Schoolfacilities september 2022

Van de redactie

Ons rijke land

Na een zonnige zomer zijn we weer vol energie aan de slag. Een nieuw schooljaar! Er is veel gaande en genoeg te doen. Iedereen is bezig met de beleving van onderwijs en we willen allemaal het beste voor de kinderen. Een gezonde leeromgeving is belangrijk en een hot item. Maar hebben onze kinderen hier eigenlijk niet gewoon recht op? Geen onterechte vraag in dit mooie, rijke land. Het antwoord vind je in dit nummer.

Een ander hot item dat tijdens de vakantieweken online kwam is nieuws over het programma School & Omgeving. We kennen allemaal het belangrijke initiatief dat zich richt op het verkleinen van kansenongelijkheid in het onderwijs en de omgeving. Via de Rijke Schooldag werken scholen, gemeenten, kinderopvangorganisaties en sporten cultuurclubs samen om de kansen van kinderen te vergroten. De voorlopers die dit hebben getest bieden al extra activiteiten aan. Na de zomervakantie kunnen ook anderen subsidie aanvragen voor de start of doorontwikkeling van een verrijkt aanbod. Op de website van Schoolfacilities lees je er alles over. Het aanvragen van subsidie bij het Rijk kan tot eind september! #tip

Ook lees je in deze uitgave over het leren en bewegen op de duurzame school, over woke taalonderwijs en het Deltaplan Scholen. Zelfs het meten van de schoonmaakbeleving komt aan de orde. Alles voor onze kinderen en zo hoort het ook.

Marcelle Warringa

Colofon

Schoolfacilities is een onafhankelijk magazine voor huisvesting en facilitaire processen in het onderwijs.

Oplage en bereik: Verschijnt 3 keer per jaar in een oplage van 3.500 exemplaren, bij het VO, BVE, HBO, Universiteiten, gemeenten en het bovenschools management van het PO.

Inhoud

Deltaplan Scholen

In gesprek met het werkveld en de Tweede Kamer Commissie van OCW. 4

Schoonmaken op een hogeschool Hoe meet je de schoonmaakbeleving?

18

Woke en het onderwijs De taal discussie sluipt ook scholen en universiteiten binnen. 24

Didam arrest

Wat houdt het in en wat betekent het voor het onderwijs? 31

Rubrieken: Gezien & Gelezen (8), Beroep & Branche (15), Nieuw op de markt (22), Partners (34).

Columns: Etske Thie (33), TK Advocaten (14), BTW Instituut (28).

En verder: Zo maak je een school biodivers en klimaat adaptief (10), Het gemak van Thuisbezorgd, maar dan beter (16), Aanbesteden in een veranderende markt (20), Grip op je organisatie (26), ‘Nieuwe scholen’ lopen tegen problemen aan (28).

Eindredactie: Ingrid de Moel Hooglandseweg Zuid 34 3813 TC Amersfoort Telefoon: 033 258 43 37 E: redactie@schoolfacilities.nl

Vormgeving: www.charlotluiting.nl

Uit gave van: Bouwstenen voor Sociaal

ISSN: 1383-6331

Aansprakelijkheid: Uitgever en auteurs verklaren dat deze uitgave op zorgvuldige wijze en naar beste weten is samengesteld. Zij aanvaarden geen enkele aansprakelijkheid voor schade, van welke aard ook, die het gevolg is van handelingen en/of beslissingen die zijn gebaseerd op bedoelde informatie.

Schoolfacilities, september 2022

Deltaplan Scholen: in gesprek met Den Haag

Meer dan ventilatie

Uit sommige vragen blijkt dat de Kamerleden nog niet altijd zijn door drongen van de integraliteit van het vraagstuk. Maar een schoolgebouw is meer dan een verzameling goed geventileerde klaslokalen: het is een plek waar kinderen en docenten een groot deel van hun dag doorbrengen. En het is een voorwaarde om allerlei beleidsdoelen mee te realiseren, zoals goed onderwijs, kansengelijkheid en een energiezuinige en duurzame samenleving.

Ook in de Kamer wordt duidelijk dat er snel meer geld nodig is voor goede en gezonde schoolgebouwen. Dat bleek tijdens het rondetafelgesprek met de Tweede Kamercommissie Onderwijs, Cultuur en Wetenschap op woensdag 6 juli 2022.

De Tweede Kamercommissie had op de laatste dag voor het reces opvallend lang uitgetrokken om te luisteren naar geluiden uit het werkveld. Tijdens het gesprek praatten vertegenwoordigers van scholen, gemeenten, docenten, brancheverenigingen en installa teurs de Tweede Kamer bij over de problemen rond de gebouwen. Zij waren opvallend eensgezind in hun boodschap: als er niet snel extra geld beschikbaar komt voor onderwijshuis vesting zitten we minimaal tot het jaar 2100 opgescheept met de gebouwen die nu al zijn verouderd.

Het is van belang dat we integraal naar de opgave kijken, was de boodschap aan tafel. "Met incidentele middelen is het echt pleisters plakken", aldus Freddy Weima, voorzitter van de PO-Raad. "Puur focussen op ventilatie is als een airco installeren in een afgekeurde auto en hopen dat 'ie door de APK komt."

Urgentie wordt gevoeld De problemen van schoolgebouwen staan inmiddels ook op het netvlies van de Tweede Kamer. Kamerlid Paul van Meenen, onderwijswoordvoerder van D66, benadrukte dat iedereen de urgentie voelt. Toch klinken er ook zorgen vanuit de Kamer of de extra middelen wel goed terecht zullen komen.

Het werkveld herhaalde hierop nogmaals dat gemeenten en scholen uitstekend op de hoogte zijn welke schoolgebouwen het eerst aandacht verdienen. Extra inventarisaties zijn daarom niet nodig. Bovendien kunnen gemeenten veel integraler naar de opgave kijken dan het Rijk.

Schoolfacilities, september 2022

Dat het om meer draait dan alleen ventilatie werd ook duidelijk toen minister Wiersma de Nutsschool Zorgvliet in Den Haag bezocht, op 30 juni 2022. Daar presenteerde hij een nieuwe subsidieregeling van € 140 miljoen om de meest urgente ventila tieproblemen bij scholen aan te pakken.

9 maanden verder

De minister ging in gesprek met kinderen, docenten, de directeur en de bestuurder van deze school. Directeur Sylke Bosch vertelde dat het ventilatie probleem niet even snel op te lossen is. "Om voldoende te ventileren moet je soms ingrijpende maatregelen treffen, zoals muren afbreken en installaties aanschaffen”, zei ze. “Dan heb je als school al snel te maken met de gemeente, welstand en de brandweer. Het kost veel tijd om alle procedures te doorlopen. En om het aan te besteden, ben je ook al gauw negen maanden verder."

Door: Bouwstenen voor Sociaal

Minister Wiersma in gesprek met de schooldirecteur

Minder kinderen in de klas

Gesubsidieerde CO2-meters zijn een handig hulpmiddel om voldoende te ventileren, maar lossen het probleem niet op. Wat wél helpt, is minder kinderen in de klas. "Dat is ook goed voor de kinderen", zegt directeur Sylke Bosch. "Toen we dat tijdens de coronapandemie deden waren ze vrolijker en de leerprestaties gingen omhoog." Ze ziet ook allerlei mo gelijkheden om bepaalde lessen op andere locaties in de stad te geven. Beter onderwijs en kleinere klassen zijn ook de ambities van het kabinet. Maar gebouwen goed aanpakken vraagt om een lange adem, aldus minister Wiersma, en kost veel geld. Zo is alleen al voor het realiseren van de klimaatambities € 21 miljard extra nodig, bovenop de huidige bekostiging. Toch gaat de minister ervoor, blijkt uit de brief die hij 30 juni 2022 naar de Tweede Kamer stuurde. Een integrale aanpak is nodig om desinvesting te voorkomen.

Maatschappelijke optelsom Wat het lastig maakt is dat bij geen van de ministers de aanpak

Deltaplan

van schoolgebouwen bovenaan het prioriteitenlijstje staat. Elk ministerie heeft eigen doelen, of het nu onderwijs, sport en gezondheid of energietransitie en klimaatadap tatie is. Als het bijvoorbeeld om energietransitie gaat, zijn er andere sectoren waar op korte termijn meer energie te besparen valt dan met schoolgebouwen.

Toch is een integrale aanpak nodig om ervoor te zorgen dat investeringen elkaar versterken. Een snelle integrale aanpak van schoolgebouwen leidt namelijk niet alleen tot betere lucht en energiebesparing, maar ook tot lagere zorgkosten, betere leerprestaties en een betere werkplek voor leerlingen en docenten. Bovendien is het een kans voor de overheid om aan jong en oud te laten zien hoe de aanpak van de klimaatopgave er in de praktijk uitziet en zo een voorbeeldfunctie vervullen. Al die winst kun je bij elkaar optellen.

Recht op een gezonde school Nu het coronavirus nog niet weg is en in de loop van het jaar mogelijk opleeft, rijst de vraag of kinderen recht hebben op een gezonde school. Uit recent onderzoek van TeekensKarstens advo caten blijkt dat er geen wettelijke basis is om dat recht te op te eisen. Dat recht is er alleen als er groot gevaar is.

Scholen hebben wel de mogelijkheid om een verzoek tot handhaving van het Bouwbesluit in te dienen. Dat kan bijvoorbeeld als de luchtkwaliteit niet goed is. Maar de maatregelen die

dan genomen kunnen worden, een sluiting of een dwangsom, leveren geen directe oplossing op. Daarbij is het kostbaar en duurt de procedure lang. Wel is de minister van Onderwijs wettelijk verplicht om te zorgen dat er voldoende bekostiging is voor een gemiddelde school onder normale omstandigheden.

Inmiddels is duidelijk dat de bekostiging veel te laag is om over het algemeen te kunnen voldoen aan goede en gezonde scholen die voldoen aan de eisen van deze tijd. Dat blijkt onder andere uit het Integraal Beleidsonderzoek Onderwijshuisvesting. Zo is bij de bekostiging van schoolgebouwen bijvoorbeeld geen rekening gehouden met de klimaatinstallaties die nodig zijn om de ventilatienormen te halen.

Dit is volgens de onderzoekers van TeekensKarstens advocaten onrecht matig. De wettelijke verplichting van de minister om voor voldoende geld te zorgen is namelijk van een hogere orde dan het besluit waarin de bedragen worden vastgesteld. Kortom: voor een echte oplossing hebben gemeenten en scholen Den Haag nodig. Tijd voor een vervolggesprek.

Den Haag is nodig voor een echte oplossing

Deltaplan Scholen

Met het Deltaplan Scholen werkt het werkveld aan een plan om de scholen sneller op orde te krijgen. Het Deltaplan Scholen is een initi atief van Bouwstenen voor Sociaal, landelijk platform voor publiek gefinancierd vastgoed. Scan de code voor meer informatie!

Minister Wiersma in gesprek met kinderen

Freddy Weima, voorzitter van de PO-Raad

Aan de leden van de Tweede Kamercommissie Onderwijs

Per e-mail

Datum: 1 juli 2022

Betreft: Goede, gezonde en duurzame scholen

Geachte kamerleden,

Schoolgebouwen in het primair en voortgezet onderwijs zijn functioneel verouderd, te klein voor modern onder wijs, niet gezond en niet duurzaam. Daar hebben zo’n 2,5 miljoen kinderen en 260.000 leerkrachten last van. Leerprestaties lopen achteruit, kansen zijn niet gelijk en de arbeidsomstandigheden niet oké. Ziekte- en (jeugd) zorgkosten lopen op. Meer dan de helft van de gebouwen is aan renovatie toe. Bij de helft van de scholen is de venti latie niet op orde. Eén vijfde van de scholen heeft energielabel G en meer dan de helft minder dan C.

Gebouwen op orde brengen

Frank Rubel

Om kinderen beter onderwijs te bieden in een gezonde leeromgeving die voldoet aan landelijke normen, beleids doelen en nieuwe (Europese) regels rond energie en klimaat, moeten de komende 28 jaar (tot 2050) vrijwel alle gebouwen worden aangepakt. Alleen al voor het realiseren van de klimaatambities is € 21 miljard aanvullende financiering nodig; bovenop de huidige bekostiging. Dat is exclusief de recente prijsstijging en nieuw kabinetsbeleid. Ook is een fors hogere structurele bijdrage vanuit het rijk nodig om de gebouwen goed te onderhouden.

Rijk aan zet

Het rijk is aan zet om in algemene zin te voorzien in voldoende bekostiging voor de schoolgebouwen. Dat is bij wet zo geregeld. Die bekostiging was en is te laag om aan alle eisen en beleidsafspraken te voldoen. Er is geen rekening gehouden met veranderingen in het onderwijs, de behoefte aan meer ruimte en tussentijdse kwaliteitsverbetering. De meters en prijzen zijn hierop niet aangepast. Dat zie je terug in de volle klassen, de oplopende uitval en de slechte gebouwen. Met de huidige bekostiging kunnen gemeenten en scholen de gebouwen niet op orde brengen. Er is fors meer geld nodig om de aan hen opgelegde taak uit te voeren.

Extra urgentie - voorrang voor kinderen

De corona pandemie, de omvang van de energieopgave en de opvang van vluchtelingen, geven extra urgentie aan de aanpak van scholen. Met extra middelen kan veel maatschappelijk rendement worden gerealiseerd; zowel direct als indirect. Op school leren kinderen bijvoorbeeld hoe gezond te leven en met energie om te gaan. Dat nemen ze mee naar huis. Een school is ‘de plek’ waar mensen elkaar ontmoeten en sociale norm-overdracht plaatsvindt (de hub van de samenleving). Met een snelle aanpak zet de overheid de toon en laat ze zien hoe het kan. Ook financieel is het een goede belegging. De vastgoedwaarde blijft voor de samenleving behouden.

Snel starten

Op ons initiatief en met ondersteuning van Bouwend Nederland, Techniek Nederland en de ministeries van OCW en BZK, hebben we met bestuurders en (financiële) experts van scholen, gemeenten, (bouw)bedrijven, PO-Raad, VO-raad en VNG onder leiding van de Argumentenfabriek onderzoek gedaan naar de vraag hoe extra geld vanuit het rijk zo naar het werkveld kan worden gebracht dat scholen snel kunnen worden aangepakt: integraal en program matisch en zonder al te veel rompslomp en wetswijziging. Daar zijn twee opties uitgekomen.

Voorkeursoptie

Deze opties worden door het werkveld beoordeeld als ‘beter’ ten opzicht van de huidige aanvullende financiering vanuit het Rijk. De op één doel gerichte subsidies zoals SUVIS en DuMaVa, zijn niet kosteneffectief, verstoren de programmatische aanpak, kosten in verhouding te veel tijd en werkt kansenongelijkheid in de hand. De miljoenen kunnen beter besteed en er is fors meer geld nodig om het probleem echt aan te pakken.

Voorkeur van het werkveld is dat het benodigde extra geld in het gemeentefonds wordt gestort zodat de slechtste scholen snel kunnen worden aangepakt. Lokale bestuurders weten welke scholen dat zijn en hebben hier veelal al programma’s voor klaar liggen. Het ontbreekt hen echter aan geld om het werk voortvarend op te pakken. Alternatief is bundeling van geld in één aparte regeling, maar deze is minder snel en niet per sé beter.

Voortgang en verantwoording

Bestaande wetten, beleidsafspraken, nieuwe Europese regels en de wens van samenleving en bestuurders, bieden voldoende garantie dat het geld goed en zo snel mogelijk wordt besteed. De inkomsten en uitgaven kunnen financieel worden ingeregeld en verantwoord in de gemeentelijke jaarverslagen en begrotingen (BBV). Het resultaat en de voortgang kan daarmee ook op landelijk niveau goed worden gemonitord.

Paralelle spoor

Mede op basis van de ervaring die we komende jaren met elkaar opdoen, kan een meer realistisch beeld worden geschetst van waar we eigenlijk naartoe werken. Een beeld waarbij een veelheid van (nieuwe) regels en beleids doelen ruimtelijk worden vertaald. Op basis daarvan kunnen we ook een beter gesprek met elkaar voeren over de gewenste kwaliteit van de onderwijsgebouwen, de kosten hiervan en bijbehorende bekostiging.

Al werkende weg kan het werkveld ook haar bedrijfsprocessen optimaliseren, het zand uit de motor halen en meer kennis opbouwen. Daar zijn we in Bouwstenen-verband al volop mee bezig en dat blijven we graag doen, samen met u en ons hele netwerk.

Verzoek

Ons verzoek aan Den Haag:

• op korte termijn een zo groot mogelijk bedrag via het gemeentefonds ter beschikking te stellen voor de aanpak van scholen in het primair en voortgezet onderwijs zodat de uitvoering voortvarend kan worden opgepakt

• een regeringscommissaris met task force te benoemen bestaande uit afgevaardigden van de samenleving, het werkveld en verschillende ministeries, met als opdracht:

• zorgen dat het extra geld voor de gebouwen richting gemeentefonds gaat

te stimuleren dat de eisen en het beleid rond schoolgebouwen worden vertaald naar integrale ruimtelijke kwaliteit (waaraan gebouwen moeten voldoen)

informatie te verzamelen die relevant is voor de bekostiging van de onderwijshuisvesting in de toekomst.

problemen in de uitvoering te signaleren en adresseren

• de regering gevraagd en ongevraagd te adviseren

Tot slot

Wij zijn als Bouwstenen voor Sociaal graag bereid een bijdrage te leveren aan deze opgave en altijd bereid een toelichting op deze brief te geven. Ook tijdens uw zomerreces. Wij wensen u veel wijsheid toe.

Ingrid de Moel

Directeur Bouwstenen voor Sociaal Landelijk en onafhankelijk platform voor publiek gefinancierd vastgoed

Gezien &gelezen

Gratis fruit

EU-Schoolfruit stimuleert kinderen in de klas fruit en groente te eten. In het voorjaar konden drieduizend scholen zich aanmelden voor gratis porties gezonde voeding. Basisscholen die meedoen ontvangen twintig weken lang iedere week drie porties groente en fruit voor alle leerlingen. En dat he lemaal gratis dankzij financiering van de Europese Unie.

In september start het nieuwe schooljaar en ook de veertiende editie van het programma EU-Schoolfruit en -groente. Was jouw school te laat met inschrijven? Niet getreurd.

EU-Schoolfruit biedt ook een gratis stappenplan aan om jouw organisatie en leerlingen gezonder te laten eten. Bij het stappenplan kun je ook gratis lesmateriaal krijgen.

Het stappenplan is digitaal te bekij ken via WijKiezenGroenteEnFruit. Het platform is een gezamenlijk initiatief van het Steunpunt EUSchoolfruit, Wageningen University en JOGG. Het initiatief wordt onder steund door de Gezonde school en het Voedingscentrum.

www.wijkiezengroenteenfruit.nu

Data-steward en AI

Van 'de basis op orde' tot 'artificial intelligence bij vastgoedbeheer’, daarover gaat de zevende editie van de Bouwstenen-publicatie In Control. De publicatie is speciaal bedoeld voor vastgoed- en facility managers in het maatschappelijk vastgoed, zoals scholen.

Het laat zien hoe organisaties soms worstelen met het op orde krijgen van de benodigde informatie, wat een data-steward in de praktijk doet, hoe je het energiegebruik kunt monitoren, ruimtes beter kunt benutten en drones en machine learning kunt inzetten voor gebouwinspecties. Kortom: veel te lezen.

De publicatie bevat ook een overzicht van de functionele en technische kwaliteiten van vastgoedinforma tiesystemen. Op de website van Bouwstenen is de gebruikerservaring met deze systemen te vinden. Je kunt de publicatie gratis online lezen.

Lampen tegen covid

Eindhoven gaat als eerste gemeente in Nederland een groot aantal scholen uitrusten met desinfectielampen om het coronavirus de kop in te drukken. De lampen werken met ultraviolet licht (UV-C), dat ziektekiemen in de lucht deactiveert. UV-C- straling werd al eerder gebruikt tegen de verspreiding van mazelen en griep.

Basisscholen en middelbare scholen in Eindhoven die al mechanische ventila tie in het gebouw hebben kunnen geld krijgen voor UV-C lampen. De gemeen te stelt € 700.000 beschikbaar voor de aanschaf en installatie van de lampen in grofweg zevenhonderd klaslokalen op basisscholen en middelbare scholen. Ze mogen dan zelf een gecertificeerd bedrijf inschakelen die de lokalen van lampen voorziet. Vooraf is gekeken of scholen interesse hebben, meerdere schoolbesturen zeiden toen gebruik te willen maken van de regeling.

Wel moeten de scholen opletten met de straling. Zo geven onderzoekers aan dat kinderen niet direct in de lampen moe ten kunnen kijken, omdat de straling kans geeft op oogschade en kanker.

www.bouwstenen.nl

www.nationaleonderwijsgids.nl

‘Bijschrift van de foto’

Krimp en groei

Basisscholen en universiteiten ver wachten de komende jaren een groei, terwijl het voortgezet onderwijs, mbo en hbo juist minder leerlingen verwachten. Dat blijkt uit de prog nosecijfers van het ministerie van Onderwijs. De budgetten voor on derwijshuisvesting hangen af van het aantal leerlingen, een daling kan dus leiden tot financiële problemen.

In het primair onderwijs lijkt de groot ste daling van leerlingen achter de rug. Door een geboortegolf in coronajaar 2021 groeide het aantal nuljarigen met meer dan 11%. Volgens het CBS is dit het begin van een structureel hoger geboortecijfer. Over drie jaar zoeken die kinderen allemaal een plekje op de basisschool.

Het leerlingaantal in het voortgezet onderwijs daalt nog steeds, maar min der dan eerder voorspeld. Leerlingen blijven namelijk langer doorleren. Omdat leerlingen uit vmbo gemengd/ theoretisch betere doorstroomrech ten hebben gekregen, stappen ze na het halen van een diploma vaker over naar 4 havo. Datzelfde geldt voor havisten, daardoor verdubbelt de doorstroom naar 5 vwo bijna.

Voor het middelbaar beroepsonder wijs begint de daling nu pas. De daling zal de komende jaren de budget ten van instellingen en daarmee de betaalbaarheid van de schoolgebou wen onder druk zetten, verwacht de Algemene Rekenkamer.

Het aantal hbo-studenten zal de komende jaren naar verwachting licht dalen. Mbo’ers kiezen eerder voor een baan, havisten leren vaker door voor een vwo-diploma vanwege toegang tot de universiteit en brugklassers gaan minder vaak naar de havo. Dat verklaart de toenemende krimp in het hbo, aldus het ministerie van OCW. Universiteiten blijven nog wel groeien.

Beste koffiehoek

De werknemers van OBS De Sleutelaar kunnen zeggen dat zij koffie drinken in de beste koffiecorner van het land. Dit jaar stond de verkiezing voor Koffiecorner van het Jaar in teken van de sociale ontmoetingsplek.

Fortune Coffee ging in de verkiezing voor Koffiecorner van het Jaar 2022 op zoek naar de beste sociale ontmoe tingsplek op het werk. Een goede plek om even met elkaar te verbinden op het werk is tegenwoordig namelijk een vereiste voor personeel. Uit onderzoek van TNO uit 2021 blijkt dat we graag naar kantoor komen om elkaar te ontmoeten, samen te werken en om ons verbonden te voelen met elkaar en met de organisatie. Elkaar even tegenkomen bij het koffieapparaat in de gang volstaat dan niet meer.

De verkiezing was daarom ook meteen bedoeld als inspiratie en stimulans voor scholen en bedrijven om fijne ontmoetingsplekken te creëren.

www.fortune.nl

Zo maak je een school biodivers en klimaatadaptief

Met hete dagen en plotselinge stortbuien wordt het belang van klimaatadaptieve schoolgebouwen steeds vaker gevoeld. Atelier Groenblauw onderzocht in Delft hoe je de maatregelen voor klimaat en biodiversiteit kunt inzetten zodat een school de hele wijk tot een fijnere plek maakt.

Op de plek van een oude kabelfabriek in Delft, langs de Schieoever, komt een nieuwe wijk. De gemeente wil hier een school bouwen. Atelier Groenblauw maakte twee ontwerpen die spelen met het Delftse beleid rond klimaatadaptief en natuurinclusief bouwen en het Klimaatconvenant Zuid-Holland. Zo willen de ontwerpers inspiratie bieden voor soortgelijke nieuwbouwprojecten.

Veel ambities, één school

"We zijn niet uitgegaan van de finan ciële kaders, maar van de ambities van de gemeente”, zegt ontwerper Hiltrud Pötz. “Hoe kunnen we die vormgeven? We willen de maatregelen voor klimaat en biodiversiteit zó inzetten dat ze ook meteen bijdragen aan andere doelen rond een school, zoals een fijne speel- en leeromgeving, gezondheid en de moge lijkheid voor meervoudig gebruik."

De basisschool komt op de noordoost hoek van een bouwblok langs de Schie te liggen. De noord- en oostgevels zijn de oude gevels van de voormalige kabelfabriek, de rest van het gebouw wordt nieuwbouw. De zuid- en west gevels worden gedeeld met andere nieuwbouw en naast de school komt een speelplein dat grenst aan het Schiepark.

Klimaatregels

De school moet voldoen aan het Delftse beleid rond klimaatadaptief en natuurinclusief bouwen. Zo moet het perceel zelf regenwater opvangen omdat het wordt afgekoppeld van het hemelwaterriool. Het oppervlak moet tot 70 mm water in één uur kunnen opnemen. Als er meer regen valt, mag dit naar openbaar gebied afgevoerd worden, zoals de sloot, de straat of het park.

Ook moeten de school en het speel plein groen worden, op minstens de helft van het totale oppervlak moet begroeiing komen. Dat kan op maaiveld zijn maar ook in de vorm van daktuinen of groene gevels. Dak- en geveltuinen moeten zo aangelegd worden, dat één vierkante meter groen 200 liter water kan vasthouden. En 40% van de gevels moet warmte werend worden, bijvoorbeeld door er een groene gevel van te maken.

Dak- en geveltuinen houden water vast

Wateropvang voor daktuinen Hoe vertaal je die eisen naar een ontwerp? Atelier Groenblauw heeft twee opties uitgewerkt hoe een school regenwater kan opvangen. In de eerste variant wordt het regenwater opgevangen en vastgehouden op een dak dat helemaal groen is. Zo vangt het dak de vereiste 70 millimeter neerslag op en krijgt de begroeiing van het dak voldoende water. Veel van het regenwater wordt direct opgenomen door planten en de halfverharding voor de fietsenstalling. Ook wordt er regen opgevangen in de wadi en in het amfitheater, een verlaagd zitgedeelte.

In de tweede variant is de helft van het dak groen. Het regenwater dat op de andere helft van het dak valt, wordt afgevoerd naar een ondergrondse wateropslag. Dit water kan gebruikt

Door: Emma Heinhuis

Hiltrud Pötz

beleid

worden om de toiletten door te spoelen en de tuin water te geven. Het groene dak hoeft dan minder groot te zijn, de school heeft dan 284 m² groen dak nodig en 766 m² traditioneel dak.

Nestkasten

Atelier Groenblauw heeft ook ont werpen gemaakt voor twee mogelijke gevels van een biodivers schoolge bouw. “Met de groene gevels maken we een leefomgeving voor dieren en insecten”, zegt ontwerper Hiltrud Pötz. “Zo groeit er grasland met bloemen en staan er inheemse struiken, heesters en twee grote bomen en hagen. Ook

komen er nestkasten voor gierzwalu wen en mussen er een wadi”, zegt ze.

Ook de buitenruimten worden meegenomen in het ontwerp, ze moeten uitnodigen tot spelen, bewegen en verblijven. Bijvoorbeeld door boomstronken bij de wadi waar kinderen op kunnen klauteren, scha duwrijke plekjes onder de bomen waar ze kunnen kletsen of spelen, en een verlaagd amfitheater voor buitenlessen of theatervoorstellingen. “Daarmee willen we het leefklimaat van de buurt verbeteren”, zegt Hiltrud.

“Groen zorgt voor een fijne beleving en voor koelte”, vervolgt ze. “We hebben onderzocht dat de aanwezigheid van groen en water het speelklimaat voor kinderen verbetert, het heeft een positief effect op hun cognitieve, sociale en motorische ontwikkeling. Uiteindelijk zorgt dat voor gezondere en gelukkigere volwassenen. En zo groeien kinderen op met het idee dat de natuur iets is wat dichtbij ze staat en waar ze van kunnen leren. Op die manier willen we een inclusieve buitenruimte creëren die gezond is voor mens en dier.”

Beleid nodig

Volgens Hiltrud kunnen de doelen van de gemeente relatief makkelijk worden gehaald. Het Delftse beleid rond natuurinclusief bouwen werkt volgens een puntensysteem. De buitenruimte geschikt maken voor verschillende soorten planten en dieren levert voldoende ‘groen’punten op.

Het struikelblok van natuurinclusieve en klimaatadaptieve buitenruimten is de investeringskosten en het onderhoud. Het is duurder dan een schoolplein met stoeptegels en betaalt zich niet direct terug aan de school zelf, maar in gezondere kinderen, meer plezier en het behalen van maatschappelijke doelen rond biodiversiteit en klimaatadaptatie. Atelier Groenblauw concludeert in het onderzoek dan ook dat het noodzakelijk is om natuurinclusief en klimaatadaptief beleid te hebben.

‘Bijschrift van de foto’

‘Bijschrift van de foto’

Hoe groot wordt de school?

De oppervlakten van de school zijn conform de standaard:

Oppervlakte: ± 2000 m²

Bouwlagen: 2 -3 bouwlagen

Footprint: 1000m² Kavel: 2000 m²

Speelplein: 600 m² Groen: 200 m²

Fietsparkeren: 200 m²

Dakoppervlakte school: 1000 m² waarvan 200m² als atrium op 1e verdieping

De maten zijn in de ontwerpen zijn inschattingen.

Groen beleid

Wat een schoolplein met planten en water met je doet

Atelier Groenblauw heeft ook onderzocht wat de effecten zijn van spelen op een groenblauw schoolplein.

Het:

• traint het immuunsysteem, zorgt voor minder allergieën en beter verweer tegen ziektes door contact met aarde en micro-organismen.

• voorkomt obesitas doordat meer bewegen.

• zorgt voor een betere ontwik kelde motoriek en betere sociale en cognitieve vaardigheden door gevarieerde beweging en interactie.

• zorgt voor meer variatie in speelplekken en voor minder agressie in het spel.

• maakt kinderen blijer.

Wij zijn ook natuur

Atelier Groenblauw zocht ook aansluiting met toekomstig groen in de buurt, zoals het Schiepark. Als de school of de gemeente met (een deel van) de plannen aan de slag gaat, kan de verbinding tussen beide groene plekken verder uitgewerkt worden.

De ontwerpen van Atelier Groenblauw laten zien dat natuurinclusiviteit niet iets is wat losstaat van de mens. Hun onderzoek maakt duidelijk dat een investering in de natuur ook een investering in onszelf is, wij maken immers deel uit van de natuur. En omgekeerd laat het ook zien dat een inclusieve omgeving niet alleen een plek voor mensen is, maar ook een plek waar dieren en planten gelijkwaardige gebruikers van onze gedeelde leefomgeving zijn.

Deze ontwerpen en het bijbehorende onderzoek zijn tot stand gekomen met subsidie van het Stimuleringsfonds voor de Creatieve Industrie.

Bouwstenen heeft de partijen bij elkaar gebracht.

Meer weten over het onderzoek achter deze ontwerpen en de uitwerking ervan?

‘Bijschrift van de foto’

Huidige situatie kabelfabriek

Uitbreiding betaald ouderschapsverlof

Op 2 augustus is de nieuwe Wet Betaald Ouderschapsverlof in werking getreden. De wet biedt beide ouders aanspraak op 9 weken betaald verlof. De wet geldt ook in geval van adoptie- of pleegouderschap. De eerste 9 weken worden betaald tegen 70% van het loon gemaximeerd tot het maximumdagloon, maar alleen wanneer het verlof in het eerste levensjaar van het kind wordt opgenomen.

Door: Iris Hoen

De oude Wet Arbeid en Zorg moest worden aangepast omdat in 2019 een Europese richtlijn is vastgesteld over het evenwicht tussen werk en privéleven voor ouders en mantelzorgers. Daarin stond dat werknemers minstens twee maanden betaald ouderschapsverlof kunnen opnemen. Dit betekende dat de oude Nederlandse Wet Arbeid en Zorg, waarin het ouderschapsverlof was geregeld, moest worden aangepast. Het doel van de Wet Betaald Ouderschapsverlof is gezinnen meer tijd te geven om te wennen aan de nieuwe situatie. En om ouders in staat te stellen om samen bewuste keuzes te maken over de verdeling van werken en zorgen.

Wat betekent dit voor het onderwijs vanaf 2 augustus 2022? De huidige cao PO en cao VO kenden al betaald ouderschapsverlof voor werknemers. Het ging zowel in het PO als in het VO om 415 uur. In de nieuwe cao PO 2022-2023 en cao VO 2022 blijft het aantal uur van het betaald ouder schapsverlof hetzelfde. Dat blijft ruim 10 weken en is dus meer dan de wettelijke 9 weken.

Onder de dit jaar afgesloten cao PO en VO wordt dit betaald verlof met ingang van 2 augustus 2022 doorbetaald voor 75% op basis van het ongemaximeerd dagloon, als het verlof tijdens het eerste jaar wordt opgenomen. Wordt het verlof ná het eerste jaar opgenomen dan maakt de werknemer nog steeds aanspraak op 55% doorbetaling tijdens het verlof. De doorbetaling van 55% is eveneens op basis van het ongemaximeerd dagloon, tot de datum waarop het kind de leeftijd van vier jaar heeft bereikt.

De cao PO en VO handhaven de terugbetalingsverplichting voor werknemers die binnen een jaar uit dienst treden, binnen een half jaar de helft of minder gaan werken of worden ontslagen. Als ze in dienst treden bij een andere school, hoeven ze het geld overigens niet terug te betalen. Voor de duidelijkheid: de terugbetalingsverplichting geldt dus niet voor het verlof dat in het eerste jaar is opgenomen.

Werknemers die voor 2 augustus 2022 al een deel betaald ouderschapsverlof opgenomen hebben en van wie het

kind nog niet één jaar is, ontvangen na 2 augustus 75% salaris over het reste rende verlof totdat het kind jarig is.

Deze wetswijziging geeft werknemers in het onderwijs veel meer ruimte om betaald ouderschapsverlof op te nemen dan voorheen. Zo leidt de beslissing om minder te gaan werken na opname van het betaald verlof voortaan in beginsel niet langer tot een terugbetalingsverplichting. Ook krijgen werknemers aanzienlijk meer loon doorbetaald tijdens het verlof. Dit zal beduidend meer werknemers in staat stellen om het verlof ook daadwerkelijk te gebruiken.

Deze column is een bijdrage van TK advocaten en notarissen. Voor meer informatie ga je naar www.tk.nl

Beroep &branche

Schoolpleinscan

Voor de motorische en sociale ontwikkeling van kinderen is de beweegvriendelijkheid van de schoolomgeving van belang. Kinderen moeten veilig naar school kunnen lopen of fietsen en ook op het school plein voldoende worden uitgedaagd om te bewegen en te sporten. Een goed ingericht schoolplein stimuleert bewegen en prikkelt de fantasie.

Kenniscentrum Sport en Bewegen heeft een gratis schoolpleinscan ontwikkeld die het mogelijk maakt om samen met collega’s en betrokkenen een schoolplein te beoordelen op beweegvriendelijkheid. Zijn er voldoende loop- en wandelpaden in de wijk? Is er een veilige en toegan kelijke oversteekplaats? Kunnen kinderen voor, tijdens en na schooltijd op het schoolplein spelen?

Uit de schoolpleinscan komt duidelijk naar voren waar de kansen liggen en met welke aanpassingen je een beweegvriendelijke omgeving kunt maken waar kinderen uitgedaagd worden om meer te bewegen. Voor een demo van de schoolpleinscan of voor meer informatie ga je naar de website.

Leerlingstromen

Een organisatie staat voor de vraag: ‘Gaan we een buurtschool op de huidige locatie renoveren of verplaatsen we de school naar een nieuwbouwgebied?’ In het laatste geval zal de school van onderaf moeten worden opgebouwd. Wat betekent dat voor de huidige leerlingen van de school? Zouden zij meegaan naar het nieuwbouwgebied of kiezen ze voor een andere school binnen de organisatie?

Met de Verus Viewer en gegevens van DUO en het CBS is het mogelijk om een goed beeld te krijgen van de huidige leerlingenaantallen en leer lingenstromen. Met die informatie kun je scenario’s verder uitwerken. Zo laat de school die verhuist naar het nieuwbouwgebied mogelijk een gat achter. Al is de afstand tot het nieuwbouwgebied beperkt, en heeft een nieuw gebouw mogelijk ook een aanzuigende werking.

Dus wat is wijsheid? Op de huidige locatie blijven, weten wat je hebt, en wellicht iets groeien door de verhui zing van de andere school? Of de concurrentie in het nieuwbouwgebied aangaan en daarnaast zorgen voor een duurzame oplossing voor de huidige leerlingen?

Goed toezicht

Goed toezicht en verantwoord werken in de praktijklokalen, dat vinden alle docenten, instructeurs en directies in het voortgezet onderwijs belangrijk. Maar een verantwoord aantal leerlingen per lokaal is een punt van discussie. Want wat is goed toezicht? En hoeveel leerlingen is een verantwoord aantal?

Het VO-signaal ‘Organiseren van goed toezicht op leerlingen in het prak tijklokaal’ van Voion beschrijft onder meer het belang en de uitgangs punten voor het bepalen van goed toezicht. Het Platform vmbo Bouwen Wonen en Interieur (BWI) ging samen met BWI-docenten en Voion aan de slag met een concrete uitwerking van het VO-signaal en werkte aan een nieuwe duidelijke landelijke richtlijn voor BWI. Het VO-signaal is te downloaden via de website. Daar vind je ook meer informatie over de totstandkoming van de nieuwe richtlijn voor BWI.

www.kenniscentrumsportenbe wegen.nl

www.voion.nl

Het gemak van Thuisbezorgd, maar dan beter

Door: Merel Broekhuis

ROC Midden Nederland kiest na een aanbesteding voor The Food Movement U’ROCK. Het is eind juli als de eerste vestigingen van ROC Midden Nederland de deuren sluiten voor de vakantie. Achter deze deuren begint de ratrace om binnen vier weken op dertien locaties in Utrecht, Nieuwegein en Amersfoort het nieuwe cateringconcept U’ROCK te implementeren. U’ROCK start het komende schooljaar en komt uit de koker van cateraar Eurest, onderdeel van Compass Group.

Auteur Merel Broekhuis is concept developer binnen Compass Group en was nauw betrokken bij de ontwikkeling en implementatie van U’ROCK. Ze ging in gesprek met Marc van der Klok, directeur Facilitair Bedrijf van ROC Midden Nederland en onder meer betrokken bij het aanbestedingstraject.

Weinig aanpassing nodig Marc is blij met de uitkomst van de aanbesteding: “Het is altijd wel een ding, een nieuwe cateraar kiezen. Eerst hebben we een visie ontwikkeld hoe catering moet bijdragen aan de strategische doelstellingen van ROC Midden Nederland. In nauw overleg met het College van Bestuur, directies, docenten en studenten kwamen we tot het volgende: catering moet voor iedereen, vanzelfsprekend en verbindend zijn. Vanzelfsprekend in de zin van gezond, vernieuwend en duurzaam. Voor iedereen houdt in dat het betaalbaar moet zijn, het moet inclusief zijn en het moet bewustzijn opleveren.”

Merel vult daarbij aan: “U’ROCK was in feite meteen al een match als je kijkt naar de visie van het ROC. Het bevestigde wat wij zelf al hadden onderzocht toen we U’ROCK ontwikkelden. We zijn op verschillende onderdelen van het concept, zoals assortiment en look & feel, gaan kijken hoe we een

Schoolfacilities, september 2022

perfecte match konden maken met de verschillende opleidingen en ROC-vestigingen.”

“We hebben een basis voor alle locaties”, vult Marc aan. “Die basis wordt gefinetuned per locatie en per opleiding. Bij de bouwvakkers zitten bijvoorbeeld overwegend mannen. Daar zul je minder snel de quinoasalade in het assortiment aantreffen. Ook moet je kijken naar de diversiteit binnen de doelgroep en soms zijn er vanwege de religieuze achtergrond bepaalde keuzes nodig. We tellen 95 verschillende nationaliteiten binnen de school.”

Catering moet voor iedereen, vanzelfsprekend en verbindend zijn

Gezond en duurzaam Gezonde voeding en duurzaamheid zijn twee belangrijke ingrediënten in de visie van ROC Midden Nederland. Niet voor niets was de schoolorganisatie één van de eerste binnen het MBO-segment met een Gouden Schaal van het Voedingscentrum. Volgens Marc wilde het bestuur dat graag zo houden: “Zo’n Gouden Schaal vraagt veel creativiteit van je cateraar. De eisen worden steeds hoger. Ga er maar aanstaan. Daarbij moeten we onze studenten een klein beetje de goeie

kant op duwen, maar wel de eigen keuze laten maken. En daarvoor biedt U’ROCK alle ruimte.” Daar is Merel het mee eens: “ We hebben de kaders van het Voedingscentrum gekoppeld aan wat MBO-studenten graag willen. Het aanbod is dan ook 60% gezond, 80% vegetarisch en 35% vegan. De studenten zijn opgegroeid in een tijd dat duurzaamheid geen vraag meer is, maar een must. Je ziet dat deze generatie daar van jongs af aan bewust mee bezig is.”

Verschil tussen HBO en MBO. Compass Group heeft veel ervaring met studenten. Maar niet alle studenten zijn hetzelfde. “De MBO-doelgroep verschilt wezenlijk van hbo-studenten”, zegt Merel. “Dat komt door de vele verschillende opleidingen en de studenten zijn jonger. Ze willen hun individuele karakter benadrukken, maar ook graag ergens bij horen. Zo zijn we op de naam U-Rock gekomen: jij Rockt. Jij mag er zijn op het ROC. Maar wel met de ondertitel the Food Movement, de community die we willen creëren.”

Merel benadrukt ook: “Met U’ROCK kijken we verder dan de counter. Of je nu over bemande of ‘onbemensde’ locaties praat, de student moet zich lekker voelen. U’ROCK biedt een festivalsfeer die zeker gaat aanspreken. Dat komt ook door het gebruik van ruwe en duurzame materialen en veel beplanting. We houden rekening met wat de locatie nodig heeft, zo

werkt voor een technische opleiding een beton-look beter en voor de schoonheidsopleiding een warmere hout-look.”

Digitaal

Opvallend aan U’ROCK is de digitalisering. Met name de app biedt de leerlingen veel gemak. Of zoals Marc het verwoordt: “Ze willen hier ook het gemak dat ze thuis hebben met Thuisbezorgd.nl, maar dan beter. En dat kan met U’ROCK. Ze bestellen en betalen met de app. Ze kunnen bijna in de les nog een berichtje sturen welk broodje ze in de pauze willen.”

Digitalisering gaat nog verder, benadrukt Merel: “Wij hebben inderdaad de Time2Eat-app waarmee je kan bestellen. Daarnaast richten we ons op social media en community building, door het organiseren van activiteiten op bepaalde locaties. We zijn continu in ontwikkeling, bijvoorbeeld met digitale signing van menuborden. Dat heeft ook weer een duurzaamheidsaspect, zodat we minder papieren materialen gebruiken. Samen met deze jonge doelgroep willen we de toon zetten voor een betere toekomst en U’ROCK maakt dat mogelijk.”

Met U’ROCK de toekomst in U’ROCK en ROC Midden Nederland zijn een relatie aangegaan voor maximaal 10 jaar. “Dat is bewust gedaan”, zegt Marc. “Zo kunnen we samen het partnership helemaal naar wens gaan vormgeven. Twee keer per jaar gaan we evalueren en uiteraard zullen er regelmatig enquêtes plaatsvinden onder studenten, zodat we een vinger aan de pols houden waar we kunnen verbeteren.”

“U’ROCK staat nooit stil”, vult Merel aan. “We combineren harde data met zachte waarden. Of het nu gaat om het assortiment of de community. Zo hebben we altijd in kaart wat er speelt en of de wensen en eisen veranderen. U’ROCK is een Food Movement die rekening houdt met de eisen van de tijd.”

Dit artikel wordt u aangeboden door Compass Group. Merel Broekhuis is concept developer bij deze bedrijfscateraar.

Met U’ROCK biedt de cateraar een uniek food concept waarbij ze met kennisdeling, gezond en voornamelijk plant-based streetfood het verschil maken binnen het MBO, ROC en AOC onderwijs.

Kijk voor meer informatie op www.compass-group.nl

De toon zetten voor een betere toekomst

Marc van der Klok, directeur Facilitair Bedrijf bij ROC

Merel Broekhuis, Concept Developer bij Compass Group

Schoonmaakbeleving kun je meten

Geur en netheid

Hoe beleven gebouwgebruikers de schoonmaak? Dat is niet zo eenvoudig te meten, beleving is immers subjectief. Dankzij de unieke samenwerking met Hanze University of Applied Sciences Groningen heeft Gom een methode ontwikkeld waarmee de schoonmaakbeleving gemeten kan worden. Maatregelen op basis van de resultaten dragen vervolgens bij aan een betere schoonmaakbeleving. Na een pilot in mei en juni is de tool, Cleanliness Perception Scale (CPS), vlak voor de schoolvakanties voor het eerst gebruikt op een aantal locaties van de Hanzehogeschool.

Samen onderzoeken

Het voorstel om de schoonmaakbeleving te meten bij de onderwijsinstelling kwam in 2020 toen Gom en haar opdrachtgever Hanzehogeschool onderzoekspartners werden. Klantmanager van Gom Onderwijs Engelien Koopmans was contractueel verplicht om KPI’s zo als schoonbeleving te meten. Het toeval wilde dat de Hanzehogeschool bezig was met een onderzoek naar schoonmaakbeleving: ‘Management of optimal cleanliness experience’.

Beide instanties hebben toen de handen ineengeslagen en het onderzoek samen voortgezet. Met als doel: het samen ontwikkelen van een tool die schoonmaakbeleving kan meten. De Hogeschool nam Evelien de Beer in dienst, een oud-studente die het onderzoek onder gezamenlijke begeleiding uitgevoerd heeft.

CPS is enkele jaren geleden ontwikkeld door Martijn Vos, verbonden aan de Hanzehogeschool Groningen. Het is een online enquête met een gestandaardiseerde vragenlijst. Engelien Koopmans, klantmanager Onderwijs bij Gom, heeft het implementatietraject begeleid: “De vragenlijst is vooraf verder gefinetuned. Er zijn nu vier vragen die specifiek ingaan op schoon, geur, netheid en de algemene indruk van de schoonmaak. We meten zo het stukje bele ving waar wij als Gom ook aantoonbaar impact op kunnen maken.”

“De antwoorden geven ons goed zicht op de schoonbele ving van gebouwgebruikers”, zegt Evelien. “En dat gaat ons helpen bij interventies: wat kunnen we concreet doen om de beleving te verbeteren? De CPS-methodiek geeft ook aan welke middelen of maatregelen toegepast moeten worden om de kwaliteit te verbeteren, als blijkt dat dat nodig is.”

Naast visuele metingen en hygiënemetingen zijn bele vingsmetingen zoals CPS erg belangrijk voor zicht op de totale kwaliteit.

Door: Maaike Geuzendam en Charissa Dechène

Vragen over geur, schoon, netheid en algemene indruk

De invoering van CPS op de Hanzehogeschool is een primeur. Gebouwgebruikers van vier gebouwen konden de enquête invullen via een QR-code. Engelien heeft daarvoor statische stickers laten maken met een QR-code: “Dat was handig omdat er zo na het verwijderen geen lijmresten achterblijven”. De stickers hingen op spiegels in het sani tair. Ook konden de studenten de code scannen via borden op verschillende plekken op de locaties, bijvoorbeeld bij de servicebalies.

Eerste antwoorden

Na de pilot heeft Gom de verdere ontwikkeling en de im plementatie van CPS overgenomen. Engelien begeleidde ook dit traject: “Het enige dat we aan de enquête hebben veranderd zijn de invulvelden. Tijdens de pilot moesten respondenten die verplicht invullen, maar veel responden ten haakten toch af. Omdat we dit niet wenselijk vonden, hebben we deze verplichting geschrapt. Het resultaat van deze ‘tweak’ in de vragenlijst: meer respondenten.”

meeste respondenten bij het cluster Ondernemerschap studeren. Engelien denkt daar al iets uit te kunnen afleiden: “Dit type studenten is toekomstig manager. Mogelijk vinden zij de meting interessant en begrijpen ze wat de impact is voor een organisatie.”

“De antwoorden uit de enquête zijn bijzonder waardevol”, vertelt Engelien. “We ontdekken op deze manier wat goed gaat en waar uitdagingen liggen. Daar kunnen we dan gerichte interventies en maatregelen op toepassen, zodat we onze schoonmaakdiensten naar een nóg hoger level kunnen tillen. We kunnen zelfs per gebouw of soort gebruiker conclusies trekken. Als we CPS verder uitrollen, dan kunnen we door die standaardisatie ook branchebreed conclusies trekken, we weten dan immers per sector wat goed valt en wat niet. Daarmee kunnen we ons als schoon maakbedrijf onderscheiden en met maatwerk maximaal aansluiten op de wensen van onze klanten.”

Engelien Koopmans, klantmanager Gom Onderwijs

We meten het stukje beleving waar we impact op hebben

De eerste analyse van de CPS-meting op de Hanzehogeschool vond plaats op 12 juli. De resultaten worden nog grondig geanalyseerd. Wat na een eerste blik op de antwoorden opvalt is dat de respondenten alle onderdelen uit de enquête beoordelen met de duiding ‘Tevreden’. De tussenresultaten tonen ook aan dat de

Dit artikel wordt u aangeboden door Gom Onderwijs, onderdeel van Facilicom. De auteurs zijn werkzaam bij Leene Communicatie.

Aanbesteden in een veranderende markt

Door stijgende prijzen en een tekort aan bouwmaterialen is het spannend om nieuwbouwprojecten uit te voeren. Een aanbesteding vraagt nu meer dan ooit om zekerheid én flexi biliteit. In Amsterdam-Oost verliep dat succesvol.

Bouwen in een treintje

De 350 leerlingen van Yuverta, een school voor vmbo- en praktijkonder wijs in Amsterdam-Oost, krijgen een nieuwe, groene campus van 4.000 m². Dat is geen simpele operatie: tijdens de nieuwbouw moet het onderwijs op dezelfde plek doorgaan. Iedere dag zijn er zo’n 500 leerlingen, docenten en medewerkers die gewoon naar hun les en werk gaan. De bouw en het bouwverkeer mogen dus niet teveel lawaai opleveren. En er is haast bij geboden, want het oude gebouw is echt afgeschreven.

Hoe bouw je terwijl het onderwijs op dezelfde plek gewoon doorgaat? In plaats van één onderwijsgebouw,

zoals nu, komen er drie gebouwen te staan: één voor onderwijs, één voor sport en één voor de praktijk, het lab. De panden worden na elkaar gebouwd, waarna steeds een deel van het oude schoolgebouw gesloopt wordt. Iedere keer wordt dus een stukje naar de nieuwbouw verhuisd. Een logistieke puzzel!

de aanbestedingsbegeleiding. Het resultaat: een geslaagde Design & Build-aanbesteding met goede inschrijvingen voor het vastgestelde budget.

Yuverta koos specifiek voor een Design & Build-contract. Dat betekent dat de aannemer eerder betrokken wordt dan bij een tradi tioneel proces. Ook is de aannemer verantwoordelijk voor het ontwerp en het gehele organisatieproces.

Deze tijd vraagt om flexibiliteit

Vast budget

In deze tijd een nieuwbouwproject in de markt zetten vraagt om een zorgvuldige afweging van risico’s en kansen. Voor de nieuwbouwlocatie Amsterdam-Oost heeft Yuverta, een fusie van Wellantcollege, Citaverde en Helicon, zich daarom bij laten staan door Synarchis voor het maken van de juiste keuzes en

Schoolfacilities, september 2022

Een contract met een vast budget geeft zekerheid dat de bouw tech nisch haalbaar is en zorgt voor een helder proces. Tegelijkertijd is het met deze contractvorm mogelijk om snel te schakelen als het project gedu rende de rit financieel niet haalbaar blijkt te zijn. De basisvoorwaarden zijn vanuit Yuverta duidelijk omschreven en vastgelegd om de kwaliteit van het eindresultaat te garanderen.

Het is door loon- en prijsstijgingen en schaarste van materialen een spannende tijd om te bouwen.

“Veranderende omstandigheden

Door: Robbert den Hartog

vragen om flexibiliteit”, zegt Andreas de Heij, contractmanager bij Synarchis. “Wil je succesvol aanbesteden, zorg dan in de eerste plaats dat de kaders reëel zijn. We hebben Yuverta geadviseerd om de marktpartijen een vast budget mee te geven dat is afgestemd op de huidige marktsituatie. Dat vraagt vooraf veel afstemming, maar geeft de opdracht gever zekerheid dat marktpartijen daadwerkelijk met de opgave aan de slag kunnen.”

Aanbesteden

Markt vraagt om delen van risico’s

Risico’s verdeeld Alleen met een realistisch budget ben je er nog niet. Loon- en prijsstij gingen zijn momenteel moeilijk te voorspellen en het financiële risico van een opgave kan, anders dan het technische risico, niet alleen bij de markt worden neergelegd. Daarom heeft Yuverta een risicoverdeling opgenomen. De loon- en prijsstij gingen tot de inschrijving zijn voor risico van de opdrachtnemer, en vanaf de inschrijving is het risico voor de opdrachtgever. De verrekening van de loon- en prijsstijgingen vindt plaats via de BDB-index.

Andreas de Heij: “De opdrachtgever kan met de beschikbare gegevens en prognoses al rekening houden met een bedrag voor loon- en prijsstij gingen in de stichtingskostenraming.” De risicoverdeling gaf marktpartijen voldoende zekerheid om mee te doen met de aanbesteding.

Zekerheid

Machteld Vroom, projectleider huisvesting bij Yuverta: “We zijn ongelofelijk blij dat de aanbesteding geslaagd is en dat er voor deze bij zondere school in Amsterdam-Oost eindelijk een nieuw gebouw komt. Het was best een spannende opgave, met

zoveel randvoorwaarden dat we ons soms afvroegen of het wel mogelijk was. En aanbesteden in deze markt met een vaste prijs was ook risicovol, maar maakte dat we uiteindelijk puur op kwaliteit een keuze uit de inschrij vingen konden maken.”

Voor Andreas de Heij bevestigt het dat je moet blijven denken in kansen en mogelijkheden, maar vooral ook de realiteit niet uit het oog moet verliezen. “Hoe ziet de wereld eruit? Pas daar je werkwijze op aan. Loop ook niet weg voor uitdagingen en onthoud dat samenwerking het basisingrediënt vormt van een geïntegreerde contractvorm. Een vast budget in combinatie met een eerlijke risicoregeling biedt zekerheid in onzekere tijden.”

Dit artikel wordt u aangeboden door Synarchis. Robbert den Hartog is projectmanager bij dit adviesbureau.

Meer informatie via www.synarchis.nl

Schoolfacilities,

Stedenbouwkundig concept

Nieuw op de markt

Nieuw op de markt

Voor alle vragen

Via de app, de telefoon, de mail of via de website: soms komen de vragen van alle kanten. Veel vragen zijn hetzelfde. Hoeveel collegegeld moet ik betalen? Wat is voor mij de beste studiekeuze? Wanneer kan ik mijn studiematerialen verwachten? Onderwijsinstellingen krijgen vaak ieder jaar of semester de zelfde vragen. Voor veel voorkomende vragen kunnen onderwijsinstellingen een chatbot inzetten, die automatisch antwoord geeft. De chatbot hoeft niet te slapen, dus mensen kunnen ieder uur van de dag meteen antwoord krijgen.

Je kunt de chatbots inzetten op sociale media en als een vraag te complex is kan de bot ‘m doorspelen naar een echte medewerker. Het inzetten van een chatbot hoeft niet ingewikkeld te zijn. Zo is er chatbot software waar je geen technische skills voor nodig hebt, zodat iedereen de chatbots in principe zelf kan bouwen, trainen en analyseren.

Heet water

Mengkranen kunnen gevaarlijk zijn voor kinderen, omdat kinderen er hun handen aan kunnen branden. Sanitairfabrikant Schell heeft een kraan ontworpen waarvan je de tem peratuur kunt instellen. De zogeheten kraanthermostaat is speciaal bedoeld voor de kinderopvang en scholen.

De installatie is simpel: de kleine extra thermostaat monteer je op de warmwaterleiding en met behulp van een extra leiding of slang kun je ook de koudwaterleiding aansluiten. De onderdelen worden in een specia le montageset bij de thermostaat geleverd.

Draadloos opladen

Gemakkelijk je apparaten opladen door ze op je werktafel of bureau te leggen? Kabelspaghetti is verleden tijd met draadloze opladers. Je kunt de opladers onder je tafel, bureau, studie of werkplek bevestigen met schroe ven of dubbelzijdige tape. Zo hoef je je apparaten alleen maar op je tafel te leggen om ze weer op te laden.

Je hebt er geen speciale meubels voor nodig. Omdat er voor de montage niet geboord of gefreesd hoeft te worden, kun je de opladers ook gebruiken als je je eigen meubilair wil houden. De opladers werken bij tafels die minder dan 3,5 centimeter dik zijn en laadt alle apparaten tot 10W op.

www.obi4wan.com

www.schell.eu

www.humanscale.com

Stoel van afval

Operatieafval verdwijnt meest al in de kliko, maar bij het LUMC en het Meander ziekenhuis krijgt het een nieuwe bestemming. Meubelfabrikant Vepa en Bywyd maken sinds kort stoelen van ope ratieafval. Ze gebruiken daarvoor de blauwe folie die ziekenhuizen ge bruiken om medische instrumenten steriel te houden. In plaats van in de prullenbak, verdwijnt de folie nu in de zitting en de kuip van een stoel.

De stoel is zowel als barkruk, als halfhoge barkruk en als gewone stoel verkrijgbaar. De stoel wordt lokaal geproduceerd en levert een CO2besparing van ongeveer 35% op ten opzichte van een stoel van nieuwe kunststof. De stoelen kunnen ook na gebruik weer gedemonteerd worden, waardoor de materialen herbruikbaar blijven.

Nieuw op de markt

Flexibel kluisje

Even snel een kluisje kiezen om een paar uur je gymspullen in te leggen, of een kluisje waar je een jaar lang je boeken in bewaart. Met nieuwe elektronische sloten is de uitgifte van kluisjes flexibel en ruimtebespa rend. Het elektronische slotsysteem Qeeper komt met een internetplat form, managementsysteem en een app. Scholieren openen en sluiten de kluisjes met de app op hun telefoon.

De kluisjes kunnen vaker dan één keer per dag uitgegeven worden, waardoor er minder kluisjes nodig zijn. Via het managementsysteem kan de be heerder inzicht krijgen in het gebruik van de kluisjes. Het slotsysteem is te gebruiken in nieuwe kluisjes, maar ook in bestaande lockers waarvan de sloten vervangen worden.

Oude koelkasten

Playmobil heeft voor het eerst duur zaam speelgoed gemaakt: dieren die voor 80% gerecycled zijn. Daarvoor gebruikt Coolrec, het bedrijf dat het hergebruik op zich neemt, oude koelkasten. Het plastic dat daarin zit wordt versnipperd, verwerkt tot vlokken en daarna verpulverd tot granulaat. Daar kun je bijna alles van maken, dus ook speeldieren.

Er zijn 27 dierensets met toebehoren en een verzamelbare dierenkaart met spannende weetjes over de diersoorten. Op de kaart staat ook een QR-code. Als je die scant kun je het speelgoeddier met Augmented Reality rechtstreeks in de ruimte voor je projecteren. Playmobil en Coolrec hebben samen ook een video gemaakt waarin ze uitleggen waarom het recyclen van materialen belang rijk is voor het voortbestaan van de aarde en van dieren in het wild.

www.quispel.com

www.playmobil.nl

Gaat de woke-storm vanzelf liggen?

Moderna geen problemen veroorza ken bij zwangeren en hun baby’s.’

‘Zwangere mensen? Het zijn VROUWEN. Mannen kunnen niet zwanger worden, nog steeds niet’, fulmineert een woedende moeder op Twitter. Een andere ‘VROUW’ laat zich door ‘nota bene het Rijk’ niet reduceren tot een zwanger mens. Ze is trots op haar geslacht.

In de samenleving en vooral op sociale media woedt een heftige strijd om ‘moreel beladen’ woorden. Die taal-controverse sluipt ook scholen en universiteiten binnen.

Onderwijsinstellingen worstelen met de groeiende polarisatie. Sommige door woedende studenten bestookte docenten passen inmiddels zelfcen suur toe en sleutelen noodgedwongen aan hun lesmateriaal.

Advies van een hoogleraar Nederlandse en wetenschappelijk

communicatie: hoe moeilijk het ook moge zijn in deze verhitte meningen strijd, ga het gesprek aan.

‘Het staat er echt!’ Met groot venijn wordt eind mei op sociale media strijd gevoerd over het vermijden van het woord vrouw in een officiële overheidstekst. In de rapportage van 18 mei van het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) over Zwangerschap, (werk) en Covid-19 begint een alinea met: ‘Uit eerdere studies onder onge veer 65.000 zwangere mensen blijkt dat de mRNA-vaccins van Pfizer en

Er worden ook begripvolle reacties uitgewisseld, waarin verwezen wordt naar gender-neutralen en transge nders die heus ook zwanger kunnen worden. Dus kiezen voor ‘mensen’ is zo gek nog niet: we zijn immers allemaal mensen.

Daarop wordt weer met afgrijzen gereageerd door twitteraars die vrezen dat de ‘woke-gekte’ uit Amerika en Engeland ook in Nederland steeds vastere grond onder de voeten zal krijgen. Oproepen worden gedeeld die zich richten tot VROUWEN VAN DE WERELD! ‘We worden ontdaan van onze rechten

Schoolfacilities, september 2022

Door: Janny Groen

op ons lichaam, ons leven en zelfs van onze naam! Ze noemen ons geen “vrouwen” meer; ze noemen ons “bevallenden”, “menstruerenden”, “mensen met vagina’s”. Laat je niet wissen!’

medestudenten aan te spreken op woorden die in hun ogen moreel niet deugen. Dat leidt soms tot zelfcen suur van docenten, die delen van hun colleges weglaten en extra op hun woorden gaan letten.

Hoe moeten onderwijsinstellingen hiermee omgaan? Er weinig aandacht aan besteden, in de veronderstelling dat de woke-storm vanzelf weer zal gaan liggen?

Kritiese generatie

wettelijk geregeld. In het onderwijs is iedereen verplicht zich te houden aan de Woordenlijst (het Groene Boekje). Maar of je dat ook met voornaam woorden kunt, is onduidelijk. Er zijn geen goede historische voorbeelden van. Wat hier vooral speelt is dat men sen de werkelijkheid op een nieuwe manier beleven en daar in taal vorm aan willen geven. Het argument is dus dat een veranderde taal de anders beleefde werkelijkheid beter past.’

Niet alleen over het vermijden van de woorden vrouw of man (mens met penis), het introduceren door de NS van ‘beste reizigers’ in plaats van ‘dames en heren’, woeden pittige fitties in de samenleving. Ook over woorden en begrippen als blanke (witte), slaaf (tot slaaf gemaakte), neger (n-woord), allochtoon (persoon met een migratieachtergrond), halfbloed (van gemengde afkomst), moorkop (roomkop of chocoladebol), worden heftige discussies gevoerd.

Sissen van verontwaardiging

Die maatschappelijke botsingen vloeien ook de scholen en universi teiten binnen. Bij sommige lessen en colleges lopen studenten sissend van verontwaardiging weg, vanwege racistisch, seksistisch of transfoob taalgebruik. Ze voelen zich niet veilig meer in de les en eisen dat de lesstof en het curriculum worden geëvalu eerd en ontdaan van denigrerend en/ of koloniaal taalgebruik, blijkt uit het in februari 2022 in NRC gepubliceerde onderzoeksartikel ‘Wokeness op de universiteit’.

Opstandige jongeren zijn van alle tijden. Zij vertegenwoordigen de tijdgeest, die steeds weer verandert. Zo waren studenten in de jaren zestig en zeventig buitengewoon ‘krities’ op de veel te ingewikkelde spelling. Weg met de isch , het geworstel met d of dt. Weg met de c’s: alles moest minder ‘wetenskapelik’. De officiële spelling zou een blokkade vormen voor de emancipatie van de gewone burger.

De VPRO ving die tijdgeest met de lancering in 1974 van het Simplisties Verbond van het komisch duo Van Kooten en De Bie. Voornaamste doelstellingen van hun fictieve organisatie: het bepleiten van een simplistiese kijk op de complexe samenleving.

Van die (maatschappelijke) taalstrijd zijn nu geen sporen meer terug te vinden. Dus is er wellicht wat voor te zeggen de huidige woke-wolk maar te negeren: de soep wordt meestal niet zo heet gegeten als zij wordt opge diend. Niet verstandig, vindt Marc van Oostendorp, hoogleraar Nederlandse en wetenschappelijke communicatie aan de Radboud Universiteit. Hij wijst erop dat de huidige discussie wezenlijk een andere lading heeft dan die ‘kritiese’ over spelling.

Studenten voelen zich niet veilig in de les

Groot is de groep activistische woke-studenten niet, maar ze hebben wel invloed. Ze grijpen elke gelegenheid aan om docenten of

Inclusief taalgebruik

‘Die van nu gaat over inclusief taal gebruik. Taalkundig gezien is dat een nog groter experiment: spelling kun je via het onderwijs als overheid wel min of meer proberen te reguleren. In Nederland en Vlaanderen is die ook

De strijd om inclusiever taalgebruik is volgens Van Oostendorp in wezen een filosofisch probleem. ‘Mijn advies aan onderwijsinstellingen zou zijn om het gesprek aan te gaan. Het is interessant genoeg, omdat het gaat over de invulling van de maatschappij en het leven. Op den duur komt er wel een oplossing uit.’

Het gaat om inclusief

taalgebruik, niet over spelling

Wat is woke?

Woke is een term uit de Afrikaans-Amerikaanse cultuur, een verbastering van awakening (wakker geworden). In de antiracistische beweging heeft het de betekenis van: zich bewust worden van racisme in de maatschappij. De term heeft inmiddels een veel bredere dimensie gekregen en slaat nu op ervaren sociaal onrecht jegens allerlei minderheden. Veel aandacht is er in de beweging voor genderidentiteit. Het verzet tegen woke groeit. De beweging zou zijn doorgeslagen in politieke correctheid, wordt in verband gebracht met cancelcultuur en afgedwongen zelfcensuur.

Schoolfacilities, september 2022

Moet je het woord man of vrouw vermijden?

Grip op je organisatie met FORA

Door: Bert van de Bovenkamp

Veel scholen hebben behoefte aan beter inzicht in de manier waarop processen binnen hun school zijn op gebouwd en welke activiteiten daarbij horen. Daarom hebben Kennisnet, de PO-raad, de VO-raad en vijftien scho len samen de referentiearchitectuur FORA ontwikkeld.

Een referentiearchitectuur is een gestandaardiseerd model en laat – in dit geval – zien hoe een on derwijsinstelling is opgebouwd uit (verplichte) processen, activiteiten en informatiestromen. Binnen het hoger onderwijs en het mbo bestond al referentiearchitectuur, en met de Funderend Onderwijs Referentie Architectuur (FORA) bestaat dit nu ook voor basisscholen en middelbare scholen.

Betere afstemming

FORA is gebaseerd op wet- en regelgeving en maakt duidelijk waarvoor schoolbesturen en scho len verantwoordelijk zijn. Daarnaast biedt het inzicht in de inzet van ICT-toepassingen en gegevensuit wisseling. FORA helpt om binnen instellingen processen en systemen beter op elkaar af te stemmen, en bevordert de afstemming tussen de verantwoordelijken voor het onder wijs, de bedrijfsvoering en ICT. Zo helpt FORA om beter onderbouwde keuzes te maken.

Instellingen voor primair en voortgezet onderwijs kunnen FORA gebruiken als hulpmiddel bij het opstellen van een organisatie-specifieke enterprise architectuur. Een enterprise archi

tectuur is een strategisch instrument om beslissingen in een organisatie weloverwogen en in samenhang te kunnen nemen. Daarmee is een enterprise architectuur een belangrijk instrument om grip te krijgen en te houden op je school of organisatie.

het kwaliteitsmanagement binnen je organisatie. Het kan je als organisatie helpen de overgang maken van activi teitgedreven werken naar procesmatig werken. Daarmee is de FORA overi gens nog geen procesmodel, waarin de volgorde van concrete activiteiten wordt beschreven.

Onderdelen

Een enterprise architectuur bestaat doorgaans uit meerdere lagen. Meestal bestaat het uit een business-ar chitectuur (functie/procesmodel), een data-architectuur, een applica tie-architectuur (beschrijving van het applicatielandschap) en een techni sche architectuur (inrichting van de technische infrastructuur).

Houvast

In een enterprise architectuur be schrijf je feitelijk hoe je organisatie in elkaar zit en functioneert. De focus ligt daarbij in belangrijke mate op ICT. Iets wat verklaard kan worden vanuit de ontstaansgeschiedenis van het vakgebied.

Enterprise architectuur is ontstaan vanuit het ICT-werkveld, met als doel meer grip te krijgen op ICT. Maar afhankelijk van hoeveel moeite je als organisatie steekt in de beschrijving van het businessmodel, kun je een enterprise architectuur ook heel goed gebruiken om meer houvast te krijgen op je organisatie in bredere zin.

Op het moment dat je bijvoorbeeld alle processen uitschrijft en vervolgens ook bewaakt en onderhoudt kan het bijvoorbeeld een impuls geven aan

De FORA bevat voornamelijk uit verplichte processen en activiteiten. Toekomstige versies brengen aanvullende mogelijkheden in kaart. Op dit moment zijn vier onderdelen uitgewerkt, die hieronder beschreven worden.

Het hoofdbedrijfsfunctiemodel

Dit model biedt een overzicht van alle hoofdbedrijfsfuncties. Het laat op hoofdlijnen zien wat een onderwijs instelling doet, onafhankelijk van hoe het wordt uitgevoerd. Op het hoogste niveau is een aantal bedrijfsdomeinen weergegeven waarbinnen de hoofd bedrijfsfuncties zijn gegroepeerd. Dat zijn: bevoegd gezag, schoolleiding, onderwijs, onderwijsondersteuning, leerlingenbegeleiding en -zorg, algemeen en bedrijfsvoering. Deze bedrijfsdomeinen kunnen zelf ook als een bedrijfsfunctie worden gezien. Er bestaat ook een nadere detaillering van dit model, het zogeheten bedrijfsfunctiemodel.

Het referentiecomponentenmodel

Dit model geeft een overzicht van de referentiecomponenten, oftewel soorten applicaties, die een onder wijsinstelling nodig heeft om haar processen te ondersteunen. Het model beschrijft de referentiecomponenten op een logisch niveau, onafhankelijk van specifieke productkeuzen.

Het informatiemodel

Het informatiemodel biedt over zicht van de informatieobjecten of gegevensverzamelingen waarmee onderwijsinstellingen te maken hebben, gegroepeerd per bedrijfs domein. Van elk bedrijfsdomein zijn gedetailleerde uitsnedes beschikbaar. Je kunt het bedrijfsobjectmodel vooral gebruiken voor het ondersteunen van organisatiebrede discussies over ver antwoordelijkheden voor het beheren van gegevens.

Vervolgens is ook een model be schikbaar waarin bedrijfsfuncties gekoppeld worden aan referentie componenten en een model waarin referentiecomponenten gekoppeld worden aan applicatiefuncties.

Krachtig instrument De FORA is nog relatief nieuw en volop in ontwikkeling. Als je kijkt naar referentiearchitectuur binnen de nederlandse overheid, het hoger onderwijs en het mbo (de NORA, de HORA en de MORA) dan zijn deze ver der uitgewerkt, bijvoorbeeld in termen van standaarden en principes.

Dat neemt niet weg dat er ook nu al een krachtig instrument staat dat je, met wat maatwerk, kan helpen om meer grip te krijgen op de eigen orga nisatie. En waarmee je bijvoorbeeld de overgang kan maken naar meer procesmatig werken.

Volgens de website van FORA kan het instrument verder helpen om snel te reageren op veranderingen in de om geving, beter in te spelen op de interne informatiebehoefte, meer tegenwicht te bieden tegen leveranciers en beter te voldoen aan wet- en regelgeving.

Maar FORA kan ook helpen om stappen te zetten op het gebied van datagedreven werken. Door processen en bijbehorende informatie in beeld te brengen krijg je veel meer zicht op welke data er allemaal beschikbaar zijn in je organisatie.

Tenslotte kan FORA ook een rol spelen op het gebied van infor matiebeveiliging. In het huidige informatiemodel is ook de zogenoem de BIV-classificatie (betrouwbaarheid, integriteit, vertrouwelijkheid) volledig uitgewerkt. Hierdoor kun je als orga nisatie snel in kaart brengen wat je meest gevoelige data zijn, voor zover dat nog niet bekend is. Vervolgens kun je daar risico-analyses op loslaten om te bepalen in hoeverre aanvullende beveiligingsmaatregelen nodig zijn.

Bert van de Bovenkamp

Detachering nog steeds btw-vrij

Door: BTW INSTITUUT

Het was zomaar een klein regeltje op pagina 68 van de Voorjaarsnota 2022 van de minister van Financiën. Een regeltje onder de kop ‘Diversen’. Je zou er zomaar overheen lezen, alleen al vanwege de ingewikkelde formulering…

“De post Diversen bevat een statistische correctie Samenwerkingsverbanden. Deze waren eerst vrijgesteld van btw bij de detachering van personeel naar of vanuit samenwerkingsverbanden, maar als gevolg van een aanscherping in EU-regelgeving is deze vrijstelling niet meer mogelijk.”

Bij ons als btw-specialisten ging er echter een alarmbel rinkelen. Wat was hier aan de hand en welke btw-vrij stelling is niet langer mogelijk?

Sinds de invoering van het passend onderwijs in 2014 zetten scholen personeel in bij het samenwerkings verband waarin zij deelnemen en vice versa. Onder voorwaarden kon dit zonder btw plaatsvinden. Uit de Voorjaarsnota 2022 maken we op dat dit niet langer mogelijk zou zijn. Er staat namelijk dat samenwer kingsverbanden passend onderwijs gecompenseerd zullen worden voor de btw-druk op het detacheren van personeel door scholen aan samen werkingsverbanden, en het detacheren van personeel door samenwerkings verbanden aan scholen.

De opgegeven reden, dat dit niet meer mogelijk zou zijn door aanscherping van EU-regelgeving, wordt genuan

ceerd door recente berichtgeving op de websites van Steunpunt Passend Onderwijs en de VO-raad. Daaruit blijkt dat het toepassen van de btw-vrijstel ling op deze detacheringen volgens het ministerie van Financiën en het ministerie van OCW niet meer moge lijk is vanwege een in december 2018 gepubliceerd beleidsbesluit over het detacheren van personeel. Dit betreft dus geen EU-regelgeving, maar natio naal beleid.

In dit besluit staat dat detacheren in de sociale sector voortaan alleen btw-vrijgesteld is als niet alleen de inlener, maar ook de uitlener de btw-vrijstelling voor sociale activiteiten toepast. En aan die voor waarde voldoen detacheringen in het kader van passend onderwijs niet. Samenwerkingsverbanden passen namelijk de btw-vrijstelling toe voor sociale activiteiten, terwijl scholen de btw-vrijstelling voor onderwijsactivi teiten toepassen.

Naar onze mening zijn de vermeende wijziging en de berichtgeving daarover te kort door de bocht. De detachering van personeel door scholen aan het samenwerkingsverband kon en kan nog steeds een btw-vrijgestelde dienst zijn die nauw samenhangt met onder wijs. Dat blijkt uit de btw-wetgeving

en de uitleg daarvan in de rechtspraak. Hiervoor is het niet noodzakelijk dat de inlener de onderwijsvrijstelling toepast.

Wat kunnen scholen doen? Scholen die geconfronteerd worden met een btw-heffing over gedetacheerd per soneel aan samenwerkingsverbanden hoeven zich niet zomaar neer te leggen bij de heffing van 21% btw over deze detacheringen. Deze detacheringen kunnen op grond van de btw-wet geving nog steeds btw-vrijgesteld zijn. Ons kantoor is bezig opheldering te krijgen bij de Belastingdienst en het ministerie van Financiën. Wordt vervolgd…

Schoolfacilities, september 2022

Door: Joanne Ligthart en Machiel van Driel, BTW-INSTITUUT

Deze column is een bijdrage van BTW-INSTITUUT. Voor meer infor matie ga je naar www.btwinstituut.nl

‘Bijschrift van de foto’

‘Nieuwe scholen’ lopen tegen problemen aan

Door: Emma Heinhuis

Volgend schooljaar gaan de eerste scholen van start die onder de nieuwe wet ‘Meer ruimte voor nieuwe scholen’ zijn goedgekeurd. De wet moet het makkelijker maken om met overheids geld een school op te richten, maar levert al wat problemen op.

Van de 56 schoolplannen die ingediend zijn, mogen er 34 echt gaan beginnen. Zij krijgen geld van de overheid om per augustus 2023 een school te starten.

Minister Wiersma voor Primair en Voortgezet Onderwijs benadrukt dat er in Nederland ruimte is om nieuwe scholen te stichten. "Tegelijk zijn we ook kritisch: het moeten goede scholen zijn." Het is nog de vraag of er ook daadwerkelijk 34 nieuwe scholen komen, zo heeft een goedgekeurd initiatief in Rotterdam al laten weten toch niet van start te gaan.

Elk type school

Met de wet ‘Meer ruimte voor nieuwe scholen’ wil de overheid het makke lijker maken om bekostigde scholen in het basis- en voortgezet onder wijs op te richten. Voorheen konden mensen alleen een nieuwe school oprichten als de school een bepaalde geloofs- of levensovertuiging had. Zo stond het namelijk in Artikel 23 van de Grondwet, waarin de vrijheid van onderwijs geregeld is.

Met de nieuwe wet kan elk type school kan opgericht worden, dus ook scholen met een pedagogisch of vernieuwend concept. Wel moet de school aan twee voorwaarden voldoen: er moet voldoende animo zijn en de Inspectie moet vertrouwen hebben in de kwaliteit van de school.

Feest in Rotterdam

In de regio Rotterdam is de wet een succes: er komen in één klap elf nieuwe

basisscholen bij. Zo zijn in Schiedam, Vlaardingen en Maassluis aanvragen goedgekeurd voor drie nieuwe islami tische basisscholen. Ook de gemeente Lansingerland krijgt drie nieuwe scholen, waaronder een tweetalig Montessori.

In het hele land zijn veel aanvragen voor nieuwe basisscholen goedge keurd: 32 van de 40 plannen mogen doorgaan. Het aantal goedgekeurde plannen is verdubbeld vergeleken met het gemiddelde van de jaren ervoor. Dat komt waarschijnlijk omdat veel aanvragers gewacht hebben op de nieuwe wet. Onder de oude regels kregen zij geen voet aan de grond.

In drie gevallen trok de initiatiefnemer zelf de aanvraag in en twee van de vijf aanvragen voor nieuwe basisscholen zijn negatief beoordeeld omdat de inspectie de te verwachten kwaliteit onvoldoende vond. “Met deze nieuwe

‘Bijschrift van de foto’

Schoolfacilities, september 2018Schoolfacilities, september 2022

Wet- en regelgeving

wet zien we dat een aantal scholen niet mag starten, omdat de inspectie verwacht dat leerlingen hier geen goed onderwijs zullen krijgen”, schrijft de minister aan de Tweede Kamer.

Problemen in nieuwbouwwijk

Drie basisscholen mogen niet van start gaan omdat er te weinig animo is. Wie een nieuwe school wil oprichten, moet marktonderzoek doen of voldoende handtekeningen van ouders verza melen. Dat moet in een straal van 6 kilometer om de beoogde basisschool, of in een straal van 15 kilometer om een beoogde middelbare school. Maar dat gaat lastig in een nieuwbouwwijk waar nog niemand woont, vertelden initiatiefnemers van twee afgekeurde scholen eind juli tegen de Volkskrant.

"We zouden in de wijken eromheen kunnen werven", zegt Anko van Hoepen, voorzitter van het college van bestuur van Stichting Primair Onderwijs (SPO) in Utrecht. De stich ting diende vorig jaar een aanvraag in voor Kindcentrum Cartesius, een basisschool met geïntegreerde kinder opvang in de wijk Cartesiusdriehoek, waar 2.800 woningen komen. "Maar dat willen we niet, want dan gaan we concurreren met bestaande scholen.” Beide scholen die afgewezen wer

den, hebben bezwaar aangetekend. Het ministerie van Onderwijs liet de Volkskrant weten geen reden te zien om de wet aan te passen.

Afgewezen

In tegenstelling tot de basisscholen zijn bijna alle plannen voor nieuwe mid delbare scholen afgewezen: slechts 2 van 16 plannen zijn goedgekeurd. Meer dan de helft van de initiatieven werd afgeschoten omdat de Inspectie en de minister geen vertrouwen hadden in de onderwijskwaliteit, vooral het beoogde burgerschapsonderwijs.

Dat laatste roept vragen op. De minister zei bij de behandeling van de wet in de Tweede Kamer immers dat nieuwe initiatieven niet aan zwaardere eisen hoefden te voldoen dan huidige scholen, zoals voor burgerschapsonderwijs.

Het moest namelijk juist eenvoudiger worden om een nieuwe school te stichten, en een verzwaring van de inhoudelijke eisen past daar niet bij.

Toch legt de minister bij het afwijzen van een groot deel van de aanvragen nadrukkelijk een link naar de verwachte kwaliteit van burgerschapsonderwijs.

Zo schrijft hij aan de Tweede Kamer: “Als school moet je aan hoge eisen voldoen, bijvoorbeeld als het gaat

om burgerschapsonderwijs, zodat alle leerlingen met een stevige basis van school komen.” Het roept bij het werkveld de vraag op hoe de Inspectie de kwaliteitstoets uitgevoerd heeft.

Schoolfacilities, september 2022

‘Bijschrift van de foto’

‘Bijschrift van de foto’

Meer Ruimte voor Nieuwe Scholen (MRvNS)

Anko van Hoepen

Didam-arrest

Nog veel vragen over onderhands verhuren

In 2021 oordeelde de rechtbank dat gemeenten vastgoed niet zomaar aan één partij mogen aanbieden. Dat levert problemen op voor gemeenten en voor Integrale Kindcentra. Naomi de Haan, vastgoedjurist bij Bouwstenen voor Sociaal, legt uit wat het arrest inhoudt.

Eind 2021 werd vastgoedland opge schud door het Didam-arrest. Uit de uitspraak van de rechtbank MiddenNederland bleek dat gemeenten vastgoed niet onderhands mogen verhuren of verkopen. Ze mogen het

gebouw ook niet zomaar aanbieden aan één partij, als ze kunnen verwach ten dat meerdere partijen interesse hebben. De verkoop of verhuur moet aan het publiek bekend gemaakt zijn en moet verantwoord kunnen worden.

Niet zomaar verkopen Gemeenten zitten met veel vragen over de uitwerking van het arrest en hun rechtspositie. Mogen gemeenten bijvoorbeeld wel onderhands verkopen als de overeenkomst al vóór het arrest is gesloten? Nee, blijkt uit een uitspraak van de rechtbank Midden-Nederland in maart 2022. Het is nu de vraag wat er met dergelijke overeenkomsten moet gebeuren. Diverse gemeenten zetten

Schoolfacilities, september 2022

daarom de verhuur- en verkoopproce dures 'on hold'.

Ze mogen het vastgoed wel aan één partij aanbieden als ze de keuze motiveren met toetsbare, redelijke en objectieve criteria en dit openbaar gemaakt hebben. Wat houden deze criteria in? “Voor gemeenten is het van belang dat je in je beleid selectiecriteria opneemt waar de koper of huurder aan moet voldoen”, legt Naomi de Haan uit, vastgoedjurist bij Bouwstenen voor Sociaal.

“Of je moet vastleggen wat de doe len voor een gebouw zijn”, zegt ze. “Voor een IKC zullen dat criteria zijn

‘Bijschrift van de foto’

Door: Emma Heinhuis

Naomi de Haan, vastgoedjurist bij Bouwstenen voor Sociaal

Wet- en regelgeving

die aansluiten bij leerlijnen van een onderwijsinstelling. Bijvoorbeeld over duurzaamheid of bewegingsonderwijs. Met die criteria kun je verantwoorden waarom je het verhuurt aan een speci fieke partij.”

Uitzonderingen voor maat schappelijk vastgoed Gemeenten zijn nu druk bezig met het vastleggen van die criteria. Zo ook in Amstelveen, waar Rachid Maachou portefeuillemanager vastgoed is. "In Amstelveen leggen we de criteria voor verhuur en verkoop vast in onze vastgoednota”, zegt hij. “Zo hoeven we niet bij elke transactie te verant woorden waarom we een uitzondering maken voor maatschappelijk vast goed. Maar we lopen tegen vragen aan waarover experts ook nog geen uitsluitsel kunnen geven. Met name of we gesubsidieerde partijen voorrang kunnen geven."

Naomi buigt zich over de vraag: “Kijk, in principe moet je het gebouw altijd aan iedereen aanbieden. Maar bij maatschappelijk vastgoed, gebouwen met een publieke functie zoals scholen, is best veel ruimte om uitzonderingen te maken. Zolang je dat vastlegt in je beleid. Je kan criteria opstellen zodat alleen bepaalde partijen voldoen aan de wensen van de gemeente en je dus gegrond voor één partij kunt kiezen.”

Wachten op een rechtszaak

Wat het voor multifunctionele ge bouwen ingewikkeld maakt, is dat je voor commerciële partijen niet zulke criteria mag opstellen. “Stel, je hebt een sportorganisatie, een BSO of een kinderdagverblijf die een deel van het gebouw wil huren. Dat is eigenlijk een commerciële partij”, legt Naomi uit. “Wat het lastig maakt, is dat deze partijen wel een maatschappelijk doel dienen. Vanwege dat doel wil je graag een bepaalde partij in je gebouw.”

“Strikt genomen is er bij commerciële partijen nauwelijks ruimte voor een uitzondering. Maak je die uitzondering toch, dan moeten de uitkomst en de argumenten daarvoor wel gepubliceerd worden. Over de houdbaarheid van de argumenten zal een rechter zich dan moeten buigen.” Zo’n rechtszaak is er

vooralsnog niet geweest. Het werk veld moet dus nog wachten op een uitspraak van een rechter om te weten of er een uitzondering gemaakt kan worden voor commerciële partijen met een maatschappelijke functie.

Schoolbesturen kennen arrest niet

Een ander probleem dat speelt in de onderwijssector is dat schoolbesturen vaak nog niet voldoende op de hoogte zijn van het Didam-arrest. Er is een aantal gemeenten dat de verhuur van ruimtes van het IKC uitbesteedt aan de schoolbesturen in het IKC, omdat zij vaak beter kunnen inschatten welke organisatie goed aansluit bij de school en het gebouw.

in de praktijk als onrechtmatig zullen zien. Natuurlijk mag je als gemeente het kiezen van huurders uitbesteden aan een schoolbestuur. Maar je moet wel duidelijk de regels meegeven, zodat schoolbesturen zich ook aan het arrest kunnen houden.”

Meer vragen & antwoorden

Bouwstenen voor Sociaal verzamelde meer vragen uit het werkveld over het Didam-arrest en zocht naar antwoorden. Bekijk de volledige verzameling vragen en antwoorden nu via de QR code!

‘Bijschrift van de foto’

Naomi: “Op deze manier kan je het Didam-arrest in theorie omzeilen, om dat het alleen voor gemeenten geldt. Maar de inschatting is dat rechters dit

Schoolfacilities, september 2022

‘Bijschrift van de foto’

Rachid Maachou, portefeuillemanager vastgoed

Challenge:

Hergebruik je papier

Papier apart inzamelen is gelukkig vrijwel overal al heel gebruikelijk. Het voelt gewoon niet fijn om papier bij het restafval te gooien. Maar ook recyclen kost transport en energie. Als we het nou eens niet zien als "afval" maar als geschikt materiaal? Laten we het zelf hergebruiken. Dat scheelt veel en is echt leuk!

Waarom?

Gemiddeld gebruikt een Nederlander per jaar circa 8 volwassen bomen en dus honderden kilo's aan papier. 86% van ons papier wordt gerecycled. Maar... papierpulp die van hout gemaakt is, kan maximaal 7 keer hergebruikt worden. Na een paar keer is de kwaliteit al slechter en na 7 keer hergebruiken is het papier onbruikbaar en veranderd in restafval. Het is restafval dat veel gif bevat: chloor, inkt en lijm en dus niet zo geschikt voor compost. Papier is dus helemaal niet circulair.

Laten we het een extra leven geven. Dat kan minstens 25% uitstoot schelen. Want papier ophalen, tot pulp maken en zuiveren, weer papier van maken en enkele keren transporteren kost veel energie. En dus meer CO2-uitstoot én geld. Hergebruik dus zelf nog een keer!

Die leuke post-its, notitieboekjes of vrolijke boodschappenlijstjes zijn vaak extreem goedkoop. We kopen ze bij de Action of Blokker dus ik weet wel dat de prijs van mijn notitiepapiertjes elders in de wereld betaald wordt. Veel transport = uitstoot en vaak geen zuivere koffie qua beleid en arbeidsomstandigheden. Mijn vuistregel: is iets goedkoop? Dan koop ik het alleen als ik weet dat de prijs klopt. Liever lokaal, zelfgemaakt en dan maar wat meer geld betalen. "Het kost geen drol" zou een alarmbelletje moeten zijn.

Er is een tijd gedacht dat digitaal per definitie beter was, maar dat is niet correct. Stukken op een computer lezen is niet per se duurzamer: als je iets driemaal downloadt, had het beter eenmaal uitgeprint kunnen worden. Energiegebruik van de cloud en digitale documenten is dus ook iets om rekening mee te houden. Vuistregel: gebruik je het document kort? Doe het digitaal. Ga je het meerdere keren of langdurig gebruiken? Print het uit. Liefst dubbelzijdig en bij voorkeur in zwart/wit.

Hoe?

Iedere school legt naast de printer een leuk versierde doos, waarin men alle mislukte eenzijdige printjes legt. (Let op: geen printjes met AVG-gevoelige tekst). Ook in je klas of kantoor kan zo'n bak staan voor mislukte tekeningen, gemaakte werkbladen of toetsen en eenzijdig gebruikt papier.

Leerlingen gebruiken deze "lelijke" A4-tjes voor kladpapier, tekenpapier en knutselen. Als je de A4-tjes in 4 of 6 stukken snijdt en met een leuke knijper vastzet heb je meteen een stapel boodschappenlijstjes. Of je snijdt ze op maat en legt ze in je bakje met vierkante notitieblaadjes op je bureau. Nóóit meer naar de Action.

Je kunt ook een "paper battle" aangaan met een andere school. De Green Business Club op de Zuidas heeft een “paper save challenge” gedaan en zo in twee maanden tijd een half miljoen A4-tjes uitgespaard!

Elke maand verzint Etske Thie, klimaataanjager bij Flores Onderwijs, een nieuwe duurzaamheidschallenge op de website van Schoolfacilities. Bekijk alle andere challenges van Etske op www.schoolfacilities.nl

Creatieve brainstorms

Vanaf het haalbaarheidsonderzoek in gesprek met eindgebruikers: wie zijn zij, hoe werken zij, wat hebben ze nodig? Die wensen vertalen we naar een ontwerp waar de eindgebruiker zich in herkent. Dát vinden wij klantgerichtheid.

Als schoolbestuur of docent denk je niet dagelijks na over functionele gebouweisen, maar weet je wel precies wat belangrijk is voor het dagelijks gebruik. Een creatieve brainstorm daagt uit om anders naar de toekomst van onderwijs te kijken. Dus gaan we regelmatig met knutselmateriaal, notitievellen en Legoblokken op pad.

Hoe zo’n creatieve brainstorm eruit ziet? Een ietwat chaotische middag waarin eindgebruikers aan de hand van een gerichte opdracht met knutselmateriaal of Lego samen aan de slag gaan om hun dromen te delen. Het resultaat? Een interactieve sessie met verrassende oplossingen.

“We zijn toch geen kinderen?” Klopt! Toch zijn kinderen wel eindgebruikers mét een visie. Waar ontwerpers neigen naar felle kleuren, kiezen basisschoolleerlingen eerder voor rustige kleuren. Nutteloze hoekjes worden door kinderen gewaardeerd om hun geborgenheid en duurzaamheid blijkt echt een thema te zijn dat kinderen bezighoudt, zo hoorden we tijdens een brainstormsessie met leerlingen.

Juist door te knutselen of te spelen met Lego wordt creativiteit zichtbaar en maak je het proces minder abstract. Het brengt nieuwe inzichten en zorgt voor draagvlak bij al die mensen die eerst nog een bouwproces door moeten.

Samen met architecten en adviseurs vertalen we jullie dromen - binnen de gestelde kaders - naar een uitvoerbaar, exploiteerbaar ontwerp. Hiermee krijg je een schoolgebouw dat echt aansluit bij de onderwijsvisie. Wanneer speelde jij voor het laatst met Lego?

www.synarchis.nl

Lumia van Rentokil

Laadpaal op school

Je zult het zelf wel hebben gemerkt: steeds meer mensen rijden elektrisch. Uit de laatste cijfers blijkt dat 53% van de automobilisten eraan denkt om op korte termijn een elektrische auto aan te schaffen. Geen wonder dat steeds meer facility managers laadpalen op het parkeerterrein willen. Alleen de kosten zorgen voor twijfel.

Om scholen en universiteiten tegemoet te komen, heeft Pluq ‘charging as a service’ ontwikkeld. Wij financieren en installeren de laadpalen en nemen tien jaar lang het onderhoud en beheer voor onze rekening. De laadunits worden aangesloten op de meterkast van je instelling. Om de wereld nog groener te maken, laten we Trees for All twee bomen in een bos planten voor elke laadpaal.

Zo werkt het:

• Stap 1. Pluq voert een technische schouwing uit en stelt een installatieplan op. Stap 2. Pluq koopt en installeert de laadpalen en verzorgt het onderhoud.

• Stap 3. Na installatie zetten we in alle laad paal-apps dat op jouw locatie een elektrische laadpaal staat.

• Stap 4. Wij verzorgen de bewegwijzering en de grondmarkering op de parkeerplaats.

Stap 5. Aan het eind van de maand betalen we de daadwerkelijk gemaakte energiekosten (inclusief transportkosten en energiebelasting) aan je terug.

Stap 6. Je kunt meedelen in de marge, maar je kunt ook een goede doelen laadpaal (KWF, Kika of het Ronald McDonald Kinderfonds) op je terrein laten plaatsen. Dan gaat een deel van de opbrengst naar een van deze organisaties.

De keuze is aan jou!

Meer info vind je op de website.

www.pluq.eu

Lumia van Rentokil

Schoolfacilities, september 2018

Schoolfacilities, september 2022

Partners

Kennis delen

Hoe versnellen we verduurzaming van de onder wijshuisvesting en verbeteren we tegelijkertijd het binnenklimaat? Deze vraag houdt scholen en gemeenten al lang bezig. Verduurzaming loopt nu vaak uit op trage processen om te komen tot Programma’s van Eisen (PvE’s) en realistische en betaalbare duurzame pakketten. Wat ook niet helpt is dat scholen en schoolbesturen nauwelijks kennis uitwisselen, zodat iedereen zelf opnieuw het wiel moet uitvinden. Dat is funest voor de snelheid.

Intussen ziet iedereen de effecten van klimaat verandering en kent iedereen de klimaatdoelstel lingen en coronaproblematiek. Dat leidt nu al tot extra druk om het slechte binnenklimaat en de ventilatie in onderwijsgebouwen aan te pakken. Sneller werken aan verduurzaming en direct de oplossingen voor het binnenklimaat meenemen is dus een win-win. En dat is heel goed te doen. Bij schoolbesturen verschijnen diverse initiatieven voor processtandaardisering. Hiermee realiseren we duurzame versnelling.

Sommige schoolbesturen werken wél samen en delen kennis over standaarden in PvE’s. Nieuwbouw komt zo sneller tot stand. We weten

dat 80% van de binnenklimaat- en duurzame maatregelen bij renovatie samenhangt met de Bouwbesluiteisen en dus redelijk standaard oplos singen heeft. Werken met standaardaanpakken voor deze 80% leidt tot duidelijker resultaten, kwaliteit in aanpak, uitwerking en snelheid van handelen. Dat geldt ook voor nieuwbouw overi gens. Bovendien kan op deze manier de schaarse arbeidskracht vooral worden ingezet voor de echt bijzondere aspecten die elke school kenmerkt: ‘uniform waar het kan, specifiek waar het moet’!

Het vastleggen van deze productstandaarden in een digitale catalogus helpt de hele sector vooruit. Bovendien maakt dit oplossingen sneller beschik baar, is het uiteindelijk goedkoper en organiseren we betere kwaliteit. Wij werken daaraan mee door zelf te innoveren en onze ervaringen te delen. We roepen de markt op ook kennis te delen en mee te doen met de ontwikkeling van een catalogus en zo de sector vooruit te helpen. Laten we nu samen stappen zetten voor een snellere verduurzaming en betere gebouwen!

Ook partner worden?

www.arcadis.com

Lumia van Rentokil

Lumia van Rentokil