BNL Magazine #4-2023 by Bouwend Nederland

DECEMBER 2023 Ledenmagazine van Koninklijke Bouwend Nederland

ALLE REGIO’S

Uitkomst Tweede Kamerverkiezingen Uitvoering bouwopgave blijft ook na verkiezingen topprioriteit

Infra Innovatie Marktdag Zoek elkaar op om te vernieuwen (en leer van de mier)

Aanvalsplan Techniek, Bouw en Energie Krachtenbundeling tegen krapte op de werkvloer

2 | BNL | DECEMBER 2023 | INHOUDSOPGAVE

IN DIT NUMMER 6

UITVOERING BOUWOPGAVE BLIJFT OOK NA VERKIEZINGEN TOPPRIORITEIT

MET ARTIFICIAL INTELLIGENCE STUREN WE HET WARMTEPROCES IN ONZE FABRIEKEN

UITKOMST TWEEDE KAMERVERKIEZINGEN

INNOVATIE

JAN-WILLEM VAN ENGEN WINT ALLEREERSTE JBN AWARD

BOUW- EN INFRABEDRIJVEN BLIJ MET ZIJ-INSTROMERS

JONG BOUWEND NEDERLAND

MEERJARENPROGRAMMA’S

BNL is het verenigingsmagazine van Koninklijke Bouwend Nederland. In het magazine is informatie te vinden over activiteiten van de vereniging, ontwikkelingen in de sector en onderwerpen die van belang zijn voor de bedrijfsvoering van de leden. De inhoud geeft invulling aan de missie van de vereniging, namelijk het binden, boeien en verenigen van de leden. Wil je reageren? Stuur een mail aan: n.wensing@bouwendnederland.nl.

INHOUDSOPGAVE | DECEMBER 2023 | BNL | 3

EN VERDER: 04

BOUW IN BEELD

11 SEB-CONVENANT EEN GOEDE STAP NAAR SCHONERE EN STILLERE BOUW 13 DUURZAAMHEID ‘EMISSIELOOS VERVOER IS MEER DAN ELEKTRISCHE BUSSEN’ 17

BRIEF UIT BRUSSEL BIJDRAGE RENÉ MEYBOOM

IMAGOCAMPAGNE DE BOUW MAAKT HET IN 2023

10 MANAGEMENTVRAGEN AAN… LOUIS CAMPS ( JAJO)

WET KWALITEITSBORGING WAT IS EEN BOUWWERK VOLGENS DE WKB?

REGIOKATERN

TROTS AANNEMERS- EN TIMMERBEDRIJF ROOZEMOND “WE BOUWEN TASTBARE HERINNERINGEN”

VEILIGHEID HANDZAME RICHTLIJN CONSTRUCTIEVE VEILIGHEID VOOR DE INFRA

41 NETCONGESTIE BOUWPROJECTEN VERTRAAGD DOOR NETCONGESTIE: WAT TE DOEN? 44

ONMISBAAR

VERENIGING FRIES HEINIS OP BEZOEK BIJ…

BNL IN DE MEDIA

EÉN JAAR BOUWEND NEDERLAND Op 15 december 2022 deed ik voor de laatste keer de deur achter me dicht van het Lange Voorhout 8 in Den Haag. Ik sloot daarmee een periode van 10 jaar Algemene Rekenkamer af. Op 2 januari van dit jaar begon mijn inwerkprogramma bij Bouwend Nederland en reisde hiervoor het hele land door om zo veel mogelijk mensen uit de vereniging te leren kennen. Maxime Verhagen liet op 16 maart na 10 jaar voorzitterschap een sterke vereniging achter. Na een prachtig afscheid van Maxime, nam ik op 17 maart officieel het stokje over. Ik schoof zoal aan bij algemene ledenvergaderingen, hield toespraken bij Regiodagen en jubileumvieringen van leden en maakte nader kennis met diverse ministers en staatssecretarissen. Ook in verschillende kranten, vakbladen, televisie- en radioprogramma’s lichtte ik onze standpunten toe sprak over oplossingen voor de grote bouwopgaven in ons land. Ik zie en hoor veel trots en gedrevenheid in de sector. Zowel bij leden, van groot tot klein, van woning- tot wegenbouwer als bij onze bureauorganisatie. Hierdoor heb ik me kunnen onderdompelen in de veelheid aan onderwerpen waar wij ons dagelijks mee bezighouden. De komende tijd blijven wij hameren op het uitvoeren van bouwplannen. Een nieuw kabinet moet door het parlement daarom niet worden opgezadeld met een dik regeerakkoord vol vergezichten, maar moet aan de slag gaan met een compromisloos werkakkoord. Hoe wij de verkiezingsuitslag zien, lees je verderop in het magazine. Ik wil graag afsluiten door jullie te bedanken voor alle mooie (kennismakings)gesprekken en inzet voor onze vereniging. Ik wens jullie heel fijne feestdagen en een gezond en gelukkig 2024. Arno Visser Voorzitter Bouwend Nederland

In Uden realiseerde woningcorporatie Area veertig sociale huurwoningen in samenwerking met Van der Heijden bouw en ontwikkeling naar het ontwerp van De Loods Architecten en Adviseurs. De aandacht is gericht op een groene omgeving en duurzame woningen.

Opdrachtgever Woningcorporatie Area, Uden

In de wijk ‘De Bogerd’ staan nu veertig woningen van verschillende types: achttien gezinswoningen met drie woonlagen, tien woningen voor kleine huishoudens met twee woonlagen, vijf levensloopbestendige hoekwoningen van twee woonlagen en zeven levensloopbestendige tussenwoningen van twee woonlagen.

Opgeleverd Juni 2023

De woningen zijn biobased gebouwd met gevels van bamboe, groen dampopen hellende daken (met zonnepanelen), HSB-wanden, fundatie van circulair beton en een CO2-reducerend betoncasco. Archifit uit Schaijk heeft het vergunningstraject en de volledige engineering verzorgd.

Realisatie Van der Heijden bouw en ontwikkeling, Schaijk

Heb jij onlangs ook een project afgerond waar je trots op bent en graag met ons deelt? Stuur het dan naar trots@bouwendnederland.nl. Wellicht sta jij dan de volgende keer met foto in Bouw in Beeld!

6 | BNL | DECEMBER 2023 | TWEEDE KAMERVERKIEZINGEN

Uitkomst Tweede Kamerverkiezingen 2023:

UITVOERING BOUWOPGAVE BLIJFT OOK NA VERKIEZINGEN TOPPRIORITEIT De uitkomst van de Tweede Kamerverkiezingen van 22 november levert een nieuw parlement met veel nieuwe gezichten op. “Het woningtekort, de urgentie voor de energietransitie en het toekomstbestendig maken van onze infrastructuur zijn na de verkiezingsuitslag nog even groot en moeten nog steeds opgelost worden. Bouwend Nederland zal het belang van uitvoering ook bij het nieuwe kabinet blijven onderstrepen. Wij staan klaar om mee te denken, maar vooral om mee te ‘doen”, zegt Arno Visser, voorzitter Bouwend Nederland, in reactie op de verkiezingsuitslag. “Onze kernboodschap aan het volgend kabinet is en blijft: richt je de komende jaren op het uitvoeren van plannen en zoek het niet in het papier.”

TWEEDE KAMERVERKIEZINGEN | DECEMBER 2023 | BNL | 7

8 | BNL | DECEMBER 2023 | TWEEDE KAMERVERKIEZINGEN

Doorstroming Voor alle gekozen politieke partijen zijn woningbouw, energiearmoede en verduurzaming van de gebouwde omgeving belangrijke thema’s. Dat het in de partijprogramma’s staat, betekent niet zo maar dat het ook gerealiseerd wordt. Hiervoor is snelheid, daadkracht en besluitvaardigheid nodig. De ambitie van de meeste partijen is om tweederde van de nieuwe woningen betaalbaar te laten bouwen. Dat is een aanpak die voor problemen zorgt en het woningtekort niet oplost. Er wordt een denkfout gemaakt door bij woningen voor starters veelal te denken aan nieuwbouw. Bedenk dat 85% van de starters helemaal geen nieuwbouwwoning koopt, maar een bestaande woning die onder de gemiddelde prijs van een nieuw huis ligt. Zet nieuwbouw dan ook in om meer doorstroming te krijgen en betaalbare woningen beschikbaar te krijgen. Gemeenten moeten bouwlocaties vrijmaken waarmee één woning erbij, drie tot vier verhuizingen tot gevolg heeft. En dan ontstaat een verhuistreintje. Dit wordt bevestigd door cijfers van het CBS. In Nederland werden in 2021 ruim 50.000 opgeleverde nieuwbouwwoningen bewoond. Dat zette een verhuisketen in gang waardoor in 2021 ruim 120.000 woningen vrijkwamen die opnieuw bewoond werden. Visser: “Daar wordt bij gemeenten, maar ook in Den Haag naar onze mening nog te weinig over nagedacht. Bouwend Nederland zit wat dat betreft op één lijn met veel experts, zoals hoogleraar woningmarkt Peter Boelhouwer. Hij vindt ook dat er niet alleen betaalbare woningen gebouwd moeten worden, maar ook nieuwe voorraad moeten worden toegevoegd voor doorstroming.”

Investering Boelhouwer gaf begin november aan dat de bouw van meer duurdere woningen een oplossing kan zijn voor de vastgelopen woningmarkt. Ook hij constateert dat de juiste maatregelen ontbreken. Den Haag richt zich te veel op de ontwikkeling van betaalbare woningen terwijl je het moet hebben over het beschikbaar komen van betaalbare woningen ook in bestaande bouw. Er is een probleem. De bouw van ‘betaalbare woningen’ is door gestegen rentes en hogere bouwkosten voor ontwikkelaars onbetaalbaar geworden omdat ze nauwelijks rendement opleveren. Het midden- en dure segment doet dat nog wel. Dus bouw bij in alle prijscategorieën, zodat doorstroming op de huizenmarkt mogelijk wordt. Boelhouwer pleit ook voor meer investeringsruimte voor corporaties, gerichte subsidies en bescheiden rendementen voor beleggers. We moeten er met de grootste haast met zijn allen voor zorgen dat er weer wordt geïnvesteerd in de productie van nieuwe woningen die aansluit op de marktvraag en doorstroming bevordert. Van beleid naar uitvoering In aanloop naar de Tweede Kamerverkiezingen hebben we onze standpunten kenbaar gemaakt aan alle Kamerleden en gesprekken gevoerd met commissies die de partijprogramma’s schrijven. Ook maakte onze voorzitter deze bevindingen duidelijk in interviews in Elsevier Weekblad en Cobouw en was hij te gast bij het televisieprogramma Goedemorgen Nederland. In een opiniestuk in de NRC maakte Arno Visser duidelijk dat ‘we ons moeten richten op bouwen en niet op bureaucratie’ en in De Telegraaf lichtte Visser

TWEEDE KAMERVERKIEZINGEN | DECEMBER 2023 | BNL | 9

samen met Maarten Otto, voorzitter van Netbeheer Nederland en CEO van Alliander, toe waarom ’voor vergezichten nu geen tijd meer is’. “Het contact met zowel bestaande als nieuwe partijen wordt na de verkiezingen verder geïntensiveerd. We blijven benadrukken dat wij klaar staan om mee te denken, maar vooral om mee te ‘doen’. Om ons steentje bij te dragen aan het oplossen van het woningtekort, overvolle snelwegen en trein en slecht geïsoleerde huizen. Het is voor ons zaak om met alle partijen te blijven samenwerken. We nodigen hen ook graag uit voor werkbezoeken zodat ze ook de verhalen uit de praktijk kunnen horen.” Migratie Daarnaast blijft Bouwend Nederland ook de sociaal-economische kaart spelen. De winnaars van de verkiezingen hebben hun plannen niet door het CPB laten doorrekenen. Dat betekent dat we onvoldoende zicht hebben op de economische effecten van de maatregelen die ze in hun partijprogramma’s voorstellen. We weten dan ook nog niet wat de plannen eventueel gaan betekenen voor ondernemers op gebied van regelen belastingdruk. Ons standpunt op dat punt blijft dat harde en concrete maatregelen nodig zijn om de toenemende regeldruk te verminderen. En de arbeidsmarkt, techniek en onderwijs? “Onze sector heeft voldoende arbeidscapaciteit nodig en die is niet geheel op te vangen met de huidige instroom uit de opleidingen of door zij-instromers. Om de toekomstige productievraag het hoofd te bieden kan het niet anders dat we ook kijken naar andere beschikbare groepen, zoals de buitenlandse arbeidskrachten. Voor ons is het vanzelfsprekend dat de arbeidsvoorwaarden zoals wij die in de sector

hebben afgesproken, ook voor buitenlandse arbeidskrachten worden gehanteerd. Een te streng migratiebeleid van een nieuw kabinet helpt hierin niet mee.” Compromisloos werkakkoord Het huidige woningtekort van ruim 400.000 kan niet alleen binnenstedelijk opgelost worden. Buitenstedelijk bouwen verdient meer aandacht. Het is wel duidelijk dat de bouwproductie hier echt voor omhoog moet. Maar de afgelopen jaren werd meermaals door diverse commissies de conclusie getrokken dat er bij alle bouwambities meer aandacht moet zijn voor de uitvoering, voor de praktijk. Daarom moet een nieuw kabinet niet door het parlement worden opgezadeld met een dik regeerakkoord vol vergezichten, maar aan de slag gaan met een compromisloos werkakkoord. Den Haag moet daarmee antwoord geven op de ’hoe’-vraag. Uitvoeren doe je met je handen, niet met pen en papier. Contactpersoon Ruben Heezen Belangenbehartiger r.heezen@bouwendnederland.nl

Verzekeren via Koninklijke Bouwend Nederland met

Aandacht en Expertise

Waarom kiezen voor In-Staet? AANDACHT - Persoonlijk contact, vertrouwen en afspraak is afspraak EXPERTISE - Adviseurs met sectorspecifieke kennis en jarenlange ervaring

Voor me

er info

rmatie

BOUWEND NEDERLAND INTEGRAAL POLIS - Speciaal voor het MKB ontwikkelde verzekering met unieke dekkingen DICHTBIJ - Regionale aanwezigheid met vaste adviseurs en contactpersonen

De Bruyn Kopsstraat 15 | 2288 EC Rijswijk | 085 - 0077480 | www.in-staet.nl | info@in-staet.nl

TEKST | JAAP JANSSEN STEENBERG

HEIN | DECEMBER 2023 | BNL | 11

DE VERBORGEN WETENSCHAP ACHTER HET HEIN-GESPREKJE Het klinkt misschien wat vreemd, maar de KAM infra-dag van 9 november kende een winnaar: Harrie Mensink van B. van HEES en Zonen. Zijn groepje schreef namelijk het winnende hein-gesprekje. We stelden hem enkele vragen over veiligheid, het hein-gesprekje én het belang van bewuste keuzes.

Harrie Mensink maakte tijdens de KAM infra-dag het beste hein-gesprekje. Allereerst: hoe was de KAM infra-dag? “Het was een zinvolle dag. Ik bezoek het evenement eens in de drie jaar, om de ontwikkelingen in onze branche te blijven volgen. Deze keer ging het bijvoorbeeld over de milieukostenindicator: erg nuttig. Verder waren er interessante workshops. Én natuurlijk het heingesprekje: een leuke en goede methode om het veiligheidsbewustzijn te vergroten aan de hand van realistische praktijksituaties.” Waar ging jullie hein-gesprekje over? “Over een sluisketting die twee sluisdeuren bij elkaar houdt. Die moet los voor demontage. De sluisdeuren zijn niet voorzien van een hek, maar toch moedigt de voorman zijn collega aan om erop te klimmen. ‘Je-collega-deed-het-ook-altijd’, zegt hij. En: ‘Het-is-maar-voor-even...’ Uiteindelijk overtuigt de vakman zijn voorman om toch naar hein te luisteren en een verreiker in te zetten.”

SYSTEEM 1, SYSTEEM 2 EN VEILIGHEID In 2002 kreeg gedragspsycholoog Daniel Kahneman de Nobelprijs. Hij had aangetoond dat we twee denksystemen hebben. Systeem 1 is ons snelle, intuïtieve, onbewust denkende brein, goed voor zo’n 95% van onze keuzes. Systeem 2 is ons langzamere, rationele, bewust denkende brein, goed voor 5% van onze keuzes. Volgens Kahneman is het zaak dat we belangrijke beslissingen door Systeem 2 laten nemen. Dat is precies waar het hein-programma bij helpt.

Kende je het hein-programma al? “Nee, nog niet. Maar de theorie erachter is heel herkenbaar. Daarbij komt hein voort uit Systeem 2-denken: heel bewust je keuzes maken. En guus – of excuus-guus – uit Systeem 1-denken: intuïtief handelen (zie kader, red.). De kunst is om bij veiligheidssituaties heel bewust Systeem 2-keuzes te maken. Dat vergroot de kans op betere en veiligere keuzes.” Draagt zo’n hein-gesprekje daaraan bij? “Zeker, doordat je samen bewust stilstaat bij de gevaren. Dat doen we in ons bedrijf al heel sterk, maar ik denk dat hein en guus zeker kunnen helpen om ons nog bewuster te worden van de excuus-guzen die we hebben, en daarmee van de risico’s die we lopen als we onbewuste keuzes maken.” Maar we hebben de regels toch al? “Regels zijn nodig natuurlijk. Maar de ene keer staan de ISO-regels centraal, terwijl het de andere keer om de Veiligheidsladder draait. Wat altijd belangrijk is, is het maken van bewuste keuzes. En dat we elkaar daarbij helpen. Top dus dat we tijdens de KAM infra-dag kennis hebben gemaakt met het hein-gesprekje.” Meer informatie? veiligmethein.nl Contactpersoon Christel Peppelenbos Beleidsadviseur veiligheid c.peppelenbos@bouwendnederland.nl

12 | BNL | DECEMBER 2023 | SEB-CONVENANT

TEKST | BRANDY VAN GERVEN

ONDERTEKENING SEB-CONVENANT GOEDE STAP NAAR SCHONERE EN STILLERE BOUW Vijfenveertig partijen waaronder Bouwend Nederland tekenden op 30 oktober het convenant Schoon en Emissieloos Bouwen. In de bijbehorende routekaart staat stap voor stap uitgelegd hoe en in welk tempo bouwmachines de komende jaren worden vervangen. Lichter materieel wordt eerder emissieloos dan zwaarder of specialistisch materieel. De Rijksoverheid ondersteunt deze transitie met meer dan één miljard euro tot en met 2030. We stellen een paar vragen aan onze voorzitter Arno Visser. Waarom vindt Bouwend Nederland het convenant belangrijk? “Door het stikstofvraagstuk is het voor opdrachtgevers én bouwbedrijven extra belangrijk om stappen te zetten in schoon en emissieloos bouwen. Met dit akkoord krijgen duizenden bedrijven bovendien de duidelijkheid die nodig is om te investeren in nieuw materieel. Bij steeds meer bouwprojecten wordt overigens nu al emissieloos en schoner materieel gebruikt. Bouwbedrijven zijn innovatief en dragen op een vernieuwende manier bij aan de grote woningbouwopgave, de (vervangings)opgave van infrastructuur, de energietransitie én het verlagen van emissies. Met de ondertekening van het convenant zetten we weer een stap in de goede richting.” Wat is er nodig om ervoor te zorgen dat dit tijdpad een succes wordt? “We staan voor een grote transitie die veel vraagt van onze ondernemers. In financieel opzicht is het uitdagend. We zijn dan ook blij met het bedrag dat de overheid beschikbaar stelt voor de subsidieregeling Schoon en Emissieloos Bouwmaterieel. Maar belangrijker nog is een goed investeringsklimaat waarin onze leden hun investeringen terugverdienen. Deze transitie vraagt bovendien om een gedragsverandering. We gaan het met elkaar anders doen. Dan denk ik aan de relatie tussen opdrachtgevers en opdrachtnemers,

slimme bouwlogistiek en alles wat daarbij komt kijken… Alles wat je vandaag vanzelfsprekend vindt, is dat morgen niet meer. Laten we dus vooral goed blijven samenwerken en kennis delen.” Wat heeft Bouwend Nederland in de lobby bereikt? “Door constructief met andere branches op te treden, is in het voortraject van het SEB-convenant een aantal wijzigingen doorgevoerd. Zo hebben onze leden nu een inspanningsverplichting in plaats van een resultaatverplichting. Dit betekent dat van bouwers alleen wordt verwacht dat zij op hun manier in gaan spelen op die opdrachtgevers die stapsgewijs duurzamer gaan aanbesteden. Daarnaast staat in het convenant dat opdrachtgevers zich bewust moeten zijn van de meerkosten van emissieloos werken en dat zij bereid moeten zijn om budgetten te verhogen.” Hoe borgen we onze invloed op de zorgen die leden hebben? “Samen met Cumela en Aannemersfederatie Nederland nemen wij deel aan de Taskforce SEB. Het doel van deze taskforce is bewaken dat de doelen worden gehaald, maar vooral ook om vast te stellen hoe we de voortgang meten en eventuele knelpunten kunnen wegnemen. De komende jaren voorzien we nog problemen met de beschikbaarheid van groot emissieloos materieel. Ook de laadinfrastructuur blijft voorlopig nog een aandachtspunt.” Bij wie moet ik zijn als ik wil meepraten? “We laten ons graag voeden met ervaringen uit de praktijk. Wil je meepraten over onze koers op dit dossier, neem dan vooral contact op met beleidsadviseur Pascal Kregting.” Contactpersoon Pascal Kregting Beleidsadviseur p.kregting@bouwendnederland.nl

TEKST | BERBER BIJMA FOTO | ARJEN VELDT

DUURZAAMHEID | DECEMBER 2023 | BNL | 13

‘ EMISSIELOOS VERVOER IS MEER DAN ELEKTRISCHE BUSSEN’ Rond het Binnenhof moet het nu al, in historische binnensteden binnenkort en uiteindelijk is het de toekomst voor heel Nederland: emissieloos vervoer. Hoe doe je dat, als collega’s en bouwmaterialen op de bouwplaats nodig zijn? De Leidse restauratie-aannemer Burgy Bouwbedrijf denkt verder dan elektrische bussen. Duurzaamheid hoort al zeker dertig jaar tot de kern van restauratiebouwbedrijf Burgy in Leiden, vertelt senior projectleider Durk Burgy, vierde generatie van het familiebedrijf. Het bedrijf verduurzaamt monumentale panden, is hard op weg naar een energieneutraal bedrijfspand en maakt werk van duurzame inzetbaarheid. Burgy was dus al bezig met emissieloos vervoer, toen het bedrijf restauratiepartner werd bij de grote opknapbeurt die het Haagse Binnenhof momenteel krijgt. De duurzaamheidslat voor dat project ligt hoog. “Binnen twee maanden moesten we ervoor zorgen dat we alle mensen en materiaal emissieloos naar de bouwplaats konden brengen. Daardoor kwam ons denken over verduurzaming in een versnelling.” Het familiebedrijf kijkt breed naar duurzaam vervoer. “Veel bedrijven denken bij emissieloos vervoer aan de omschakeling naar elektrische bussen. Wij gebruiken bewust de bredere term ‘mobiliteit’. Daar horen ook fietsen bij, en openbaar vervoer, maar ook efficiënter omgaan met vervoer. Natuurlijk is de overstap op elektrische voertuigen wel een belangrijk onderdeel. Wij hebben vijf elektrische bussen. Volgend jaar komen daar nog eens zes bij, plus twee elektrische vrachtwagens.”

“Juist door er met z’n allen over te brainstormen in plaats van iets op te leggen, nam het enthousiasme toe. Iedereen kwam met ideeën als: in de trein, op de elektrische fiets. Inmiddels horen we van de collega’s dat ze het heerlijk relaxed vinden, met de trein naar het werk.” Praktische hindernissen zijn er wel degelijk. “Bijvoorbeeld: welke fiscale regeling kies je om medewerkers te helpen bij de aanschaf van een elektrische fiets? Dat zijn we aan het onderzoeken. Hoe krijg je onderaannemers die zzp’er zijn en daardoor minder mogelijkheden hebben dan wij, emissieloos op de bouwplaats? Daar helpen we ze bij. En hoe krijg je materiaal emissieloos op de bouwplaats, ook van leveranciers? Wij hebben twee leveranciers van ijzerwaren zover gekregen dat ze samen één elektrische bus gebruiken om ons te bevoorraden. Dan maak je echt stappen. Ook onze eigen bevoorrading is efficiënt, met één levering per week.” Intrinsieke motivatie Burgy Bouwbedrijf vindt duurzaamheid belangrijk en is altijd op zoek naar verbetering. Met elkaar zijn we goed bezig. Deels is dat door regelgeving afgedwongen, maar het is vooral een keuze uit intrinsieke motivatie. “Dat is wat we ook bij onze medewerkers, onderaannemers en leveranciers proberen te bewerkstelligen: dat ze het niet doen omdat het moet, maar omdat ze het wíllen, in het belang van onze kinderen, voor wie er ook nog een leefbare aarde moet zijn.” Contactpersoon Job van den Broek

Toenemend enthousiasme Hoe zorg je er in korte tijd voor dat een hele groep vaklieden én een flinke hoeveelheid materiaal zonder CO2-uitstoot op het Binnenhof komt. “Die vraag hebben wij in de groep gegooid”, vertelt Durk Burgy.

Adviseur markt & overheid j.vandenbroek@bouwendnederland.nl

14 | BNL | DECEMBER 2023 | AANVALSPLAN

TEKST | PETRICK DE KONING

AANVALSPLAN | DECEMBER 2023 | BNL | 15

AANVALSPLAN TECHNIEK, BOUW EN ENERGIE: KRACHTENBUNDELING TEGEN KRAPTE OP DE WERKVLOER Technische branches staan voor de enorme uitdaging om de komende tien jaar zo’n 60.000 vacatures in te vullen. Zo’n tekort is als individuele sector niet op te lossen. Daarom bundelde Bouwend Nederland eind 2022 de krachten met andere technische sectoren, VNO-NCW en MKB-Nederland in het Aanvalsplan. Jaap van de Burgt, beleidsadviseur arbeidsmarkt & sociale zaken bij Bouwend Nederland, praat ons bij over de voortgang van dit programma. De krapte op de arbeidsmarkt is overduidelijk. En dit is extra prangend omdat we als maatschappij voor grote opgaven zoals de energietransitie en woningnood staan. Van de Burgt legt uit: “De structurele krapte dwingt de technische sector om samen te werken. Met het Aanvalsplan zorgen we samen dat meer mensen kiezen voor technische functies en dat we ze ook kunnen behouden. Daarnaast willen we slimmer en sneller gaan werken om de productiviteit te verhogen. En hoewel we zoveel mogelijk mensen proberen op te leiden, is het onvermijdelijk talent van buiten de sector aan te trekken. Met het Aanvalsplan willen we op deze punten samen sneller vooruitgang boeken.” De Gouden Poort Door nauw samen te werken en te leren van elkaars ervaringen wil de technische sector de vijver van talent vergroten en meer mensen met affiniteit voor techniek naar de sector trekken. Dit vraagt een andere inrichting van de arbeidsmarkt volgens Van de Burgt. “We bouwen aan een nieuw systeem onder de werktitel de Gouden Poort. Doel is om een centrale plek te creëren voor starters, zij-instromers, nieuwkomers en ervaren vakmensen die een switch naar de techniek overwegen. Het doel is overstappen aantrekkelijk en makkelijker te maken. Dat vraagt onder andere om afspraken over opleiding en arbeidsmobiliteit, en het wegnemen van drempels in weten regelgeving en in cao’s. Om deze verandering echt te realiseren, overleggen we met de vakbonden en overheid. Zo zal er een kwartiermaker voor de Gouden Poort worden aangesteld.” Schaal en slagkracht Extra voordeel van de krachtenbundeling in het Aanvalsplan is dat de gezamenlijke sectoren een sterkere stem krijgen in de gesprekken met de overheid. “Er waren al heel veel initiatieven en er was ook zeker samenwerking, maar nu is er een overkoepelende paraplu. Dit voorkomt versnippering en zorgt voor de schaal en slagkracht die nodig is echte stappen te zetten met landelijke regie. We maken nu afspraken om alle randvoorwaarden goed te regelen.”

Bestaande programma’s Het is de bedoeling om met het Aanvalsplan zoveel mogelijk gebruik te maken van bestaande initiatieven, die we vervolgens goed moeten laten aansluiten. “In deze fase wordt zorgvuldig gekeken welke initiatieven er al lopen en op welke vlakken aanvulling of verdieping nuttig is. Je kunt dan denken aan aansluiting bij bestaande programma’s zoals ‘Mensen maken de transitie’ met de focus op de energietransitie. Of digiGO dat de digitalisering verder wil aanjagen, onder ander met digicoaches binnen bedrijven.” Duurzame inzetbaarheid Andere concrete onderwerpen zijn bijvoorbeeld het betrekken van onderbelichte groepen, zoals mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt of statushouders. “We willen werkgevers bewust maken van deze potentie en ze helpen modern werkgeverschap en diversiteit vorm te geven. Dit geldt ook voor de inzet van AI of mensgerichte technologie. Doel is om bedrijven kennis te laten maken met de mogelijkheden van bijvoorbeeld exoskeletten en de inzet om duurzame inzetbaarheid te verbeteren.” Tot slot besteedt het Aanvalsplan vanzelfsprekend veel aandacht aan onderwijs. “We werken op regionaal niveau al veel samen met onderwijsinstellingen en overheden om het onderwijs optimaal op de praktijk af te stemmen. Maar we kijken verder. Bijvoorbeeld door afspraken te maken om techniek naar het basis- en voortgezet onderwijs te brengen. Door techniek in de klas te bieden, willen we de interesse in onze sector vergroten en meer instroom realiseren.” Open voor ideeën De focus ligt volgens Van de Burgt momenteel nog bij de inventarisatie en het opzetten en inrichten van het programma. “Er wordt door alle betrokkenen hard gewerkt om het Aanvalsplan letterlijk handen en voeten te geven. Naar verwachting zullen we komend jaar de eerste concrete activiteiten uitrollen. Tot die tijd staan we zeker open voor ideeën van onze leden. Alle input voor oplossingsrichtingen is welkom. Samen met andere sectoren en iedereen binnen de bouw en infra kunnen we de krapte op de werkvloer de komende jaren het hoofd bieden.” Meer informatie? Momenteel wordt de laatste hand gelegd aan aanvalsplantechniek.nl. Deze site zal binnenkort live gaan. Contactpersoon Jaap van de Burgt Beleidsadviseur arbeidsmarkt & sociale zaken j.vandeburgt@bouwendnederland.nl

MoveRTK: Precies wat de sector nodig heeft. Uw graafmachines, bulldozers en andere grondverzetmachines laten zich 24 per dag tot op de centimeter nauwkeurig sturen met de landelijke RTK-correcties van MoveRTK. Een lokale referentieontvanger is niet meer nodig. Werken met MoveRTK biedt vele voordelen: • Merkonafhankelijk, open netwerk. Men is niet gebonden aan één merk; • Flexibele inzet door dekking in hele Benelux; • Betrouwbare dienst, 24/7 beschikbaar; • Zeer voordelig dankzij ledenkorting via Bouwend Nederland;

• Overal goede ontvangst dankzij de professionele KPN M2M SIM-kaart; • TüV gecertificeerde, dynamische nauwkeurigheid van 2 cm.; • Geen binding aan regionale referentieontvangers.

MoveRTK / KUBUS 11, 3364 DG SLIEDRECHT / POSTBUS 166, 3360 AD SLIEDRECHT TELEFOON +31 (0) 184 67 18 40 / FAX +31 (0) 184 67 18 44 / WWW.MOVERTK.NL / E-MAIL INFO@MOVERTK.NL

BRIEF UIT BRUSSEL | DECEMBER 2023 | BNL | 17

MAAKT DE EUROPESE UNIE ONZE HUIZEN TE DUUR? In veel Europese landen zijn er zorgen over de stagnerende bouwproductie, zeker in de huizenbouw. Een verschijnsel waar wij ook in Nederland alles van weten. De gestegen rente en prijzen van materialen hebben Europabreed consequenties. Er is echter meer aan de hand. Betrokken partijen uiten steeds vaker hun zorgen over een veelheid aan Europese regelgeving die ook bijdraagt aan de steeds hogere prijs van een nieuwbouwhuis. Tot aan president Macron van Frankrijk aan toe klinkt de roep voor een ‘pauzetoets’ voor de Green Deal. Terecht dat we ons ongerust maken over ons klimaat, over natuur en biodiversiteit, over energie, de kwaliteit van lucht, water en grond. Zij vormen uitdagingen waar we minimaal op Europees niveau een oplossing voor moeten vinden. Oud Eurocommissaris Frans Timmermans bedacht hiervoor de Green Deal, een veelheid aan wetgeving om de hiervoor genoemde problematiek te tackelen. Deze deal probeerde hij de afgelopen periode met veel overtuigingskracht te realiseren. Niets doen is geen optie was zijn terechte mantra. Maar, het stapelen van al die Europese, nationale en vaak ook nog eens lokale, gemeentelijke regels maakt bouwen steeds ingewikkelder en schier onbetaalbaar. En daarmee dreigt er ook gevaar voor het draagvlak bij ondernemers en burgers voor al die maatregelen. Vandaar die steeds luidere roep voor een pauzetoets.

De EU is verplicht om van alle regelgeving die zij voorstelt na te gaan wat de gevolgen zijn van die regelgeving. Daarbij is er nog te weinig aandacht voor de financiële gevolgen. Erger is dat de voorgestelde regelgeving gedurende het besluitvormingsproces fors veranderd kan worden, de betaalbaarheid van die aanpassingen wordt dan helemaal uit het oog verloren. Om maar niet te spreken van de financiële consequenties van het stapelen van al die individuele regels. Bouwend Nederland en haar Europese koepel FIEC steunen de klimaat- en natuurmaatregelen omdat ook wij de noodzaak daarvan inzien. We investeren in oplossingen die de schijnbare tegenstelling tussen klimaat/natuur en bouwen kunnen overbruggen. Daarmee kunnen we met ons dichtbevolkte land vooroplopen en een proeftuin worden voor andere landen. Tegelijkertijd pleiten we ook voor meer en uitgebreidere aandacht voor de betaalbaarheid van al die maatregelen om te voorkomen dat we het draagvlak bij bouwers en burgers geweld aandoen. Meer informatie bouwendnederland.nl/europa Contactpersoon René Meyboom Europese Zaken r.meyboom@bouwendnederland.nl

18 | BNL | DECEMBER 2023 | INNOVATIE

TEKST | BRANDY VAN GERVEN

MET ARTIFICIAL INTELLIGENCE STUREN WE HET WARMTEPROCES IN ONZE FABRIEKEN Artificial intelligence biedt bouwbedrijven volop kansen. Denk daarbij aan toepassingen in de ontwerpfase, maar óók aan slimme techoplossingen om je prefab-productieproces duurzamer in te richten. Vlak over de grens, in buurland België, zorgt Willy Naessens Industriebouw voor een kleine revolutie. De Willy Naessens Group is een familiebedrijf dat is opgericht door de nu 84-jarige Willy Naessens. De van origine Belgische industriebouwer is gespecialiseerd in het bouwen van bedrijfshuisvesting, zwembaden, productie van prefabbeton en distributie en verwerking van voedingsmiddelen. In de Build-tak van de onderneming vindt het hele bouwproces plaats onder één dak, van engineering en productie tot transport en bouw. In totaal werken er bij Willy Naessens 2.500 medewerkers, van wie circa 1.700 in de industriebouw. Een van die medewerkers is Kris Vanrenterghem. Hij begon in 2020 in de nieuwe functie van chief sustainability officer. Op dat moment was het concern nog niet heel actief bezig met duurzaamheid. Inmiddels lopen ze voorop in het toepassen van slimme technieken.

Van witte muren naar een continu energieprofiel Volgens Vanrenterghem is het belangrijk om top-down de juiste thema’s te adresseren, maar komen de beste ideeën vaak van de werkvloer. “Onze uitvraag naar manieren om de CO2-uitstoot van de prefab-fabrieken te reduceren, leidde tot maar liefst 300 reacties. De suggesties varieerden van groot tot klein. Denk aan iets simpels als het vaker wassen van de daklichten en het wit werven van de muren voor meer licht. Of aan maatregelen om te voorkomen dat de compressoren perslucht lekken. Ingewikkelder is het reduceren van de warmtevraag in het productieproces. We zijn nu bezig om per fabriek een energieprofiel op te stellen en dat te analyseren. Doel is een continuprofiel, zonder al te grote pieken in de energievraag”, legt hij uit. Data van de NASA en AI sturen de warmtevraag aan Artificial intelligence helpt hen om zo’n continuprofiel te bereiken. Vanrenterghem: “We koppelen de energieprofielen aan data van NASA en ESA met voorspellingen over onder andere temperatuur, zonnestraling en windkracht. Met die data gaan we het warmteproces slim aansturen. Zo kunnen we bij een voorspelling van een warmere

INNOVATIE | DECEMBER 2023 | BNL | 19

Scan hier de QR-code en luister naar onze podcast over AI in de bouw:

OVER ACS BUILDINGS Verwarming, koeling en ventilatie spelen de grootste rol in de totale energieconsumptie van een gebouw. ACS Buildings biedt datagedreven oplossingen voor HVAC en gebouwbeheer. Dat doen ze door zoveel mogelijk data met betrekking tot het design en functioneren van de levenscyclus van een installatie te registreren. Het werken met big data maakt een gebouw bovendien klaar voor de toekomstige integratie van smart grids en warmtenetten.

‘winterperiode’ vol zonnestraling, volstaan met een lagere energietoevoeging voor het betonproces.” Willy Naessens werkt ook samen met het Nederlandse ACS Buildings, dat AI gebruikt om de klimaatinstallaties in een gebouw automatisch op elkaar af te stemmen voor de optimale energieprestatie. Die data hebben echter een kortere voorspellende waarde dan de data van NASA en ESA. Just in time, tot op de bouwplaats Ook in de logistiek is grote winst te behalen als het om CO2-reductie gaat, stelt Vanrenterghem. “We hebben een softwaretool ontwikkeld waarmee we vanuit het 3D-model in BIM precies de juiste volgorde van productie, transport en installatie op de bouwplaats van de betonnen prefab-elementen kunnen regelen. Dat gaat zelfs zo ver, dat de mobiele kraan het element van de vrachtwagen tilt op de plek waar het geïnstalleerd wordt. Dat scheelt dus ook weer vervoersbewegingen, en tijd, op de bouwplaats.” De mobiele kranen worden de komende jaren stapsgewijs vervangen door meer duurzaam aangedreven materieel, vult Vanrenterghem aan. Daarin hebben ze nog stappen te zetten.

Ga op weg als een wielrenner aan de start van de koers Vanrenterghem wijst erop dat banken nu al voordeligere rentes rekenen voor eigenaren die investeren in gebouwen met een goede energieprestatie. En investeerders merken dat huurders steeds meer eisen gaan stellen op dit vlak. Vanrenterghem vindt dat grote (bouw) concerns het voortouw moeten nemen. “Als de marktleiders al niet duurzaam innoveren, waar zou die innovatie dan vandaan moeten komen!” Zijn tip aan andere ondernemers: “Je weet dat je product of proces binnen dertig jaar energieneutraal moet zijn. Stippel je route uit en ga op pad. Een wielrenner aan de start van Parijs-Roubaix blijft ook niet eindeloos bezig met beren op de weg. Die stapt op zijn fiets, heeft onderweg materiaalpech, valt een keer, en bereikt zijn eindbestemming.”

Contactpersoon Arjan Walinga Beleidsadviseur a.walinga@bouwendnederland.nl

20 | BNL | DECEMBER 2023 | DE BOUW MAAKT HET

IN 2023 ‘De bouw maakt het’ is de campagne waarmee we sinds 2023 aan heel Nederland laten zien wat de bouw en infra doet, hoe dat steeds slimmer en duurzamer gebeurt en vooral waarom dat belangrijk is voor ons land. Daarnaast laten we jong en oud zien hoe mooi het werk in onze sector is. In dit artikel geven we een update van de campagne tot nu en lichten we een tipje van de sluier op als het gaat om onze plannen voor 2024. Een greep uit onze massamediale campagne in 2023: ‘De bouw maakt het’ tv In ‘De bouw maakt het’ dook presentator Daan Nieber wekelijks in de wereld van de bouw en infra. ‘De bouw maakt het’ was vanaf 26 augustus zes weken lang om 17:00 uur te zien op RTL 4. Het programma werd in het najaar twee keer herhaald en is terug te kijken via Videoland of het Youtube-kanaal van ‘De bouw maakt het’. Per aflevering keken gemiddeld 140.000 mensen, het totale bereik wordt geschat op 2 miljoen!

TEKST | ANGELINA VAN WEERDENBURG

‘De bouw maakt het’ onlinecampagne Met name bij vrouwen is het beeld van de bouw en infra oningevuld, zeker als het gaat om carrièrekansen. Daarom deden we in het najaar van 2023 een op vrouwen gerichte onlinecampagne waar zes artikelen de mooie verhalen van het werk van de bouwers uit het tv-programma vertelden. Er werd ruim 70.000 keer op deze artikelen geklikt, met een totaal van 15 miljoen impressies. ‘De bouw maakt het’ op de bouwplaats Waar kun je beter zien dat de bouw het maakt dan op de bouwplaats? Dankzij onder andere Dura Vermeer en Mobilis TBI konden we dat laten zien op twee zichtlocaties bij het project De Groene Boog (zie foto). Het doel is volgend jaar nog minstens drie van deze bouwplaatsen hiervoor in te zetten. “ “We zijn ontzettend trots op de resultaten van de campagne en de manier waarop we hiervoor nauw hebben kunnen samenwerken met de leden”, zegt campagnemanager Angelina van Weerdenburg. “Op dit moment evalueren we alle onderdelen en maken we plannen voor 2024 waarin we sowieso de leden, onder andere via hun marketingen communicatiemedewerkers, nog meer willen betrekken. Ik kan in ieder geval niet wachten om in het nieuwe jaar nog meer te kunnen laten zien van wat onze mooie sector te bieden heeft.” Meer informatie debouwmaakthet.nl Contactpersoon Angelina van Weerdenburg

‘De bouw maakt het’ social media ‘De bouw maakt het’ is te vinden op Instagram, Facebook en YouTube. Bouw- en infrabedrijven die in hun social posts #debouwmaakthet gebruiken, maken dagelijks kans op een feature. Op Youtube staan video’s van de mooiste projecten van bouwen infrabedrijven (topprojecten) én vertellen bouwers in de ‘Wat maak je me nou’ video’s waarom zij zo trots zijn op hun werk. Het gezamenlijke bereik op deze kanalen in 2023 is tot en met december ruim 38 miljoen!

Senior communicatieadviseur a.vanweerdenburg@bouwendnederland.nl

TEKST | EDUARD PADBERG

JBNL | DECEMBER 2023 | BNL | 21

JAN-WILLEM VAN ENGEN WINT ALLEREERSTE JBN AWARD Leden van Jong Bouwend Nederland zullen 22 september 2023 niet snel vergeten. Jan-Willem van Engen zeker niet, want hij mocht de allereerste JBN Award in ontvangst nemen. Hij won vanwege zijn inspirerende ondernemerschap en zijn vooruitstrevende visie op duurzame woningbouw. Op een spetterend galafeest in de Prodentfabriek in Amersfoort werden innovatieve ideeën van jonge professionals in het zonnetje gezet. Daarnaast was het feest een uitgelezen kans om JBN’ers uit het hele land om elkaar te ontmoeten. Verenigingsmanager Itzél Zuiker van Jong Bouwend Nederland legt uit waarom deze award er moest komen. “Een aantal bestuursleden van Jong Bouwend Nederland, waaronder medeorganisator en initiator Marcel van Hest, opperde het idee om de vaak bescheiden jonge ondernemers in de spotlight te zetten. Er zijn veel leden die hun bedrijf op een nieuwe manier aansturen en zich inzetten voor de toekomst van de sector. Die inspirerende verhalen wilden ze graag onder de aandacht brengen. Daarnaast staat Jong Bouwend Nederland ook bekend om de gezelligheid. Dus een groot feest met goede muziek, lekker eten en drinken, waar JBN’ers elkaar konden ontmoeten, vonden we als vereniging passend.” Prijsuitreiking als hoogtepunt Het hoogtepunt van de avond was de uitreiking van de JBN Award. Op basis van de drie vooropgestelde criteria (leiderschap, duurzaamheid en lokale betrokkenheid) koos de jury drie finalisten uit dertig genomineerde JBN’ers. Zuiker: “We wilden de meest inspirerende inzendingen een podium geven en lieten de drie finalisten daarom een pitch voordragen met hun visie op leiderschap, duurzaamheid en de sector.”

Alle finalisten kregen veel lof van de jury. Mart van der Zanden van Aannemingsbedrijf Van der Zanden uit Moergestel zet in op emissieloos en circulair werken. Doordat hij meewerkt in de uitvoering heeft hij een goed oog voor wat er speelt in het bedrijf. Martijn de Krom van De Krom Bestratingen in Etten-Leur verdiende een finaleplek vanwege het robotiseren van het bulkwerk in bestratingen. Dat ontlast medewerkers fysiek en zorgt ervoor dat zij zich kunnen concentreren op het vakwerk. Jan-Willem van Engen van Bouwbedrijf van Engen uit Kockengen is een ecologische houtbouwer met een passie voor biobased bouwen. Daarnaast biedt hij zij-instromers alle ruimte om ‘het vak’ in het bedrijf te leren. De jury wees hem als winnaar aan: “Jan-Willem heeft zijn bedrijf opgebouwd vanuit een heel duidelijke visie op duurzaam ondernemen. Die visie draagt hij overtuigend uit aan medewerkers en partnerbedrijven. In de samenwerking met bijvoorbeeld installatiebedrijven geeft hij hun vakmanschap de ruimte.” Namens heel Bouwend Nederland willen we Jan-Willem van Engen feliciteren met deze mooie erkenning voor zijn inzet voor de sector. De tweede editie van de JBN Award zal in 2025 plaatsvinden. Meer informatie bouwendnederland.nl/vereniging/jong-bouwend-nederland Contactpersoon Itzél Zuiker Verenigingsmanager Jong Bouwend Nederland i.zuiker@bouwendnederland.nl

22 | BNL | DECEMBER 2023 | 10 MANAGEMENTVRAGEN AAN…

TEKST | JACOB-JAN ESMEIJER

10 MANAGEMENTVRAGEN AAN…

Het Bossche JAJO is een groep bouwgerelateerde bedrijven die een nieuw fundament legt in een veranderende wereld. Met in totaal 1.200 man in dienst houdt het bedrijf zich voornamelijk bezig met ontwikkeling, bouwen, onderhoud, renovatie en ‘oogsten’. Hierin neemt de circulaire bouweconomie een centrale rol in, of zoals ze dat zelf zeggen, ‘closing the circle, together’. “We kunnen namelijk niet blijven putten uit Moeder Aarde”, aldus Louis Camps (55), algemeen directeur van Wonen bij JAJO en verantwoordelijk voor de bedrijven Janssen de Jong Bouw, Van Zanten Bouw, Prefab Hout Constructies Hardenberg en Janssen de Jong OnderhoudPlus.

LOUIS CAMPS

Het beste advies ooit gekregen Dat je niet je agenda zo vol moet plannen dat je van de ene naar de andere afspraak gaat. Zorg ervoor dat je een halve dag per week bij wijze van spreken met je benen op bureau nadenkt over de strategie en de toekomst. Door de waan van de dag wordt hier vaak niet bij stilgestaan. Het onderscheidend vermogen van JAJO Als concern is het een usp dat we de cirkel kunnen sluiten. We ontwikkelen, bouwen en, waar nodig, restaureren we. En als het einde levensduur is, ontmantelen we en creëren we nieuwe bouwgrondstoffen. En dan begint het plaatje van ontwikkelen en bouwen weer van voren af aan, maar wél op een duurzame manier. Het mooie aan JAJO is dat we groot genoeg zijn om de materiaalkringloop te sluiten en, doordat de organisatie is opgebouwd uit meerdere kleinere bedrijven, ook flexibel genoeg om te kunnen veranderen. Die flexibiliteit en innovatiedrang geeft energie. Het mooiste aan de bouw en infra We maken gebouwen die, als het goed is, nog decennia blijven staan en waar we trots op kunnen zijn. Hoe leuk is het om later aan mijn kleinkinderen te vertellen dat ik dat heb gebouwd? Zelf ben ik als aannemerszoon opgegroeid en kijk nog met veel plezier naar de gebouwen waarbij mijn eigen vader ooit betrokken was. Medewerkers motiveren is een kwestie van… Aandacht. Zelf maak ik niet alleen rondjes op de bouwplaats, maar ook op kantoor. Het is goed dat je langs de bureaus gaat en een praatje met collega’s maakt waar ook privézaken aan bod komen. Meest overschatte ontwikkeling in de bouw of infra Oef, een lastige. Ik ben zelf een positieve denker en denk ook graag vooruit. Ik ben van mening dat alle ontwikkelingen binnen onze branche bijdragen aan een groter geheel. In mijn beleving bestaan er daarom geen ‘overschatte’ ontwikkelingen.

1 2 3 4

Mijn motto als directeur van Wonen Zorg dat je bureau niet vol ligt met tientallen dossiers, maar delegeer op een goede manier. Als je je eigen vrijheid goed organiseert en je collega’s doen precies hetzelfde, geeft dat lucht. Directeuren en managers hebben het veel te druk en trekken al die dossiers naar zich toe. Loslaten is écht een kunst.

De belangrijkste ontwikkeling voor de toekomst van de bouw en infra De schaarste aan grondstoffen, en dat we met circulariteit écht grootse stappen maken: dat is écht uitdaging #1. We zullen op een andere manier grondstoffen moeten winnen die overigens wel betaalbaar moeten blijven.

5 6 7 8 9 10

De belangrijkste eigenschappen voor succes als directeur Het ondernemerschap stimuleren. Fouten maken mag, en fouten moet je eigenlijk ook eens in de zoveel tijd maken. Gekscherend gezegd: ik gun iedereen wel een crisis op z’n tijd. Je komt er namelijk zo veel sterker uit als je tegenwind hebt ervaren. Het meest trots op tot nu toe Ik heb het voorrecht gehad binnen JAJO verschillende bedrijven te hebben geleid. Niet alleen bouwen onderhoudgerelateerd, maar ook een bedrijf als Koninklijke Woudenberg. Daardoor heb ik verschillende disciplines in onze bijzondere branche van dichtbij meegemaakt. Het woord dat ik niet meer kan horen ‘Kan niet’, ook al zijn dit twee woorden. Ik denk altijd in kansen en wil uitzoeken wat er wél voor nodig is om iets tot een succes te laten uitgroeien. Als je mijn directe JAJOcollega’s spreekt, zullen ze bevestigen dat ik deze uitspraak veel gebruik en zo tegen de materie aankijk.

TEKST | ROELAND CONTZÉ

DIENSTVERLENING | DECEMBER 2023 | BNL | 23

VERZEKERINGSMANTELS BOUWEND NEDERLAND Bouwend Nederland heeft na zeer zorgvuldige overwegingen de samenwerking met onze verzekeringspartner Aon per 31 december 2023 opgezegd. Vanaf 1 januari 2024 is Aon niet langer onze ledenvoordeelpartner. Verzekeringsadviseurs vanaf 1 januari 2024 Bouwend Nederland heeft sinds 2021 een samenwerking met In-Staet. In-Staet wordt met een 9 door onze leden hoog gewaardeerd. Wij zetten deze samenwerking met In-Staet voort met een kwalitatief hoogwaardig, innovatief en op de bouw en infra afgestemd verzekeringsaanbod. De basis hiervoor is de Bouwend Nederland Integraal Polis. Wij vinden het echter belangrijk dat je bij deelname aan Bouwend Nederland-verzekeringsmantels een keuzemogelijkheid hebt in de dienstverlening door de makelaar. Daarom zijn wij een selectieprocedure gestart voor een tweede makelaar naast In-Staet, omdat wij van mening zijn dat daarmee de leden optimaal worden bediend. Wat de opzegging van de samenwerking met Aon betekent voor de huidige verzekeringen onder label Bouwend Nederland leggen wij hieronder aan je uit. Voor de belangrijkste verzekeringen hebben we een zachte overgangsperiode gerealiseerd doordat deze verzekeringen nog twee jaar ongewijzigd door kunnen lopen. Bouwend Nederland constructie- en aansprakelijkheidsverzekeringen, OZP-pakket, infrapakket en cyberverzekering Deze Bouwend Nederland-mantels lopen ‘bevroren’ door tot 31 december 2025, de cyberverzekering tot 31 december 2024. Bestaande polissen in deze mantels kunnen tot die tijd nog via Aon van deze verzekeringen gebruik maken. Bouwend Nederland CAR-infra verzekering (projectpolissen) Deze mantelovereenkomst voor projectpolissen voor infra-werken eindigt op 31 december 2023. De vóór 1 januari 2024 onder deze mantel gesloten projectpolissen lopen door tot aan de einddatum van de betreffende projectpolis (nieuwe projectpolissen kunnen in de Bouwend Nederland Integraal Polis worden gesloten).

Bouwend Nederland Ontwerpverzekering, MKB-pakketpolis, Ongevallenverzekering Deze collectiviteiten onder label Bouwend Nederland eindigen per 31 december 2023. Vanaf dat moment is er geen sprake meer van een Bouwend Nederland faciliteit. Nieuwe Bouwend Nederland verzekeringen voor ontwerp, brand, wagenpark, werkmaterieel en ongevallen kunnen vanaf 1 januari 2024 uitsluitend via In-Staet in de Bouwend Nederland Integraal Polis worden gesloten. Via Mijn Werk-verzekering voor personeel Dit betreft een verzekeringsmogelijkheid via Aon voor de privéverzekeringen van je werknemers. Van deze collectiviteit werd echter nauwelijks gebruik gemaakt. De Bouwend Nederlandcollectiviteit vervalt per 31 december 2023. Zorgverzekering Zilveren Kruis en De Friesland De Bouwend Nederland-zorgverzekeringen blijven deel uitmaken van ons ledenvoordelenprogramma en lopen rechtstreeks bij Zilveren Kruis of De Friesland. Bij Zilveren Kruis kan voor deze exclusieve bouw-zorgverzekering (AV-bouw-extra) ook voor enkele intermediairs worden gekozen, waaronder In-Staet. Over de (wettelijke) aanpassingen en de premies 2024 zijn verzekerden individueel geïnformeerd. Verzuim-, Ziektewet-, WGA-verzekeringen De Goudse en WIAverzekering Loyalis Ook deze op onze sector en Cao afgestemde Bouwend Nederlandmantels met unieke kenmerken blijven deel uitmaken van ons ledenvoordelenprogramma. Je kunt deze via In-Staet afsluiten (of eventueel een ander intermediair met een aansluiting bij De Goudse of Loyalis). Contactpersoon Roeland Contzé Manager partners r.contze@bouwendnederland.nl

BOUWEND NEDERLAND INTEGRAAL POLIS Deze in 2021 geïntroduceerde en in begrijpelijk Nederlands geschreven verzekeringsmantel is vanaf 1 januari 2024 de solide basis van ons ledenvoordelenprogramma voor schadeverzekeringen. Per 1 januari 2024 is deze opnieuw uitgebreid en zal aansluitend verder innoveren in verband met de ontwikkelingen waar onze leden de komende jaren mee te maken krijgen. Het is een complete op de bouwen infra afgestemde verzekering met keuzerubrieken voor onder andere constructie-, aansprakelijkheid-, ontwerp-, cyber-, brand-, wagenpark-, werkmaterieel-, eigen vervoer-, milieuschade- en ongevallenverzekeringen. Je kunt zelf bepalen van welke rubrieken je gebruik wilt maken. De Bouwend Nederland Integraal Polis is nu nog uitsluitend beschikbaar via In-Staet en, na aanstelling van de tweede makelaar in 2024, tevens via deze makelaar.

24 | BNL | DECEMBER 2023 | WKB

TEKST | REINA UITTENBOGAARD

WAT IS EEN BOUWWERK VOLGENS DE WKB? Met de inwerkingtreding van de Wkb veranderen er enkele zaken in het Burgerlijk Wetboek. Die hebben te maken met de rechtsverhouding tussen aannemer en opdrachtgever als er sprake is van aanneming van een bouwwerk. Maar de definitie van een bouwwerk is niet duidelijk. Bouwend Nederland is hierover in gesprek met de overheid. Let tot die tijd goed op. De Wet kwaliteitsborging voor het bouwen kent twee delen. De publiekrechtelijke kant heeft te maken met onder meer het inschakelen van een kwaliteitsborger en het aanleveren van een dossier bevoegd gezag. Deze kant geldt alleen voor gevolgklasse 1, dit zijn vooral grondgebonden woningen en kleine bedrijfspanden. Maar er is ook een privaatrechtelijke kant. Die ziet toe op de rechtsverhouding tussen aannemer en opdrachtgever. Daarbij is sprake van vijf wijzigingen in het Burgerlijk Wetboek. Twee daarvan gelden alleen bij nieuwbouwwoningen: de opdrachtgever informeren over hoe je verzekerd bent tegen de gevolgen van faillissement en kwaliteitsgebreken en de 5%-regeling bij bouw voor particulieren. De overige drie wijzigingen - de waarschuwingsplicht, het opleverdossier en de aansprakelijkheid voor gebreken die na oplevering ontdekt worden - gelden voor alle bouwwerken. Maar wat is een bouwwerk nu precies?

Een hele brede definitie in de Omgevingswet In het Burgerlijk Wetboek staat geen definitie van het begrip “bouwwerk”. In de Omgevingswet wel. Die spreekt van een “constructie van enige omvang van hout, steen, metaal of ander materiaal, die op de plaats van bestemming hetzij direct of indirect met de grond verbonden is, hetzij direct of indirect steun vindt in of op de grond, bedoeld om ter plaatse te functioneren, met inbegrip van de daarvan deel uitmakende bouwwerkgebonden installaties anders dan een schip dat wordt gebruikt voor verblijf van personen en dat is bestemd en wordt gebruikt voor de vaart”. (bijlage A bij de Omgevingswet) De definitie kent twee belangrijke kenmerkende onderdelen: 1. Er moet sprake zijn van een (bouw)constructie van een zekere omvang; 2. Er moet sprake zijn van plaatsgebondenheid; het in of aan de grond verbonden zijn. De kennelijke bedoeling om iets (min of meer) permanent aanwezig te laten zijn en ‘ter plaatse te laten functioneren’. Jurisprudentie Als je de definitie letterlijk neemt, zou je al aan het bouwen zijn als je een nieuwe kast, tafel of bankstel in je huis plaatst. Er is wel

WKB | DECEMBER 2023 | BNL | 25

IS DIT EEN BOUWWERK?

jurisprudentie over dit onderwerp maar die biedt nog niet echt een duidelijke lijn. Om een aantal voorbeelden te noemen van zaken die door de rechter als bouwwerk zijn beschouwd: aanbrengen van een stuclaag op een gevel, een reclamebord van 1,5 x 0,5 meter, een stacaravan, een frietkraam, een vogelverschrikker, het plaatsen van kasten met als doel een ruimte af te scheiden, balkonhekken, aanlegsteigers, keer-muurtjes en beschoeiingen. In andere uitspraken heeft de rechter aangegeven deze projecten NIET als bouwwerk te beschouwen: waterleiding, wegen, schilderwerk, oever- en terreinverharding. Ook een reclame-uiting aan de gevel, bestaande uit een metalen zwart gespoten frame, waarop rode letters met daarin aangebrachte neonverlichting, ter grootte van 4,71 m breed, 20 cm hoogte en 9,4 cm diepte werd NIET als bouwwerk beschouwd. Kanttekening hierbij is dat uitspraken in bovenstaande zaken specifiek voor die zaken waren en dat een algemene conclusie niet zomaar getrokken kan worden. De wetgever moet een duidelijke afbakening geven Bouwend Nederland heeft het ministerie van BZK gevraagd om meer duidelijkheid. De jurisprudentie is vooral ontstaan over de vraag of er sprake is van een vergunningsplicht of niet, en gaat dan ook meestal

over wat grotere werken. Voor de kleinere (onderhouds)klussen is op dit punt nog weinig houvast. We vinden het de taak van de wetgever om duidelijkheid te verstrekken. Let goed op deze drie wijzigingen Tot die tijd is ons advies om ervan uit te gaan dat ook kleinere klussen onder de definitie bouwwerk vallen. Dat betekent dat je na inwerkingtreding van de Wkb rekening moet houden met deze drie wijzigingen in het Burgerlijk Wetboek: 1. Let op de drie extra eisen bij het voldoen aan de waarschuwingsplicht, te weten: schriftelijk, ondubbelzinnig en het wijzen op de mogelijke gevolgen. Bij consumenten is dit verplicht, bij zakelijke opdrachtgevers mag je dit uitsluiten; 2. Maak afspraken met de opdrachtgever óf er een opleverdossier wordt verstrekt, wanneer dit wordt verstrekt en wat erin staat; 3. Bij consumenten kun je herstel niet meer afwijzen door te zeggen dat het gebrek bij oplevering geconstateerd had moeten worden. Bij zakelijke opdrachtgevers mag je dit uitsluiten. Contactpersoon Reina Uittenbogaard Jurist r.uittenbogaard@bouwendnederland.nl

De Bouwend Nederland Academy heeft dit jaar weer een aantal nieuwe trainingen ontwikkeld. Zet de ontwikkeling van personeel op nummer 1 en volg één van onze trainingen!

• Leer in één dag de belangrijkste voorwaarden voor Samenwerken in Bouwteams; • Maak jouw bedrijf online zichtbaar en volg de training Online Marketing; • Verdiep je in Generatie Z en schrijf je in voor de training Generatie Z op de werkvloer; • Krijg inzicht in hoe je veel voorkomende woningtypen energetisch verduurzaamt met Verduurzaming bestaande bouw. In ons vaste aanbod verzorgt de Bouwend Nederland Academy vele leerzame trainingen op het gebied van weten regelgeving, Stikstof berekenen en de Wet kwaliteitsborging voor het bouwen maar ook Sociale zaken en HRM zoals Verlofvormen in de Bouw en Infra of Wegwijs in de CAO Bouw en Infra. Naast de fysieke trainingen zijn er ook korte e-learning modules die je op elk gewenst moment kunt volgen.

Meer informatie? Geïnteresseerd in ons aanbod? Neem een kijkje op onze website www.bouwendnederland.nl/academy of neem telefonisch contact met ons op via 079 - 3 252 133.

TEKST | NAAM

FOTO | NAAM

REGIO NOORD

BIJEENKOMSTEN bouwendnederland.nl/regios/regio-noord December 12 Netwerkbijeenkomst afdeling Drenthe 19 Workshop Duurzame inzetbaarheid contactgroep HR Januari 18 Bijeenkomst concretisering waterstofproject NoordNederland 18 Nieuwjaarsbijeenkomst afdeling Friesland 19 Nieuwjaarsbijeenkomst afdeling Groningen 25 Nieuwjaarsbijeenkomst Platform Infra Noord

REGIOKATERN NOORD | DECEMBER 2023 | BNL | 27

VAN KLIK NAAR KANS We staan in de bouw voor verschillende uitdagingen waarvan het vinden van nieuwe medewerkers er ook een is. Laten we geen potentiële nieuwe medewerker in de branche lopen als we alleen maar kijken naar iemands curriculum vitae? En deze opzij leggen wanneer er geen gedegen opleiding of ervaring binnen de bouwsector in staat? Bij een regiobijeenkomst van Bouwend Nederland Noord eerder dit jaar was het thema ‘van uitdaging naar benutten van kansen’. Hoe kijk je naar de ander, met een open of toch een gekleurde blik? We kregen de opdracht om een compliment te geven aan degene die naast je zat. Dus eerst goed kijken om vervolgens iets te zeggen. En als je buurman dan een onbekende is, is dat best spannend. Maar ik werd vooral aangenaam verrast. De huidige arbeidsmarkt daagt werkgevers uit om met een open blik te kijken. Om oog te hebben voor de kwaliteiten en vaardigheden die iemand in een andere baan al heeft ingezet. En, misschien nog wel het belangrijkst, bereidheid om daarin te investeren.

Februari 13 Bijeenkomst Platform Infra Noord i.s.m. Stadswerk en NL Ingenieurs 15 Themabijeenkomst afdeling Drenthe 27 Training Wegwijs in de cao 29 Excursie JBN

Successen ontstaan vanuit de werkgever die een of meerdere zij-instromers uitnodigt voor een kopje koffie. Die bij die eerste kennismaking een klik voelt. Maar vooral ook de motivatie en de kwaliteiten ziet van degene die aan de andere kant van de tafel zit. En die op basis van zijn (of haar) bevindingen iemand het vertrouwen geeft om zich binnen het bedrijf te ontwikkelen om uiteindelijk uit te groeien tot een meer dan waardevolle medewerker.

Maart 07 Algemene Ledenvergadering en projectbezoek Herstel Prinses Margriettunnel afdeling Friesland 08 Dag van de Bouwvrouw 13 Contactgroep Veiligheid 27 Bewust Veilig Dag

Baukje Rekker Arbeidsmarktcoach Bouw en Infra Friesland SPT Noord Jij Gaat Het Maken

28 | BNL | DECEMBER 2023 | REGIOKATERN NOORD

INFRA INNOVATIE MARKTDAG: ZOEK ELKAAR OP OM TE VERNIEUWEN (EN LEER VAN DE MIER)

Om innovatie en energietransitie te versnellen, moeten opdrachtgever en -nemer in een vroeg stadium om tafel. Dat bleek eind oktober maar weer eens op de Infra Innovatie Marktdag. Een minstens zo verrassend inzicht: we kunnen heel wat van mieren leren. Regio Noord was net als vorig jaar samen met noordelijke overheden en marktpartijen te gast in het provinciehuis van Drenthe. Op 31 oktober werd daar besproken hoe we samen de innovatie en energietransitie in de infrasector kunnen versnellen. “We begonnen met een terugblik op vorig jaar, toen hoogleraar Jan Rotmans stelde dat de transitie tien keer sneller en slimmer moet”, vertelt Markt en Overheid-adviseur Yannick Bos van Bouwend Nederland. “Verschillende mensen kregen de vraag voorgelegd of dat is gelukt. De rode draad in de antwoorden was: we hebben stappen gezet, maar we zitten nog steeds niet op de gewenste snelheid om onze doelen te behalen. Daarvoor moeten opdrachtgevers en opdrachtnemers en ingenieurs meer de samenwerking opzoeken.” Kijk naar de mier Boswachter Arjan Postma, bekend van televisie, hield op de Marktdag een voordracht over transitiemanagement. Hij gaf de aanwezigen het voorbeeld van de mier. Bos: “Er zijn drie soorten mieren, vertelde Arjan ons: werkmieren, gekke mieren en trendsetter-mieren. De werkmieren doen wat ze moeten doen en wijken niet af van het bestaande spoor. De gekke mieren – slechts 1 procent van een nest – trekken zich nergens wat van aan en gaan op zoek naar een nieuwe suikerpot. Zij zetten een andere mier op hun rug en brengen die daarnaartoe. Als je geluk hebt, is dat de derde soort: de trendsettermier. Als je daarvan een paar naar de nieuwe suikerpot hebt geleid, volgt ineens de rest ook. Een prachtige parallel met innovatie: je hebt een paar kartrekkers nodig – niet te veel, want je wilt niet alleen nieuwe suikerpotten vinden, maar ook leeghalen – en een paar die openstaan voor iets nieuws. Dan volgt de hele groep.”

Duurzamer asfalt Daarna konden de bezoekers zes workshops volgen over duurzaam GWW, over het Dashboard Monitoring Duurzame GWW, over samenwerkingsovereenkomsten tussen gemeenten en marktpartijen en over duurzaam uitvragen. Bouwend Nederland verzorgde samen met de Vereniging Circulair Friesland een workshop over verduurzaming van de asfaltketen. In Noord-Nederland zetten Bouwend Nederland, NLingenieurs, de provincies, en de drie gemeentebesturen van Assen, Leeuwarden en Groningen daarin samen serieuze stappen, vertelt Bos. “Al deze partijen wíllen verduurzamen. De vraag is alleen: hoe? Die vraag is niet zozeer technisch, want er liggen genoeg innovaties op de plank zoals asfaltmengsels die op lagere temperatuur worden geproduceerd. Het gaat er nu om dat opdrachtgevers, opdrachtnemers en ingenieurs elkaar in een vroeg stadium van een project treffen en bouwen aan wederzijds vertrouwen om die innovaties daadwerkelijk in te zetten. De aandacht ligt nu op het ‘hoe’: niet lullen maar poetsen!” Contactpersoon Yannick Bos Adviseur Markt en Overheid y.bos@bouwendnederland.nl

TEKST | EDUARD PADBERG Bij

• REGIOKATERN 7x gratis training NOORD | DECEMBER 2023 | BNL | 29 • 41 deelnemers • Weinig draagvlak management • 19 bedrijven • Waan van de dag • 4 organisaties • Grip op de zaak • 4x als SROI opgevoerd • 7 bedrijfsambassadeurs

van de loonbeslagen speelt laaggeletterdheid van de inwoners heeft problemen met basisvaardigheden, en van hen heeft een baan

• Bij in diensttreding vragen stellen • Agendapunt in teamoverleg • Bewustzijn van aannames • Bespreken in tip-top-gesprek • Themaronde binnen bedrijf • Filmpjes op intranet zetten • (Web)teksten op B1-niveau • Inloopspreekuren

VNO-NCW MKB NOORD MAAKT WERK VAN LAAGGELETTERDHEID • Men is wakker geschud • Gewoon vragen is de insteek geworden • Werkgevers zijn zichzelf ook kwestbaar gaan opstellen • Er is doorverwezen naar het Taalhuis • Men betrekt de partner van werknemer • De communicatie aangepast • Vacatureteksten worden geschreven in eenvoudige taal

• Bellen is een optie geworden om te reageren op een vacature • Er is een afspraak gemaakt met adviseur strategische aanpak van Stichting Lezen & Schrijven • Er is begeleiding van een taaldocent ingekocht • De mini-presentatie is op intranet gezet

• Af en toe een opfris-cursus • Kennis (toolbox en Taalambassadeur) • Samenwerking met partners en Taalhuizen • Een aanjager in de provincie • Goede voorbeelden (voor teamoverleg) • Begrip en inzicht management • Tijd

• Veiliger werken • Doorgroei in functie • Trots & zelfvertrouwen • Zelfredzaamheid • Zelfstandigheid • Meer werkplezier

• Goed werkgeverschap • Personeel vasthouden Ga het gesprek aan • Minder verzuim Bewustwording delen • Minder (bijna) ongelukken Mini-presentatie gebruiken • Minder fouten en dubbel werk Vertaal-app ‘Lees Simpel’ • Meer werkplezier Website ‘Is het B1?’ Deel deze praatplaat Zet Taalambassadeurs in Tel mee met taal! subsidie productie. “Het kost tijd, maar je krijgt er ook iets voor terug. Mensen Gebruik het Taalhuis, de bibliotheek en ROC’s worden door taaltraining zelfverzekerder en meer zelfredzaam. Ze

In Groningen en Noord-Drenthe wonen 81.000 mensen die grote moeite hebben met lezen en schrijven. Omdat ruim de helft van hen een baan heeft, ontwikkelde werkgeversorganisatie VNO-NCW MKB hebben daardoor ook meer plezier in hun werk.” beeldverslag isprogramma. een uitgave van Taal werkt! VNO-NCWeen MKB Noord geeft metwereld Taal werkt! invulling aan het Plan van aanpak Laaggeletterdheid in de arbeidsmarktregio Groningen. Dit wordt gefinancierd vanuit het rijksoverheidsprogramma Tel mee met Taa Noord eenDitspeciaal ”Er ©2023 gaat| soms nieuwe voor hen open.” Groot Koerkamp legt uit dat het programma niet zozeer mensen beter leert lezen en schrijven, maar vooral de omgeving van het probleem Ziekteverzuim, bedrijfsongelukken, gebrekkige digitale vaardigheden bewustmaakt. “We vragen werkgevers om eens via deze bril naar hun en een schreiend gebrek aan zelfvertrouwen. VNO-NCW MKB Noord werknemers én naar hun eigen communicatie te kijken. Praat erover. aanjager Gemma Groot Koerkamp schetst de grote gevolgen van Dan komt er vanzelf van alles bovendrijven.” laaggeletterdheid. “Het is een verborgen probleem”, legt Groot Koerkamp uit. “Vooral Nederlandstalige medewerkers schamen zich. Lekker Duidelijk Hun omgeving is zich er daarom vaak nauwelijks van bewust.” Stichting Lezen en Schrijven lanceerde in 2021 een Lekker Duidelijk Startpakket boordevol praktische tips en een checklist voor op de Nederlands als eerste taal werkvloer. “Het is een manier van denken”, gaat Groot Koerkamp Nederland telt naar schatting 1,8 miljoen laaggeletterden tussen de 18 verder. “Is de website toegankelijk, welke sollicitatie teksten gebruik en 65 jaar. Ruim de helft daarvan is in Nederland geboren en getogen. je, hoe ga je er tijdens functioneringsgesprekken mee om.” Het programma in Groningen en Noord-Drenthe is gericht op mensen met Nederlands als eerste taal, vertelt Groot Koerkamp. Op uitnodiging van Bouwend Nederland volgden verschillende bouwbedrijven uit de regio al een Taal Werkt-training. “We krijgen Volgens onderzoek zijn mensen die worstelen met taal vaker ziek, heel positieve reacties. Veel werkgevers hadden er nooit eerder bij hebben ze meer last van stress en moeite met certificaten halen. “Ook stilgestaan. Er ging een wereld voor hen open.” Volgens aanwezigen al hebben ze soms een schooldiploma; ze kunnen informatie niet goed zorgde het verhaal van Groot Koerkamp voor de bewustwording dat op waarde schatten. Mensen die een bijsluiter niet kunnen lezen of het niet alleen om lezen en schrijven gaat, maar ook digitale een app niet kunnen gebruiken, kunnen niet zelfstandig mee met de vaardigheden. Een van de deelnemende bouwbedrijven is nu bezig om maatschappij.” hun vacatureteksten aan te passen. Zelfverzekerder en zelfredzaam Om die reden is in de Arbeidsmarktregio Groningen een apart programma begonnen voor werkgevers in verschillende sectoren, waaronder de bouw. VNO-NCW MKB Noord werkt daarin samen met Stichting Lezen & Schrijven. “Bedrijven zijn vindplaatsen”, legt Groot Koerkamp uit. ”En werkgevers hebben er belang bij om het probleem aan te pakken. Wij bieden daarom de gratis training Taal Werkt aan.” Volgens de aanjager zorgt verbetering van de basisvaardigheden taal en rekenen uiteindelijk voor minder ziekteverzuim en hogere

Ook Bouwend Nederland maakt werk van laaggeletterdheid, en doet onder andere mee met een pilot om VCA-examens beter toegankelijk te maken voor laaggeletterden.

Contactpersoon Kirsten Notenbomer Adviseur sociale zaken k.notenbomer@bouwendnederland.nl

30 | BNL | DECEMBER 2023 | REGIOKATERN NOORD

TEKST | JACOB-JAN ESMEIJER

STEEDS MEER LEDEN WETEN SOCIAL SUPPORT TE VINDEN Traumaverwerking, financiële uitdagingen of een naderend afscheid van een geliefde: soms kan het leven een onverwachte wending nemen. Dergelijke situaties kunnen ook uitwerking hebben op je werk, en dan is het fijn om hier met iemand over te praten. Tonny Grotenhuis van de afdeling Social Support is al jaar en dag het luisterend oor voor leden van Bouwend Nederland. Per jaar komen er zo’n 150 hulpvragen binnen bij de afdeling Social Support. Tonny Grotenhuis, hét gezicht van Social Support bij Bouwend Nederland, licht toe: “In het afgelopen voorjaar verwachtten we veel loonbeslagen of aanmeldingen voor wanbetalingsregelingen vanwege de hoge energiekosten en inflatie. Het zou voor veel gezinnen wel eens lastig kunnen worden om rond te komen, meenden we. Gelukkig is die hausse uitgebleven; het aantal schuldhulpaanvragen bleef gelijk. Dit komt mede omdat we met z’n allen zuiniger zijn gaan leven. Zo is ons energieverbruik anno nu gelijk aan dat van 1970. Wat dat betreft verdienen we een compliment.” Beslagen ten ijs Los van financiële cases heeft Tonny in zijn dagelijkse werk met veel verschillende situaties te maken. “Wat meer voorkomt, zijn echtscheidingen. Mensen die in gemeenschap van goederen zijn getrouwd of een samenlevingscontract hebben: zaken die het uitzoeken waard zijn en waar ik veel tijd en energie insteek. Ik luister niet alleen, maar wil mijn cliënten op voorhand voorzien van informatie en vertellen wat hen te wachten staat. Denk aan een convenant of ouderschapsplan, of aan informatie over de afhandeling van het opgebouwde pensioen. Mocht iemand de weg naar een mediator of advocaat inslaan, dan zijn deze termen en de voorbeelden daarbij in elk geval bekend.”

Naderend afscheid Ook wanneer iemand weet dat het afscheid nadert, kan Tonny met zijn jarenlange ervaring families bijstaan. “Zeker in zo’n emotioneel zware periode als een aanstaand overlijden is het fijn als (financiële) zaken voor de achterblijvers goed zijn geregeld. Een nieuw werkveld waarmee ik sinds 2015 in aanmerking ben gekomen, is traumaverwerking. Een bedrijfsongeval komt helaas geregeld voor, en dan wil ik er voor de mensen op de bouwplaats zijn. Bij ernstig opgelopen trauma’s kan ik doorverwijzen naar hulpverlenende instanties of concrete therapievormen als EMDR.” ‘Weet ons te vinden!’ Het valt Tonny op dat het aantal Social Support-aanvragen in de regio Noord lager is dan het landelijke gemiddelde. Puur toeval? Dat laat Tonny graag in het midden. “Dat het een kleinere regio met minder bedrijven is, is natuurlijk een valide reden. Maar het kan ook zijn dat bedrijven andere kanalen gebruiken om problemen aan te pakken. Ze zitten immers niet aan ons vast. Het enige wat ik wil meegeven: weet ons te vinden! We zijn er voor iedereen, ook voor de meest noordelijke regio van Bouwend Nederland.” Meer informatie bouwendnederland.nl/social-support Contactpersoon Tonny Grotenhuis Adviseur Social Support t.grotenhuis@bouwendnederland.nl

TEKST | NAAM

FOTO | NAAM

REGIO OOST

REGIOKATERN OOST | DECEMBER 2023 | BNL | 27

INDUSTRIEEL BOUWEN BETEKENT NIETS AAN HET TOEVAL OVERLATEN In plaats van over industrieel bouwen spreek ik liever over slim bouwen volgens het zogenoemde lean-principe. Daarbij wordt alles op zo’n manier ingericht dat processen en producten zo efficiënt en duurzaam mogelijk verlopen én worden geproduceerd.

BIJEENKOMSTEN Bouwendnederland.nl/regios/regio-oost Januari 16

Kick-off WKB Regio Oost

Februari 6 Operationele HR bijeenkomst - Van der Valk Hengelo 7 WKB classroom (1) 8 Operationele HR bijeenkomst - Van der Valk Duiven 13 Operationele HR bijeenkomst - Van der Valk Zwolle 27 WKB classroom (2) 29 Bijeenkomst JBN Regio Oost Maart 5 20 27 28

Financial Bijeenkomst - Van der Valk Deventer Apeldoorn WKB classroom (3) Bewust Veilig Dag Ledenvergadering afdeling Zuid-Oost Gelderland

Op dit moment zijn er bedrijven die prefab-concepten produceren die op de bouwplaats in elkaar worden gezet. Onze ambitie is - met oog voor mens om omgeving - om woningen 100% stik- en emissievrij te assembleren en turn-key af te leveren. Badkamer, toilet en andere voorzieningen: alles zit er al in en hoeft alleen op locatie aan een andere woning en aan de nutsvoorzieningen gekoppeld te worden. Zo’n uitgekiend proces begint nergens anders dan op de tekentafel. Ter vergelijking: bij een gemiddelde Amerikaanse autofabrikant vinden er nog handelingen handmatig plaats. Zo wordt er bijvoorbeeld een rubberen hamer gebruikt om een portier goed in het slot te laten vallen. Bij Toyota zou dat nooit voorkomen, daar is alles al tot op de halve millimeter op de tekentafel bepaald. Hierdoor wordt verspilling geëlimineerd, wordt er efficiënt(er) gewerkt en zijn ieders taken van tevoren duidelijk omschreven. Deze manier van werken hanteren wij zelf ook en heeft de toekomst. Op dit moment produceren we woningen die nauwelijks tot geen fouten kennen. Industrieel bouwen is dus niet per se gerobotiseerd, maar betekent vooral niets aan het toeval overlaten. Zo’n vorm van standaardisatie komt ook de kwaliteit ten goede. De toekomst is nu. Tony Mol Algemeen Directeur Startblock

28 | BNL | DECEMBER 2023 | REGIOKATERN OOST

TEKST | KEES DE VRIES

S-TEC HELPT RIVIERENLAND BIJ ÉCHTE VERDUURZAMING Nederland wil dat de hele energievoorziening in 2050 duurzaam is uit volledig groene energie. Maar hoe vlieg je zo’n ambitie als opdrachtgever, bouwer of particulier aan? In de regio Rivierenland ondersteunt S-Tec in Tiel opdrachtgevers, bouwers en particulieren die energieneutrale huizen en gebouwen willen realiseren. “We zien een grote kennisleemte op verduurzamingsgebied, ook bij bouwers.” Het mantra voor verduurzaming van de bestaande woningvoorraad lijkt simpel: van het gas af, warmtepomp erin, zonnepanelen op het dak en klaar. “Niet is minder waar”, zegt Koos Karsijns, directeur van Bouwmensen Rivierengebied en bestuurslid van S-Tec in Tiel. “De energietransitie is complex. Versnelling is alleen mogelijk als de keten samenwerkt in een maatwerkaanpak per woningcategorie.” Vanuit die gedachte is drie jaar geleden op initiatief van de stichting Smart Technology Experience Centre Rivierenland in Tiel S-Tec opgericht. Deze stichting wil de energietransitie in de regio Rivierenland versnellen door de krachten van onderwijs, overheid en bedrijfsleven te bundelen. Aangesloten zijn Bouwmensen

Rivierengebied (de werkgever van Karsijns), Energie Samen Rivierenland, IW Midden, WoonWijzerWinkel en Lingecollege. Verder werkt S-Tec nauw samen met ROC Rivor, Werkzaak Rivierenland, Leerwerkloket Rivierenland, UWV, Alliander en VNO-NCW Midden en de overheid. Terugverdientijd Karsijns: “Bij verduurzaming verkoop je eigenlijk terugverdientijden. Je moet kijken of je uit de energiebesparing je investering kunt betalen. Dat vergt kennis en kunde die op dit moment nog te weinig en te gefragmenteerd beschikbaar is voor particulieren, maar ook voor overheden, opdrachtgevers, maar ook bouwers. Het S-Tec-gebouw in Tiel is een verzamelplaats van duurzame initiatieven. We bundelen en verspreiden kennis, organiseren opleidingen en cursussen, maar helpen ook mensen die een baan in de techniek ambiëren. Onze dienstverlening bestaat verder uit een winkel voor duurzamen duurzaam wonen dat tevens een trefpunt en marktplaats is voor toekomstgerichte projecten.”

REGIOKATERN OOST | DECEMBER 2023 | BNL | 29

Arbeidsmatch De dienstverlening richt zich onder andere op de circa 130 bouwen installatiebedrijven in de regio Rivierenland. “In onze WoonWijzerwinkel worden alle relevante bouwproducten en -oplossingen getoond op het gebied van energiebesparing, duurzame energieopwekking en circulair bouwen. Dat scheelt veel uitzoekwerk en is een echte eye-opener. Ook geven we er advies over beschikbare subsidies en financieringsmogelijkheden. Verder leiden wij met onze partners vakspecialisten op voor de energietransitie en hebben onze partners ROC Rivor, Bouwmensen en IW-Midden speciale programma’s voor zij-instromers in bouw, installatie en elektrotechniek.” Om de instroom in de techniek te stimuleren, voert S-Tec een pilot uit met het zogenaamde Arbeidsmatchplatform, een algoritme dat door Alliander is ontwikkeld en dat gebruik maakt van de‘transferable skill’ van werkzoekenden door hun vaardigheden te matchen aan eigenschappen in vacatureteksten. Nevenaannemer Je als bouwer bekwamen in kansen en mogelijkheden van verduurzaming heeft ook een financiële kant. Karsijns: “ Verduurzaming van de bestaande woningvoorraad is een goed extra verdienmodel en een welkome verbreding van het dienstenpakket van een aannemer als, zoals nu, de woningnieuwbouwproductie hapert. Bij verduurzaming van scholen en kantoren komt vrijwel altijd een verbouwing kijken. De bouw denkt te veel in hoofden onderaannemer. Hoe mooi is het als je als ‘nevenaannemer’ samen met een installatiebedrijf kunt optreden.”

bijvoorbeeld VVE’s, kun je als bouwer ook veel van elkaar leren”, aldus Karsijns. Voor leerlingen van het ROC is een samen met het bedrijfsleven ontwikkelde duurzaamheidsmodule beschikbaar. “Ook hier is kennis de sleutel voor toekomstig succes.” Karsijns vindt het moeilijk om precies aan te geven hoeveel woningen in het driejarig bestaan van S-Tech in Rivierenland zijn verduurzaamd. “Bouw en renovatie zijn langjarige trajecten. We hebben niet altijd zicht op het vervolgtraject van de mensen die onze hulp en advies zoeken.” Eigenlijk zouden er door heel Nederland initiatieven zoals S-Tec moeten komen. Karsijns zelf ziet het liefst dat duurzaamheid een centrale regie krijgt met een horizon die zich verder uitstrekt dan de vier jaar tussen verkiezingen. “De overheid wil van alles maar is niet in staat het zelf uit te voeren. Daarom zijn we hier zelf maar begonnen. Toen ik vorig jaar aan vijftig aannemers vroeg wat hun problemen waren, was het niet personeel, zoals de overheid denkt, maar het krijgen van vergunningen en aansluitingen. Dien dus de verduurzaming door versoepeling van de regelgeving. Modulaire bouw en houtskeletbouw zijn goede middelen om de CO₂-uitstoot terug te dringen. Geef bouwbedrijven die opdracht dan ook mee.” Gelukkig hebben de bouwers in Rivierenland een plek waar ze met hun duurzaamheidsvragen terecht kunnen. Meer informatie stecrivierenland.nl Contactpersoon Wilbert Schellens

Langjarig S-Tec brengt succesvolle projecten in gratis toegankelijke workshops onder de aandacht. Behalve dat het goede netwerksessies zijn met

Regiomanager w.schellens@bouwendnederland.nl

30 | BNL | DECEMBER 2023 | REGIOKATERN OOST

TEKST | BERBER BIJMA

IN GESPREK MET… GONARD MENSINK Circulair gebruik van bouwmaterialen is voor het grote publiek nog niet gewoon, ziet Gonard Mensink van Bouwbedrijf Mensink in Raalte. Wat hem betreft kan er niet snel genoeg regulering vanuit de overheid komen. “De overheid moet gaan duwen.” Gonard Mensink bracht zijn jeugd door op een boerderij in Raalte. Dezelfde boerderij die nu - omgebouwd en extreem duurzaam dienstdoet als huisvesting van zijn bouwbedrijf. “Ik ben opgegroeid met de gewoonte om kromme spijkers recht te slaan, zodat je ze nog eens kon gebruiken. Arbeid was toen minder duur dan materiaal. Vandaag de dag pakken we een spijker niet eens op als we er eentje laten vallen. Zo zie je hoe we in één generatie totaal anders tegen materiaal zijn gaan aankijken.” Ook allerlei verpakkingsmateriaal zorgt voor veel meer afval dan vroeger. “In de jaren ’90 kreeg je stenen los geleverd, nu in plastic op een pallet omdat ze zo sneller te verplaatsen zijn.” Een deur met een vlekje Niet dat we die kromme spijkers weer recht moeten gaan slaan, maar we moeten wel leren om anders met materialen om te gaan, vindt Mensink. “Er mag weer meer respect komen voor spullen die nog waarde hebben. Daar zijn we nog lang niet. We zijn eraan gewend geraakt om een nieuwe telefoon te kopen omdat er een nieuw model uit is – niet omdat de oude het niet meer doet. Als ik bij een klant aankom met een deur die we kunnen hergebruiken, zit daar misschien wel een vlekje aan. Of je accepteert dat vlekje, of je maakt extra kosten om het weg te krijgen. De meeste klanten willen beide niet. Alleen als we voor een woningcorporatie werken, is circulair materiaalgebruik nog weleens onderwerp van gesprek.” De omslag hangt in de lucht In sommige opzichten is circulariteit een stapje terug in de tijd, zegt Mensink. En dat vraagt in onze hoofden een flinke omslag. Toch zit die eraan te komen, is zijn overtuiging. “We hebben er in een jaar of tachtig een flinke puinhoop van gemaakt. Maar het zal geen tachtig jaar duren om dat terug te draaien. De energietransitie komt nu serieus van de grond en de omslag in circulair materiaalgebruik hangt in de lucht. Maar juist omdat die omslag voor de meeste consumenten zo moeilijk te maken is, hebben we regels nodig. De overheid moet gaan duwen om te zorgen dat niet een paar schapen, maar de hele kudde over de dam gaat. Repareren en hergebruiken moet gewoon worden. Ik kijk daarnaar uit. Zoals we nu met spullen omgaan, dat is gewoon niet houdbaar.”

Voor de komende editie legt Gonard Mensink de volgende vraag voor aan Cees van Dillen van Aannemersbedrijf C. van Dillen en Zoon B.V.: “Wat is jullie onderscheidende vermogen als het gaat om conceptueel bouwen?”

TEKST | NAAM

FOTO | NAAM

REGIO RANDSTAD NOORD

BIJEENKOMSTEN Bouwendnederland.nl/regios/regio-randstad-noord December 12 Regiobestuursvergadering met diner/ afscheid regiomanager RRN Januari 12 15 17 18 18 19 19 30

Nieuwjaarsbijeenkomst Gooi en omstreken JBN West Friesland bijeenkomst Nieuwjaarsreceptie Noord-West Utrecht Nieuwjaarsreceptie Noord-Holland Noord Nieuwjaarsbijeenkomst afdeling Amsterdam Nieuwjaarsbijeenkomst Midden Nederland Nieuwjaarsborrel JBN Duinstreek Regiobestuursvergadering RRN

Februari 6 Ledenbijeenkomst afdeling Gooi en omgeving 14 Innovation Dinner: Modulair en circulair bouwen (Bouwlab Haarlem) 15 ledenvergadering afdeling Noord-West Utrecht 27 Kennissessie afdeling Noord-Holland Noord Maart 3 Voetbaluitje samen met Groenhart JBN West-Friesland 8 Bouwvrouwendag 12 Regiobestuursvergadering RRN 14 Bijeenkomst alle commissies + complete besturen 2 jongerenkernen JBN 14 Jaarvergadering Midden Holland 15 Bedrijfsbezoek + overnachting JBN Duinstreek

REGIOKATERN RANDSTAD NOORD | DECEMBER 2023 | BNL | 27

NIEUWTJES Ik ben blij dat ik deze column mag schrijven. Ik heb namelijk wat nieuwtjes: ik word in april 2024 opa, we hebben in Epe een stacaravan gekocht en ik word voorzitter van Bouwend Nederland, afdeling Noord-Holland Noord. Drie afzonderlijke zaken waar ik blij van word. Zaken die op het eerste oog niets met elkaar te maken hebben, maar voor mij hangen ze echter erg samen. Onze kleinzoon groeit namelijk op in een wereld die anders is dan de wereld waarin ik ben opgegroeid. De vooruitzichten op het gebied van klimaat en de daarmee samenhangende maatschappelijke en economische ontwikkelingen zijn minder rooskleurig dan voor mij het geval was. Wij wonen in Alkmaar. In de stacaravan te Epe hou ik in ieder geval droge voeten als het langdurig hard regent (nog los van de stijgende zeespiegel). De effecten van de warmere, drogere zomers (gebrek aan drinkwater, gevaar van bosbranden) zijn daar echter veel groter. Die klimatologische, maatschappelijke en economische veranderingen zijn voor mij de primaire reden om voorzitter van de vereniging Bouwend Nederland Noord-Holland Noord te worden. De bouw gaat namelijk op allerlei namelijk geconfronteerd worden met die komende uitdagingen. We moeten daarom als sector anders gaan denken en handelen. Niet wijzen naar de politiek of naar onze opdrachtgevers. Niet wachten op weten regelgeving. Door zelf initiatieven te nemen, innovatief te zijn, kennis te delen en ons te richten op lange termijn doelen pakken we onze maatschappelijke verantwoordelijkheid. De vanzelfsprekendheid van het verleden is immers geen garantie voor de toekomst. Ferry van Wilgenburg Voorzitter Bouwend Nederland Afdeling Noord-Holland Noord

28 | BNL | DECEMBER 2023 | REGIOKATERN RANDSTAD NOORD

TEKST | BERBER BIJMA

REGIOMANAGER JAN OVERTOOM DRAAGT STOKJE OVER AAN JOOST SWAAN Jan Overtoom is per 1 november gestopt als regiomanager van de regio Randstad Noord. Joost Swaan, tot voor kort adviseur Markt en Overheid, is zijn opvolger. Samen blikken ze terug en vooruit. Jan Overtoom is wat je noemt een ervaren medewerker binnen Bouwend Nederland. “Ik was er vanaf het begin in 2004 bij. Daarvoor werkte ik als gewestelijk secretaris bij voorloper NVOB. Ik heb een ontzettend leuke tijd gehad bij Bouwend Nederland. De combinatie van ledencontact, waar ik veel inspiratie en energie uit heb gehaald, met belangenbehartiging vind ik heel mooi.” Joost Swaan was in zijn vorige functies ook al actief op beide terreinen. Als regiomanager heeft hij daar nu sinds 1 november een leidinggevende taak bij. “Daar heb ik vanuit een eerdere baan bij een andere werkgever ervaring mee. Voordat ik adviseur Markt en Overheid was, was ik verenigingsmanager bij Bouwend Nederland. In mijn werk als regiomanager komt eigenlijk al die eerdere ervaring samen. Ik heb er ontzettend veel zin in.” Welkom aan overheidstafels Overtoom, die per 1 januari 2024 senior beleidsadviseur bestuurszaken wordt in Zoetermeer, zat de afgelopen jaren veel aan tafel bij zowel leden als bij provincies en gemeenten. “Ik heb me als vertegenwoordiger van Bouwend Nederland altijd heel welkom gevoeld. Overheden staan meer dan vroeger open voor overleg met organisaties als de onze. We brengen veel kennis en ervaring vanuit de sector mee. De thema’s die wij inbrengen, staan inmiddels heel goed op de kaart. Dat komt ook omdat er hele goede samenwerking is tussen Zoetermeer en de regio’s.”

Waar kijkt hij met trots op terug? “Zaken die we landelijk hebben geagendeerd en die regionaal heel mooi doorwerken, zoals het doorwerkprotocol in coronatijd en momenteel de inzet op een ‘straatje erbij’ om de nieuwbouw van woningen vlot te trekken.” Soepele overgang Is het niet spannend om een collega met veel ervaring op te volgen? “Jan is natuurlijk onvervangbaar”, zegt Swaan lachend. “Maar gelukkig heb ik veel ervaring opgedaan binnen Bouwend Nederland en de laatste jaren ook veel met Jan samengewerkt. Daardoor is de overgang vrij soepel. De komende jaren zal de functie van regiomanager misschien nog iets veranderen, zoals we ons als organisatie altijd ontwikkelen op basis van wat onze leden nodig hebben. Wat me in ieder geval aantrekt in de functie, is dat je een schakel bent tussen veel partijen: lidbedrijven, regio, afdelingen, hoofdkantoor, overheden. De werkzaamheden zijn heel divers en dat maakt het leuk.” Overtoom geeft hem – uit eigen ervaring – een tip mee: “Zorg voor een goede balans tussen belangenbehartiging, ledencontact en leidinggeven. Het kost alle drie tijd, maar bij elkaar opgeteld moet het wel zo’n beetje in die 40 uur per week passen.” Contactpersoon Joost Swaan Regiomanager Randstad Noord j.swaan@bouwendnederland.nl

TEKST | PETRICK DE KONING

FOTO | JOSINE VOOGT

REGIOKATERN RANDSTAD NOORD | DECEMBER 2023 | BNL | 29

Netwerkbijeenkomst Mobiliteit, Bouwen en Wonen

‘NEEM DE POTENTIE VAN EEN ‘STRAATJE ERBIJ’ SERIEUS’ De Provinciale Staten van Utrecht zijn sinds maart aan de slag. Volgens dagvoorzitter Theo Dohle een ideaal moment om met vertegenwoordigers van gemeenten, marktpartijen en de provincie in gesprek te gaan over ontwikkelingen en uitdagingen in de woningbouw. Dat is het doel van de netwerkbijeenkomst Mobiliteit, Bouwen en Wonen die Bouwend Nederland en VNG Utrecht op 7 november in de raadzaal van het Stadshuis van Nieuwegein organiseerden. Taco van Hoek, directeur van het EIB, trapt af met de resultaten van de verkenning kleine groene woonlocaties in de provincie Utrecht in opdracht van het ministerie van BZK/VRO. Kleinschalig bouwen aan de randen van gemeenten staat ook bekend als ‘straatje erbij’. De aanleiding voor het onderzoek is dat binnenstedelijke projecten in het algemeen kostbaar en complex zijn. Zeker nu de locaties schaarser worden. Het uitgangspunt van straatje erbij is dat natuur en landschap centraal staan. Het gaat alleen om landbouwgrond dichtbij bestaande kernen en het streven is een lage bebouwingsdichtheid van vijftien woningen per hectare. Ruimte voor maatwerk Van Hoek geeft aan dat deze aanpak in de provincie Utrecht zo’n 21.000 woningen kan opleveren. Wat een wezenlijk aantal is binnen de opgave van 83.500 woningen tot 2030. Er is binnenstedelijk zeker nog ruimte, maar er zijn dus ook andere mogelijkheden. Straatje erbij is in combinatie met andere plannen een interessante optie. Het is wel van belang dat gemeenten de ruimte krijgen voor lokaal maatwerk, vanzelfsprekend in goed overleg en met de ondersteuning van de provincie. Zo helpt iedereen elkaar.

voor de tweede plek van de top 25 duurzame aanbesteders. Het Aanbestedingsinstituut geeft deze waardering voor aanbestedende diensten die waardevolle innovaties aanjagen en marktpartijen uitdagen op het vlak van duurzaamheid. De Provincie Utrecht zit meervoudig winnaar Noord-Brabant dit jaar op de hielen. Schouders eronder Van Muilenkom erkent dat woningbouwlocaties vinden een uitdaging is, zeker nu de vraag naar betaalbare woningen groot is. Daarom wordt goed gekeken naar het herstructureren van oude terreinen en andere mogelijkheden binnen steden. Maar dat is vooralsnog onvoldoende. Hoewel het onderzoek van het EIB inspiratie biedt, blijft het cruciaal steeds goed te kijken waar ontwikkeling mogelijk is en ook de grote bouwlocaties niet te vergeten. Samenwerking tussen gemeente en provincie blijft noodzakelijk. Dat geldt ook voor de aansluiting met de markt als het gaat om toekomstbestendig, circulair en duurzaam bouwen. Alle partijen hebben elkaar keihard nodig om er samen de schouders eronder te zetten. Actuele stellingen Tot slot volgt een boeiend panelgesprek met Bouwend Nederland voorzitter Arno Visser, Van Muilenkom en Anja Vijselaar, wethouder gemeente De Ronde Venen. Zij reageerden op actuele stellingen over de uitdagingen van de huidige woningbouw en de bijdrage van ‘straatje erbij’ voor de huidige woningbouwopgave. Na deze levendige paneldiscussie praten de deelnemers verder tijdens de afsluitende netwerkborrel. Contactpersoon Joost Swaan

Aanjagen van innovatie Voordat Gedeputeerde Rob van Muilenkom reageert, overhandigt regiomanager Joost Swaan van Regio Randstad Noord, hem de prijs

Regiomanager Randstad Noord j.swaan@bouwendnederland.nl

30 | BNL | DECEMBER 2023 | REGIOKATERN RANDSTAD NOORD

TEKST | PETRICK DE KONING

Smart Makers Academy:

MET DE METRO-LEERLIJN OP WEG NAAR MEER DIGITALISERING Digitalisering is onvermijdelijk en dat geldt ook voor de bouwsector. Omdat de arbeidsmarkt krapper is en de maatschappelijke opgaven groter, moeten we slimmer werken. Door een deel van de processen te digitaliseren en data te delen met ketenpartners is dat ook mogelijk. Voor veel bedrijven is digitalisering echter onbekend terrein. Samen met de Smart Makers Academy werkt Bouwend Nederland aan de ontwikkeling van digitale skills in de bouwsector. Dit gebeurt met laagdrempelige en inspirerende trainingen en sessies. “Iedereen begrijpt de noodzaak van digitalisering en industrialisering in de bouwsector”, zegt Gerik ten Berge van Smart Makers Academy. “Toch zijn er voor bedrijven best wat drempels om kennis en ervaring op te bouwen. Er is niet altijd tijd om te investeren in trainingen en de theorie sluit vaak niet aan op de werkpraktijk. De Smart Makers Academy neemt deze drempels weg. We hebben eerder modules ontwikkeld voor de metalektro-sector en samen met Bouwlab R&Do uit Haarlem, Bouwend Nederland en diverse mbo- en hbo-instellingen zijn we nu voor de bouwsector aan de slag gegaan.” Korte praktijkgerichte inspiratiesessies Smart Makers Academy richt zich op enthousiasme en voorstellingsvermogen van deelnemers. Er wordt gewerkt met korte modules onder begeleiding van mensen uit de sector. “We hebben gekozen voor de vergelijking met een metrolijn. De metrokaart biedt verschillende metro-leerlijnen met diverse tussenstations. Deze stations zijn inspiratiesessies om bedrijven de mogelijkheden van digitalisering en industrialisering te laten ontdekken.” Inmiddels zijn diverse (metro-)leerlijnen opgezet. Zo is er een leerlijn voor 3D-printen van bouwmaterialen en een lijn waar management en medewerkers worden begeleid bij de keuze voor softwarepakketten. Ten Berge: “Deze lijn begint met een digiscan om de digitaliseringsbehoefte van deelnemers te bepalen. Daarnaast komen in andere leerlijnen onderwerpen zoals Artificial Intelligence en circulariteit aan bod.” Vanaf 6 december start de metrolijn robotica, waar projectleiders en werkvoorbereiders kennis kunnen maken met robots en cobots om te ervaren hoe ze het werk in de bouw lichter en efficiënter kunnen maken. METROKAART AAN DE SLAG IN MKB BOUW MET DIGITALISERING, DUURZAAM EN CIRCULAIR BOUWEN ONTDEK DE KANSEN VAN CIRCULAIRE PRODUCTIEPROCESSEN

DIRECTIE & MANAGEMENT BEDRIJFSLEIDERS

ONTDEK DE KANSEN VAN TECHNOLOGIE IN DE BOUW

DIRECTIE & MANAGEMENT

ONTDEK DE KANSEN VAN 3D PRINTING

TEAMLEIDERS & HR WERKVOORBEREIDERS / PROJECTLEIDERS MANAGERS

DA G

ROBOTICA

W AR E

DETECTEREN MET SENSOREN

BUSINESS CASE DATUM VOLGT ZSM

DA IEN IR TU M CU M O L VO DE AIR LG LL E E T ZS N M

RD VE

DATUM VOLGT ZSM

ROBOTICA IN DE PRAKTIJK

DATUM VOLGT ZSM

POSTPROCESSING MAAKSESSIE

G ER IS IG

A C DE UL

OP V EN

LIJ

DATUM VOLGT ZSM

DA A TU N M RO VO BO LG T T IC ZS A M

T DA

S PA

OE .T

A.I

ONDERHOUDSPLAN MAKEN

DE WAARDE VAN ROBOTICA

DA E W TU A M AR VO D LG E V T ZS AN M D

DATUM VOLGT ZSM

OG E

SIN

DATUM VOLGT ZSM

REVERSE ENGINEERING

DEFINIEER EN ANALYSEER MET BIG DATA

AT IE IR SP

MATERIALEN

UW BO ZSM DE LGT OR VO VO UM W

CIR

C DATUM VOLGT ZSM

ONTWERPEN EN 3D PRINTEN

S KO M BIJ EE

TE E UW IE

IT AL

N KE ER

W DA BO IR W TU U ER M W VO PL K LG AA EN T T ZS S M

D W

DA IGIT TU A M AL VO S LG AM T ZS EN M W

DA O C TU N IRC M TW U LA VO E IR LG RP E T ZS N M

DA M IR C TU A M TE UL VO RIA AIR LG L E E T ZS N M

DE IN

ER IS IT AL IG DA LA TU NT M GE VO D LG RE V T ZS EN M D

DA EN TU CH M M VO A LG RK T ZS M

DA T 3 TU D M PR VO IN LG T T IN ZS G M

OL OG IE N CH

DATUM VOLGT ZSM

INSPECTIE EN ONDERHOUD MET DRONES DATUM VOLGT ZSM

S IE AT IS AN RG ST E O M D KO EN N ER EE L IJ N TB VA GT G AR HY OL LIN G ST W M V KE DE ATU IK RKIN D TW WE ON N E GT AM AM OL N AN NE TE S V V M EN ATU IS BIN N D N AR KE NA T L LG AA EN O IT M V OL AP BU ATU LR CH D TE RS EU E T SL LEID OLG DE N M V VA ATU

DA ËN TU IN M VO DE LG BO T ZS UW M

ONLINE

DIGISCAN

DA EU TU ZE M -A VO AN LG P T AK ZS M SO

DA IM TU EN M V VO IR LG TU T E ZS EL M B

DIG

DA AN TU D M AT VO A LG / D IG T ZS IT M A

DA ET TU K M WA VO L LG ITE T ZS ITS M BO

DA OC AA TU IA L Z M L VO M AK LG ED EN T IA DO ZS ) EN M

ÉÉ

EID

VRIJDAG 6 OKTOBER | 10:00 - 16:00

C the Future

DOELGROEP

WERKEN AAN EEN LERENDE ORGANISATIE

ONTDEK DE KANSEN VAN SLIM ONDERHOUD WERKVOORBEREIDERS / PROJECTLEIDERS

DATUM VOLGT ZSM

AAN DE SLAG MET DE DIGITALE BEDRIJFSPROCESSEN

DIGITALISERING IN DE PRAKTIJK

ONTDEK DE KANSEN VAN DIGITALISERING IN DE BOUW

3D MAKERS ZONE HAARLEM

AAN HET WERK MET MET GENERATIE Z DATUM VOLGT

Een eigen route De metrokaart met acht leerlijnen voor de bouw is in oktober gepresenteerd. Ten Berge legt uit: “We willen dat zoveel mogelijk mensen deze praktische aanpak leren kennen en ontdekken dat digitalisering niet per se heel complex of spannend is. Ze kunnen hun eigen route kiezen en ervaringen op te doen. Samen met Bouwend Nederland jagen we deze ontwikkeling verder aan.” Aan de slag Het initiatief draait nu in Haarlem, maar er zijn meer Smart Maker Academies die trainingen aanbieden. Ten Berge: “We stemmen onze content bijvoorbeeld af met Technohub in Woerden en SPARK in Den Bosch. Daarnaast werken we landelijk aan de ontwikkeling van een certificaat voor deelnemers. Wacht niet langer en stap op de metro van de Smart Makers Academy!” Meer informatie smartmakersacademy.nl Contactpersoon Lydia de Wit Verenigingsmanager l.dewit@bouwendnederland.nl

TEKST | NAAM

FOTO | NAAM

REGIO RANDSTAD ZUID

BIJEENKOMSTEN Bouwendnederland.nl/regios/regio-randstad-zuid Januari 15 16 18 24 25 25 31

Bestuursvergadering JBN RRZ Bestuursvergadering Midden Zuid-Holland Nieuwjaarsborrel Afdeling Drechtwaard DGA-overleg Bestuursvergadering Duin- en Rijnstreek Nieuwjaarsborrel Duin- en Rijnstreek Bestuursvergadering Bouwend Rijnmond

Februari 01 Bijeenkomst Familiebedrijven 01 Samenwerking in de keten, circulair bouwen 05 Bestuursvergadering Regiobestuur 09 Build your future 15 JBN RRZ Generatie Z op de werkvloer (o.v.b.) 27 Bestuursvergadering Infraplatform 29 Bestuursvergadering Drechtwaard Maart 04 Bestuursvergadering JBN RRZ 04 Bestuursvergadering Regiobestuur 08 Bouwvrouwen 12 Bestuursvergadering Midden Zuid-Holland 12 Bijeenkomst Mobiliteit en Zero emissiezones (noord kant RRZ) 14 Bijeenkomst afdeling Drechtwaard – Kaderrichtlijnen Water 19 Bestuursvergadering Duin- en Rijnstreek 21 Bijeenkomst Mobiliteit en Zero emissiezones (zuid kant RRZ) 27 Bestuursvergadering Bouwend Rijnmond 27 Bouw Veiligheidsdag

REGIOKATERN RANDSTAD ZUID | DECEMBER 2023 | BNL | 27

SURVIVAL OF THE FITTEST Wanneer u deze column leest, is het bouwjaar 2023 ten einde en begint een uitdagend 2024 met al haar onzekerheden. Een jaar waarin we eindelijk het effect zien van de Wkb en de Omgevingswet op projecten in de praktijk. Waarin we na een matte verkiezingstijd verwachtingsvol uitkijken naar een nieuw kabinet met uitvoeringskracht. Een jaar waarin veel leden voor de woningbouwproductie en nieuwe aanleg van infra een forse dip verwachten. Tegelijkertijd blijven de opgaven groot (denk aan verduurzaming, het woningbouwtekort, aanleg van energieinfra, maar ook (groot) onderhoud van infra) en zijn er ook leden die niet weten waar ze mensen kunnen vinden om het werk te doen. Een jaar ook waarin we als regioteam onszelf opnieuw moeten uitvinden, met een nieuw te werven verenigingsmanager en een nieuwe beleidsmedewerker sociale zaken. Een jaar met mogelijk een vervolg op de momenteel stevige CAO-onderhandelingen of juist de uitwerking van een (nog af te sluiten) akkoord. Kortom: een jaar met veel verandering en veel onzekerheid (zero-emissiezones, Europese CSRD-regelgeving, aanscherping van de regels voor ZZP’ers?, et cetera). En dat stemt mij hoopvol! Want te midden van al deze onzekerheid is één ding zeker, namelijk dat ermee omgaan vraagt om flexibiliteit en wendbaarheid. Juist dat is iets waar onze leden (jullie) bij uitstek in uitblinken. Daarom bestaan veel lidbedrijven al meerdere generaties, decennialang of zelfs meer dan 100 jaar. Door innovatief en vernieuwend te zijn. Door nieuwe ontwikkelingen te omarmen en verder te brengen. Jullie doen dat en blijven dat doen. En wij vanuit regio Randstad Zuid blijven met ons team en bestuur jullie helpen bij deze survival of the fittest, ook komend jaar. Door jullie te ondersteunen en door leden aan elkaar te verbinden en samenwerking vanuit de vereniging te organiseren. Want samen kunnen we als sector (bijna) alles aan. Dat is de kracht van onze vereniging. Hessel Heins-Wunderle Regiomanager Regio Randstad Zuid

28 | BNL | DECEMBER 2023 | REGIOKATERN RANDSTAD ZUID

TEKST | HANS SMIT

De Bouwpraktijk in Rotterdam gebruikt slim SROI-verplichting

CREATIEF MENSEN MET EEN AFSTAND TOT DE ARBEIDSMARKT WERVEN

Door de SROI-verplichtingen een creatieve invulling te geven werven ze in de regio Rotterdam mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt voor de bouw. Het project De Bouwpraktijk laat deze mensen ontdekken of de bouw iets voor hen is. Dat leverde in korte tijd 43 gemotiveerde deelnemers op. Een landelijke uitrol van dit concept vergroot de arbeidsmarkt voor de bouwsector, want er is voor iedereen veel te winnen. Het bouwbedrijf ERA stampte in de jaren zeventig van de vorige eeuw met slimme bouwtechnieken tienduizenden flatwoningen uit de grond. De flats in de regio Rotterdam worden nu door Team ERAflats, een samenwerking tussen ERA Contour en Smits Vastgoedzorg, verduurzaamd. Projectmanager Jeroen Eijkelboom vertelt trots hoe alle disciplines zich als een geoliede bouwtrein door de flatgebouwen heen werken: “Niemand heeft meer dan vijftien dagen vaklieden over de vloer. De renovatie pakken we slim en efficiënt aan. Die aanpak maakte het tegelijkertijd uitdagend om de SROI-verplichting hierin te integreren. Onderaannemers worstelden er ook mee omdat zij een dagelijkse prestatieplicht hebben en elke vertraging is dan een kleine ramp. Voor de SROI’ers was het niet leuk omdat ze bij wijze van spreken alleen cementzakken mochten sjouwen. Dat moet en kan anders bedachten we. We willen mensen graag helpen en opleiden, dat was ons uitgangspunt voor het oprichten van een praktijkschool.” Binnen bouwhekken In samenspraak met organisatiebureau Menskracht Advies in Capelle aan den IJssel ontstond De Bouwpraktijk. Op de bouwplaats staat een Romneyloods waarin onderaannemers praktijkcellen plaatsten. Eijkelboom: “Er hangt een wastafel, er zijn ramen en deuren om te schilderen en diverse materialen om te monteren. We doen dit heel bewust binnen de hekken van de bouwplaats om de deelnemers zo optimaal mogelijk de bouw als werkplek te laten ervaren.”

Hartstikke leuk In twaalf weken ervaren de deelnemers - met behoud van uitkeringen - of de bouw iets voor hen is en welke discipline hen het beste ligt. Na vier weken wordt er een keuze gemaakt en krijgen de deelnemers een VCA-cursus zodat ze zich veilig op de bouwplaats kunnen bewegen. De gemeente zorgt voor taalcursussen, zodat de voertaal Nederlands is. Eijkelboom: “Samen met de onderaannemers zorgen we voor de begeleiding van de cursisten. Zo voldoen we meteen aan de SROIverplichtingen en de meeste vakkrachten vinden het hartstikke leuk om hun vakkennis te delen.” Resultaten Het resultaat is dat bij het eerste project in Capelle aan den IJssel tien van de dertien deelnemers hun weg naar een toekomst in de bouw hebben gevonden. Zij gaan een leer-werktraject in zoals de TBI vakschool of beginnen een opleiding zoals de Schildersvakschool Eijkelboom: “Mij is die man bijgebleven die geen uitkering wilde en daarom overdag schoonmaakte. Hij ging die weken ’s avonds schoonmaken om zo overdag De Bouwpraktijk te doorlopen. Zo iemand is natuurlijk enorm gemotiveerd. Hij werkt momenteel als leerling bij ERA Contour.” Landelijk? Het project in Capelle aan den IJssel wordt in 2024 herhaald en ook nog eens in Barendrecht opgestart. Eijkelboom: “In Den Haag is er al grote belangstelling bij een vergelijkbaar verduurzamingsproject. Wat zou het mooi zijn als we dit concept landelijk kunnen uitrollen.” Meer informatie debouwpraktijk.nl Contactpersoon Lisa Jansen Beleidsadviseur l.jansen@bouwendnederland.nl

TEKST | BARBARA HOOGSTEDEN

REGIOKATERN RANDSTAD ZUID | DECEMBER 2023 | BNL | 29

SPG ZUIDHOLLAND DE GWWKWEEKVIJVER Samenwerkingsverband Praktijkopleidingen Grond-, Water- en Wegenbouw (SPG Zuid-Holland) is de kweekvijver om nieuwe jongeren op te leiden voor de grond-, weg en waterbouw en civiele techniek. In deze sector is een enorm personeelstekort, vertelt directeur Rob van Dalen. “Maar we zien gelukkig weer een toename bij de instroom.” Zo’n zestig bedrijven zijn aangesloten bij SPG Zuid-Holland. Leerlingen die het beroepsbegeleidend leren volgen, werken vier dagen en gaan één dag naar school. Techniek College Rotterdam, Da Vinci College en het SOMA College verzorgen de theorielessen. Het gaat om stratemakers, rioleerders, wegenbouwers, waterbouwers en machinisten in de wegenbouw en grondverzet. “Beroepsgroepen die broodnodig zijn”, benadrukt Van Dalen. Doorlopende leerlijnen “Corona heeft ons enorm tegengezeten. Toen konden we niks, want de scholen waren gesloten. En wij moeten het hebben van de open dagen op het middelbaar onderwijs. Daardoor zijn we een beetje in de vergetelheid geraakt. Vanuit installatiewerk, elektro en timmeren waren er al doorlopende leerlijnen. De infrasector had dat nog niet. Wij hebben dat sinds kort opgezet, maar het duurt wel even eer we daar de instroom van zien.”

onderdelen te volgen: terreinafwerking, bouwrijp maken en woonrijp. Met de hoop dat ze na het behalen van hun vmbo-diploma kiezen voor een opleiding Infra bij ons. We verzorgen alles, inclusief het vervoer, om het de jongeren makkelijk te maken om bij ons te komen.” Binden en boeien Dat die inzet loont, laten de cijfers zien. “In de goede tijd hadden we 180 leerlingen, toen zijn we teruggezakt naar 35, maar de verwachting is dat we volgend jaar weer op de 80 à 90 leerlingen zitten. We gaan in ieder geval de goede kant op. De bedrijven doen al veel, want we hebben allemaal te maken met personeelstekort. Maar als we ze eenmaal binnenhalen, moeten we er ook voor zorgen dat we ze binnenhouden. Denk niet dat er meteen extra handjes zijn die alles al kunnen. We moeten ze binden en boeien. Het positieve is dat steeds meer ouders zien dat er bij de techniek kansen liggen, ook als je ambitie hebt om door te groeien tot projectleider, of zelfs directeur. Ik heb ooit drie leerlingen aangenomen die nu werken als hoofduitvoerder, projectleider en hoofd inkoop en hier in het bestuur zitten. Dat kan dus ook.” Meer informatie spg-infra.nl

SPG Zuid-Holland heeft in de tussentijd ook contact met zo’n 60 vmbo-scholen in de regio om het leer-werken in deze sector onder de aandacht te brengen. “Momenteel zijn er zes vmbo-scholen waar wij de keuzedelen Infra aanbieden. Die leerlingen komen wekelijks naar onze locaties in Schiedam en Waddinxveen toe om daar één van de

Contactpersoon Lisa Jansen Beleidsadviseur l.jansen@bouwendnederland.nl

NEDERLAND ZOEKT CIVIELE HELDEN Niet alleen SPG Zuid-Holland zet civiele techniek in de spotlight, bij de Vereniging Hogescholen, afdeling Built Environment draait de wervingscampagne ‘Civiele Helden’ in de hoop op meer instroom voor Civiele Techniek op hbo-niveau, maar ook op mbo en wo, want het kan op alle niveaus. Wat houdt de opleiding in? Waar kun je de opleiding volgen? Je vindt het op studeercivieletechniek.nl. Sta op met je knappe kop en studeer Civiele Techniek. Sta aan de tekentafel van het Nederland van de toekomst. Niemand zei dat het niet uitdagend zou worden! Zonder civiele helden staat Nederland stil.

30 | BNL | DECEMBER 2023 | REGIOKATERN RANDSTAD ZUID

TEKST | JACOB-JAN ESMEIJER

FOTO | NIEK HAGE

Halverwege de negentiende eeuw begon de over-overgrootvader van Jesper Hartman in Rotterdam zijn eigen aannemingsbedrijf. Inmiddels staat Jesper als vijfde generatie van Hartman & Zonen BV aan het roer. Een gesprek over duurzaamheid en innovatie anno 2023. “Ongeveer driekwart haakt af vanwege de complexiteit van subsidieaanvragen.” “Met drie man op de loonlijst bestrijken we het gebied dat zich uitstrekt van Capelle aan den IJssel tot aan Spijkenisse en Schiedam”, begint Jesper. “De meeste opdrachten voeren we uit in RotterdamCentrum. Nieuw- en uitbouw, onderhoud, maar vooral veel duurzame renovaties. Zo zijn we onlangs begonnen aan nieuwe kozijnen, beglazing en nieuwe daken voor vijftien woningen. Dit alles met een flexibele schil van tien tot veertig onderaannemers.” Goede voorbeeld Als een van de eerste bedrijven in zijn wijk liet Jesper zich van zijn duurzame kant zien en installeerde zonnepanelen. “Als je op de Euromast staat, zijn er zoveel platte daken zonder panelen. Dat viel mij zeven jaar geleden al op. Iedereen sprak erover. Ook woningcorporaties riepen allemaal dat we moeten verduurzamen, maar kwamen niet in actie. Toen heb ik met ons bedrijf het goede voorbeeld gegeven. Geen minuut spijt van gehad omdat het zichzelf terugverdient. Daarnaast: als je klanten adviseert, moet je wel weten hoe zonnepanelen werken.” Ook Hartmans wagenpark is inmiddels verduurzaamd. “We hebben drie hybride bedrijfswagens en sinds een jaar een 100% elektrische bedrijfswagen. Voor ons broodnodig, want over circa drie jaar mag je het centrum van Rotterdam niet meer in met een fossiel aangedreven bedrijfswagen. Dit wordt voor veel bedrijven nog een uitdaging. Mijn tip: wacht niet tot het laatste moment en oriënteer je al. Ik verwacht overigens van mijn onderaannemers dat zij, mits mogelijk, in onze duurzame, groene gedachtegolf meegaan. Wanneer iemand traditioneel wil bouwen, is dat prima. Maar dan is het niet degene die ik voor een zonnepanelenklus benader.” Gefaseerd Dat we allemaal moeten verduurzamen, is een feit. Maar de overheid doet nu voorkomen alsof alles in een keer moet. Hartman: “Je kunt het natuurlijk over meerdere jaren uitspreiden. Nu zonnepanelen, en over een paar jaar een warmtepomp. Dan hoef je niet in een keer een bak geld uit te geven. Duurzaamheid kan ook gefaseerd, met het oog op de portemonnee.”

IN GESPREK MET… JESPER HARTMAN

‘Subsidieman’ Met betrekking tot verduurzaming probeert Hartman & Zonen zijn klanten zoveel mogelijk te ontzorgen. “Tegenwoordig zijn er veel subsidieregelingen. Maar de overheid heeft de aanvraag hiervoor te ingewikkeld gemaakt. Ik ben van mening dat mogelijk wel 75% afhaakt vanwege de complexiteit van aanvragen. Daarom bieden wij in de vorm van onze eigen ‘subsidieman’ een innovatieve dienst. Hij rekent uit wat iemand terugkrijgt én ook daadwerkelijk op zijn rekening krijgt teruggestort. Een win-win: wij het werk en onze klant blij met de subsidie voor het uitgevoerde werk.”

Voor de komende editie legt Jesper de volgende vraag voor aan Cor de Jong (van Bakker Arkel): “Wat zouden we als branche kunnen bedenken om een acceleratie in te zetten op het gebied van verduurzaming én het aantrekken van jongeren in de bouw?“

REGIOKATERN ZUID | DECEMBER 2023 | BNL | 27

REGIO ZUID

BIJEENKOMSTEN

INKOOP KAN BIJDRAGEN AAN MAATSCHAPPELIJKE OPGAVEN Ik krijg regelmatig de vraag hoe je met inkoop kunt bijdragen aan maatschappelijke vraagstukken. Van krapte op de arbeids- en woningmarkt tot aan schone lucht. Stuk voor stuk thema’s die iedereen raken, ook het bedrijfsleven. Bij krapte op de arbeidsmarkt zijn er geen vakmensen. Je kunt wel vakmensen uit het buitenland halen, maar er zijn onvoldoende huizen om hen te huisvesten. En de bouw kan vanwege het stikstofdossier geen huizen bouwen. Kortom: alles grijpt in elkaar.

Bouwendnederland.nl/regios/regio-zuid December 12 Bouwbite Oost-Brabant Januari 18 Nieuwjaarstreffen Limburg 22 Bestuursvergadering Brabant Mid-west 26 Masterclass Wethouders Infra Brabant 30 Contactgroep meewerkend partners afdeling Brabant Mid-west 31 Ledenbijeenkomst/projectbezoek Delta Wind over de energietransitie Februari 06 Bestuursvergadering Limburg 06 Contactgroep Digitalisering afdelingen Brabant Mid-West en Zeeland 17 Bestuursvergadering Brabant Mid-West 20 Contactgroep digitalisering afdelingen Brabant oost en Limburg 27 Bouwcafé Veiligheid 29 Ontbijtsessie Ketensamenwerking ondergrond, Oost Brabant Maart 07 08 08 08 08 13 14 18 21 28

Kwartaalbijeenkomst BIZOB Bouwvrouwen event Afdeling Brabant Mid-West Vrouw aan de Bouw Zeeland Bouwvrouwen Oost-Brabant Bouwvrouwen Limburg Contactgroep Personeel Afdeling Brabant Mid-West Bijeenkomst L6 Bestuursvergadering Brabant Mid-west Bijeenkomst B6 Kwartaalbijeenkomst BIZOB

Inkoopinstrumenten kunnen bijdragen aan het oplossen van maatschappelijke problemen, maar we kunnen alleen per opdracht eisen stellen. Dat doen wij in Eindhoven bijvoorbeeld op het gebied van asfalt en bouwmachines. Het asfaltmengsel is voor zo’n 90% circulair en bouwmachines worden zero-emissie. Onze buurgemeenten stimuleren wij om eenzelfde methodiek te hanteren. Daardoor kunnen we zorgen voor continuïteit en worden aannemers in staat gesteld om te investeren. Het ultieme doel is dat leveranciers maatschappelijke doelen omarmen en dat ‘bijdragen aan maatschappelijke vraagstukken’ deel uitmaakt van het interne beleid. Bij steeds meer bedrijven zijn MVO-coördinatoren en directeuren al overtuigd. Mijn vurige wens is dat wij als overheid alleen nog zakendoen met partijen waarbij het bijdragen aan maatschappelijke doelen in het DNA zit, zodat het voor leveranciers loont om aan deze doelen bij te dragen. Aangezien de Gemeente Eindhoven voor 465 miljoen euro inkoopt, moeten we een verschil kunnen maken. Denk eens na hoe we dat gezamenlijk kunnen bereiken. Bezoek in dat geval wrr.nl (en zoek ‘rapport 107 goede zaken’). Bas Drijvers Strategisch adviseur inkoop Gemeente Eindhoven

28 | BNL | DECEMBER 2023 | REGIOKATERN ZUID

TEKST | EDUARD PADBERG

ZUID VINDT ELKAAR IN CONTACTGROEPEN De animo voor ontmoetingen in kleine, gespecialiseerde contactgroepen groeit hard in Zuid-Nederland, aldus Bouwend Nederland-adviseur Yvonne van Zijl. “Voor veel mensen werkt een kleine groep beter.” Dat het bereik van Bouwend Nederland in de provincies Brabant, Limburg en Zeeland sterk is toegenomen, is volgens de adviseur sociale zaken voor een belangrijk deel te danken aan de populariteit van de contactgroepen én de vele activiteiten in kleine kring die zij en haar collega’s organiseren voor leden van Bouwend Nederland. Niet alleen voor de directeur In de Regio Zuid zijn er contactgroepen voor Personeel, Digitalisering, Meewerkende Partners, Veiligheid (KAM), Financiën en voor leden onder de 40 is er Jong Bouwend Nederland. “We zijn er niet alleen voor de directeur”, stelt Van Zijl. “Er werken bij bouwbedrijven ook allerlei specialisten in bijvoorbeeld HR of ICT. Die komen graag samen met medewerkers van andere bedrijven, om kennis te delen en op te doen.” De contactgroep Personeel wordt al jaren goedbezocht. “Er is veel behoefte aan perspectief over alle ontwikkelingen op de arbeidsmarkt, zoals bijvoorbeeld de positie van zzp’ers en de certificering voor uitzendbureaus.” Vruchten In september trok de KAM-bijeenkomst, over arbeidsomstandigheden en veiligheid, 28 leden. De aanwezigen werden door twee deskundigen van de Nederlandse Arbeidsinspectie binnen een paar uur helemaal bijgepraat, vertelt Van Zijl. “Sinds we samenwerken met

de ledengroep Veiligheid hebben we ook inhoudelijk een flinke sprong gemaakt. Dat werpt zijn vruchten af.” Ook de contactgroep Digitalisering die een jaar geleden werd opgericht, timmert aan de weg. De drie evenementen eerder dit jaar konden rekenen op veel belangstelling. Meewerkend partner overleg Er is ook een nieuwe contactgroep in Zuid-Nederland, speciaal voor mensen met een partner die vaak ondersteunende taken doen. “Het kan natuurlijk geen ‘vrouwen van’ meer heten”, grapt Van Zijl. Last but not least, gaat Van Zijl verder, is Jong Bouwend Nederland een platform binnen de vereniging voor leden onder de veertig jaar. ‘JBN’ heeft ruim zeventig leden in Regio Zuid en is zeer actief. ”Er zijn trainingen, excursies en evenementen om vaardigheden te leren en te netwerken”, aldus de adviseur. “Twee van de finalisten van de landelijke JBN Award kwamen dit jaar uit Zuid.” Ook zoekt Jong Bouwend Nederland de samenwerking op met de andere Bouwend Nederlandleden. Eind november heeft Jong Bouwend Nederland een bijeenkomst in Eindhoven over AI en ChatGPT georganiseerd. “Iedereen is welkom”, sluit Van Zijl af. “Zowel JBN’ers als gewone leden.”

Contactpersoon Yvonne van Zijl Adviseur Sociale Zaken y.vanzijl@bouwendnederland.nl

TEKST | BARBARA HOOGSTEDEN

FOTO | RUUD STROBBE

REGIOKATERN ZUID | DECEMBER 2023 | BNL | 29

‘ NEDERLAND IS EN BLIJFT EEN BAKSTEENLAND’ De Van Rossems stonden onlangs met een ‘Ode aan de Baksteen’ tijdens hun tv-programma stil bij het vak metselaar en bij de homp gebakken klei. Dré van Dinther, eigenaar van zijn gelijknamige bouwbedrijf, kwam in deze uitzending aan het woord. Leuk natuurlijk, maar vooral noodzakelijk. “Voor de toekomst van ons vak hebben we nieuwe metselaars nodig.” Bij Van Dinther Bouwbedrijf staat opleiden hoog in het vaandel. Dré: “Er lopen nu zes leerlingen rond. Dat zijn metselaars, timmerlieden en voegers. We hebben zeven leermeesters die deze jonge vaklieden met plezier opleiden en coachen. Niek, een van onze leerlingen, doet als metselaar bij de WorldSkills mee aan de metselaar wedstrijd volgend jaar. Hij moet dit jaar eerst in Nederland nog de voorronde doorkomen.” Hoge eisen Het opleiden van vakmensen is goed voor de branche én in ons eigen belang, legt Van Dinther uit. “We zitten in een specialistische hoek, de restauratiesector en de luxe-woningbouw. De eisen van de klant zijn groot dus we hebben goede vakmensen nodig. We leiden ze zelf op, zodat ze voldoen aan de hoge eisen die worden gesteld aan onze projecten. We steken er veel tijd in, maar je krijgt er enorm veel voor terug. Een personeelstekort ken ik niet. Acties zoals de WorldSkills en de uitzending ‘Ode aan de Baksteen’ is een promotie van het vak en je enthousiasmeert onze toekomstige metselaars. We kunnen laten zien hoe mooi het vak is en hoe breed.”

Mees (18) is tweedejaars van de opleiding allround metselaar: “Bij Dré werk ik vier dagen in de week als metselaar. Tijdens een verbouwing bij ons thuis kwam ik op het idee om deze opleiding te doen. Hier doe ik allemaal mooi werk. Het leuke is dat je aan het eind van de dag ziet wat je gedaan hebt. Dan ben ik best trots.” Het is een mooi en best lastig vak In ‘Ode van de Baksteen’ sprak Van Dinther met de Van Rossems over de toekomst van het vak. “Mede vanwege het tekort aan vakmensen investeren bedrijven in prefab bouwen en robotisering. Het vak is aan het verschralen. Toch is en blijft Nederland volgens mij een baksteenland. Veel gebouwen en wijken worden gemetseld. In de toekomst zal een gedeelte in de fabriek worden gemaakt, maar een groot gedeelte nog op de werkvloer. Het is echt een mooi vak en ook best lastig. Als je ziet wat Mees bijvoorbeeld maakt, dat is echt indrukwekkend.” Mees knikt: “Ik hoop dat het metselaarsvak blijft zoals het is, zeker hoe wij hier werken met restaureren.” Van Dinther: “Het gaat om goed onderwijs, waar bijvoorbeeld onderwijsinstelling Bouwmensen een belangrijke rol speelt. Maar bedrijven moeten zich ook verantwoordelijk voelen om hun kennis en de bevlogenheid door te geven aan de nieuwe generatie.” Contactpersoon Joelka van Daal Verenigingsmanager Afdeling Oost-Brabant e.o. j.vandaal@bouwendnederland.nl

30 | BNL | DECEMBER 2023 | REGIOKATERN ZUID

LID AAN HET WOORD Zo gaat dat vaker bij familiebedrijven: zoon Martien van den Bouwhuijsen had eigenlijk geen zin om als vijfde generatie het bouwbedrijf over te nemen. Hij trok meer naar het grootbedrijf, maar op een dag zette zijn vader de opvolging op scherp. “Jij erin of we zoeken iemand van buiten.” Nu stuurt Martien het 150-jarige gelijknamige bedrijf richting toekomst. Martien vindt dat je als midden- en kleinbedrijf meer de markt volgt “omdat je gewoon de impact niet hebt om leidend te zijn”. Daarom zag hij de omvang als belemmering om de resultaten van zijn studies aan de HTS en Nyenrode in de praktijk te brengen. Na de overname in 2000 bleek hij zijn behendigheid met cijfers en Excel juist goed kwijt te kunnen in het familiebedrijf dat zo’n 50 fte’s dienst heeft. Database Hij werkt nu bijvoorbeeld met een eigen database aan emissieloze stadslogistiek. “We werken in en rond ’s-Hertogenbosch en straks mogen we met dieselauto’s de stad niet meer in. We hebben niet alleen onze vervoersbewegingen in kaart gebracht, maar ook de materialen die we per type project de stad in brengen. We willen voorspellen hoeveel materiaal en materieel we nodig hebben voor een nieuwbouw of bijvoorbeeld onderhoud aan huurwoningen. Zo verkleinen we onze CO2-footprint aanzienlijk.” Bestuur Na de overname liep hij tegen tal van praktische problemen in bedrijfsvoering aan. “Mijn vader en grootvader waren altijd actief lid

van Bouwend Nederland en dus volgde ik ook daarin hun sporen. Een goede keuze, want dankzij het bestuurlijke werk voor de vereniging heb ik zelf enorm veel geleerd. Wij zijn een generiek bouwbedrijf en dus hebben we met veel partijen te maken: overheden, corporaties en particulieren. Dankzij het verenigingswerk leerde ik vergaderen, prioriteiten stellen en natuurlijk een netwerk op te bouwen. Je belt gewoon makkelijker iemand die je vanuit de vereniging kent. En het is nog gezellig ook.” Arbeidsmarkt volgen Zo is hij actief in de Beleidsadviescommissie Arbeidsvoorwaarden (BACA) van Bouwend Nederland. “Arbeidsvoorwaarden zijn ongelooflijk belangrijk voor de toekomst van de bouw. Ik zou mijn medewerkers natuurlijk het liefst vijf fulltime dagen aan de slag hebben, maar jongeren hebben andere wensen. Daarom bewegen we mee als hun gezin verandert door kinderen of scheiding, als ze vier dagen willen werken of als ze een andere functie willen. We leiden zelf twee werkvoorbereiders op, die deze ambitie hebben uitgesproken. Straks kunnen we intern functies invullen. Mijn vrouw is daar heel actief mee in het bedrijf en ik moet zeggen dat meebewegen effectiever is dan veranderingen te bevechten.” Opvolging? De vijftiger heeft kinderen met eigen ideeën over hun toekomst. “Ik ga niemand onder druk zetten. Ik heb nog zo’n tien jaar voordat het spannend wordt. Bovendien is ons managementteam zo goed dat daar zeker wel een opvolger uit voort kan komen.”

VOORKOM VERZUIM DOOR WERKSTRESS Meer info? arboned.nl/bouwendnederland

Werken is gezond en werkdruk is niet per definitie slecht. Sterker nog: we hebben werkdruk nodig om prestaties te leveren. Maar wat als de spanning te groot wordt en gezonde werkdruk omslaat in ongezonde werkstress? Hulp bij werkstress Als stress te lang aanhoudt en er te weinig momenten zijn om te herstellen of weer op te laden, kan stress leiden tot gezondheidsklachten. Overspannenheid of zelfs burn-out liggen dan op de loer. Gelukkig kun je als werkgever verzuim door stress helpen voorkomen. Door op tijd de signalen te herkennen en hulp in te schakelen bijvoorbeeld.

Werknemers in de Bouw en Infra die te maken hebben met werkstress, kunnen kosteloos gebruikmaken van diverse voorzieningen. Via het open spreekuur van ArboDuo (onderdeel van ArboNed) kunnen zij hiervoor een verwijzing krijgen. Op tijd aan de bel trekken kan verzuim helpen voorkomen. ArboDuo ondersteunt bouwbedrijven met het voorkomen en begeleiden van verzuim. Dat doen we, als trotse partner van Bouwend Nederland en Volandis, al meer dan 25 jaar.

Ik help u graag Gert-Jan Klanderman, branchemanager Bouw & Transport gert.jan.klanderman@arboned.nl - 06 129 985 49 Of kijk op www.arboned.nl/bouwendnederland

32 | BNL | DECEMBER 2023 | CAO

EINDBOD VOOR NIEUWE CAO NAAR VAKBONDEN

Gerard Werkhoven, Petra Droogh en Charles Verheyen (Aukje van het Nederend en Plonie Smit ontbreken op de foto)

FOTO | RENÉ VAN DEN BURG

TEKST | BERBER BIJMA

Werkgeversorganisaties waaronder Bouwend Nederland hebben eind november een eindbod voorgelegd aan de vakbonden voor een nieuwe cao. Het voorliggende bod bevat het maximale dat werkgevers het komende jaar kunnen doen voor werknemers in bouw en infra, vertellen George Raessens en Aukje van het Nederend. De bouwen infrasector bevindt zich in een complexe situatie, schetst George Raessens, vicevoorzitter van Bouwend Nederland en voorzitter van de cao-onderhandelingsdelegatie werkgevers. “De huidige personeelskrapte maakt dat je tijdens cao-onderhandelingen wel iets wilt doen aan de lonen. Aan de andere kant hangen er diverse donkere wolken boven de bouw en infra. Denk aan hoge prijzen van grondstoffen, tekort aan materialen, vergunningen die lang op zich laten wachten en de totale bouwproductie die al een tijdje achteruitgaat. Die donkere wolken maken de markt voor werkgevers uitermate onzeker. Daarom wil je dus tegelijkertijd voorzichtig zijn met loonsverhoging.” In die ‘spagaat’ vonden de afgelopen maanden de caoonderhandelingen plaats voor de cao die op 1 januari 2024 ingaat. De onderhandelingen begonnen, zoals gebruikelijk, met een raadpleging van de leden. Raessens: ‘We hebben afgelopen voorjaar op diverse plekken in het land rondetafelgesprekken gevoerd om van leden te horen wat zij belangrijke onderwerpen vinden voor de cao-tafel en wat er op die onderwerpen volgens hen moet gebeuren. Ook bij allerlei gebruikelijke vergaderingen waarbij leden aanwezig zijn, is de cao ter sprake gekomen en hebben we input gekregen van onze leden.’ Daarnaast, vertelt Raessens, heeft de beleidsadviescommissie arbeidsvoorwaarden van Bouwend Nederland cao-advies uitgebracht. Vervolgens hebben het Dagelijks Bestuur en het Algemeen Bestuur zich daarover uitgesproken. Hoge inflatie De uitzonderlijk hoge inflatie was, net als aan alle caoonderhandelingstafels een belangrijk gespreksonderwerp. “De inflatie is nooit eerder zo hoog geweest als nu”, aldus Raessens. Ook dat levert in zekere zin tweestrijd op: als werkgever moet je wel iets doen aan de lonen als de prijzen in de winkel fors stijgen. “Anderzijds: als je de lonen flink verhoogt, worden producten duurder, waarna de lonen nog verder omhoog moeten – de welbekende loonprijsspiraal. Die willen we uiteraard niet opdrijven. Bovendien horen we van onze leden dat ze hun prijzen niet zomaar omhoog kunnen doen. Niet alle opdrachtgevers zijn bereid of in staat om meer te betalen. Ook dat is een reden om behoedzaam te zijn met loonsverhoging.” Desalniettemin hebben de werkgevers een royaal en historisch hoog bod gedaan, stellen Raessens en Aukje van het Nederend, manager advies en arbeidsvoorwaarden bij Bouwend Nederland. Bouwend Nederland zat aan de onderhandelingstafel mede namens de woningbouwers en de waterbouwers, vertelt Van het Nederend. “Ook de Aannemersfederatie Nederland – de AFNL – zat aan tafel als vertegenwoordiger van werkgeverskant. Werknemers werden vertegenwoordigd door FNV Bouw en CNV. We hadden graag tot een principeakkoord willen komen. Dat is helaas niet gelukt. Vandaar dat we als werkgevers op 24 november een eindbod hebben gedaan.”

CAO | DECEMBER 2023 | BNL | 33

Lonen tweemaal verhoogd Het eindbod houdt in dat er per 1 januari 2024 een loonsverhoging komt van 3,5 procent, met per 1 juli nogmaals een loonsverhoging van 3,5 procent. Daarnaast krijgen werknemers per 1 januari structureel 50 euro per maand extra, en op 1 juli nogmaals. “Een historisch hoog eindbod’, stelt Raessens. ‘De vakbonden wilden liever nog dooronderhandelen, maar alle argumenten waren uitgewisseld en dit is het maximale dat we als werkgevers konden doen, rekening houdend met de marktomstandigheden.” De maandelijkse 50 euro extra is voor iedereen hetzelfde bedrag, maar voor werknemers in de lagere loonschalen in verhouding een grotere verhoging dan voor werknemers in de hogere loonschalen. Raessens: “Bij een salaris van zo’n 3300 euro bruto betekent een structurele verhoging van 50 euro per maand nog eens 1,5 procent loonsverhoging, bovenop de algemene verhoging van 3,5 procent.” Daarnaast staan in het eindbod afspraken over bijvoorbeeld een diplomabonus voor BBL’ers, maatregelen voor instroom en behoud van leerlingen, hogere stagevergoedingen, een hogere reiskostenvergoeding en een voucher voor scholing in digitale vaardigheden. Nieuw loongebouw Onderdeel van het eindbod is vernieuwing van het functie- en loongebouw. “Het huidige functie- en loongebouw voor de bouw en infra is al een paar decennia oud”, vertelt Van het Nederend. “Er staan functies in die niet meer bestaan en nieuwe functies staan er juist niet in. De afgelopen twaalf jaren zijn we als werkgevers en werknemers samen bezig geweest met de vernieuwing. Er zijn nu nog twee functie- en loongebouwen – één voor medewerkers op de werkplaats en één voor medewerkers met een uitvoerende, technische of administratieve functie. Dat wordt straks één functie- en loongebouw, zodat functies in dezelfde bedrijfstak goed onderling te vergelijken zijn.” FNV Bouw en CNV hebben het eindbod voorgelegd aan hun leden, die tot 12 december kunnen reageren. Raessens: “Als werkgevers hopen we dat de leden van de vakbonden inzien dat wij als werkgevers tot het uiterste zijn gegaan om te komen tot een cao met een looptijd van één jaar.” Meer informatie Het volledige eindbod is te lezen op bouwendnederland.nl/actueel/ nieuws.

defriesland.nl/bouwNL

Samen bouwen aan een vitale organisatie! Als lid van Bouwend Nederland profiteer je van extra voordeel bij De Friesland

De toenemende vergrijzing en hoge fysieke belasting maakt

Collectief voordeel voor je medewerkers

het voor veel bouwbedrijven lastig om hun personeel duurzaam

l 12% korting op aanvullende verzekeringen, ook voor

inzetbaar te houden. Om je hierin te ondersteunen hebben wij een samenwerking met Bouwend Nederland.

gezinsleden l Voordelen van het Plus-pakket, zoals extra vergoedingen voor fysiotherapie en een gezondheidscheck

Jouw medewerkers en hun gezinsleden profiteren hierdoor van

l 10% korting op de doorlopende reisverzekering

een extra aantrekkelijke korting op hun collectieve zorgverzeke-

l Met Dokter Appke altijd een dokter in de buurt, ook tijdens

ring. Ook kunnen zij gebruik maken van diverse andere voordelen ter bevordering van hun leefstijl en gezondheid.

werkuren l Vitaal voordeel met het vitaliteitsprogramma Samen Fitter Meer weten? Ga naar www.defriesland.nl/bouw

TEKST | ANTON VAN RIJN

MEERJARENPLANNEN | DECEMBER 2023 | BNL | 35

BOUW- EN INFRABEDRIJVEN BLIJ MET ZIJ-INSTROMERS De arbeidsmarkt is krap, dus moeten we verder kijken dan alleen de nieuwe aanwas van jongeren. Zij-instromers kunnen een goede optie zijn. Maar niet alle bedrijven staan daar direct voor open. Deze ondernemers hebben hun horizon verbreed naar de zij-instromer en delen graag hun ervaringen en tips. Scan onderstaande QR-codes en bekijk hoe jouw concullega’s profiteren van de kansen die zijinstromers bieden.

VDR Bouwgroep: “Zij-instromers verdienen zich terug” VDR Bouwgroep had behoefte aan verjonging. Het bedrijf zette samen met Bouwmensen Deventer een opleidingstraject op, waarna enkele zij-instromers zich hebben gemeld. ‘Vaak komen ze van een technisch beroep af, waardoor ze al meteen een behoorlijke voorsprong hebben op leerlingen die van een VMBO af komen,’ merkt bedrijfsleider VDR BouwTalent Peter Meerman op.

Van der Hulst: “Zie niet te veel beren op de weg” Bouwbedrijf Van der Hulst heeft onlangs een zij-instromer aangenomen in de functie customer care sales specialist. “Ik denk dat zij-instroom de sector veel kansen biedt,’ betoogt directeur/eigenaar Yvonne van der Hulst. “Het is wel een voorwaarde dat je bereid bent te investeren in de begeleiding.”

Van der Poel: “Krapte op de arbeidsmarkt doet je horizon verbreden” Aannemersbedrijf Van der Poel uit Terneuzen had last van krapte op de arbeidsmarkt. Toen voormalig visser Bjorn in coronatijd als opruimer bij hen aan de slag ging, kreeg hij de kans om door te groeien. ‘We zochten contact met Bouwmensen, waarna hij begon aan een tweejarige avondopleiding,’ vertelt directeur Marco de Raad. ‘Nu is hij onmisbaar voor de ruwbouwploeg.’ Hekstra: “Intrinsieke motivatie is belangrijker dan een cv” Zoekend naar een oplossing voor het personeelstekort kwam het Friese bedrijf Hekstra terecht bij Hendrina. “We hebben haar de ruimte gegeven om te ontdekken wat ze leuk vond en waar ze zich in wilde specificeren”, vertelt omzetleider Romke Hekstra. “Nu zit ze op haar plek.”

Meer informatie Ook aan de slag met een zij-instromer? Neem contact op met de adviseur Onderwijs & Arbeidsmarkt op jouw regiokantoor of kijk op jijgaathetmaken.nl.

36 | BNL | DECEMBER 2023 | TROTS

FOTO | JOHAN VAN DER HEIJDEN

TROTS Aannemers- en Timmerbedrijf Roozemond:

“ WE BOUWEN TASTBARE HERINNERINGEN”

TEKST | BARBARA HOOGSTEDEN

Aannemers- en Timmerbedrijf Roozemond is het oudste Zeeuwse familiebedrijf en één van Nederlands oudste bouwbedrijven. Maar de familie loopt er niet mee te koop. Ook trekt directeur-eigenaar Leendert Roozemond zijn wenkbrauw op bij het horen van TROTS, de titel van deze rubriek. Een nuchter en Zeeuws gesprek over dit familiebedrijf in Stavenisse. Over het ontstaan van het bedrijf verschillen de meningen. Er is een aantekening uit 1648 van ene Cornelis Rosemont (in die tijd werd de achternaam anders geschreven) die iets deed met bouwen timmerwerkzaamheden in Stavenisse. Nyenrode komt na onderzoek uit op 1698. Leendert lachend: “Wij houden vast aan onze eigen geschiedenis dat we omstreeks 1650 zijn begonnen.” Sinds 1 januari 2023 volgde Leendert zijn ouders op als directeureigenaar. “Vanuit huis werd er gezegd: jij kunt leren, dus je gaat leren. Welke richting, daarin lieten ze me vrij. Na de havo ben ik bouwtechnische bedrijfskunde gaan doen. Het plan was dat ik na mijn studie ergens anders ervaring zou opdoen. Maar in 2012 was de bouw een stuk weerbarstiger dan dit moment, waardoor ik toch thuis ben begonnen.”

TROTS | DECEMBER 2023 | BNL | 37

“ JE WEET WAAR JE VANDAAN KOMT. DAAR LEER JE OOK VEEL VAN.” Zoals bij ieder bedrijf zijn er periodes met uitdagingen. Zeker bij een familiebedrijf met zo’n lange bestaansgeschiedenis. Veel is daar niet over bekend, vertelt Leendert. “De familie Roozemond bewaart niet veel, laat staan dat ze er over praten. Natuurlijk hadden de watersnoodramp van 1953 en de oorlog veel impact op ons bedrijf, maar er zijn weinig verhalen over. Ik ben zelf in de bouwcrisis begonnen. Je was blij dat je een aanvraag kreeg, maar we zijn er doorheen gekomen. Je weet waar je vandaan komt. Daar leer je ook veel van. Corona was ook een bijzondere tijd. Het begon met een beetje paniek. Je ging rekenen, hoe lang kunnen we het volhouden als je niet mag werken? Binnen afzienbare tijd was het omgeslagen en kregen we het gigantisch druk. Iedere tijd heeft zijn uitdagingen. De wind kan wel waaien, maar je moet wel de zeilen erin draaien. En als je die tegen de wind indraait, komt je ook niet vooruit.” Fier en dankbaar Vader Roozemond houdt zich nog bezig met de werkplaats en moeder doet de volledige administratie van het bedrijf. Nieuwbouwplannen voor het eigen bedrijf zijn er ook. “Een groter pand en alles op één plek. In Stavenisse, jazeker.”

“ WE MOETEN KANSEN PAKKEN EN CREËREN.” Vakmensen Het bedrijf beperkt zich niet tot één specialiteit, maar biedt een breed pallet aan diensten aan. “Het maakt je minder kwetsbaar. Als er een dienst uitvalt, heb je nog de andere takken. Voor onze vakmensen betekent het een variëteit aan werkzaamheden. Ik heb timmermannen die vooral in de nieuwbouw zitten, die in renovatie en onderhoud sterk zijn, ik heb metselaars en jongens vanuit de metaal. Kunnen we een onderdeel zelf niet goed, dan hebben we goede partijen die ons ondersteunen.” Zelf staat hij niet vaak meer op de werkvloer. “Maar als het moet dan spring ik bij. Vloeren leggen, een kap zetten: dat vind ik nog steeds leuk om te doen. Het is mooi dat je als je ergens langsrijdt kunt zeggen: “Kijk, dat hebben wij gebouwd.” Een mooi voorbeeld is een boerderij in Stavenisse. Ik weet niet anders dan dat landbouwgrond was. Door een wijziging hebben wij daar een boerderij gebouwd. Dat geldt ook voor verbouwingen. Je renoveert iets en je blijft het zien. Eerst sta je met je voeten in de klei en na de bouwfase fase loop je op je sokken over de warme vloer en kijk je terug met een tevreden klant.”

En dan komen we toch bij het woord trots. Leendert: “Ik vind het een onaangenaam woord. In de Dikke van Dale staat groot eergevoel. Fier en dankbaar ligt me meer: dat we elke dag mooie dingen maken, dankzij de inzet en het meedenken van onze vakmensen, waardoor onze klanten tevreden zijn. Het is belangrijk in overleg te blijven met je eigen jongens. Als er vandaag geen metselwerk is maar wel betonwerk, dan pakken we dat. Natuurlijk doen ze liever mooi timmerwerk en metselen heeft de voorkeur. Maar we moeten kansen pakken en creëren. Dat snappen ze ook. En ik vind het een geschenk dat we zo lang bestaan. Hier is generaties lang voor gewerkt en gespaard. Je hebt daardoor een groot verantwoordelijkheidsgevoel. Ik heb twee zoons, dus de stille hoop dat het doorgaat naar de volgende generatie is er zeker.” Leendert Roozemond besluit: “Eigenlijk is Roozemond in de basis hetzelfde als ruim 350 jaar geleden. Natuurlijk: alles om de bouw is veranderd en blijft veranderen, maar de essentie van ons vak is hetzelfde. Van niets iets maken, tastbare herinneringen bouwen. Dat deden we toen en doen we nu nog steeds. En dat allemaal vanuit Stavenisse.”

DUURZAAM BOUWEN AAN VEILIGHEID EN KWALITEIT.

Profiteer van de voordelen van een Consultancy abonnement!

6716 BX E de Post bus 141 6 710 BC E de T

0318 691920 i n fo@ aboma.nl w ww.aboma.nl

• 1 gratis persoonlijke Abomafoon licentie (digitaal) • 50% korting op de jaareditie van het Abomafoon boek • Ontvangst van digitale Veiligheidsberichten • Korting op de aanschaf van overige publicaties • Korting op cursussen en opleidingen • Toegang tot de helpdesk van Aboma Consultancy • Korting op adviestarieven bedrijfsbegeleiding • Deelname aan Aboma CONNECT (netwerkevenement)

• Vaste contactpersoon

DE NU NV M OO ET RD EE L

Ma x w ellstr aat 49 a

De voordelen op een rij

A b om a C onsult ancy bv

TEKST | BRANDY VAN GERVEN

VEILIGHEID | DECEMBER 2023 | BNL | 39

HANDZAME RICHTLIJN CONSTRUCTIEVE VEILIGHEID VOOR DE INFRA De Vakgroep Ingenieursbureaus Bouwondernemingen (VIB) van Bouwend Nederland presenteert een richtlijn om de constructieve veiligheid in de infrasector te borgen. Deze richtlijn is toegespitst op de verantwoordelijkheden en reikwijdte die in de infra gebruikelijk zijn. Leo Molenbroek, raadgevend adviseur constructies bij Heijmans, is een van de initiatiefnemers: “Deze richtlijn is zo handzaam dat hij breed toepasbaar is, ook voor kleinere infrabedrijven.” Na het instorten van een parkeergarage in Eindhoven en het stadion van Alkmaar is er veel gesproken over het beter borgen van de constructieve veiligheid. De ontwikkelde visie binnen het Programma Veiligheid in de Bouw, de BRL 5022 en het Kennis Platform Constructieve Veiligheid gaan echter vooral over de woningen utiliteitsbouw. Ze zijn niet één op één toepasbaar in de infrasector. Daarom nam een onafhankelijke taakgroep binnen de VIB met als leden Ballast Nedam, BAM, Boskalis, Dura Vermeer, Hochtief, Heijmans, Mobilis, Van Hattum en Blankevoort (de G6), het initiatief om een richtlijn te ontwikkelen die specifiek gaat over constructieve veiligheid in de infrasector: de richtlijn Borging constructieve veiligheid in de infra. De term hoofdconstructeur staat centraal Leo Molenbroek kent de discussies en dilemma’s rond constructieve veiligheid als geen ander. Als raadgevend adviseur constructies bij Heijmans houdt hij zich bezig met complexe projecten, kennisontwikkeling en het opleiden van constructeurs. Ook is hij lid van de toetsingscommissie van het constructeursregister. Volgens hem is constructieve veiligheid van kunstwerken vaak lastig uit te

Wil je de richtlijn downloaden? Scan dan de QR-code!

leggen: “Voor de leek geldt: als de constructie blijft staan, is het goed. Maar als constructeur is je opdracht: het kunstwerk moet bijna voor de eeuwigheid blijven staan.” De taakgroep wilde een handzaam document maken dat op hoofdlijnen vastlegt hoe de constructieve veiligheid van een infraproject geborgd moet worden, voor definitieve en tijdelijke constructies. De term hoofdconstructeur staat centraal. Molenbroek: “We waren het heel snel eens over de opzet, maar hebben lang gediscussieerd over de juiste benaming van de functie hoofdconstructeur. Achteraf klinkt het zo logisch.” Breed toepasbaar: voor infrabedrijven groot en kleiner De grootste winst is volgens Molenbroek dat partijen in de markt nu dezelfde termen hanteren. “We hebben recent samen met Dura Vermeer een groot werk aangenomen. Het helpt enorm als je dezelfde taal spreekt. Ook hebben we vanuit de VIB met opdrachtgevers gesproken over de nieuwe richtlijn. RWS heeft zijn algemene voorwaarden op één punt aangepast en ProRail gebruikt ook specifiek de term hoofdconstructeur. Vanuit Bouwend Nederland zal er eveneens een gesprek met opdrachtgevers plaatsvinden.” Zijn wens is dat infrabedrijven breed, opdrachtgevers én ingenieursbureaus de nieuwe richtlijn omarmen. “Deze richtlijn stimuleert een veilige werkwijze op een heel praktische manier. Doe er vooral je voordeel mee.” Contactpersoon Harry Wisse Accountmanager Vakgroep Ingenieursbureaus Bouwbedrijven h.wisse@bouwendnederland.nl

HOME ALONE KEN JE NOU TOCH WEL? BOUW EENS EEN NIEUWE KERSTTRADITIE!

Kijk de leukste fragmenten van ons tv-programma De bouw maakt het op YouTube: @debouwmaakthet

TEKST | EDGAR VAN NIEKERK & JAN VAN DER MEER

BOUWPROJECTEN VERTRAAGD DOOR NETCONGESTIE, WAT TE DOEN?

NETCONGESTIE | DECEMBER 2023 | BNL | 41

Demissionair minister Jetten noemde het een ‘ongemakkelijke waarheid’. Door de explosief toegenomen vraag naar elektriciteit loopt het elektriciteitsnet vast. Twee Bouwend Nederland-experts leggen uit wat we kunnen doen aan de netcongestie. Elektrische auto’s, inductiekookplaten en zonnepanelen: de energietransitie vergt meer elektriciteit dan gedacht. “We kampen met een gigantisch capaciteitsprobleem”, stellen Jan van der Meer van de vakgroep Ondergrondse Netwerken en Grondwaterbeheer en beleidsadviseur Duurzaamheid Edgar van Niekerk. “De netbeheerders kunnen hun afspraken niet meer nakomen en dat raakt de bouwsector direct. Projecten lopen vertraging op doordat gebouwen niet kunnen worden aangesloten op het overbelaste net. Dat zorgt voor een groeiende wachtlijst voor nieuwe aansluitingen. Bovendien belemmert het stroomtekort de inzet van elektrisch materieel om schoon en emissieloos te bouwen.” Tachtig miljard en 20.000 extra technici nodig Van der Meer: “Zelfs met de tachtig miljard euro die de netbeheerders de komende tien jaar investeren, duurt het nog jaren voordat het netwerk kan voldoen aan de vraag. Er zijn minstens 20.000 extra technici nodig om het plan uit te voeren. Daarnaast belemmeren de complexe vergunningprocedures en (stikstof)regelgeving het uitbreiden van nieuwe netinfra. Hier is een goede samenwerking tussen verschillende bestuurslagen nodig. Tot slot verschilt de vraag naar elektriciteit van regio tot regio, wat het probleem geografisch ongelijk verdeeld maakt en waardoor het niet overal gelijktijdig wordt aangepakt.” Congestiemanagement Op korte termijn ligt de oplossing volgens Van Niekerk in congestiemanagement. “Je kunt de beschikbare netcapaciteit veel efficiënter benutten door apparatuur slim aan te sturen en rekening te houden met pieken dalmomenten. Denk ook aan groepscontracten voor bedrijventerreinen die gezamenlijk elektriciteitscapaciteit aanvragen.” Daarnaast kunnen bouwbedrijven netbeheerders meer ondersteunen, stelt hij. “Als de infrastructuur er al ligt, kan de aannemer bijvoorbeeld de aansluiting verzorgen volgens de regels van de netbeheerder. Hier wordt ook al mee geëxperimenteerd.” Van der Meer vult aan dat Bouwend Nederland zich samen met de netbeheerders hard maakt voor een slimmere samenwerking in de keten, zodat er toch zoveel mogelijk netaansluitingen kunnen plaatsvinden.

Contactpersoon Jan van der Meer Vakgroepmanager j.vandermeer@bouwendnederland.nl

Contactpersoon Edgar van Niekerk Beleidsadviseur duurzaamheid e.vanniekerk@bouwendnederland.nl

Vraag je stroomaansluiting tijdig aan Voorlopig adviseert Bouwend Nederland bedrijven om stroomaansluitingen tijdig aan te vragen. “Houd rekening met een mogelijke wachttijd van een jaar voor grootverbruik en 18 weken voor kleinverbruik”, aldus Van Niekerk. “Geef de netbeheerder zo vroeg mogelijk inzicht in het energieconcept en type aansluiting en controleer vooraf congestie in het regionale netwerk. Of nog beter: de gemeente of de projectontwikkelaar heeft de netwerkaansluiting al aangevraagd.” Daarnaast pleit Bouwend Nederland voor maatschappelijk prioriteren bij woningbouwprojecten, wat afwijkt van de huidige ‘first come, first served’-praktijk. De concept spelregels die ACM hiervoor heeft opgesteld, krijgen onze steun. Van der Meer: “Als ons elektriciteitsnetwerk overbelast raakt, kunnen we niet optimaal profiteren van duurzaam opgewekte energie en wordt verdere elektrificatie van Nederland bemoeilijkt. We moeten dus snelheid maken en de samenwerking in de hele keten hierop afstemmen.”

NIEUWE

RENAULT TRAFIC E-TECH 100% electric

€ 41.200

(1)

vanaf 6% ledenkorting, exclusief voor Bouwend Nederland leden rijbereik tot 297 km(2) laadlengte tot 4.15 meter trekgewicht van 920 kg laadvermogen tot 1224 kg 1. genoemde vanafprijs betreft de nieuwe Renault trafic e-tech electric comfort L1H1. de vanafprijs is een adviesprijs excl. btw/bpm en onvermijdbare kosten nodig voor aflevering van de auto aan de klant. 2. volgens WLTP testprotocol, de actieradius is afhankelijk van diverse factoren zoals plaats van gebruik, rijstijl, weersomstandigheden, versieniveau, uitrusting en de belading van de auto. alle genoemde gegevens zijn onder voorbehoud van definitieve homologatie. getoond model verkrijgbaar tegen meerprijs. Schrijffouten en prijswijzigingen voorbehouden.

Renault Pro+

renault.nl

EXTERNE COLUMN | DECEMBER 2023 | BNL | 43

KUNNEN WE HET MAKEN?

Nederland heeft grote ambities op het gebied van verduurzaming, woningbouw, economische ontwikkeling en mobiliteit. Hierdoor groeit het elektriciteitsgebruik in ons land tot 2030 met ongeveer 130 keer het jaarlijkse elektriciteitsverbruik van een stad als Amersfoort. Dit betekent dat er de komende jaren meer dan 100.000 kilometer aan kabel moet worden gelegd, er meer dan 50.000 elektriciteitshuisjes moeten worden gebouwd en in ieder geval één op de drie straten open gaat. Netbeheerders investeren miljarden in uitbreiding en verzwaring van de energie-infrastructuur. Een enorme opdracht, waarbij de sleutel voor succes ligt in samenwerking tussen netbeheerders en bouwbedrijven. Medio november was groot nieuws. ‘Geen stroom voor nieuwe woningen in deel van Almere, vanwege vol stroomnet’. Hoewel de boodschap iets genuanceerder ligt – Liander stopt niet met het aansluiten van reeds gebouwde woningen, het gaat om toekomstige nieuwbouwprojecten die nog gepland worden – illustreert het waar we staan. De verbouwing van het energiesysteem in Nederland is in volle gang. De investeringen van netbeheerders stijgen tot recordhoogte – tot 8 miljard per jaar vanaf 2025. Toch is het niet genoeg. Laatst sprak ik hier nog over met een bouwbedrijf uit de omgeving Leiden. Want als Nederland meer huizen wil bouwen, dan moet het tempo voor de aanleg van energienetten nóg verder omhoog. Dit betekent een drastische

versnelling van de uitvoering. Dat kan alleen door samen - netbeheerders, bouwbedrijven, opdrachtgevers en overheden – veel planmatiger te werken. De uitvoering wordt hierdoor logischer, voorspelbaarder en voortvarender. Het is op papier makkelijk opgeschreven, maar in de praktijk moeilijker gedaan. De belangrijkste voorwaarde om zowel kwalitatief als kwantitatief op te schalen is dat we samen met bouwbedrijven een duurzaam samenwerkingsmodel moeten inrichten. Dit betekent dat we als netbeheerders veel meer zekerheid geven over het werkpakket en de verplichtingen die we op de lange termijn aangaan met onze partners in de bouw. Een voorbeeld waar we dit nu al doen, is het programma NuLelie (netuitbreiding in Friesland en de Noordoost Polder), waar we samen met verschillende bouwcombinaties ruim 2100 kilometer kabel aanleggen en circa 300 elektriciteitshuisjes plaatsen, uitbreiden of vervangen. Deze manier van samenwerken vraagt om vertrouwen, om wederkerig partnerschap tussen ons en onze bouwpartners. Dus bijvoorbeeld dat onze werkprognoses kloppen, dat de risico’s evenredig verdeeld worden, en dat het werk daadwerkelijk ‘doorkomt’, zodat bouwbedrijven niet hoeven ’stil te staan’. Het vraagt ook dat we samen met onze bouwpartners niet alleen kijken

naar financiële voortgang, maar operationeel sturen op meerdere indicatoren, zoals beschikbaarheid van materiaal, ruimte, vergunningen, personeel. En ook investeren om deze tijdig gereed te hebben. Wij realiseren ons goed dat deze vorm van samenwerken start met vertrouwen. En dat wij daar een eerste stap voor moeten zetten. Als netbeheerders hebben we daarom begin november een concreet voorstel voor een Nationale Uitvoeringsagenda Regionale Infrastructuur gepubliceerd, waarin we een aanzet doen hoe deze versnelling in de praktijk uitgevoerd kan worden. Uitwerking hiervan is dat we als Alliander werken met een nieuwe aannemerijstrategie. Hiermee willen we langjarige werkgaranties bieden, zodat het voor bouwbedrijven aantrekkelijker wordt om op te schalen, bijvoorbeeld door te investeren in het opleiden van technisch personeel. Ook richten we ons op meer flow in de keten zodat we, over de hele linie, schouder-aan-schouder, opschalen. Want alleen door slim samen te werken en elkaar te vertrouwen, kunnen we Nederland duurzaam verbouwen. Dat is waar wij aan werken. Zodat we uiteindelijk met elkaar kunnen zeggen: ‘Kunnen we het maken? Nou en of!’ Maarten Otto is CEO van Alliander en voorzitter van Netbeheer Nederland, de brancheorganisatie van de Nederlandse netbeheerders

44 | BNL | DECEMBER 2023 | BOUWTOTAAL

TEKST | FRANK DE GROOT

EERSTE KIWA CERTIFICAAT PREFAB WONINGCONCEPT Op 20 juli 2023 heeft Van Wijnen het allereerste KOMO- (diensten) certificaat omtrent BRL 2840 (deel 1) ontvangen voor de ontwerpfase van haar prefab woningconcept. Het ontwerp van de woningen wordt samengesteld in een configurator. Het certificaat staat voor de complete bouwplantoets van alle mogelijke configuraties. Dit betekent dat miljoenen eindconfiguraties zijn goedgekeurd. Vooruitlopend op de Wkb is op 22 april 2022 de eerste samenwerking voor een certificeringstraject van industrieel vervaardigde woningen tot stand gekomen. Toen werden in Heerenveen de allereerste contracten in het kader van de nieuwe certificeringsregeling ondertekend. Alex Diender, directeur Van Wijnen Smart Assembly en Hilbrand Katsma, directeur Van Wijnen Components, tekenden de overeenkomst samen met Jos Rooijakkers, algemeen directeur bij BouwQ en Wim van Vreeswijk, divisiedirecteur bij Kiwa. Op 20 juli 2023 heeft Van Wijnen dus navolgend het allereerste KOMO- (diensten)certificaat omtrent BRL 2840 (deel 1) ontvangen voor de ontwerpfase van haar prefab woningconcept. Alle bouwelementen worden op een slimme manier geconfigureerd, geëngineerd en geproduceerd, waardoor ze altijd voldoen aan de gestelde kwaliteitseisen, zoals in het Besluit bouwwerken leefomgeving (Bbl, opvolger van Bouwbesluit 2012). Dit geldt voor alle elementen die in de eigen woningfabriek in Heerenveen worden geproduceerd én voor de samenwerking met comakers voor onderdelen die niet in eigen huis worden geproduceerd. De systematische ontwerpwijze (platform) leidt tot oneindige variaties die allemaal binnen de kaders van de toetsing vallen.

Ook het tweede deel van het certificaat is in zicht. “Voor het versnellen en industrialiseren van de bouw is het essentieel dat Kiwa een procescertificaat heeft ontwikkeld voor het ontwerp en de assemblage van het bouwconcept. Hiervoor vinden onafhankelijke audits plaats op de kwaliteit van de bouwproducent. Het voordeel is de enorme tijdbesparing in het voortraject; de vergunningaanvraag en de bouwtijd. Wij verwachten het tweede deel van het certificaat, deze omvat de assemblage, dit jaar nog uit te reiken. Van Wijnen is hiermee trendsetter. Wij rekenen erop dat meerdere conceptuele bouwers zullen kiezen voor procescertificatie”, aldus Jeroen Pos, Business Development Manager Wkb bij Kiwa. Fijn Wonen De woningen uit de woningfabriek die een KOMO-certificaat hebben worden verkocht onder het merk ‘Fijn Wonen’. Deze kwalitatieve woningen behoren met prijzen vanaf 175.000 v.o.n. tot het betaalbare segment. Van Wijnen is vooralsnog de enige bouwer die het certificaat mag voeren. De toetsing door zowel Kiwa als BouwQ laat zien dat het produceren van geïndustrialiseerde woningen vanuit geconditioneerde fabrieken leidt tot een hoge, aantoonbare kwaliteit. Menso Oosting, directeur Fijn Wonen, verwacht dat het keurmerk extra vertrouwen geeft aan de markt. “We zien dat de vraag naar betaalbare woningen toeneemt. Mede daardoor heeft de sector behoefte aan bouwers die betaalbare woningen met veel variatie en een hoge kwaliteit aanbieden. Met ‘Fijn Wonen’ laten we zien hoe het wél kan. Deze certificering benadrukt dat meer kwaliteit tegen een lagere prijs wél mogelijk is. We stellen gemeenten hiermee in staat om binnen één dag de omgevingsvergunning af te geven.”

Van links naar rechts: Hilbrand Katsma (Van Wijnen Components) ontvangt het allereerste KOMOcertificaat voor de ontwerpfase van een nieuwe generatie woningen uitgereikt door Jeroen Pos (Kiwa) en Jos Rooijakkers (BouwQ).

TEKST | FRANK DE GROOT

ONMISBAAR… VOOR ONDERNEMERS EN MANAGERS IN DE BOUW ACTIEF EXOSKELET Steeds meer afbouwers die veel bovenhands werken ontdekken de voordelen van een exoskelet. Ze bieden voordelen zoals verminderde fysieke belasting, verbeterde ergonomie en verhoogde productiviteit. Een bijzonder exoskelet is ExoActive van Festool. Dit actieve exoskelet wordt door een 18-volt-accu aangedreven. De ondersteuningskracht kan daarom exact op de betreffende activiteit ingesteld worden. Dit exoskelet is geschikt voor werken op heuphoogte, borsthoogte of bovenhoofds en is in oktober 2023 op de markt gekomen. Uw personeel komt hiermee weer uitgerust en klachtenvrij thuis!

BOUWTOTAAL | DECEMBER 2023 | BNL | 45

DUURZAME SCHAKELAARSERIE Goed voor het milieu, al die LED-verlichting, maar hoe zit het met de duurzaamheid van de lichtschakelaars? De nieuwe schakelaarserie van Busch-Jaeger omvat duurzame mechanische en elektronische schakelaars. Hierbij is polycarbonaat op basis van ruwe olie vervangen door gerecycled polycarbonaat. Hierdoor wordt een CO2reductie van 82 procent bereikt. Voor de productie van de zwarte schakelaar wordt 98 procent gerecyclede kunststofgrondstof (recyclaat) gebruikt en voor de witte schakelaar 92 procent. Busch-art lineair volgt hierbij de cradle-to-cradle (C2C) filosofie.

DE IDEALE HOUTVERBINDER CIRCULAIRE PALLET Als eerste bouwproducent in Nederland vervangt Xella de traditionele houten pallets door pallets van gerecyclede kunststof. Dit doet de producent door een samenwerking met de Circular Plastic Alliance, bouwmaterialenhandel, aannemers en afbouwers. De pallets zijn via een RFID-chip overal te volgen en kunnen door middel van een retournamesysteem met blockchaintechnologie telkens opnieuw worden ingezet. Weer een stap verder in duurzaam bouwen!

Vaak kenmerkt een innovatief product zich door zijn eenvoud. Zo ook de HCW houtverbinder van Hilti. Hiermee kun je houten prefab elementen heel eenvoudig monteren. De noviteit bestaat uit een holle stalen conus met uitwendige schroefdraad. Deze houtverbinder wordt in de fabriek in de elementen geplaatst. Op de bouwplaats schuift de houtverbinder over de M12 ankers. De ankers duwen gekartelde stalen lippen in de houtverbinder opzij, waardoor ze niet meer terug kunnen. Hierdoor is direct na plaatsing een sterke verbinding ontstaan. Geschikt voor hout-op-betonverbindingen en hout-op-houtverbindingen.

Voor iedere mobiliteitsuitdaging hebben wij de oplossing! Wij zijn erg trots dat wij Voordeelpartner van Bouwend Nederland zijn geworden en maken graag een aantrekkelijk voorstel afgestemd op uw mobiliteitsbehoefte.

Achtergrond Stellantis De letterlijke betekenis van de naam Stellantis is “Sterren die stralen”. Deze sterren zijn onze gerenommeerde merken en innovatieve modellen, waarvan we de krachten tezamen bundelen binnen 1 efficiënte organisatie. Sinds 2021 is Stellantis na de fusie van PSA en FCA actief in de Nederlandse markt met maar liefst 8 merken personenauto’s en 4 merken bedrijfswagens. Met de aankondiging dat Lancia in 2024 weer op de markt zal verschijnen, neemt de omvang en diversiteit van onze producten nog verder toe. Met onze merken kunnen we vrijwel alle doelgroepen binnen de markt bedienen. Van comfort tot sportiviteit en van betaalbare mobiliteit tot luxe en exclusiviteit. Waarbij Stellantis voor techniek en ontwikkeling haar krachten bundelt over de diverse merken, maar altijd met behoud van de eigen unieke merkidentiteit en onderscheidend vermogen.

VERENIGING | DECEMBER 2023 | BNL | 47

FRIES HEINIS OP BEZOEK BIJ... RING GRONINGEN

In juni 2019 fietste ik in het zonnetje over de Zuidelijke Ringweg van Groningen tijdens de Dag van de Bouw. Dat was niet de eerste en zeer waarschijnlijk niet de laatste keer voor een werkbezoek aan dit machtige project. Mooi om nu de voortgang van de werkzaamheden te zien, dit keer samen met Arno Visser en Sander Wubbolts. En dit keer in de regen. Door de directie van de Combinatie Herepoort - een samenwerking van drie lokale MKB-bouwbedrijven Oosterhof Holman, Roelofs en Sjouke Dijkstra en twee internationale bedrijven Züblin en Max Bögl - werden wij geïnformeerd over de laatste stand van zaken. De gemeente, de provincie en het Rijk hebben

samen een plan gemaakt voor de ombouw van de Zuidelijke Ringweg. Het plan zorgt ervoor dat het verkeer vlotter doorstroomt en dat alle bestemmingen in de stad beter bereikbaar worden. De weg wordt beter ingepast in de omgeving en dat verbetert de leefbaarheid. De weg wordt ook veiliger ingericht. De schaal van het project is ongekend voor de regio, misschien wel voor Nederland. De grote hoeveelheid stakeholders, de locatie midden in een grote de stad met uitdagingen voor bereikbaarheid en leefbaarheid tijdens realisatie. Genoeg ingrediënten voor grote uitdagingen bij de uitvoering. Het is zonder meer indrukwekkend om te horen en zien hoe de

partners de uitdagingen hier aangaan. Indrukwekkend is ook het commitment en de energie bij de bouwbedrijven en de medewerkers op het project. Dat bleek ook bij de wandeling over en langs een deel van de werkzaamheden en de gesprekken die we voerden met de betrokkenen. Laten we vooral niet vergeten dat hier in Groningen - ondanks de lastige omstandigheden - een huzarenstukje wordt geleverd. En al het goede komt een eind: dit is mijn laatste bijdrage via deze column aan het BNL-magazine. Na vele jaren en tientallen columns is het tijd voor een nieuwe vorm en opzet. Daarmee stoppen de ledenbezoeken uiteraard niet.

Bouwproductie valt in 2023 gunstiger uit dan verwacht, maar maakt pas op de plaats in 2024 2023 blijkt (tot nu toe) voor een aanzienlijk deel van de bouwen infrabedrijven minder slecht dan werd verwacht. In 2023 groeit de markt marginaal met 0,5%. De eerder verwachte pas op de plaats is nog steeds aan de orde, maar komt later dan verwacht en duurt naar verwachting minder lang. Deze situatie vraagt om een nuance. Er zijn namelijk grote verschillen tussen deelsectoren. Zo maakt de woningbouwnieuwbouw een flinke pas op de plaats in 2023 en 2024 (respectievelijk -6% en -8%). De herstel en verbouw in de woningbouw blijft daarentegen in dezelfde periode gestaag groeien (respectievelijk 5% en 1,5%). De utiliteitsnieuwbouw groeit in 2023 nog fors met 5%, maar voor de komende jaren is flinke krimp voorspeld (-8,5%, -7% en -2,5%). Voor de GWW geldt een pas op de plaats in 2024 van -1,5%. In de komende jaren is er weinig tot geen groei. Ook hier is sprake van grote verschillen tussen deelsectoren. Voor kabels- en leidingen zijn de vooruitzichten rooskleurig, evenals voor natte waterbouw en in mindere mate voor grondverzet. Maar wegenbouw, straatwerk en riolering zullen de komende jaren krimpen om op termijn weer het niveau van 2022 bereiken. Meer weten? Lees de tweede herijking op de site van EIB of bekijk meer feiten en cijfers op bouwendnederland.nl/bouwactueel.

VERENIGING | DECEMBER 2023 | BNL | 49

NIEUWE LEDEN

BEWUST VEILIG

Bouwend Nederland heet onderstaande leden van harte welkom bij de vereniging. ORGANISATIE

PLAATS

RvH Bouwservice B.V.

HELMOND

Gevelonderhoud ANO B.V.

WATERINGEN

Vuijst Isolatie

NAARDEN

J.Heimens B.V.

ZAANDAM

CimenBouw

ZAANDAM

BWG Onroerend Goed B.V

HARMELEN

Quickseal Applicatie B.V.

S-HEERENBERG

Vromans van Hal B.V.

ALPHEN NB

Bouwbedrijf De Vries

MAURIK

Rouwhorst Bouwmanagement B.V.

WIJCHEN

GVVR Holding B.V.

AMSTERDAM

Perfectieschilders

ROTTERDAM

D. van 't Hull & Zoon B.V.

WATERGANG

J. Buijs Bouw

VOLENDAM

Gorisse Bouw B.V.

OOSTERHOUT NB

Mulder Bouwbedrijf

NIJ BEETS

Aannemersbedrijf Rob Laan

HEM

De Leeuw Bouw & Ontwikkeling B.V.

ROSSUM GLD

Aanemersbedrijf Pompstra

KOLLUMERZWAAG

De Boer Staalbouw B.V.

LEEK

Muka Bouw

ZAANDAM

Arend allround service

TERHERNE

Elka bouw

BUNNIK

LvS Bouwmanagement

ROTTERDAM

Aannemingsbedrijf B. Sterenborg

ONSTWEDDE

Corsten Bouwprojecten B.V.

S-HERTOGENBOSCH

SVL Metselwerkein B.V.

SLIEDRECHT

Bouw- en Montagebedrijf EEWYHijink VOF

WINTERSWIJK

Aannemersbedrijf Giant Works

NUNSPEET

Bouwbedrijf Messink

RUURLO

Bouw Zorggroep B.V.

AMSTERDAM

J. van Duijn Onderhoud & Verbouw

VOORHOUT

Thi bouw

DE LIER

Op de bouwplaats gaat het niet alleen om fysieke veiligheid. Het gaat gelukkig steeds vaker over sociale veiligheid, een aspect dat vaak wordt verwaarloosd maar van vitaal belang is. In onze wereld van beton en asfalt zijn mannen en vrouwen helden van hun eigen verhalen. Maar vaak wordt de heldhaftigheid overschaduwd door stoere taal, ogenschijnlijke onverschilligheid, en risico’s die men liever niet bespreekt. Sociale veiligheid betekent dat elke bouwprofessional de vrijheid heeft om z’n zorgen te uiten zonder vrees voor spot of represailles. Het gaat om respect voor elkaar, ongeacht positie of afkomst. Een veilige werkomgeving omvat meer dan alleen vangnetten en veiligheidshelmen; het gaat om een cultuur waarin zorg voor elkaar de norm is. Het betekent dat we elkaars waarschuwingen serieus nemen, niet alleen de sirenes van machines. Het betekent dat we de moed hebben om te stoppen als iets niet veilig is, ongeacht de druk van deadlines. Sociale veiligheid moet verankerd zijn in de kern van de bouwen infrasector. Het is een investering in mensen, in levens, en in de toekomst van de sector. Laten we samenwerken om een werkplaats te creëren waar collega’s niet alleen thuiskomen met ongeschonden lichamen, maar ook met ongeschonden zielen. Het begint met luisteren, begrijpen en respecteren, want echte veiligheid is niet alleen een bouwhelm op het hoofd, maar ook een glimlach op het gezicht van elke bouwprofessional. Als nieuw aangetreden lid van het dagelijks bestuur van Bouwend Nederland wil ik me inzetten voor (sociale) veiligheid en de gedragsverandering in de keten die hiervoor nodig is. Tuurlijk, we moeten bouwen, we moeten werken aan duurzaamheid, de energietransitie en natuurherstel. Maar het begint ermee dat we bewust een veilige werkplek voor iedereen creëren. Dan komen instroom, personeelsbehoud, productie, duurzaamheid en de rest vanzelf. Henri van der Kamp Directeur Van Gelder Groep BV

SELECTA NEDERLAND Wij zijn in Nederland al sinds 1966 actief op het gebied van kofﬁe en vending automaten met full service dienstverlening. Onze eigen Pelican Rouge branderij is te vinden in Dordrecht, waardoor we snel kunnen inspelen op de lokale voorkeuren. Naast Pelican Rouge bieden wij meer zeer gewaardeerde merken aan. Wij serveren niet alleen kofﬁe, snacks en drankjes: wij willen dat de klanten zich overal thuis kan voelen door passie en professionaliteit te combineren. Als Selecta willen we iedereen een geluksmomentje bieden.

DUURZAME KOFFIE Het Selecta Coffee Fund (SCF) draagt bij aan duurzaamheidsinitiatieven in onze waardeketen, met de nadruk op het verbeteren van het levensonderhoud van kofﬁeboeren, het bevorderen van sociale rechtvaardigheid in de lokale gemeenschappen en het in stand houden van bloeiende ecosystemen.

HERBRUIKBARE BEKERS Vanaf 2024 zijn herbruikbare bekers het nieuwe normaal. Bij Selecta hebben we verschillende opties om de single use bekers te vervangen en kunnen we een wasservice aanbieden.

Kom in contact met ons:

www.selecta.com

VERENIGING | DECEMBER 2023 | BNL | 51

COMPLEXE ZAKEN UITGELEGD MET VIDEO

JUBILEA Bouwend Nederland feliciteert de volgende bedrijven:

Hoe houdt Bouwend Nederland de bouw en infra op de agenda vóór, tijdens en na de verkiezingsperiode? Waarom wil de asfaltsector per 2025 stoppen met wegenbouwasfalt op hoge temperaturen? En hoe bereid je jouw onderneming voor op de Wkb? Dat zijn complexe vragen. Scan onderstaande QR’s voor het antwoord.

100 JAAR

Zo laat Bouwend Nederland nieuwgekozen Kamerleden en hun adviseurs kennismaken met de oplossingen die de sector heeft voor hun vraagstukken.

Van Bekkum Bouwonderneming BV Amersfoort

Bouwbedrijf de Wit Wassenaar

DE BOUW MAAKT HET… …EN VIDEO LEGT HET VAST In deze editie lichten we drie kanjers uit die meebouwen aan de toekomst van Nederland. Hoofduitvoerder Erich

De Wet kwaliteitsborging (Wkb) voor het bouwen heeft grote consequenties voor de bedrijfsvoering. Bereid je daarom goed voor.

‘Ik stroomlijn het bouwproces van deze sociale huurwoningen’

Grondwerker Daan

Asfaltproducenten hebben gezamenlijk besloten per 2025 geen wegenbouwasfalt meer te produceren boven de 140ºC. Waarom ze dat doen, zie je hier.

‘Ik versterk de dijken voor onze waterveiligheid’

Geotechneut Jeroen

‘Surfen in hartje Rotterdam kan straks dankzij mijn berekeningen’

Geef je zakelijke telefonie een APK-check Bouwend Nederland Telefonie geeft jouw telefoniesysteem een grondige inspectie.

Een grondige inspectie van je telefoniesysteem. We bekijken niet alleen of alles efficiënt en slim is ingericht, maar ook de kosten en tarieven. Dit houdt de Bouwend Nederland Telefonie APK-check in:

1 | Controle van kosten en tarieven 2 | Efficiëntie van je huidige systeem 3 | Aanbevelingen voor optimalisaties 4 | Toekomstbestendigheid Jouw zakelijke telefonie verdient de beste zorg. Vertrouw op Bouwend Nederland Telefonie om het slimmer en kosteneffectief te maken.

Plan nu jouw telefonie APK-check in: Scan snel en eenvoudig de QR-code om een afspraak te maken op een datum en tijd die jou het beste uitkomt. Of ga naar: www.bouwendnederlandtelefonie.nl/APK

Meer informatie? 0348 - 49 50 41 bouwendnederlandtelefonie.nl

BNL IN DE MEDIA | DECEMBER 2023 | BNL | 53

BNL IN DE MEDIA OKT 2023/ NOV 2023

10 oktober

24 oktober

24 oktober 30 oktober

2 november

7 november

8 november

8 november 14 augustus

14 november

17 november

VOORDEELPARTNERS BOUWEND NEDERLAND 2024

A GREAT WORKING DAY. DELIVERED.

VERENIGING | DECEMBER 2023 | BNL | 55

COLOFON BNL verschijnt vier tot zes keer per jaar in een oplage van 5.000 exemplaren. De pdf van verschenen edities is te vinden op www.bouwendnederland.nl. Naast BNL ontvangen de leden tweewekelijks de digitale nieuwsbrief met actuele informatie uit de vereniging, de markt en informatie die van belang is voor hun bedrijfsvoering. Hoofdredactie Niels Wensing & Brandy van Gerven -

5 VOORDELEN VAN UW LIDMAATSCHAP VAN BOUWEND NEDERLAND

Koninklijke Bouwend Nederland Coördinatie en eindredactie Jacob-Jan Esmeijer - Havana Orange Opmaak Mooijontwerp - www.mooijontwerp.nl

INFORMATIE EN ADVIES Bouwend Nederland kent jouw sector als geen ander en is dus jouw adres voor informatie, praktische vragen en trainingen die jou helpen om je bedrijf naar een hoger plan te tillen. Heb je vragen over weten regelgeving (zoals de Wkb)? Wil je iets weten over personeelsbeleid? Of heb je een kwestie met een opdrachtgever? Bouwend Nederland staat je bij met raad en daad.

Druk Damen Drukkers, Werkendam Redactieadres Koninklijke Bouwend Nederland T.a.v. redactie BNL

BRANCHEONTWIKKELING Bouwend Nederland zorgt dat jij klaar bent voor de toekomst. Wij helpen je om in te spelen op onderwerpen als duurzaamheid, digitalisering, innovatie en maken ons hard voor het behoud en de instroom van voldoende (vak)krachten voor de sector.

Postbus 340, 2700 AH Zoetermeer n.wensing@bouwendnederland.nl www.bouwendnederland.nl @BouwendNL ISSN

BELANGENBEHARTIGING Bouwend Nederland komt op voor jouw belangen. We hebben bijvoorbeeld contact met de lokale, regionale, landelijke en Europese overheid, het onderwijs en waterschappen. Zodat jij kunt doen waar je goed in bent: bouwen!

2214-7438 Aansprakelijkheid Bij het samenstellen van de inhoud van deze publicatie streeft Koninklijke Bouwend

FINANCIEEL VOORDEEL Door slim gebruik te maken van onze financiële ledenvoordelen, kun je jouw lidmaatschapskosten terugverdienen. Of zelfs meer dan dat.

Nederland naar de grootst mogelijke zorgvuldigheid. Bouwend Nederland sluit iedere aansprakelijkheid uit voor onjuistheden, onvolledigheden en eventuele gevolgen van het handelen op grond van

NETWERKEN Via Bouwend Nederland ontmoet je collega-bedrijven. Ook kun je ketenpartners en opdrachtgevers ontmoeten op de vele bijeenkomsten.

informatie die door deze publicatie beschikbaar is. Copyright De informatie in deze publicatie kan worden gekopieerd voor persoonlijk gebruik, met

LID WORDEN?

uitsluiting van elke verdere verveel

Bouwend Nederland kan je ontzorgen bij jouw dagelijkse bedrijfsvoering. Meld je vandaag nog aan via het aanmeldformulier op bouwendnederland.nl/word-lid-vanbouwend-nederland.

voudiging, distributie, commercialiteit of exploitatie onder derden, tenzij voorafgaande toestemming van de auteur en/of Bouwend Nederland. Adreswijzigingen Adreswijzigingen kunt u mailen naar: ledenadministratie@bouwendnederland.nl

Heb je nog vragen over de mogelijkheden van het lidmaatschap? Bel 079-32 52 158

Uniek bij LeasePlan

Nog enkele bestelbussen met SEBA-subsidie beschikbaar Pak nu je voordeel Opel Vivaro-e subsidievoordeel € 95 p/m

Renault e-Kangoo subsidievoordeel € 63 p/m Mercedes-Benz eSprinter subsidievoordeel € 132 p/m

Uniek en alleen verkrijgbaar via LeasePlan

Aantrekkelijke en populaire elektrische bestelbussen

Verschillende uitvoeringen en kleuren beschikbaar

Meer weten?

Vrij configureerbaar

Meer informatie of graag eerst advies? Stuur dan een e-mail naar bedrijfswagen@leaseplan.com of scan de QR-code voor het complete aanbod. De actie is geldig zolang de voorraad strekt.

What’s next?

Scan mij!