansaertstraat, want de productie van de eerste nieuwe lambiek is beperkt tot tweeduizend liter. Per persoon biedt BBP maximaal twee flessen lambiek aan. 8 DECEMBER 2021

BRUZZ | ONDERNEMEN

I 19

Reportage

DIEFSTAL ELEKTRISCHE FIETSEN IN BRUSSEL NEEMT FORS TOE

‘Ik gebruik mĳn fiets niet meer in Brussel’ B R U Z Z | R E P O R TA G E

Het aantal diefstallen van elektrische fietsen in Brussel is meer dan verdubbeld in twee jaar tijd. Ook de diefstal van gewone fietsen blijft toenemen. Dat vormt voor veel Brusselaars een drempel om de fiets te gebruiken, terwijl het Gewest dat net meer wil aanmoedigen. “In Brussel ga ik te voet of met het openbaar vervoer, de kans dat mijn fiets gestolen wordt, is te groot.” — CHARLOTTE DEPREZ, FOTO’S BART DEWAELE

ngeveer anderhalve maand geleden werd de elektrische fiets van Astrid Van Eyndhoven gestolen. Ze had die vastgemaakt aan de fietsenstalling aan de metro Sint-Katelijne en ging in de buurt iets drinken. “Toen ik even later terugkwam, was alles weg. Er was zelfs geen spoor van een kapot slot. Dat was heel bevreemdend.” Ze diende meteen een klacht in bij de politie, maar kreeg tot nog toe geen nieuws over haar fiets. Ondertussen heeft Van Eyndhoven een nieuwe elektrische fiets. Haar vorige exemplaar was een leasefiets die automatisch verzekerd is. “De financiële schade was, behalve mijn duur slot, dus wel beperkt. Toch is het een heel gedoe geweest om een nieuwe fiets te vinden, terwijl ik die echt nodig heb. Dat is mijn vrijheid. Ik woon heel diep in Schaarbeek en zonder fiets betaal ik me blauw aan taxi’s of moet ik heel lang op het openbaar vervoer zitten.” Van Eyndhoven is niet de enige. In twee jaar tijd steeg het aantal diefstallen van elektrische fietsen van 142 in 2018 naar 293 in 2020, zo

8 DECEMBER 2021

leren cijfers van de federale politie. Dat is een stijging van 106 procent. Die stijging is beduidend groter dan in Vlaanderen (+68 procent) en Wallonië (+15 procent). Volgens Pieterjan Desmet, woordvoerder van Brussels minister van Mobiliteit Elke Van den Brandt (Groen), is die stijging voor een deel te verklaren door de toename van elektrische fietsen. “Vijf jaar geleden reden nog niet zoveel mensen met een elektrische fiets. Nu is dat wel het geval. Dat is een opkomende markt. Daarnaast kan de dief er meer aan verdienen. Het is een combinatie van oorzaken.” Het probleem van fietsdiefstallen is niet nieuw. Om de problematiek aan te pakken keurde de Brusselse regering in 2016 het actieplan tegen fietsdiefstal goed. Dat plan liep tot 2020 en bevatte verschillende acties en maatregelen om fietsdiefstal te bestrijden. Toch daalde het aantal fietsdiefstallen niet, integendeel. Tussen 2016 en 2020 steeg het aantal diefstallen met bijna 30 procent van 3.179 naar 4.118. In Vlaanderen en Wallonië is er de laatste jaren net een daling, respectievelijk met 41 en 16 procent.

Ook daar verklaart de toename van het aantal fietsers in Brussel de stijging ten dele, zegt Desmet. Sinds 2000 groeit het aantal fietsers in Brussel jaarlijks met 13 procent. “In 2020, mede door de coronacrisis, is het aantal fietsers zelfs met 64 procent gestegen in een jaar tijd. Zo’n toename zien we niet in Vlaanderen en Wallonië. Los daarvan is het echt een probleem dat we willen aanpakken.” Daarom werd het plan uit 2016 herwerkt tot een tweede actieplan tegen fietsdiefstal. Het plan werd in september dit jaar goedgekeurd en loopt tot 2025.

AFSCHRIKKEND EFFECT Het actieplan tegen fietsdiefstal kadert in het gewestelijke mobiliteitsplan Good Move. Met het Good Move-plan wil het Brussels Gewest het aantal fietsverplaatsingen tegen 2030 verdrievoudigen. Minder fietsdiefstallen zijn daarbij een belangrijk punt, want net die diefstallen vormen voor veel Brusselaars een struikelblok. De belangenvereniging Gracq, die zich het lot van fietsers in Waalse en Brusselse gemeenten

B R U Z Z | R E P O R TA G E

xxxx

“Ik heb hetzelfde model gekocht, maar met een minder sterke batterij. Ik wil vermijden dat mijn nieuwe fiets gestolen wordt” RIKKERT SCHOOFS Slachtoffer fietsdiefstal

heb hetzelfde model opnieuw gekocht, maar met een minder sterke batterij. Ik wil vermijden dat mijn nieuwe fiets ook gestolen wordt.” Ook Astrid Van Eyndhoven is extra voorzichtig geworden. Ze heeft een nieuwe elektrische fiets, maar wil die niet meer overal stallen. “Ik heb een abonnement genomen op de bewaakte parking aan de beurs. Voor mijn fiets gestolen werd, had ik er nooit aan gedacht om dat te doen, maar het voelt een pak veiliger.” De fietsparking Beurs is een van de drie grote fietsparkings die openden in 2019. De cycloparkings Beurs, De Brouckère en Coovi bieden samen plaats voor meer dan duizend fietsen. Toch kennen heel wat Brusselaars ze niet. Dat is niet verrassend, volgens woordvoerder Desmet. “De parkings bestaan nog niet zo lang en op het moment dat ze er kwamen, waren er nog werken bezig in de nabijheid ervan. Daarnaast speelde de coronacrisis een rol, want een van onze plannen om de bekendheid te vergroten, is om de abonnementskosten te koppelen aan culturele evenementen. ▼

aantrekt, evalueerde het fietsbeleid in 2017. Daaruit bleek dat 62 procent van de ondervraagden vindt dat ze de fiets niet vlot op een veilige manier in Brussel kunnen stallen. Dat gebrek aan plaatsen om de fiets te stallen is voor 74 procent van de Brusselaars die niet fietsen een drempel om te gaan fietsen. Bovendien zou volgens Brussel Mobiliteit een op de drie fietsdiefstalslachtoffers daarna niet meer fietsen. Ook Rikkert Schoofs gebruikt zijn elektrische fiets niet meer in Brussel, omdat zijn vorige afgelopen zomer gestolen werd. “Ik gebruik de fiets vooral om naar mijn werk te gaan of als ik buiten Brussel moet zijn. In Brussel gebruik ik die liever niet, want de kans op diefstal of vandalisme is groot. Dan ga ik te voet of met het openbaar vervoer, wat eigenlijk schandalig is.” Schoofs had zijn speedpedelec verzekerd en kreeg het aankoopbedrag van bijna 6.000 euro terugbetaald, maar daarmee kon hij niet dezelfde fiets kopen. “De prijs is ondertussen gestegen. Ik

8 DECEMBER 2021

I 21

▼

DIEFSTAL ELEKTRISCHE FIETSEN IN BRUSSEL NEEMT FORS TOE

Dat was tot nog toe nog niet mogelijk, omdat er zo goed als geen evenementen werden georganiseerd.” De fietsparkings dienen volgens Desmet dan ook vooral om extra parkeerplaatsen te kunnen aanbieden bij grote evenementen, zoals Winterpret. Niet alleen moet de bekendheid rond die grote fietsparkings vergroten, er moeten volgens het plan ook meer plaatsen komen. Dan zal gebeuren door er meer te bouwen, maar ook in bestaande gebouwen zal in ruimtes voorzien worden. “We zullen het aantal buurtparkings en fietsboxen met vaste plaatsen verder uitbouwen, omdat we merken dat dat goede oplossingen zijn voor Brusselaars die hun fiets niet thuis kunnen plaatsen. Daarnaast willen we in de toekomst meer inzetten op flexibele plaatsen.” Volgens Desmet is Brussel Mobiliteit daar nu volop mee bezig.

FIETSREGISTRATIE

B R U Z Z | R E P O R TA G E

Ook preventie blijft een belangrijk punt. Dat kan onder meer door het mybike.brussels-platform meer te promoten. Op dat platform kan iedereen zijn fiets registreren. Wie dat doet, kan een sticker met een uniek identificatienummer en QR-code bestellen om op de fiets te kleven. Dat maakt het voor de politie makkelijker om een teruggevonden fiets bij de eigenaar te brengen. Ook zou het een afschrikkend effect kunnen hebben, omdat potentiële kopers kunnen nagaan of de fiets als gestolen werd opgegeven. Brussel Mobiliteit lanceerde het platform in maart 2019, maar bij veel Brusselaars is het nog onbekend. Uit een telling van het Fietsobservatorium 2020 blijkt dat slechts vijf procent van alle waargenomen fietsen een mybike.brussels-sticker had. “Dat initiatief moet zeker bekender worden en we zullen daar meer op inzetten,” zegt Desmet. “We zijn campagnes op poten aan het zetten, onder meer via stickers op fietsenstallingen met een referentie naar mybike.brussels.” De teruggevonden fietsen moeten volgens het actieplan ook meer op sociale media geplaatst worden, in samenwerking met de politiezones. Momenteel bestaat de Facebookpagina Veloflic Polbru al, een initiatief van Tijl De Groot, Hoofd Cyber van de politiezone Brussel Hoofdstad Elsene. Wanneer de politie niet weet wie de eigenaar van een teruggevonden fiets is, post ze een foto op de Facebookpagina. “De pagina wordt beheerd door onze politiezone, maar we werken wel samen met de andere zones om ook die fietsen te publiceren,” legt De Groot uit. De Facebookpagina is slechts een onderdeel van Veloflic. “Dat is een soort taskforce tegen fietsdiefstallen, waarbij we ook onderzoek doen en andere projecten op poten zetten,” legt De Groot uit. Zo begon de politiezone in mei dit jaar met een lokfietsproject. Het idee van lokfietsen – dat ook in het actieplan tegen fietsdiefstallen van Mobiliteit Brussel staat – bestaat al langer. Lokfietsen hebben een ingebouwd gps-systeem. Als er

8 DECEMBER 2021

sprake is van diefstal, vindt de politie zo heel gemakkelijke de dader terug. In 2016 zetten de politiezones Monty en Marlow een project op poten, maar dat werd op verzoek van het Brussels parket stopgezet.

GPS-TRACKER

“Ik heb een abonnement genomen op de bewaakte parking aan de Beurs. Dat voelt een pak veiliger” ASTRID VAN EYNDHOVEN Slachtoffer fietsdiefstal

In samenspraak met het parket werden op de lokfietsen van de politiezone Brussel Hoofdstad Elsene geen gps-trackers aangebracht en houdt de politie de fietsen live in het oog. “Eerst bekijken we welke zones gevoelig zijn voor fietsdiefstallen,” legt De Groot uit. “Daarna plaatsen we een van onze drie lokfietsen op die plaatsen en observeren onze agenten ter plaatse. Ondertussen hebben we zo’n twintigtal acties uitgevoerd en konden we een tiental intercepties doen.” Het proefproject werd geëvalueerd en wordt in de lente hervat. De Groot hoopt dat het tegen dan wel mogelijk is om een gps-tracker te

VOLS DE VÉLOS ÉLECTRIQUES EN HAUSSE En deux ans, le nombre de vols de vélos électriques a doublé à Bruxelles. Un vélo électrique coûte facilement plusieurs milliers d’euros. Heureusement, beaucoup de propriétaires sont assurés. Mais la hausse des vols décourage les Bruxellois à utiliser leur vélo électrique, alors que Bruxelles, avec son plan Good Move, souhaite tripler le nombre de déplacements à vélo d’ici 2030. Le gouvernement doit donc trouver une solution aux vols de vélos. C’est pour cette raison qu’en septembre, il a approuvé un plan d’action de 29 points, dont une augmentation du nombre de parkings à vélos et l’utilisation d’hameçons pour vélos. Le plan d’action fait suite à un plan antérieur, qui avait été mis en place de 2016 à 2020. Mais les résultats de ce dernier n’étaient pas satisfaisants, car pendant cette période, le nombre de vols de vélos a encore augmenté de 30 pourcents. Bruxelles Mobilité espère renverser la tendance et faire baisser le risque de vol de moitié d’ici 2030. FR

Een fietsstalling aan De Brouckère: voorlopig zijn dergelijke parkings niet echt bekend bij de Brusselaars.

STEEP RISE IN THEFTS OF ELECTRIC BIKES In two years’ time, the number of thefts of electric bikes in Brussels has doubled. These can easily cost several thousand euros, but fortunately many owners are insured, which limits the personal financial loss. The rise in bicycle theft does mean, however, that many inhabitants of Brussels no longer use their electric bicycle, or use them less. However, with its Good Move plan, Brussels wants to triple the number of bike journeys by 2030. For that to happen, the government needs to crack down on bike thefts. Therefore, in September this year, it approved an action plan against bicycle theft. This plan contains 29 action points, among them more bicycle parking spaces and the use of locator bicycles. The action plan is a follow-up to a previous plan that ran from 2016 to 2020. The results were not satisfactory. During that period, the number of bicycle thefts in Brussels still rose by almost 30 per cent. Brussels Mobility hopes to change this with the new plan and to halve the risk of theft by 2030. EN

plaatsen op de lokfietsen. Daarnaast is het de bedoeling dat ook andere politiezones lokfietsen inzetten. Onder meer de politiezone Marlow toonde al interesse voor het project. Politiezones West en Noord lieten weten dat ze niet van plan zijn om lokfietsen in te voeren. In totaal telt het actieplan tegen fietsdiefstal 29 punten die samen het risico op fietsdiefstal tegen 2030 moeten halveren. Dat is ambitieus, maar wel haalbaar volgens Pieterjan Desmet. “Het nieuwe plan is alomvattender dan het vorige. Het heeft ook een geïntegreerde aanpak in samenwerking met de politiezones. We verwachten dus zeker dat het een groot effect zal hebben.” Hoewel het aantal diefstallen van elektrische fietsen sterker stijgt dan van andere fietsen, staan er in het actieplan geen maatregelen specifiek voor elektrische fietsen. Volgens Desmet is dat niet nodig. “De aanpak blijft dezelfde, los van het soort fiets. Het is vooral nodig dat er meer aandacht aan besteed wordt, wat nu het geval is met het actieplan tegen fietsdiefstal.”

VOORAL ELEKTRISCHE FIETSEN VERZEKERD

Verzekering en aangiftes Vooral eigenaars van duurdere elektrische fietsen sluiten een diefstalverzekering af. Bij de verzekeraars stijgt het aantal aangiftes van fietsdiefstallen ook. Verzekeraar ENRA past voorlopig de premies nog niet aan aan die stijging. Vorig jaar besloot verzekeraar Aedes wel om gestolen fietsen in Brussel niet meer te verzekeren als die op de openbare weg

geparkeerd zijn. Andere verzekeraars lieten weten dat ze dat niet doen en ook niet van plan zijn. Het aantal fietsdiefstallen ligt in realiteit een pak hoger, omdat veel slachtoffers geen aangifte doen. Bij elektrische fietsen is dat wellicht minder het geval, want wie zijn verzekering wil aanspreken, is verplicht om de diefstal aan te geven bij de politie.

8 DECEMBER 2021

I 23

Ondernemer

TWINTIGERS LANCEREN NIEUWE MILIEUVRIENDELIJKE MELKVERVANGER TIPTOH

‘Een latte met erwtenmelk graag’ BRUZZ | ONDERNEMER

In hippe koffiebars is het ondertussen doodnormaal om de keuze te krijgen tussen koeienmelk of een alternatief, zoals havermelk of sojamelk. Als het aan de jonge ondernemers Louis Curtil en Arnaud Muylaert ligt, komt daar snel een nieuwe optie bij: hun extra milieuvriendelijke erwtenmelk Tiptoh. “Velen denken eerst aan een groen brouwsel, maar dat is dus niet het geval.”

— ANDY FURNIERE, FOTO SASKIA VANDERSTICHELE

Onderhand is het wel duidelijk dat ‘melk is goed voor elk’ niet helemaal klopt. Denk bijvoorbeeld maar aan al degenen onder ons met lactoseintolerantie. Bovendien is de massaproductie van melk niet bepaald een goede zaak voor het welzijn van koeien en dat van onze planeet. De melkindustrie veroorzaakt een grote uitstoot van CO2 en methaangassen, waardoor ze bijdraagt aan de klimaatverandering. De laatste jaren raken de verschillende plantaardige alternatieven, zogenoemde melkvervangers of alt-melk, steeds meer ingeburgerd. Sojamelk nog altijd op kop, maar onder meer havermelk, amandelmelk en rijstmelk winnen almaar aan populariteit. Meer recent is daar ook de optie van erwtenmelk bijgekomen. Enkele weken geleden lanceerden de vrienden Louis Curtil (29) en Arnaud Muylaert (24) hun eigen merk van erwtenmelk: Tiptoh. “Omdat onze moeders beste vriendinnen zijn, hebben we al sinds onze jeugd veel tijd samen gespendeerd,” vertelt Curtil in zijn woning in Jette, waar hij ook zijn eerste levensjaren doorbracht – en I

8 DECEMBER 2021

waarnaast ook de Tiptoh-opslagplaats ligt. “Ondertussen is Arnauds zus ook mijn vriendin geworden.” Zowat familie dus, en sinds kort zijn ze ook zakenpartners. De inspiratie voor Tiptoh komt van Curtil, die al lang gepassioneerd is door plantaardige voeding en milieuvriendelijke oplossingen in het algemeen. Als kinesist was hij tijdelijk werkloos tijdens de eerste lockdown, zo’n anderhalf jaar geleden, en begon hij meer intensief te experimenteren met het maken van plantaardige melk. Met de steun van Muylaert, als handelsingenieur onderlegd in zakelijke aspecten zoals marktonderzoeken en ondernemingsplannen, ging het snel. Ondertussen hebben ze twee varianten erwtenmelk op de markt gebracht, de ‘Original’ en een chocolademelk. In januari komt er een suikervrije versie aan. Maar waarom kozen ze precies voor erwtenmelk? “Ik weet dat het voor velen in eerste instantie raar klinkt, waarbij ze aan een groen brouwsel denken. Dat is dus voor alle duidelijkheid niet het geval.” De Tiptoh-melk

xxx

Louis Curtil experimenteerde tijdens de eerste lockdown met de productie van plantaardige melk. Anderhalf later is de erwtenmelk Tiptoh op de markt.

MINDER WATER Behalve melkkoeien overbodig maken, waardoor veel uitstoot van schadelijke gassen vermeden wordt, hebben gele spliterwten nog andere belangrijke ecologische voordelen. “Ze kunnen zonder problemen in Europa geteeld worden. Zeventig procent van ons erwtenpoeder komt van dichtbij, uit Noord-Frankrijk, en de rest komt uit andere plekken in Europa.” De teelt vergt ook veel minder water dan bijvoorbeeld rijst en heeft een verrijkend effect op de bodemkwaliteit. “Het is onze hoofdmissie om bij te dragen aan een kleinere ecologische voetafdruk, vandaar dat we ook gekozen hebben voor de naam Tiptoh.” Tiptoh is een verbastering van het Engelse ‘tiptoe’, wat zoveel betekent als ‘op de tippen van je tenen staan’. De oprichters plannen ook een zogenoemde life cycle assessment (LCA), een onderzoek dat een gedetailleerd beeld van de

erwtenmelk vrij is van alle grote allergenen en stoffen die intolerantie veroorzaken – zoals gluten, soja, noten, koeieneiwit en lactose. Handig is bovendien dat je de melk eveneens in de keuken kunt gebruiken voor zoete of hartige gerechten, voor pannenkoeken of bechamelsaus bijvoorbeeld, wat niet altijd het geval is bij alt-melk. Allemaal goed en wel, maar is het ook lekker? Een hoogst subjectieve proefneming valt positief uit, waarbij ik de chocolademelk zelfs niet kan onderscheiden van een versie met koemelk. Een erwtensmaak hebben de drankjes alleszins niet. “Een goeie smaak vinden was niet evident, het was snel duidelijk dat we er met experimenten in mijn keuken niet zouden komen,” lacht Curtil. “Gelukkig konden we terecht bij het foodlab Proef in Schellebelle.” Proef is een soort laboratorium dat foodies met ideeën voor innovatieve voedselproducten helpt om hun plannen waar te maken. Voor de productie van de melk klopten ze aan bij de zuivelfabriek Olympia in het Vlaams-Brabantse Herne. Om hun opstart te financieren, verzamelden de jonge ondernemers geld bij familie en vrienden, en vroegen subsidies aan bij het

“Een goeie smaak vinden was niet evident, het was snel duidelijk dat we er met experimenten in mijn keuken niet zouden komen” LOUIS CURTIL Tiptoh

ecologische voetafdruk van Tiptoh zal geven. De nieuwe erwtenmelk is ook ideaal voor onze lichamelijke gezondheid, geven de makers aan. “Zowel de Original als de Chocolate hebben Nutri-Score A, wat voor chocolademelk eerder uitzonderlijk is,” zegt Curtil. “We hebben de erwtenmelk verrijkt met calcium en de vitamines D en B12. De aanwezigheid van B12 is ideaal voor veganisten, die hier dikwijls een tekort aan hebben.” Een bijkomend voordeel tegenover koemelk en andere alt-melkproducten is dat de

DES JEUNES LANCENT UN LAIT ÉCOLOGIQUE AUX PETITS POIS Les jeunes entrepreneurs Louis Curtil et Arnaud Muylaert ont lancé une nouvelle alternative végétale au lait : le lait aux petits pois Tiptoh. Plus encore que les autres substituts de lait, Tiptoh reduit notre empreinte écologique. Autre avantage, il s’agit d’une alternative saine qui ne contient pas d’allergènes importants comme le gluten et le soja. Quid du goût ? Notre journaliste trouve que c’est bon, le lait ne goûterait en tout cas pas les petits pois. FR

Vlaams Agentschap Innoveren en Ondernemen (Vlaio). Curtil investeerde naar eigen zeggen ook al zijn spaargeld in het project. Tot nu toe is er 9.000 liter Tiptoh-melk geproduceerd. De melk is momenteel te koop via de Tiptoh-webshop, boodschappenbezorger Gorillas (via de gelijknamige app) en op verschillende markten. Voor de Original betaal je 3 euro per brik van 1 liter, voor de Chocolate 3,5 euro. In café-restaurant The Wild Lab in Sint-Gillis kan je ook al onder meer een latte of flat white met erwtenmelk bestellen.

MODERNE MELKBOER Volgend jaar mikken de ondernemers erop om minstens 270.000 liter erwtenmelk te verkopen. Daarvoor trekken ze nu in eerste instantie naar zelfstandige supermarkten. “Op langere termijn zouden we graag met abonnementen werken, waardoor we een soort moderne melkboer zouden worden. We willen in de toekomst ook andere zuivelproducten, zoals yoghurt en boter, produceren. Kaas misschien ook, maar dat ligt een stuk ingewikkelder.” De concurrentie is echter niet mals. Het Zweedse merk Sproud was hier als eerste beschikbaar, maar in mei dit jaar kwamen daar nog eens Wunda (Nestlé) en de Erwtendrink van Albert Heijn bij. “Dat was best een zwarte periode,” zegt Curtil. “Maar we konden het al snel relativeren en er het positieve van inzien: het betekent namelijk dat de markt voor erwtenmelk sterk groeit. En wij maken het verschil met onze hogere kwaliteit en lokale productie.”

BRUZZ | ONDERNEMER

wordt zelfs niet van de klassieke groene erwten gemaakt, maar van gele spliterwten, waar je bijvoorbeeld ook Griekse fava van kan maken – een smakelijke puree en een persoonlijke favoriet van schrijver dezes.

YOUNG ENTREPRENEURS LAUNCH SUSTAINABLE MILK FROM PEAS Young entrepreneurs Louis Curtil and Arnaud Muylaert recently launched a new plant-based alternative to milk: pea milk Tiptoh. They focused on the sustainability of their product, so that Tiptoh would reduce our ecological footprint even more than other milk substitutes. Their alternative is also healthy and contains no major allergens such as gluten and soya. Does it taste good? This reporter certainly thinks so. EN

8 DECEMBER 2021

I 25

In memoriam BIJ HET OVERLIJDEN VAN EEN BRUSSELAAR PUR SANG

Lange Jojo is dood maar niet vergeten

A BRUZZ | IN MEMORIAM

ls het maar niet die tijd van het jaar is waarin bekende mensen plots sterven om ons eraan te herinneren dat er nog een lijstje van overleden persoonlijkheden in het jaaroverzicht moet. Dat gevoel kon je namelijk krijgen toen op 1 december het bericht kwam dat Lange Jojo is overleden. Al mogen we gerust zijn in het voortbestaan van zijn nalatenschap. Was Lange Jojo in zekere zin een coronaslachtoffer? Ook al ging het al langer niet goed met zijn gezondheid, toen de 85-jarige zanger eerder dit jaar zijn muzikale pensioen aankondigde, verwees hij expliciet naar de lockdown en zijn veroordeling tot de zetel thuis als de oorzaak van zijn afscheid. Hoe het ook zij, hij is dit jaar ook niet de enige populaire figuur met Brussels DNA die heenging. Ex-burgemeester Jean Demannez, café-uitbater Paul Delbaere, antiquair Tristan Schwilden, chocolatier Myriam Wittamer en kapper Ivo vergezelden hem, alsook heel wat geestelijke vaders uit de stripwereld, zoals Henri Vernes, Bob Morane, Benoît Sokal, Marc Daniëls en Jean Graton. Alleen maakte geen van hen zoveel reacties en medeleven los als Lange Jojo, die trouwens ook striptekenaar had willen worden. Al tijdens zijn lange carrière die op zijn derde begon in een bistro in Koekelberg verwierf de geboren Elsenaar eeuwige roem. Met titels van Brusselaar van ’t jaar in 2007, Koekelbergenaar voor het leven in 2013, Ereburger van Brussel in 2015, Ereburger van de Marollen 2016 en zelfs een eigen ‘museum’ in het Henegouwse dorp Boussu-lezWalcourt. De reacties op zijn dood op sociale media bevestigen dus alleen maar hoezeer de gewezen platenboer en radiomaker (‘In ‘t lieg plafond’ op Omroep Brabant) een populaire snaar raakte. Daarbij wordt hij natuurlijk bij uitstek geëerd als Brusselaar pur

8 DECEMBER 2021

sang. Grand Jojo was een vertegenwoordiger van het oude Brussel, het Brussel van de folklore met een grote F, het Brussel dat elders wél nog op een glimlach kan rekenen: dat van het Brussels Vloms, de voddemèt, het Bal National en het voetbal, het Brussel van Toots, Toone en Goethals. Van die grootteorde was hij ook: letterlijk en figuurlijk een reus, die wie weet ooit ook een poesjenel of een stripfiguur zal worden.

HIJ HEETTE JULES JEAN Tegelijk mag je dat ‘Brusselse’ ook relativeren, want er zijn ook essentiële overeenkomsten met pakweg De Strangers, Eddy Wally of tal van andere charmezangers in het buitenland. Als veel van je hits herwerkte covers zijn (zoals ‘Jules César’ of ‘Chef, un petit verre, on a soif’) dan vertolk je ook sentimenten die breder worden gedeeld. Was de stamgast van café La Clef d’Or dan vooral volks? In het echt heette hij Jules Jean, alsof een samenvoeging van twee courante namen een volksjongen in het kwadraat van hem moesten maken. Terwijl het Vlaamse ‘Vanobbergen’ ook meteen de Belgitude in zijn geboorteakte vastlegde. Maar ook hier geldt: als iedereen op een onbewaakt moment weleens losgaat op ‘Olé, olé, olé, olé, we are the champions’, dan zijn we allemaal volks. Voorts was Jojo evengoed een jazzliefhebber, en had hij, net als sommige andere entertainers, die gereserveerde, wat mysterieuze kant. Die suggestie dat de aandacht van de bühne ook een beetje tegen wil en dank werd opgezocht. Dat de showbizz ook een noodzakelijke uitlaatklep was, voor ‘iets’. Naar de normen van die showbizz was Lange Jojo eigenlijk ook té groot en te houterig om in het plaatje te passen. En toch stond hij daar op het podium in Romeinse toga of legionairskostuum. Daarin lag wellicht een groot deel van de charme van deze charmezanger.

Het maakt de historie van de wereldhit die voortkwam uit het supporterslied ‘Anderlecht Champion’ (nadien ‘E viva Mexico’) ook zo intrigerend. Wat lokaal is kan universeel scoren, maar dat een internationale stadionhymne niet door The White Stripes, U2 of David Guetta was geschreven, maar door die lange met zijn snor aan de toog in het café bij ons om de hoek, was moeilijk te vatten. Hulde daarvoor ook aan de democratisering van de commercie in die rare jaren tachtig, toen iedereen zich zelfs met een rudimentaire platenhoes en dito videoclip aan grensoverschrijdend succes kon wagen.

Vervolgens heeft de mythe de authenticiteit van Lange Jojo nooit aangetast, want Brusselse zwans kan tegen een stootje. Die humor zat al in de kortlettergrepigheid waarmee je Jojo uitspreekt, in de droge travestie van sérieux waarmee je ’Chef, un petit verre, on a soif’ herhaalt, en in het geziever over César en Cleopatra, dat de coupletten moest vullen tot de polonaise bij het refrein weer in gang kon worden gezet.

ZWANGERE GUY De massale lofbetuigingen bij het overlijden van Lange Jojo wijzen erop dat al die elementen te breed gedragen en geapprecieerd worden

Big City Big City

Big BigCity City

Er valt heel wat te vertellen negentiende eeuw, iemand om de over hetVraag weer in België. Dat STEL ZELF JE VRAAG STEL ZELF JE VRAAG besliste om alles met de vorm van Brussel besefte ook astronoom ensnel EN STEM OP EN STEM OP BRUZZ.BE grond gelijk te maken. te schetsen, statisticus Adolphe en de kans OpOp het eerste gezicht lijkt BRUZZ.BE eerste gezicht lijkt De kleine generaal wou ishet groot dat er een Quetelet. Al voor het ditdit een absurde vraag. Het een absurde vraag. Het net zoals in Parijs een STEL ZELF JE VRAAG vijfhoek verschijnt. De ontstaan van ons land, in STEL ZELF JE VRAAG woord ‘steenweg’ is voor woord ‘steenweg’ iskaart voor boulevard rond de stad, lijnen die op een 1827 overtuigde hij koning EN STEM OP BRUZZ.BE EN STEM OP BRUZZ.BE deze smalle straat al al deze smalle straat waarop de bewoners zich deder herkenbare Willem I Nederlanden overschat, laat staan datdat er er overschat, laat staan al wandelend of te paard contouren van onze ervan om een Sterrenwacht opop deze plek ruimte zou deze plek ruimte zou konden verplaatsen. Die binnenstad aftekenen, te bouwen ineen Sint-Joost. zijn voor stadspaleis. zijn voor beslissing veranderde de zijn dieeen vanstadspaleis. de Kleine HetEn werd een Observatoritoch. Brussel zou En toch. Brussel zou gedaante van bepaalde Ring. Die stadsring um Brussel voor Sterrenkunde, niet zijn, mochten Brussel mochten wijken. loopt niet van zijn, de Hallepoort maar er werden er er hier enen daarook geen hier geen tot aan daar de Ninoofseverdoken architecturale dagelijks meteorologische verdoken architecturale KONING AUTO poort en terug. Van parels zijn, precies opop diedie waarnemingen gehouden, parels zijn, precies poort naar poort dus, Rond de boulevard plek waarmeer je ze ze hethet minst zoals onder temperaplek minst enwaar in diejebeschrijving ontstonden nieuwe — BART UIT SINT-AGATHA-BERCHEM verwacht. tuurmetingen. Quetelet mat verwacht. zit meteen verscholen woonwijken maar ook —— JULIAN In In dede Vlaamsesteenweg JULIANUIT UITSINT-JOOST-TEN-NODE SINT-JOOST-TEN-NODE Vlaamsesteenweg en noteerde vier keer per Ring waarom de Kleine uitgaansgelegenheden diedie verrassing wacht verrassing dagwacht hoe warm het was. De Dat dit tracé vormt. in het chiquere oosten dede gevel van achter gevel wasachter voor die tijd ongebruiKleine Ring isvan gebouwd van de stad. Aan de nummer 46,46, waar hethet © SHUTTERSTOCK waar kelijk.nummer Daardoor op de wegbehoren die de de noord- en de westHuis voor Podiumkunsten Huis voor Podiumkunsten Brusselse temperatuurtweede Brusselse stadskant, breidde de LaLa Bellone te te vinden is.is. Bellone waarnemingen tot vinden de omwalling volgde. industriezone verder Langs dede straatkant straalt Langs straatkant De eerste uit, door de aanwezigoudste ter wereld en omwalling was straalt hethet gebouw weinig gebouw weinig lang was vierdekilometer heid van de haven. België een van eerste bijzonders uit:uit: een bijzonders een en de lag meteorologie in de dertiende Maar door de jaren landen die kleurloze gevel met kleurloze gevel met eeuw rond belangrijke en heen werden paard en uitgebreid bestudeerden. weliswaar een mooie weliswaar een mooie strategische punten in de kar vervangen door Quetelet was sterk omkadering rond de omkadering rond de stad, zoals de voormalige Koning Auto, overtuigd vanAchter verregaande voordeur. diedie voordeur. Achter haven in het centrum, waardoor de voetgansamenwerking tussen voordeur ligtligt een nauwe HENRI UIT SCHAARBEEK voordeur een nauwe het later afgebrande Cougers verbannen verschillende landen. Dan gang, enen wie diedie neemt, gang, wie neemt, denbergpaleis en de werden naar de ziet het ‘Bellonahuis’ konden immers gegevens ziet het ‘Bellonahuis’ Sint-Michielsen trottoirs. De boulevard verschijnen. Het valt te worden uitgewisseld en dete verschijnen. Het valt in 1695. Van een afstand Vanaf elke stadsSint-Goedelekathedraal. werd steeds meer bestempelen een veranderingen inals de bestempelen als een liet hij de stad bombaringang vertrok er een Toen de stadmaar steeds meer omgevormd tot een verborgen parel, het atmosfeer voorspeld. verborgen parel, maar het deren. De munitie was zo steenweg, bijvoorbeeld aan economisch en stadsring en vooral in is ook een stedenbouwis ookde eeninspanningen stedenbouwDankzij sterk dat ze recht in het naar een andere politiek belang inwon, aanloop naar Expo 58 flater. ErEr werd kundige flater. werd vankundige Quetelet had België in hart van de binnenstad belangrijke stad. Zo was een bredere kreeg de verkeersring immers volledig rond immers volledig rond 1876 al omwalling weerbulletins. terechtkwam en onder kwam je aan de noodzakelijk. een nieuw gezicht: er gebouwd, waardoor het gebouwd, waardoor het Naarmate de jaren meer de hele Grote Vlaamsepoort aan vanuit Deonzichtbaar omtrek vanis. die kwamen tunnels om vrijwel vrijwelwerden onzichtbaar vorderden, dielusis.was Markt in vuur en vlam Gent, op de Gentsesteentweede stenen het grote verkeer in Dat Bellonahuis had netnet Dat Bellonahuis had steeds accurater, ook omdat zette. weg en aan de Hallepoort dubbel zoGrote groot. Zoals ondergrondse banen zozo goed op de Markt goed op de Grote Markt er altijd meer samenwerAan het einde van de vanuit Waterloo, ook op het toen hoorde, te leiden. Tien jaar kunnen staan, want kunnen staan, want kingarchitect waskwamen tussen landen. achttiende eeuw besliste die gelijknamige er uitkijktorens, later was het de bouw Jan Cosijn De site van het KMI in Ukkel, hier gefotografeerd in de jaren 1920. architect Jan Cosijn Quetelet beperkte zich het stadsbestuur dat de steenweg. De omwalling maar ook zeven van de metro die de tekende ook hethet Bakkers© PHOTONEWS tekende ook Bakkersechter niet totnu de het meteoromuur niet meer zou was op sommige plekken toegangspoorten. Ringeeuw. weer openlegde. huis, waar café Le HetHet Bellonahuis dateert uituit de de late zeventiende huis, waar nu het café Le Bellonahuis dateert late zeventiende eeuw. dienen als militaire omringd door water, Hoewel alleen Gelukkig krijgen logie, hijd’Espagne verrichtte ookdein Roy wordt © BELGA Roy d’Espagne wordt © BELGA verdediging en werden bijvoorbeeld dat van de Hallepoort nog overblijft, fi etsers vandaag een bestuderen en gebruikte andere domeinen pioniersbestuderen. Ook de steeds meer. Ook de wijken uitgebaat. Het Bellonahuis uitgebaat. Het Bellonahuis de meeste toegangspoorZenne. Zo kon men verwijzen andere namen steeds prominentere statistiek om bijvoorbeeld werk. Zo paste hij de temperatuurmetingen rond de Sterrenwacht, die ontwierp hijhij voor Nicolaas ontwierp voor Nicolaas ten afgebroken. De strategischhuwelijksde ruimte en nog altijden naareen de plek. En zo raken we accuraat. De criminaliteit, kansberekening waren minder toen aan de SchaarbeekseBally, vermoedelijk Bally, vermoedelijk een omwalling was niet voor de stadsmuur laten toenmalige aanwezigheid ondertussen tot de vijf weer symbool voor de centrale poort. Er zijn wapenhandelaar. Dat zou zijn opvolgster: Olympia zelfmoordcijfers in kaart te statistiek, die tot dan toe dichte bebouwing hield – poort lag, raakten dichter weer symbool voor de centrale poort. Er zijn wapenhandelaar. Dat zou zijn opvolgster: Olympia een beschutting, overstromen, zodat naar denaar langer van diegebruikt stadsingang. hoeken vanaldeeen opoffering. nog andere indicaties een verklaring kunnen Mancini, bekend maar vooral werden inzijn toen –Kleine de warmte vast bebouwd. De eerste opoffering. nog andere indicaties een verklaring kunnen zijn brengen. Mancini, een bekend maaren de Brusselaars gebruikaanvallers niet tot Denk maar via het iconische het oorlogsenen het voor dede verschillende berucht figuur de astronomie, toe aan in dede dat beïnvloedde de aan straatverlichting maakte Ring,vooral het oorlogshetbij de voor verschillende vooral berucht figuur aan MINNARES VAN DEDE gele het ten zevoor vanaf als stad raakten. Ondanks Naamsepoort, dede fietspad. Onder jachtleven te te vinden in in dede verwijzingen diedie in in de Franse hof, in in de tijdtijd VERHUIZING MINNARES VAN sociale wetenschappen. Hij waarnemingen. De het hetdan instituut jachtleven vinden verwijzingen het Franse hof, de ZONNEKONING promenade. De wandedie ommuring werd Anderlechtsepoort, enZode Infaçade, langs het laatste maar evengoed verscholen zitten. Zo Zonnekoning LodeZONNEKONING façade, maar evengoed gevel verscholen zitten. van Zonnekoning Lodewougevel de variabelen van Sterrenwacht verhuisde moeilijker om de sterren meervan de negentiende eeuwde ling boven op de stevige stad nog een paar keer Vlaamsepoort. Ook overblijfsel datDaar al 700 staat er er opop het dak een prijkt hethet beeld van wijk XIV. kwam ze ze Het iswaar niet duidelijk staat het dak een prijkt beeld van wijk XIV. kwam Het is niet welke sociale fenomenen daarom inDaar 1890 naar het goed teduidelijk nemenwelke en te verstedelijkte Brussel stenen gaf henNicolaas een stevig aangevallen. waren er ooit de volk voorbij standbeeld van een Bellona, dede Romeinse terecht toen ze ze trouwde met versieringen Bally standbeeld van eenHet Bellona, Romeinse terecht toen trouwde met versieringen Nicolaas Ballyjaar veel prachtig uitzicht over de zwaarste offensief was Lakense-, de Schaarde pelikaan. Die staat dan godin van dede oorlog, boven dede graaf Eugène dede Savoie. lietliet aanbrengen enen welke pelikaan. Die staat dan godin van oorlog, boven graaf Eugène Savoie. aanbrengen welke ziet komen: stad. Tot Napoleon onder misschien wel dat van de beekse- en de LeuvenseHallepoort. — LUANA DIFFICILE het Franse bewind begin Zonnekoning Louis XIV poort.

Waarom wordt de gemiddelde Wat verhaal Watisishet hettemperatuur verhaal van onsde land gemeten achter achter deverstopte verstopte in Ukkel? gevel La gevelvan van LaBellone? Bellone?

xxx

om verloren te kunnen gaan. Zijn nalatenschap, noch dat ‘oude’ Brussel zullen ooit helemaal verloren gaan. Jojo is ook een meme, in de originele betekenis: een cultureel gen dat zichzelf verspreidt. In het repetitiekot van Stikstof hing jaren geleden al een platenhoes van Lange Jojo tegen de muur. Binnenkort brengt RSC Anderlecht – vorige week nog in mijn Voetbalmagazine met een rare poster van de spelers voor het Atomium – vast wel eens een singletje uit met Zwangere Guy in een raar kostuum, en Benito Raman en Wesley Hoedt als backing vocals. — MICHAËL BELLON

Waarom heeft de Kleine Ring de vorm van een vijfhoek?

BRUZZ | BIG CITY BRUZZ | BIG CITY

BRUZZ | BIG CITY

Lees en bekĳk de

Lees en en k de Lees bekĳ k de Lees en bekĳ kbekĳ de antwoorden antwoorden antwoorden antwoorden op deop Big-Cityvragen via de Big-Cityvragen de Big-Cityvragen op de op Big-Cityvragen via viavia bruzz.be/bigcity bruzz.be/bigcity BRUZZ.be/bigcity bruzz.be/bigcity

2 8 2I 82180I MI2 4A2AF4ERFBTER2BU0RA2UR1AI R2I0 22 01 2 1

Check ook onze Instagrampagina, Check ook onze Instagrampagina, Check ook onze Instagrampagina, elke donderdagnamiddag vertelt Luana elke donderdagnamiddag vertelt Luana elke donderdagnamiddag vertelt Luana Difficile een nieuw BigBig City-verhaal. Difficile een nieuw Big City-verhaal. Difficile een nieuw City-verhaal.

BRUZZ | BIG CITY

Lange Jojo is niet meer. Een man van het volk, maar ook met een gereserveerde, wat mysterieuze kant.

to h e m Zes m Ze S huwe hu u ze ze al v Verm Ve b niet nied w maar ma to zelve ze a maît ma o hem he eerst eera vrou v vro Fran S Fra St p naar g na wel, we u verw ver s moo mo tw niet e nie S moo mo K maar ma s

maît ma XIV. XI tu hethe F n Brus Br v ze ze ee z van vaT g hebb he sd ook oo w werd we Bello ri Be ze ze ee m N k welg ra we elkaa elk im burg bu V hethe h m stad sta s heeft he e dede ko ’s Omm Om ie enen he h bezie be d Expo Ex o werd we te podiu po s tusse tus o nieuw nie overd ovH dede cu S Bello tr Be optre li op enen cu g organ org in mag ma A er er wo altijd alt

VOLGENDE WEEK Kan je kantoortorens verbieden ‘s nachts hun lichten uit te zetten? 8 DECEMBER 2021

Wa gem g vam

I 27

December 1 12 1.12 2.12

Aksak Aks Ak ksak s Maboul concert The Man Who Cuts Tattoos w/ Recognition

2.12 3.12 4+11/12

Beyond The Momentum: #StopAsianHate talk Gwenifer Raymond concert The Age of Surveillance Capitalism w/ That Might Be Right

4.12 4.12 8.12

10-11.12 11.12 14.12

17.12 17-18.12 18.12

Expo

reading group

DAR occupies beursschouwurg A conversation with Sina Hensel, Rosa Whiteley & Judith Wielander talk Rosine Mbakam, Eléonore Yameogo & An van. Dienderen PRISM film Lisa Vereertbrugghen DISQUIET - sensational aesthetics of a technokin dance Vica Pacheco Animacy or A breath Manifest sound performance Lyna + Mia Lena + Amunaso w/ Stoemp!

15.12 16.12

Calendar

film

concert

Jazmyn + La Noirceur concert Beyond The Momentum: #HijabisFightBack talk Sina Hensel Ava nocturne expo Jota Mombaça, Denise Ferreira da Silva & Anti Ribeiro opera infinita, chapter A: The Red Earth performance The Age of Surveillance Capitalism w/ That Might Be Right reading group

Sina Hensel Ava

Wednesday till Friday from 13:00-17:00 & Saturday from 14:00-20:00

Culture. NL | FR | EN

PORTRET VAN EEN BRUSSELSE SUPERSTER IN WORDING

De ups en downs van Angèle

Culture. Pop

Dat haar leven een rollercoaster is, maakt de hoes van haar nieuwe album op een speelse manier duidelijk. De Brusselse popster Angèle geniet van de rit, maar af en toe wordt ze ook wel eens flink door elkaar geschud. Nonante-cinq voelt als de comedown na het adrenalineshot. — TOM ZONDERMAN

BRUZZ

| PORTRET

“

e bent hier nooit klaar voor,” vertelt Angèle (Van Laeken) in de Netflix-documentaire Angèle, doelend op het onwaarschijnlijke succesverhaal dat ze de voorbije vier jaar schreef. Sinds ze in 2017 debuteerde met het nummer ‘La loi de Murphy’ belandde de zangeres uit Linkebeek, net 26 geworden, op een achtbaan die almaar waanzinniger werd. “Dus heb ik iemand gemaakt. Een verbeterde versie van mezelf, een mix van al mijn fantasieën. De kleine zeemeermin, een prinses, Hélène Ségara en Ariana Grande,” zegt ze in de documentaire. Alleen, vertelt ze, is ze onderweg de echte Angèle kwijtgespeeld.

Je veux rester les pieds sur terre Même si j’ai peur de c’qu’on en fait On peut pas changer l’Univers Mais bon, à ça j’vous répondrais

Maar die rush richting roem bracht meteen ook twijfels en angsten met zich mee. Haar documentaire toont wat de aanstormende popprinses daarover op haar 23e in haar dagboek schrijft: “Ik weet niet meer wie ik ben. Ik werk meer dan ik adem. Ik stik. Wat maakt me gelukkig? Succes? De 350.000 volgers? De 10 miljoen views van ‘La loi de Murphy? Wat me gelukkig maakt, is nep.” “Soms voel ik een leegte als ik thuiskom omdat ik besef dat dit allemaal zinloos, nep en ongrijpbaar is,” gaat ze verder. “Eerst leefde ik nog. Vol twijfels, vragen, verlangens. Nu is succes mijn enige wens. Ik ren weg van al het andere. Vroeger was ik vrij.” Tegelijk beseft de Brusselse met een voet in Parijs dat ze niet anders wil: “Ik wil mijn leven niet ruilen voor wat ik vroeger had. Zelfs niet als het kon. Wat me overkomt, is prachtig. Ik heb er hard voor gewerkt. Dit is waar ik altijd van heb gedroomd.”

(uit ‘Profite’)

Dat worstelen met haar identiteit, de strijd om controle en zelfbehoud terwijl de wereld een vergrootglas op je leven legt, is een rode draad op haar naar haar geboortejaar vernoemde tweede album Nonante-cinq. Het is een vrees die Angèle al vanaf het begin parten speelt. “Les gens t’aiment pas pour de vrai / Tout le monde te trouve génial alors que t’as rien fait,” zong ze drie jaar geleden in ‘Flou’, het laatste nummer op haar debuut Brol. “Tout est devenu flou / Et j’en ai peur, la suite on verra.” La suite kennen we ondertussen. Van Brol gingen een miljoen exemplaren over de toonbank in Frankrijk, anderhalf miljoen wereldwijd. De zelfrelativerende humor die tegelijk critici de mond snoerde en schoonheidsidealen doorprikte leverde haar op Instagram, waar het in 2015 voor Angèle allemaal begon, al meer dan drie miljoen volgers op. Op vraag van Lady Gaga voegde ze zich voor het online benefietconcert One World: Together at Home vorig jaar toe aan een rijtje artiesten als Pharrell, Billie Eilish en Paul McCartney. En dan was er nog ‘Fever’, de wereldhit die ze schreef met de Britse superster Dua Lipa, intussen goed voor meer dan 200 miljoen streams. 30

Libre, me voilà, c’est ma voie, là La suite en musique, sur scène, en coulisses Libre, me voilà, mais sans toi, là La suite en roue libre, tout en équilibre (uit ‘Libre’)

Succes is geen vanzelfsprekende shortcut naar het rijk der vrijheid voor Angèle, geen verlossing van haar twijfels en trauma’s. Roem boezemt haar vaker wel dan niet angst in. “Alsof iedereen naar me keek,” zegt ze in Angèle. “Ook al vond niemand het belangrijk. Ik bleef maar huilen. Ik huilde de hele dag. Ik was bang. Ik dacht: waar ben ik aan begonnen?” Die vrees bleek ook niet ongegrond. Aan het begin van haar carrière werd de blonde zangeres door de Franse Playboy weggezet als lustobject met een weinig verhullende foto die ze niet gepubliceerd wilde zien. In één beweging reduceerde de Belgische pers haar tot ‘naakt poserende dochter van’ Allez Allez-bassist Marka en actrice Laurence Bibot, of ‘zus van’ Roméo Elvis. Toen die laatste beschuldigd werd van aanranding, werd ook Angèle, die met ‘Balance ton quoi’ haar kar aan #metoo had vastgehaakt, voor hypocriete bitch de mantel uitgeveegd. Niet

Angèle Geboren in 1995 in Ukkel als Angèle Van Laeken, groeit op in Linkebeek als dochter van muzikant Marka en actrice Laurence Bibot Laat van zich horen in 2016 met ‘Bruxelles’, een cover van de Nederlandse chansonnier Dick Annegarn

Scoort in 2020 een wereldhit met Dua Lipa, wordt uitgenodigd door Lady Gaga voor een online benefietconcert en krijgt thumbs up van Miley Cyrus Maakt op haar nieuwe album Nonante-cinq, een verwijzing naar haar geboortejaar, een roundup van haar quarterlife

BRUZZ

Verkoopt 1,5 miljoen exemplaren van haar debuut Brol (2018), groeit uit tot een ster in Frankrijk

| PORTRET

veel later werd haar coming-out ‘gestolen’ door de Franse presentator Cyril Hanouna. “Ik voel me niet goed. Ik wil niet meer spelen,” zegt ze huilend in een voicemail uit die periode. Op Nonante-cinq, dat oogt als een round-up van haar quarterlife, legt Angèle een link naar het begin van haar carrière met een featuring van Damso. De Brusselse rapkoning was de eerste die haar op sleeptouw nam, hij liet haar toetsen spelen in zijn band en liet haar het voorprogramma doen. Geen evidente keuze, de zangeres werd met haar luchtige popsongs uitgejouwd door de rabiate rapfans. Dat de arena van de popmuziek ook bevolkt wordt door criticasters en haters, en dat ze zou moeten doorbijten, was een belangrijke les. Damso bleef geloven in haar. “On ne la voit pas très bien mais elle niquera pas mal de mères avec son projet c’est certain,” schrijft hij in 2016 in zijn eigengereide stijl op Instagram bij een foto van hem met op de achtergrond Angèle. Op Nonante-cinq zingen ze niet toevallig samen ‘Démons’, een sleutelnummer. “L’angoisse me fait la guerre et part en fumée,” zingt Angèle. “Comment faire pour tuer mes démons?” Damso reageert gevat. “J’feat avec Angèle, pas d’gros mots, radio, faut qu’on passe / Au lieu d’un : ‘nique ta-’ non, non, j’dirai : ‘grand bien leur fasse’,” een knipoog naar de controverse over zijn vrouwonvriendelijke teksten.

Ouh, on s’habitue toujours à tout Mes maux peinent, mes maux gênent Mais mal où ? On s’habitue toujours à tout Ça peut être à perdre ce qu’on aime

Angèle lijkt op het eerste gezicht door het leven te dartelen, maar onder de pastelkleuren van haar popsongs suddert tristesse. Dat verdriet huisde ook al in Brol en kwam wat meer aan de oppervlakte in songs als ‘Perdus’ op Brol la suite een jaar later, na haar breuk met de Franse danser en choreograaf Léo Walk. Vandaag laat ze die droefgeestigheid de vrije loop. De lockdown was daarin een katalysator. “Als er geen pandemie was geweest, zou ik waarschijnlijk hebben gereisd en gefeest,” klinkt het in Angèle. “Dan was ik mijn angsten niet onder ogen gekomen.” Door thuis te zitten, ging ze ook in haar dagboeken graven. “In de periode van Brol was ik nog triester dan nu,” vertelde ze in Ongehoord, de podcastreeks van BRUZZ. “Maar wellicht kan ik me nu gewoon beter uitdrukken. Het ligt natuurlijk ook aan de moeilijke situatie waarin we vandaag zitten. Erover schrijven helpt om de droefenis van me af te zetten.” Het openhartige ‘On s’habitue’, een song over verliezen en aanpassen, is daar een fraaie poging

▼

“Comment faire pour tuer mes démons?” vraagt Angèle zich af op haar nieuwe album Nonante-cinq.

(uit ‘On s’habitue’)

▼

ANGÈLE: PORTRET VAN EEN BRUSSELSE SUPERSTER IN WORDING

toe. In ‘Solo’ vraagt Angèle, die onlangs haar relatie met de Franse actrice Marie Papillon zag stranden, zich af of ze ooit nog verliefd wil worden. In ‘Taxi’ beschrijft ze dan weer hoe een koppel willens nillens uit elkaar drijft. Soms wordt ze bijna zwartgallig, zoals in ‘Profite’: “Je me sens comme une merde,” zingt ze, “Pas faire semblant que je trouve que tout est super.” ‘Mauvais rêves’ ademt dezelfde donkerte. “Mes rêves sont des naufrages qui me traînent jusqu’au cauchemar,” klinkt het neerslachtig in het intieme pianonummer dat haar album afsluit. En dat voor de zangeres die drie jaar geleden zong dat “le spleen n’est plus à la mode, c’est pas compliqué d’être heureux.”

Elle est invisible, il reste impuni Mais ça, c’est bientôt fini Prête à partir pour mettre fin à la guerre Et lui restera les bras fiers

BRUZZ | PORTRET

(uit ‘Tempête)

Nonante-cinq is zoals Angèle aankondigde persoonlijker en minder universeel, maar de zangeres houdt ook de vinger aan de pols van het tijdsgewricht. De songs voor Brol schreef ze op haar twintigste, vijf jaar later etaleert ze opvallend veel maturiteit. ‘Plus de sens’ zoekt naar zinvolle gedachten in een wereld die gegijzeld wordt door een virus. In ‘Pensées positives’ zingt ze hoe we nood hebben aan positieve denkers, en hoe we open moeten praten om niet in cirkels te blijven draaien. De haaien die klaarstaan om haar neer te halen, geeft ze lik op stuk: “De manière générale, il faut rester ouvert / Mais si on m’parle mal, j’ai pas envie d’me taire.” In het aangrijpende ‘Tempête’ vertelt ze het verhaal van een vrouw die het slachtoffer is van psychisch en lichamelijk geweld, maar nergens heen kan met haar verhaal en zich opgesloten voelt. De song is haar vervolg op ‘Balance ton quoi’. “Langzaam lukt het ons beter om over dat soort dingen open te praten,” zegt ze daarover in Ongehoord. “Kijk naar wat er gebeurde met #balancetonbar. We hebben misschien de neiging om onze ogen te sluiten, omdat het een harde realiteit is die we niet willen zien. Tot je die verschrikkelijke getuigenissen hoort. Niet één, maar twee, drie, tot je uiteindelijk overweldigd bent en het extreem verontrustend wordt. Ik vind het heel goed dat mensen op straat komen, dat ze duidelijk kunnen maken dat ze er niet mee akkoord gaan. Zo kan er geluisterd worden en kunnen er dingen worden rechtgezet.” ‘Tempête’ zet het handelsmerk van Angèle nog eens scherp: een serieus thema van een speelse muzikale wikkel voorzien. Daarvoor deed ze opnieuw een beroep op haar vaste compagnon Tristan Salvati, de Franse producer die precies weet waar hij de luchtigheid van de cake moet

benadrukken. Salvati kreeg hier ook nog het gezelschap van Josh Gudwin, die eerder al bewees hoe hij de beats van Justin Bieber en Dua Lipa nog beter kon laten shinen.

UN TOUR SUR LES MONTAGNES RUSSES D’ANGÈLE Ces dernières années ont été des montagnes russes pour Angèle (Van Laeken), comme elle le suggère avec humour sur la pochette de son nouvel album Nonante-cinq. La princesse bruxelloise de la pop est passée de petits concerts dans des cafés bruxellois à des shows dans les plus grandes salles à Paris, a vendu un million et demi d’exemplaires de son premier album Brol dans le monde entier, compte des millions de streams et de followers, a été invitée par Lady Gaga pour un concert de charité et a connu un succès mondial avec Dua Lipa. Mais la célébrité n’a pas effacé ses préoccupations – sa lutte identitaire en tant que fille du musicien Marka et de l’actrice Laurence Bibot et sœur de Roméo Elvis, sa lutte pour la préservation de soi, la confrontation avec ses critiques, ses doutes et ses angoisses. « Je m’étouffe. Qu’est-ce qui me rend heureuse ? Le succès ? Les 350 000 followers ? Les 10 millions de vues de ‘La loi de Murphy’ ? Les choses qui me rendent heureuse sont fausses », écrit-elle dans son journal intime à 23 ans, comme on l’apprend dans le documentaire Netflix qui porte son nom. Nonante-cinq, une référence à l’année de sa naissance, se lit comme un bilan de son quart de siècle. Le confinement l’a fait réfléchir et regarder au fond d’elle-même. Derrière les couleurs pastel de ses nouvelles chansons se cache une profonde mélancolie, que la pandémie a renforcée. La question est de savoir si elle parviendra à transformer cette tristesse en bonheur dans les années à venir. FR

J’essayais d’avancer, m’accorder d’y penser me ferait peut-être perdre le nord Mais comme vous le savez, difficile d’oublier ce qu’il s’était passé dehors (uit ‘Mots justes’)

Dat Angèle ons ondanks de somberte opnieuw wil laten dansen en sjansen, wisten we al dankzij de vooruitgeschoven single ‘Bruxelles je t’aime’. Daarin belijdt ze haar liefde voor haar thuisstad op een vrolijk huppelende beat, pleit voor communautaire eenheid en schuift er tintelende eightiessynths onder. Ook ‘Libre’, dat begint met een basloopje dat bij Tame Impala lijkt ontvreemd, ‘Solo’ en ‘Plus de sens’ mikken onbeschroomd op de heupen. ‘Pensées positives’ kringelt fluks rond een exotisch motiefje, en ‘Démons’ schuifelt dankzij Damso richting een dikke hiphopbeat. Maar Angèle houdt ook opvallend vaak de voet op het rempedaal. Onder meer met de van de melancholie overlopende pianosongs ‘Taxi’, ‘Mots justes’ en ‘Mauvais rêves’. “Mauvaise idée, tout allait bien avant que je decide d’aller chercher dans mes pires souvenirs,” zingt de Brusselse daarin, alsof ze er spijt van heeft dat ze zo diep in zichzelf is gaan graven. Het valt af te wachten hoe Angèle haar nieuwe, donkerdere universum, haar angst voor de toekomst gaat vertalen naar het podium. De speelse vibe die ze uitte in haar eerste songs en de tongue in cheek, licht-surrealistische look die ze creëerde met de Belgische fotografe Charlotte Abramow, heeft ze, jammer genoeg, achter zich gelaten. Vijf keer Vorst Nationaal mag ze er volgend jaar mee vullen, één keer het Sportpaleis. En dan ook nog als opwarmer van Dua Lipa de Londense O2-arena. “Depuis 1995, j’ai confiance qu’en mes potes,” klinkt het in ‘Pensées positives’, “Il faut rester solide, de tout, on se souvient / Et soyons réalistes, le monde nous appartient.” De wereld ligt inderdaad aan Angèles voeten. Ze moet het alleen zelf nog geloven.

ANGÈLE Nonante-cinq is nu digitaal uit, de fysieke versie verschijnt op 10/12 (Universal) 16/5, 19 > 22/12/2022, Vorst Nationaal, www.vorstnationaal.be Ongehoord #8 met Angèle: www.bruzz.be/ de-podcasts-van-bruzz

A RIDE ON ANGÈLE’S ROLLERCOASTER The past few years have been a rollercoaster for Angèle (Van Laeken), as she playfully explains on the cover of her new album Nonantecinq. The Brussels pop princess went from small café gigs in Brussels to big arena shows in Paris, sold one and a half million copies of her debut album Brol worldwide, gathered millions of streams and followers, was invited by Lady Gaga for a benefit concert and scored a world hit together with Dua Lipa. But the fame did not remove her concerns – her struggle with her identity as the daughter of musician Marka and actress Laurence Bibot and the sister of Roméo Elvis, her struggle for self-preservation, the confrontation with her critics, her doubts and fears. We learn from the Netflix documentary that bears her name that, at 23, she wrote in here diary “I am suffocating. What makes me happy? Success? The 350,000 followers? The 10 million views of ‘La loi de Murphy? What makes me happy is fake.” Nonante-cinq, a reference to the year of her birth, reads like a round-up of her quarter of a life. The lockdown made her stop and look deep into herself. Behind the pastel colours of her new songs hides a deep melancholy, reinforced by the pandemic. The question is whether she will be able to turn this tristesse into happiness in the coming years. EN

magazine

Elke week verrassende reportages, fijne cultuurtips, en mooie beelden uit de stad. #1755

18 FLAGEYPLEIN PLACE FLAGEY

021 26 | 05 | 2

18 FLAGEYPLEIN PLACE FLAGEY

1050 ELSENE/IXELLES AFGIFTEKANTOORX ANTWERPEN P303153

021 19 | 05 | 2

TIPS

WEEKBLAD HEBDOMADAIRE WEEKLY

INTERVIE

A N A LY S E

TIPS

WEEKBLAD HEBDOMADAIRE WEEKLY

VAN EEN UITGAVE VLAAMS-BRUSSELSE MEDIA VZW

#1724

#1763

#1754

WEEKBLAD HEBDOMADAIRE WEEKLY VAN EEN UITGAVE VLAAMS-BRUSSELSE MEDIA VZW

1050 ELSENE/IXELLES AFGIFTEKANTOORX ANTWERPEN P303153

INTERVIE

A N A LY S E

+BRUZZ

021 18 | 08 | 2

18 FLAGEYPLEIN PLACE FLAGEY

1050 ELSENE/IXELLES AFGIFTEKANTOORX ANTWERPEN P303153

+ BRUZZ CULTURE

VAN EEN UITGAVE VLAAMS-BRUSSELSE MEDIA VZW

18 FLAGEYPLEIN PLACE FLAGEY

SELECT THE

TIPS

DEFINITELY TO DO BEST THINGS IN BRUSSELS

INTERVIE

A N A LY S E

1050 ELSENE/IXELLES AFGIFTEKANTOORX ANTWERPEN P303153

020 30 | 09 | 2

FR EN

ALSO DURING

TIPS INTERVIE

A N A LY S E

TIPS

COLINE & TOITOINE KLEURRĲK ZWARTKĲKEN

ARNO VERSION

PIANO

FEAT. LE PLUS BEAU SOFIANE PAMART

CRÉONS

HALF PENCIL, HALF SPRAYCAN

BRUSSE LSE BOKSEN HOUDT RECHT JONGE REN

Vechten voor de toekomst

ARS JONGE BRUSSELA TE RUIM VEROVEREN DE

EN ONZE SATELLIET HELE KUNNEN DE IENEN WERELD BED

MEET MEE DE IT LUCHTKWALITE

3000 BUISJES AR HAPPEN NA ADEM

WIE MOET DE

RENO

VATIE BETALEN?

JONGEREN IN

LOCKDOWN

‘ON ZE JEU GD S’ ON TG LIPT ON

+ BRUZZ CULTURE

ONZE TORENS ROTTEN WEG

DIKKE

SWAG LIMBURGSE PLAGE OP BRUSSELSE

NYI ONYA JENNY AMBUKIYE SAPE ODE URBAINE

À LA

EUROPESE WIJK LOOPT LEEG

N VINCEN BEECKMALIFE” “PHOTOGRAPHY

‘Waar zijn al ’ die mensen?

KATHERINE LONGLY IE PHOTOGRAPH BLIEKE ET NICOLE

DE ZES TIPS OM ER CORONAWINT DOOR TE KOMEN

au Grand amour Camping Kitsch

NEEM EEN ABONNEMENT EN MIS GEEN ENKEL NUMMER GA SNEL NAAR BRUZZ.BE/ABONNEMENT #1744

#1756

18 FLAGEYPLEIN PLACE FLAGEY

021 02 | 06 | 2

TIPS

18 FLAGEYPLEIN PLACE FLAGEY

+ BRUZZ CULTURE

INTERVIE

A N A LY S E

1050 ELSENE/IXELLES AFGIFTEKANTOORX ANTWERPEN P303153

021 10 | 03 | 2

THE ARTS, A HEART FOR ALSO DURING

TIPS

VAN EEN UITGAVE VLAAMS-BRUSSELSE MEDIA VZW

18 FLAGEYPLEIN PLACE FLAGEY

A N A LY S E

1050 ELSENE/IXELLES AFGIFTEKANTOORX ANTWERPEN P303153

021 05 | 05 | 2

18 FLAGEYPLEIN PLACE FLAGEY

1050 ELSENE/IXELLES AFGIFTEKANTOORX ANTWERPEN P303153

INTERVIE

THE LOCKDOWN

WEEKBLAD HEBDOMADAIRE WEEKLY

VAN EEN UITGAVE VLAAMS-BRUSSELSE MEDIA VZW

#1762

#1752

WEEKBLAD HEBDOMADAIRE WEEKLY

WEEKBLAD HEBDOMADAIRE WEEKLY VAN EEN UITGAVE VLAAMS-BRUSSELSE MEDIA VZW

1050 ELSENE/IXELLES AFGIFTEKANTOORX ANTWERPEN P303153

021 14 | 07 | 2

TIPS INTERVIE

DE RING ROND

A N A LY S E

TIPS

TER

N ESTIVALE LA LA DESTINATIO DES BRUXELLOIS PLUS PRISÉE

VAN HET DE STILSTAND

SEKSWERK

R JUSTITIEMINISTE QUICKENBORNE VEEL VOOR’ VINCENT VAN BRUSSEL NIET STELT ZONDER ‘VLAANDEREN

FOUNDATION THE LOKAL FOTOTEK OUVRENT BOUTIQUE FRANKY ET JOHNNYHEYVAERT DANS LE QUARTIER

A N A LY S E

TIPS

IS INSCHRIJVINGSTIJD OKEN WEER AANGEBR ZELF HOE ZORG JE VOOR EEN GOEDE ? MIX OP SCHOOL

IZEN CULTUURHU VUIST MAKEN EEN

KLEI NE REVOLTE

HOE HOT IS DE BRUSSELSE HIPHOP?

IN DE STAD

DIT WATER NODIG ‘WE HEBBEN WERELD’ IN EEN DROGERE

TUTIE ‘‘MET PROSTI N KOOP JE GEE STEMMEN’

INTERVIE

HOE KAN BESPAREN

RUE DE MANCHES

WEEK VAN DE IEK BELGISCHE MUZ

BRUSSEL

VEEL GELD VLAANDEREN

150 BRONNEN

+ BRUZZ CULTURE CABIN FEVER

EXTREEM LUISTEREN AMEEL MET BRECHT

CHASSOL

UN CHOU À BRUXELLES

ICHRAF NASRI

POLITICAL BODY

EN SKATERS VRAG BEGRIP BRUSSEL OM UCTUUR EN INFRASTR

‘WIJ ZIJN E LIEVE JONG MENSEN’

Een abonnement op BRUZZ magazine is gratis voor wie in het Brussels Gewest woont. Woon je buiten het Brussels Gewest? Voor slechts € 25 krijg je BRUZZ magazine een jaar lang in je bus!

Are people around you losing their minds? Give them something to hold on to.

Buy an AB concert voucher, it’s future fun. abconcerts.be/cadeau

Ministero degli Affari Esteri e della Cooperazione Internazionale

Ambasciata d’Italia Bruxelles

Culture. Création sonore

‘Interrogez vos grandsparents car il y a urgence !’ FR

Après avoir enchanté le Zinnema, la création sonore immersive Tango Ya Bakoko, signée Nguizani Mansuela, fait escale au festival Bruxelles/Africapitales. « J’ai souhaité vous placer, tels des enfants, sous l’arbre à palabres pour écouter nos aînés conter l’histoire de la colonisation et de la décolonisation du Kongo belge. » — SOPHIE SOUKIAS, PHOTO HELEEN RODIERS

Septembre 2017. Nguizani Mansuela apprend la mort de son père via un sms de son frère en provenance du Congo. À la douleur de la perte se mêle « un immense sentiment de gâchis. » Son père vient d’emporter avec lui une partie de la mémoire familiale, des souvenirs qui ne seraient désormais transmis que par voie parcellaire, des histoires qui ne seraient jamais plus racontées de sa bouche. « Le lendemain, mon fils fêtait son troisième anniversaire. Il n’avait jamais vu son koko (grand-père, NDLR) qu’à travers l’écran de mon téléphone intelligent », dit Nguizani Mansuela. Cette voix singulière qui était celle de son père, fils d’un notable de la Province du Bas-Congo, adolescent au moment de l’indépendance de 1960, n’était pas la seule à s’éteindre. Les anciens quittaient le monde des vivants chaque jour un peu plus nombreux, privant leur descendance de leur témoignage, chacun formant les pièces du puzzle du grand récit collectif : « Il y avait urgence ». Journaliste de formation, artiste sonore et initiatrice du collectif Kimuntu & Nguizani, Nguizani Mansuela décide alors de se lancer dans le projet d’une création sonore placée sous le signe de la mémoire, du partage et de la transmission. « Je suis arrivée de RDC en Belgique à l’âge de presque six ans. J’ai toujours été proche des histoires. J’ai le souvenir d’avoir toujours adoré être dans les parages de ma grand-mère et de mon grand-père. J’ai vécu ma venue en Belgique comme un déracinement et c’est pour cette raison que je n’ai eu de cesse toute ma vie d’aller chercher 34

ces histoires, un peu comme des madeleines de Proust. » Ainsi naissait Tango Ya Bakoko, « À l’époque des grands-parents » en lingala. Découpé en quatre épisodes, le podcast revisite la période coloniale, le tournant historique de l’Indépendance, la décolonisation et pour certain.e.s la construction en Belgique d’une identité déracinée, et finalement le processus de réappropriation de leur histoire que traversent les jeunes générations afropéennes d’aujourd’hui. Pour se faire, Nguizani Mansuela convoque la mémoire familiale de onze « grands-mères » et « grands-

dessous du manguier de Maman et que l’on chante. » Aux souvenirs des anciens se mêlent trois voix « expertes » : Nadia Nsayi, politologue, autrice du livre Dochter van de dekolonisatie et depuis peu collaboratrice pour la programmation culturelle de l’AfricaMuseum, l’anthropologue Carol Sacré et Georgina Dibua, coordinatrice de l’ASBL Bakushinta, pour la valorisation des cultures congolaises. « Il ne s’agissait pas de faire un cours ex cathedra mais de leur demander de me raconter cette histoire à l’aune de leur identité et de leurs propres prises de conscience », dit Nguizani Mansuela.

ÇA FROTTE ET ÇA PIQUE

« La parole de nos ancêtres a trop souvent été confisquée par d’autres » pères » en partenariat avec l’ASBL bruxelloise Le Manguier en Fleurs (proposant des activités aux seniors pour les sortir de l’isolement). Dans cette création artistico-documentaire, la parole du témoignage n’est pas la seule à se faire entendre. La parole chantée, et plus généralement la musique, dont le rôle social et politique a façonné l’histoire congolaise, jalonne Tango Ya Bakoko. « Et c’est ce que j’adore quand je suis au Pays. Quand je suis dans notre montagne à Matadi en

« Je veux réhabiliter le récit de vie comme élément scientifique dans la recherche historique sur le Congo. La parole de nos ancêtres a trop souvent été confisquée par d’autres », dit l’artiste sonore. « Mon choix s’est porté sur le lien intime qui peut s’établir entre ces voix et les auditeur.rice.s. Des voix qu’elles et ils n’ont pas l’habitude d’entendre dans le débat sur le Congo, son indépendance et sa place dans le monde. On ne peut transmettre qu’à partir du moment où l’on s’est extrait du regard dominant. Je me réapproprie le narratif et, que vous le vouliez ou non, ça gratte, ça frotte et ça pique. » Car en donnant une présence à ces voix absentes, l’artiste entend bien venir gratouiller le discours sur la colonisation et la décolonisation qui a longtemps dominé les imaginaires. Qu’il s’agisse de démystifier la mission civilisatrice et sanitaire ayant justifié l’œuvre

coloniale, de convoquer les souvenirs des violences perpétrées contre les populations assujetties ou de mettre en lumière les mécanismes de résistance de ces mêmes populations – « C’est ma manière de dire aux jeunes : vous pensez que tout a commencé avec Black Lives Matter mais nous nous sommes

Naît à Kinshasa en 1974 2000, diplômée en journalisme à l’ULB Initie différents projets multimédias ayant pour décor les sociétés dites multiculturelles 2016, rejoint une compagnie de théâtre-action spécialisée dans le travail artistique et thérapeutique avec des personnes dites « vulnérables » en Belgique et dans la région des Grands Lacs en Afrique 2019, crée un projet de slam intergénérationnel avec l’ASBL Le Manguier en Fleurs, présenté lors du festival Bruxelles/Africapitales 2020, crée le Collectif Kimuntu & Nguizani et collabore avec des artistes comme Raphaelle Bruneau et François Makanga 2021, lance le podcast Tango Ya Bakoko

Dans sa création sonore documentaire Tango Ya Bakoko, Nguizani Mansuela mobilise les souvenirs de jeunesse de onze « grands-parents » congolais.

toujours battus ». Le tout à travers l’apparente banalité de souvenirs du quotidien : l’école, la chicotte (le fouet), le couvre-feu, la « ville » pour les blancs et la « cité » pour les « indigènes », … Si certains souvenirs se croisent, ils ne se ressemblent pas pour autant, tant les expériences varient

selon que l’on vienne de la ville ou de la campagne, que l’on soit une fille ou un garçon, noir ou métis, que l’on soit l’enfant d’un instituteur ou d’un militant politique, né ou pas de parents dit « évolués » (terme employé par les colons pour qualifier les Congolais considérés comme « assimilés » à leur culture

DO IT YOURSELF « Papa Valentin, c’est une bibliothèque vivante, il a lui-même écrit beaucoup de choses », poursuit l’artiste sonore. « Il est en train de partir tout doucement et c’est pour cela qu’on est en train de recueillir sa parole, son souffle. » À la question de la sauvegarde des témoignages vient s’ajouter celle de la conservation des écrits et des images. Lettres, correspondances, journaux de bords, albums de

famille et toutes autres archives capables de témoigner du passé. « On y travaille », répond Nguizani Mansuela. Face à l’effritement de la mémoire, la créatrice sonore invite à voir le lancement de son podcast comme le début d’un mouvement beaucoup plus large de collecte des souvenirs. « L’idée, c’est de dire que ce que j’ai fait avec mes aînés, vous pouvez le faire aussi. Un enregistreur, c’est un dispositif léger, ça coûte 600 euros et ça vous amène partout. Que vous soyez en Belgique ou en Afrique, allez dans vos villages et dans vos familles, fouillez vos caves et greniers, interrogez les gens qui sont en train de partir, ne serait-ce qu’avec votre téléphone portable. Car il y a urgence. » Tango Ya Bakoko, c’est une création à écouter sur YouTube mais aussi une exposition itinérante mêlant installation sonore et photographies (des portraits des « grands-parents » en question signés Leila Lahbi M) inaugurée au Zinnema avant de faire escale aux Halles de Schaerbeek dans le cadre du festival Bruxelles/Africapitales. Pour sa part, Nguizani Mansuela estime avoir rempli sa mission documentaire en Belgique et travaille en ce moment au volet « made in RDC » de Tango Ya Bakoko. « Émotionnellement, ça a été très intense mais je pense qu’on a réussi un tour de force magnifique, malgré l’adversité. » EXPOSITION TANGO YA BAKOKO 14 > 22/12, Les Halles de Schaerbeek, www.halles.be & version sonore disponible sur YouTube BRUXELLES/AFRICAPITALES 14 > 22/12, Les Halles de Schaerbeek, www.halles.be

CONGOLEES GEHEUGEN

MEMORIES OF CONGO

Na Zinnema in vervoering te hebben gebracht, kan je Tango Ya Bakoko, het auditieve kunstwerk van Nguizani Mansuela, ervaren tijdens het festival Bruxelles/ Africapitales. “Ik zet jullie, zoals kinderen in Afrika, onder de vertelboom om onze ouderen te horen vertellen over de geschiedenis van de kolonisatie en dekolonisatie van Belgisch-Congo.” De kunstenares evoceert elf ‘grootouders’. “Ik wil het levensverhaal rehabiliteren als wetenschappelijke bron in historisch onderzoek. De woorden van onze voorouders zijn te vaak in beslag genomen.”

Having thrilled visitors at Zinnema, Tango Ya Bakoko, Nguizani Mansuela’s aural work of art, is now to be seen during the Bruxelles/Africapitales festival. “I sit you down, like children in Africa, under the storytelling tree to hear our elders tell you about the history of the colonisation and decolonisation of the Belgian Congo.” The artist evokes eleven “grandparents”. “I want to rehabilitate the life story as a scientific source in historical research. The words of our ancestors have too often been confiscated.”

BRUZZ | INTERVIEW

Nguizani Mansuela

et bénéficiant à ce titre d’un certain nombre d’avantages). Ainsi Tango Ya Bakoko n’a de cesse de tordre le cou au narratif hégémonique. Même lorsqu’il s’agit de raconter le tournant historique de l’Indépendance. « Papa Félicien Mawoko se souvient que pas grand monde savait ce que signifiait le mot ‘indépendance’. Vous avez tout dans cette phrase », dit Nguizani Mansuela, qui confie au passage être intimement persuadée que c’est parce qu’elle est elle-même Congolaise que les aînés à qui elle tend le micro se sont confiés comme ils ne se seraient jamais dévoilés « devant une journaliste blanche ». « Je leur disais : c’est notre moment, il nous appartient. Ici, vous êtes face à votre enfant qui a besoin de recueillir votre parole parce que vous allez disparaître », dit Nguizani Mansuela. « Quand je l’enregistre, Papa Valentin Kayila me dit ‘Madame’ mais lorsque je mets sur pause, il me dit ‘Ma fille’. »

Culture. Talk

Nobody is better than Mary Beard at showing how Classical Antiquity in fact is not ancient history at all. The world’s most famous classicist will at Bozar chat with the journalist Annelies Beck about her life and work, as well as the many links between the world of today and that of the old Greeks and Romans – with a focus on feminism and power. — ANDY FURNIERE

“I wish I had had a teacher like Mary Beard!” says ‘cosmin marius’ in a comment under a YouTube video starring British classicist Mary Beard. How I agree, dear cosmin (or should I say marius?). It would have made my own time at secondary school a lot more fun, and I’m sure my Latin would be a lot less rusty than it is now. Mary Beard has spent almost 40 years teaching classical antiquity at the renowned University of Cambridge in the UK. But she’s not the kind of scholar that is content just to work in an ivory tower. Over the past decades, she has published numerous popular history books on the ancient world, presented a long

list of TV documentaries and made countless media appearances. In 2018, she was knighted and can now call herself “Dame Mary” (but doesn’t). In 2020, Ghent University (UGent) awarded her an honorary doctorate, and the talk at Bozar is part of the festivities around that – delayed by the pandemic. “Mary Beard is brilliant at reaching a broader audience without selling her soul or stooping down too low,” says professor Lieve Van Hoof, one of the promoters of Beard’s honorary doctorate at UGent and herself a classicist. “She uses insights about the classical civilizations to make us look at our current culture with different eyes and with proper attention to nuances.” She has achieved those feats with bestsellers such as Pompeii, SPQR: A History of Ancient Rome and her latest book Twelve Caesars: Images of Power from the Ancient World to the Modern. She has presented several TV programmes such as the BBC documentaries Meet the Romans and Shock of the Nude. In the latter series, she gives her own take on our obsession with the nude in art, from ancient Greece to the present. All such eye-catching exploits turned her into a celebrity with a large fan base. One of her admirers, writer Megan Beech, even published a poetry book entitled When I Grow Up I Want to Be Mary Beard.

Her relaxed style makes her stand out in the world of polished media personalities and elicits what she herself called “inappropriately hostile responses” 36

There’s something about Mary

Mary Beard: just as much a connoisseur of the ancient world as a keen observer of our times.

In the British Museum’s blog, she brings up an anecdote about a visit to that same museum when she was just five years old which inspired Beard herself to become a classicist. She became fascinated by a small piece of ancient Egyptian cake or bread, thousands of years old, and was desperate to get a closer look. As her mother struggled to lift her up, a staff member offered to open the museum case instead. “He took the cake out and held it right in front of my eyes. I’ve never forgotten the excitement of that first close encounter with the distant past,” writes Beard. “His message was clear – if you really wanted to explore the ancient world, there were people who would act as your guides. Whether literally or metaphorically, museum cases could be opened.”

TWITTER STORMS Apart from being a kind of history guide, Beard is also very much a public figure, not shying away from speaking her mind about a broad array of societal topics. She shares many of her opinions on her popular blog for the Times Literary Supple-

ment, “A Don’s Life”, but is also very active on that most modern of arenas for civilised debate – and the scene of a fair bit of mud-slinging – called Twitter. As an opponent of Brexit, she famously got into a discussion with an important donor of pro-Brexit party UKIP – Arron Banks. Beard reacted to a tweet of Banks in which he stated that the Roman empire had collapsed because of immigration, a historical misconception often used to fulminate against immigration. But what made their discussion famous, is that they actually continued it in real life, meeting face-to-face over lunch. “What also characterises her, is that she not only corrected Banks on the historical facts about the decline of the Roman empire, but she afterwards emphasised that their talk also provided her with new insights, about problems around the EU,” says Van Hoof. “She really wants to keep a dialogue with people with different ideas, so crucial in these polarised times.” Unfortunately, not every online discussion ends in a civilised lunch meeting. Beard has certainly been in

Born in 1955 in Much Wenlock, England Lecturer in Classics at the University of Cambridge since 1984, became Professor of Classics in 2004 Since 1992 the Classics editor of the Times Literary Supplement, for which she also writes the popular blog “A Don’s Life” Broke through as author of popularising books with the bestseller Pompeii (2008) Has made numerous BBC documentaries about the ancient world and regularly makes media appearances Is an outspoken feminist, and in 2017 published Women & Power: A Manifesto Is very active on Twitter (@wmarybeard), where she has more than 310,000 followers

the eye of a few proper Twitter storms and has often been attacked vehemently by Internet trolls, to the point of receiving death threats. She in particular became the target of online harassment following a controversial piece she wrote for the London Review of Books in the weeks after the September 11, 2001 terrorist attacks. In that short article, she wrote about the feeling that “the United States had it coming” and that “world bullies,

even if their heart is in the right place, will in the end pay the price.” For the record, she later explained more carefully what she had meant, for example to the Los Angeles Review of Books: “I would say that it is a fair point to make that there is an interrelationship between Western policy – and that’s not just the United States – and world terrorism.” She added that “part of the job of the academic is to be the gadfly. And sometimes that rebounds, and

SHUT UP, WOMAN! She wrote at length about the topic in her book Women & Power: A Manifesto, published at the start of #MeToo in 2017 and described by The Guardian as “a modern feminist classic”. In the book, Beard shows how the public silencing of women goes back to the ancient times, pointing amongst others to a scene in Homer’s Odyssey – written almost 3,000 years ago. In the scene, Odysseus’ son Telemachus basically tells his mother to shut up as

“speech will be the business of men”. Although she will no doubt continue to let her voice be heard, Beard is at the end of next year retiring as professor at the University of Cambridge. As a ‘retirement present’, she will help fund two classics students from under-represented backgrounds as part of efforts to encourage more diversity among those studying the subject at the university. “We’ve done a lot of work in saying that […] this isn’t just for posh people who’ve done Latin for ages. But you still walk around the faculty and it looks – although not entirely – very white,” she stated in her characteristically frank manner in a press statement, in which she also expressed her gratitude for her long career at the university: “It’s given me the opportunity to do lots of things – and it’s paid my mortgage for 40 years!” MEET THE WRITER: MARY BEARD 13/12, 20.00, Bozar, www.bozar.be

MAKE ROME GREAT AGAIN

Mary Beard, de bekendste classica ter wereld, gaat in Bozar in gesprek met journaliste Annelies Beck over leven, werk en de verbanden tussen onze wereld en die van de Oude Grieken en Romeinen – met een focus op feminisme en macht. Beard maakte faam als auteur van populariserende boeken en presentatrice van BBC-documentaires. Ze neemt actief deel aan het publieke debat en is niet bang om standpunten in te nemen. Met Vrouwen en macht: een manifest schreef ze een moderne feministische klassieker.

Mary Beard, l’érudite classique la plus célèbre au monde, s’entretiendra avec la journaliste Annelies Beck à Bozar sur sa vie, son œuvre et les liens entre notre monde et l’Antiquité grecque et romaine, en mettant l’accent sur le féminisme et le pouvoir. Connue pour ses livres de vulgarisation et comme présentatrice de documentaires de la BBC, Mary Beard participe au débat public et n’a pas peur des positions controversées. Son essai Les Femmes et le Pouvoir: Un Manifeste est un ouvrage féministe de référence.

BRUZZ TREKT OP NIKS

DAT VINDEN WIJ NATUURLIJK NIET. MAAR WAT VIND JIJ?

bruzz.be/enquete

L’enquête BRUZZ est également disponible en français. Our survey is also available in English.

BRUZZ | PORTRAIT

Mary Beard

that’s a part of it.” Much abuse directed at Beard is, however, not related to controversial statements, but is misogynistic in nature. Her relaxed style – long grey hair worn loose, hardly any make-up and casual clothing – makes her stand out in the world of polished media personalities and elicits what she herself euphemistically called “an ‘inappropriately hostile’ response” every time she speaks on radio or television.

BruxellesVies Storyboard NOÉMIE MARSILY

Demo and points of convergence

For three weeks, a Brussels creative shares their view of the world. Writer, slam poet and activist JOËLLE SAMBI fights her way through poetry and her many identities. Instagram: @josambi

Le programme international en douze « micro-danses » des Halles de Schaerbeek va devoir se battre pour ne pas se faire marcher sur les pieds. Tout de même, attention avec vos gros sabots ! MICRODANSES I 9 > 11/12, Les Halles de Schaerbeek, www.halles.be 38

EN/ On 28 November, it was the International Day for the Elimination of Violence against Women. In Brussels, in radical circles, it is referred to as “violence against women and gender minorities.” That is an important clarification because the name indicates the “pedigree” of the protesters. The route of that march was a trek: Gare Centrale, the Botanique, the Petite Ceinture, Place Poelaert, Rue Royale, then back to the starting point at Gare Centrale. As is customary, police lined the entire length of the procession, especially in the area around the inner ring road. The whole way the crowd remained face to face with uniformed men. Further on, vans were parked strategically to prevent the discontented hordes from getting too close to the EU institutions or to the Royal Palace. For me, taking to the streets in protest reflects a growing awareness of the violence that pervades the entire liberal, patriarchal, and racist system. There is no naïve optimism about it, because there is nothing heroic about being corralled by a throng of accredited robocops. No great reckoning comes to pass when you have to swallow your rage at the sexist remarks of some of the cops. No revolution occurs when police on horseback charge young black and Arab people between Chaussée d’Ixelles and Rue de Namur. There is a such a wide variety of things to be angry about in Belgian society that, even when there is a united call to demonstrate, it is difficult to

know exactly who is who. On a demo, the frustrations that fuel our individual and collective struggles always seem to come together as one, united in a single purpose. At least in appearance. Nowadays, everyone is required to question where they are coming from, to question the conditions of their evolution and the legitimacy of their position. In fact, you cannot be an activist (anymore?) without questioning, without nuance. But a demonstration strikes me as the last place for nuance: it is somewhere to put things in perspective, an opportunity to meet people, to build bridges. Nonetheless, I wonder if it is possible to bring about a decentring. Is it possible, when we march together, as well as making a show of strength, for us to also question ourselves about the social violence that forces people into poverty as well as leading to people being killed by the police? To question the murders of women and trans people as well as those of racialised people? It is about stepping outside of your box and recognising how violence worksbeyond how it relates to our own viewpoints. Our demonstrating bodies, even when divided into distinct blocks, say something about the place where we stand: what is radical about it? What compliance exists? And the distinctiveness of our slogans is undeniably powerful. That is what I felt while I was marching on the concrete in Brussels on that Sunday. I found myself dreaming up a route that would lead past all the sites of our suffering: Rue Ravenstein for Mehdi who was killed there, hit by a police car, on towards Place Lumumba via Place du Béguinage, Rue du Korenbeek in memory of Leïla Z., the Centre Pachéco on Rue du Grand Hospice in recognition of the treatment of undocumented persons, and so on. I found myself imagining Brussels in Protest as a political pathway, a heuristic journey that pushes people to think about the genealogy of violence, one that really brings us together in a shared struggle, and not just in a name. Want to reread the whole series? BRUZZ.be/bruxellesvies

You may also like NAOMI GILON

my pieces that I had never thought of, and I think that’s wonderful.”

‘I love working with hands’ EN

Every week, our radar detects another artist who deserves your full attention. Today, it is the creator and ceramicist Naomi Gilon, who transforms everyday objects to reveal the monsters that grip them in their claws. — GILLES BECHET

“When you meet someone in the street, you form an idea of them very quickly, but there is a whole other story behind them. It is the same with objects. Beneath their surface and their smooth shape, they have plenty of stories to tell.” In order to tell those stories, Naomi Gilon creates strange chimeric objects in ceramic. They are often objects that

we come across in everyday life: handbags, shoes, candle holders, or cups, combined with monstrous clawed appendages. All you ever see of the monster is its hands, like the one opening the door to the basement or sliding open the lid of a coffin. “I love working with hands. It is the part of the body that manipulates things and comes into contact with objects. There are also tendons and joints that allow me to suggest tension and force.” These colourful objects with their pop-looking deformities could be read as a critique of fast fashion and consumerism, but just as she only reveals part of her monsters, she gives nothing away about what she sees in the objects. “I am not really engaged in a critique. I prefer to highlight elements with which people can construct their own stories. I have met people who have seen things in

Before making ceramic objects, Naomi Gilon made a name for herself transforming car body parts, which she covered with fur and other materials. “I was fascinated by the world of cars, by the design and the shapes of the bodywork, the shiny surfaces and the reflections.” It was those same formal qualities that drew her to ceramics. She is self-taught. “I studied painting at La Cambre and made a few ceramic pieces. My studio was located above a ceramic shop, so I began to develop my interest in more depth. Through it, I discovered how to work with density and colour. Another thing I love about ceramics is their ambiguous quality. The forms are stable and seem solid, but they are fragile at the same time: they can be scratched or break.” During the lockdown, Naomi Gilon was approached by the graphic artists Loan Bottex and Antoine Elsensohn. Together, they came up with an idea for a book: La Femme en fourrure. “It enabled me to carry out a kind of archiving and take stock of everything I have done up until now, before embarking on other projects.” Alongside her work in galleries, Naomi Gilon has also opened an online shop in which she sells everyday functional objects and original pieces for totally affordable prices. “When I was studying art and we would go to a gallery, I realised that if you didn’t have money, you would have to make do with just looking. With this online shop, anyone can treat themselves to a unique piece without needing to visit a gallery.”

BRUZZ | PORTRAIT

FURRY FEAR

NAOMI GILON La Femme en fourrure (book): 64 p., €19, www.naomigilon.com Trolling the Sneaky Kingdom (exhibition): 10/12 > 10/1, Normaal Gallery, Facebook: @normaalgallery 39

Culture. Theater

De videoconferentie voorbij De klimaatverandering noopt wetenschappers en theatermakers om ambitieuze reisplannen voor conferenties en producties kritisch te bekijken. Het Berlijnse gezelschap Rimini Protokoll probeert zijn CO2-uitstoot te verminderen door tijdens zijn nieuwe tournee lokale ‘avatars’ in te zetten op de scène. — MICHAËL BELLON Met Conference of the absent maakt het Berlijnse regisseurscollectief Rimini Protokoll een op afstand geregisseerde documentaire theatervoorstelling. Voor het documentaire aspect leverden negen experten evenveel lezingen af over hun kennisdomein. Die krijgt het publiek op één avond te horen. Het theatrale element zit hem in het feit dat de sprekers niet fysiek op scène

verschijnen, maar worden belichaamd door Brusselse locals uit het publiek die het script pas bij het begin van de avond in handen krijgen en vervolgens op de scène de identiteit aannemen van afwezige sprekers. Over de klimatologische en artistieke impact van deze bijzondere vorm spreken we – via Zoom – met Rimini Protokoll-maker Stefan Kaegi.

Stefan Kaegi: “Je vervreemdt van je eigen werk als je niet live kan zien welke impact het heeft. We zien ons onszelf dus niet opnieuw helemaal lokaal opsluiten.”

Is dit het schoolvoorbeeld van een coronacreatie? STEFAN KAEGI: Neen, de productie is

al voor de pandemie ontstaan vanuit een ecologische invalshoek. Toen we met Rimini Protokoll onze twintigste verjaardag vierden in 2020 hadden we een soort retraite met alle dramaturgen en kunstenaars die al met ons hadden samengewerkt. Daarmee belandden we in een discussie over hoe we door het model van internationale coproducties en festivals meer en meer waren beginnen te toeren. Terwijl we de laatste tien jaar toch ook modellen hadden ontworpen waarbij we eerder ideeën lieten reizen dan grote scenografieën. Zo reisden voor de reeks 100% Stadt, waartoe ook 100% Brussels hoorde, maar drie van onze leden mee, terwijl de honderd protagonisten voor die producties uit de deelnemende steden kwamen. En voor Home visit Europa, dat we bij mensen thuis speelden, raakte alles wat nodig was in een paar reistassen. De ecologische balans vinden tussen internationaal en lokaal werken, is niet zo eenvoudig. Werken met lokale mensen is mooi, maar tegelijk wil je toch ook voeling houden met een internationaal theaterdiscours en kwesties die zich aan de andere kant van de wereld afspelen.

Conference of the absent zoekt dus opnieuw naar die balans? KAEGI: Met een knipoog naar de

academische wereld, waar al langer de vraag werd gesteld of je als wetenschapper wel naar een conferentie over duurzaamheid in Australië moet vliegen. Covid heeft daar gezorgd voor de introductie van videoconferenties. Maar voor het

theater zijn video calls en streaming toch een uitdaging of zelfs een killer. Daarom kiezen we voor echte belichaming door mensen ter plaatse.

Lokale mensen belichamen en vertolken het script van experten die niet meereizen met de voorstelling en dus afwezig zijn. Draait Conference of the absent ook concreet rond het thema afwezigheid? KAEGI: Er zijn negen verschillende

protagonisten die op heel verschillende manieren iets met afwezigheid te maken hebben. Zo heb je iemand uit de regio van de Mirny-mijn in het Siberische Jakoetië, waar de ontginning van kostbare ertsen voor het grootste gat in de aarde heeft gezorgd. De mijnwerkers en bewoners zijn daarmee blijven zitten, terwijl de rijkdommen zijn verdwenen. Er is een advocaat die praat over het verdedigen van cliënten die soms niet aanwezig zijn in de rechtszaal. Een expert in fantoompijn die mensen met amputaties behandelt met spiegeltherapie om hun zenuwbanen en

aan de andere kant van het maatschappelijke debat staan.

Zou het voor een theatermaker even makkelijk zijn als voor een wetenschapper om gewoon een volledig script door te sturen naar andere speelsteden en het daar door een lokaal theatergezelschap te laten spelen, zonder persoonlijk de credits in ontvangst te nemen?

In Conference of the absent leveren negen experten lezingen af over hun kennisdomein. Die worden vertolkt door Brusselse locals die het script pas bij het begin van de avond in handen krijgen.

“Voor het theater zijn video calls en streaming killers. Daarom kiezen we voor echte belichaming door mensen ter plaatse” STEFAN KAEGI

hersenen te herprogrammeren. Een vluchteling die niet naar Europa kan komen. Een van de laatste getuigen van de Tweede Wereldoorlog. Een aanhanger van de Voluntary Human Exctinction Movement in Portland, die bewust kinderloos blijven omdat ze vinden dat de mens te slecht is voor de planeet. Een geheim agent die nooit in het publiek kan praten. Een astronaut. En een fysicus die met snelgeleiders werkte, maar plots met het locked-insyndroom te maken kreeg, waardoor hij zichzelf niet meer kon bewegen. In zijn geval is het extra speciaal dat iemand zijn lezing uitspreekt. Niet alleen in een andere taal, maar ook in een ander lichaam, dat wel kan bewegen.

zien ontdekken welke totaal andere karakters ze soms moeten verpersoonlijken en welke hevige dingen, die ze zelf wellicht nooit zouden zeggen, ze toch in de mond moeten nemen. Hoewel het concept niet voor de pandemie werd bedacht, reflecteert het zo wel de afgeschermde leefwereld waarin we ons meer en meer bevinden, weg van mensen die

bedoeling dat niemand van Rimini Protokoll zou meereizen met de voorstelling en dat we gewoon de technische rider zouden sturen. Maar omdat alles toch wat ingewikkeld werd, zouden lokale technici ons daarom gehaat hebben. (Lacht) En het is inderdaad ook niet makkelijk om een creatie los te maken. We hebben nog een ander concept, de app The Walks, met audiotours die je kan volgen in een park, een supermarkt of een kerkhof, maar dan overal ter wereld. Het is waar dat je daarvan vervreemdt als je niet live kan zien wat de impact is van wat je hebt gemaakt. We zien ons onszelf dus niet opnieuw helemaal lokaal opsluiten. Dan word je eigenlijk weer het ensembletheater dat toch altijd structureel onze rivaal is geweest. Ook al doen ze goede dingen, ze hebben toch vaak problemen met transformatie, innovatie, motivatie, en flexibiliteit. Terwijl de invloeden van ervaringen over de hele wereld het theater verrijken en zo ook onze maatschappij vooruithelpen.

BRUZZ | INTERVIEW

KAEGI: In het begin was het onze

RIMINI PROTOKOLL: CONFERENCE OF THE ABSENT 8 & 9/12, 20.30, Kaaitheater, www.kaaitheater.be

Hoe viel het die experten om zich te laten vervangen en belichamen door telkens weer andere toevallige onbekenden? KAEGI: Academici zijn over het

algemeen wel blij als ze vaak worden geciteerd. Ze waren ook blij dat ze hiervoor niet moesten reizen. Maar de vertolkers kunnen woorden uit hun lezingen natuurlijk ook slecht uitspreken, aan overacting doen, of er gewoon niet goed uitzien. Dat zijn zaken die we ook als theatermakers niet in de hand hebben, want we halen telkens op de avond zelf weer vrijwilligers uit het publiek naar voren die totaal onvoorbereid zijn. Het is interessant om die mensen, naarmate ze de tekst opzeggen, te

LES AVATARS ONT TUÉ LES VIDÉOCONFÉRENCES

AVATARS KILLED THE VIDEO CALL

Le changement climatique forçait déjà scientifiques et créateurs de théâtre à reconsidérer leurs voyages d’affaires. Avec Conference of the Absent, le collectif berlinois Rimini Protokoll cherche un remède contre les émissions de CO2 grâce à des avatars locaux pour des protagonistes d’envergure mondiale. « Pour le théâtre, les vidéoconférences et le streaming sont des tueurs », déclare Stefan Kaegi. « C’est pourquoi nous optons pour une vraie incarnation par des personnes sur place. »

Climate change has already forced scientific experts and theatre-makers to examine ambitious travel plans for conferences and productions critically. With Conference of the Absent, Berlin’s Rimini Protokoll looks for the remedy against CO2 emissions in the deployment of local avatars for global protagonists. “Video calls and streaming are no solution, they kill theatre,” Stefan Kaegi explains. “That’s why we choose real embodiment by people on the ground.”

Culture. RnB

‘J’ai réalisé que Bruxelles était ma véritable maison’ FR

Chanteuse d’origine marocaine influencée par les légendes du RnB américain, Lyna impose son style avec force et s’associe aujourd’hui avec le rappeur Eddy Ape pour enregistrer la BO d’une grande campagne de sensibilisation contre le racisme. — NICOLAS ALSTEEN

Alors qu’elle peaufine un album attendu pour 2022, Lyna marque une courte pause, délaissant son studio d’enregistrement, juste le temps d’échanger quelques mots avec BRUZZ. L’occasion de revenir sur l’un des grands moments de sa vie : « Pendant le premier confinement, j’ai enfin appris à rouler à vélo », confie-t-elle du haut de ses 23 ans. L'info peut sembler anecdotique. Elle témoigne pourtant d'une réalité artistique : un itinéraire sans détour, complètement focalisé sur la musique. « Aussi loin que je puisse remonter dans mes souvenirs, je n’ai jamais envisagé d’autres plans de carrière », assure-t-elle. « J’ai passé plus de temps à écouter des CDs et enregistrer des sons sur un PC qu’à jouer avec des peluches. » Originaire de Leuven, Lina Lahbiri – de son vrai nom – a grandi au rythme des instruments traditionnels et de la culture chaâbi. « Mon père est chanteur. Il maîtrise les musiques populaires orientales. Il joue régulièrement des concerts au Maroc, où il lui arrive même de passer à la télévision. » Loin du petit écran, c’est à la maison que papa comble les attentes de sa plus

grande admiratrice. « Lorsque j’ai voulu apprendre à chanter, mon père s’est métamorphosé en professeur. Grâce à ses cours particuliers, je ne suis jamais passée par l’académie. » L’environnement familial forge ainsi la voix de Lyna. Sans parler de ses goûts musicaux. « Quand j’étais petite, à la charnière des années nonante et deux mille, ma sœur et mon frère étaient déjà de jeunes adultes. Ils regardaient MTV et écoutaient les albums qui sortaient à l’époque. J’ai donc baigné dans une culture musicale qui n’est franchement pas celle de ma génération... »

RELATION PASSIONNELLE À l’écoute des titres composés par Lyna, la machine à explorer le temps se met à tourner à plein régime. Difficile, en effet, de ne pas évoquer les noms d’Aaliyah, Destiny’s Child, TLC ou Brandy & Monica. « Un des premiers films que j’ai regardés, c’est Double Platinum avec Diana Ross et Brandy Norwood dans les rôles principaux. À partir de là, j'ai voulu tout savoir sur Brandy et tout connaître de la scène RnB des années nonante. Cette période me

« Enfant, j’ai passé plus de temps à écouter des CDs et enregistrer des sons sur un PC qu’à jouer avec des peluches » 42

passionne. C’est quasi obsessionnel chez moi. Je nourris également une grande admiration pour les pionnières des sixties. Là, je songe notamment aux voix de Big Mama Thornton ou Etta James. » À l’aise avec l’histoire des musiques afro-américaines, totalement raccord avec l’ADN du RnB, Lyna place désormais son érudition au cœur d’un répertoire ancré dans la modernité. « Si mes préférences musicales sont assez old school, mes chansons s’inspirent d’abord de mon vécu et des réalités de notre époque. »

SANS VOIX En attendant l’arrivée du prochain disque de Lyna, un détour par le précédent Lemon Haze s’impose. Excellente introduction à son univers, cet enregistrement témoigne d’un incontestable savoir-faire et, surtout, d’un sacré caractère. Dans le morceau ‘Moroccan Princess’, par exemple, la chanteuse affirme ses origines et son attachement à la terre de ses ancêtres. « Avant d’écrire mes propres morceaux, j’ai participé à de nombreux concours », retrace-t-elle. « Je suis notamment passée par le télécrochet The Voice van Vlaanderen. C’était une expérience enrichissante, mais aussi extrêmement traumatisante. Après mon passage à la télévision, plusieurs personnes sont venues me parler dans la rue pour me dire que j’étais une honte pour la communauté marocaine. Tout ça parce que j’avais chanté une reprise de Stevie Wonder avec quelques trous dans mon jeans... C’était extrêmement violent et dur à

Lyna entendre. J’ai écrit ‘Moroccan Princess’ en réaction à cet épisode. Au Maroc, certains codes culturels et religieux voudraient que la musique porte atteinte aux mœurs et à l’intégrité morale du peuple. Même si certaines personnes critiquent mon attitude et mes chansons, mon cœur bat toujours pour mon pays. Je suis une chanteuse d’origine marocaine. Cette nationalité est ma réalité et j’en suis fière. »

2016, après un passage remarqué à The Voice Kids, Lyna se distingue sur le plateau de The Voice van Vlaanderen avec des reprises de Stevie Wonder ou des Destiny’s Child 2018, sortie de ‘Smoke’, premier single de sa discographie 2019, monte sur le podium des Red Bull Elektropedia Awards, dans la catégorie « Best New Urban »

YES WE CAN

2021, s’installe à Bruxelles et offre sa voix à une campagne de sensibilisation contre le racisme

Loin des concours télé, des auditions, jurys, buzzers et autres jugements de valeur, Lyna a trouvé son bonheur sur le territoire bruxellois. « Ces dernières années, je n’arrêtais pas de multiplier les allers-retours entre Leuven et Bruxelles », dit-elle. « Je passais quatre jours par semaine dans la capitale. J’y ai découvert les différents quartiers et croisé de nombreuses personnes, toutes super accueillantes et bienveillantes à mon égard. À un moment, j’ai réalisé que Bruxelles était ma véritable maison. C’est ici que je me sens le plus chez moi. » Totalement en phase avec l’esprit de sa ville d’adoption, la chanteuse met à présent ses sensibilités au service de la collectivité. Depuis quelques jours, Lyna est en effet l’ambassadrice d’une vaste campagne de sensibilisation contre le racisme. Baptisée #BrusselsYouCanDoIt, l’opération initiée par equal.brussels vise à ébranler les discriminations, discours haineux et autres offenses dispensées sur base de critères raciaux dans des domaines aussi variés que l’emploi,

2022, après avoir sorti les EPs Gemini et Lemon Haze, la chanteuse annonce l’arrivée de son premier album

UN LONG CHEMIN En vue de sensibiliser les consciences, Lyna s’associe avec le rappeur Eddy Ape pour signer ‘Brussels Heart’, morceau engagé en faveur du changement. « Dans ce titre, je chante au nom des enfants. Parce que nous ne pouvons plus accepter que les jeunes générations subissent le racisme et ses conséquences désastreuses. Moi, quand j’étais petite, je craignais l’école. Je ne m’y sentais pas à l’aise, pas à ma place. Je redoutais le jugement des autres. Si j’avais le malheur de penser autrement que le reste de la classe, il était évident que mes origines étrangères seraient mises en avant. Enfant, on apprend vite à se protéger face à de tels mécanismes. Aujourd’hui, les gens parlent bien plus ouvertement de la situation. La société a fait un pas en avant, mais il y a encore du chemin à parcourir avant de vivre ensemble, sereinement, dans le respect de nos différences. » LYNA 14/12, 20.00, Beursschouwburg, www.beursschouwburg.be

R&B VOOR EEN NIEUWE TIJD

R&B FOR A NEW ERA

Lyna, die inspiratie vindt bij de legendes van de Amerikaanse r&b, staat voor kracht en complete overgave. “Mijn muzikale smaak is tamelijk oldskool, maar voor mijn liedjes vind ik vooral inspiratie in mijn eigen leven en in de hedendaagse werkelijkheid.” Ze nam samen met rapper Eddy Ape het nummer ‘Brussels heart’ op, dat de soundtrack vormt voor een grote sensibiliseringscampagne tegen racisme. “Ik hoefde geen twee keer na te denken om mee te doen. Ik boks al mijn hele leven op tegen dagelijks klein racisme.”

Lyna, a singer who finds inspiration in the legends of American R&B, stands for strength and complete surrender. “My musical taste is rather old school, but I mainly find inspiration for my songs in my own life and in today’s reality.” Together with rapper Eddy Ape, the artist recorded the song “Brussels Heart”, which is the soundtrack to a major awarenessraising campaign against racism. “I didn’t have to think twice about participating in this initiative. I have been fighting against minor daily racism all my life.”

« Si mes préférences musicales sont assez old school, mes chansons s’inspirent d’abord de mon vécu », dit Lyna.

le logement, les réseaux sociaux et le quotidien bruxellois. « Je n’ai pas hésité à me joindre à cette initiative », déclare la néo-Bruxelloise. « Je compose avec le racisme ordinaire depuis toujours. En tant que femme d’origine marocaine, le quotidien n’est pas toujours une sinécure en Belgique... À partir du moment où je suis directement concernée par une problématique, il me semble normal de combattre les préjugés et de valoriser la diversité. »

BRUZZ | INTERVIEW

1998, naissance à Leuven, le 21 juin, jour officiel de la Fête de la Musique.

Under the skin

WAT ROERT ER ZICH IN DE ARTISTIEKE ZIEL VAN DENA VAHDANI?

‘Als je niet loopt te kafferen, zijn mensen meer bereid te luisteren’ NL Wij van BRUZZ proberen Dena Vahdani weleens te claimen

als huiscomedian. Maar de waarheid is dat de door en door Elsense stand-upcomedian, die haar moppen zowel in het Nederlands, het Frans, het Engels als het Farsi aan de vrouw kan brengen, tegenwoordig bijna overal komiek aan huis is.

BRUZZ | PORTRET

— MICHAËL BELLON, FOTO HELEEN RODIERS

Dena Vahdani is laureaat van verschillende humorwedstrijden, maakt podcasts voor RTBF, heeft een eigen talkshow op Pickx+, en speelt haar show Dena Princesse Guerrière/ Warrior Princess voor uitverkochte zalen. En sinds haar recente deelname aan De slimste mens ter wereld, waar ze het drie afleveringen uitzong, staat de telefoon van Vahdani helemaal niet meer stil. Dus kropen we rechtsreeks onder haar huid om te vragen hoe en waarom

binnen de familie wel, maar tot in Iran toe.” Naar verluidt heeft Dena ook geestige ouders, maar zoals in veel families werd het verstand van de slimme dochter meer gestimuleerd dan de creatieve kant, waardoor het al vrij revolutionair was dat ze grafisch ontwerp ging studeren in plaats van geneeskunde of rechten. “Toen ik afgestudeerd was, had ik ook meteen een kantoorjob waarvoor ik niet hoefde te solliciteren. En die

“Ook in de comedysector kan je een burn-out krijgen. Even afstand nemen kan je daarbij helpen” Dena doet wat ze doet. Zoals comedian worden, terwijl ze als kind zo serieus was, en vooral gefocust op goeie schoolresultaten. Waren er in haar kindertijd dan helemaal geen aanwijzingen dat Dena tot haar recht kwam op een podium? “Toen mijn familie uiteindelijk begreep dat ik stand-up zou gaan doen, kwam het verhaal weer naar boven van toen ik op mijn achtste plots out of the blue de woonkamer binnenliep om onze oude, wijze, mooi geklede, zeer gerespecteerde en ook wat dikke nonkel die op bezoek was na te doen. Compleet met een dik kussen onder het hemd dat ik had aangetrokken, en met alle mimiek en woorden die hij altijd gebruikte. Eerst wachtte iedereen gespannen af, tot de nonkel zelf begon te huilen van het lachen en mijn moeder de camera bovenhaalde voor een filmpje dat back in de jaren 1990 al viraal is gegaan – 44

bleek perfect te combineren met de nieuwe roeping die ik had gevonden toen ik bij een ingangsexamen van de toneelschool te horen had gekregen dat ik voor comedy gemaakt was. Hoe meer stand-up ik deed, hoe meer ik besefte dat ik alleen dat wilde doen. Dus toen er een einde kwam aan de kantoorjob, voelde ik me heel vrij en zag ik dat als een teken dat ik me 200 procent in de comedy mocht gooien.”

HILARISCH EN HERKENBAAR Wanneer ze op het podium staat, heeft Dena het gelukzalige idee dat ze het dichtst komt bij wie ze in werkelijkheid is. “Dat is geen illusie, want ik ben daar ook mezelf en volledig gefocust op het moment, in plaats van op de inkopen die ik de dag erna nog moet doen. Dat kan ik iedereen aanraden: regelmatig iets doen wat je graag doet en dat op dat

moment ook al je aandacht vraagt – of het nu lopen is, koken, of prentjes uit een magazine knippen.” Wat Dena wellicht ook meekreeg van thuis is vertelkunst, talenkennis, taalgevoel, en een poëtisch vermogen dat wij onwetenden toch losweg durven te associëren met de Perzische cultuur in het thuisland van haar ouders. “Mijn ouders kijken inderdaad zonder dat ze dat met opzet doen op een heel eigen, originele manier naar de wereld. Het is moeilijk om uit te leggen, maar ik heb altijd al ‘een manier gevonden om’ mijn werkje voor school te maken, mijn dag te plannen, iets complex uit te leggen aan een vriendin, mijn weg te vinden… In comedy zijn die eigen invalshoeken belangrijk. Het gaat er daar dikwijls om herkenbare dingen op een andere manier te kunnen ervaren of vertellen.” Vervolgens is het plezierig om daar goede respons op te krijgen. “Ik vind het leuk om te zien dat mensen mijn leven hilarisch of raar vinden en het toch herkennen. Uiteindelijk zijn we dus toch grotendeels hetzelfde, en kan het je toch lukken om je in de plaats te stellen van iemand die ver van jou staat. Daarom is mijn show ook vreedzaam. Als je wat chill bent in plaats van te kafferen, zijn mensen meer bereid te luisteren. Zo bestaat mijn publiek voor de helft uit heteromannen, terwijl ik ongerust

was dat die niet zouden komen. Mensen uit de lgbtqia+-gemeenschap zullen sneller de soms nogal irritante dingen herkennen die ik vaak meemaak en te horen krijg. Maar door daarover te vertellen met humor en zonder verwijten, gaat er bij de hetero’s ook een belletje rinkelen en ontstaat vanzelf begrip.”

VOLLE STADIONS In Humo liet Vahdani vorige week weten dat een vol Koning Boudewijnstadion haar ambitie is. “Dat is mijn megalomane kantje. (Lacht) Maar er hangt geen poster van het Koning Boudewijnstadion boven mijn bed, hè. Alleen kan je als stand-upper ook in de valkuil trappen om minder hard te werken zodra je de truukjes denkt te kennen. Terwijl je net als in andere beroepen best blijft oefenen, schrijven, bijleren en contact houden met jongere comedians.” Dena heeft dan ook haar vriendin nodig om af en toe eens even vrijaf te nemen van al die comedy in haar kop. “‘Stand-up is een deel van je leven, maar je leven bestaat ook uit zoveel andere mooie delen,’ zei zij, en ze heeft gelijk. Ook in onze sector kan je een burn-out krijgen. En even afstand nemen kan je juist de mental space geven om het nadien nog beter te doen.” WARRIOR PRINCESS 14/12, 20.00, Kings of Comedy Club, www.kocc.be

GUERRIÈRE DE L’AMOUR

WARRIOR OF LOVE

Chez BRUZZ, on tente parfois de revendiquer Dena Vahdani comme notre comique maison. Mais la vérité est que l’humoriste d’Ixelles, qui peut raconter ses blagues en néerlandais, en français, en anglais et en farsi, est partout reconnue comme une valeur sûre. La lauréate de toutes sortes de concours d’humour réalise des podcasts pour la RTBF, a son propre talk-show sur Pickx+ et joue son spectacle Dena Princesse Guerrière à guichets fermés. « J’aime que les gens trouvent ma vie hilarante ou bizarre et la reconnaissent quand même. Quand on est chill au lieu de cracher, les gens sont plus disposés à écouter. »

We at BRUZZ sometimes try to claim Dena Vahdani as our house comedian. But the truth is that the stand-up comedian from Elsene/Ixelles, who can do her jokes in Dutch, French, English and Farsi, is a regular almost everywhere these days. The winner of all sorts of humour competitions makes podcasts for RTBF, has her own talk show on Pickx+, and plays her show Warrior Princess to full houses. “I enjoy seeing people find my life hilarious and still recognize themselves in it. If you’re not scolding people all the time, they will be more willing to listen.”

Dena Vahdani 30 jaar, geboren in Elsene Is grafisch vormgever van opleiding, maar begon eind 2016 met stand-upcomedy Won verschillende prijzen op humorfestivals in Franstalig België Maakt ook columns voor BRUZZ (radio), podcasts voor RTBF, en heeft haar eigen talkshow Le Moment Dena op Pickx+ Nam dit jaar deel aan De slimste mens ter wereld

BRUZZ | INTERVIEW

Haar avondvullende show Warrior Princess brengt ze zowel in het Nederlands als in het Frans

JANUARI—JUNI 2021 #ImagineThis

ANA PI CUQUI JEREZ MOUSSEM CITIES: DAKAR ANTOINE DEFOORT

#WeHearYou(th)

ACTION ZOO HUMAIN MOHAMMED EL KHATIB

#BigNames

MEG STUART ITA/IVO VAN HOVE ROSAS/ANNE TERESA DE KEERSMAEKER TG STAN

#DareDevil

MARKUS ÖHRN KATE MCINTOSH DE NWE TIJD, DE KOE & HOF VAN EEDE

#MadeInBXL

KHADIJA EL KHARRAZ ALAMI SARAH VANHEE RADOUAN MRIZIGA MOPHRADAT AHILAN RATNAMOHAN

IMAGE © ANAÏS BOILEAU / DESIGN — PAUL BOUDENS

& vele anderen…

KaaiAd_BRUZZ_20211204.indd 1

VIND ONS IN BRUSSEL EN OP

>kaaitheater.be

BOEK JE TICKETS & {PAY WHAT YOU CAN}

01/12/2021 11:35

BRUZZ Select. Eat & Drink

Vrolijk, gezellig en overheerlijk: Achille is een zegen voor het Schaarbeekse Colignonplein.

Vrouwelijke touch NL

Achille, een sfeervolle Schaarbeekse wijnbar, zorgt voor vernieuwing met een hoogst originele kaart en een smakelijke keuken. — MICHEL VERLINDEN, FOTO SASKIA VANDERSTICHELE

ACHILLE

••••

Place Colignonplein 14, Schaarbeek/ Schaerbeek, Facebook: @achille1030, ma/lu/Mo & di/ma/Tu 17 > 22.00, wo/me/We > za/sa/Sa 17 > 0.00 (23.00 vanwege Covid; geen reservatie mogelĳk)

We praten de laatste tijd honderduit over het ‘restaurant van de toekomst’ in de hoop dat het zo snel mogelijk realiteit wordt. Maar in werkelijkheid is het er al. Meerdere adresjes waarover we recent schreven – Saussice, Lombric, Rebel, L’Altitude... – maken het al waar. Wat zien we dan? Ontspannen plekken van bescheiden omvang die nabijheid tussen zaal en keuken vooropstellen. Een specifieke voorkeur voor natuurlijke wijnen, en gerechten om te delen die gezelligheid uitstralen. Maar het is vooral een

ander kenmerk dat deze plekken zo vernieuwend maakt. Achter het fornuis staan jonge vrouwen die dikwijls een plantaardige aanpak huldigen, een complexloze vorm van streetfood serveren en, vooral, zich ver weg houden van het gewelddadige machouniversum dat dominant is bij de traditionele gastronomische adressen. Achille maakt voor honderd procent deel uit van deze nieuwe beweging. Deze wijnbar met uitzicht op het Colignonplein in Schaarbeek oogt vrolijk en feestelijk wanneer we er op een

vrijdagavond arriveren. De ontvangst is charmant, met dank aan iemand die is overgekomen uit het klassieke circuit: Dan Stevenson, een ancien van Stirwen. We installeren ons op een kruk in een hoek van de vierkante ruimte, waarvan één zijde bedekt wordt door een golfplaat en een reeks planten. Aan de centrale bar gezeten zien we hoe gezellig deze plek werkelijk is. Elke tafel krijgt een magnumkaraf water. Op de drankkaart staan bieren, kombucha, mojito, maar we onthouden vooral het

ongelofelijke aanbod aan natuurlijke wijn tegen betaalbare prijzen (tussen €3 en €7,50 per glas, tussen €22 en €48 per fles) en etiketten die we zelden elders zien – vooral die van de stadswijnmaker Les Chais du Port de la Lune uit Bordeaux. De kaart met deelgerechten – van de hand van Virginie Ruhault, een jonge vrouw die we onder meer al bij Bon Bon aan het werk zagen – is al even verrassend. Zij bereidt hier heerlijkheden als de makreel gravlax met algensaus, biet en rammenas (€9,50), alles kakelvers; een boterham met belachelijk lekkere Brusselse champignons (€9,50); een plankje gemengde charcuterie (€13) opgefrist met ajuinpickles, verse kaas met tijm en een chutney van butternut met Marokkaanse kruiden.

BRUZZ Select. Cinema

FILM DE LA SEMAINE

Il était une fois New York FR

Ce n’est pas à la portée du premier venu de réussir à remettre au goût du jour la légendaire comédie musicale West Side Story. Mais il s’agit ici de Steven Spielberg. — NIELS RUËLL WEST SIDE STORY

••••

US, dir.: Steven Spielberg, act.: Ansel Elgort, Rachel Zegler, Mike Faist, Ariana DeBose, David Alvarez

Qui ne connaît pas les airs de ‘Maria’, ‘I Feel Pretty’, ‘America’ et ‘Tonight’, les chansons du célèbre West Side Story. À l’origine une comédie musicale de Broadway, West Side Story ne s’est réellement ancrée dans la culture populaire qu’après l’énorme succès de la version cinématographique moderniste du réalisateur Robert Wise et du chorégraphe Jerome Robbins, récompensée par dix Oscars. Il faut avoir du cran pour proposer une nouvelle version au cinéma. Steven Spielberg a eu ce courage et signe une comédie musicale qui fait aussi vibrer. Le réalisateur, qui compte plus de bons films à son actif qu’il est

Steven Spielberg signe un spectacle total et débordant d’émotions avec une chorégraphie éblouissante et une musique époustouflante.

possible d’en énumérer, de E.T. à La Liste de Schindler en passant par Lincoln, ne se base pas sur le fameux film original.

Il construit sa toute première comédie musicale sur les fondements et les plus grands atouts du spectacle : la musique inégalable et pleine d’entrain de Leonard Bernstein et les chansons aux paroles pleines d’esprit et qui restent en tête de Stephen Sondheim. Cette légende de la comédie musicale est décédée fin novembre mais avait déjà fait savoir qu’il était enchanté par la nouvelle version de Spielberg.

ADIEU LE BROWN FACE

Dans le West Side Story de Spielberg, l’intrigue reste intacte. Deux amoureux (incarnés par Ansel Elgort et Rachel Zegler) vont payer le prix des luttes de gang new-yorkaises. 48

Il n’y a plus d’acteurs maquillés en brun pour passer pour des Portoricains. Ansel Elgort paraît un peu coincé dans le rôle du très amoureux Tony. Les révélations sont Mike Faist dans le rôle du chef des Jets, Ariana DeBose dans celui d’Anita et David Alvarez dans celui de Bernardo. L’intrigue tirée de Roméo et Juliette de William Shakespeare est intacte. Dans le New York des années cinquante, un conflit s’envenime entre deux gangs de rue : les Sharks qui

défendent la communauté portoricaine immigrée et les Jets qui méprisent les nouveaux venus. Deux jeunes amoureux vont en payer le prix. Mais le scénariste Tony Kushner, connu pour Lincoln, Munich et la série télévisée Angels in America, ancre le spectacle encore davantage dans la réalité d’hier et d’aujourd’hui grâce à des interventions astucieuses. Les personnages sont plus complexes et le contexte est plus présent. Les Sharks et les Jets ont vu leurs quartiers populaires de New York menacés par les boules de démolition qui préparent le terrain pour de grands projets urbains. La pertinence des thèmes du racisme et de la polarisation ne fait aucun doute. Mais on ne s’écarte pas pour autant de l’objectif principal : un spectacle total, magistral cinématographiquement, avec une tragédie, l’expression d’émotions débordantes, une chorégraphie éblouissante et une musique époustouflante.

FOCUS

MORE FILM

Op de bres voor de bioscoop NL

Cinema Nova maakt zich zorgen over de toekomst van stadsbioscopen en kaart de problematiek aan in enkele films en een rondetafelgesprek. — NIELS RUËLL

Een kleine twee jaar pandemie heeft de mens geleerd mondkapjes te dragen, handen te wassen, thuis te blijven en films te streamen. Cinema Nova vreest een toekomst waarin bioscopen alleen nog maar evenementen organiseren: met avant-premières en festivals tot ver voorbij het verzadigingspunt. En dan zijn er nog de vele, voortdurend veranderende coronamaatregelen die bioscopen te verduren krijgen. Sinds maandag geldt de anderhalvemeterregel opnieuw in bioscopen, maar niet in theaters en concertzalen, en mogen er maximaal 200 bezoekers per zaal binnen. Het spoort Cinema Nova aan tot reflectie over de plaats van de film in het huidige culturele landschap. Welke functie wil, kan, mag, moet

OCCUPIED CINEMA

een bioscoop nog hebben? Een eerste rondetafelgesprek wordt gewijd aan de vastgoedproblematiek. In de stadscentra is vastgoed gegeerd en arthousezalen zijn niet de economisch lucratiefste benutting van panden. Onafhankelijke en niet-commerciële bioscopen hebben weinig tot geen ademruimte. Aan het rondetafelgesprek neemt onder anderen Isabel Biver deel, bekend van Cinémas de Bruxelles, een standaardwerk over de Brusselse bioscopen van vroeger en nu. Cinema Nova zou zich verloochen als er ook geen films werden vertoond die het thema belichten. Het in cinéma vérité-stijl gefilmde Occupied cinema van Senka Domanovic doet het verhaal van de bezetting van bioscoop Zvezda in het Servische Belgrado. Dat

was een van de veertien bioscopen die ooit eigendom waren van Belgrad Film, een staatsbedrijf in het voormalige Joegoslavië. Na het faillissement kocht een dubieuze ondernemer de bioscoop op. De film combineert beelden van deze bezetting door filmmakers en activisten met beschouwingen, en zou spannend zijn. Daarnaast zijn er nog twee speciale vertoningen van Collectif Jeune Cinéma. Deze Franse coöperatieve voor de distributie en programmering van experimentele en avant-gardistische film werd precies vijftig jaar geleden opgericht.

Sabaya •••• SE, dir.: Hogir Hirori

NL/ Zes jaar geleden viel IS de Jezidi-dorpen rond de berg Sinjar in Noord-Irak binnen, vermoordde de mannen en ontvoerde de vrouwen. Zo’n 7.000 vrouwen worden nog steeds gevangen gehouden als sabaya (seksslaaf) in het IS-gevangenenkamp van Al-Hol in Syrië. Mahmud, Ziyad en de andere vrijwilligers van het Jezidi Home Center zijn hun enige kans op ontsnapping uit de hel. In zijn onder de prijzen bedolven en bijzonder intense documentaire toont Hogir Hirori (The girl who saved my life) met gevaar voor eigen leven de heroïsche en levensgevaarlijke reddingsoperaties, maar ook het bijzonder moeizame verwerkingsproces dat erop volgt voor de bevrijde maar zwaar getraumatiseerde vrouwen. (NR)

Olga ••• FR, UA, dir.: Elie Grappe, act.: Anastasia Budiashkina, Sabrina Rubtsova

FR/ Olga vous laisse avec le sentiment que notre coin

KINO CLIMATES 9 > 12.11, Cinema Nova, www.nova-cinema.org

d’Europe sous-estime encore le poids et l’importance de la révolution qui a éclaté sur la place Maïdan de Kiev à l’hiver 2014 et qui a brisé les chaînes du régime répressif et pro-russe en Ukraine. Non pas que le premier film intime, passionnant et énergique du Français Elie Grappe soit un drame politique. Il vous fait voir les événements à travers les yeux d’une gymnaste de quinze ans qui trime pour les Jeux olympiques. Le régime semble avoir sa mère journaliste dans le collimateur. La jeune sportive s’exile dans un centre de gymnastique suisse et assiste de loin au soulèvement populaire sanglant. (NR)

Don’t Look Up US, dir.: Adam McKay, act.: Jennifer Lawrence, Leonardo DiCaprio, Meryl Streep

EN/ Adam McKay used to work for the comedian Will

Ferrell, but since 2015, he has had a different speciality: making comic films with the biggest film stars about tricky subjects that garner more Oscar nominations than can be counted on one hand. After the financial crisis (The Big Short) and the shadowy former vice president Dick Cheney (Vice), McKay tackles the climate crisis, and in particular America’s grotesque ignoring of the catastrophe, in a satire. Jennifer Lawrence and Leonardo DiCaprio play two astronomers who discover that a comet will destroy the earth. Their alarm is drowned out by a Trumpian president (Streep), infotainment woes, celebrity culture and megalomaniac Big Tech gurus. (NR) 49

BRUZZ magazine Elke week verrassende reportages, fijne cultuurtips, en mooie beelden uit de stad.

#1710

#1716

NL FR

INTERV

IEWS

A N A LY

SES

VAN EEN UITGAVE SSELSE VLAAMS-BRU MEDIA VZW 18 FLAGEYPLEIN PLACE FLAGEY LES 1050 ELSENE/IXEL OOR AFGIFTEKANT X ANTWERPEN P303153

NL FR

| 2020 15 | 7

| 2020 20 | 5

NL FR

020 8 | 7 | 2

TIPS

INTERV

IEWS

A N A LY

SES

TIPS

| 2020 27 | 5

EN EN

WEEKBLAD IRE HEBDOMADA WEEKLY VAN EEN UITGAVE SSELSE VLAAMS-BRU MEDIA VZW 18 FLAGEYPLEIN PLACE FLAGEY ES 1050 ELSENE/IXELL OOR AFGIFTEKANT X ANTWERPEN P303153

WEEKBLAD IRE HEBDOMADA WEEKLY

#1717

WEEKBLAD IRE HEBDOMADA WEEKLY VAN EEN UITGAVE SSELSE VLAAMS-BRU MEDIA VZW 18 FLAGEYPLEIN PLACE FLAGEY ES 1050 ELSENE/IXELL OOR AFGIFTEKANT X ANTWERPEN P303153

#1709 WEEKBLAD IRE HEBDOMADA WEEKLY VAN EEN UITGAVE SSELSE VLAAMS-BRU MEDIA VZW 18 FLAGEYPLEIN PLACE FLAGEY ES 1050 ELSENE/IXELL OOR AFGIFTEKANT X ANTWERPEN P303153

INTERV

IEWS

A N A LY

SES

TIPS

INTERV

IEWS

A N A LY

SES

TIPS

IEN MUSEA GOO OPEN DEUREN WEER

BEZORGD

CINEMA IS MIJN DING. 3 GRATIS TICKETS IS MIJN CADEAU!

E OUDERS,

BLIJE KIND

‘Twee en maand zonder kunst: ’ horror

EREN

Eerste g in schooldare een ande wereld

SMINISTER

ALAIN MARON

THE DIARY

(ECOLO)

OF THE CHINE

‘Wuhan is

nnen’

t nog begi crisis moe ‘De echte GEZONDHEID

SE ARTIST

a lot like

DE JAC HTH

TAN TAN

Brussels’

DE LEFTO AAN VAN DE VOORAVOND TDAG E FEES

VERLAAT

JOODS MUSEU

LE VIRUS N’A

PAS ARRÊT

É LE STREE

n VLAAMS Vlaminge ‘Zonder destad toch zou onze jn’ zi rs de an

T ART

ques

MOVIE LOVER

fres de nouvelles Explosion à Bruxelles et graffitis

DIRECTRICE de itisme is en’ ‘Het antisem fors toegenom laatste jaren

VLAAMS MINIST

‘Ik heb op

ER BENJA

MIN DALLE

opt voor

tafel gekl

S UNITE!

ews Our film revi

Brussel’

EN WEER

N DRAAI PLATENZAKE trouw aks zijn eenterug’ ‘Vinylfre komen publiek, die

BOZAR

#1708

WEEKBLAD IRE HEBDOMADA WEEKLY VAN EEN UITGAVE SSELSE VLAAMS-BRU MEDIA VZW 18 FLAGEYPLEIN PLACE FLAGEY LES 1050 ELSENE/IXEL OOR AFGIFTEKANT X ANTWERPEN P303153

WEEKBLAD IRE HEBDOMADA WEEKLY VAN EEN UITGAVE SSELSE VLAAMS-BRU MEDIA VZW 18 FLAGEYPLEIN PLACE FLAGEY ES 1050 ELSENE/IXELL OOR AFGIFTEKANT X ANTWERPEN P303153

NL FR

020 1 | 7 | 2

NL WE HOE GEVEN EGKUNDIGEN VERPLE T DAT HET RESPEC NEN? ZE VERDIE

020 3 | 6 | 2

INTERV

IEWS

A N A LY

SES

TIPS

INTERV

IEWS

A N A LY

BRUSSEL MASS

SES

TIPS

INTERV

AAL OP TWEE

WIELEN

Vakantie in eigen stad

IEWS

L SPECIA L BRU SSE ON A NA COR

‘De fiets heeft mij gered’

ION TIPS + 40 STAYCAT

MOETEN WE ANDERS GAAN WONEN?

S A N A LY

NL FR

2020 13 | 5 |

TIPS

INTERV

st De toekomd van de staen in 15 vrag

en Hoe voorkom we een nieuwe armoedegolf?

Wint de lokale van de winkel het ra? shoppingcent

LES SALLES DE CINÉMA LLES SURVIVRONT-E À LA CRISE?

alle Kunnen we een dak Brusselaars hoofd boven hun

op z’n Brussels

Brusselaar Draait de ? de kosten op voor

elke Moeten we een Brusselaar stukje groene ruimte geven?

HE ON LIFE

VERTROUWE

NSBREUK

TUSSEN POLITI

E EN JONGE

AFTER LOCKD

we Kruipen l straks allemaa nog in een theaterzaal?

L KAN BRUSSE WE EEN AUTOLU N? STAD WORDE

SES

OWN

BLANC mer will ‘Next sum be fantastic’ no doubt

REN

polit ect voor de ‘Het resp teld worden’ moet hers

A N A LY

IN DE BAN VAN CORONA

TIPS

e Rusthuiz blijven op slot

geven?

nog we elkaar

BEZEN GEVEN ?

BREEKT DE IPATIE BURGERPARTIC ECHT DOOR?

IEWS

genoeg Zullen we om plaats krijgen in de te sporten openbare ruimte?

Will we still experience way the concerts to? we used

plaats Heeft Brussel voor het rusthuist? van de toekoms

Gaan

IJKE POLITI

TUSSEN HUIDH

VIER DODEL

ONGER EN

f cultuu Collectie dage in virtuele

GINGEN EACHTERVOL

#1704

WEEKBLAD IRE HEBDOMADA WEEKLY VAN EEN UITGAVE SSELSE VLAAMS-BRU MEDIA VZW 18 FLAGEYPLEIN PLACE FLAGEY LES 1050 ELSENE/IXELOOR AFGIFTEKANT X ANTWERPEN P303153

NL FR

| 2020 24 | 6

| 2020 06 | 05

WEEKBLAD IRE HEBDOMADA WEEKLY VAN EEN UITGAVE SSELSE VLAAMS-BRU MEDIA VZW 18 FLAGEYPLEIN PLACE FLAGEY ES 1050 ELSENE/IXELL OOR AFGIFTEKANT X ANTWERPEN P303153

#1714

#1707

WEEKBLAD IRE HEBDOMADA WEEKLY VAN EEN UITGAVE SSELSE VLAAMS-BRU MEDIA VZW 18 FLAGEYPLEIN PLACE FLAGEY LES 1050 ELSENE/IXEL OOR AFGIFTEKANT X ANTWERPEN P303153

INTERV

IEWS

A N A LY

SES

NAAR KIJKEN WEER

IN DE BAN NA VAN CORO

TIPS

NL FR

| 2020 15 | 4

INTERV

IEWS

A LY S E S

INTERV

TIPS

IEWS

A N A LY

SES

TIPS

INTERV

IEWS

A N A LY

SIS

TIPS

IN DE BAN NA VAN CORO

BOVEN

s ‘De vogel iller, zingen st horen e w r maa ze beter’ WE

De d OLESE 60 JAAR CONG HEID ELIJK ONAFHANK

SINT-JAN, BRUSSEL EEN DAG IN NHUIS VAN STE ZIEKE HET KLEIN

België Congo is e, ‘Co over de ze erd’ en omgeke

nog ‘We waren hecht’ nooit zo

R WORLD

D’INDÉPENDA

(FOR) A BETTE are working ion labels How fash change to instigate

DESIGNING EL 2000

BRUSS w 20 JAAR NA t een nieu ‘Brussel heef nodig’ ject stadspro

T SPREEKT

ER-PRESIDEN : ik wil DE MINIST Di Rupo niet en’ ‘Ik ben Eliogeschiedenisboek niet in de

WS ITS HEART

NCE DU CONGO

60 ANS l décolonia ‘Le combat terminé’ n’est pas

VAN ADIL

IN ANDER

(DÉ

FOLLO ort BRUSSELS time to supp ‘Now is thearts community’ the global

LECHT

NA DE DOOD wonde e erende t’ ‘Dit is een openbars die weer

WE LEREN

Le de

UIT DE CRISIS

WAT ffen n weer bese “We zulle betekent” wat werk

#1712 WEEKBLAD IRE HEBDOMADA WEEKLY VAN EEN UITGAVE SSELSE VLAAMS-BRU MEDIA VZW 18 FLAGEYPLEIN PLACE FLAGEY ES 1050 ELSENE/IXELL OOR AFGIFTEKANT X ANTWERPEN P303153

#1713 WEEKBLAD IRE HEBDOMADA WEEKLY

#1703 WEEKBLAD IRE HEBDOMADA WEEKLY VAN EEN UITGAVE SSELSE VLAAMS-BRU MEDIA VZW 18 FLAGEYPLEIN PLACE FLAGEY ES 1050 ELSENE/IXELL OOR AFGIFTEKANT X ANTWERPEN P303153

NL FR

020 8 | 4 | 2

VAN EEN UITGAVE SSELSE VLAAMS-BRU MEDIA VZW 18 FLAGEYPLEIN PLACE FLAGEY ES 1050 ELSENE/IXELL OOR AFGIFTEKANT X ANTWERPEN P303153

NL FR

| 2020 17 | 6

INTERV

IEWS

A N A LY

SES

TIPS

IN DE BAN NA VAN CORO

NL FR

| 2020 10 | 6

EN INTERV

IEWS

A N A LY

SES

TIPS

INTERV

IEWS

SES A N A LY

TIPS

SANTÉ! SCHOL! CHEERS!

AFSTUDEREN

IEF

ntie de paasvaka Zo kom je tie door in isola

IEWS

A N A LY

SES

TIPS

HORECA HERO

PENT VOOR

ZICHTIG

TIJD IN CORONA

IEN MUSEA GOO OPEN DEUREN WEER

‘Twee en maand zonder kunst: ’ horror

De klas20 van 20

De stad op op haar k TOT CREAT

INTERV

elijk Een smakien weerz

ADEPRESSIEF

SPECIAL EAT & DRINK

BRUSSELSE

VAN CORON

NEMENT

CONFI ographie e de la phot Petit guid ue domestiq

ART SOUS

NA HET GEDOE

MDE EUROS

nen Nieuwe plan rijpen Parking C

TADION

voor

VÉE e NTAINE ARCHI er une trac LA QUARA ions laiss ‘Nous voul lation de demain’ pour la popu

MATTER, OOK

OP DE WACH

TLIJST

REN eg er nooit genorwijs is Waarom dstalig onde Nederlan

4.000 KINDE

IN BRUSSEL

#BLACKLIVES en is gen slikk ‘Beledigin kost voor ons’ e dagelijks

NEEM NU EEN ABONNEMENT en krijg het magazine wekelijks in je bus. * Gratis activeringskosten van €30 + 3 gratis bioscooptickets voor alle nieuwe abonnementen die tussen 17 november en 31 december 2021 worden aangemaakt. De 3 gratis bioscooptickets zijn 12 maanden geldig vanaf de datum waarop ze zijn ontvangen op het e-mailadres van de betaler van het actieve UGC Unlimited-abonnement, dat tussen 17 november en 31 december 2021 aan de stand of online is aangemaakt. De tickets zijn elke dag geldig, in alle UGC bioscopen (behalve partnerbioscopen) en kunnen één tot drie keer worden gebruikt (uitzonderlijk speciale voorstellingen). De 3 gratis bioscooptickets zullen in de vorm van UGC e-ticket op de volgende datums worden verzonden: * op 01/12/2021 voor abonnementen aangemaakt tussen 17/11/2021 en 30/11/2021 * 15/12/2021 voor abonnementen aangemaakt tussen 01/12/2021 en 14/12/2021 * 03/01/2022 voor abonnementen aangemaakt tussen 15/12/2021 en 31/12/2021.

ALISME À

ker NE DU MINIM e Mesmae Jacquelin À 92 ans, ospective d’une rétr fait l’objet

LA DOYEN

are back

#1711

#1715 WEEKBLAD IRE HEBDOMADA WEEKLY VAN EEN UITGAVE SSELSE VLAAMS-BRU MEDIA VZW 18 FLAGEYPLEIN PLACE FLAGEY LES 1050 ELSENE/IXEL OOR AFGIFTEKANT X ANTWERPEN P303153

Bij elk nieuw UGC Unlimited abonnement van 17/11 t.e.m. 31/12/2021: Gratis activeringskosten voor jou, 3 gratis tickets voor wie ze wil*

BRU SSEL

AVE N VAN

ad Van de st eaan naar de oc

Een abonnement op BRUZZ magazine is gratis voor wie in het Brussels Gewest woont. Wie buiten het Brussels Gewest woont betaalt slechts 25 € per jaar, en krijgt daar nu uitzonderlijk 2 maanden gratis leesplezier bovenop!*

Ga snel naar BRUZZ.be/abonnement *actie geldig tot 10.09.2020

EN WEER

N DRAAI PLATENZAKE trouw aks zijn eenterug’ ‘Vinylfre komen publiek, die

BRUZZ Select. Theatre & Dance. Music & Nightlife. Art & Literature

THEATRE & DANCE

LISA VEREERTBRUGGHEN

All about that drum-’n-bass NL/ Na twee danssolo’s geïnspireerd door de

gabbermuziek en -dans die haar jeugd mee bepaalden, heeft de Brusselse choreografe Lisa Vereertbrugghen nu haar aandacht gericht op jungle en drum-’n-bass. Een jaar lang deed ze elke dag niets anders dan stampen op nerveuze breakbeats en onderzoek doen naar het donkere, dystopische kantje van deze vorm van ninetiesravemuziek. Een intense, constant van richting veranderende zoektocht naar zielenrust of extase, tegen 160 beats per minuut. (MB) LISA VEREERTBRUGGHEN: DISQUIET – SENSATIONAL AESTHETICS OF A TECHNOKIN 10 & 11/12, 20.30, Beursschouwburg, www.beursschouwburg.be

La chaleur des absents

FR/ Les disparus donnent autant chair et corps à une communauté que les vivants. Dans ce conte dystopique, l’autrice et metteuse en scène française Caroline Guiela Nguyen imagine un monde où la moitié de l’humanité disparaît en quatre minutes. Pour combler leur désarroi et continuer à vivre, les restants se retrouvent dans des centres de soin et de consolation. Dans ces lieux dédiés à combler l’attente et l’effacement des souvenirs, une galerie de personnages d’âge, de langues et de cultures diverses partagent leurs émotions pour construire un avenir commun avec leurs « Invisibles ». On y interroge ce qui rassemble les hommes entre eux, ce qui fait lien, ce qui peut panser et réparer. (GB)

FRATERNITÉ, CONTE FANTASTIQUE 8 > 11/12, Théâtre National, www.theatrenational.be

Family drama from Estonia EN/ Admittedly, we have paid somewhat less

attention to Estonian theatre in recent years. But when the opportunity arises, we like to be there. Since 1920, the beautiful Ugala Theatre has been known as a house of trust. For repertoire, but also for contemporary theatre like that of director Andres Noormets, who staged Andrew Bovell’s 2016 successful play Things I Know to Be True. A family drama about a family whose retiring parents and four adult children are due for some unpleasant revelations, including theft, divorce and drugs. (MB) THINGS I KNOW TO BE TRUE 14/12, 19.00, Bozar, www.bozar.be

MUSIC & NIGHTLIFE

MOLLY LEWIS

Boosterprik tegen de winterblues NL/ Fans van Dana Winner, opgelet: het gaat hier

om Darna Winter! Een feest van klanken, ritmes en stemmen uit de wijde wereld, meer bepaald uit Noord- en West-Afrika, opgezet door het Brusselse productiehuis MetX. Voor die boosterprik tegen de winterblues zorgen Ago Gnawa, het gnawaproject van Luc Mishalle, dat zich hier laat bijstaan door de elektronische pulsen van T.B. Wèh en het van twee trompettisten, een altsaxofonist en een bassaxofonist voorziene kwartet Blast. Special guest Adrien Sezouba Rikura zorgt voor een snuif spoken word. ’Nuff Said-huisband Lucid Lucia (voorheen BRZZVLL) verenigt dan weer de krachten met Gnawa de Bruxelles. Laat de winter maar komen! (TZ) DARNA WINTER 12/12, 19.00, Ancienne Belgique, www.abconcerts.be

Chant d’oiseau

FR/ Molly Lewis est un drôle d’oiseau : cette Australienne basée à Los Angeles a des lèvres si remarquables qu’elle ne chante pas ses chansons, elle les siffle. Pas de hip-hop ou de death metal mais de l’exotica mariné dans les années cinquante, du jazz lounge et de l’americana digne de la bande-son d’un western spaghetti de Sergio Leone. Elle a déjà séduit Karen O du groupe The Yeah Yeah Yeahs pour un « duo » lors d’un hommage à l’acteur Harry Dean Stanton, et l’acteur-chanteur John C. Reilly, qui dans l’une de ses vidéos joue du saxophone dans un costume de roi qu’il a lui-même confectionné. Bobbejaan Schoepen et Toots Thielemans ne doivent pas se retourner dans leurs tombes. (TZ)

ART & LITERATURE

LA VIE MATÉRIELLE

Position switch NL/ In 2020 zond het Gentse Hoger Instituut

voor Schone Kunsten ofte HISK zijn zonen en dochters uit om op de vruchtbare grond van de voormalige ‘Établissements Gosset S.A., manufacture de tabacs et cigarettes’ een kleine position switch door te voeren. Voortaan zou het artistieke toptalent van morgen ook in Molenbeek onderdak vinden. Na de zomerexpo The HISK affair, waarin de nieuwe liefde tussen Gent en Brussel werd bezegeld, volgt nu Various positions, een tentoonstelling die een schone eenheid legt over de verscheidenheid aan praktijken van de tweedejaarsstudenten van de postgraduaatsopleiding. Met werk van onder anderen Dries Boutsen, Olivia Hernaïz, Gaëlle Leenhardt, Hadassa Ngamba en Elisa Pinto. (KS)

VARIOUS POSITIONS 9/12 > 30/1, HISK Gosset site, hisk.edu

Couleurs du féminisme

FR/ Ce sont deux paroles précieuses et engagées de femmes de lettres qui puisent dans les aspérités et les non-dits de leurs parcours de vie la puissance de leurs écrits. Amandine Gay, enfant noire, née sous X et adoptée par un couple blanc est aujourd’hui cinéaste, sociologue et militante afroféministe. Dans son essai ou dans ses films, elle s’interroge sur les enjeux des adoptions transraciales. Née dans une famille marocaine, la romancière et sociologue Kaoutar Harchi a vécu le parcours d’une jeune femme transclasse. Passée par un collège privé où elle a été confrontée à la violence des inégalités et à la racialisation des regards, elle veut croire que l’on peut combiner la radicalité et le dialogue. (GB)

MOLLY LEWIS 9/12, 19.30, Botanique, www.botanique.be

DIALOGUE ENTRE AMANDINE GAY ET KAOUTAR HARCHI 9/12, 20.00, Passa Porta, www.passaporta.be

The Huns are coming EN/ Hun Hun is the Brussels alliance between

Jimmy and Noé Moens, two brothers more than averagely fascinated by old Turkish B-movies and psychedelic music from the east. With old samples of Arabic melodies and ramshackle electronic machinery they create alienating, at times firmly intoxicating sound worlds under evocative titles like “The exorcism of Gül”, “Punch Türk” and “Flying saucers over Karaköy”. Hopefully you will be able to remain still in your chair when these metropolitan Huns waltz over you. (TZ) HUN HUN 8/12, 21.00, Café Monk, www.stoemplive.be

The essence of art EN/ How are everyday experiences, materials or

the artist’s body transcended by an inner vision to become a work of art? “The Material Life” was an exhibition presented at Palazzo Magnani in Reggio Emilia where various Italian artists transcended the divide between disciplines by engaging their bodies or ordinary, often humble materials in their practices and experiments. For its Brussels reinvention, the exhibition integrates five Belgian artists in a very diverse journey that provokes, questions and opens new perspectives on the perception of our common “material life”. (GB) LA VIE MATÉRIELLE 9/12 > 13/3, Centrale for Contemporary Art, www.centrale.brussels

Marthe 10 61 02-650.10.80 JosianePaklons, De Troyer02-650 (abo@bruzz.be), sales@bruzz.be Gratis in Brussels Hoofdstedelijk Gratis in Brussels Hoofdstedelijk sales@bruzz.be Gewest. DISTRIBUTIE Gewest. Rest van België: 25 euro per jaar; Ute IBAN: Otten, 02-650.10.63, ute.otten@bruzz.be Rest van 6044 België: 25 euro per jaar; DISTRIBUTIE BE98 3631 3393 IBAN: BE98 3631 Ute Otten, 02-650.10.63, ute.otten@bruzz.be van Vlaams Brusselse Media6044 vzw 3393 ALGEMENE DIRECTIE van Vlaams Brusselse Buiten België: 30 euro per Media jaar. vzw Dirk De ALGEMENE Clippeleir Buiten België: 30 euro per jaar. DIRECTIE OPLAGE Dirk De Clippeleir BRUZZ OPLAGE HOOFDREDACTIE OPLAGE : 62.609Flageyplein exemplaren. 18, 1050 Brussel, OPLAGE : 62.609 hoofdredacteur), exemplaren. 02-650.10.65 Kristof Pitteurs (algemeen HOOFDREDACTIE ADVERTEREN? MathiasKristof Declercq De Troyer Pitteurs hoofdredacteur), ADVERTEREN? MartheABONNEMENTEN Paklons, 02-650(algemeen 10 61 Josiane (abo@bruzz.be), 02-650.10.80 MartheDeclercq sales@bruzz.be Mathias CULTUUR & UITPaklons, 02-650 10 61 Gratis in Brussels Hoofdstedelijk Gewest. sales@bruzz.be GerdDISTRIBUTIE Hendrickx CULTUUR & UIT 25 euro per jaar; Rest van België: Ute Otten, 02-650.10.63, ute.otten@bruzz.be DISTRIBUTIE IBAN: BE98 3631 6044 3393 Gerd Hendrickx REDACTIE Ute Otten, 02-650.10.63, ute.otten@bruzz.be van Vlaams Brusselse MediaSara vzw De ALGEMENE DIRECTIE Nathalie Carpentier, Eva Christiaens, Buiten België: 30 euro perJasmijn jaar. Dirk REDACTIE De Clippeleir ALGEMENE DIRECTIE Sloover, Kris Hendrickx, Bettina Hubo, Nathalie Eva Christiaens, Sara De Dirk DeCarpentier, Clippeleir 55.000 exemplaren. Post,HOOFDREDACTIE KurtOPLAGE Snoekx, Sophie Soukias, Roan Van Sloover, Kris Hendrickx, Bettina Hubo, Jasmijn Eyck,Kristof Steven Van Garsse, Maarten Verdoodt, Pitteurs (algemeen hoofdredacteur), ADVERTEREN? Marthe Paklons, Tom HOOFDREDACTIE Post, Kurt Snoekx, Sophie Soukias, Roan Van Mathias Declercq Zonderman Kristof Pitteurs (algemeen hoofdredacteur), 02-650 10 61, sales@bruzz.be Eyck, Steven Van Garsse, Maarten Verdoodt, Tom Mathias Declercq CULTUUR & UIT DISTRIBUTIE Ute Otten, 02-650.10.63, Zonderman MEDEWERKERS Gerd Hendrickx ute.otten@bruzz.be Nicolas Alsteen, Gilles&Bechet, CULTUUR UIT Michaël Bellon, MEDEWERKERS Gerd Hendrickx Patrick Jordens, Tom Peeters, Niels Ruëll, Nick REDACTIE ALGEMENE DIRECTIE Dirk De Clippeleir Nicolas Bechet, Bellon, Trachet, TomCarpentier, VanAlsteen, Bogaert, Michel Verlinden Nathalie EvaGilles Christiaens, SaraMichaël De REDACTIE HOOFDREDACTIE Kristof Pitteurs (algemeen Patrick Jordens, Tom Peeters, Niels Ruëll, Nick Sloover, Kris Hendrickx, Bettina Hubo, Jasmijn Nathalie Carpentier, Eva Christiaens, Sara De hoofdredacteur), Bram Van Renterghem EINDREDACTIE Post,Trachet, Kurt Snoekx, Soukias, Roan Van Verlinden TomSophie Van Bogaert, Michel Sloover, Kris Hendrickx, Bettina Hubo, Jasmijn Eyck, VanGeert Garsse, Maarten Verdoodt, Tom Karen DeSteven Becker, der Hallen, Sophie CULTUUR &Van UIT Gerd Hendrickx Post, Kurt Snoekx, Sophie Soukias, Roan Van Zonderman EINDREDACTIE Soukias Eyck, Steven Van Maarten TomKris REDACTIE Eva Garsse, Christiaens, SaraVerdoodt, De Sloover, Karen De Becker, Geert Van der Hallen, Sophie ZondermanBettina Hubo, Jasmijn Post, Kurt MEDEWERKERS Hendrickx, VORMGEVING Soukias Nicolas Alsteen, Gilles Bechet, Michaël Bellon, Snoekx,Ruth Sophie Soukias, Steven Van Garsse, Tom Heleen Rodiers, Plaizier MEDEWERKERS PatrickZonderman Jordens, Tom Peeters, Niels Ruëll, Nick VORMGEVING Nicolas Bechet, Michaël Bellon, VERTALING Trachet, Tom VanAlsteen, Bogaert,Gilles Michel Verlinden Patrick Jordens,Ruth Tom Peeters, Niels Ruëll, NickBechet, MEDEWERKERS Nicolas Gilles Heleen Rodiers, PlaizierAlsteen, John Arblaster, Frédérique Beuzon, EINDREDACTIE Trachet, Tom Van Bogaert, Michel Verlinden MichaëlLaura Bellon, Patrick Jordens, Tom Peeters, Martin McGarry, Jones VERTALING Karen De Becker, Geert Van der Hallen, Sophie Niels Ruëll,Beuzon, Nick Trachet, Tom Van Bogaert, Frédérique EINDREDACTIE George Holmer, Greta Soukias FOTOGRAFIE ILLUSTRATIE Michel&Verlinden Holmer-Arblaster, Jones, MartinSophie McGarry Karen De Becker, Laura Geert Van der Hallen, BartVORMGEVING Dewaele, Kim, Wauter Mannaert, Noémie EINDREDACTIE Karen De Becker, Sophie Soukias Marsily, Steve Michiels, Ivan Put, Heleen Rodiers, Ruth FOTOGRAFIE & ILLUSTRATIE Soukias, GeertPlaizier Van der Hallen Saskia Vanderstichele, VERTALING BartVORMGEVING Dewaele, Wide Kim, Vercnocke Wauter Mannaert, Noémie VORMGEVING Ruth Plaizier, Heleen Rodiers Heleen Rodiers, Ruth Plaizier JohnMarsily, Arblaster,Steve Frédérique Beuzon, Michiels, Ivan Put, VERANTWOORDELIJKE UITGEVER MartinVERTALING McGarry, Laura Jones Frédérique Beuzon, George Holmer, VERTALING Saskia Vanderstichele, Wide Vercnocke Kristof Pitteurs Greta Holmer-Arblaster, Laura Jones, Martin Frédérique Beuzon, George Holmer, Greta FOTOGRAFIE & ILLUSTRATIE Flageyplein 18, 1050 Elsene.Laura Jones, Martin McGarry Holmer-Arblaster, McGarry Bart VERANTWOORDELIJKE Dewaele, Kim, Wauter Mannaert,UITGEVER Noémie Bruzz is Kristof een uitgave van de Marsily, Steve Michiels, Ivan Put, BrusselseBart Dewaele, Pitteurs FOTOGRAFIE &Vlaams ILLUSTRATIE FOTOGRAFIE & ILLUSTRATIE Saskia Vanderstichele, Wide Media vzw, wordt gedrukt op Vercnocke deElsene. persen vanMarsily, EcoNoémie Kim, Wauter Noémie Steve Flageyplein 18,Mannaert, 1050 Bart Dewaele, Kim, Wauter Mannaert, Print Center (DPG Steve Media) Michiels, Ivan Put, Saskia Vanderstichele, Wide Marsily, Michiels, Put, VERANTWOORDELIJKE UITGEVER Bruzz is een uitgave van Ivan de Vlaams Brusselse en wordt gesubsidieerd door Wide Vercnocke Vercnocke Saskia Vanderstichele, Kristof Pitteurs Media vzw, wordt gedrukt op de persen van de Vlaamse Gemeenschap Vlaamse Eco Flageyplein 18, 1050 Elsene. en deUITGEVER VERANTWOORDELIJKE Print Center (DPG Media) UITGEVER VERANTWOORDELIJKE Gemeenschapscommissie. Pitteurs Bruzzen isKristof een uitgave van de Vlaams Brusselse Kristof Pitteurs wordt gesubsidieerd door Media Flageyplein wordt gedrukt op deElsene. persen van Eco 18, 1050 Elsene. Flageyplein 18, 1050 devzw, Vlaamse Gemeenschap en de Vlaamse Print Center (DPG Media) BRUZZ eenuitgave uitgave Vlaams Brusselse Bruzz isiseen vanvan de de Vlaams Brusselse Gemeenschapscommissie. en wordt gesubsidieerd door Media vzw, wordt gedrukt op de persen Media Gemeenschap vzw, wordt gedrukt op Vlaamse de persenvan vanEcoEco de Vlaamse en de Print Center (DPG Media) Print Center Media) Gemeenschapscommissie. wordtgesubsidieerd gesubsidieerd door enenwordt door deVlaamse Vlaamse Gemeenschap Gemeenschap en de endedeVlaamse Vlaamse Gemeenschapscommissie. Gemeenschapscommissie.

voorjenader onderzoek. kwam slachten! terug met een moet er al een hele hoopIktegelijk forse met rustig inhoud, dat laatste verwijderde Ik lietpistolet de stukken bakken in ruime olie NickTrachet Trachet omerdebehoorlijk maten tewat kunnen nemen. Nick enikikeven voegde gehakte ajuinHet aan ding COLOFON Nick Trachet Brusselaardie diededestad stad woog gram, en bolrond metanderhalf een diameter van Brusselaar toe, wat 45 pepertjes look. Na uur was endedewereld wereldculinair culinair en centimeter, de hoogte zeven detwaalf kip nog steeds oneetbaar taai!bedroeg Maakt niet uit, ontdekt ontdekt centimeter. Zo’n raspistolet is met erg dan eten we wat later. In de tropen zijneen maaltijden krokante, dunne korstkrijgt omhuld trouwens ergmaar relatief, iedereen een rond bord een wanneer hij of zij thuiskomt, het eten mag dan met al een vederlicht wit broodkruim. Geen spoor van voorjenader onderzoek. kwam slachten! terug moet er al een hele hoopIktegelijk lauw zijn, er forse is altijd genoeg voor iedereen. nieuwlichterij als sesamzaadjes, slaapbollen pistolet met inhoud, dat laatste verwijderde Ik liet de stukken rustig bakken in ruimeof olie myrtillus, (buiten de Alpen groeien er NickTrachet Trachet Ik deeden erikik wat water bij om het stoven rustig Wie langs deopgevallen? Afrikaanse winkels moet even omer de maten tewat kunnen nemen. Het zonnebloempitten: puur gladde korst. Hetajuin broodje Is het u ook Alles inwandelt, de Nick voeding lijkt voegde behoorlijk gehakte aan ding in Frankrijk geen echte veenbessen), Brusselaar die de stad woog 45 gram, bolrond met een diameter van verder te laten lopen. Nu had ik al kip met ajuin het zeker al zijn opgevallen: op de vitrine hangt Brusselaar die de stad toe,dat wat je pepertjes look. Na anderhalf uur was is zo groot er nieten onmiddellijk in kunt kleiner te worden. Niet lang geleden kwam het maar ookmaar naar rode vossenbessen endedewereld wereld culinair rook écht en centimeter, de hoogte bedroeg zeven detwaalf kip nog steeds oneetbaar Maakt niet uit, naar kip in te de keuken), ik had vaker weldat dan niet een reclame voor pluvera. bijten, daarvoor is het hoog. Jetaai! moet het in nieuws Nutella kleinere potten op de marktculinair(het ontdekt (V. vitis-idaea). Die zijn heerlijk als ontdekt centimeter. Zo’n raspistolet is met een erg dan eten we wat later. In de tropen zijn maaltijden het nog graag wat Afrikaanser. Kennen jullie Meestal staat er het lachende gezicht van een twee breken of lichtelijk pletten. Om het te breken brengt. Voor dezelfde prijs als de vroegere confi tuur op taarten, maar worden krokante, maar dunne korst omhuld rond een trouwens erg relatief, iedereen krijgt een bord Agussi – ookeen bekend alsinegusi, agushi of Afrikaanse mama op, kleurrijke hoofddoek. kent een pistolet snede degebruikt bovenkant. grotere, uiteraard! Ja,met de hazelnoten zijn duurder agussi? wanneer hij of zijbroodkruim. thuiskomt, het eten mag dan al sauzen. vederlicht wit Geen spoor van weinig in warme Al voor nader onderzoek. Iktegelijk kwam terug met een egushi – wordtisvoornamelijk gebruikt ineen Het gaatmeneer! over diepvrieskip. Maarhouden niet om niet de nu moet je er van al heleinDie hoop slachten! Technisch dat om het het deeg geworden En de mensen lauw zijn, er is altijd genoeg nieuwlichterij alszwellen sesamzaadjes, slaapbollen of zou datvoor bestiedereen. kunnen. laatste later terug bij het steken van turf, als West-Afrika. Het zijn de zaden van een meloenoveral dominerende ‘plofkip’. Het zijn legkippen met inhoud, dat laatste verwijderde de hete oven op teervangen. Maar een leraar van prijsverhoging, dus doen ze het via volumeIk deed watforse water bijpistolet om het stoven rustig Wie langs deopgevallen? Afrikaanse winkels moet zonnebloempitten: puur gladde korst. Hetrustig broodje Is het u ook Alles inwandelt, de voeding lijkt Iktwee liet de stukken bakken in ruime olie soorten worden wel in het wild veenlijken. soort, of van vele pompoensoorten, gepeld en die te oud zijn volgens de normen van de verder te laten lopen. Nu had ik al kip met ajuin het zeker zijn opgevallen: op de vitrine hangt geschiedenis op rust vertelde mij lang geleden dat verkleining. is zo groot dat je er niet onmiddellijk in kunt kleiner teal worden. Niet lang geleden kwam het Nick Trachet geoogst ener jede kunt ze zo vinden in gehakte de Omdat het zo moeilijk en ik even om maten te kunnen nemen. Het Nick Trachet en ik voegde behoorlijk wat ajuin aan ding gemalen. Het resultaat lijkt is wat eierindustrie. Zulke dieren gaan niet (het rook écht naar kip inop deamandelpoekeuken), maar ik had vaker wel dan nietuiteraard een reclame voor bijten, daarvoor het te hoog. Je moet het inWat nieuws dat Nutella kleinere potten op de die snee vruchtbaarheid verzinnebeeldt; de Laatst kwam mijn huisgenote terug van de pluvera. winkel: airelles sauvages. gevaarlijk is,markt oogst mende geen Brusselaar die de stad 45 gram, bolrond metanderhalf een diameter van der. Je vindt vandaag agussi in vrijwel elke Omjullie verloren, maar zijn ook niet voor hettwee nog graag wat Afrikaanser. Kennen Meestal staatmeer er hetgepast lachende gezicht van Brusselaar dieeen de stad toe, wat pepertjes en look. uur was ofwoog lichtelijk pletten. brekenNa brengt. Voor dezelfde prijsde als de vroegere genitaliën vanisbreken de Ceres. Se non è verohet … te dagelijkse zoektocht naar voedsel met helemaal nergens op lijkt zijn de veenbessen meer. De plant nugodin agussi? Agussi – ookeen bekend alsinegusi, agushi of Afrikaanse mama met kleurrijke Afrikaanse winkel. ‘onze’ moderne smaak liever op, kip heeft met dehoofddoek. kent een pistolet snede de bovenkant. grotere,die uiteraard! Ja,en de hazelnoten zijnculinair duurder en de wereld culinair de wereld twaalf centimeter, de hoogte bedroeg zeven nog steeds taai! Maakt niet uit, Pistolets perde defikip nitie wit.gebruikt Ze blauwe staan ‘vogels-zonder-kop’. kreeg een pakje dat meer gekweekte bessen (Vaccinioverigens beschermd. En erzijn egushi –kwam wordt in oneetbaar HetIkDus gaat over Maar niet om deVan nu agussi maakt men dikke textuur van tandpasta. gaandiepvrieskip. deze vogels naar Technisch isvoornamelijk dat‘soep’. om hetEigenlijk zwellen van het deeg in geworden meneer! En de mensen houden niet ontdekt symbool voor eneten moeten dus puur zijn. leek alsof het broodbeleg moest bevatten. Daarin um corymbosum) van op In de markt enis met een alternatief van over zee, de godin ontdekt West-Afrika. Het zijn de zaden van een meloenoveral dominerende ‘plofkip’. Het zijn legkippen centimeter. Zo’n raspistolet erg dan we wat later. de tropen zijneen maaltijden heteerg oven op teen vangen. Maarromig een leraar van is prijsverhoging, dus doen zeons het via volumesaus. Agusside bindt mooi geeft een Azië en Afrika. Men er ginder verzot op. Bij in de supermarkt. Je hoopt bosbeskraanbes of canneberge, in het Volkorenpistolets zijn een ontheiliging! Pistolets zat wat dus moet doorgaan voor koploos soort, of van vele pompoensoorten, gepeld en die te oud zijn volgens de normen van de geschiedenis op rust vertelde mij langdunne geleden dat verkleining. resultaat. Laat enkele scheppen rustig was kip vroeger iets voor zonen feestdagen, tot krokante, maar korstkrijgt omhuld trouwens ergmeestoven relatief, iedereen een rond bord een gemalen. resultaat lijkt op amandelpoeeierindustrie. dieren gaan uiteraard niet te wat kopen, maar ze Engels cranberry. is een plant worden uitdie het fiHet jnste meelsen gebakken, simila bijsmaken de pluimgedierte. Het lekenkwam welZulke porties voor snee dedie vruchtbaarheid verzinnebeeldt; de Laatst mijn huisgenote terug van dedeDat met kip en roer regelmatig om. Hier kunnen een fenomenale ontwikkeling de brave kip der. Je vindt vandaag agussihij inen vrijwel elke verloren, maar zijnchocoladereepook niet meer gepast voor wanneer of thuiskomt, etenspoor mag van dan al vederlicht wit broodkruim. Geen waterig onbevredigend, weelderig groeit aan de oostkust van Romeinen. Dat gaf in het Duits het woord lilliputters. Niet vuistdik, maar genitaliën van de godin Ceres. Sezij non è vero … ook alhet dagelijkse zoektocht naar voedsel de nogAfrikaanse groene groenten bij, zoals okra’s, degradeerdeNick tot de goedkoopste proteïne op dekipmet Trachet ‘onze’ moderne smaak die liever heeft nu metook de krijgen ze wonderlijke gezondheidsen daar opPistolets vrij winkel. zijn per defi nitie wit. Ze staan ‘vogels-zonder-kop’. Ik kreegNoord-Amerika een pakje datSemmel, meer nog steeds de naam voor deze broodjes dun. Kolibries zonder kop! lauw zijn, er is altijd genoeg voor iedereen. nieuwlichterij als sesamzaadjes, slaapbollen of maar ook spinazie. Een markt. Hetzelfde in Afrika. Met vreugde Van agussi maakt men ‘soep’. Eigenlijk dikke textuur van tandpasta. Dusbezingen gaan deze vogels naarzeker bijvoorbeeld Brusselaar die dede stad en claims makkelijke industrieel wordt symbool voorland. de godin entoebedacht. moeten dusvan puur zijn. leek alsof het broodbeleg moest bevatten.manier Daarin inons hetmoet zuiden van dat In het museum Er Wie was een tijd dat portie van dewinkels werkman saus. Agussi bindt erg mooi en geeft een romigpuur Azië en Afrika. Men is er ginder verzot op. Bij Ik deed er wat water bij om het stoven langs de Afrikaanse wandelt, tomaatje zorgt ervoor dat je je kan vergissen met ze daar de goedkope kip die uit onze contreien per zonnebloempitten: gladde korst. rustig Het broodje Is het u ook opgevallen? Alles in de voeding lijkt de wereld culinair ontdekt het de klimaat, zei men ons, geoogst: men Napels zet een zag gebied onder Volkorenpistolets zijnVoor een ontheiliging! Pistolets zat watwas dus moetde doorgaan voor koploos ik verkoolde pistolets die uitbargroot moest zijn. Dat toen ‘terrassiers’ resultaat. Laat enkele scheppenLaat rustig meestoven was kip vroeger iets voormogelijk zonen feestdagen, tot de hete pepers, tot jolijt van iedereen! vliegtuig naar ginder wordt gevlogen, verder te laten lopen. ik al kip met het zeker al zijn opgevallen: op de vitrine hangt worden uitdan hetis fijnste meel gebakken, simila bij had deonmiddellijk pluimgedierte. Het leken welwater porties moeten we weer bomen planten. envoor de bessen gaan drijven, zo groot dat je erNu niet inajuin kunt kleiner te worden. Niet lang geleden kwam het met de kip en roer om. Hier kunnen een fenomenale ontwikkeling de brave kip sting van de Vesuvius inregelmatig het jaar 79 hebben nog subsidies met de schop werkten. Vandaag doenwel ze dat onbepaalde tijd verder sudderen. De agussisaus is kunnen daarbij met van de EU. Die handel moet erg Romeinen. Dat gaf in het Duits het woord lilliputters. Niet vuistdik, maar chocoladereepOok hagen en dreven moet je ze maar opscheppen. (het rook écht naar kip in de keuken), maar ik had vaker wel dan niet een reclame voor pluvera. nu ook nog groene groenten bij, zoals okra’s, tot dekleinere goedkoopste proteïne op de bijten, daarvoor isbroodjes het te hoog. Je moet het in overleefd. dat Nutella potten op de markt met denieuws Bobcat ofdegradeerde Kubota moeten ze na hun erg smaakt een steeds klein beetje bitter, maar winstgevend zijn, want dedeen eigenaars van merk Semmel, deook naam deze dun. Kolibries zonder kop!het helpen. Envoor toen kwam uit Schotland Cranberry’s zijnvullend, van een andere Het ziet ernaar uit dat feesten maar zeker nog bijvoorbeeld spinazie. Een markt. Hetzelfde in Afrika. Met vreugde bezingen Het binnenste is soms niet helemaal doorbakwerkuren naar de fi tness. Greppels graven is een het nog graag wat Afrikaanser. Kennen jullie Meestal staat er het lachende gezicht van een ook wat muskusachtig. Te eten met de vingers, staan in de top vijfhonderd van de Belgische in het zuiden van dat land. het museum van Er was een tijd dat dedie portie van devroegere werkman twee breken of lichtelijk pletten. Om het te breken brengt. Voor dezelfde prijs als de de om de moors te herwaarsoort en van hetzelfde geslacht als ervoor weer thuis zullen worden gevierd, en tomaatje zorgt datoproep je je In kan vergissen met ze daar de goedkope kip uit onze contreien per ken een en de ware pistoletoloog trekt eerst–die dat zittend beroep geworden. ”Tu sais où le de ‘terrassiers’ Napels zag iktot verkoolde pistolets denatte uitbargrootmama moest zijn. Dat wasest toen boven bord rijst. Smakelijk. fortuinen. agussi? Agussi ook bekend alsinegusi, agushi of op, met kleurrijke hoofddoek. de hete pepers, jolijt van iedereen! Laat vliegtuig naar ginder wordt gevlogen, mogelijk deren. Schotse moors, dat is de veenbes: Vaccinium macrocarpon. nietAfrikaanse in restaurants. Met alle kent een pistolet een snede de bovenkant. grotere, uiteraard! Ja,werkten. de hazelnoten zijn duurder kruim zijn broodje, zo hoogveen, issudderen. erinplaats voor extra is problème?” zei een opDie deVandaag sting van tijd Vesuvius het jaar 79 hebben nog groothandelaar metde dewinkelier schop doenwel ze dat uit Ik kocht zo’n kip en waarschuwonbepaalde verder De agussisaus met van de EU. handelhiervan moet erg voornamelijk bestaand uit Maar zijn de vruchten weldeegushi sympathie voor desubsidies horeca, maar zelf – wordt voornamelijk gebruikt in Het gaat over diepvrieskip. Maar niet om de nu overleefd. metmeneer! demij Bobcat ofzuchtend. Kubota moetenvan zehouden na hun Technisch is bitter, dat om het zwellen van het deeg in En de mensen niet beleg. Smakelijk. vroegmarkt in is Rungis ooit de mij:geworden “Poulet dur!” chicken lees je“C’est erg vullend, klein beetje maar winstgevend zijn, want de en eigenaars het merk veenmos, Sphagnum. Het hoogveen een stuk groter dan die van onze smaakt een thuis koken toch Strong nog altijd een Het binnenste is soms niet helemaal doorbakwerkuren naar de fi tness. Greppels graven is een West-Afrika. Het zijn de zaden van een meloenoveral dominerende ‘plofkip’. Het zijn legkippen ook wat muskusachtig. Te eten met de vingers, staan in de top vijfhonderd van de Belgische quebeetje lesvan gens ne mangent Een groot deel weleens in Engelstalige Surinamers in veenbes, de hete oven opmeer te vangen. prijsverhoging, doen ze het viahet volumein Schotland lijkt CO2 vast teMaar een leraar kleine lijken wel meer luxe. Ook recepten. alplus.” omdatdus je ken een en de ware pistoletoloog trekt eerst dat natte zittend beroep geworden. ”Tu sais où est le boven bord rijst. Smakelijk. fortuinen. Nederland hebben het over “harde kip”, en ja vanéchte dedie bevolking loopt rond in een elfenlijfje, soort, ofzovan vele pompoensoorten, en te oud zijnkan volgens van de houden alleop bossen invertelde Europa mijgepeld rozenbottels. zuur en luxeproducten kopen. Inde normen geschiedenis rust lang geleden dat verkleining. uit het zijn broodje, isdan er plaats voor extra problème?” zei een op de Ze zijn ergkruim kocht zo’n kip groothandelaar en de winkelier waarschuwmensen, dat zijn zeIk ook. Als je de oude onthaard, gegomd en gekneed naar de recepten stijl vanuiteraard de samen. Dus moeten we weer venen belangrijkste: ze bewaren héél lang de horeca gebruikt men vaak gemalen. Het resultaat lijkt wat op amandelpoeeierindustrie. Zulke dieren gaan niet beleg. Smakelijk. vroegmarkt in Rungis mij ooit zuchtend. de mij: “Poulet dur!” Strong chicken lees je“C’est snee deenvruchtbaarheid Laatst kwam mijn huisgenote terug van demerkten dienat van mwamba (moambe voor de kolonialen) leest, bereiding. boekskes. Bijdie virtuele hoort virtueel maken de bestaande fagne verzinnebeeldt; de zonder Zeelui producten exclusief lijken, maar que leslichamen gens ne ook mangent plus.” Een groot deelinvoor weleens inzijn Engelstalige recepten. Surinamers der. Je vindt vandaag agussi in vrijwel elke verloren, maar niet meer gepast moet kip uren en uren sudderen in de voedsel. Impressions d’une paupiette de veau. uitbreiden. Het wordt erCeres. ook dat kraanbessen uitstekend waren hetdie eigenlijk niet zijn. genitaliën vanwater de godin Se non è vero … dagelijkse naar met Nederland hebbenloopt het over “harde en ja de van zoektocht de bevolking rondvoedsel in eenkip”, elfenlijfje, palmolie. Een kip kan daar niet tegen, winkel. ‘onze’ moderne smaak die kip heeft met de beter door gereguleerd. Als dat tegen het vitaminegebrek op langeAfrikaanse DeNeem zondagse broodjes zijn zo geëvolueerd. numoderne demensen, veenbes. Vaccinium dat zijnook ze ook. Alsliever je de oude onthaard, gegomd en gekneed naar de recepten stijl van de Pistolets zijn per defi nitie wit. Ze staan ‘vogels-zonder-kop’. Ik kreeg een pakje dat meer die smelt na een half uurtje totde hoopje van mwamba (moambe voor de kolonialen) gelukt is, kunnen we voorzichtig reizen envirtueel zo leest, werden verspreid en Van oxycoccos. is een plant van boekskes. Bijal virtuele lichamen hoort Hoe klein dieDat viennoiserieën en fieen jnDus gebak zijn agussi maakt men ‘soep’. Eigenlijk dikke textuur van tandpasta. gaan deze vogelszenaar voor de godin en met moeten dus puur zijn. moet die Impressions kip uren en uren sudderen in de leekDe alsof het broodbeleg moest bevatten. Daarin miserabele prut. voedsel. d’une paupiette de veau. weer veenbessen gaan plukken, gecommercialiseerd. We vergaten er symbool heidefamilie die groeit op het geworden! boterkoeken (koffi ekoeken voor verzot de saus.deAgussi bindt ergen mooi en geeft een romig Azië en Afrika. Men is er ginder op. Bij ons palmolie. Een moderne kip kan daar niet tegen, De zondagse broodjes zijn ook zo geëvolueerd. Maar ik kwam dus thuis met zo’n beest. Het drone bijvoorbeeld, dan zal onze veenbesjes bij. hoogveen tussen het veenmos en het Antwerpenaars) zijn bijna verdwenen en vervanVolkorenpistolets zijn een ontheiliging! Pistolets zat wat die dus moet doorgaan voor koploos smelt een uurtje al tot hoopje Hoe kleinna die viennoiserieën en fieen jnFransen gebak zijn Laat enkele scheppen waspetieterige kip vroeger iets voor zonen feestdagen, woog overigens eens zoveel: 1,2 kilo. Ik hakte een verdwenen lekkernij herboren rustig meestoven De noementot veenbessenresultaat. Hijniet is zeldzaam. Er half is dan genwollegras. door ‘croissants’. In mijn jonge miserabele prut. worden uit het fijnste meel gebakken, simila bij de pluimgedierte. Het leken wel porties voor geworden! De boterkoeken (koffi ekoeken voor de de kip, zodra ze ontdooid was, in handige zijn. Smakelijk. airelles en kraanbessen caranberges, ook niet zoveel hoogveen meer over met de kip en roer regelmatig om. Hier kunnen een fenomenale ontwikkeling de brave kip jaren kon je metAntwerpenaars) dieMaar dingen nogzijn eenbijna kleine ik kwam dus thuis met zo’n beest. Het MELD NIEUWS verdwenen en vervanstukken: idealiter moet elke eter een stuk krijgen Romeinen. Dat gaf in het Duits het woord lilliputters. Niet vuistdik, maar chocoladereepmaar die namen zijn door elkaar in ons land. Veenbes is een kruipend Zelf nieuws gespot? Tips zijn altijd woog overigens niet eens zoveel: 1,2 kilo. hakte politieagent ko slaan. Vandaag passen ze in een nu ook nog groene groenten bij, zoals okra’s, degradeerde tot de goedkoopste op de gen door petieterige Inproteïne mijn Ik jonge metstruikje een evenredig deel van vlees, vel‘croissants’. enwas, been. Het via beginnen te lopen. Oorspronkelijk Semmel, nog steeds de naam voor welkom datKolibries het veenmos kruipt, de kip, zodra ze ontdooid in handige deze broodjes dun. zonder kop! holle kies. En over dan de pistolets: het is niet omdat jaren kon je met die dingenMet nog een kleine bezingen MELD NIEUWS Een markt. Hetzelfde in rode Afrika. MELD NIEUWS verwijst de krijgen naam airelles trouwensmaar zeker vel met is de voornaamste smaakdrager inelke eeneter kip envreugde kleine ronde blaadjes en De helebijvoorbeeld reeks nalezen? ook spinazie.bruzz.be/meldnieuws stukken: idealiter moet een stuk Zelf nieuws gespot? Tips altijd ze broodjes heten dat ze klein moeten zijn. In politieagent ko slaan. Vandaag passen ze in een Persberichten kunnen viazijnTips in het zuiden van dat land. In het museum van Erdie was een tijd dat portie van de werkman Zelf nieuws gespot? zijn altijd naarvel blauwe bosbessen Vaccinium vruchtjes wat op piepkleine BRUZZ.be/trachet zonder been erin kan je niet peuzelen, wat “Op de vitrine van met een evenredig deelde van vlees, en been. Het welkom viamet tomaatje zorgt ervoor dat je je kan vergissen ze daar de goedkope kip die uit onze contreien per redactie@bruzz.be holle kies. dan de pistolets: het is niet omdat mijn betere tijden at ik er En maximaal twee, met welkom via bruzz.be/meldnieuws MELD NIEUWS MELD NIEUWS vel is de voornaamste smaakdrager in een kip en appeltjes lijken. Gedurende eeuwen wereldwijd als droevig wordt ervaren. Verder wasde zijn. zag iktot verkoolde de uitbargroot moest zijn. Dat was toen ‘terrassiers’ bruzz.be/meldnieuws broodjes heten dat ze klein moeten In Persberichten kunnen via Tips deNapels hete pepers, jolijt vanpistolets iedereen!die Laat vliegtuig ginder wordt gevlogen, Afrikaanse winkels Zelf nieuws nieuws gespot? Tips zijn altijd varkensgehakt ofzenaar leverworst, versierd met Belgian Zelf gespot? zijn altijd been erin kan je niet peuzelen, wat mogelijk die van het redactie@bruzz.be Persberichten ookhebben de nekmensen erbij, zonder het ultieme peuzelstuk en in het twee, welkom via kunnen via mijn betere tijden at ik er maximaal met welkom via sting van de Vesuvius in het jaar 79 hebben nog met de schop werkten. Vandaag doen ze dat pickles. Vandaag zie ik nog broodjes, maar daar wereldwijd als droevig wordt ervaren. Verder was redactie@bruzz.be onbepaalde verder is IN OP met de EU. Die handel moet wel erg hangt bruzz.be/meldnieuws BRUZZ.be/meldnieuws vakertijd wel dansudderen. De agussisaus hoogveen leefden dezevan vruchtjes VOER UW EVENEMENT karkas vondsubsidies ik devarkensgehakt eierstokken terug. Lang geleden of leverworst, versierd met Belgian kunnen ook de nek erbij, het ultieme hetna hun kan ikmet er misschien wel vijf van op? En en ikpeuzelstuk ben niet en in Persberichten kunnenvia via ENCODEZPersberichten VOTRE ÉVÉNEMENT SUR overleefd. de of Kubota moeten ze en Bobcat voor goed geld las verzameld ik een authentiek Italiaans recept voor pickles. Vandaag zie ikde nog broodjes, maar daar erg vullend, smaakt een klein beetje bitter, maar winstgevend zijn, want eigenaars van het merk redactie@bruzz.be redactie@bruzz.be niet een reclame VOERYOUR UW EVENEMENT karkas vond ik de eierstokken terug. Lang geleden ENTER EVENT ONIN OP zo’n grote eter meer. verkocht aan de de kip, rijken, kan ik ervan misschien wel vijfdaarvoor van op? En ikgraven ben niet is een spaghetti met eierstokken van maar ENCODEZ VOTRE ÉVÉNEMENT SUR Hetmuskusachtig. binnenste is soms niet helemaal doorbakwerkuren naar de fi tness. Greppels www.agenda.brussels las ik een authentiek Italiaans recept ookpluvera” wat Te eten met de vingers, staan in dekoks top vijfhonderd devoor Belgische VOER UW EVENEMENT IN OP Onlangs hoorde van eenmeer. slager die van nog ENTER YOUR EVENT ON voor zo’nikgrote eter om op tafel te spaghetti zetten alsmet begeleiding eierstokken van kip, maar daarvoor www.agenda.brussels ENCODEZ VOTRE ÉVÉNEMENT SUR ken een en de ware pistoletoloog dat natte zittend beroep geworden. ”Tu sais VOER UW EVENEMENT boven bord rijst. Smakelijk. trekt eerst ouderwetse pistolets met gekapt verkoopt, “van VOER UW EVENEMENT ININ OPOP Onlangs hoorde ik van een slager die où nog est le vanfortuinen. wildschotels. Het plukken van ENTER YOUR EVENT ON ENCODEZ VOTRE ÉVÉNEMENT SUR ENCODEZ VOTRE ÉVÉNEMENT SUR WWW.BRUZZ.BE ouderwetse pistolets met gekapt verkoopt, “van diedit échte, grote”. Ik heb mijook daarheen kruim uit zijn broodje, zo is er plaats voor extra luxueus ooft was dan niet problème?” zei een groothandelaar op de www.agenda.brussels ENTERYOUR YOUR EVENTON ON Ik kocht zo’n kip en degespoed winkelier waarschuwENTER EVENT De hele reeks nalezen? bruzz.be/trachet WWW.BRUZZ.BE échte, grote”. Ik heb mij daarheen gespoed www.agenda.brussels www.agenda.brussels zonder gevaar.die Hoogveen kannalezen? hier De hele beleg. Smakelijk. vroegmarkt in reeks Rungis mijbruzz.be/trachet ooit zuchtend. de mij: “Poulet dur!” Strong chicken lees je“C’est makkelijk vijftien meter diep zijn en WWW.BRUZZ.BE O B E Rles 2 0 2gens 0in Engelstalige 5 2 I 2 8 O K weleens que ne mangent plus.” Een groot deelin recepten. Surinamers WWW.BRUZZ.BE veelThele indringers WWW.BRUZZ.BE 8verdwenen O K T O B E R bruzz.be/trachet 2in 0 2 de 0 5reeks 2 I 2 nalezen? De De hele reeks nalezen? bruzz.be/trachet diepte zonder sporen na te laten. Nederland hebben het over en ja van de bevolking loopt rond“harde in eenkip”, elfenlijfje, © SHUTTERSTOCK Men vond ze dan enkele millennia

)

BRUZZ

B R U Z Z | C U LT U R E BRUZZ | TRACHET

| C U LT U R E

)

B R U Z Z | C U LT U R E BRUZZ | TRACHET

)

B R U Z Z | C U LT U R E BRUZZ | TRACHET

Harde kip Pistolets Harde kip Pistolets Veenbes

“Op de vitrine van Afrikaanse winkels “Pistolets zijn per hangt vaker weldefi dannitie “Pistolets zijn per defi nitie wit. Zeeen staan symbool voor niet reclame wit. Ze symbool voor de“Zeelui godin en staan moeten voor pluvera” merkten datdus kraande godin en moeten dus puur zijn. Volkorenpistolets bessen uitstekend waren tegen puur zijn. Volkorenpistolets zijn een ontheiliging!”op lange het vitaminegebrek zijn een ontheiliging!” reizen en zo werden ze verspreid en gecommercialiseerd”

mensen, zijn zeen ook. Als je de oude onthaard,dat gegomd gekneed naar de recepten stijl van de 52 van mwamba voor de kolonialen) leest, boekskes. Bij(moambe virtuele lichamen hoort virtueel moet die kip uren en uren sudderen in de voedsel. Impressions d’une paupiette de veau. palmolie. Een moderne kipzijn kanook daar tegen, De zondagse broodjes zoniet geëvolueerd. die smelt na een half uurtje al tot een hoopje Hoe klein die viennoiserieën en fijn gebak zijn miserabele prut. geworden! De boterkoeken (koffiekoeken voor de Maar ik kwam dus bijna thuis verdwenen met zo’n beest. Het Antwerpenaars) zijn en vervanwoog overigens niet eens zoveel: 1,2 kilo. Ik hakte gen door petieterige ‘croissants’. In mijn jonge de kip,kon zodra ze ontdooid was, in handige jaren je met die dingen nog een kleine stukken: idealiter moet elke eter een stukzekrijgen politieagent ko slaan. Vandaag passen in een met een evenredig deel van vlees, vel en been. Het holle kies. En dan de pistolets: het is niet omdat vel is de voornaamste smaakdrager in een kip en ze broodjes heten dat ze klein moeten zijn. In zonder been erin kan je niet peuzelen, wat mijn betere tijden at ik er maximaal twee, met

“Op de vitrine van Afrikaanse winkels

DE MIVB WENST JE PRETTIGE FEESTEN

EN EEN GELUKKIG 2022

DB623070I9

Onze aanpak. Jouw stijl. Bij het Wit-Gele Kruis bied je kwalitatieve zorg aan bij mensen thuis. Daarbij reken je op je skills, creativiteit én op je collega’s. Vacature verpleegkundige Wij zoeken extra teamplayers, avonturiers en doorgroeiers. Draag jij onze patiënten een warm hart toe? Kies voor onze aanpak en vul die in met je eigen stijl. Wij bieden jou: • een spannende job met veel voldoening • een team van collega’s waar je op kan rekenen • werk dicht bij huis • een competitief loon en extra voordelen • een contract op jouw maat (deeltijds, voltijds, vast, tijdelijk werk of studentenjob)

Solliciteer op www.jouwstijl.be Meer info via 016-31 79 28 of solliciteren@wgkvlb.be

DB619806H9

DB740532K1

Dierenambulance Vetas en Dierencrematorium Incinera zoeken samen een

arbeider Profiel - grote dierenvriend - kunnen omgaan met mensen en dieren in nood en met overleden dieren - sterke fysieke en psychische gezondheid - FR/NL - in de buurt van Zellik woonachtig zijn - klusser - in het bezit zijn van minstens rijbewijs B en bereid tot behalen rijbewijzen BE en C en besturen van vorklift en kniklader - flexibel in periodes van afwezigheden van collega’s

Ontdek onze

VACATURES: Klantenbegeleider

Vind een leuke job in jouw buurt.

Digitale marketeer Boekhouder Arbeider tuinploeg Werfleider

Taakomschrijving: - Van maandag t/m vrijdag van 14 tot 20u en op zaterdag van 9 tot 17h30 dieren cremeren en ophalen, bijstand dierenambulance, werkplaats en voertuigen proper houden e.d. - Zeer gevarieerd werk. - Mee verzekeren van de wachtdienst van thuis uit voor de dierenambulance en de dieren in opvang verzorgen. Aanbod: - Familiale werksfeer - Voldoening van uw prestaties o.v.v. geredde dieren - Veel afwisseling Kandidaten dienen hun cv door te sturen naar erwin.thielemans@vetas.be DB742395L1

Wij werven aan! (m/v/x)

regiotalent.be

Ontdek onze vacatures via unicas.be/jobs en solliciteer vandaag nog. We kijken ernaar uit je te ontmoeten. Tot binnenkort! DB742259L1

DB623068I9

Duizenden klanten de perfecte reis bezorgen?

Word treinbegeleider in Antwerpen, Leuven, Kortrijk, Aalst, Gent of Brussel. nmbs.be/jobs

DB620650H9

DB742405L1

Onderweg. Naar beter.

breidt uit! Interieurvormgever/ verkoper

Schrijnwerker

Als interieurvormgever ben je een belangrijke schakel binnen het team en ben jij verantwoordelijk voor het verkopen, ontwerpen en opvolgen van projecten.

Als meubelmaker sta jij in voor het bewerken, monteren en plaatsen van keukens, kasten en ander meubilair.

Op zoek naar passende kandidaten voor je bedrijf?

Wij gaan verhuizen en zijn daarom op zoek naar twee extra topcollega’s. Wij bieden een vast contract aan met een aantrekkelijk loonpakket en fijne collega’s in familiale sfeer.

Interesse? Stuur nu jouw cv naar solliciteren@mginterieurs.be of bel voor meer informatie naar 02 687 67 55. Duisburgsesteenweg 56, Overijse. DB740593K1

Wij staan voor je klaar

hallo@regiotalent.be

Ontdek je carrièrekans en surf nu naar mijntoekomstbijroularta.be DB721637F1

tel. 051 26 67 89

Nieuw

Matras Malsjäns

0,10€

OK, flauwe mop, maar laat ons samen een eind maken aan dakloosheid! Doe een gift

www.straatverplegers.org

Dank aan onze sponsors

IDR-21-24212-Annonce Bruzz Bxl NL 215x290mm-cr-221121-r1.indd 1

Onze mediapartners

24/11/21 10:15