Medewerkers van de Broeders van Liefde over hun waarden en drijfveren

De Pionier

“

Het was begin jaren ’90 toen we

een pilootgroepje opstartten op de afdeling chronisch psychiatrische patiënten van het P.C. Dr. Guislain. Met enkele begeleiders probeerden we

gedoseerd de regie over het eigen leven aan de patiënten terug te geven. ‘Verplegen met de handen op de rug’ heette dit toen. In het begin was er chaos, maar na enkele dagen begonnen een aantal patiënten initiatief te nemen. “Als we geen koffie maken, zal er geen zijn”. Chronisch psychiatrische patiënten zijn als diepgevroren bloemen. Als je ze langzaam ontdooit, zie je weer prachtige kleuren. We namen het risico om ze te ontdooien. Om hen persoonlijke tijd en ruimte te geven, om hen zelf te laten beslissen, om buiten de beklemmende cocon van de instelling te breken.

Diepgevroren bloemen ontdooien We verhuisden. Maakten van de grote slaapzalen en de niet-private toiletten aparte slaapkamers, huiskamers en eigen toiletten. We schrapten de vaste bezoekuren, hielden rekening met het ritme van de patiënt, lieten hen stap voor stap beslissen wanneer en waar ze wat deden. Lieten hen wat minder patiënt zijn en wat meer burger en mens. We noemden het ‘rehabilitatie’. Verblijven werd wonen. Verplegen werd begeleiden.

Idealisme zou ik het niet noemen. We werden veeleer geraakt door ons rechtvaardigheidsgevoel om ons te engageren zodat hun levenskwaliteit kon verbeteren. We stelden ons dikwijls de vraag: “Als het onze eigen moeder of vader is, zouden we het dan zo doen?” Geloof is daarin geen absolute voorwaarde. Veel begeleiders zijn niet praktiserend gelovig, maar hebben wel dezelfde gerichtheid en verantwoordelijkheid. Het zijn waarden die je christelijk kan noemen, maar dat hoeft niet.

Het gaat niet om het etiket, maar vooral om de inhoud.

Het P.C. Dr. Guislain noemde men wel eens ‘de vuilbak’ van de psychiatrie. Chronisch psychiatrisch patiënten zijn dan ook één van de zwaarste doelgroepen. Wij wilden van wat men ‘de vuilbak’ noemde echt iets maken. We willen niet alleen voor die zwaksten zorgen, maar er ook wetenschappelijkheid, deskundigheid en knowhow tegenover zetten. Chroniciteit is een specialiteit. Als de Broeders van Liefde het niet voor die doelgroep opnemen zal niemand het doen. Daar moet de organisatie ook voor uitkomen. Dát zijn wij.

Psychiatrische VerzorgingsTehuizen (PVT) werden begin jaren ’90 opgestart als tussenvorm tussen Beschut Wonen en het psychiatrisch ziekenhuis. Chronisch psychiatrische patiënten werden zo uit de psychiatrische ziekenhuizen weggetrokken om in een apart traject waardig te wonen. In deze nieuwe rubriek vertelt onze eerste pionier Yves Vansteenkiste over zijn drijfveren en de waarden die hem toen en nu gids(t)en.

REDACTIE > Mattias Devriendt FOTOGRAFIE > Filip Erkens

dichtbij Februari 2012 > 19

De Pionier

“

Een school is de maatschappij

in het klein. In een authentieke gemeenschap, die een school moet zijn, zijn de kinderen,

de leerkrachten en de buurt met elkaar verweven. Iedereen moet er aan zijn trekken komen en leerlingen en leerkrachten moeten er hun inspiratie vinden. De school wordt zo voor het kind een realistische afspiegeling van hoe de goede maatschappij in al zijn verscheidenheid van mensen en dingen in elkaar zit.

Dat realiseren werd moeilijk toen er begin september 2011 slechts 7 kinderen ingeschreven waren in onze wijkafdeling ‘De Fonteinstraat’ van Sint-Victor in Turnhout.

Als we tegen 1 februari 2012 geen 20 kleuters vonden, zou het schooltje zijn deuren moeten sluiten. De toekomst?

Hoe moest die eruit zien? De plannen voor een wijk van 3000 woningen lagen klaar. Het schooltje zou er midden in liggen en zou binnen 15 jaar misschien te klein zijn.

Een groeiende pit We zijn er voor gegaan, zetten een campagne op, overtuigden de burgemeester om er op 1 september een symbolische appelboom te planten. ‘Als de kinderen niet in onze buurtschool zitten, moeten we ze er naartoe brengen’. Samen met de juf begon ik 2x daags over en weer te rijden. Brieven klaargemaakt, mensen warm gemaakt, ouders en grootouders gezocht om mee te rijden. De carpooling sprak aan.

7 kinderen werden 21 kinderen. Zo kreeg de gemeenschap van de Fonteinstraat terug dynamiek en creativiteit.

Dynamisch in het ontdekken van nieuwe noodsituaties en creatief in het vinden van passende antwoorden.

Het is sterk dat de Broeders van Liefde ons daarin gesteund hebben. Je kan het idealisme noemen. De zo krachtige wijkschooltjes verdwijnen immers stilaan. Ze ademen vaak als een groen eilandje rust en verbondenheid uit, waar kinderen kunnen fietsen, klauteren en lopen. Ze zijn het centrum van een gemeenschap waar mensen dichtbij elkaar staan. Een werkgemeenschap waar je als leerkrachten en directie gedragen wordt door de ouders, de buurtbewoners en de wijk. Waar plaats is voor onze persoonlijke behoefte om bij gelijkgezinden op verhaal te komen en om elkaar te steunen in de inzet voor anderen.

En uit zo’n kleine pit in Noord-Turnhout kan met de toekomstige bouwplannen voor ogen, nog een hele vruchtbare appelboom groeien. Een échte buurtschool. Een plek voor kinderen om op een persoonlijke, groene en authentieke manier groot te worden. Daar kiezen wij voor. Daar geloven wij in.

Wanneer een school geen 20 leerlingen heeft, gaat ze onherroepelijk dicht. Directeur Chris Van Gool vertelt over de waarden en drijfveren die hem dreven om het kleine buurtschooltje in de Fonteinstraat te Turnhout open te houden.

REDACTIE > Mattias Devriendt FOTOGRAFIE > Filip Erkens

dichtbij April 2012 > 13

De Pionier

“

De formule die we nu hebben,

hadden we 15 jaar geleden moeten invoeren. Door met een onderwijzersmentaliteit in de bijzondere jeugdzorg terecht te komen, wilde ik te veel dingen ‘leren’ aan de mensen. Ik wilde

dat ze 5 op 10 haalden. We hadden weglopers, slaande deuren, geroep. Een drietal jaar geleden zijn we begonnen met een uniek sanctioneringsysteem. Negativisme werd positivisme. Straffen werd belonen. Geroep en slaande deuren werden rust. Weglopers zeldzaam.

2 op 10 De eerste zes weken krijgen nieuwe minderjarigen geen gsm’s, computers en desserts. Die dingen verdienen ze tijdens de volgende fases van 6 weken. Zo ontstaat een groei in ‘mogen’. Het is een materialistisch systeem, maar zo hebben we het allemaal geleerd. Veel belangrijker dan wat ze krijgen zijn immers de relatie die je aangaat en het klimaat dat je creeert. Elk negatief gedrag moet op een rustige manier worden besproken, elk positief gedrag moet benoemd worden en daar hoort ook belonen bij. We willen dat het kind zich als mens erkend voelt. “Het is onze job om voor hen te zorgen”, hoor ik de begeleiders tegen elkaar zeggen. Dát volhouden vraagt idealisme van elk van ons. Het vraagt een waterdichte cohesie tussen de begeleiders die precies hetzelfde doen met dezelfde stijl, dezelfde instructies, dezelfde afspraken.

Positieve groepstherapie gaat niet om slagen of niet slagen.

Het gaat om vooruitgaan. 5 op 10 is geen doel. Van 1 op 10 naar 2 op 10 wel. Elk stapje is waardevol. In de Twijg herstelt zich op die manier iets van het ‘gewone leven’ voor minderjarigen die het lastig hebben. We zien dat ze zich bij ons goed beginnen te voelen. Als het dan thuis ook leefbaarder wordt, als een jongere stilaan een positief zelfbeeld ontwikkelt, is onze inzet meer dan de moeite waard.

Ik ben broeder. Dit werk is mijn leven. En er is veel werk. De wachtlijsten puilen uit. De residentiële voorzieningen zitten vol en onze jongeren hebben steeds zwaardere problematieken. Ze hebben het niet makkelijk. Mensen zeggen je: Kind is Koning. Maar Kind is geen Koning, Kind is Kind. En een volwassene moet zijn verantwoordelijkheid nemen. Op die twee zaken leggen we ons toe. Geen grote woorden, ervoor gaan, niemand laten vallen. Het niet zomaar opgeven.

REDACTIE > Mattias Devriendt FOTOGRAFIE > Filip Erkens

Vanaf de jaren ’80 schakelde de bijzondere jeugdzorg over van uithuisplaatsing naar opvoedingsondersteuning in de thuissituatie. Zo ontstonden er dagcentra naast de residentiële zorg.

Bijzondere jeugdzorg bestond niet binnen de Broeders van Liefde.

Ter gelegenheid van jubileumfeest in 1986 - 150 jaar na het overlijden van onze stichter P-J Triest - openden een aantal broeders, onder wie Marc Bittremieux, in Gent De Twijg. Het Dagcentrum is een naschoolse opvang voor minderjarigen. Een warme maaltijd, studiebegeleiding, activiteiten en veel idealisme.

dichtbij Juni 2012 > 13

De Pionier

“

Toen Lokeren mij een contract

aanbood, was ik bijna profvoetballer geworden. Dat was nu, 35 jaar geleden. Ik was een speler die zichzelf elke dag terugspoelde. Elke training werkte ik af alsof het mijn eerste was. Elke match als was het mijn vuurdoop. Maar ik werd geen profvoetballer. Ik studeerde voor verpleger en werd opvoeder. En toch is er niet veel veranderd.

Ik koos voor de Broeders van Liefde, werkte met zowat alle doelgroepen. Als een trainer die ieder jaar een ander ploegje krijgt. Als een leerkracht die elk jaar een nieuwe klas krijgt.

Zo werkte ik van doelgroep naar doelgroep. Van project naar project. Pion van een zichzelf herhalend begin. En ik ademde.

Ik ademde de missie van Vader Triest in. En uit.

Profvoetbal Eind vorig jaar kwam ik hier terecht. Het werken met vluchtelingen legt mij zo mooi bloot. Niet debatteren, filosoferen of me afzonderen rond geloof, maar met de blote voeten in de realiteit werken. De spirit in handelen omzetten. Niet het warm water uitvinden, maar het warm water laten stromen. Er zijn voor zij die het het meest nodig hebben, het conflict durven aangaan, in overtuigend debat treden met de gevestigde waarden.

Ik krijg hier als hulpverlener en mens zoveel kansen om het goed te doen op een integere manier. Integriteit mag niet betekenen ‘ik wil gelijk krijgen’. Integriteit betekent: ‘ik wil zorg dragen’. Verantwoordelijkheid nemen. Nieuwe noden zien.

Verantwoordelijkheid doorgeven aan anderen. Opnieuw beginnen. Zo blijft mijn blik open. In het spoor van wat Triest deed.

Ik vind Triest een straffe mens. Al was het maar omdat hij keet schopte in dienst van de zieke medemens.

Daarom vraag ik mij af: Mocht hij hier lijfelijk terugkeren, wat zou hij van ons vragen? En zouden we het kunnen realiseren?

Op welke manier zou hij willen dat Broeders van Liefde met een project als JONA omgaat? Zou hij ons nog vindingrijk en vooruitstrevend genoeg vinden? Hebben we nog toekomst?

“Mevrouw, weet je wel vanuit welke missie wij werken bij de Broeders van Liefde”, zei hier vorige week een 20-jarige collega-opvoeder. Ik stond perplex. Er zitten massa’s mensen in de buik van de organisatie die met de missie bezig zijn.

Jonge mensen professioneel bevruchten met die missie, hen stimuleren om ze in en uit te ademen, dat wil ik doen.

Elke dag opnieuw. Met een nieuwe ploeg. Mezelf terugspoelen. Alsof het mijn eerste training was. Mijn vuurdoop in een nieuw elftal.

Op vraag van Fedasil, het federaal agentschap voor de opvang van asielzoekers, startten de Broeders van Liefde eind 2010 met de opvang van 50 niet-begeleide minderjarige vluchtelingen in Eeklo en Knesselare. Het project werd JONA gedoopt. Geert Danneels leidt dit unieke project al bijna 2 jaar met hart en ziel.

REDACTIE > Mattias Devriendt FOTOGRAFIE > Filip Erkens

dichtbij Oktober 2012 > 17

De Pionier

“

We kunnen het niet uitleggen.

Waarom de terugrit veel stiller was dan de heenrit. Het was dan ook geen gewone bezinning. 1 dag werd 3 dagen. Gentbrugge werd de abdij van Orval. Mede-collega’s

schrokken van ons idee. ‘Geloven en autisme’ is een hot topic om discussies over te voeren. Maar we vertrokken toch. “We zien onze leerlingen supergraag. We zouden alles doen voor hen. Als we onze energie bundelen, moeten we die uitdaging aankunnen”, zo dachten we.

En zo zaten we daar plots. Samen met 11 leerlingen met autisme in het middaggebed van de abdij van Orval. De broeders schuifelden achter elkaar de kapel binnen. Hun eenvoudige soberheid vroeg ons niets. Het gaf ons rust. En de anders zo actieve jongeren raakten sprakeloos overdonderd. Door de soberheid van de kapel en van de broeders. Door de stilte en het donker. Door het enorme Mariabeeld. De sfeer, het gezang, het licht en de puurheid waren een manier om tot rust te komen zonder door duizend andere dingen overweldigd te worden. Tot jezelf komen is vandaag niet gemakkelijk De ene prikkel na de ander komt op ons af. Daar niet. We zaten daar gewoon te zitten. En dat zitten was ok.

Zitten is ok.

“Het is de eerste keer dat ik snap waarom mensen hun leven aan geloof kunnen wijden”, zei een van de leerlingen toen we in stilte van de kapel naar onze slaapplaats wandelden. Zijn beeld van een traditionele misviering werd doorbroken. Er werd niet gepreekt of gemoraliseerd. Er werd niet gevraagd een boodschap of les te vinden. Tijdens dat middaggebed in Orval benaderden we wat geloof echt betekent. Het is onze opdracht als leerkracht om zulke werelden te openen voor jongeren. Om erop uit te trekken en hen te laten proeven van het nieuwe. Om hen te laten beleven wat je jarenlang probeert uit te leggen.

Misschien was onze bezinning de bevestiging dat we niet mogen opgeven. Dat er vanuit de kern opnieuw een positief geloof kan groeien. In gemeenschap zijn, tot rust komen, weten dat er ergens iemand aanwezig is, die met je meewandelt. Geloven is geloven en dat kan je niet met een stelling uitleggen. Geloof is jezelf toevertrouwen. Taal schiet daarbij tekort. Hoe dichtbij je ook probeert te komen.

REDACTIE > Mattias Devriendt FOTOGRAFIE > Filip Erkens

Sofie Flament (godsdienstleerkracht), Tom Hebbrecht (niet op de foto), Gerty Debuck en Annick Malo (talenleerkrachten) werken in het BuSO Sint-Gregorius bij de doelgroep voor autisme. Samen met 11 van hun leerlingen uit het 5de en 6de middelbaar namen ze het gedurfde initiatief om drie dagen op bezinning te gaan in de abdij van Orval.

dichtbij December 2012 > 17

De Pionier

“

Ik werk niet meer bij de

Broeders van Liefde. Ik ben directeur van

het Centrum voor Volwassenenonderwijs VSPW in Hasselt. Een school die op zich niets met de Broeders van Liefde te maken heeft. Maar ik wel. De Broeders van Liefde hebben mij in gang gezet, bijna 53 jaar geleden. Ik was 7 en op zoek naar een school, maar nergens was er plaats, ook niet in de school van de Broeders van Liefde in Merksem.

En toch lieten zij mij toe. Er werd niet moeilijk gedaan over naschoolse opvang. Er was gastvrijheid en daaruit ontstond verbondenheid. Ik bleef aan de organisatie kleven.

Ik begon als orthopedagoog in P.Z. Asster, werd directeur in O.C. Clara Fey in Brecht. In 1998 verliet ik de organisatie, een jaar later werd ik aangesloten lid. Maar ik liet de spiritualiteit verder kruimelen. Op nieuwe plaatsen.

Kruimels Zo ontstond er in Hasselt een spirituele gemeenschap: mensen uit de tuinwijkschool, uit ons centrum voor volwassenenonderwijs, geïnteresseerde vrijwilligers, medewerkers van een kansarmencafé, buurtorganisaties. We vroegen ons af waar we heen wilden, begonnen teksten te lezen, zochten naar verdieping, formuleerden een missie, wilden er zijn voor kansarmen in de wijk, dachten na wat we konden dóen.

Ik engageer me vandaag samen met die gemeenschap in de wijk, rond de tuinwijkschool. Ik veranker de spiritualiteit in ons centrum voor volwassenenonderwijs, vanuit mijn voorleven, door gastvrij te zijn, te luisteren, te delen. Er ontstond stilaan meer aandacht voor de kwetsbaarheid van de cursisten. Zo creëerden we de opleiding ervaringsdeskundige in de armoede voor de meest kwetsbaren in onze samenleving. Niet de cursist wordt het eindpunt, maar de personen voor wie zij zullen zorgen.

Als spirituele gemeenschap kunnen we het bindmiddel zijn in de wijk en in de school. Als mens kan ik daarin de Broeders van Liefde verankeren. Zo ontstaan kleine kruimels spiritualiteit op plaatsen waar we als organisatie niet actief zijn.

Kruimels van gastvrijheid. Van je deur open zetten, aandacht hebben, rekening houden met het zijn van een ander, je gast vrij laten, hem zijn eigen taal laten spreken, zijn eigen lied laten zingen, hem of haar laten dansen.

REDACTIE > Mattias Devriendt FOTOGRAFIE > Filip Erkens

Roel Geboers is directeur van het Centrum voor Volwassenonderwijs in Hasselt. In de wijk rond het centrum en in het centrum zelf probeert hij de spiritualiteit van de Broeders van Liefde te verankeren, ook al is onze organisatie er officieel niet meer actief.

In het najaar gaat hij met pensioen en wil hij zich verder engageren binnen de congregatie.

dichtbij Februari 2013 > 17