▼
STAD VAN DE TOEKOMST BRUSSEL EN AMSTERDAM WIJ ZEN ELKAAR DE WEG
B R U Z Z | S TA D VA N D E T O E K O M S T
verandert in de buurt. Als mensen kunnen meepraten over welke winkels er precies bijkomen en over wat er precies gebeurt met het braakliggende terrein in de straat, voelen ze zich au sérieux genomen, investeren ze in de buurt en houden ze die ook schoon.” Ivens staat niet alleen met die analyse. “De gemeente die in Nederland het best sorteert en amper restafval overhoudt, is Horst aan de Maas,” zegt Simon de Rijke, expert circulaire economie aan de Hogeschool van Amsterdam. “Dé succesfactor daar is het sociale weefsel: mensen kennen elkaar en voelen zich ook eigenaar van hun omgeving.”
AFVALSTOFZUIGER Terwijl Brussel nog maar begint met ondergrondse containers, onder meer in de ecologische Tivoliwijk, kijkt Amsterdam alweer verder. We trekken daarvoor naar de nog te bouwen
bepaald soort afval. Zo vermijd je niet enkel afval op straat, maar ook vuilniswagens die verkeersopstoppingen en andere hinder veroorzaken.” Kostprijs voor de hele installatie in de Sluisbuurt? 2.000 euro per aangesloten woning. Het afval gewoon wegzuigen, het klinkt te mooi om waar te zijn. Steden die het systeem al invoerden zijn er bovendien niet onverdeeld gelukkig mee. Veel technische problemen, een groot energieverbruik en roestende buizen, hoorden we in Barcelona, dat al in 1992 een vroege versie van de afvalzuiger invoerde. Al maakt het bedrijf zich sterk dat de huidige technologie veel geavanceerder is en die problemen verleden tijd. “De buizen zijn bijvoorbeeld smaller, waardoor we minder energie verbruiken en de CO2-uitstoot maar half zo groot is als voor de ophaling via vuilniswagens,” zegt Mateu. “Ze zijn ook vervaardigd uit kunststof, waardoor we roest vermijden.”
“Als afval verminderen zo moeilijk blijkt, is dat ook omdat het cultureel is: we leven in een consumptiemaatschappij. Terwijl elk product dat je niet koopt natuurlijk ook niet weggegooid moet worden” SIMON DE RIJKE Onderzoeker circulaire economie Hogeschool Amsterdam
“Laar mensen meepraten over wat er precies gebeurt, dan investeren ze in de buurt en houden ze die ook schoon” LAURENS IVENS Wethouder in Amsterdam
Sluisbuurt, waar 5.500 woningen komen. Vandaag oogt de plek aan het IJ, waar Amsterdam water omtoverde tot land, nog als een lege zandvlakte. Straks wordt dit een hoogbouwwijk met torens tot 120 meter, waar afval weggezogen wordt via een ingenieus ondergronds buizennetwerk. “Stel je een gigantische stofzuiger voor, die aangesloten is op ingangen in de huizen, en het afval vervolgens via die leidingen naar een centraal punt zuigt,” legt Albert Mateu van het Finse bedrijf Marimatic uit. “De bewoners stoppen hun afval in de juiste buis voor een 16
I
5 MEI 2021
Het systeem wordt nu in een nieuwe buurt met hoge dichtheid gebouwd, maar kan volgens Mateu ook in het oude centrum van Amsterdam geïntegreerd worden. “Je zou daar de grachten voor kunnen gebruiken.” De suggestie doet wethouder Ivens alvast glimlachen. “Ondoenbaar, we kunnen nu zelfs al onze afvalcontainers niet overal kwijt. Zo’n netwerk in het bestaande stadscentrum integreren is een illusie.” Dat is ook de mening van onderzoeker De Rijke. “In de Sluisbuurt kan het omdat de dichtheid er zo groot wordt door de hoogbouw. Ondergrondse containers kunnen daar om diezelfde reden niet, alleen
al omdat de hele straat dan al snel zou volstaan met containers.” Het stofzuigermodel lijkt dan ook niet meteen weggelegd voor Brussel, waar dichtheden zoals in de Sluisbuurt niet op het programma staan. Wat kan de stad dan nog doen om schoner te worden? Een ingrijpende hervorming van de verantwoordelijkheid over netheid ware alvast een eerste logische stap. Preventie, ophaling en repressie horen bij één gezagsniveau te liggen, vertelde de netheidsverantwoordelijke van Wenen, een van Europa’s netste steden, ons in 2019 nog. Dat is ook in Amsterdam zo. En in Brussel? Daar zijn zowel het Gewest als de negentien gemeenten bevoegd en dan wordt iemand al eens een zwartepiet toegespeeld. De situatie is zo onlogisch, dat verschillende schepenen zelf vragen om de bevoegdheid naar het Gewest te schuiven. Dat kan dan bijvoorbeeld één krachtige preventiecampagne opzetten, in plaats van negentien gemeenten die in gespreide slagorde communiceren. Eén bevoegdheidsniveau voor netheid maakt het ook makkelijker om behalve preventie ook een degelijk boetebeleid uit te tekenen, vinden diezelfde schepenen. Want een gemeentepoliticus die kwistig is met boetes, krijgt al snel tegenwind van zijn lokale basis. Bij een gewestminister op een hoger gezagsniveau is die afstand al een stuk groter.
NUL AFVAL Discussies rond afval beperken zich vaak tot de hierboven vermelde kwesties: hoe we de ophaling