BNL Magazine #3-2022

OKTOBER 2022 Ledenmagazine van Koninklijke Bouwend Nederland

ALLE REGIO’S

Kabinetsplannen Prinsjesdag 2022 “Benut kansen om Nederland in 2023 structureel weerbaar te maken”

Zuidema Groep (Hoogeveen): Eerste Oekraïense arbeidskracht strijkt neer in Hoogeveen

Voorzittersgesprek Jelle Hegeman (JBN) en Maxime Verhagen

2 | BNL | OKTOBER 2022 | INHOUD

IN DIT NUMMER 4

12

“BENUT KANSEN OM NEDERLAND IN 2023 STRUCTUREEL WEERBAAR TE MAKEN”

DE CIRCULAIRE WEG BOEKT POSITIEVE RESULTATEN

KABINETSPLANNEN PRINSJESDAG 2022

DUURZAAMHEID

18

35

JIJ GAAT HET MAKEN: NIEUWE CAMPAGNE VAN START!

“SAMEN EXTRA RUIMTE OP HET ELEKTRICITEITSNETWERK CREËREN”

ONDERWIJS EN OPLEIDING

ENERGIETRANSITIE

BNL is het verenigings­magazine van Koninklijke Bouwend Nederland.

In het magazine is informatie te vinden over activiteiten van de vereniging, ontwikkelingen in de sector en onderwerpen die van belang zijn voor de bedrijfsvoering van de leden. De inhoud geeft invulling aan de missie van de vereniging, namelijk het binden, boeien en verenigen van de leden.

COVERFOTO | JIMJAN MULTIMEDIA

Wil je reageren?

Stuur een mail aan: a.nieuwenhuis@bouwendnederland.nl.

COLUMN | OKTOBER 2022 | BNL | 3

INHOUDSOPGAVE 04

BOUW IN BEELD

11

VEILIGHEIDSLADDER WEER EEN TREDE VERDER

17 BRIEF UIT BRUSSEL BIJDRAGE RENÉ MEYBOOM 22 DUURZAAMHEID ‘BIJ VANDERBOUWPLAATS PROFITEERT IEDEREEN’ 24

DIGITALISERING DIGITALE STAPPEN MET DIGISCAN BOUW

27

REGIOKATERN

35

IN MEMORIAM DICK VERHOEVEN

37

TROTS! ZALMHAVEN I

39

INNOVATIE ‘WATERSTOFMACHINES VRAGEN OM WATERSTOFMONTEURS’

43

COLUMN TACO VAN HOEK (EIB)

44

ONMISBAAR

47

VERENIGING FRIES HEINIS OP BEZOEK BIJ…

53

BNL IN DE MEDIA

WE SNAKKEN NAAR PERSPECTIEF Een stikstofcrisis, gascrisis, wooncrisis, asielcrisis, arbeidsmarktcrisis en koopkrachtcrisis en ik ben er vast nog een paar vergeten. Het is wel duidelijk dat het piept en kraakt. De bouw is helaas geen uitzondering.

De opdrachten in de infra lopen hard terug en de woningbouw komt met het huidige tempo nog steeds niet in de buurt van de 100.000 huizen die minister De Jonge jaarlijks wil bouwen. Ondanks dat bouwt onze sector door, al is het op een lager tempo dan wij willen en op een lager tempo dan de woningnood, energietransitie en de bereikbaarheid van ons land vraagt. Dit terwijl er én geld beschikbaar is én het kabinet de juiste ambities heeft. Maar waarom worden de beschikbare miljarden niet uitgegeven?

Omdat knopen niet worden doorgehakt. De korte termijn regeert. Een visie die verder vooruitblikt ontbreekt vooralsnog. Het lijkt alsof er excuses worden gezocht om zaken niet te doen. Ik geef één voorbeeld. Mede op aandringen van Bouwend Nederland is de verhuurderheffing afgeschaft. Deze jaarlijkse belasting van 1,7 miljard euro voor woningbouwcorporaties stond nieuwe investeringen door corporaties in nieuwbouw en verduurzaming in de weg. Door de afschaffing zijn er miljarden beschikbaar om te investeren in sociale woningbouw. Nu klagen corporaties over hoge grondprijzen en doen ondertussen te weinig. Zet dit geld in voor het bouwen van betaalbare woningen en het massaal verduurzamen van de woningvoorraad. Zo help je woningzoekers aan een huis en huurders om hun energierekening structureel te verlagen.

Ik roep heel Nederland dan ook op lef te tonen, regie te pakken en te kijken wat wél kan. Geef het geld uit en laat ons samen met perspectief doorbouwen aan de ambities van Nederland!

Maxime Verhagen Voorzitter Bouwend Nederland

REALISATIE WOONGEBOUWEN BLEND, SALT EN PEPPER WESTERPARK WEST AMSTERDAM Binnen de gebiedsontwikkeling Westerpark West realiseert TBIonderneming J.P. van Eesteren de woongebouwen Blend, Salt en Pepper. Westerpark West is één van de groene kralen in de lange ‘ketting’ van (stads)parken, volkstuincomplexen en natuurgebieden tot aan Halfweg: de Brettenzone. De nieuwe woongebouwen bieden hier straks het comfort en de faciliteiten van de stad terwijl je midden in het groen woont en leeft. In totaal komen hier 302 huurwoningen met een 2-laagse parkeerkelder van zo’n 140 meter lang en gemiddeld 50 meter breed. De begane grond van Salt en Blend krijgt commerciële ruimtes met een diversiteit aan voorzieningen en horeca gericht op extra services aan bewoners.

Opdrachtgever CBRE Investment Management Architecten MVRDV en Elephant Aannemer J.P. van Eesteren Omvang project 40.000 m²

Heb jij onlangs ook een project afgerond waar je trots op bent en graag met ons deelt? Stuur het dan naar trots@bouwendnederland.nl.

Wellicht sta jij dan de volgende keer met foto in Bouw in Beeld!

6 | BNL | OKTOBER 2022 | PRINSJESDAG

Maxime Verhagen over kabinetsplannen Prinsjesdag

“ BENUT KANSEN OM NEDERLAND IN 2023 STRUCTUREEL WEERBAAR TE MAKEN”

FOTO | MINISTERIE VAN FINANCIEN / VALERIE KUYPERS

PRINSJESDAG | OKTOBER 2022 | BNL | 7

8 | BNL | OKTOBER 2022 | PRINSJESDAG

De opgaven op gebied van woningmarkt, infrastructuur, stikstof, duurzaamheid, energietransitie en arbeidsmarkt moeten voortvarender worden aangepakt. “We omarmen de ambities van het kabinet”, zegt Bouwend Nederland voorzitter Maxime Verhagen over Prinsjesdag, “en willen een grotere bijdrage leveren aan het realiseren hiervan. Het is alleen wrang dat het beschikbare geld op de plank blijft liggen. Ik mis vooralsnog de concrete uitwerking.

Naast kortetermijnherstel, is langetermijnperspectief en regie cruciaal.”

TEKST | KEES DE VRIES

De toekomstagenda duldt geen uitstel. Net als in 2021 stelt voorzitter Maxime Verhagen van Bouwend Nederland vast dat de maatregelen die het kabinet op Prinsjesdag 2022 presenteerde, onvoldoende zijn om de problemen van gewone Nederlanders op te lossen en de eigen ambities van dit kabinet waar te maken.

Bent u teleurgesteld?

Maxime Verhagen: “Naast het ingezette koopkrachtkanon vindt Bouwend Nederland het belangrijk om ons land in 2023 structureel weerbaar te maken. Zet de beschikbare middelen in voor woningbouw, verduurzaming en bereikbaarheid. Door verder te isoleren, kunnen Nederlanders bijvoorbeeld structureel hun energielasten verlagen. Pak de regie en geeft naast kortetermijnherstel ook langetermijnperspectief. Ik mis vooralsnog de concrete uitwerking van deze ambitie, we kijken hier graag samen met de overheid naar.”

Het kabinet vindt wonen in een goed, duurzaam en betaalbaar huis in een leefbare wijk een eerste levensbehoefte.

“Bouwend Nederland deelt deze ambitie. Het vinden van een passende woning is echter steeds lastiger. Het kabinet wil binnen verschillende beleidsterreinen bouwen aan een duurzame toekomst voor mens en natuur. Het stelt huishoudens en gemeenschappen, bedrijven en coöperaties én dorpen en steden in staat een duurzame omslag te maken waaraan iedereen kan meedoen. Wij constateren tegelijkertijd dat het kabinet stevig inzet op betaalbaarheid van woningen, onder andere door (aanvangs)huurprijzen te reguleren van middenhuurwoningen. Mede door de voorgestelde regulering wordt de kabinetsambitie om 900.000 woningen te bouwen onrealistisch.

Zonder invulling van de randvoorwaarden wordt het erg moeilijk om daadwerkelijk op te kunnen schalen naar 100.000 woningen per jaar.”

Voor beheer, onderhoud, vervanging en renovatie (instandhouding) van de rijksinfrastructuur wordt in 2023 € 390 miljoen extra toegevoegd, stelt het kabinet. Dit is toch positief?

“Het is goed dat het kabinet in 2026 € 1,1 miljard beschikbaar stelt voor medeoverheden. Wat Bouwend Nederland betreft worden deze middelen naar voren gehaald en geoormerkt voor (ondergrondse) infrastructuur, klimaatadaptatie en versnelling van woningbouw.

In het coalitieakkoord is € 7,5 miljard vrijgemaakt voor ontsluiting van nieuwe wijken. De eerste kleinere uitgaven zijn gedaan, maar er is behoefte aan tempo om de woningcrisis aan te pakken en de economie te laten draaien. Wat ons betreft worden investeringen gedaan op die plekken waar je met zo min mogelijk investeringen zo veel mogelijk woningen kunt realiseren.”

Meer actie, meer regie?

“Het kabinet toont urgentie door in najaar 2022 de eerste beslissingen te nemen voor versnelling op korte termijn. Komend jaar werkt het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat verder aan de uitvoering van de versnellingsafspraken voor grootschalige locaties. Op dat punt is echt meer vaart nodig: grootschalige locaties zijn dan wel goedkoper en sneller te realiseren dan binnenstedelijke locaties, maar ook hier vormen procedures vertraging waar de infrastructuur juist snelheid kan brengen. De infrasector heeft alle oplossingen in huis om de transitie naar schonere, meer veilige en slimme infrastructuur tot een succes te maken. Marktpartijen slaan graag samen met gemeenten, provincies en het Rijk de handen ineen om een duidelijke visie uit te voeren hoe infrastructuur aan de duurzame inrichting van Nederland bijdraagt. Nieuwe aanleg van OV- en fietsinfrastructuur die bijdraagt aan ruimtelijke ordening van dorpen en steden is daarvoor essentieel.”

FOTO | MARTIJN BEEKMAN / MINFIN

Het kabinet maakt in de Rijksbegroting een transitiefonds van € 24,3 miljard beschikbaar om tot en met 2035 op regionale schaal de problemen met stikstof, water en klimaat op te lossen.

“Dat was al aangekondigd in het coalitieakkoord. Uiterlijk in juli 2023 moeten provincies aangeven welke maatregelen zij willen nemen. Het kabinet hoopt hiermee de natuur te herstellen, boeren perspectief te geven en voor de bouw de vergunningverlening voor nieuwe woningen en wegen veilig te stellen. Bouwend Nederland is verheugd dat in deze Rijksbegroting een start is gemaakt met het instellen van het grootschalige Transitiefonds Stikstof. Hierop vooruitlopend heeft het kabinet in deze begroting al € 500 miljoen extra ter beschikking gesteld aan provincies om versneld stikstofuitstoot terug te dringen en € 250 miljoen om PAS-melders tegemoet te komen.”

Dat is toch een goede langetermijnontwikkeling die hopelijk navolging krijgt in het advies dat Johan Remkes na Prinsjesdag zal aanbieden aan het kabinet?

“We hopen dat Remkes vooral zal aandringen op maatregelen die juist op de kortetermijneffect en draagvlak hebben, zoals een goede regeling voor piekbelasters en innovatie. Alleen dan ontstaat er versneld ruimte om de bouw van betaalbare woningen, de infrastructuur, het natuurherstel, een vitale landbouwsector en de energietransitie voorwaarts te stuwen. Als dat betekent dat er in deze begroting meer geld nodig is in 2023, dan zal Bouwend Nederland daarop aandringen. Ondertussen zal de bouwsector zelf de ingezette beweging naar een emissiearme bouwsector doorzetten.”

Wat is belangrijk om de klimaatdoelen te kunnen halen?

“Voor snelle ontsluiting van de beschikbare middelen moet het kabinet prioriteit geven aan de uitwerking van de instemmingswet waarin alle spelregels staan voor uitwerking van de Klimaatfondsgelden. Voor het halen van de doelstellingen voor de gebouwde omgeving worden subsidieregelingen voor isolatie, hybride warmtepompen, warmtenetten en andere duurzame alternatieven geïntroduceerd, verbreed en geïntensiveerd. Wij zijn hier blij mee, maar op zich leidt dit nog niet tot versnelling. Daarvoor is opschaling nodig. Dus niet huisje-voor-huisje verduurzamen, maar veel gelijksoortige woningen tegelijkertijd. In de gebouwde omgeving leiden veel installaties tot een lagere energieprestatie, maar een hogere milieubelasting van materialen. De overheid kan hier als grote opdrachtgever in de gebouwde omgeving veel impact maken. Door

PRINSJESDAG | OKTOBER 2022 | BNL | 9

versnipperd beleid en vele initiatieven wordt de markt diffuus.

Ook hier is regie nodig om structureel beleid en landelijke uniforme prestatie-eisen te maken. De markt wil langjarige duidelijkheid om verder te innoveren.”

Bouwend Nederland komt binnenkort zelf met een aanvalsplan om de krapte op de arbeidsmarkt tegen te gaan. Zijn de kabinetsmaatregelen op de korte termijn te beperkt?

“Het kabinet onderzoekt momenteel verdergaande maatregelen ter voorkoming dat arbeidskrapte het functioneren van Nederland en de uitvoering van belangrijke transities in de weg zit. Maar de concrete maatregelen op de korte termijn zijn onzes inziens inderdaad beperkt.

Bouwend Nederland komt binnenkort met een concreet aanvalsplan met maatregelen op het gebied van verhoging van de productiviteit, meer inzet op instroom en behoud van arbeidskrachten en een specifieke vakkrachtenregeling voor talenten van buiten de Europese Unie.”

In de Miljoenennota komt € 33 miljoen structureel beschikbaar om leerlingen in het voortgezet onderwijs beter te begeleiden bij een beroepskeuze.

“Dat is een goede zaak. We sturen verder aan op verlenging van de subsidie Praktijkleren die werkgevers stimuleert om praktijk- en werkleerplaatsen beschikbaar te stellen en daarbij de juiste begeleiding te geven. Wij hopen dat deze regeling ook voor de bouw en techniek structureel wordt verlengd.”

Meer informatie bouwendnederland.nl/prinsjesdag

Contactpersoon Ruben Heezen Belangenbehartiger r.heezen@bouwendnederland.nl

Contactpersoon Johran Willigers Belangenbehartiger j.willigers@bouwendnederland.nl

DUURZAAM BOUWEN AAN VEILIGHEID EN KWALITEIT.

Met een certificaat van Aboma Certification zit je goed!

6716 BX E de Post bus 141 6 710 BC E de T

0318 691920 i n fo@ aboma.nl w ww.aboma.nl

• Betere positie in de markt • Effectievere en efficiëntere bedrijfsvoering • Voldoen aan de eisen van jouw stakeholders • Aantonen van de kwaliteit van jouw diensten en producten • Werken aan een gezonde en veilige werkomgeving

DE NU NV M OO ET RD EE L

M a x w ellstr aat 49 a

De voordelen op een rij

LE

A b om a C er tification bv

TEKST | JACOB-JAN ESMEIJER

FOTO | RIJKSVASTGOEDBEDRIJF

VEILIGHEID | OKTOBER 2022 | BNL | 11

VEILIGHEIDSLADDER GAAT EEN STAP VERDER Vanaf 1 januari van dit jaar zijn bouw- en infrabedrijven verplicht om op minimaal de tweede van in totaal vijf treden van de Veiligheidsladder te staan. Dat het thema veiligheid hoog op de agenda staat, bewijst de aanstaande stap van trede 2 naar 3 die vanaf 1 januari 2024 een feit is. “Bedrijven hebben nog vijftien maanden om hun veiligheidscultuur en bijbehorende certificering op orde te krijgen.”

De stap van trede 2 naar trede 3 klinkt wellicht eenvoudig maar is dat allerminst. Bedrijven die aan aanbestedingen van ondertekenaars van de Governance Code Veiligheid in de Bouw (GCVB) meedoen, ontkomen er niet aan, licht Clemens van den Enden van Bouwend Nederland toe. Hij adviseert daarom nu al in actie te komen. “Bedrijven moeten hun eigen organisatie op die stap inrichten. Overal moet er een tandje bij. En ‘dat tandje extra’ moet je als bedrijf kunnen aantonen om je opnieuw te kunnen laten certificeren.”

Overbruggingsperiode De certificering naar trede 2 heeft in 2021 bij certificerende instellingen voor de nodige kopzorgen gezorgd. Zij kregen in relatief korte tijd met een gigantische aanvragenstroom te maken en konden deze nauwelijks aan. Dit werd tijdelijk door de GCVB met een ingebouwde ‘escape’ ondervangen: wanneer je een self-assessment had uitgevoerd en een afspraak met een certificerende instelling had ingepland, zou dit volstaan. Voorlopig, althans. “Beschouw het als een overbruggingsperiode. We kunnen er niet van uitgaan dat een dergelijke constructie bij de stap van 2 naar 3 in aanloop naar 1 januari 2024 wederom het geval is.”

Kom in actie!

Van den Endens advies luidt daarom: houd het bij jezelf en zorg ervoor dat je uitvoert wat je kunt. Dan ben je zelf in controle en zo minder afhankelijk van de GCVB of certificerende instellingen. “Januari 2024 lijkt ver weg, maar is dat niet. Zorg ervoor dat je nu begint met het inrichten van je organisatie op die derde trede. Ga in gesprek met een van de certificerende instellingen om erachter te komen wat je kunt doen om de volgende stap zoveel mogelijk zelf voor te bereiden. Het knelpunt zit hem niet zozeer in de certificerende organisatie: als je hen vandaag benadert voor een afspraak heb je alles binnen vijftien maanden echt geregeld. De crux zit hem in het inrichten van de eigen organisatie. Daarbovenop komt dat de Veiligheidsladder een nieuwe versie krijgt en de certificering op basis van een 2.0-versie plaatsvindt.

Niet alleen op organisatorisch vlak moet een verandertraject worden ingezet. Ook voor de organisatie an sich gelden straks andere veiligheidsnormen. Wacht daarom niet langer, kom in actie.”

Meer informatie bouwendnederland.nl/veiligheid debouwmaakthetveilig.nl Contactpersoon Clemens van den Enden Adviseur Veiligheid c.vandenenden@bouwendnederland.nl

12 | BNL | OKTOBER 2022 | DUURZAAMHEID

TEKST | PETRICK DE KONING

Samen de circulaire transitie aanjagen

DE CIRCULAIRE WEG BOEKT POSITIEVE RESULTATEN De infrasector gebruikt veel grondstoffen. Iedereen is het er over eens dat dat anders moet. Ondanks initiatieven en innovaties gaat de noodzakelijke circulaire transitie nog niet snel genoeg. Het partnerprogramma De Circulaire Weg wil die transitie versnellen op basis van het Infra as a service-model. In pilotprojecten werken bouwers, opdrachtgevers en andere ketenpartijen nauw samen. Dat is de basis voor waardevolle ervaringen op weg naar een écht duurzame infrasector. De eerste resultaten zijn positief en het vervolgprogramma staat al in de steigers.

“Echte stappen zetten in de circulaire transitie vereist een nieuwe manier van denken en samenwerken voor alle betrokken partners in infraprojecten”, zegt Frederike Noppers, Programmamanager van De Circulaire Weg. “Dat gaat verder dan slim omgaan met grondstoffen.

Ook innovatie van processen, technische oplossingen, contracten, financiering en verdienmodellen zijn dan onmisbaar.”

Frederike Noppers

Jeroen van Wijngaarden

Infra as a service Het programma ziet het ‘as a service’-model als een kansrijk businessmodel om circulariteit in de infrasector te verbeteren. Binnen dit model levert de aannemer de beschikbaarheid van een wegtraject of bijvoorbeeld verlichting als een dienst. Noppers: “Dit is een trigger om duurzame materialen te gebruiken die eenvoudig onderhoudbaar en herbruikbaar zijn. Deze insteek verschilt sterk van de traditionele aanpak.

De pilotprojecten in het programma bieden partners de kans over dit model kennis op te bouwen, ervaringen te delen en er samen van te leren.”

Wat werkt wel?

Als bouwer is Dura Vermeer enthousiast partner van het programma.

Jeroen van Wijngaarden, projectcoördinator De Circulaire Weg bij Dura Vermeer: “We merken dat circulariteit steeds meer leeft binnen de infrawereld. En terecht. Grondstoffen zijn schaars en als bouwer willen we ook in de toekomst wegen aan kunnen leggen en onderhouden.” Dura Vermeer zet dan ook vol in op circulair werken.

“We moeten nu goed nadenken over hoe we dat realiseren. Kennis opdoen over wat wel werkt en wat niet. De problematiek is echter zo complex dat je zo’n transitie in je eentje niet voor elkaar krijgt. Nieuwe inzichten creëren, vraagt samenwerking met andere bouwers en opdrachtgevers. Er zijn andere keuzes nodig om circulariteit en infra as a service waar te maken.”

FOTO | DAISY KOMEN, JORRIT LOUSBERG

Een spannend proces De infrasector staat zeker niet stil. Veel innovaties zijn echter gericht op materiaalniveau. Op projectniveau blijft innovatie nog wat achter.

Bijvoorbeeld met de aanbesteding, invulling van contracten en financiële modellen. Alles moet samenkomen om sneller vooruit te komen. Ook de opdrachtgevers zoals provincies, gemeenten en Rijkswaterstaat kunnen helpen om circulariteit concreter te maken, volgens Noppers. “Om circulair te bouwen is een uitvraag nodig die circulariteit centraal stelt. Infra as a service gaat niet om het privatiseren van objecten maar om het delen van de verantwoordelijkheid op de lange termijn. Het is een andere manier van werken, waarbij de rol van opdrachtgever en opdrachtnemer anders wordt ingevuld. Dat is een spannend proces, waarin goede afspraken nodig zijn en dat doen we nu samen.”

Pilotprojecten De praktijk is de beste manier om as a service-concepten verder te ontwikkelen. Van Wijngaarden: “Binnen het programma doen we met Dura Vermeer nu een aantal pilotprojecten om samen met opdrachtgevers te ervaren hoe circulair bouwen en as a servicecontracten effectief inzetbaar zijn. Een goed voorbeeld is Verlichting as a service voor een gedeelte van een weg in Noord-Brabant. Deze lichtarmaturen zijn hier geen eigendom van de provincie meer. Het innovatieve karakter is dat licht, verkeersdrukte en weersomstandigheden perfect zijn afgestemd. Dat leidt tot minder energieverbruik.” Andere projecten zijn bijna in de uitvoeringsfase.

Bijvoorbeeld een project in Amsterdam waar bitumen uit het dak van een slooppand wordt hergebruikt voor de weg ernaast. Zo’n insteek dringt grondstofgebruik terug, maar opdrachtgever en opdrachtnemer moeten elkaar hiervoor wel de ruimte bieden.”

DUURZAAMHEID | OKTOBER 2022 | BNL | 13

Maatschappelijke waarde De pilotprojecten tonen aan dat het initiatief echt van de grond is gekomen. Noppers: “Opdrachtgevers en opdrachtnemer laten in de praktijk zien dat het mogelijk is om een infrawerk as a service uit te vragen en bouwers kunnen het aanbieden.” Deze positieve resultaten worden benadrukt door onderzoek van de TU Delft. “Hoewel er per project duidelijke verschillen zijn, is wel meetbaar gemaakt dat deze circulaire projecten haalbaar zijn. Bovendien zijn de projecten aantoonbaar circulair en zorgt de andere manier van samenwerken voor meer initiatief én ruimte bij de opdrachtnemers. Zo ontstaan vanzelf weer goede ideeën.”

Nieuwe partners gezocht De positieve resultaten laten volgens Noppers zien dat het prototype dat de partners samen hebben ontwikkeld werkt. “Het is nu zaak om door te pakken en nog meer projecten te doen. Met innovaties blijven we het circulaire businessmodel versterken. Daarom komt er nu ook een partnerprogramma 2.0. Het doel blijft om met nieuwe ketenpartners het Infra as a service-model verder te ontwikkelen en samen de circulaire transitie in de infrawereld nog verder aan te jagen.

Daarbij zoeken we ook specifiek naar andere bouwers die mee willen werken aan het nieuwe partnerprogramma. Zo leren meer partijen met as a service-oplossingen te werken en versnellen we samen met de markt de circulaire transitie.”

Meer informatie Wil je meer informatie of meedoen aan De Circulaire Weg 2.0? Neem dan contact op via frederike@cambiosustainability.nl. bouwendnederland.nl/circulariteit Contactpersoon Helen Visser Programmamanager Duurzaamheid h.visser@bouwendnederland.nl

14 | BNL | OKTOBER 2022 | WKB

TEKST | ROBIN VAN ESSEL

Wkb-proef op de som:

“ DUURDER, MEER PAPIERWERK, MAAR TÓCH EEN STAP VOORUIT” Het lijkt er nu dan toch echt van te gaan komen: de stapsgewijze invoering van de Wet kwaliteitsborging voor het bouwen (Wkb).

Vanaf 1 januari 2023 wordt de verantwoordelijkheid voor het toezicht op de bouw van woningen en eenvoudige bedrijfspanden verlegd van gemeente naar private kwaliteitsborgers. Milbouw BV uit Gennep voerde al een proefproject uit volgens de nieuwe regelgeving.

omgevingsvergunningen. Daarvoor moet er eerst een borgingsplan zijn goedgekeurd dat is opgesteld door de aannemer en het borgingsbedrijf.

Van Hest: “We hebben verschillende offertes opgevraagd en er uiteindelijk een borger gekozen, met wie we een compleet plan hebben opgesteld.

Vooral bij dit project, een complexe woning met ingewikkelde architectonische details, was dat nog best lastig.”

Jong Bouwend Nederland-bestuurder Marcel van Hest, daarnaast eigenaar van Milbouw BV uit het Noord-Limburgse Gennep, draagt twee petten: die van architect en die van aannemer. Daarom volgde hij afgelopen jaren nauwgezet de ontwikkelingen rond de Wkb. “In ons gecombineerde bedrijf moeten we dubbel anticiperen op veranderende wetgeving. We zochten dus een manier om de ontwikkelingen kritisch onder de loep te nemen. Liefst met beide petten van architect en uitvoerder op.” Zo ontstond het idee voor een proefproject dat geheel volgens de nieuwe regelgeving zou worden uitgevoerd. “Met gebruik van de officiële software en helemaal zoals het hoort.”

Het plan werd vervolgens ter goedkeuring bij de gemeente voorgelegd, voordat de vergunningen werden toegekend en Milbouw van start kon. “Het hele voortraject wordt zo dus een stuk langer.” Ook tijdens de bouw moest Van Hest minutieus een borgingsdossier bijhouden. “Elke stap moet in de software worden geregistreerd. Ook van details die na oplevering niet meer te zien zijn - spouwmuurankers bijvoorbeeld - moet de orderbon, een foto van de doos op de bouwplaats en een foto van de montage in het dossier. Improviseren kan niet meer, even iets uit de magazijnvoorraad halen kan niet meer, ‘stort maar dicht’ kan niet meer.”

Langer voortraject Ook de gemeente had er wel oren naar om mee te kijken. Keuringen en controles door ambtenaren worden bij de Wkb weliswaar verlegd naar private borgers, de gemeente verstrekt nog wel de bouw- en

Kostenstijging Dit betekent ook dat ad hoc wijzigingen tijdens de bouw extra papierwerk opleveren. “Door een switch naar een ander vloertype vanwege leveringsproblemen moesten we een rapportage opstellen,

WKB | OKTOBER 2022 | BNL | 15

die dan weer door de borger werd gecontroleerd. De verandering werd dan in het borgingsplan doorgevoerd, wat weer door de gemeente moest worden goedgekeurd. In serieprojecten zal dit niet zo vaak voorkomen, maar bij woningbouw voor een particulier kom je tijdens de bouw nog wel eens tot andere inzichten.”

Ook zonder zulke tussentijdse wijzigingen zorgt de Wkb voor behoorlijke kostenstijging. Gemeenten bieden vanwege hun kleinere rol wel korting op de leges, maar die zijn niet toereikend om de kosten van de private borger te compenseren. Uiteindelijk krijgt de opdrachtgever de rekening, zegt Van Hest. “Een borgingsplan kost gewoon 10.000 euro en een hoop extra uren. De opdrachtgever krijgt weliswaar een beter gedocumenteerde woning, maar de vraag is of iedereen daarvoor extra wil betalen. Want de bouwkwaliteit was al goed en de opdrachtgever was al beschermd door allerlei garanties.

Door de Wkb wordt bouwen duurder en dat kost klanten.”

Alles staat of valt met handhaving Toch is Van Hest te spreken over de nieuwe regelgeving. “We zagen toch dat sommige gemeenten laks werden in het toezicht bij bouwbedrijven die ze goed kenden. Dan kwamen ze niet eens meer langs en namen ze genoegen met wat foto’s. Wij maken ook wel eens

fouten, wie is verantwoordelijk als het mis gaat? Door dat bij een private borgingspartij te leggen, wordt er strenger gecontroleerd. Dat is een stap vooruit.”

Tenminste: als de gemeente haar handhavende rol serieus neemt, benadrukt Van Hest. “We zien dat ze nu vooral druk zijn met de nieuwe Omgevingswet en de handhaving van de Wkb nog niet op orde hebben. Wanneer een borgingsdossier niet klopt, kan de borger verder niks. De gemeente moet het project dan onbewoonbaar verklaren. Het geluid gaat nu dat gemeenten daar niet te streng op willen handhaven, omdat ze ervan uitgaan dat de bouw toch wel goed uitgevoerd is.

Wanneer malafide borgers hier misbruik van maken, ben je als braafste bedrijf van de klas alsnog in het nadeel. We pleiten er dus voor dat iedere aannemer hetzelfde traject moet volgen.”

Meer informatie bouwendnederland.nl/wkb Contactpersoon Reina Uittenbogaard Jurist r.uittenbogaard@bouwendnederland.nl

BEPERK DE KOSTEN VAN ZIEKTEVERZUIM MET DE BOUWEND NEDERLAND VERZUIMVERZEKERING

Zieke medewerkers brengen kosten met zich mee. Dat is onvermijdelijk.

Maar je kunt die kosten beperken. Bijvoorbeeld door het afsluiten van een verzuimverzekering via Bouwend Nederland.

Bouwend Nederland Verzekeringen wordt uitgevoerd door Aon.

Hiermee profiteer je ook van ondersteuning om verzuim te voorkomen en beperken, via het Bouwend Nederland Verzuimloket dat door ArboDuo, de grootste arbodienstverlener voor de bouw, wordt uitgevoerd.

Met onder meer de volgende voordelen: • Deskundige en in bouw gespecialiseerde casemanagers en interventie-experts.

• Kennis van de beschikbare budgetten bij verzekeraars waarmee je vergoedingen voor uitgevallen mensen en preventieve acties kunt financieren.

Meer informatie lees je op bouwendnederlandverzekeringen.nl.

Wil je persoonlijk advies?

Tijdens een vrijblijvend adviesgesprek vertelt een adviseur van Aon je graag meer.

Neem contact met ons op via 088-3434735 of bnlverzekeringen@aon.nl

BRIEF UIT BRUSSEL | OKTOBER 2022 | BNL | 17

MIND YOU: DE EUROPESE UNIE DOET ERTOE Inmiddels is Bouwend Nederland twee jaar actief bij de Europese Unie in Brussel. Een goed moment voor ons dagelijks bestuur om tijdens een kort werkbezoek poolshoogte te komen nemen. Gesprekken met Diederik Samsom (kabinetschef van Eurocommissaris Frans Timmermans), een uitgebreid inhoudelijk bezoek aan de Nederlandse ambassade bij de Europese Unie en gedachtewisselingen met enkele Nederlandse Europarlementariërs stonden op het bomvolle programma.

Tijdens deze gesprekken kwam een tweetal getallen telkens terug: ruim 60% van de Nederlandse wet- en regelgeving kent zijn oorsprong in Brussel. En de wetgeving waar Brussel nú mee bezig is, zal pas over zeven jaar in Nederland zijn ingevoerd. Daarmee is wel duidelijk dat je als professionele brancheorganisatie ook écht in Brussel vertegenwoordigd moet zijn en dat een vooruitziende blik noodzakelijk is. De basis voor de huidige stikstofellende is zelfs langer geleden (zo’n 20 jaar) in Brussel gelegd. Als we daar wat aan hadden willen veranderen, hadden we letterlijk in het begin van deze eeuw in Brussel actief moeten zijn.

Eerlijk is eerlijk: die EU is niet bepaald snel. Maar wanneer je je realiseert dat 27 zelfstandige (en vaak eigenwijze) landen het over een regel eens moeten worden en dat dan vervolgens 705 Europarlementariërs een dergelijke regel in meerderheid moeten goedkeuren, is het eigenlijk een klein mirakel dat er Europese regelgeving bestaat.

Met name de Europarlementariërs die we spraken, vroegen ons om vooral ook naar de verworvenheden van Europa te kijken: de lange periode van vrede in (West-)Europa, vrij verkeer van mensen en diensten, de euro als munteenheid en het datagebruik van je mobieltje dat in Italië hetzelfde kost als hier. Dus niet steeds wijzen op het feit dat Nederland nettobetaler is aan de Europese Unie. Hierbij wordt vergeten dat wij als handelsland onevenredig veel profiteren van de open grenzen. Als je dat soort voordelen gaat meetellen, zijn wij netto-ontvanger.

Ons dagelijks bestuur was oprecht onder de indruk van de inzet en gedrevenheid van onze Brusselse gesprekspartners en nog meer doordrongen van de noodzaak om als Bouwend Nederland ook in Brussel actief te moeten zijn. Daarom herhaal ik mijn uitnodiging aan alle ledengroepen van Bouwend Nederland (waaronder besturen, afdelingen, vakgroepen en platforms) om het voorbeeld van ons dagelijks bestuur te volgen: kom een keer een kijkje nemen om zo en zelf tot een oordeel over de Europese Unie te komen.

Meer informatie bouwendnederland.nl/europa Contactpersoon René Meyboom Europese Zaken r.meyboom@bouwendnederland.nl

18 | BNL | OKTOBER 2022 | INSTROOM

JIJ GAAT HET MAKEN!

Nieuwe jongerencampagne van start

De instroomcampagne van bouw en infra gaat met Jij Gaat Het Maken een nieuwe fase in. Dicht op de huid van de doelgroep, nieuw publiciteitsmateriaal, een nieuwe website én gedragen door zowel werkgevers- als werknemersorganisaties presenteren bouw en infra zich vanaf 7 oktober over de volle breedte aan de doelgroep jongeren.

Onze sector staat voor grote opgaven en uitdagingen: denk aan het bouwen van woningen, de verduurzamingsopgave en de energietransitie. En ondertussen houden we Nederland bereikbaar via fietspad, weg, water en spoor. Daar hebben we iedereen hard bij nodig. Daarom start op 7 oktober een grootschalige nieuwe campagne om meer jongeren voor de bouw en infra te enthousiasmeren.

De afzender van de campagne zijn werkgevers- en werknemersorganisaties (de pariteit). Manager Arbeidsvoorwaarden en Advies van Bouwend Nederland Erik Tierolf: “Cao-partijen zien gelukkig nut en noodzaak om te participeren in het programma instroom en behoud vakkrachten. We zijn erg blij dat nu ook de Aannemersfederatie Nederland, WoningbouwersNL, de Vereniging van Waterbouwers en FNV Bouwen & Wonen en CNV Vakmensen hierin

gezamenlijk met ons optrekken”. De bestaande Je gaat het makencampagne heeft een opfrisbeurt, een net iets andere naam ( Jíj Gaat Het Maken) én een nieuwe website gekregen.

Samenwerking vergroot slagkracht De gezamenlijke aanpak vergroot de draagkracht en de slagkracht van het programma instroom en behoud vakkrachten. Maar het zet ook de puntjes op de i. Tierolf: “Het kan geen kwaad om de ideeën die je zelf op gebied van personeelsbehoud en instroom hebt, te toetsen aan die van andere sectorale organisaties. Achter de schermen zijn caopartijen gezamenlijk druk bezig het opleidingsaanbod beter aan te laten sluiten bij de al opgebouwde vaardigheden van de kandidaat.

Zo zijn de opleidingen in het BBL-traject opgeknipt naar een modulair opleidingstraject. Als je in het voortraject meer met elkaar optrekt, kom je op belangrijke dossiers als deze uiteindelijk met elkaar tot de beste besluiten.” In het programma instroom en behoud vakkrachten zitten behalve een leven lang (online) leren en ontwikkelen met passende (deel)opleidingen en het Digitaal Skills Paspoort, ook activiteiten voor meer nieuwe vakkrachten (jongeren én zij-instroom), waaronder de campagne: Jij Gaat Het Maken.

TEKST | KEES DE VRIES

Belevingswereld Campagneleider Maartje van Boekel: “Veel instroom vindt vanuit het persoonlijk netwerk plaats. Iemand heeft een vader, oom, broer, neef, moeder of tante in de bouw en dan gaat het balletje rollen. Met Jij Gaat Het Maken richten we ons specifiek op álle scholieren van alle niveaus van veertien jaar en ouder. Die groep is volop bezig met studie- en beroepskeuze maar kent niet de diversiteit aan beroepen in de bouw en infra. We zetten sociale mediakanalen in en een thematische website voor deze doelgroep, al vinden ook zij-instromers er informatie. We laten niet alleen de verscheidenheid van het werk in de bouw zien en dat je er een goede boterham kunt verdienen, maar ook dat het aansluit bij de belevingswereld van jongeren. Of het nu gamen, beautyvloggen, fitnessen, tekenen of het aanvoeren van een voetbalteam is. We hebben daarvoor vijf filmpjes gemaakt. Zo koppelen we iemand die graag videospelletjes speelt aan werken in een bouwkraan. En we laten de loopbaankansen zien voor zowel praktisch opgeleide vakmensen van mbo als theoretisch opgeleide van hbo en universiteit.”

De beroepenfolder, een belangrijk offline-middel in de campagne, geeft de jongeren een korte inkijk in het bouwproces: van ontwerpen, naar voorbereiden, uitvoeren en onderhouden en reparatie. Met verschillende thema’s als Werken aan duurzame projecten, Werken met grote machines, Een echte vakspecialist worden en Van A naar B wordt ook weer de enorme diversiteit aan werkzaamheden in de bouw en infra neergezet.

INSTROOM | OKTOBER 2022 | BNL | 19

Toegangspoort Het realiseren van voldoende instroom is een project van de lange adem. Jij Gaat Het Maken is dan ook een meerjarige campagne. Tierolf: “Wij zien de instroom bij technische beroepen nog jaarlijks met ongeveer tien procent dalen. Daartegenover staat dat de instroom bij bouw en infra jaarlijks stijgt met acht procent. Dat toeschrijven aan het programma instroom en behoud vakkrachten gaat te ver, want dat heeft ook met de huidige conjunctuur te maken. Maar wat we wel doen is onszelf als sector goed presenteren, zodat de toegangspoort naar de bouw en infra duidelijker wordt neergezet. En dat is wat we met Jij Gaat Het Maken ook doen.”

Betrokken organisaties gaan met het publiciteitsmateriaal naar hun achterbannen om de olievlekwerking van de campagne zo groot mogelijk te maken. Ook leden van Bouwend Nederland kunnen de campagne actief steunen. Bouwhekdoeken, posters en brochures zijn te bestellen op jijgaathetmaken.nl/voorbedrijven.

Meer informatie jijgaathetmaken.nl bouwendnederland.nl/instroom Contactpersoon Maartje van Boekel Communicatieadviseur Jij gaat het maken maartje@bouweninfravakkrachten.nl

20 | BNL | OKTOBER 2022 | JONG BOUWEND NEDERLAND

FOTO | RENÉ VAN DEN BURG

‘ SAMEN TOT NIEUWE OPLOSSINGEN KOMEN’ Voorzittersgesprek: Jelle Hegeman (Jong Bouwend Nederland) en Maxime Verhagen

Jelle Hegeman, directeur van WBC Bouwgroep Winterswijk en voorzitter van Jong Bouwend Nederland, spreekt met Maxime Verhagen over het belang van actieve jonge mensen voor de sector en voor de vereniging.

DOE MEE! Ben jij jonger dan 40 jaar én werk je op (aankomend) managementniveau in bouw en infra? Wil je je netwerk uitbreiden en kom je graag in contact met andere jonge managers, ondernemers en bestuurders? Dan ben je bij Jong Bouwend Nederland aan het juiste adres! JBN zorgt ervoor dat jonge ondernemers elkaar ontmoeten, ervaringen kunnen uitwisselen en elkaar helpen met vraagstukken waar je als jonge professional in je werk mee te maken krijgt. JBN organiseert leerzame én leuke activiteiten, altijd met een borrel of lekker eten. Het landelijk JBN-bestuur wordt bijgestaan door verenigingsmanager Itzél Zuiker. Voor meer informatie en aanmelden: bouwendnederland.nl/jbn.

TEKST | KEES DE VRIES

Op een zonnige dag in juni buigen jonge professionals uit de hele bouwketen zich over een vraag over circulaire herontwikkeling van oude overheidsgebouwen. Onder hen zijn ingenieurs, slopers, ontwikkelaars én JBN’ers. Jong Bouwend Nederland organiseerde deze bijeenkomst samen met Jong Vastgoedbedrijf en Jong Rijkswaterstaat.

Duurzaam (ver)bouwen is een van de onderwerpen waarvoor de jonge ondernemers zich interesseren. Ook modern werkgeverschap en ketensamenwerking zijn belangrijke thema’s voor de nieuwe generatie.

JONG BOUWEND NEDERLAND | OKTOBER 2022 | BNL | 21

Jelle: “Iedereen snapt het waarom, maar worstelt met de uitvoering.

Zeker de kleinere bedrijven. Wat betekent het doel van 60% reductie voor het dagelijkse werk in jouw bedrijf? De doelen moeten concreter worden.”

Jelle: “We hebben het regelmatig over deze grote opgaven. Samen kom je tot nieuwe inzichten en verrassende oplossingen. Dat geldt in het groot eigenlijk voor de hele bouwketen. Als je als opdrachtgever, ontwerper, bouwer en sloper bij elkaar gaat zitten, kom je tot slimmere oplossingen. Kun je veel problemen zelfs voor zijn.”

Maxime: “Ja, die samenwerking in de keten is nodig.”

Jelle (35 jaar): “Wat is voor jou de belangrijkste toegevoegde waarde van JBN?” Maxime: “Jongeren hebben frisse ideeën en zijn creatief en open. Dat is ook de reden dat Jong Bouwend Nederland in het algemeen bestuur zit. Als voorzitter valt mij meer dan eens op dat aannemers kennis en ervaring graag voor zichzelf houden. Jongeren werken gemakkelijker samen en delen hun ervaringen met collega-ondernemers.”

Maxime: “Een ander belangrijk vraagstuk is de instroom en behoud van personeel. Het is goed om met elkaar na te denken over modern werkgeverschap: thuiswerk versus kantoor, een betere balans tussen werken en privé. Hoe bind jij jongeren aan je bedrijf?”

Jelle: “Op een krappe arbeidsmarkt moet je je medewerkers boeien en binden, anders zijn ze weg. Bij ons krijgen ze meteen na hun studie en stage een contract voor onbepaalde tijd met variabele uren. Ze zijn welkom op elke bijeenkomst. Modern werkgeverschap is veel minder directief met een grotere vrijheid. De generatie die na mij komt, vindt vrije tijd belangrijker dan geld of een auto van de zaak.”

Maxime (66 jaar): “Waarom ben jij eigenlijk lid geworden van JBN? Jelle: “Tien jaar geleden ging ik voor het eerst naar een regiovergadering.

Ik was veruit de jongste en herkende me niet echt in de agenda. Bij Jong Bouwend Nederland voelde ik me direct op mijn plek. Je stapt sneller op elkaar af en praat over voor jou actuele onderwerpen. Na een evenement eten of borrelen we altijd met elkaar, dat is heel gezellig.”

Maxime: “Ik herken veel van wat je zegt. Als beginnend politicus heb ik me ook meteen bij de jongerenafdeling aangesloten.”

Jelle: “Het is goed dat we als jongeren een eigen platform hebben, maar het is ook belangrijk om contact tussen de generaties te houden.

Hoe zie jij dat?”

Maxime: “Idealiter betrekken ouderen en jongeren elkaar bij het verenigingswerk. Tijdens de regiodagen zag ik het Generatietheater.

Zowel ouderen als jongeren herkenden zich in de voorstelling en gingen na afloop met elkaar in gesprek. Die mengeling van generaties zou ik bij elke afdelings- en regiovergadering willen stimuleren. Leden kunnen bijvoorbeeld hun jongere collega’s meenemen.”

Jelle: “We kunnen elkaars ervaring en ideeën goed gebruiken, denk je niet?”

Maxime: “Jazeker, denk aan de woningbouwopgave en de energietransitie. De bouwsector moet 60% van de stikstofuitstoot reduceren. Ik worstel ermee hoe we dat als vereniging bij de leden beter over het voetlicht krijgen.”

Maxime: “Zou jij voorzitter willen worden van Bouwend Nederland als ik volgend jaar afscheid neem?”

Jelle: “Als lid van het algemeen bestuur mag ik nu eerst mee jouw opvolger kiezen. Over vijftien jaar ben ik vijftig. Dat is wel een mooie leeftijd. Misschien wil mijn zoon dan tegen die tijd het familiebedrijf overnemen.”

Meer informatie bouwendnederland.nl/jbn Contactpersoon Itzél Zuiker Verenigingsmanager Jong Bouwend Nederland i.zuiker@bouwendnederland.nl

22 | BNL | OKTOBER 2022 | SOCIAL INVESTMENT

TEKST | ROBIN VAN ESSEL

Geen social return, maar social investment

BIJ VANDEBOUWPLAATS PROFITEERT IEDEREEN Vandebouwplaats is een samenwerking tussen VolkerWessels en TalentHub. Restmaterialen van de bouwplaats krijgen hier niet alleen een tweede leven als bijvoorbeeld meubilair voor kantoren en tuinen; de mensen die werkzaam zijn op het project, ontdekken en ontwikkelen duurzaam hun persoonlijk talent. Ook de aannemer vaart daar wel bij.

Kom bij Marco Hendriks van TalentHub niet aan met de term ‘afstand tot de arbeidsmarkt’, hij spreekt liever van ‘toekomst op de arbeidsmarkt’. Op zijn werkplaats in Amsterdam zijn dagelijks zo’n vijftien tot twintig mensen vanuit situaties als werkeloosheid en re-integratietrajecten bezig met het bedenken, ontwikkelen en bouwen van circulaire producten van hout en beton. Ze worden intensief begeleid en krijgen een traject op maat.

“TalentHub is een veilige ruimte waar zij de kans krijgen om op zoek te gaan naar hun passie en talent, te experimenteren en zich te ontwikkelen”, zegt Hendriks. “Tegelijk moet het wel echt richting een duurzaam toekomstperspectief leiden. We zeggen

graag: ‘je krijgt geen kans, je bent een kans’.

We denken niet in doelgroepen, maar gaan ervan uit dat iedereen behoefte heeft aan perspectief en ontwikkeling.”

Oplossen door verbinden Hendriks gelooft er heilig in dat oplossingen te vinden zijn in de behoeftes van anderen en dat je alleen om je heen hoeft te kijken. Dus toen VolkerWessels – met wie al een samenwerking bestond – aanklopte met de vraag of hij iets kon met restmaterialen van de bouwplaats, was de link snel gelegd. Het leidde tot een strategisch partnership tussen beide partijen. Bij TalentHub worden de afgekeurde steigerplanken van VolkerWessels nu meubilair voor tuinen, kantoren en bouwplaatsen. Ongebruikte profielen voor dakkapellen worden insectenhotels. Gebruikte HiViskledingstukken worden tassen. De producten komen, onder andere, weer terug bij VolkerWessels. De mensen uit het project groeien niet zelden door naar een baan bij de bouwer.

Geen SROI maar ROSI Voor een aannemer krijgt de verplichte social

return op deze manier een heel nieuw gezicht, zegt Lars van der Meulen, directeur Corporate Social Responsibility bij VolkerWessels. “Geen SROI, maar juist ROSI: return on social investment, niet andersom.

We zien vaak dat het in aanbestedingen een verplicht ‘vinkje’ is. Wij willen daar voorbij, door te zorgen dat mensen niet na een project terug de kaartenbak in gaan, maar door te zorgen dat ze duurzaam in dienst kunnen blijven.”

Precies hierin vonden Van der Meulen en Hendriks elkaar: “Ik kende Marco al uit eerdere samenwerkingen. Toen TalentHub werd opgezet, was ik daar zo enthousiast over dat ik dat per se een plaats wilde geven bij VolkerWessels. Die werkplaats geeft zo’n goed gevoel. Mensen bloeien daar echt op.

Een business case hoef je er bijna niet meer voor te maken.” De samenwerking is win-win-win, beaamt Hendriks. “De samenleving is geholpen met circulaire oplossingen. Met de opbrengst van de producten kunnen wij nieuwe projecten opstarten. Ik geloof er sterk in dat je altijd buiten de eigen kaders moet kijken. Zo krijg je wederkerigheid.”

WIJ BOUWEN DE TOEKOMST | OKTOBER 2022 | BNL | 23

EEN GEWELDIG AVONTUUR VOOR DE BASISSCHOOLJEUGD! Themapark Wij Bouwen de Toekomst trok deze zomer vele enthousiaste bezoekers.

Kinderen vermaakten zich prima met de torenkraan en graafmachine, op het verkeersplein en in het riooldoolhof. Gave workshops waren er ook. Zo maakten ze spelenderwijs kennis met de veelzijdigheid van de bouw en infra. Met dank aan alle bedrijven die het initiatief van harte hebben omarmd en kaarten hebben uitgedeeld aan onder andere basisscholen, Stichting Leergeld, de Voedselbank en Stichting AllstarZ.

Contactpersoon Elize Benard Projectleider Wij Bouwen de Toekomst e.benard@bouwendnederland.nl

24 | BNL | OKTOBER 2022 | DIGITALISERING

DIGISCAN BOUW HELPT JE DIGITALE STAPPEN TE ZETTEN Bouwend Nederland besteedt graag extra aandacht aan de mogelijkheden van digitalisering. De Digiscan Bouw helpt je om te inventariseren waar jouw mkb-bedrijf staat als het gaat om digitalisering. Het invullen kost slechts zes minuten per module. Ook zijn we begonnen met contactgroepen Digitalisering in de regio’s Noord, Zuid en Randstad-Zuid. Hier kan je kennis opdoen en ervaringen uitwisselen met andere leden.

Roger van Venrooij van Venrooij Bouw in Nootdorp (vijftien medewerkers) wil zijn bedrijfsvoering graag verder digitaliseren. “De Wet kwaliteitsborging vereist een goede opbouw en informatieuitwisseling van gegevens en dossiers. Daarnaast wil ik graag meer overzicht over andere zaken, zoals de urenregistratie. Zeker in deze roerige tijd waarin producten regelmatig niet beschikbaar zijn en personeel schaars is, wil je snel kunnen schakelen in de werkvoorbereiding en -uitvoering.”

Van Venrooij is zich nog aan het oriënteren op een softwarepakket. Hij besloot zich aan te melden voor de eerste contactgroep Digitalisering in Nootdorp. “Ik vind het waardevol om ervaringen van andere bedrijven te horen. Wat me opviel is dat ook de grote(re) bedrijven nog aan het leren zijn. Het pakket dat je kiest moet heel gebruiksvriendelijk zijn, zodat de mannen en vrouwen buiten ermee gaan werken.

Bovendien zijn er zoveel pakketten op de markt, dat het lastig is om een keuze te maken. Gelukkig heeft Bouwend Nederland op de website een overzicht staan.”

Bouwend Nederland heeft nu ook een nieuwe tool voor leden: de Digiscan Bouw. Een initiatief dat voortkomt uit het noordelijke programma BRAINR, waar volop wordt ingezet op een intelligent lerend netwerk in de bouw met de focus op digitalisering. Tijdens de start van dit programma werd als snel duidelijk dat er een grote behoefte is aan inzicht waar je staat als bedrijf. Bouwend Nederland heeft daarom contact gezocht met Techniek Nederland; zij hadden al een digiscan voor de installatiesector.

De digiscan helpt je om te inventariseren waar jouw bedrijf staat als het gaat om digitalisering van je bouwproces, administratie en kwaliteitsborging. Van Venrooij keek mee met de testversie: “Het rapport bevestigde wat we al weten: dat we verder kunnen digitaliseren. De scan is echt gericht op bewustwording, je krijgt geen concreet advies. Ik ga nog wat zaken op een rij zetten en dan wil ik per 2023 de volgende digitale stap invoeren.”

Benieuwd waar jouw bedrijf staat als het gaat om digitaal werken?

Vul dan de scan in: www.digiscanbouw.nl Hulp nodig bij de vervolgstappen en/of interesse om aan te sluiten bij een contactgroep Digitalisering? Zoek dan vooral even contact.

Meer informatie digiscanbouw.nl bouwendnederland.nl/software

TEKST | BRANDY VAN GERVEN

“DIGITALE KWETSBAARHEID KOST GELD” Digitaal werken is handig en snel, maar let goed op de risico’s. Ook kleinere bedrijven worden regelmatig slachtoffer van online criminaliteit. Ruim 55% van het midden- en kleinbedrijf is minstens één keer slachtoffer geworden en ondervindt grote schade. Het is belangrijk om nu preventieve maatregelen te nemen. Samen Digitaal Veilig helpt je daarbij. Gebruik van deze website is gratis voor leden van Bouwend Nederland.

Cybercriminaliteit door gijzeling van bedrijfsgegevens is in dit digitale tijdperk een groot bedrijfsrisico. En dat wordt niet altijd onderkend.

Uit onderzoek van Bouwend Nederland uit 2020 bleek dat minder dan twintig procent van de bouw- en infra-ondernemingen zich actief inzet om digitaal veilig te werken. “Dat is schrikbarend weinig”, zegt directeur Bouwend Nederland Fries Heinis. “Door in te zetten op preventie kan je als ondernemer veel leed voorkomen. Digitale kwetsbaarheid kost geld”.

Hoe werkt het?

Samen Digitaal Veilig is een praktische website om jezelf en je medewerkers op te leiden in digitale veiligheid. Medewerkers worden getraind via korte opleidingsvideo’s en vragen. Via een automatische uitvraag aan je IT-leverancier(s) zie je of zij de zaken goed en veilig hebben geregeld. En na het invullen van een veiligheidsscan komen alle resultaten en voortgang van de organisatie, leveranciers en medewerkers in één veiligheids-dashboard te staan.

ENQUÊTE DIGITALISERING BIJ BOUWBEDRIJVEN Bouwend Nederland helpt jou om stappen te zetten in de verdere digitalisering van administratie en bedrijfsvoering.

Na een nulmeting in 2018 en een vervolgmeting in 2020 sluiten we de reeks nu af met een eindonderzoek. Alle leden ontvangen hiervoor een uitnodiging van onderzoeksbureau USP. De uitkomsten van deze enquête helpen ons om helder te krijgen waar jij als ondernemer het meest bij gebaat bent.

Vul hem dus vooral in!

DIGITALISERING | OKTOBER 2022 | BNL | 25

Waarom dit platform?

“Wij merken dat veel ondernemers het belang van veilig digitaal werken niet scherp op het netvlies hebben” zegt mede-initiatiefnemer van Samen Digitaal Veilig en directeur van MKB-Nederland LeendertJan Visser. “De materie is complex en de ervaring leert dat veel ondernemingen de risico’s onderschatten of menen dat het zo’n vaart niet zal lopen omdat niemand op hun data zit te wachten. En dat is een misvatting. Het gaat de criminelen erom dat jouw digitale klantgegevens, agenda-afspraken en data cruciaal zijn voor jouw bedrijfsvoering. En dat jij geld wilt betalen als de toegang tot die gegevens is geblokkeerd”.

Ga dus snel naar samendigitaalveilig.nl/bouwendnederland. Als je vóór 20 oktober een account aanmaakt, krijg je een gratis begeleidingstraject. De begeleiding bestaat uit vier online sessies van 30 minuten: medewerkers activeren, leveranciersbegeleiding, organisatievragen doornemen en continuering.

Meer informatie samendigitaalveilig.nl bouwendnederland.nl/cybercrime Contactpersoon Dennis Mollet Adviseur Digitalisering Bouw en Infra d.mollet@bouwendnederland.nl

Tijdwinst, kostenbesparing en gevalideerde, up-to-date gegevens De gegevensstroom tussen opdrachtgever, leveranciers en onderaannemers wordt steeds groter en belangrijker. For Suppliers ziet het strategische belang van kwalitatieve hoogwaardige en betrouwbare gegevens. Wij willen alle partijen helpen om hun beslissingen te baseren op gevalideerde en up-to-date gegevens en willen meedenken over het verder digitaliseren van deze gegevensstroom.

Tijdwinst

Validatie

Algemene bedrijfsgegevens Contactpersonen Financiële en fiscale gegevens Activiteiten en omvang Verzekeringen Veiligheid Certificaten Documenten

Veiligheid

Hergebruik

For Suppliers is Nederlands grootste database met gevalideerde gegevens van leveranciers en onderaannemers voor opdrachtgevers in de bouw.

Duizenden leveranciers en onderaannemers hebben zich reeds geregistreerd en hun gegevens zijn up-to-date en door ons gevalideerd! www.forsuppliers.com Tel: 085 - 105 05 88 E-mail: info@forsuppliers.com

REGIOKATERN NOORD | OKTOBER 2022 | BNL | 27

REGIO NOORD

BIJEENKOMSTEN

ANDERE KOEK Na jarenlang verschillende bestuursfuncties bij Bouwend Nederland en zijn rechtsvoorgangers te hebben bekleed, was ik van mening dat ‘de jeugd’ de kar prima zou kunnen trekken. Na acht jaar bestuurslid én voorzitter van het jongerencontact gewest Friesland te zijn geweest en aansluitend zeven jaar bestuurslid en voorzitter afdeling Leeuwarden, vond ik het mooi geweest. Bovendien heb ik in 2020 vijftig procent van mijn aandelen verkocht aan het managementteam van Bouwbedrijf de Vries Leeuwarden BV; eind 2024 nemen ze het resterende deel over.

bouwendnederland.nl/regios/regio-noord Oktober 12 13 20 25

Netwerkbijeenkomst afdeling Groningen Regiobijeenkomst Bedrijfsopvolging Ledenbijeenkomst Jong Bouwend Nederland Infra Innovatie Marktdag

November 1 Netbeheerdersoverleg 3 Bijeenkomst InnovatieAtelier 3 Bijeenkomst Initiatiefcommissie 3-6 Ledenreis afdeling Groningen 8 Bijeenkomst contactgroep Digitalisering 10 Bouwtafel Bevingen 12 Culturele bijeenkomst Platform Infra Noord 17 Bijeenkomst contactgroep Veiligheid 22 Overleg met Rijkswaterstaat 24 Feestavond Jong Bouwend Nederland December 6 Contactbijeenkomst Platform Infra Noord 13 Netwerkbijeenkomst afdeling Drenthe

Zo u kunt lezen, was ik dus al afscheid aan het nemen. Maar wat een telefoontje zoals niet teweeg kan brengen! Via de het algemeen bestuur van Bouwend Nederland kreeg ik de vraag eens na te willen denken over een plekje binnen het dagelijks bestuur. ‘Different cook’, zoals Van Gaal dat ooit een keer tegen de Engelse media zei. Alle actuele zaken passeren dan als eerste bij jou de revue, en met de zo’n 40 jaar ervaring in de bouw (waarvan 25 jaar in directiefuncties) zou ik daar toch wel wat mee kunnen.

Uiteraard kost een dagelijks bestuur tijd en zullen er veel vergaderingen en bijeenkomsten in Zoetermeer plaatsvinden. Bij Bouwbedrijf de Vries hebben de nieuwe vennoten de dagelijkse leiding en kan ik mij makkelijker voor deze functie vrijmaken. Bovendien is het belangrijk dat je als bestuurder nauw betrokken bent met het uitvoerende bouwbedrijf.

Een aandachtspunt voor mij is dat de stem uit het noorden in Zoetermeer gehoord wordt. Contact met de achterban is van essentieel belang.

Albert Adema Bouwbedrijf De Vries bv

28 | BNL | OKTOBER 2022 | REGIOKATERN NOORD

TEKST | JAN WILLEM KOMMER

STERK TECHNIEKONDERWIJS WERPT VRUCHTEN AF Sinds 2020 kunnen bouwopleidingen Sterk Techniekonderwijs (STO) inzetten in de strijd om de aandacht en het enthousiasme van vmbo-leerlingen. Het stimuleringsprogramma is recent verlengd.

Logisch, want in de afgelopen tweeënhalf jaar heeft het duidelijk effect gesorteerd.

Alle technieksectoren, en zeker de bouw en infra, zitten te springen om personeel. Ondanks de baanzekerheid in de techniek, geven nog veel jongeren (of hun ouders) de voorkeur aan andere opleidingsrichtingen. Daarom wordt er veel gedaan om techniekopleidingen in de schijnwerpers te zetten. Sinds de overheid het stimuleringsprogramma Sterk Techniekonderwijs in het leven riep, lijkt dat in een stroomversnelling geraakt, is de ervaring van zowel Eddy Schreijer, directeur van SSPB Groningen als Johannes Noor, directeur van Bouwmensen Drenthe Noord West Overijssel (DNWO).

“Sinds de introductie van STO hebben we echt veel meer promotieactiviteiten dan daarvoor. We hebben twee medewerkers die er vrijwel fulltime mee bezig zijn,”, zegt Schreijer. “Vroeger deed je een deel van het jaar aan promotie, tegenwoordig draait dat het hele jaar door”, geeft Noor aan.

“Sinds de introductie van STO hebben we echt veel meer promotieactiviteiten dan daarvoor. We hebben twee medewerkers die er vrijwel fulltime mee bezig.”

Een greep uit de activiteiten die de mbo-opleidingsbedrijven in Sappemeer (SSPB) en Emmen en Ruinen (Bouwmensen) organiseren: voorlichting op en gastlessen bij de vmbo’s, excursies naar bouwlocaties – “In samenwerking met bouwbedrijven, die zijn heel enthousiast om mee te werken aan het promoten van bouwopleidingen!”, aldus Schreijer. SSPB geeft verder ook nog keuzevakken zoals Dakwerk en Uitzetten & Stellen in de leerlingwerkplaats te Sappemeer. In de regio Drenthe Noord-West Overijssel vullen inmiddels alle vmbo-scholen met het BWI-profiel de bouwgerichte keuzedelen in bij de werkplaatsen van Bouwmensen DNWO.

“In 2018 zaten we op 82 leerlingen, nu zijn dat er 160. Ik ben ervan overtuigd dat we dat zonder STO niet voor elkaar hadden gekregen!”

Aantoonbaar effectief Vanuit STO kunnen vmbo’s subsidies krijgen, om bijvoorbeeld apparatuur aan te schaffen en docenten aan te stellen. Om daarvoor in aanmerking te kunnen komen, moeten vmbo’s samenwerkingen aangaan met andere onderwijsinstellingen en het bedrijfsleven. Die zijn dan cofinancier. Dat houdt in dat de uren die zo’n bedrijf steekt in bijvoorbeeld een excursie naar een bouwplaats of een kennismakingsdag in de werkplaats, niet in rekening worden gebracht.

Het percentage van die verplichte cofinanciering door bedrijven is recent verlaagd van 10% naar 7,5%. Voor zowel Noor als Schreijer maakt dat niet veel uit. Al die activiteiten om vmbo-leerlingen enthousiast te maken voor een bouwopleiding gebeuren sowieso, omdat het domweg nodig is. Schreijer: “Elk jaar stromen er bij ons zo’n vijftig leerlingen uit. Dan wil je wel weer vijftig nieuwe leerlingen. Het aantal vmbo-leerlingen neemt echter af en andere sectoren zitten ook te springen om aanwas.”

Moeilijke tijden dus, maar Schreijer is optimistisch. “Dit jaar loopt het aantal nieuwe leerlingen op naar de zestig. Dat is mede doordat door STO veel meer aandacht voor techniekopleidingen is dan voorheen.”

Ook Noor ziet mooie resultaten. “In 2018 zaten we op 82 leerlingen, nu zijn dat er 160. Ik ben ervan overtuigd dat we dat zonder STO niet voor elkaar hadden gekregen!”

Contactpersoon Jolande Oechies Programmamanager STO Drenthe j.oechies@bouwendnederland.nl

TEKST | JACOB-JAN ESMEIJER

REGIOKATERN NOORD | OKTOBER 2022 | BNL | 29

OEKRAÏENSE ARBEIDSKRACHT STRIJKT NEER IN HOOGEVEEN ONLANGS BERICHTTE HET UWV DAT VAN DE 75.000 PERSONEN DIE VANWEGE DE OORLOG IN OEKRAÏENSE HUN LAND HEBBEN MOETEN VERLATEN EN NAAR NEDERLAND ZIJN GEKOMEN, 60 PROCENT VAN DE 18- TOT 65-JARIGEN EEN BAAN HEEFT KUNNEN VINDEN. ZUIDEMA GROEP UIT HOOGEVEEN IS DAN OOK BLIJ MET DE EERSTE OEKRAÏENSE MEDEWERKER.

Zuidema Groep is een infra- en milieubedrijf en is gespecialiseerd in grondverzet, weg- en waterbouw. Naast deze infrastructurele werkzaamheden verzorgt het bedrijf de inname en inzameling van afval en grondstoffen. Van de 35 personeelsleden werkt ongeveer driekwart als machinist, grondwerker, stratenmaker of chauffeur.

“Elke branche, ook die van ons, schreeuwt om vakkrachten”, vertelt Michiel Zuidema, directeur bij Zuidema Groep. “In onze zoektocht naar een machinist plaatsten we een vacature. Zo kwamen we in contact met een uitzendorganisatie en werd ons een buitenlandse kracht aangeboden. De beschikbare Oekraïner kwam zeer goed op ons over en we besloten hem op proef te nemen. Deze hardwerkende midden twintiger is nu al twee maanden bij ons aan de slag.”

Vijftien kilometer op de fiets De communicatie hapert af en toe, ook als is zijn Engels redelijk in orde. Gelukkig biedt een vertaalapp op de smartphone uitkomst.

“Technische begrippen blijven een uitdaging om te vertalen. Elke dag komt hij op de fiets vanuit Zuidwolde, dat is toch zo’n vijftien kilometer. Hij moest in het begin wennen aan onze werktijden maar inmiddels heeft hij het ritme gevonden. Dat hij als kraanmachinist in zijn geboorteland heeft gewerkt, is duidelijk. Vanuit deze ervaring wilden we hem een kans geven en die heeft hij met twee handen

aangegrepen. We gaan in de komende periode dit avontuur met hem aan. Het is te vroeg om van een vaste aanstelling te spreken. Dat bekijken we in 2023 wanneer hij heeft kennisgemaakt met onze winter.”

Smaakt deze eerste Oekraïner naar meer? “Wat je in de buurt kunt krijgen, moet je niet ver weg zoeken. Maar bij gebrek aan opvulling van vacatures ben je genoodzaakt verder te kijken. Je wilt opdrachtgevers blijven bedienen en machines bezet houden. Dan word je gedwongen te zoeken naar alternatieven. Deze Oekraïner is toevallig op ons pad gekomen, en we zijn er niet ongelukkig mee.”

Hereniging Zuidema besluit: “Je raakt begaan met zo’n jongeman die nu probeert om zijn vrouw en kind hiernaartoe te krijgen. Zijn inburgeringscursus heeft hij inmiddels voltooid en hij zet nu alles op alles voor de hereniging. Daar kijkt hij enorm naar uit, en die kans willen we hem niet uiteraard niet ontnemen. Met zijn familie én Nederland als basis zou hij kunnen doorgroeien tot vaste arbeidskracht. Het is wel wenselijk dat hij een cursus Nederlands volgt, wat zal bijdragen aan het vlotter laten verlopen van ons arbeidsproces.”

30 | BNL | OKTOBER 2022 | REGIOKATERN NOORD

TEKST | ROBIN VAN ESSEL

NOORDNEDERLAND KRIJGT (ALS ALLES GOED GAAT)

EEN NIEUW OPLEIDINGSCENTRUM Als alles goed gaat, krijgen de noordelijke provincies binnenkort weer een regionaal infra-opleidingscentrum. Diverse ROC’s hebben het initiatief genomen voor de ‘Infra Hub Noord-Nederland’, die de sector weer op de kaart moet zetten in het noorden. Verschillende partijen uit het bedrijfsleven en onderwijs zijn inmiddels aangesloten. “Een goede opleiding geeft de infrasector smoel.”

belangrijk. De bedrijven staan dichter op de praktijk dan een individueel ROC en weten wat er speelt. En als aannemers meeinvesteren, kunnen we zorgen dat al het nodige materieel er staat.

Neem digitalisering. Aannemers zitten daar toch korter op. Bij de Infra Hub kunnen we altijd de laatste ontwikkelingen en werkwijzen introduceren, zoals het werken met de Total Station.”

Marcel Eilering, directeur van Fuhler Wegenbouw uit Emmen en bestuurslid bij Platform Infra Noord, ergerde zich er zo’n beetje een decennium aan. Sinds het verdwijnen van regionaal opleidingscentrum GOA ontbreekt het in Noord-Nederland aan een brede infravakopleiding, waar ROC’s effectief aansluiting vinden met de noordelijke bedrijven. Terwijl het succes van de locatie van InfraVak in het Twentse Holten, waar Eilering ook bestuurder is, aantoont dat zo’n centrale opleidingsplek effectief kan zijn.

Breder trekken Momenteel kijken de initiatiefnemers naar een locatie bij Kolham, waar bouwopleider SSPB al bezig was om een nieuwe praktijklocatie te bouwen. “Om het nieuwe gebouw rendabeler te maken, hebben ze InfraVak gevraagd om zich aan te sluiten bij deze ontwikkeling. Ook Ondergrondse Infra, Enexis en IW Nederland hebben interesse in het gebruiken van deze nieuwe locatie.”

“We zien bijna overal de leerlingenaantallen bij technische vakopleidingen van regionale ROC’s teruglopen. Door mensen bij elkaar te brengen, kun je niet alleen kwalitatief hoogstaander onderwijs bieden dat beter aansluit bij de eisen uit de sector. Eén centrale plek met een breed palet infra-opleidingen van niveau 1 tot niveau 4 en een goed opleidingsgebouw heeft ook sterkere uitstraling.

Zodat jongeren die twijfelen over welke kant ze op moeten, weten: hier kan ik me melden.”

Infra Hub Samen met Gerard Hoiting, medebestuurder bij Platform Infra Noord, zette Eilering zich in om van de komst van een nieuw opleidingscentrum een regionaal beleidsdoel te maken. De ontwikkeling van wat de ‘Infra Hub Noord-Nederland’ is gaan heten, is inmiddels vergevorderd. De ROC’s Friese Poort, Alfa-college, Noorderpoort, AOC Terra en het SOMA college zijn al aangesloten. Ook is de werving van aannemersbedrijven en leerlingen al begonnen.

De zoektocht richt zich nu op een geschikte locatie. “Een centrale, fysieke plek waar onderwijs en bedrijfsleven elkaar vinden, is

Eind dit jaar is het ‘go or no’-moment voor de financiering van Infra Hub Noord-Nederland. “Cruciaal is of er begin 2023 subsidie beschikbaar komt vanuit regionaal samenwerkingsverband SNN. Een aantal daarvan zijn bruikbaar voor ons.” Eilering heeft er desondanks alle vertrouwen in. “Iedereen is enthousiast en voelt de noodzaak van een goed opleidingscentrum op een goede locatie. GOA had in de topjaren 200 leerlingen. We gaan voor duurzame groei, maar we hopen straks weer die kant op te kunnen.”

REGIOKATERN OOST | OKTOBER 2022 | BNL | 27

REGIO OOST

BIJEENKOMSTEN Bouwendnederland.nl/regios/regio-oost Oktober 11 Financial bijeenkomst Regio Oost 13 Bouwbite De Waarde van Bouwen Afdeling Regio Twente 13 Infra Marktdag IPO 17 Bestuursvergadering met aansluitend UTA-ledenbijeenkomst Afdeling Zuid West Veluwe 24 Ledenvergadering Afdeling Lingestreek November 14 Ledenvergadering/ projectbezoek Afdeling Regio Twente 15 Ledenvergadering Afdeling Veluwestreek 16 Ledenvergadering Afdeling Stedendriehoek/ Salland 21 Ledenvergadering Afdeling Noord Oost Overijssel 24 Digitale sessie: bouwbite Spreiding van Functies Afdeling Regio Twente 24 ALV Afdeling Zuid Oost Gelderland 28 Ledenvergadering Afdeling Achterhoek December 9 HR bijeenkomst Regio Oost 20 Digitale sessie: bouwbite De Toekomst van Werk Afdeling Regio Twente

GEBREK AAN (JONGE) VAKLIEDEN Verbinden, lijmen maar ook kunnen loslaten, het hoort allemaal bij mijn voorzittersfunctie die ik sinds begin dit jaar bekleed. Vergrijzing en verjonging in de sector zijn serieuze aandachtspunten. Hoe voorkom je als bouwbedrijf in een situatie terecht te komen dat je vergrijst, vaste krachten met pensioen gaan en dat er niet voldoende nieuwe aanwas is om de bouwopgave van de komende jaren aan te kunnen? Een belangrijk thema waar ik mijzelf als voorzitter van Bouwend Nederland afdeling Flevoland onder andere voor inzet.

Zelf opgeleid in de praktijk en inmiddels veel bestuurlijke ervaring opgedaan in een 35 jaar goed onderhouden netwerk. Onze regio was op zoek naar een gewortelde man werkzaam in de Flevopolder, en zo kwam mijn naam bovendrijven.

Bij Olde Rikkert Bouw zet ik mij in voor opleidingen en leerlingen. Investeren in de ontwikkeling van bestaande en toekomstige medewerkers is onmisbaar voor de branche.

Zelf kom ik uit de naoorlogse generatie en ik vind het vak zo mooi dat ik mijn opgedane kennis graag doorgeef aan de volgende generatie.

Voor aanvang van mijn voorzittersfunctie was ik als medebestuurder actief binnen Technisch Opleiding Flevoland (TOF) waar de jeugd via dit opleidingscentrum voor de bouw wordt geënthousiasmeerd. In het hele land, maar zeker in de metropool Amsterdam, zal de komende jaren een grote behoefte aan vaklieden blijven.

Ook ben ik bestuurlijk betrokken bij Sectortafel Techniek Flevoland (STF), een initiatief dat verbinding legt tussen technische branches, werkgevers, opleidingscentra/scholen provincies en gemeenten.

Bert Winters Voorzitter Bouwend Nederland regio Flevoland

28 | BNL | OKTOBER 2022 | REGIOKATERN OOST

TEKST | KEES DE VRIES

FOTO | MARISKA HANEGRAAF

REGIODAG OOST OP PAPENDAL IN ARNHEM

ENERGIEBOOST! Energie hebben, krijgen en houden in zakelijk en persoonlijk leven.

Dat was in het kort het brede thema van de Regiodag Oost in sportcentrum Papendal in Arnhem. Regiodag-deelnemers kregen een gevarieerd programma voorgeschoteld en hadden een topdag.

Dagvoorzitter en regiomanager Wilbert Schellens: “Er gebeurt genoeg in onze sector. Het is leuk, leerzaam, inspirerend én belangrijk om elkaar minimaal één keer per jaar in een regiodag bij elkaar te hebben.”

Energie en de energiestransitie: het zijn belangrijke onderwerpen voor de bouw en infra. Dus een onderwerp voor de Regiodag Oost op sportcentrum Papendal in Arnhem afgelopen juni diende zich eigenlijk als vanzelf aan. Regiovoorzitter Oost Hans van Norel en Wilbert Schellens zetten de deelnemers een gevarieerd programma voor. Gelinkt aan de beroepspraktijk belichtte Maxime Verhagen de uitdagingen van de energietransitie. Topspreker, transformatie-expert en schrijver van het boek ‘Klimaatwerker’ Charlotte Extercatte haakte hierop in.

“Transformeren doe je nooit alleen. Niet wachten maar beginnen, ook al is alles nog niet meteen duidelijk.” Zij vervat dit in het motto: ‘think big, start small and have fun.”

Topprestatie Na de pauze werd het energiethema van diverse kanten belicht in drie workshops. De koppeling van persoonlijke leefenergie en gezonde voeding werd benadrukt door Erik te Velthuis, manager en chef-kok van het Topsportrestaurant Papendal. “Voeding is energie.” Hij weet

als geen ander hoe mensen met de juiste voeding een (Olympische) topprestatie kunnen neerzetten. Harold Lever, voorzitter van de vakgroep Ondergrondse Netwerken van Bouwend Nederland, sprak over de almaar moeilijker wordende netwerkproblematiek die topprestaties in de bouw onder druk zetten. Directeur beleid van Bouwend Nederland Joep Rats koppelde daar de laatste economische ontwikkelingen in de bouw- en infrasector aan. “We staan voor behoorlijke uitdagingen.”

Edith Bosch Topspreker Edith Bosch is voormalig wereldkampioen, Olympisch kampioen en meervoudig Nederlands kampioen judo in de klasse tot 70 kg. Inmiddels is zij coach en ondernemer. “Mensen kunnen en zijn veel meer dan zij denken. De huidige situatie in de bouw en in de wereld is één grote uitnodiging om het met z’n allen anders te gaan doen. De bouw barst van de energie. De klus is groot. Maak van je team een topteam dat zich op topprestaties richt.”

Tevreden De Regiodag Oost is ook gastheer van het tijdelijke pop-up-themapark ‘Wij bouwen de toekomst’ in Enschede. Acteurs en zangers van de musical ‘Wij Bouwen de Toekomst’ zongen een liedmedley uit de voorstelling en kregen de energie in de zaal. Eerst een beetje onwennig, maar allengs enthousiaster en enthousiaster klapten en zongen de bouwers mee. Regiomanager Schellens: “Zoveel energie en enthousiasme! Daar is tijdens het buffet nog veel over gepraat. We kregen veel leuke reacties. Dus we zijn als regioteam dik tevreden, en nog belangrijker, de ongeveer 100 aanwezigen ook.”

Contactpersoon Wilbert Schellens Manager Regio Oost w.schellens@bouwendnederland.nl

TEKST | JAN WILLEM KOMMER

REGIOKATERN OOST | OKTOBER 2022 | BNL | 29

BOUWTAFEL HELPT REGIO ZWOLLE AMBITIES WAAR TE MAKEN

Regio Zwolle wil de vierde economische regio van het land worden. Dat vraagt om een voldoende beschikbare en wendbare beroepsbevolking die ook daadwerkelijk in de regio werkt. Met sectortafels wordt hierop ingezet. Sinds de start in 2019 heeft de Sectortafel Bouw & Infra (Bouwtafel in de volksmond) al een aantal mooie successen geboekt.

De sectortafel is een uniek samenwerkingsverband waarin bedrijfsleven, opleiders Windesheim en Deltion, Bouwend Nederland en sociale partners de krachten hebben gebundeld. Via de tafel worden oplossingen gezocht voor actuele arbeidsmarktthema’s. Vanuit de tafel worden hier samen met onderwijs en bedrijfsleven projecten voor opgestart. Concrete voorbeelden? Netwerkregisseur Bernita van Dijk heeft er wel een paar. Logisch, want zij is de aanjager van de Bouwtafel, de spin in het web die partijen samenbrengt. “Uit de gedachte dat grotere bedrijven kleinere bedrijven in HR kunnen ondersteunen, is de HR-netwerkgroep binnen Bouwend Nederland Regio Oost voortgekomen.”

Een ander voorbeeld: “Veel hbo’ers in de regio gaan voorbij aan de mkb-bedrijven hier. Ze trekken de regio uit, en dan ben je ze kwijt.

Vier bedrijven uit de bouwsector zijn daarom Innovatiehub Salland gestart. Door die samenwerking hebben al zo’n 90 studenten binnen de hub stages en afstudeeropdrachten gericht op innovatie gedaan.”

Een ontwikkeling die daaruit voortkwam is Harwoonie, een circulair en modulair woonconcept voor starters, om zo ook woonruimte voor talent te realiseren.

UIT DE BOUWTAFEL ZWOLLE IS ONDER MEER DE HR-NETWERKGROEP BINNEN BOUWEND NEDERLAND REGIO OOST VOORTGEKOMEN.

Vruchtbare kruisbestuiving Er wordt ook samengewerkt met andere sectortafels. Zo vond er een mooie kruisbestuiving plaats met de sectortafel Creatieve Industrie.

“In die sector vind je veel grafisch ontwerpers die gewend zijn met tekenprogramma’s te werken”, schetst Van Dijk. “Daar is echter minder baanzekerheid. Waarom dan niet overstappen naar de bouw? Daar is immers een tekort aan BIM-modelleurs.” Er werd een informatieavond georganiseerd waar in workshops geproefd worden van het vak van BIM-modelleur. Om de eerste stap te zetten, is een cursus in Revit of Sketch Up Pro aangeboden. Daar was veel animo voor; binnenkort starten er 20 mensen met zo’n training. Die kunnen daarin ook een paar keer bij bouwbedrijven meekijken. Maken ze de overstap, dan kunnen ze een bouwkundige opleiding volgen.

Doe mee!

Het is slechts een paar inspirerende en stimulerende voorbeelden om de beroepsbevolking in de bouwsector in de regio te houden en te helpen zichzelf ‘te upgraden’ of ‘wendbaar’ te maken. Maandag 21 november aanstaande is er binnen de Bouwtafel in Zwolle een klankbordsessie voor bouw- en infrabedrijven. Daar worden thema’s en mogelijkheden besproken en plannen gemaakt voor het komende jaar. Bedrijven die willen meedoen, kunnen zich via Bernita van Dijk aanmelden.

Contactpersoon Bernita van Dijk bernita.van.dijk@upgradejezelfregiozwolle.nl

30 | BNL | OKTOBER 2022 | REGIOKATERN OOST

IN GESPREK MET… GEERT ABBINK

TEKST | JACOB-JAN ESMEIJER

In de vorige editie legde René Knipscheer de volgende vraag voor aan Geert Abbink van Abbink Boekelo Wegenbouw: “Hoe zie jij de toekomst van asfalt en de emissieverlaging hieromtrent?” “Tien jaar geleden werd ik met Ecofalt voor gek verklaard.”

In 2008 nam Geert Abbink samen met zijn broers Jan-Willem en Christiaan de aandelen van zijn ouders over. Zo werden zij gedrieën eigenaar van Abbink Boekelo Wegenbouw. Geert Abbink is inmiddels 25 jaar in dienst bij het bedrijf en werkt sinds 2011 veel op Terschelling waar Abbink Wegenbouw ook een vestiging heeft. Geerts echtgenote Charlotte Slotman runt het bedrijf in Enschede, Christiaan doet de technische leiding en Jan-Willem is verantwoordelijk voor het materieel en werkt in de asfaltploeg.

“Ecofalt, het duurzame alternatief voor asfalt, in echter in Enschede ontsproten”, begint Abbink. “Bij het aanleggen van wegen verwerken wij altijd Ecofalt. Het wezenlijke verschil met traditioneel asfalt is dat het niet tot 180 graden opgewarmd hoeft te worden en het op omgevingstemperatuur kan worden toegepast. Geen verhitting, gasverbruik of uitstoot: beschouw het als ‘koud asfalt’, maar dan nét iets anders. In Ecofalt is het bitumen vervangen door een bio-based bindmiddel en komt geen benzeen vrij, een ecologische vooruitgang.”

Doorbraak Als Ecofalt dé oplossing is voor de duizenden kilometers asfalt die jaarlijks worden aangelegd, waarom is deze groene innovatie dan nog niet doorgebroken? “Qua eisen en voorwaarden is asfalt in Nederland zeer afgebakend. Ecofalt kan exact hetzelfde als traditioneel asfalt, maar het is lastig om dit te kunnen aantonen. Voor ons is groen asfalt wel de toekomst, getuige onze recentelijk opgezette fabriek waar we nu ook Ecofalt voor derden produceren. De vraag naar traditioneel asfalt is en blijft nog steeds heel groot, maar we merken dat we in bouwteamovereenkomsten of aangenomen werk meer en meer de ruimte krijgen om Ecofalt toe te passen. Zeker door de oplaaiende grond- en brandstoffendiscussie wordt het ‘oude denken’ vaker losgelaten. We zijn een innovatieve branche, maar innovaties als die van ons worden nog te vaak de kop ingedrukt door strenge en veelal gedateerde regels. Je ziet wel dat opdrachtgevers met een jongere generatie aan het roer meer lef tonen en kiezen voor ecologisch verantwoorde oplossingen.”

Landelijk uitrollen Abbink vervolgt: “We kunnen deze groen ingeslagen weg niet alleen volbrengen, daar moet de hele branche de schouders onder zetten.

Qua financiële middelen en lobby is het als klein bedrijf best lastig om dit concept landelijk uit te rollen. Maar dát we iets in gang hebben gezet, is evident. Steeds meer partijen worden enthousiast over het asfalt van de toekomst.”

Voor de volgende editie legt Geert Abbink de volgende vraag voor aan Bart Boksebeld van Van Heteren Weg- en Waterbouw B.V.: “Is het verder doorvoeren van circulariteit het nieuwe codewoord voor de toekomst van duurzame wegenbouw?”

REGIOKATERN RANDSTAD NOORD | OKTOBER 2022 | BNL |27

REGIO RANDSTAD NOORD

BIJEENKOMSTEN Bouwendnederland.nl/regios/regio-randstad-noord Oktober 13 14/15 25 25 27

Regiovergadering voor alle bestuurders in RRN Infraplatform Excursie Afdeling Amsterdam ledensessie Meewerkend Partneroverleg NHN + ZW Afdeling Midden-Holland online sessie

November 3 Infraplatform Excursie 7 Afdeling Veenendaal (met ZW Veluwe) UTA-bijeenkomst 8 Afdeling Amsterdam ledensessie 17 Regiodag Utrecht in Leusden 29 Afdeling Amsterdam themabijeenkomst December 1 Afdeling Veenendaal vergadering en kerstdiner

DOORPAKKEN De ene crisis is nog niet voorbij of de volgende dient zich al aan. Mensen raken de tel kwijt. En de bouw? Die bouwt voort. Links- of rechtsom lukt het telkens weer order­ portefeuilles te vullen en werk in uitvoering te nemen.

Het vergt wat stuurmanskunst en je hoopt dat de politiek in staat is de meest urgente problemen op te lossen.

Doorpakken is een veelgebruikte term, maar waarom gebeurt dat dan niet? Het is lastig, maar ik had tóch meer verwacht.

Waarom niet duidelijk maken welke keuzes er zijn en die dan ook maken? Waarom telkens weer die nietszeggende adviescommissierapporten die alleen maar vertragend werken? Waarom niet kijken naar onorthodoxe methoden voor onorthodoxe problemen? Hoe kunnen we de gaswinning verhogen zonder problemen met Groningen? En wat het stikstofdossier betreft: wellicht is plan ‘Duurzaam Evenwicht‘ dat Bouwend Nederland, samen met onder meer natuurorganisaties, het Rijk en LTO heeft opgesteld, dé sleutel. Een evenwichtige oplossing met oog voor de belangen van de landbouwsector én natuurherstel.

Daardoor ontstaat ruimte voor economische ontwikkeling en kan ook de woningbouw accelereren.

Wat ons zorgen baart, is het consumenten- en producentenververtrouwen dat wordt ondermijnd door fors gestegen energieprijzen. Wanneer de nationale overheid in Europees verband niet in staat is de energieprijzen in de hand te houden, veroorzaakt dat maatschappelijke onrust, dalende koopkracht en een sterk afnemende vraag. De extra inkomsten uit gas voor het Rijk bedragen tien miljard euro. De vijftien miljard euro lastenverlichting is een sigaar uit eigen doos. In het belang van burger én bouwer doet Bouwend Nederland een dringend beroep op de regering om dit allerslechtste van alle scenario’s te voorkomen.

Arjan Putter Regiovoorzitter regio Randstad Noord

28 | BNL | OKTOBER 2022 | REGIOKATERN RANDSTAD NOORD

TEKST | KEES DE VRIES

NIET KLAGEN, MAAR VRAGEN Snelle winst in ketensamenwerking netwerkbedrijven De knop ‘projectmelding’ op mijnaansluiting.nl vergemakkelijkt én verbetert de aanvraag van nutsvoorzieningen. Helaas weet het overgrote deel van de aannemers en ontwikkelaars dat niet. Daarom stond de tweede ‘Samen beter aansluiten’-bijeenkomst in Alkmaar in het teken van verbetering van de ketensamenwerking tussen netbeheerders, bouwers/ontwikkelaars en combi-aannemers. Want er is een wereld te winnen.

Moeizame procedures, vertragingen in de nutsaansluiting, planningen die niet op elkaar aansluiten en netcongestie. In verschillende regio’s zoeken bouwers/ontwikkelaars, combi-aannemers en netbeheerders op initiatief van de regionale combi-organisatie, Stichting Mijn Aansluiting en Bouwend Nederland, samen naar betere ketensamenwerking. Op 5 juli jongstleden hielden Combi Infra Noord-Holland (CINH) en de Regio Randstad Noord van Bouwend Nederland een tweede bijeenkomst. Ongeveer 80 deelnemers bespraken aan vier tafels het proces van de aanvraag, het afstemmen van planningen, het schouwmoment en op mogelijke innovaties om zaken soepeler te laten verlopen.

Stroomlijnen Netbeheerder Liander doet enorme investeringen om de netwerkinfrastructuur toekomstbestendig te maken, vertelt Ruben van Loon, Regiolead Noord Holland Noord. Ook benadrukt hij het belang van vroegtijdige afstemming met alle betrokken partijen. Jan Boerhof, scheidend combi-manager bij CINH: “De rode draad is toch wel contactverbetering. Tussentijdse vooraf vastgelegde contactmomenten tussen betrokken partijen stroomlijnen de communicatie en daarmee het aansluitproces. Daarin zijn in Noord-

Tip: gebruik een zakelijk account op mijnaansluiting.nl. De knop ‘projectmelding’ is zichtbaar wanner je met een zakelijk account bent ingelogd. Particuliere accounts kunnen eenvoudig via de profielinstellingen worden omgezet.

Holland de afgelopen drie jaar echt stappen gezet.” Het is aan zijn opvolger Dennis Meijers dit verder uit te bouwen: “Betere communicatie vergemakkelijkt het inplannen, stroomlijnen en vastleggen van capaciteit. De aannemer kan specifieker vragen wanneer hij de aansluiting nodig heeft en die ook krijgen.”

Vereenvoudigde aanmelding Het vroegtijdig aanvragen van nutsvoorzieningen lukt vaak nog niet door het ontbreken van gedetailleerde informatie, zoals aansluitwaarden, straatnamen, huisnummers en postcode. Daarom is op mijnaansluiting.nl nu een ‘vooraanmelding’ mogelijk. Robbert Ephraim, product owner ketensamenwerking en innovatie van Stichting Mijn Aansluiting: “De snelle projectmelding zonder adresgegevens of tekeningen kunnen bouwers doen vanaf drie jaar tot een half jaar voor start bouw. Een coördinator bespreekt vervolgens welke voorbereidende activiteiten nodig zijn voor aansluiting. Denk hierbij aan uitbreiding of verzwaring van het netwerk, transformatorhuisjes en kruisingen van wegen of watergangen. Hoe eerder dit samen wordt afgestemd, hoe kleiner de kans op verrassingen en vertragingen. Als alle projectinformatie later compleet is en is afgestemd, volgt de daadwerkelijke aanvraag. Deze is dan veelal in één keer goed.”

De CINH-bijeenkomst wordt later dit jaar vervolgd. “Daarbij gaan we aan de slag met de input die is opgehaald”, aldus Joost Swaan, adviseur Markt en Overheid van Bouwend Nederland. Ook in andere regio’s staan soortgelijke bijeenkomsten op de agenda. Wie in de regio wil meepraten, kan contact opnemen met Joost Swaan of mailen met secretariaat@mijnaansluiting.nl.

Contactpersoon Joost Swaan Adviseur Markt en Overheid j.swaan@bouwendnederland.nl

TEKST | JACOB-JAN ESMEIJER

REGIOKATERN RANDSTAD NOORD | OKTOBER 2022 | BNL | 29

‘SPAARNDAMMERHART’ WINT AMSTERDAMSE NIEUWBOUWPRIJS

Mooi nieuws uit de regio: ‘Spaarndammerhart’ in Amsterdam-West heeft de Amsterdamse Nieuwbouwprijs 2022 in de wacht weten te slepen. Wethouder Reinier van Dantzig reikte in aanwezigheid van Maxime Verhagen de publieksprijs voor dit nieuwbouwproject uit aan bewoners én betrokken partijen. Het was de vijftiende keer dat deze nieuwbouwprijs werd gehouden.

Remco Melgert, directeur Heijmans Woningbouw, mocht als bouwer van het project de prijs in ontvangst nemen. “Karakteristiek voor het project is het groene hof met de grote toegangspoorten die van kunstwerken zijn voorzien. In totaal bestaat Spaarndammerhart uit 36 koopwoningen, 20 vrije sector huur en 24 sociale huurwoningen.”

Co-creatie “In co-creatie met de buurtbewoners is deze ontwikkeling tot stand gekomen”, vervolgt Melgert. “Vanaf het begin zijn zij erbij betrokken geweest. Dat we deze prijs ontvangen, vinden we extra bijzonder omdat inwoners van Amsterdam de keuze hierin hebben gemaakt. Ook zie je wat kunst kan toevoegen: zo is een kunstwerk van Martijn Sandberg als baksteenreliëf in het metselwerk van de drie poorten, in de bestrating van de poorten én het binnenhof verwerkt. Onze vakmensen en leveranciers hebben ervoor gezorgd dat prefab gevelelementen en vakwerk perfect op elkaar aansluiten. Het eindresultaat? Een meer dan prachtig ontwerp dat met groot vakmanschap is gerealiseerd.”

‘Ruim 22 procent van de stemmen’ Van Dantzig: “In Spaarndammerhart komen architectuur, kunst en natuur perfect samen. De poorten met de teksten zijn een moderne vertaling van de stijl van de Amsterdamse School. Veel Amsterdammers houden van deze stijl. Dit project dat uiteindelijk ruim 22 procent van de stemmen kreeg, scoorde goed onder Amsterdammers. Niet alleen door het ontwerp, maar ook de mix van woningtypen én dat er goed over de leefbaarheid is nagedacht met het gezamenlijke groene hof bleken doorslaggevende factoren. Ook vinden Amsterdammers het positief dat het project klimaatvriendelijk is gebouwd.”

Bij de 2022-editie van de Amsterdamse Nieuwbouwprijs kon men stemmen op 51 woningbouwprojecten die tussen augustus 2020 en augustus 2021 in Amsterdam zijn opgeleverd. In de eerste ronde nomineerde een publieksjury van zo’n 200 Amsterdammers de tien meest aansprekende nieuwbouwprojecten. Op amsterdamwoont.nl/nieuwbouwprijs werden uiteindelijk 4.600 stemmen uitgebracht.

Exemplarisch Een leuke bijkomstigheid: dit jaar werd de nieuwbouwprijs op de Dag van de Bouw uitgereikt. Maxime Verhagen: “Je ziet aan alles dat Spaarndammerhart met liefde en aandacht is ontworpen en gebouwd.

Het is exemplarisch voor wat de bouwsector kan bewerkstelligen. De komende tijd blijft het echter de uitdaging om woningzoekers te helpen aan mooie en betaalbare woningen, terwijl we te maken hebben met een schaarste aan bouwmaterialen en stijgende bouwkosten. Daarnaast schreeuwt onze sector om ‘handjes’ en nieuw talent.”

30 | BNL | OKTOBER 2022 | REGIOKATERN RANDSTAD NOORD

TEKST | ROBIN VAN ESSEL

UNIEK AANBESTEDEN IN AMSTERDAM: INNOVATIE ALS EEN OLIEVLEK In Amsterdam voeren negen infrapartijen werkzaamheden aan de openbare ruimte uit onder de naam SOK. Het betekent simpelweg ‘samenwerkingsovereenkomst’, maar het is veelbelovender dan dat: een unieke manier van aanbesteden, gericht op een meerjarige samenwerking zonder financiële afspraken vooraf en waarbij duurzame innovatieve oplossingen zich als een olievlek verspreiden.

Demodagen Sleutelwoord in de SOK is samenwerken. De manier van werken stimuleert innovatie, omdat de meewerkende infrabedrijven oplossingen moeten zoeken voor de beloftes die ze hebben gedaan.

Die innovaties worden gedeeld met rest van de percelen en de wereld.

Hoe, mogen de infrabedrijven zelf invullen.

In 2019 deed de gemeente Amsterdam een aanbesteding voor onderhouds- en vernieuwingswerkzaamheden aan de openbare ruimte van negen stadsdelen of percelen. Infrabedrijven konden zich voor maximaal één perceel inschrijven. Gunning gebeurde niet op de gebruikelijke criteria, maar de gemeente hanteerde een vrij unieke benadering die SOK (samenwerkingsovereenkomst) heet.

Markus Veekens organiseert zogenaamde ‘demodagen’, waarop de bedrijven en stakeholders samenkomen en hun oplossingen tentoonstellen. Zo kunnen andere bedrijven ervan leren en ze verder brengen. “We hebben bijvoorbeeld beloofd met minder lawaai en uitstoot te werken. Dus lieten we de eerste demodag onze elektrische machines zien. Deze demodag waren die machines alweer groter, zoals de asfaltspreidmachine en vrachtwagens. De workshops staan in het teken van samenwerken. Niemand mag en kan meer aan de zijlijn blijven staan.”

Slim en schoon Een van de percelen werd gegund aan Combinatie Markus Veekens (Gebr. van der Veekens BV uit Zaandam en Markus BV uit Amsterdam). “We werden geselecteerd op basis van twee plannen waarin we zelf invulling gaven aan de opdracht,” vertelt directeur Vinus van der Veekens. “‘Slim’, gericht op samenwerking met andere partijen, met de gedachtegang dat het werk daar goedkoper, beter en plezieriger van wordt. En ‘Schoon’, gericht op het stimuleren van duurzame innovaties en de versnelling van de energietransitie.”

Een financiële uitvraag werd tijdens de aanbesteding nog niet gedaan.

“We doen alleen beloftes over wat we willen bereiken. De gemeente vertrouwt ons dat we daar invulling aan geven en wij vertrouwen erop dat er uiteindelijk betaald wordt.” Het is een andere manier van afrekenen dan de sector gewend is, beaamt Van der Veekens. “Het voordeel is continuïteit in de planning. We hebben vier jaar consequent 60 tot 70 man aan het werk, in plaats van elke keer een los project. En we denken mee over veiligheid, bereikbaarheid en communicatie, waardoor we meer invloed hebben op onze eigen fasering en routing en faalkosten verminderen. Deze synergie in de bouwketen is gunstiger voor de opdrachtgever, omgeving en andere stakeholders.”

Olievlek Het idee is dat innovatie zich daarmee als een olievlek verspreidt. “Er komen steeds meer toonaangevende partijen naar de demodag. De eerste keer hadden we 75 man, de laatste keer zo’n 300. En niet alleen van andere infrabedrijven, maar mensen uit de hele keten, van brancheorganisaties, opdrachtgevers en universiteiten. Zij dragen ook bij aan het programma, waardoor de beschikbare kennis weer breder wordt en het bij een volgende aanbesteding weer makkelijker is om vraagstukken op te lossen.”

Vooralsnog is Amsterdam de enige opdrachtgever in Nederland die op deze manier een uitvraag doet. Maar dat gaat veranderen, verwacht Van der Veekens. “Iedereen moet er even aan wennen, maar ik hoor al dat er interesse is bij Rotterdam, Den Haag en RWS.” Contactpersoon Jan Overtoom Manager Regio Randstad Noord j.overtoom@bouwendnederland.nl

REGIOKATERN RANDSTAD ZUID | OKTOBER 2022 | BNL | 27

REGIO RANDSTAD ZUID

BIJEENKOMSTEN Bouwendnederland.nl/regios/regio-randstad-zuid Oktober 11 12 12 13 13 17 18 19 20 27 31

Afsluiting Minor Cost Engineering Bestuursvergadering Afdeling Bouwend Rijnmond DGA-overleg RRZ Broodje Infra Jong DGA-overleg Bestuursvergadering Regio Randstad Zuid BNL Inspireert Platform Veiligheid Bestuursvergadering Afdeling Drechtwaard Bestuur JBN RRZ Bestuursvergadering Afdeling Duin- en Rijnstreek

November 2 ALV Afdeling Drechtwaard 3 Marktdag Rotterdam 3 Contactgroep Personeel 4 GBIO Gorinchem 8 Bestuursvergadering Afdeling Midden Zuid-Holland 9 GBIO Rijswijk 10 Marktdag Alphen aan den Rijn 10 GBIO Rotterdam 17 GBIO Westland 21 ALV Afdeling Duin- en Rijnstreek 23 ALV Afdeling Bouwend Rijnmond 28 Bestuursvergadering Regio Randstad Zuid 29 ALV Afdeling Midden Zuid-Holland 30 Bestuursvergadering Afdeling Bouwend Rijnmond December 1 Bestuursvergadering Afdeling Drechtwaard 12 Bestuursvergadering Afdeling Duin- en Rijnstreek

THUISKOMEN Met een reflecterende lange broek en jas, werkschoenen, veiligheidsbril en bouwhelm op mijn hoofd kijk ik naar graafmachines en word ik rondgeleid bij het project Windpark Maasvlakte 2. Mijn eerste bezoek aan een bouwplaats ooit, en het voelde meteen vertrouwd. Werken in de bouw en infra is als thuiskomen.

Na jaren werken in het onderwijs ben ik sinds augustus adviseur Onderwijs en Arbeidsmarkt bij Bouwend Nederland voor de regio Randstad Zuid. In deze functie ga ik onder andere de belangen van de bouw in het onderwijs behartigen. Daar komen die jaren ervaring in het onderwijs dus goed van pas. Een logisch stap, maar toch in een heel andere sector.

Mijn vriendinnen zeiden eerst: ‘Lisa in de bouw?!’. Maar na een week zagen zij ook aan mijn enthousiasme dat mijn keuze klopt. Want in de bouw werken mensen met passie.

En als er iets is wat ik heb, dan is het passie voor mijn vak.

De komende jaren wil ik me inzetten om de instroom in opleidingen en op de arbeidsmarkt te vergroten. Waarbij in 2023 ook sterk de focus ligt op zij-instromers. Mensen die net als ik uit een andere sector komen, maar die we ook thuis willen laten voelen in de bouw en infra.

Wil jij helpen om zij-instromers zich thuis te laten voelen in de bouw en infra? Kijk dan op jijgaathetmaken.nl of stuur mij een mail. Mijn helm en werkschoenen liggen in de auto, dus ik kijk ernaar uit om meer van jullie bedrijven te zien!

Lisa Jansen Adviseur Onderwijs en Arbeidsmarkt

28 | BNL | OKTOBER 2022 | REGIOKATERN RANDSTAD ZUID

“ OOG VOOR HISTORISCH BESEF IS ESSENTIEEL” Voor de realisatie van (nieuw)bouwprojecten is binnen de bouw- en infrabranche veel personeel nodig. Maar hoe staat het eigenlijk met het aantrekken, opleiden en het behoud van monumentale restauratiespecialisten? We spraken met Verbij Hoogmade en Koninklijke Woudenberg die er veel aan gelegen is om specialistische kennis en kunde voor hun tak van sport niet verloren te zien gaan.

Al sinds de achttiende eeuw is Koninklijke Woudenberg actief op het gebied van restauratie, herbestemming, renovatie en onderhoud van het cultureel erfgoed. Het van oorsprong familiebedrijf uit 1799, onderdeel van de Janssen de Jong Groep, telt 135 medewerkers en kent verschillende werkmaatschappijen. Het is een dagelijkse opgave om personeel te vinden. Technisch directeur Wibo van der Jagt: “Met betrekking tot ons restauratiespecialisme is het nog een tikkeltje lastiger. Niet veel jonge professionals kiezen voor de richting van restauratie waarin het niet altijd ‘meters maken’ is, maar waar met respect en zorgvuldigheid monumenten worden aangepakt. Maar zij die wél voor ons vak kiezen, doen dat met passie en vakmanschap. Daarom vinden we het belangrijk om zichtbaar te zijn op bijvoorbeeld open dagen van ROC’s en Bouwmensen. Daarnaast denken we mee in opleidingsprogramma’s, geven we gastlessen en gebruiken we social media om zo toekomstige collega’s te vertellen hoe mooi ons vak is, waarin je op plekken komt waar je met hout en steen van 400 jaar oud mag werken. Paleis Het Loo, waar we de afgelopen vier jaar hebben gerestaureerd, is daar een voorbeeld van.”

Historisch besef Aan Van der Jagt en collega’s is het de taak ‘jongeren met historisch besef’ te vinden. “We geloven in een leven lang ontwikkelen en leren, en dat stopt niet na het behalen van een diploma. Timmeren of metselen kunnen leerlingen met een mbo-diploma, maar daarnaast valt er nog veel te leren binnen ons restauratieve vak. We besteden aandacht, tijd en geld om onder meer vaklieden en werkvoorbereiders verder op te leiden. Gelukkig hebben we goede leermeesters in dienst die hen naast de kneepjes van het restauratievak ook normen en waarden bijbrengen. Binnen restauratie geldt simpelweg een andere cultuur dan bij bijvoorbeeld nieuwbouw.”

E-scooters Om de continuïteit te waarborgen, ziet Van der Jagt jaarlijks het liefste minimaal tien leerlingen binnenkomen. “Daar moet je wel wat voor doen. Ons kantoor in Ameide ligt niet heel centraal, en vaklieden wonen niet allemaal om de hoek. Het fijnste is het wanneer leermeester en leerling bij elkaar in de buurt wonen en met elkaar meerijden. Om leerlingen te faciliteren, hebben we onlangs onder andere elektrische scooters aangeschaft. Maar zekerheden biedt dit niet: we zien het ook gebeuren dat leerlingen opeens vrachtwagenchauffeur willen worden.”

TEKST | JACOB-JAN ESMEIJER

‘Vakkennis is broodnodig’ Verbij Hoogmade BV is sinds de oprichting in 1868 in Hoogmade gevestigd. “Met zo’n dertig medewerkers bouwen, verbouwen onderhouden en restaureren wij gebouwen die monument zijn of worden”, begint Arjan Jonker die sinds twee jaar mededirecteur is van het familiebedrijf. “Wij zijn gespecialiseerd in het onderhoud van oude boerderijen, kerken en andere monumentale gebouwen, het restaureren van historische molens én de bouw van onder andere nieuwbouwvilla’s. Het restauratiewerk aan molens en monumentale gebouwen vraagt deskundigheid, ervaring, inspanning en aandacht.

De werkzaamheden die wij momenteel uitvoeren aan het eeuwenoude raadhuis van Alphen aan den Rijn zijn hier een voorbeeld van. Om ervoor te zorgen dat Nederlands erfgoed én ons 154 jaar oude bedrijf voor toekomstige generaties behouden blijven, is vakkennis broodnodig. Deze kennis haal je niet uit schoolboeken, die breng je over. Binnen ons bedrijf worden leerlingen begeleid door onze ervaren vakmensen die hun vakkennis maar al te graag overbrengen. Hun kennis mag immers niet verdwijnen. Wij investeren tijd en aandacht in onze leerlingen zodat zij de fijne kneepjes van het vak krijgen bijgebracht. Onze leermeesters brengen overigens meer bij dan

REGIOKATERN RANDSTAD ZUID | OKTOBER 2022 | BNL | 29

vaktechnische kennis. Niet alleen het omgaan met hamer en beitel, zij schaven ook op andere vlakken bij. Denk aan het nemen van verantwoordelijkheden, controle op het naar behoren maken van huiswerk en omgaan met zaken waar je in je leven tegenaan kunt lopen.”

Afwisselend werk Vakmanschap moet te allen tijde worden behouden, zeker als er geen speciale opleidingen voor bestaan. “Hoe gaaf is het als je aan een molen kunt werken die er al honderden jaren staat? Wanneer je leerlingen hiervoor enthousiasmeert, is de kans groot dat ze onze bedrijfstak omarmen. Dat enthousiasmeren kost tijd en inspanning.

Daarom hebben wij veel contact met scholen en nodigen we leerlingen uit om deze unieke kans te grijpen.

Aan ons de taak om hun te laten inzien hoe mooi en bijzonder ons vak is, hoe afwisselend het dagelijkse werk kan zijn en dat ze écht bezig zijn met een specialisme waar ze aan het einde van hun werkende carrière met trots op zullen terugkijken.”

LEVEN LANG ONTWIKKELEN Met de huidige arbeidsmarkt is het behouden van goede medewerkers belangrijker dan ooit. Ontwikkelings­ mogelijkheden zorgen niet alleen voor gekwalificeerd personeel, maar is ook de manier om je personeel te binden en boeien. BNL Academy helpt daarbij ook dit najaar met trainingen over veiligheid, WKB-basis/op maat, RI&E, Masterclass Bouwlogistiek, management leergangen en praktisch personeelsbeleid. Daarnaast ondersteunen Lisa Jansen (adviseur Onderwijs- en Arbeidsmarkt) en Yvonne Hiddink (adviseur Sociale Zaken vanuit de regio Randstad Zuid) leden in de praktijk bij de doorontwikkeling van hun mensen. Zo dragen we actief bij aan een cultuur van topwerkgeverschap.

30 | BNL | OKTOBER 2022 | REGIOKATERN RANDSTAD ZUID

TEKST | JACOB-JAN ESMEIJER

FOTO | ALEX WILLEMSEN

“DE TRANSITIE NAAR VERDUURZAMING IS ONOMSTOTELIJK” In de afgelopen editie legde Lotte van Houwelingen de volgende vraag voor aan Corsé van Rijn, directeur Bouw bij Gebroeders Blokland Ontwikkeling en Bouw: “Hoe ziet de bouwopgave er in 2030 uit?”.

“We zullen wellicht minder gaan bouwen en meer verduurzamen.”

De gebroeders Blokland richtten 45 jaar geleden hun bedrijf op.

Binnen Hardinxveld-Giessendam startten ze als timmerbedrijf om in de loop der jaren uit te groeien naar een ontwikkelde bouwer met een focus op Wonen, Werken en Recreëren. “Maar het bedrijf kijkt goed naar de behoeften en kansen in de markt en speelt hierop in”, stelt Corsé van Rijn die samen met twee mededirecteuren het dagelijkse bestuur bij Gebroeders Blokland vormt. “Werken, ofwel bedrijfspanden, blijft onderdeel van ons portfolio. Zorg wordt hier steeds meer aan toegevoegd. Onze focus zal op Woningbouw blijven liggen, wel met een uitbreiding naar Zorg en Recreëren.”

Renderend blijven Omdat ontwikkelen en bouwen bij Gebroeders Blokland intern zijn ondergebracht, slaan zij zich er in tijden van mondiale onrust en prijsstijgingen goed doorheen. “Door deze constructie kunnen we tot goede dingen komen en renderend blijven. We werken altijd met vaste partners en opdrachtgevers zodat we samen ‘aan de voorkant’ de juiste keuzes maken in het belang van het project. Natuurlijk merken wij de prijsverhogingen, maar door onze korte (bouw)procestijden kunnen we per project (financiële) consequenties in kaart brengen en opdrachtgevers duidelijkheid verschaffen rondom zaken zoals prijsvast.”

IN GESPREK MET… CORSÉ VAN RIJN

‘Beschikbare handjes’ De bouwopgave is uitdagend: er moeten tot 2030 jaarlijks zo’n 100.000 woningen bij. Maar hoe ziet de opgave er daarna uit? “Ik denk dat er een verschuiving zal plaatsvinden van ‘bouwen’ naar ‘meer verduurzamen’. Op een gegeven moment neemt de bevolkingsgroei af en zijn er niet zoveel extra woningen meer nodig. En dán moet de focus liggen op verduurzamen door bestaande gebouwen aan te pakken die (nog) niet aan duurzame normeringen voldoen. Die vraag is er al, maar het aantal beschikbare arbeidskrachten richt zich nu op het realiseren van nieuwbouwwoningen. Het is overigens mogelijk dat geplande nieuwbouw niet wordt gerealiseerd door het blijven stapelen van strengere regelgeving. In 2030 zal er nog steeds gebouwd worden, maar ik denk dat het aandeel verduurzamen van bestaande woningen aanzienlijk groter wordt. Naast de traditionele bouw zullen er meer fabriekswoningen komen; ook houtbouw en bouwen met circulaire materialen krijgt een groter aandeel. We hebben immers niet voldoende vaklieden meer om dit traditioneel te blijven uitvoeren. De transitie van traditionele bouw, die we overigens al lang en goed uitvoeren, naar een meer duurzame en circulaire aanpak is onomstotelijk.”

Voor de komende editie vraagt Corsé van Rijn aan Erik van Noordenne, directeur van Bouwmensen Zuid-Holland Zuid in Hardinxveld-Giessendam: “Hoe gaan we de jeugd weer enthousiasmeren voor bouw en techniek, zodat we de volgende generatie vaklieden kunnen verwelkomen?”

REGIOKATERN ZUID | OKTOBER 2022 | BNL | 27

REGIO ZUID

BIJEENKOMSTEN Bouwendnederland.nl/regios/regio-zuid Oktober 6 13 18 19 20 20

Bestuurdersdag Zuid Wkb-overleg Ledenbijeenkomst Enexis Ledenbijeenkomst Wkb ervaringen delen (kleine projecten) Hbo Bouw & Infra Award Event Jong Bouwend Zeeland

November 10 Kick-off bijeenkomst Contactgroep Digitalisering Afdelingen Oost Brabant e.o. en Limburg 9 ontactgroep Personeel 16 Contactgroep Financiën 17 Ledenvergadering 17 Contactgroep Personeel 17 Ledenbijeenkomst over contracten/voorwaarden, risico’s en veiligheid 22 Infraplatform 24 Erik Scherder December 7 Kick-off bijeenkomst Contactgroep Digitalisering Afdelingen Brabant Mid-West en Zeeland

GO FLEX! De krappe woningmarkt leidt ertoe dat verschillende doelgroepen niet aan een (betaalbare) woning kunnen komen. Dit probleem speelt al jaren, en ‘flexwonen’ wordt als deel van de oplossing met de dag relevanter. Dit onderwerp stond dan ook centraal binnen mijn afstudeeronderzoek dat ik in de afgelopen periode heb uitgevoerd.

Uit gesprekken met organisaties blijkt dat flexwonen een aanvulling moet zijn op de reguliere markt, maar zeker geen vervanging. Een exploitatietermijn van 30 jaar om een rendabele businesscase op te kunnen stellen, kwam meerdere keren naar voren (hierbij wordt uitgegaan van twee verplaatsingen). Ook is het belangrijk om groenvoorzieningen mee te nemen in de planvorming voor een betere uitstraling wat op deze manier voor meer draagvlak zorgt.

Afhankelijk van de beoogde doelgroep en locatie dient afgestemd te worden aan welke eisen en wensen flexwoningen moeten voldoen. Zodoende kan men een keuze maken voor een bepaald concept. Een lastig punt hierbij blijft de financiële haalbaarheid. Mede om deze reden, aangevuld met wat koudwatervrees, komen in Zeeland nog niet veel projecten van de grond terwijl de wil om flexibel te bouwen er vaak wel is.

Tóch blijft flexwonen een betaalbare oplossing die snel te realiseren is en kan dienen als flexibele schil om op of af te schalen (afhankelijk van bevolkingsgroei of -krimp in bepaalde regio’s). Ook zijn er al veel handvatten die worden aangereikt door bijvoorbeeld het Expertisecentrum Flexwonen en Platform31.

Ten slotte denk ik dat we voor flexwonen nog te veel in problemen en niet in oplossingen denken. Het maatschappelijke probleem is duidelijk: aanbieders van concepten staan te springen om aan de slag te gaan en locaties zijn vaak al beschikbaar. Dus waarom (te) complex?

Go flex!

Dylan Schroevers Werkvoorbereider Assistent

28 | BNL | OKTOBER 2022 | REGIOKATERN ZUID

TEKST | JACOB-JAN ESMEIJER

VUURDOOP ‘BOUW & INFRA FESTIVAL’ OVERTREFT ALLE VERWACHTINGEN Op vrijdag 17 juni jongstleden vond de eerste editie van het Bouw & Infra Festival in Beek plaats. De organisatie verwelkomde in totaal meer dan 750 leerlingen van zeventien scholen uit Noord-, Midden- en Zuid-Limburg op de terreinen van Steenfabriek Vandersanden en Bouwmensen in Beek.

Beatrice Dormans, projectleidster en verenigingsmanager bij Bouwend Nederland, kijkt tevreden terug op een geslaagd evenement. “De plannen voor deze loopbaanoriëntatieactiviteit werden vier jaar geleden al voorzichtig op papier gezet, maar door de pandemie konden deze geen doorgang vinden. Gelukkig hebben we honderden leerlingen van de eerste drie leerjaren van het voortgezet onderwijs wel kunnen laten kennismaken met de veelzijdigheid van de bouw en infra. Zoals dat voor vele sectoren geldt, heeft ook de bouw te maken met een personeelstekort. Door een dag als deze hebben we hen al in een vroeg stadium met de bouw in aanraking laten komen.”

Vijf pleinen Leden van de afdeling Limburg en het infraplatform Limburg van Bouwend Nederland hadden het terrein van de steenfabriek getransformeerd tot een heuse ‘bouwervaring’ met vijf verschillende pleinen die aanwezigen stap voor stap door het bouwproces hebben meegenomen. Naast een plein met traditionele bouwactiviteiten waren er ook pleinen ingericht met een focus op restauratie, infra, prefab en innovatie. “Zo stonden er op het Innovatieplein exoskeletten opgesteld waarmee je makkelijk zware materialen verplaatst. Maar ook hypermoderne drones en Virtual Reality-brillen maakten deel uit van de dag. Ook de bouw gaat en moet met zijn tijd mee en vinden dit soort technologische innovaties steeds vaker hun weg naar het bouwproces.”

‘Blije gezichten’ Dat de organisatie niets aan het toeval heeft overgelaten en alle aspecten van de bouw en infra op deze dag heeft willen belichten, bewezen de spreekwoordelijke puntjes op de i. Niet alleen elektrische asfaltmachines die de duurzaamheid binnen de bouw- en infrasector benadrukken, maar ook watertappunten en zonnebranddispensers waren op het terrein te vinden. En los van een smaakvol (en gezond) lunchpakket en een DJ op een steiger werd er aandacht besteed aan vitaliteit in de bouw. “Eigenlijk te veel om op te noemen. Een ding is zeker: ik heb alleen maar vrolijke gezichten om mij heen gezien, en daar doen we het voor. Het was overigens een genoegen dat we gedeputeerde Stephan Satijn (portefeuille Economie, Grondbedrijf en Onderwijs) van de Provincie Limburg en Wethouder Thijs van Es van de gemeente Beek (portefeuille arbeidsmarkt) mochten verwelkomen. We hopen dat deze eerste editie van het Bouw & Infra Festival naar meer smaakt en dat we bij de tweede editie op nog meer leerlingen mogen rekenen.”

De eerste editie van het Bouw & Infra Festival viel bij de uiteindelijke doelgroep in goede smaak, getuige honderden aanwezige VMBOleerlingen op de dag. Roel de Vries, bedrijvencontactpersoon Maastricht bij Stichting LVO, liet zijn mening op LinkedIn achter: “Het was supergaaf!

De leerlingen die het programma van Sterk Techniekonderwijs ZuidLimburg volgen, hebben genoten.” Daar voegde hij aan toe: “Voor dit soort initiatieven mogen jullie ons in de toekomst altijd benaderen, we denken maar al te graag met jullie mee.”

Contactpersoon Beatrice Dormans Verenigingsmanager Afdeling Limburg b.dormans@bouwendnederland.nl

TEKST | NAAM

FOTO | NAAM

REGIOKATERN ZUID | OKTOBER 2022 | BNL | 29

‘ZONDER VRIJWILLIGERS GEEN EVENEMENT’ Dit soort evenementen valt of staat in het algemeen bij de betrokkenheid en inzet van vrijwilligers, zo ook de eerste versie van dit Bouw & Infra Festival. Dormans: “De inzet van zowel onze infra- als bouwleden hebben enorm bijgedragen tot deze succesvolle vuurdoop. Het zijn vaak de details die een evenement doen slagen, en door hun betrokkenheid kijken we nu al uit om in 2023 een nóg mooiere editie neer te zetten. Zaken waar je niet meteen bij zou stilstaan, maar het egaliseren van het terrein, het aanleggen van een goedwerkend elektriciteitsnetwerk, de terreinindeling, toiletwagens, het opzetten van podia en steigers tot het benaderen van de Limburgse VMBO-leerlingen: dit zijn allemaal belangrijke en onmisbare schakeltjes in een groter geheel. We willen uiteraard iedereen van harte bedanken voor hun medewerking, en we hopen van ganser harte dat deze groep vrijwilligers volgend jaar weer van de partij is.”

30 | BNL | OKTOBER 2022 | REGIOKATERN ZUID

TEKST | JACOB-JAN ESMEIJER

FOTO | JOHN SONDEYKER

LID AAN HET WOORD: BOUWBEDRIJF VERSTEEGDEN

In oktober 2023 verrijst er in de Bossche buurt Graafsewijk een circulair bouwproject met meerdere dimensies: de woningcorporatie betaalt, de bewoners bepalen en secundair bouwmaterieel krijgt binnen woningbouwproject Boschgaard een tweede leven.

Aan het woord Mark Versteegden van Bouwbedrijf Versteegden, die van de 30 inschrijvingen de uiteindelijke opdracht voor bouwproject Boschgaard kreeg toegewezen. “Dit is pionierswerk van de bovenste plank. In samenwerking met woningcorporatie Zayaz komen er negentien sociale huurwoningen, een werkplaats, een ontmoetingsruimte en een wijkcentrum. Daarbovenop: de toekomstige bewoners dragen allen bij aan de ontwikkeling van ‘hun’ Boschgaard.

Circulariteit is hét woord: 90 procent van het toegepaste bouwmaterieel halen we uit secundaire grondstoffen. Daarnaast passen we duurzame energiesystemen toe en gebruiken we mos sedum op de daken voor het verbouwen van groenten. Ook vangen we regenwater op en zijn er zoet-zout wateropslag batterijen voor energieopslag. Bij circulariteit wordt altijd gekeken hoe je een gebouw CO2-technisch over honderd jaar kunt afbreken. Tijdens ons bouwproject doen we het nét iets anders en pakken we de CO2reductie al tijdens het bouwtraject aan.”

Bewoners bepalen Waar Zayaz de kosten betaalt, zijn het de bewoners zelf die veel bepalen. Versteegden: “Hoe lager de bouwsom, hoe lager hun huursom. Toekomstige bewoners oogsten het materieel en nemen ook de uiteindelijke afbouw voor hun rekening. Vloeren, sanitair, gelamineerde balken, binnendeurkozijnen van een voormalig accountantskantoor en stalen mallen uit de auto-industrie: allemaal

secundaire grondstoffen die een tweede leven krijgen. Dit oogstproces kost echter veel tijd, waardoor ons bouwproces iets langzamer verloopt.”

Puur pionieren Versteegden is trots op zijn directe betrokkenheid. “’Boschgaard’ is puur pionieren, en we tonen aan dat er ook een boterham aan te verdienen is. Natuurlijk zijn er voorbeelden die tijdrovend waren en duurder uitvielen, maar gelukkig kan ik ook legio besparende scenario’s opnoemen. Kunnen aannemers binnen onze traditionele bouwbranche circulair bouwen? Jazeker. Maar voordat je ermee begint, zorg er dan voor dat de opdrachtgever er klaar voor is, contracten kloppen en iedereen begrijpt dat ketenpartners er geld aan moeten verdienen. Het gebruik van secundaire grondstoffen zorgt wel voor vragen: voldoet het bijvoorbeeld aan zaken als het bouwbesluit, kwaliteitsnormen en brandveiligheid? Daar komt veel werk bij kijken.

Zorg er ten slotte voor dat opdrachtgevers de verantwoordelijkheid nemen: de wens om circulair te bouwen, ligt namelijk vaak bij hen.”

Belangrijke rol overheid Bouwers en woningbouwverenigingen lijken er helemaal klaar voor; alleen de overheid heeft circulaire projecten als deze nog niet helemaal omarmd. Versteegden: “Wanneer we er een succes van willen maken, zou subsidiëring van de aankoop van circulaire grondstoffen een grote stap voorwaarts zijn. Wanneer we nu aanvragen indienen, krijgen we nul op rekest. Uit de afvalindustrie ingezamelde secundaire grondstoffen én toch geen ‘punten’ krijgen: best vreemd, eigenlijk.

Wanneer de overheid afvalstoffen prijstechnisch interessanter maakt, schiet circulair bouwen helemaal door het dak.”

RENAULT KANGOO & EXPRESS een bus voor elke rit

Express direct beschikbaar vanaf

€ 15.100

1

Kangoo direct beschikbaar vanaf

€ 17.770

2

lease de Renault bedrijfswagen vanaf 1,9%3 aantrekkelijk ledenvoordeel, exclusief voor Bouwend Nederland ook leverbaar als elektrische variant Express nog leverbaar voor het einde van het jaar het breedste aanbod voor de Bouwend Nederland leden Kangoo verkozen tot ‘ International Van of the Year’ 1. genoemde vanafprijs betreft de nieuwe Renault express tce 100 generique. 2. genoemde vanafprijs betreft de nieuwe Renault kangoo tce 100 comfort. de vanafprijzen zijn een adviesprijs excl. btw/bpm en onvermijdbare kosten nodig voor aflevering van de auto aan de klant. 3. financial lease o.b.v. de netto catalogusprijs exclusief bpm, looptijd van 60 maanden, 30% aanbetaling, 1,9% rente en 30% slottermijn. getoond modellen verkrijgbaar tegen meerprijs. schrijffouten, rente- en prijswijzigingen voorbehouden. vraag de Renault-dealer naar de voorwaarden, bel gratis 0800-0303 of kijk op renault.nl/actievoorwaarden.

Renault Pro+

renault.nl

32 | BNL | OKTOBER 2022 | ENERGIETRANSITIE

Evert den Boer (voorzitter Netbeheer Nederland) en Maxime Verhagen in gesprek

“ SAMEN EXTRA RUIMTE OP HET ELEKTRICITEITSNETWERK CREËREN”

De energietransitie zet het elektriciteitsnetwerk in Nederland flink onder druk. De opkomst van zonne-energie en de massale overstap op elektriciteit zorgen dat het net piept en kraakt. Nieuwe aansluitingen voor woningen en bedrijven zijn niet langer vanzelfsprekend en duren lang. Ook de bouwsector heeft last van deze vertragingen. Hoe kunnen we extra ruimte op het net creëren? Evert den Boer, voorzitter Netbeheer Nederland en Maxime Verhagen, voorzitter Bouwend Nederland, gaan hierover in gesprek.

Als voorzitter van Bouwend Nederland krijgt Verhagen steeds vaker signalen dat het regelen van nieuwe aansluitingen heel lastig is. “Uit een recente enquête onder onze leden blijkt dat bijna de helft van de projecten hierdoor vertraging oploopt. Dit vertraagt de oplevering van huizen, scholen en zorggebouwen.” Den Boer kent deze problemen uit de eerste hand. “Onder andere het tekort aan netwerkcapaciteit zorgt voor langere wachttijden voor aansluitingen. We investeren momenteel heel veel om het netwerk in recordtempo uit te bouwen, maar kunnen de vraag nog niet bijbenen.”

Talent over de streep trekken De overbelasting van het netwerk komt volgens Den Boer onder andere door de snelle groei van zonne-energie. Dit vraagt veel netwerkcapaciteit en resources. “Tegelijkertijd werken we nog vooral reactief. Er komt een vraag en dan gaan we in actie. Door vergunningsprocedures en andere praktische zaken duurt een aansluiting lang. Helaas kampen we momenteel, net als andere

technische sectoren, met een groot tekort aan gekwalificeerde mensen om de broodnodige uitbreiding te realiseren.”

Personeelstekort is een breed probleem, dat Bouwend Nederland goed kent. Verhagen: “Wij nemen veel initiatieven om mensen te vinden en op te leiden. Bijvoorbeeld samen met de netbeheerders in het Aanvalsplan Techniek. We zoeken bewust de samenwerking met andere partijen om nieuw en bestaand talent over de streep te trekken.”

Pijnlijke constatering Ondanks de huidige vertragingen ziet Verhagen dat er hard gewerkt wordt aan tijdelijke en structurele oplossingen. “TenneT maakt in Limburg en Noord-Brabant bijvoorbeeld slimmer gebruik van bestaande netcapaciteit waardoor nu weer ruimte is om grote bedrijven aan te sluiten.” Den Boer: “Toch moet ik wel eerlijk zijn.

Netcongestie is niet zomaar verdwenen. We moeten er rekening mee houden dat het stroomnet soms even vol kan zijn. Op de capaciteitskaart zijn Noord-Brabant en Limburg nu ook niet opeens groen gekleurd; het blijft code oranje. Het is niet alleen kwestie van geld en goede wil.”

Planmatige aanpak De komende jaren investeren de netbeheerders naar verwachting zo’n 40 miljard in onderhoud en verzwaren van het net. Den Boer licht toe: “Het is belangrijk om dit op een planmatige manier te doen. Een

TEKST | PETRICK DE KONING

ENERGIETRANSITIE | OKTOBER 2022 | BNL | 33

De kaart laat zien of er ruimte op het net is voor afname van elektriciteit. Kleurcode oranje laat in Noord-Brabant en Limburg een vooraankondiging van structurele congestie zien bij ACM. Bron: capaciteitskaart.netbeheernederland.nl

Nationaal plan energiesysteem is dan verstandig. Dat vraagt wel nauwe samenwerking met alle betrokken partijen, dus ook met de overheid en de bouwers.” Opereren vanuit een duidelijke visie spreekt Verhagen aan. “Alleen als we goed kijken naar de vraag, kunnen we de juiste aanpak bepalen en doelen echt op tijd realiseren. Het is dan noodzakelijk de woningbouwprognoses al mee te nemen in het investeringsplan.”

Energieopslag Naast uitbreiding van het bestaande netwerk, is het zaak de huidige capaciteit zo efficiënt mogelijk te benutten. Den Boer: “Daarom moeten we zeker kijken naar oplossingen voor opslag van energie.

Daarmee kunnen we de flexibiliteit van het netwerk verbeteren en extra ruimte creëren.” Hierbij ziet Verhagen een rol voor de overheid weggelegd. “In mijn ogen is er te weinig aandacht voor energieopslag.

Dit ontlast het net en biedt kansen om de capaciteit te optimaliseren.

Stimulerende maatregelen en subsidies kunnen dit proces versnellen.”

Op tijd aanvragen De oplossing voor de huidige uitdagingen op het net, ligt niet alleen bij de netbeheerders. Ook bouwers kunnen en moeten hun steentje bijdragen, vindt Verhagen. “Bijvoorbeeld door aansluitingen op tijd aan te vragen. Een praktische oplossing zoals een prefab meterkast helpt ook om het proces te versnellen.” Den Boer onderstreept het belang van een tijdige aanvraag. “Netbeheerders zijn verplicht te werken volgens het first come/first serve-principe. Meld je project dus zo snel

mogelijk aan via mijnaansluiting.nl en denk bovendien goed na over wat je echt nodig hebt. Ga ook in overleg met de netbeheerder voor de best passende oplossing. Dat komt de snelheid zeker ten goede.”

Expertise delen Netbeheerders en aannemers zoeken op verschillende gebieden naar samenwerking. Het uitbreiden van het stroomnet is complex. Andere en betere samenwerking vraagt daarom om meer sturing van bovenaf.

Verhagen: “Onze leden die zich bezighouden met ondergrondse infrastructuren hebben veel expertise die direct kan bijdragen aan snellere aanleg en verzwaring van het elektriciteitsnetwerk. Door hun kennis en capaciteit bij bouwteams met netbeheerders en ingenieursbureaus in te brengen, kunnen we knelpunten samen sneller en efficiënter oplossen. Ik ben trots op onze leden die zo een wezenlijke bijdrage leveren aan de oplossing van deze grote maatschappelijke uitdaging.”

Meer informatie bouwendnederland.nl/energietransitie Contactpersoon Edgar van Niekerk Programmamanager Energietransitie e.vanniekerk@bouwendnederland.nl

Infratech 2023 Bezoek ook volgend jaar onze stand: 1.518

Wanneer : Waar :

17 t/m 20 januari Rotterdam Ahoy

www.infratech.nl

IN MEMORIAM | OKTOBER 2022 | BNL | 35

IN MEMORIAM DICK VERHOEVEN Dick Verhoeven was vrijdag 15 juli met zijn vrouw en kleinzoon aanwezig bij de opening van themapark Wij Bouwen de Toekomst in Enschede.

Met verslagenheid hebben wij op 20 juli kennisgenomen van het onverwachte overlijden van Dick Verhoeven, een betrokken bestuurder en warm persoon.

Dick Verhoeven was tien jaar lang als landelijke en regionale bestuurder zeer betrokken bij Bouwend Nederland.

Daarnaast heeft Dick met veel enthousiasme verschillende andere bestuursfuncties vervuld bij Bouwend Nederland.

“Dick was een ontzettend goede bestuurder; analytisch sterk en met de gave om naar onze complete sector te kijken. Als voormalig burgemeester kon hij als geen ander het grotere plaatje in het oog houden, over een project of sectie heen kijken. Zo was hij in staat om bij elke beslissing het belang van het collectief mee te wegen.

Als mens was Dick heel toegankelijk voor iedereen. De ideale bestuurder, waar ik en mijn collega’s heel fijn mee hebben samengewerkt – ook al konden we inhoudelijk van mening verschillen. Op zo’n moment was Dick kritisch en standvastig, maar we bleven elkaar altijd in de ogen kijken. Hij was hard op de inhoud en zacht op de man. We gaan hem als bestuurder en als mens gigantisch missen.”

“Iemand die echt geïnteresseerd was in jou als persoon, zo zal ik me Dick herinneren. Deze oprechtheid combineerde hij met een sterk analytisch vermogen. Hij was altijd volledig ingelezen in een dossier, ook de details die op de laatste pagina’s stonden waren bekend. Dat werd enorm gewaardeerd in ons bestuur. Door zijn accuratesse en analytisch denken wist hij ook altijd exact welke belangen bij de andere secties speelden. Zo heeft hij de infrasectie van Bouwend Nederland vanuit de bouwkant meerdere keren gesteund. Dat typeerde Dick, een open persoon die altijd bereid was om iets voor je te doen.”

Barend van Kessel, oud-bestuurder Bouwend Nederland

Fries Heinis, Algemeen Directeur Bouwend Nederland

Namens heel Bouwend Nederland wensen we zijn vrouw Akke, zijn kinderen en kleinkinderen heel veel sterkte toe met dit plotselinge verlies.

36 | BNL | OKTOBER 2022 | TROTS

TEKST | BARBARA HOOGSTEDEN

ZALMHAVEN I: DE HOOGSTE PREFAB-WOONTOREN IN EUROPA Drieënhalf jaar duurde de bouw van toren I van de Zalmhaven in Rotterdam. De hoogste prefab-woontoren in Europa is 215 meter hoog en telt 61 verdiepingen. Frans Quataert, bouwplaatsmanager bij BAM Bouw en Techniek en van begin tot eind betrokken bij de bouw, is als een echte Zeeuw niet zo snel trots. Hoewel? “Dit is best een mooie prestatie die we als team hebben neergezet.”

Zoals elk bouwproject ging het ook hier niet zonder slag of stoot. Dat begon nog voordat de bouw was gestart. De gemeente Rotterdam legde een zware eis op tafel: zo min mogelijk overlast en de lat voor bouw- en sloopveiligheid lag hoog. Saillant detail: de locatie is hartje Rotterdam. Op deze eerste uitdaging had BAM een antwoord. Frans Quataert: “Door het inzetten van een hijsloods bij de Zalmhaven I kon BAM aan de eisen van de gemeente voldoen. Overlast, zoals het ontruimen van woningen bij hijswerkzaamheden boven straat, is hiermee voorkomen. En door de constructie maximaal te prefabriceren, gebeurde al het hijswerk in de hijsloods op één plek en was de omgevingsoverlast minimaal en de bouwveiligheid maximaal.”

Raad van State Desondanks zagen omwonenden de bouw niet zitten. De vergunning is aangevochten tot aan de Raad van State; alles is eraan gedaan om het te voorkomen. Uiteindelijk is het afgewezen, maar de toon was gezet. “We zijn meteen gestart met een tweemaandelijks bewonersoverleg om mensen op de hoogte te houden en ruimte te geven om vragen te stellen. In het begin waren ze vooral boos - ‘we krijgen straks vier jaar last van jullie’ - maar op een gegeven moment draaide dat bij. We zijn vanaf het begin duidelijk geweest: wij werken zes dagen per week, van zeven tot zeven. Logistiek hanteerden wij een

strak regime. Per dag reden er zo’n 40 tot 50 vrachtwagens af en aan, een gigantische operatie. We werkten met timeslots, zodat er nooit een vrachtwagen met een draaiende motor stond te wachten.

Helemaal overlastvrij, zeker in een woonwijk, lukt nooit maar we hebben het maximaal kunnen beperken. We hebben zelfs van omwonenden complimenten gekregen, ‘dat de overlast uiteindelijk wel meeviel’.”

Feestje Openheid van zaken speelde volgens Frans daarbij een grote rol.

“Mensen snappen heel goed dat het monteren of demonteren van een toren een ingrijpende operatie is. Door ze te informeren, kunnen mensen zich erop instellen. Dat waardeerden ze. We hadden de omwonenden graag willen uitnodigen om te komen kijken, maar corona zette een streep door de rekening. Zelfs ons hoogste puntfeestje hebben we hierdoor niet kunnen vieren.”

Kers op de taart Het bouwteam had vertrouwen in de gekozen werkmethode, maar soms was het ook best spannend. “De hijsloods hing tien centimeter vrij van de gevel. Zakt de loods zonder schade naar beneden?

Natuurlijk waren we zeker van onze zaak. Maar toch?”, lacht Frans

FOTO | ROB GLASTRA, STUDIO HOGE HEREN (FRED SMULDERS)

opgelucht. Nog zo’n mooi verhaal, vervolgt hij. “Het puntje van de toren is in omgekeerde volgorde gebouwd. Wij konden namelijk niet hoger met die hijsloods. We hebben eerst de stalen piek neergezet, daarna hebben we van verdieping 62 naar 59 gebouwd en opgevijzeld.

Dat was een leuke ervaring. De kers op de taart.”

De Zalmhaven I is het hoogste prefab-gebouw in Europa. Frans nuchter: “Dat moet je meteen vieren, want de dag erna kan het anders zijn.” Natuurlijk is hij trots, vooral als het om de samenwerking gaat.

“Het is mooi dat je met elkaar een vorm van samenwerken vindt die leidt tot een gebouw waar iedereen tevreden over is. De sleutel tot een goede samenwerking met zoveel verschillende partijen is dat je elkaar iets gunt. Dat je samen werkt naar een oplossing, of het nou gaat om budget, tijd of de omgeving. Op deze manier werken, dat is een vreugde.”

Tegen het einde van het gesprek wil Frans nog iets benadrukken.

“Tijdens dit project heeft er geen enkel ernstig ongeval plaatsgevonden.

Een prestatie bij een hoogbouwproject als dit, want helaas gaat dat weleens anders. En dat werpt een schaduw over het project. Dat is écht een teamprestatie, en ook dat is iets om trots op te zijn.”

TROTS | OKTOBER 2022 | BNL | 37

CIJFERS OP EEN RIJ: • Zalmhaven I is 215 meter hoog (officieel is de woontoren 203 meter hoog, maar daar bovenop staat een 12 meter architectonische hoge mast) en telt 61 verdiepingen.

• Zalmhaven II en III zijn 70 meter hoog.

• Start van de bouw oktober: 2018 (oplevering: april 2022).

• 3500 mensen hebben gewerkt op deze bouwlocatie.

• 40 tot 50 vrachtwagens per dag bezochten de bouwlocatie.

• Tubexpalen van 65 meter diep.

• Het complex bestaat uit 485 woningen verdeeld over drie torens.

Verder bestaat het uit: • 1.380 m2 kantoren • 950 m2 horeca en voorzieningen • 456 parkeerplaatsen • 35 opstelplaatsen voor motoren en scooters

Margeverbetering Ontdek hoe je effectiviteit en efficiency kunt verbeteren én meer haalt uit je mensen en projecten.

Hoe krijg je meer grip op kosten en verdienmogelijkheden in je projecten? Hoe laat je je marge groeien? Hoe haal je meer uit je mensen én behoud je hen? Antwoorden op die vragen leer je in de training Margeverbetering waarin we je ook praktische handvatten en tools bieden.

Meer informatie?

Wil je meer weten over de trainingen van onze Academy?

Neem dan contact op via academy@bouwendnederland.nl of bel 079 3 252 159.

Kosten leden Kosten niet-leden

Bekijk de trainingsdata en het volledige aanbod op onze website

€ 399,- (excl. btw) € 649,- (excl. btw)

TEKST | JACOB-JAN ESMEIJER

OPLEIDEN | OKTOBER 2022 | BNL | 39

SOMA College haakt met opleidingen in op de transitie naar groener materieel

“WATERSTOFMACHINES VRAGEN NU EENMAAL OM WATERSTOFMONTEURS” Het SOMA College in Harderwijk staat bekend als de machinistenopleiding en voor monteurs van de toekomst. Koen Stephan, voorzitter van SOMA’s college van bestuur, was een tijd geleden van mening dat een opleidingsverbreding noodzakelijk was.

Dit alles aangewakkerd door een groenere toekomst die zich steeds meer op duurzaam materieel (en bijbehorende monteurs) richt.

“Dieselmonteuren zullen er altijd zijn”, stelt Stephan die meer dan tien jaar bij SOMA Bedrijfsopleidingen werkte. “Met waterstof komt daar nu een dimensie bij. Zowel voor elektrische als waterstofmachines zijn straks monteurs nodig. Veel monteurs, welteverstaan. Het bedienen van duurzame asfalt- of grondmachines verandert het werk aanzienlijk. Een traditionele dieselmachine laat zich met knuppels bedienen, maar met duurzame brandstofdragers ontstaat er dus een andere manier van werken én onderhoud. Vergelijk het met personenauto’s: is je rijgedrag met een elektrische of hybride auto hetzelfde als met een benzineauto, rijd je van de ene oplaadpaal naar de volgende. Wanneer je dat slimmer inricht, heb je een groter bereik.”

Olievlek ‘Waterstof’ is dus nieuw binnen het SOMA College, maar werkzaamheden aan conventionele diesel- en verbrandingsmotoren blijven onderdeel van het bestaande lespakket. “Een trilplaat bevat nu eenmaal een verbrandingsmotor die ook onderhoud vergt. Nieuwe technieken worden echter belangrijker. Hierbij scholen we onze eigen mensen eerst en doet een aantal leerlingen extern ervaring op. Zo konden we iemand bij UMTS in Oss plaatsen dat bestaande machines naar volledig elektrisch ombouwt. Ook het Edese Limach dat

grondverzetmachines met een elektromotor produceert, bleek een ideale stageplek. Daarnaast volgt een van onze leerlingen de opleiding Waterstof aan de Hogeschol Arnhem-Nijmegen. Deze opgedane ervaringen brengen we over op andere scholen, en zo zetten we een ‘olievlek’ in gang om zo het tekort aan monteurs terug te dringen.”

Programmeren Per jaar krijgt het SOMA College er zo’n 200 leerlingen bij. Sommigen stromen door, maar Koen zet ook in om jongeren te interesseren in programmeren. “Daar is nog wel een grote vertaalslag binnen onze branche te maken. Waar automonteurs veel met hun laptop doen, grijpen monteurs binnen de infrabranche nog naar de schroevendraaier. Hiervoor hebben we een nieuwe opleiding opgezet en willen we havo- en vwo-leerlingen aan ons binden. En niet zonder succes: we hebben inmiddels al een eerste klas voor het komende collegejaar kunnen vullen.”

Samen met andere scholen zet SOMA College de schouders eronder om zo veel mensen te interesseren voor het nobele monteursvak: inmiddels is het aantal leerlingen van 800 naar 1.300 gegroeid. En de teller blijft tikken. “Mede door diverse investeringen willen we naar 1.600 leerlingen doorstoten. En onze honger naar omscholing willen we stillen met het bereiken van mensen die jarenlang een ‘zittend beroep’ hebben uitgevoerd. Voor hen ontwikkelen we slimme trajecten en brengen we deze groep kennis bij over elektrische en waterstofvoertuigen. Wie eenmaal in de infrasector komt werken, gaat een gouden toekomst tegemoet.”

Verzekeren via Koninklijke Bouwend Nederland met

Aandacht en Expertise

Waarom kiezen voor In-Staet?

AANDACHT - Persoonlijk contact, vertrouwen en afspraak is afspraak EXPERTISE - Adviseurs met sectorspecifieke kennis en jarenlange ervaring

Voor me

er info

rmatie

BOUWEND NEDERLAND INTEGRAAL POLIS - CAR, Aansprakelijkheid en ontwerp op 1 polis MKB - Speciaal voor het MKB ontwikkelde verzekering met unieke dekkingen ONTWERPDEKKING - Eindelijk een betaalbare ontwerpdekking, met een minimumpremie van € 1.000.-

De Bruyn Kopsstraat 15 | 2288 EC Rijswijk | 085 - 0077480 | www.in-staet.nl | info@in-staet.nl

TEKST | ROBIN VAN ESSEL

MOBILITEIT | OKTOBER 2022 | BNL | 41

Meerjarenprogramma Mobiliteit:

“ BOUWEND NEDERLAND WIL EEN STABIELE STROOM WERK VOOR DE INFRASECTOR” De bouwopgave voor de infrasector is de komende jaren ontzettend groot. Waar we tijdens de pandemie deels thuis werkten, zien we nu weer volop belasting van onze wegen en fileproblematiek. De focus van het nieuwe meerjarenprogramma Mobiliteit ligt dan ook op bereikbaarheid én op de wens om infra veiliger, slimmer en groener te maken. Programmamanager Willemijn Visscher: “We geven leden inzicht en lobbyen bij overheid en opdrachtgevers voor goede randvoorwaarden.”

Belangrijk onderwerp Het Mobiliteitsbeeld van het Ministerie van I&W laat zien dat de vraag naar personen- en goederenvervoer in Nederland weer op hetzelfde niveau is als voor corona, en zal blijven groeien. De bevolking groeit, we gebruiken infrastructuur anders en verwachten er meer van: denk aan de snelle opkomst van elektrische stepjes en deelscooters en nieuwe technologieën zoals autonoom rijden. De ontwikkelingen volgen elkaar snel op. Wanneer een thema veel impact heeft op de bouw- en infrasector en vraagt om een meerjarige focus, steekt Bouwend Nederland er via een programma extra tijd en geld in.

Toekomst van Werk en Vernieuwing van de sector zijn bijvoorbeeld thema’s met een eigen meerjarenprogramma. Nu krijgt dus ook het thema Mobiliteit extra aandacht via een programma, in lijn met de grote opgave voor de infrasector.

Nieuwe antwoorden De programmamanager: “Op dit moment zijn er volop vragen over de toekomst van mobiliteit. Welke alternatieven zijn er voor vervoer over de weg? Welke toekomstige technologie, materieel en brandstoffen kunnen we verwachten? Wat wordt het beleid van de overheid? Op deze vragen gaan we antwoord geven. Daarmee helpen we de sector met een duidelijke visie op mobiliteit.”

Voor Visscher staat als een paal boven water dat de infrasector oplossingen moet én kan bieden. “De infra zit als eerste aan tafel om mee te bepalen welke oplossingen het beste zijn voor de maatschappelijke uitdagingen. Dit gesprek willen we samen met partners blijven voeren en waar nodig intensiveren.”

Stabiele stroom werk Inzicht en een stabiele vraag naar werk voor leden is het hoofddoel van het programma Mobiliteit. Visscher: “Als ondernemer wil je weten waar je je op voor moet bereiden. We zullen onderzoek doen, kennis delen en lobbyen bij overheid en opdrachtgevers voor goede randvoorwaarden. En voor een stabiele uitvraag naar werk om zo ruimte te scheppen voor innovatie en een goede inzet van capaciteit.

Ook is er ruimte voor initiatieven van leden binnen de vereniging, regio’s en vakgroepen. Een meerjarenplan is van, voor en door onze leden.”

Veel werk vraagt om veel draagvlak Omdat de opgaven op het gebied van mobiliteit zo groot zijn, is het belangrijk om draagvlak te organiseren voor de investeringen.

Visscher: “Zonder infrastructuur en mobiliteit kan je de grote opgaven die Nederland bezighouden, niet oplossen. De overheid heeft een grote ambitie: 900.000 nieuwe woningen tot 2030. Alleen huizen die bereikbaar zijn, worden daadwerkelijk gebouwd. Dat is een flinke uitdaging, want de stikstofproblematiek vertraagt het aanleggen en uitbreiden van de benodigde infrastructuur naar nieuwe woonwijken.”

De bouw- en infrabedrijven kunnen ook zelf bijdragen aan draagvlak en ruimte om te bouwen. “De sector is grootverbruiker mobiliteit, met een aandeel van zo’n 20 tot 30 procent van het totale zakelijk verkeer.

Dit leidt tot ergernis en kosten van files, problemen met luchtkwaliteit, geluid en verkeersveiligheid. Daarom zetten we met het programma óók in op zoveel mogelijk uitstootvrij bouwverkeer en/of meer groen rond wegen en spoor.”

Meer informatie bouwendnederland.nl/mobiliteit Contactpersoon Willemijn Visscher Programmamanager Mobiliteit w.visscher@bouwendnederland.nl

Telefonie

Waar wij voor staan DIN

1

Betrouwbare service

2

Unieke prijsafspraken

13 42

15

Meer dan 25 jaar ouderwets goede service

Met o.a. KPN, T-Mobile en Vodafone

Eerlijk advies We vertellen het je dus ook als je elders beter af bent

Geen addertjes onder het gras Onze vrienden bellen ook via ons

Flexibiliteit Je abonnementen eenvoudig maandelijks op -en afschalen

bouwendnederlandtelefonie.nl

|

0348 – 49 50 41

EXTERNE COLUMN | OKTOBER 2022 | BNL | 43

MINDER REGULERING, MEER LOCATIES We moeten meer woningen bouwen. Daar is iedereen het over eens en ambitie en dadendrang kan de minister voor Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening niet worden ontzegd. Hij ziet de oplossing voor de woningnood echter vooral in meer centrale sturing en extra regulering. Hierbij wordt gesteld dat er te veel aan de markt is overgelaten en dat dit blijkbaar de oorzaak is van de woningnood en het gebrek aan betaalbaarheid. Ik ben van oordeel dat het reguleringsmodel van de overheid ten grondslag ligt aan de huidige problemen. De oplossing ligt dan ook niet bij steeds meer regulering, maar bij het faciliteren van de markt om het woningaanbod te vergroten.

De sector is blij met een minister voor wonen.

Tegelijkertijd zien we de regulering de laatste jaren verder oprukken. Op gemeentelijk niveau worden in diverse steden al sinds enkele jaren strikte eisen gesteld aan de woningbouwprogrammering. Ook het negatieve sentiment ten opzichte van investeerders en beleggers die ‘kopers van de markt zouden duwen’ is hier opgelaaid. Op landelijk niveau is dit inmiddels ook geland met hoge eisen voor aandelen sociale woningbouw en (gesubsidieerde) middenhuur. De minister wil vervolgens de liberalisatiegrens flink optrekken en de vrije

sector inperken. Ook particuliere verkopers kunnen straks mogelijk worden beperkt om vrij hun transacties af te handelen. Het reguleringsmodel dat de vrije markt met deze en dergelijke maatregelen terugdringt, heeft in combinatie met ruimtelijk beleid dat zwaar inzet op lastige binnenstedelijke locaties er inmiddels toe geleid dat we weinig woningen bouwen en daarbij hoge kosten maken. Door vanuit het motief van betaalbaarheid ook het opbrengstenpotentieel te verlagen is een situatie ontstaan dat de minister op bijna 200.000 woningen subsidie zit te verlenen.

En dat terwijl de huizenprijzen spectaculair zijn gestegen. Heel opmerkelijk dat deze zaken niet met elkaar in verband worden gebracht en men zich niet afvraagt of de oplossing niet juist ligt bij minder regulering en meer marktwerking om de woningmarkt beter te laten functioneren. Zorgelijk is ook dat er geen aandacht is voor de effecten van woningbouwprogrammering op de doorstroming. Juist starters zijn aangewezen op de bestaande voorraad en daarvoor is doorstroming nodig.

Locaties nodig Om op tijd goede woningbouw te realiseren, hebben we bovenal meer locaties nodig. De zeventien grootstedelijk locaties die nu aangewezen zijn, bieden geen perspectief voor de middellange termijn. Zeker niet met de nadruk op de binnenstedelijke herontwikkeling en hoogbouw. Naast

complexiteit en lange looptijden, zijn de kosten van deze projecten ook relatief hoog.

Kleinschalige groene locaties hebben veel meer perspectief. De potentie van weilanden rondom bebouwing is enorm. Dit geldt ook als er selectief in lage dichtheden wordt gebouwd en het is een mythe dat hiervoor het land volgebouwd moet worden. Als minister de Jonge komende jaren resultaat wil, dan zal er in het ruimtelijk beleid eindelijk eens in mogelijkheden moeten worden gedacht in plaats van in problemen.

Meters maken Het is duidelijk dat de wens om meer woningen te bouwen breed wordt gedragen.

De markt moet daartoe vanuit de politiek niet als een obstakel, maar als een instrument worden gezien om de maatschappelijke doelen te bereiken. Regulering is nodig om de publieke ruimte goed in te richten en daar heeft de overheid een belangrijke rol. Maar als het beleid zich gaat richten op nietnoodzakelijke regulering en inperking van de markt een doel op zich wordt, dan wordt het beleid contraproductief. We hebben niet nog meer van dergelijke regulering nodig. Laten we bovendien vooral focussen op het vinden van meer locaties en zorgen dat we hier meer ballen in de lucht krijgen. Dan kunnen we meters maken.

Taco van Hoek Directeur van het EIB

44 | BNL | OKTOBER 2022 | BOUWTOTAAL

INZAMELING AFGEDANKTE ELEKTRISCHE APPARATEN KAN BETER Sinds 2019 moeten producenten van onder meer elektrisch gereedschap minimaal 65% van de op de markt gebrachte elektrische apparaten inzamelen om hoogwaardig te laten recyclen en zo grondstoffen terug te winnen. Dat blijkt een lastige opgave. ‘De inzameling van afgedankte elektrische en elektronische apparaten in Nederland kan en moet beter’, concludeert de Stichting Organisatie Producentenverantwoordelijkheid E-waste Nederland (OPEN) in de eerste monitoringsrapportage over 2021.

In de eerste tien maanden van haar bestaan heeft Stichting OPEN bijna 140 miljoen kilo afgedankte elektrische en elektronische apparaten ingezameld. Dit is nog onvoldoende om de inzameldoelstelling van 65% te realiseren. Dit meldt de stichting op 1 juli 2022. Volgens algemeen directeur Jan Vlak is er voor de achterstand een aantal oorzaken aan te wijzen. Om te beginnen is er sprake van twee zogenoemde ‘lekstromen’: zowel in de recycleketen waar grote apparaten worden verwerkt, als bij de consumenten thuis.

Daarnaast wordt het succes nu gemeten in het aantal ingezamelde kilo’s, terwijl er veel betere grondslagen denkbaar zijn om circulaire doelen te halen en op te worden afgerekend.

“Allereerst worden erg veel metaalhoudende apparaten illegaal verwerkt door niet-gecertificeerde verwerkers. Op basis van wetenschappelijk onderzoek weten we dat het gaat om circa 100 miljoen kilo. Als we deze lekstroom kunnen ombuigen naar gecertificeerde verwerking, halen we de 65%-inzameldoelstelling ruim en zouden we uitkomen rond de 70%”, aldus Jan Vlak.

Om de lekstroom zo veel mogelijk te verkleinen, heeft Stichting OPEN afspraken gemaakt met de metaalbranche. “Tegelijkertijd is ons duidelijk dat de huidige hoge metaalprijzen en de in de sector gangbare cash-betaling serieuze risico’s vormen voor succes. Daarom dringen we bij de overheid aan op een snelle invoering van een wettelijke afgifteplicht voor afgedankte apparaten. Deze moet worden gekoppeld aan gerichte handhaving.”

TEKST | FRANK DE GROOT

FOTO | STICHTING OPEN / WIEP VAN APELDOORN.

Circulariteit nastreven “Afrekenen op basis van zo veel mogelijk kilo’s is een eenzijdige sturing op inzamelen en recycling, terwijl de circulaire economie juist vraagt om apparaten zo lang mogelijk in de markt te houden. Dus we zouden bijvoorbeeld juist moeten inzetten op reparatie en hergebruik ten behoeve van levensduurverlenging”, legt Jan Vlak uit.

De verwerking en het hergebruik van de wèl ingezamelde apparaten is daarentegen een groot succes. Dit is alleen mogelijk met gecertificeerde verwerking. “Circa 99% van de afgedankte apparaten kreeg een nuttige toepassing: 79% bruikbare grondstoffen en 20% thermisch verwerkt om energie op te wekken of als hulpstof voor de ondersteuning van andere processen.”

Inzameling elektrisch gereedschap Kijken we alleen naar het elektrisch gereedschap dan zien we dat de hoeveelheid nieuwe elektrische machines nog altijd sneller stijgt dan de hoeveelheid ingezamelde apparatuur. Het belang van een goede inzameling van afgedankt elektrisch gereedschap is al vroeg onderkend door de branche. Al op 17 augustus 1999 werd de stichting Stichting Verwijdering Elektrische Gereedschappen opgericht op initiatief van de VIFEG (Vereniging Importeurs en Fabrikanten Elektrisch Gereedschap). Het doel was het organiseren van het inzamelen en verwerken van elektrisch en elektronisch gereedschap.

De uitvoering was toentertijd in handen van de uitvoeringsorganisatie Wecycle. Tegenwoordig heet de stichting ‘Stichting Verantwoord Recyclen van Elektrische Gereedschappen’ (SVEG) en is vertegenwoordigd in Stichting OPEN. Inzameling Er zijn inmiddels 13.000 Wecycle inzamelpunten voor afgedankte apparaten, zoals elektrisch gereedschap, verspreid over heel Nederland. De inzamelpunten voor afgedankt elektrisch gereedschap en energiezuinige verlichting vinden we bij onder meer bouwmarkten, tuincentra, technische groothandel - zoals de Technische Unie - en professionele bouwmaterialenhandelaren.

Informatie: www.stichting-open.org en www.wecycle.nl

TEKST | FRANK DE GROOT

ONMISBAAR… VOOR ONDERNEMERS EN MANAGERS IN DE BOUW MEGASLOOPKRAAN Een operationeel gewicht van 320 ton, een werkhoogte tot 70 meter en een werkdiepte tot 30 meter. Dat zijn de indrukwekkende cijfers die horen bij de nieuwe megasloopkraan ‘The Genius’ van Bnext.nl (voorheen Beelen.nl). Het gevaarte is op te bouwen met verschillende giekconfiguraties en een verscheidenheid aan tools, zoals een 16 tons beton- en schootschaar, hydraulische hamer en een betonfrees. Bijna geen constructie is dus meer veilig. Slopen maar!

ZONNE-ENERGIE LICHTMASTEN OP AANHANGWAGEN U heeft in ‘the-middle-of-nowhere’ verlichting nodig, maar er is geen stroom voorhanden. Huur dan bij Boels Rental de zero emission solar-lichtmast op aanhangwagen. Dergelijke lichtmasten zijn al in omloop als stationaire mast of met oplegger, maar nog niet op een aanhangwagen. De 4x60W LED solar-lichtmast wordt aangedreven door zonne-energie. Mocht er geen zon zijn, dan is de mast op te laden met een 2kVA inverter. Op de laagste stand (25% dimmen) kan de zero emission mast tot wel 365 dagen verlichten zonder bij te laden. Dat zijn toch flinke lichtpunten!

BOUWTOTAAL | OKTOBER 2022 | BNL | 45

LICHTGEWICHT HARNAS 3D MET RUGPADDING Valbeveiliging nodig maar heeft u altijd last van het feit dat dit harnas zo zwaar is? Daar is de Edge Winx de ideale oplossing voor!

Dankzij zijn lichte gewicht (slechts 1.200 gram!) en perfecte pasvorm is deze geschikt voor elke gebruiker. Door de verstelmogelijkheden, maatvoeringen en het ontwerp kan dit harnas voor ieder lichaamstype gebruikt worden, met een maximumgewicht van 140 kg (inclusief harnas). Wacht dus niet langer en ga voor een lichtgewicht optie die comfort biedt en ook nog eens zorgt voor een uitstekende mobiliteit! Dit harnas is uiteraard leverbaar via onze voordeelpartner Werkman-Oost: sales@werkmanoost.nl of (0183) 699 613.

CO2-NEUTRALE BINNENDEUREN Uiteraard denkt uw bedrijf aan het milieu. U kunt nog meer indruk maken met CO2neutrale binnendeuren en –kozijnen, waarvan de restuitstoot gecompenseerd wordt. Op 31 mei 2022 introduceerde Berkvens Deursystemen symbolisch de eerste CO2-neutrale binnendeuren en –kozijnen.

Deze inspanning laat men toetsen door een onafhankelijke partij aan de ‘Climate Neutral Standard’, waarna de fabrikant dit najaar verwacht het keurmerk ‘Climate Neutral Certified’ te mogen gaan voeren. In 2025 wil het bedrijf het gehele assortiment standaard CO2-neutraal aanbieden.

Your sustainable journey to safety Graag nodigen wij jou uit voor Your Sustainable Journey to Safety tijdens het National Safety at Work Event (NSWE) op

SAVE THE DATE! 10 NOVEMBER 2022

donderdag 10 november 2022. Het programma is bekend en je kan nu jouw persoonlijke reis samenstellen.

Wat is het NSWE?

SCAN DE QR CODE EN SCHRIJF JE IN

Binnen één dag maak je een tour langs de meest actuele ontwikkelingen op het gebied van veilig en gezond werken, persoonlijke beschermingsmiddelen, duurzaamheid én wetgeving.

Schrijf je nu in via www.nswe.nl voor Your Sustainable Journey to Safety.

National Safety at Work Event Donderdag 10 november 2022 | Van Nelle Fabriek Rotterdam

www.nswe.nl

VERENIGING | OKTOBER 2022 | BNL | 47

FRIES HEINIS OP BEZOEK BIJ...

GEWOONHOUT De kinderen van Melcher Groenendijk, directeur Koopmans Bouwgroep/TBI, vermaakten zich uitstekend bij de opening van ons kidsevent op Vliegveld Twenthe deze zomer. We raakten snel aan de praat. Onder meer over het belang van instroom van mensen in de bouw- en infrasector. Over de waarde van het door Bouwend Nederland geïnitieerde project Wij Bouwen De Toekomst. En over de bijdrage van Koopmans en vele andere bedrijven uit de regio aan dit succesvolle evenement.

Naast het enthousiasme van Melcher over wat er daar in Twente in korte tijd was neergezet, vertelde hij ook gepassioneerd over een nieuwe fabriek voor houten woningen. Een afspraak om te komen kijken was snel gemaakt.

Na een nadere kennismaking met directievoorzitter Hans Smit, vestigingsleider Herman van Ommen en Technisch Planontwikkelaar André Meulenkamp volgde de bezichtiging van de assemblagehal. Het was op de werkvloer mooi om te zien dat lijntjes tussen de collega’s zo

ontzettend kort zijn. Na de rondleiding volgde een uitgebreide toelichting op het concept en de ambities. In Wehl heeft Koopmans/ TBI onder de naam geWOONhout een geïndustrialiseerde productielijn opgezet voor de assemblage van compleet ingerichte circulaire houten modules voor seriematige woningbouw. Duurzaam, efficiënt en gestandaardiseerd. Van de zonnepanelen op het dak en een gesloten watersysteem tot aan de keuze voor LVL-hout en elektrisch transport.

In alle keuzes gaan ze in Wehl voor volledig CO₂-neutraal. Zo werkt Koopmans/TBI aan een groenere bebouwde omgeving die bijdraagt aan het oplossen van het klimaatprobleem én het woningtekort.

Betaalbaar, circulair en snel.

Een prachtig voorbeeld van één van de vele koplopers in onze prachtige sector. Bijzonder om te voelen hoeveel energie er letterlijk en figuurlijk vrijkomt bij deze gezamenlijke missie om een actieve en relevante bijdrage te leveren aan één van de grootse maatschappelijke opgaven van dit moment.

Bijna 350.000 werknemers werken meer dan 140 miljoen uur Het EIB becijferde dat in het tweede kwartaal van 2022 het aantal werknemers in de bouw met 2,4% gestegen is ten opzichte van datzelfde kwartaal in 2021 tot 342.000. Het aantal werknemers in de sector staat daarmee op het hoogste niveau sinds 2012, maar ligt nog wel 13% lager dan vlak vóór de grote bankencrisis uit 2008. Met de groei van het aantal werknemers nam ook het aantal gewerkte uren toe tot 142 miljoen uur. Een groei van 2,2% ten opzichte van het jaar ervoor, maar nog altijd 8% lager dan in 2008.

Meer feiten en cijfers uit de bouw en infra?

Kijk op bouwendnederland.nl/bouwactueel

Bouwend Nederland Advies: Één loket voor al jouw vragen Vragen over bouwrecht, aanbestedingen of cao?

Stel ze aan onze deskundige adviseurs!

Als ondernemer in de bouw en infra loop je regelmatig tegen vragen aan waarop je direct een antwoord nodig hebt. Maar hoe kom je bij de persoon die dat antwoord weet? Met Bouwend Nederland Advies heb je één loket waar je met al je vragen terecht kunt, ongeacht of het gaat om bijvoorbeeld loondoorbetaling bij ziekte, juridische kwesties, of arbeidsrecht.

Onze specialisten staan voor je klaar.

Mail je vraag naar advies@bouwendnederland.nl en ontvang uiterlijk de volgende werkdag een reactie.

Tweedelijns dossierbehandeling voor € 135,- per uur, na schriftelijk akkoord.

Leden beoordelen onze juridische ondersteuning met een 9!

Meer weten?

Ga naar bouwendnederland.nl/advies, bel naar 079 3 252 250 of mail naar advies@bouwendnederland.nl.

VERENIGING | OKTOBER 2022 | BNL | 49

NIEUWE LEDEN

EEN ‘FAIRE’ KANS

Bouwend Nederland heet onderstaande leden van harte welkom bij de vereniging.

ORGANISATIE

PLAATS

Sanders Groep B.V.

OVERASSELT

Aannemersbedrijf Vossebeld

HENGELO

Petrus Interim Management & Consultancy B.V.

AMSTERDAM

Tavos B.V.

ARNHEM

Loodeck B.V.

OBDAM

Bouw Team De Liemers

ZEVENAAR

Stopel bouwprojecten

HENGELO

Roelofs Groep BV

DEN HAM

Vdh bouwgroep B.V.

TILBURG

Moonen Holding B.V.

S-HERTOGENBOSCH

RM Bouwbedrijf

SITTARD

Akkermans Freelance Diensten

MIDWOLDA

Van den Heuvel Holding B.V.

HEESCH

Sujo Infraservice B.V.

GORREDIJK

GW Leidingtechniek B.V.

HELMOND

A+R Bouw-& Timmerwerken B.V.

HAELEN

Oké Vastgoedservice B.V.

WEESP

Flux TC B.V

DIEMEN

Abro Project Afbouw B.V.

ENSCHEDE

Bouwonderneming Greven

EMMELOORD

Craftr Projects B.V.

IJMUIDEN

Benn Bouw B.V.

HOUTEN

Glassi

HELMOND

Landslake Bouwgroep B.V.

WORMERVEER

Woody World B.V.

WESTZAAN

KCD Bouw

VEENENDAAL

Van Roey Nederland B.V.

RIJKEVORSEL - BELGIË

Van Werven Infra B.V.

OLDEBROEK

De Vijf Heeren B.V.

ROTTERDAM

Leune Ontwikkeling & Bouw B.V.

RIJSWIJK

House of Bouw B.V.

OOSTZAAN

VPM Glas B.V.

N’KERK AD IJSSEL

Global Glass Group B.V.

ZWANENBURG

Betonhoeve Holding B.V.

AMSTERDAM

R & M Bouw

ROTTERDAM

Bij de aanvaarding van zijn benoeming tot hoogleraar sprak mijn oud-hoogleraar Bouwrecht Matton van den Berg over een ‘faire’ kans voor aannemers bij inschrijvingen op aanbestedingen. Hij bepleit een eerlijk systeem, waarbij opdrachtgevers het gerechtvaardigd belang van aannemers bij het verkrijgen van een opdracht respecteren door hun een eerlijke kans op het werk te geven. Drie decennia later staat de inhoud van de bouwovereenkomst (weer) ter discussie. Oftewel: zijn contractvoorwaarden in de bouw wel evenwichtig?

Wat gaat er niet goed? We werken in de bouw toch met algemeen aanvaarde voorwaarden? Het antwoord is zowel bevestigend als ontkennend. De meest gebruikte bouwvoorwaarden zijn lang geleden opgesteld naar de eisen, kennis en wetenschap van die tijd. Inmiddels is er veel veranderd en is de inbreng van een aannemer van een andere orde. Van ‘doen wat je gezegd wordt’ naar ‘meedenken over oplossingen voor (technisch) complexe bouwwerken’. Dat vergt aanpassing van de voorwaarden, en zeker als het over risicoverdeling gaat.

Daarnaast lijkt het inmiddels ‘normaal’ dat opdrachtgevers bestaande voorwaarden eenzijdig aan hun behoeftes aanpassen. In veel gevallen gaat het dan om risico’s waarvan de opdrachtgever de (financiële) gevolgen niet wil dragen. Hoe begrijpelijk ook, maar van een evenwichtig contract is dan geen sprake meer. En laat dat nu nét de basis voor een langdurige zakelijke relatie zijn.

Om deze reden bepleit Bouwend Nederland een voor deze tijd passende en evenwichtige manier van contracteren. Met de publicatie van Aanwijzing: evenwichtig contracteren in de bouw is de kop eraf. Daarnaast leveren we een bijdrage aan het onderzoek van het Instituut voor Bouwrecht en de VU Amsterdam naar de toekomst van het Nederlandse bouwcontractenrecht.

Arno Duijverman Senior beleidsadviseur aanbesteden & contracteren

ZIJN UW WERKNEMERS ZEKER VAN EEN (SOCIAAL) VEILIGE WERKOMGEVING? Meer info? arboned.nl/bouwendnederland

De krapte op de arbeidsmarkt zorgt bij veel bedrijven voor extra werkdruk. Hoe voorkomt u dat uw werknemers mentaal overbelast raken?

Mentale overbelasting wordt vaak veroorzaakt door hoge werkdruk en grensoverschrijdend gedrag, zoals pesten, agressie, discriminatie en seksuele intimidatie. Dit heet Psychosociale Arbeidsbelasting (PSA).

Gratis PSA-module Valt u onder de cao Bouw & Infra? Dan kunt u gratis gebruikmaken van de PSA-module van Volandis. Met onder andere het protocol ‘ongewenste omgangsvormen en werkdruk’, toegang tot de vertrouwenspersoon van ArboDuo en een toolbox om uw medewerkers hierover te informeren.

Wilt u deze arbeidsrisico’s aanpakken? Zorg dan voor een sociaal veilige werkomgeving waar geen plaats is voor ongewenst gedrag.

Ook aandacht voor het mentale welzijn van medewerkers helpt u verzuim te voorkomen.

ArboDuo ondersteunt bouwbedrijven met het voorkomen en begeleiden van verzuim. Dat doen we, als trotse partner van Bouwend Nederland en Volandis, al meer dan 25 jaar.

Ik help u graag Gert-Jan Klanderman, branchemanager Bouw & Transport gert.jan.klanderman@arboned.nl - 06 129 985 49 Of kijk op www.arboned.nl/bouwendnederland

VERENIGING | OKTOBER 2022 | BNL | 51

PODCAST DE BOUW MAAKT HET Sinds begin dit jaar brengt de vereniging tweewekelijks de podcast De bouw maakt het uit. Elke twee weken komt er op dinsdag een nieuwe aflevering beschikbaar met daarin gesprekken over de boeiende bouwwereld. Met items over alle aspecten van de bouw en gasten aan tafel helpt de podcast mee om de luisteraar een compleet beeld van de bouw te geven en up-to-date te blijven over bouwnieuws. Van ondernemers die vertellen hoe je veiligheid in een klein bedrijf waarborgt tot een interview met onze bouw- en infralobbyist in Brussel over de invloed van Europa op onze wetgeving.

De podcast ‘De Bouw maakt het’ is beluisteren op bouwendnederland.nl/ podcast en via de gebruikelijke podcastkanalen als Spotify, en de podcastapps voor iOS en Android.

MKB-ROUTE IN HET HBO Het bedrijfsleven heeft een groeiende behoefte aan goed geschoold personeel. De nieuwe ‘Mkb-route in het hbo’ draagt hieraan bij door studenten vroegtijdig te koppelen aan het midden-en kleinbedrijf (mkb) in werkend leren trajecten. Het mes snijdt aan twee kanten: het bedrijf haalt nieuwe kennis naar binnen en kan eigen medewerkers laten scholen, en studenten kunnen zich goed voorbereiden op de arbeidsmarkt.

Voor de Mkb-route in het hbo kan gebruik gemaakt worden van de subsidieregeling praktijkleren*): een tegemoetkoming voor de kosten die worden gemaakt voor de begeleiding van een leerling, deelnemer of student.

Meer informatie: Kijk voor een overzicht van alle mkb-routes op mkbrouteinhethbo.nl

JUBILEA Bouwend Nederland feliciteert de volgende bedrijven:

60 JAAR P. de Jong B.V. Emmen

70 JAAR Weboma B.V. Wateringen

90 JAAR De Roo Wegenbouw – Milieutechniek Emmen

100 JAAR Van den Oudenrijn Bodegraven

Tanken en laden met voordeel!

Tanken en laden met voordeel!

Actie Vraag nu je tankpas aan, betaal geen paskosten in 2022 én ontvang gratis spaartegoed!

Actie

Vraag nu je tankpas aan, betaal geen paskosten in 2022Ledenvoordeel én Ledenvoordeel tankpas: elektrische laadpas: ontvang gratis Met 1 pas tanken in binnen- en buitenland Thuis, onderweg en snelladen met 1 pas spaartegoed!

Tot 12,5 cent korting per liter* en laagste

-

Ledenvoin ordEuropa eel elektrische laadpas: laadpunten

Ledenvoordeel tankpas: prijsgarantie** 25% korting op1carwash • Met pas tanken in binnen en buitenland

-

•

Tot 12,5 cent korting per liter* en laagste

-

Paskosten: € 8,95 per jaar (excl. BTW) •

25% korting op carwash

Alles op 1 factuur, inclusief garantie van BTW teruggave

• t.o.v. de landelijke adviesprijs per liter en incl. * Genoemde korting BTW

** Mocht de actuele pompprijs lager zijn dan de landelijke adviesprijs

Paskosten: € 8,95 per jaar* (excl. BTW)

minus de directe•korting, dan wordt de lage pompprijs berekend

*Genoemde korting t.o.v. de landelijke adviesprijs per liter en incl. BTW

Laden voor de scherpste prijs en tot •

Thuis, onderweg en snelladen met 1 pas

10 cent kortinglaadpunten per kWh op • 58.500 in snelladen NL, 110.000 laad-

Alles op 1 factuur, inclusief garantie van BTW-teruggave prijsgarantie**

58.500 laadpunten in NL, 110.000

-

punten in Europa Alles op 1 factuur, inclusief garantie van •

Laden voor de scherpste prijs (zonder op-

BTW-teruggave slagen)

• Tot 10 cent korting per kWh Aantrekkelijke mogelijkheden voorop snelladen

Alles op 1 factuur, inclusief garantie van BTW teruggave Paskosten: €7,95 per mogelijkheden maand (excl. BTW) • Aantrekkelijke voor laadpalen + installatie • Paskosten: €7,95 per maand (excl. BTW) •

laadpalen + installatie -

** Mocht de actuele pompprijs lager zijn dan de landelijke adviesprijs minus de directe korting, dan wordt de lage pompprijs berekend

Ook tanken en/of laden met voordeel?

Meer informatie en aanmelden: www.brandstofcollectief.nl/BNL

BNL IN DE MEDIA | OKTOBER 2022 | BNL | 53

BNL IN DE MEDIA JUNI/SEP 2022

T24 DE FINANCIËLE TELEGRAAF

GELD

DE TELEGRAAF DINSDAG 14 JUNI 2022

NEGATIEVE RENTE

Champagne

Vermogende spaarders bij ING hoeven vanaf 1 oktober geen geld meer te betalen over het vermogen dat ze bij de bank hebben staan. ING kondigde aan de negatieve rente, die nu nog wel wordt gerekend bij klanten met meer dan een ton op de bankrekening, naar nul wordt gezet.

ING legt uit dat de rentes die het hanteert voor zowel sparen als lenen afhankelijk zijn van een groot aantal factoren, waaronder de renteni-

veau’s op de internationale kapitaalmarkt en de kosten die ING maakt. Eerder kondigde Rabobank aan dat het vanaf augustus minder negatieve rente van klanten vraagt.

EMIGRATIE

Rijken dol op Emiraten De Emiraten liggen op koers om dit jaar wereldwijd de meeste miljonairs te trekken, waarmee het de VS zou passeren als magneet voor de allerrijksten. Dat constateert het Britse adviesbureau Henley & Partners. De Emiraten (o.a. Dubai en Abu Dhabi) krijgen er 4000 miljonairs bij, 200% meer dan in 2019. Ook Australië en Singapore zijn populair. In totaal verhuizen dit jaar wereldwijd naar schatting een kleine 90.000 miljonairs. Rusland ligt dit jaar op koers voor een uitstroom van 15.000 miljonairs, stelt Henley. Dat is 15% van het totaal. Uit Oekraïne verdwijnen er 2800 (42%).

omend jaar is het tien jaar geleden dat ik ben begonnen met beleggen. Na tien jaar actief op de beurs en meer dan twintig jaar als beursjournalist dacht ik vorig jaar nog dat ik dat beleggen wel een beetje onder de knie begon te krijgen. Maar hoe langer ik beleg, hoe minder ik ervan snap.

In december was mijn inleg nog bijna verviervoudigd. Ik had de champagne al koud gezet, want mijlpalen mag ik graag vieren, maar de fles bleef dicht. Direct vanaf de start van dit jaar begon de malaise van flink dalende beurskoersen. Als reactie op de oorlog in Oekraïne, stijgende energie- en voedselprijzen en (verwachte) renteverhogingen om de hoge inflatie weer in te perken zakte mijn portefeuille als een plumpudding in elkaar. Met als gevolg dat mijn portefeuille nu nog maar 2,5 keer mijn startbedrag waard is.

Het is niet dat ik niet begrijp waarom de beurskoersen zijn begónnen met dalen, maar begrijpen waarom die daling nog altijd doorgaat doe ik niet, althans niet helemaal. Tot nu toe was het ergste altijd na een paar maanden wel achter de rug; daarna klommen de beurs-

door Yteke de Jong

FOTO’S ANP/HH

© DE TELEGRAAF

Windmolenwiek wordt waterski of snowboard Nieuwe energieparken op zee geven bedrijven kopzorgen

ING zet tarief op nul

JANNEKE WILLEMSE

’Er komt geen extra ruimte voor de bouw’ K

’Oplossing: maak splitsen van huis makkelijker’ Gemeenten doen nu vaak moeilijk als burgers hun woning willen splitsen. Toch is dat juist een oplossing om het woningtekort terug te dringen. Dat stelt hypotheekverstrekker BLG Wonen, een dochterbedrijf van De Volksbank.

Nu komen er jaarlijks nog maar ongeveer 3000 woningen bij door splitsing.

BLG Wonen-directeur Frank Soede merkt op dat het kabinet zo veel sneller zijn doelstelling van 900.000 extra woningen kan halen. „De doorlooptijd van het splitsen van een woning is immers korter dan het realiseren van nieuwbouw.” Vooral bij 65-plussers zou animo zijn. „Het huis voelt te groot, maar toch willen of kunnen zij niet verhuizen. Hun woning opsplitsen is dan een goed alternatief.”

Uit berekeningen van BLG Wonen blijkt dat er potentieel 502.277 koopwoningen gesplitst kunnen worden. Dat is het aantal koopwoningen van 150 vierkante meter of meer, gelegen buiten de vier grote steden, met als bewoners maximaal twee personen tussen de 55 en 75 jaar oud.

DE FINANCIËLE TELEGRAAF T25

DE TELEGRAAF DINSDAG 14 JUNI 2022

Bouwers kraken stikstofplannen van kabinet

WINDMOLENSKI NIEUWE MARKT

Pieter van Erven Dorens Het laatste nieuws over zaken die de portemonnee raken. Tips en ideeën? Mail naar geld@dft.nl

door Theo Besteman AMSTERDAM • Met drie extra windmolenparken op zee, leveren alle offshorevelden straks driekwart van onze stroom.

Maar de eerste generatie windturbinebladen gaat alweer met pensioen. De wieken leken niet recyclebaar. Bedrijven zoeken nu toepassingen, van stoeptegel tot waterski.

Het kabinet keurde zojuist drie nieuwe windparken op de Noordzee goed, €16 miljard aan investeringen groot. Die komen verder uit de kust dan de bestaande verzameling windmolens.

Bedrijven plaatsen er voor 2030 21 gigawatt aan capaciteit.

De omvang van de parken en vooral de samenstelling van de wieken baart milieuexperts zorgen. Omdat ze licht moeten zijn en ook lang, maar bij extreem weer nooit mogen afbreken, zijn ze standaard van samengesmolten glasvezel, koolstof en hars gemaakt. „Die combinatie is als ze eenmaal hun levenseinde bereiken heel lastig af te breken”, zegt materiaaldeskundige Sebastiaan Verheijen van Extreme Eco Solutions, een verwerker.

Ongebruikt

Lange tijd gingen bedrijven er daarom toe over om de witte bladen op een bedrijventerrein te stapelen.

In Europa gaan ze soms, als kapot gesneden stukken, de ovens in van de beton- en cementfabrikanten. Maar ook dat leidt tot veel uitstoot. In de Verenigde Staten werden ze begraven, iets dat in Europa niet mag. „De windindustrie blijft groeien en daarmee ook het aantal bladen dat op termijn

het einde van zijn werkende leven bereikt”, schetst Eva Philipp, hoofd van de afdeling milieu en duurzaamheid bij Vattenfall het probleem. „De meeste turbineonderdelen kunnen al hergebruikt worden”, zegt zij over het staal, koperdraad, elektronica en tandwielen. „De bladen vormen nog een uitdaging.”

Voor nieuwe parken, zoals Hollandse Kust Zuid, hangt de Zweedse energiereus Vattenfall bij voorlopig drie turbines recyclebare bladen van Siemens Gamesa op. Die zijn gemaakt met een nieuw type hars. „Het wordt zo voor recyclebedrijven veel eenvoudiger en minder kostbaar om de materialen

daarvan van elkaar te scheiden en straks te hergebruiken”, aldus Philipp. Wie de nieuwe windparken mag bouwen, dat wordt nog vergund door de overheid. „Ondertussen brengen bedrijven komende jaren 8500 ton aan oude windmo-

’Hergebruik bladen is nog steeds uitdaging’ lenbladen terug die hun levensduur bereikt hebben”, zegt Verheijen, die ze zelf ook verwerkt. Bij het opdelen is zeer veel energie nodig voor de grote keiharde diamantzagen.

Van het wiekenmateriaal van de oude generaties molens van het in 1998 opgerichte Irene Vorrink-wind-

park langs de dijk tussen Lelystad en de Ketelbrug laat Vattenfall nu in Scandinavië ski’s en snowboards maken.

Het Deense Aalborg gebruikte de harde schil voor overdekte fietsenrekken, andere steden lieten er bruggen en kinderspeelplaatsjes van maken.

Verheijen maakt van de bladen met een nieuw procedé stoeptegels, die weer recyclebaar zijn. „Het omvormen tot ski’s is een mooi idee, maar met die 8500 ton materiaal die eraan komt, worden dat straks wel erg veel ski’s en kinderspeelplaatsen. Dat spul komt ooit eens terug. Dan moet je het goed kunnen recyclen, en dat lukt nu zelden. In dit denken van oplossingen is Nederland nog lang niet zo ver als omliggende landen.”

HALVERING VEESTAPEL KOST door Gert van Harskamp

AMSTERDAM • Grote bedrijven in de agrarische sector vrezen verlies van duizenden banen en mogelijk enkele miljarden aan omzet als gevolg van de stikstofplannen van het kabinet. Halvering van de veestapel kost de Nederlandse economie €5 miljard aan inkomsten.

Dat blijkt uit cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) en Agrimatie van Wageningen Economic Research. De totale veeteelt heeft een totale toegevoegde waarde voor de economie van €10,7 miljard, een derde van de totale landbouw.

Slachterijen, de zuivelsector en veevoeders

zeggen nog geen idee te hebben wat het stikstofbeleid gaat betekenen, omdat provincies het beleid nog moeten uitwerken. Maar dat een forse krimp impact heeft op de sectoren, daarvan zijn ze overtuigd.

De grondgebonden veehouderij, met name melkveebedrijven, maar ook schapenhouders, zijn goed voor zo’n 142.000 banen.

Daarvan werkt 42% bij een boer. Bij de intensieve veehouderij als vleesvarkensbedrijven is dit 95.000 banen, waarvan 18% op de boerderij. De rest is onder meer bij slachterijen, vleesverwerkers en voerbedrijven. „Al met al is de veeteelt geen grote economische sector, dus de impact op

de totale economie zal meevallen”, zegt landbouweconoom Petra Berkhout van Wageningen Economic Research die een analyse heeft gemaakt van de economische gevolgen van krimp van de veestapel. „Regionaal kan de sociaal-economische impact echter wel heel groot zijn.”

AMSTERDAM • Er komen op korte termijn geen nieuwe woningen bij door het vrijdag gepresenteerde en ingrijpende stikstofplan van het kabinet.

Dat blijkt uit een rondgang in de bouwsector. „Ik lees niet dat de ruimte voor de bouw er op de korte termijn structureel komt”, reageert voorman Maxime Verhagen van Bouwend Nederland. „Dat is teleurstellend.”

Dit terwijl het kabinet 900.000 nieuwe woningen in de komende negen jaar wil bouwen en stikstofminister Van der Wal vrijdag nog stelde dat de draconische maatregelen nodig zouden zijn om de woningbouw vlot te trekken. Het plan is vooral gericht op natuurherstel, vindt brancheclub WoningbouwersNL.

In het kort De bouwsector noemt de stikstofplannen van het kabinet ’teleurstellend’.

Er is namelijk geen zicht op meer vergunningen voor de wegen- en woningbouw omdat er uitsluitend over natuurherstel wordt gesproken in het plan.

Dit terwijl er 900.000 woningen gebouwd moeten worden. beoordeelt de plannen als ’een gemiste kans en een verlies voor iedereen’. „Het plan mist draagvlak en biedt daardoor nog geen versnelling”, zegt Verhagen, die de gevolgen voor boeren ’in-

ECONOMIE €5 MILJARD

Grote sector

De econoom die zelf ook kritisch is op de plannen, verwacht echter niet dat dit het eind van de landbouwsector is. „Met akkerbouw, pootgoed en glastuinbouw houden we nog een grote sector over.”

De brancheorganisatie van slachtbedrijven gaat scenario’s uitwerken van

wat er zou kunnen gebeuren. „Uitgangspunt van de bedrijven is dat de slachthaken volhangen, dus dat kan betekenen dat vee uit het buitenland wordt gehaald om hier te slachten”, zegt een woordvoerder.

De kersverse directeur Hans van den Heuvel van

15 juni

Na tien jaar verrast de beurs me nog altijd

Boeren uitkopen

„Er zit geen haakje aan om de bouw weer op gang te brengen”, zegt een woordvoerder. De minister wil wachten totdat de natuur hersteld is. „De langetermijngedachte is kennelijk dat als we maar voldoende boeren uitkopen, er vanzelf een punt komt waar de economie aan de beurt komt.”

Volgens de bouwbranche heeft de economie niet de tijd om een paar jaar te wachten. In afwachting daarvan wordt doorgebouwd op plekken waar dat wel kan, maar dat is veel te weinig om de wooncrisis op te lossen, stelt WoningbouwersNL. Bouwvoorman Verhagen

Landbouweconoom Berkhout: „Ook met minder vee blijft er een forse landbouwsector.”

FOTO ANP/HH

zuivelkoepel NZO vraagt zich hardop af of de plannen wel doorgaan, gezien de politieke weerstand.

Veevoederreus ForFarmers wil de plannen ook afwachten, maar ging in zijn nieuwe strategie al uit van een forse krimp van de veestapel in kernlanden Nederland, België, Duitsland, Frankrijk, Verenigd Koninkrijk en Polen en is al langere tijd op zoek naar uitbreiding buiten Europa.

Volgens landbouweconoom Berkhout is een krimp van de veestapel van 20% zonder grote economische schade mogelijk. „Bij meer raakt het ook de kritische capaciteit van basisvoorzieningen als kennisinstituten en dierenartsen.”

grijpend’ noemt. Onlangs trok Verhagen al aan de bel, samen met ontwikkelaarskoepel Neprom en MKB-Nederland. Dat heeft niet geholpen, aldus de branchevereniging.

Verhagen noemt het ’onvoorstelbaar’ dat er €25 miljard op tafel wordt gelegd, maar dat er geen ruimte is voor economie. „Natuurherstel is echt nodig, maar het heeft geen zin om nieuwe economische ontwikkeling in het slot te gooien”, vindt Verhagen, die ’reikhalzend’ uitkijkt naar verdere stappen.

Bouwlocaties

Grote wegenprojecten liggen al jaren stil, maar ook bijvoorbeeld nieuwbouw in Egmond aan den Hoef en een groot huizenproject op voormalig vliegveld Valkenburg liggen plat omdat er van uitstoot geen sprake meer mag zijn. „Dit stikstofplan raakt de wegenbouw waarschijnlijk meer dan de woningbouw.

Bij ons zal het werk verschuiven naar vervanging en renovatiewerk”, zo reageert een woordvoerder van VolkerWessels, één van de grootste bouwers van ons land. De zegsvrouw wil nog niet vooruitlopen op het aantal banen dat deze langere ’bouwstop’ gaat kosten.

De bouwbranche presenteerde onlangs een panklaar plan voor grote woningbouwlocaties in Neder-

Het stikstofplan van minister Van der Wal gaat niet over nieuwbouw, maar over natuurherstel.

FOTO PETER HILZ

land, waar de spade op korte termijn de grond in kan. Een aantal daarvan kan nog steeds worden ontwikkeld, zoals bijvoorbeeld de nieuwe stad Eemvallei tussen Almere en Zeewolde. Op deze locatie is geen sprake van een stikstofprobleem. Maar voor andere locaties gaat de rem erop en is er geen zicht op een uitweg.

De branche is vooral gefrustreerd omdat tijdens de bouw nauwelijks sprake is van stikstofuitstoot. „Uitstel is zonde van de tijd, want woningbouw levert een minimale belasting op voor natuurgebieden, terwijl we wel een dijk van een opgave hebben. Voor veel bouwlocaties is dit dossier een gebed zonder eind aan het worden”, constateert de woordvoerder van WoningbouwersNL. Maar worden er dan straks wel vergunningen afgegeven voor woningbouw in gebieden waar de stikstofuitstoot 95% omlaag moet door vertrek van de boeren? De woordvoerder van WoningbouwersNL: „De knapste ecologen van het land bevestigen dat het geen kwaad kan om daar woningen te bouwen.

De angst bij overheden om te worden aangesproken door de bestuursrechter is echter groter dan de wens om woningen te bouwen.”

’Gemiste kans en verlies voor iedereen’

koersen weer vrolijk verder. Een flinke afstraffing betekende vaak een mooi moment om kwaliteitsaandelen en bedrijven met een aardige korting op te pakken. Dat is nu nog niet het geval en dat maakt me onzeker.

Een beetje twijfel bij het beleggen is niet verkeerd. Beleggen is een onzekere bezigheid en wie ontkent dat er een kans is dat een bedacht toekomstscenario totaal anders uitpakt, heeft de risico’s niet goed onderzocht. Toch valt het me zwaar om te accepteren dat het herstel op de beurzen nog steeds niet echt heeft ingezet. Ondanks de verwachting van een milde recessie en hoog blijvende prijzen zijn er nog altijd bedrijven die met mooie lichtpunten komen. Die positieve berichten zijn kennelijk nog niet genoeg om korte metten te maken met de verliezen op de beurs.

Wie belegt, kan niet eeuwig blijven twijfelen. Je moet een keuze maken en ook niets doen is een keuze. Ik heb besloten om vast te houden aan de meeste beleggingen die ik heb. Een van de redenen hiervoor is een mooi plaatje van het Center for research in securities prices, dat ik laatst in een presentatie voorbij zag komen. Hiervoor waren de rendementen in verschillende periodes sinds 1926 onderzocht. Een goed gespreide portefeuille leverde in een willekeurige periode van vijf jaar in 94% van de gevallen een positief rendement. Na twintig jaar was de kans op een positief rendement zelfs 100%. Ik vertrouw erop dat dat ’zekerheidje’ ook deze keer weer uitkomt. Al hoop ik natuurlijk dat ik niet nog twintig jaar hoef te wachten tot ik mijn mooie fles champagne mag ontkurken.

Janneke Willemse is financieel journalist en doe-het-zelfbelegger.

Haar eigen beleggingen zijn te zien op Blondjesbeleggenbeter.nl.

16 juni

22 juni

18 juni

9 juli

12 juli

17 juli T20

DE TELEGRAAF WOENSDAG 20 JULI 2022

DE FINANCIËLE TELEGRAAF

DE FINANCIËLE TELEGRAAF T21

DE TELEGRAAF WOENSDAG 20 JULI 2022

Vandaag op DFT.NL

CBS-cijfers over het vertrouwen van en de uitgaven door consumenten Kwartaalcijfers van AkzoNobel, ASML en (nabeurs) ASMI Na sluiting Wall Street de kwartaalresultaten van Alcoa en Tesla

Brandbrief naar minister om terugtrekkende

beleggers en pensioenfondsen

’Nieuwbouw wordt onhaalbaar’ KWARTAALCIJFERS

Netflix verliest minder abonnees dan verwacht Streamingdienst Netflix verloor in het tweede kwartaal ongeveer een miljoen betalende klanten. Dat is fors minder dan de twee miljoen, waarop het bedrijf rekende. Het verlies komt door prijsverhogingen. Netflix heeft wereldwijd 220,7 miljoen betalende abonnees. Daarmee is de bodem bereikt, aldus Netflix. Komend kwartaal wordt zelfs nieuwe aanwas verwacht. Netflix zag zijn omzet in het tweede kwartaal met 8,6% stijgen tot $8,0 miljard. De nettowinst lag met ruim $1,4 miljard bijna $90 miljoen hoger dan in het tweede kwartaal van 2021.

CHAUFFEURS NIET IN DIENST

Uber ontsnapt voorlopig aan invoeren taxi-cao Techbedrijf Uber hoeft de taxi-cao nog niet na te leven en chauffeurs die met de app werken hoeven nog niet in vaste dienst. Dat heeft het Amsterdamse gerechtshof bepaald.

Vorig jaar oordeelde een lagere rechtbank dat Uber-chauffeurs geen zzp’er zijn, maar werknemers.

Vakbonden en taxiondernemers reageerden opgetogen, maar Uber ging in hoger beroep. Het eiste dat het de bedrijfsvoering

15 juli

in de tussentijd niet al moest aanpassen. Het gerechtshof geeft Uber gelijk, vooral omdat winst in het hoger beroep zou betekenen dat alles weer teruggedraaid moet worden.

De woningbouw komt helemaal tot stilstand nu pensioenfondsen en verzekeraars zich terugtrekken als investeerder voor nieuwbouw. Dit als gevolg van de dreiging van strengere huurregulering ondanks de wooncrisis. „Deze stap heeft een volstrekt averechts effect”, zo luiden de ontwikkelaars en de institutionele beleggers in brief aan woonminister de Jonge de noodklok.

P

In het kort Ontwikkelaars en vastgoedbeleggers waarschuwen minister De Jonge dat pensioenfondsen zich terugtrekken uit nieuwbouw.

Door scherpere huurregels verdienen zij hun investering niet terug.

De bouw van tienduizenden woningen staat op de tocht. waar veel aandacht voor is.

De meeste grote vastgoedbeleggers koersen op een rendement van 3% tot 4% per jaar, wat volgens de Neprom niet exorbitant is. „De overregulering van de huurregels komt voort uit populisme. De minister staat onder druk van de Tweede Kamer, en die wil resultaat zien. Deze maatregel kost de politiek niets. Natuurlijk moeten excessen op de huurmarkt worden aangepakt. De politiek wil echter niet beseffen dat door deze

’Regulering komt voort uit politiek populisme’

Bouwambitie minister

100.000 70.000

woningen per jaar

door Connie de Jonge

Uitbater van skihallen SnowWorld moet mogelijk een deel van de eerder verkregen coronasteun terugbetalen. De onderneming achter de indoorskibanen in onder meer Zoetermeer en Landgraaf heeft van zijn accountant geen goedkeuring gekregen voor de jaarcijfers. Ook praat het bedrijf met financiers, omdat het afspraken over leningen niet is nagekomen. In een verklaring benadrukten de directie en commissarissen dat zij er nog wel vertrouwen in hebben dat het bedrijf er weer bovenop kan komen.

AMSTERDAM • De economie is na de coronacrisis opgeleefd, maar werknemers kunnen die opleving amper volgen. Dat constateert ABN Amro in een rapport over het welzijn van personeel in zeventien bedrijfssectoren. Het ziekteverzuim staat in veel sectoren op recordhoogte en krapte aan personeel leidt tot hogere werkdruk, waardoor nog meer mensen uitvallen. „Vooral de werk-privébalans en de gezondheid zijn vorig jaar verslechterd”, constateert Sonny Duijn, sectoreconoom bij ABN Amro. „Tegelijkertijd geven

50.000

woningen per jaar

De bank onderzoekt sinds twee jaar het welzijn van werknemers door te kijken naar 89 punten op het gebied van gezondheid, werkprivébalans, gelijke kansen, veiligheid en klimaat. Het is een poging om economische voorspoed niet alleen af te meten aan het bbp maar ook aan andere factoren.

Duijn waarschuwt dat de economische groei onder druk komt te staan als bedrijven niet méér in het welzijn van hun werknemers investeren. „Het is pijnlijk dat 75% van de mensen denken dat ze aantrekkelijk zijn

voor een andere werkgever.

Terwijl eenzelfde percentage vindt dat zijn huidige leidinggevende niet genoeg in hem investeert. Die mensen vertrekken als je daar geen oog voor hebt.”

Meer loon betalen alleen is niet genoeg.

Corona heeft bij veel mensen een fase van bezinning ingeluid. Duijn: „Dat hogere salaris werkt maar even. Al snel ergeren mensen zich weer aan al die dingen waar ze voorheen ook al tegenaan liepen.

Werknemers realiseren zich dat ze meer eisen kunnen stellen.”

’Economische groei komt onder druk’

Het ziekteverzuim staat op recordhoogte. FOTO GETY IMAGES

mensen aan dat ze dat juist belangrijk vinden. Dat gaat dus wringen.” Hij zag het welzijn van werknemers vorig jaar ten opzichte van 2020 afnemen met 2%.

20 juli 19 juli 19 juli

21 juli 15 augustus 26 augustus

18 augustus

18 augustus

Voorgenomen maximum gereguleerde huur

Realisatie na wegvallen pensioenfondsen

€1250

per maand

*huidige schatting markt obv regeerakkoord

volgens hem niet voor in zijn achterban.

Dat zijn de partijen jaarlijks ongeveer 10.000 huurwoningen per jaar laten bouwen, die door de regulering dreigen weg te vallen. „Te vergaande huurregulering zet de woningbouw onder druk”, zegt directeur Judith Norbert van Ivbn, de koepel van institutionele

’Werknemer kan het niet bijbenen’ CORONASTEUN TERUGBETALEN

Problemen SnowWorld met cijfers en leningen

Code rood

woningen per jaar

Realisatie* Jan Fokkema, voorman Neprom

strenge regulering het kostenplaatje voor juist grote betrouwbare investeerders als pensioenfondsen en verzekeraars niet meer rondkomt. We koersen af op stilstand in plaats van vooruitgang”, zegt Fokkema, die het ’te gek voor woorden’ noemt als mensen € 1.800 voor een klein flatje moeten betalen.

Maar die excessen komen

Russische dreiging maakt bodemschatten populair AMSTERDAM • Door schaarste aan gas kijkt Nederland reikhalzend naar zijn stille voorraden op zee. Exploitanten die daar jaren op verzet stuitten, kunnen nu boorputten in 130 vergunde ’kleine velden’ heropenen. Staatssecretaris Vijlbrief (Mijnbouw) zegt daling van de gasproductie op de Noordzee te beperken.

Althans, de al tientallen jaren afgebouwde gaswinning ’af te remmen’.

Het verzet van politieke partijen en milieubewegingen tegen gasboringen maakte investeerders afgelopen jaren kopschuw op deze velden in de Noordzee. Om klimaatafspraken te behalen, beloofde het kabinet aardgas in Nederlandse zeebodem ’stap voor stap’ af te bouwen.

Dit project kan niet gebouwd worden door de plannen van bouwminister De Jonge.

door Yteke de Jong er jaar moeten er 100.000 woningen gebouwd worden, maar onlangs kwam woonminister De Jonge met een plan voor strengere huurregels.

Hij is van plan om woningen met een huur tot €1250 per maand onder het zogeheten ’puntenstelsel’ te laten vallen, waarbij volgens de Neprom vrijwel de gehele vrijgereguleerd ehuursector wordt. Dat betekent dat er juist minder huizen gebouwd zullen worden. „De toegestane huurprijs ligt straks honderden euro’s per maand lager. Veel projecten in de pijplijn komen in de verdrukking, omdat de ontwikkelaars en financiers hebben gerekend met een hogere huuropbrengst.

De nieuwbouw wordt onhaalbaar”, zegt voorman Jan Fokkema. Vorige week liet de grote vastgoedontwikkelaar CBRE al hetzelfde geluid horen, evenals de bouwsector.

Waarom komt hun boodschap niet over? Fokkema verklaart dat uit het sentiment tegen ’huisjesmelkers’

Gaswinning Noordzee blijkt gouden vondst door Theo Besteman

BOUWSTOP

25 september

© DE TELEGRAAF

BRON: VESTEDA/NEPROM/ BINNENLANDSE ZAKEN

beleggers. „Onze leden hebben belang bij rust en duidelijkheid vanwege de beleggingshorizon van twintig tot dertig jaar. Wisselend beleid is de doodsteek voor de investeringen.”

beleid doorkruist dat weer.

Een btw-verlaging op betaalbare huurwoningen zou het infarct op de woningmarkt niet verder laten escaleren.”

Volgens Fokkema denken veel politici dat grote woningbouwprojecten ook wel zonder een pensioenfonds of vastgoedbelegger van de grond kunnen komen, maar

Regeerakkoord

In het regeerakkoord was afgesproken dat alleen de middenhuur gereguleerd zou worden. Nu valt een paar maanden na het regeerakkoord ineens de vrijesectorhuur daar ook onder. „Wie weet wat de investeerders volgend jaar weer te wachten staat als gevolg van politieke ingrepen? De eerste grote professionele beleggers, zoals pensioenfondsen en verzekeraars, trekken hun geld terug uit de Nederlandse huurwoningmarkt en kiezen er voor om in andere landen of andere sectoren te beleggen”, zegt Fokkema.

Onderzoeksbureau Capital Value stelt dat zo’n 25.000 woningen op de tocht staan door de stijgende bouwkosten en het voornemen om de huren meer aan banden te leggen. „Er moet zo snel mogelijk duidelijkheid komen, zodat de bouw van middenhuurwoningen op peil blijft. In veel gemeenten is al aparte regelgeving, en dit landelijke

ANALYSE

in de praktijk wordt er wel degelijk op hen gerekend. „De getroffen huurwoningen die niet gebouwd worden, maken deel uit van een grotere woningbouwprojecten, waar ook weer sociale huurwoningen en de zo gewenste middenhuur in zitten. De nieuwbouwmotor valt straks helemaal stil.”

Maar sinds de Russische oorlog in Oekraïne stijgt de gasprijs dramatisch.

Dinsdag vlamde het tarief van een partij gas af te nemen in augustus op naar bijna €165 per megawattuur, tegen zo’n €15 twee jaar geleden. De Europese Commissie voorziet dat Rusland snel de gastoevoer via pijpleiding Nord Stream 1 afknijpt. Zij komt woensdag met ingrepen, gepresenteerd als Save gas for a safe winter.

Daaronder de verplichte verlaging van de temperatuur in openbare gebouwen tot 19 graden en een

’een stevige en gecoördineerde actie’ van acht maanden met ’vrijwillige’ beperking van gasaankopen, tegen een vergoeding. „Het is code rood voor Europa”, waarschuwt Fatih Birol, directeur van het Internationaal Energie Agentschap (IEA), sprekend van ’een harde winter’. Zonder forse beperking van gasverbruik zullen landen in ’een extreem kwetsbare positie komen’.

’Iedere kuub die je niet importeert is winst’ Vijlbrief stelt dat met ’een versnelling van de gaswinning’ extra productie van 2 tot 4 miljard kuub per jaar uit de Noordzee te halen is. Nederland verbruikte 40 miljard kuub gas per jaar, daarvan kwam 12,7 miljard kuub uit deze velden.

Het Amsterdamse OneDyas heeft een vergunning om, 19 kilometer ten noor-

Gaswinning op zee is terug.

FOTO ANP/HH

den van Schiermonnikoog, zijn gasvelden met tien boorputten aan te sluiten op de pijpleidingen naar land. Het kan tot 6 miljard kuub gas per jaar winnen, zegt ceo Chris de Ruyter van Steveninck.

Dat is de ongeveer de helft van de hoeveelheid die nu in een jaar in Groningen gewonnen mag worden.

De belangenvereniging Element NL (voorheen Nogepa) klopt namens twaalf exploitanten al jaren bij Den Haag aan voor uitbreiding. Zonder duidelijke regelgeving durfden bedrijven grote investeringen in gaswinning niet aan, aldus voorzitter Menno Snel. „Het is goed dat het kabinet nu duidelijk kiest voor Nederlands aardgas. Iedere kuub gas die je niet hoeft te importeren, levert winst op met minder afhankelijkheid van het buitenland en minder uitstoot van broeikasgas.”

PARIJS TAST DIEP IN DE BUIDEL VOOR NATIONALISATIE ENERGIEBEDRIJF

Staat kon niet anders met noodlijdend EDF D e Franse staat tast diep in de buidel om energiebedrijf EDF te nationaliseren.

Parijs heeft er 10 miljard voor over onafhankelijk te blijven op energiegebied en snel meer kernreactoren te kunnen bouwen. President Macron kan niet anders: EDF staat aan de rand van de afgrond.

EDF werd in 2005 deels geprivatiseerd, de staat hield bijna 85% in handen. Dinsdag maakte het ministerie van Financiën bekend een bod te doen van €9,7 miljard op de overige 15%.

Premier Elisabeth Borne liet eerder deze maand weten dat de staat EDF ook weer in handen

wil hebben vanwege

op dit moment stil van-

wege roestproblemen, het voornemen om in waardoor veel minder de komende jaren zes elektriciteit wordt nieuwe reactoren uit geproduceerd. Bouw de grond te stampen, van nieuwe generatieen daarna nog eens reactoren in binnen- en acht. Dat kost €50 milbuitenland heeft al veel jard. door Eveline vertraging opgelopen en Het grote Franse Bijlsma de kosten zijn veel hoger kerncentralepark bedan geraamd. Daar komt bij dat wees zijn nut in de huidige cripresident Macron de rekening sis: Frankrijk is veel minder voor zijn ‘tariefschild’ – kunstafhankelijk van Russisch gas en matig laag houden van de gaswil daarom de energieproductie en elektriciteitsprijzen – bij de volledig onder controle houden. onderneming neerlegde.

Maar Parijs moest ook wel.

De Europese Commissie wil EDF zit met een schuld van ruim mogelijk wat terugzien voor de €40 miljard. Maar liefst twaalf steun aan EDF – het kan erop van de 56 kernreactoren liggen

uitdraaien dat de staat zich voor 100% over de nucleaire kant buigt en het hernieuwbare energiegedeelte in een apart bedrijf wordt ondergebracht, dat naar de beurs gaat.

Al gaat het om 15% van de aandelen, voor Parijs maakt het een wereld van verschil. Het genationaliseerde bedrijf is straks interessanter voor investeerders, omdat geld lenen aan EDF dan op hetzelfde neerkomt als lenen aan de Franse staat.

Het onlangs door de Europese Unie ingevoerde – door Frankrijk bevochten – groene keurmerk voor kernenergie helpt daarbij ook.

Gratis

proefplaatsing

Selecta is er voor jou!

Wij geloven dat dagelijkse, welverdiende genietmomentjes je dag nóg leuker maken!

Al meer dan 75 jaar ontwikkelen wij koffie en food & beverage concepten die hieraan bijdragen, zowel op werk, onderweg én in de horeca. Ons doel? Een omgeving creëren waarin mensen zich comfortabel voelen, optimaal kunnen presteren en tegelijkertijd kunnen genieten van een goede kop koffie, een heerlijke lunch of een lekkere snack.

Onze nieuwste concepten A to go for our workplace

Starbucks Workplace

Koffie voor Thuis

Smart ¼ridge

Ready to upgrade?

Wil je meer weten over één van onze concepten, heb je een algemene vraag of wil je een gratis proefplaatsing? Bij Selecta helpen we je graag verder!

+31 (0)78 654 4544

info@nl.selecta.com

selecta.nl

VERENIGING | OKTOBER 2022 | BNL | 55

COLOFON BNL verschijnt vier tot zes keer per jaar in een oplage van 5.000 exemplaren. De pdf van verschenen edities is te vinden op www.bouwendnederland.nl. Naast BNL ontvangen de leden twee­wekelijks de digitale nieuwsbrief met actuele informatie uit de vereniging, de markt en informatie die van belang is voor hun bedrijfsvoering.

Hoofdredactie Alex Nieuwenhuis - Koninklijke Bouwend

5 VOORDELEN VAN UW LIDMAATSCHAP VAN BOUWEND NEDERLAND

Nederland Coördinatie en eindredactie Jacob-Jan Esmeijer - Havana Orange Opmaak Mooijontwerp - www.mooijontwerp.nl

INFORMATIE EN ADVIES Bouwend Nederland kent jouw sector als geen ander en is dus jouw adres voor informatie, praktische vragen en trainingen die jou helpen om je bedrijf naar een hoger plan te tillen. Heb je vragen over wet- en regelgeving (zoals de Wkb)? Wil je iets weten over personeelsbeleid? Of heb je een kwestie met een opdrachtgever?

Bouwend Nederland staat je bij met raad en daad.

Druk Vellendrukkerij BDU BV, Barneveld Redactieadres Koninklijke Bouwend Nederland T.a.v. redactie BNL

BRANCHEONTWIKKELING Bouwend Nederland zorgt dat jij klaar bent voor de toekomst. Wij helpen je om in te spelen op onderwerpen als duurzaamheid, digitalisering, innovatie en maken ons hard voor het behoud en de instroom van voldoende (vak)krachten voor de sector.

Postbus 340, 2700 AH Zoetermeer a.nieuwenhuis@bouwendnederland.nl www.bouwendnederland.nl @BouwendNL ISSN

BELANGENBEHARTIGING Bouwend Nederland komt op voor jouw belangen. We hebben bijvoorbeeld contact met de lokale, regionale, landelijke en Europese overheid, het onderwijs en waterschappen. Zodat jij kunt doen waar je goed in bent: bouwen!

2214-7438 Aansprakelijkheid Bij het samenstellen van de inhoud van deze publicatie streeft Koninklijke Bouwend

FINANCIEEL VOORDEEL Door slim gebruik te maken van onze financiële ledenvoordelen, kun je jouw lidmaatschapskosten terugverdienen. Of zelfs meer dan dat.

Nederland naar de grootst mogelijke zorgvuldig­heid. Bouwend Nederland sluit iedere aan­­sprakelijkheid uit voor onjuistheden, onvolledigheden en eventuele gevolgen van het handelen op grond van

NETWERKEN Via Bouwend Nederland ontmoet je collega-bedrijven. Ook kun je ketenpartners en opdrachtgevers ontmoeten op de vele bijeenkomsten.

informatie die door deze publicatie beschikbaar is.

Copyright De informatie in deze publicatie kan worden ­gekopieerd voor persoonlijk gebruik, met

LID WORDEN?

uitsluiting van elke verdere verveel­

Bouwend Nederland kan je ontzorgen bij jouw dagelijkse bedrijfsvoering. Meld je vandaag nog aan via het aanmeldformulier op bouwendnederland.nl/word-lid-vanbouwend-nederland.

voudiging, distributie, commer­cialiteit of exploitatie onder derden, tenzij voorafgaande toestemming van de auteur en/of Bouwend Nederland.

Adreswijzigingen Adreswijzigingen kunt u mailen naar: ledenadministratie@bouwendnederland.nl

Heb je nog vragen over de mogelijkheden van het lidmaatschap?

Bel 079-32 52 158

Trots op de bouw en infra?

Laat ’t zien!

Bestel je eigen vlaggen, bouwhekdoeken of gratis stickers. debouwmaakthet.nl/voor-bouwers

SCAN MIJ!

Meer weten over deze campagne? Kijk op debouwmaakhet.nl en volg @debouwmaakthet op

en