De aanslag op Fake Krist - Politieverzet in Haarlem WWII by Henk Spee redde Haarlemse kathedraal van vernietiging door Duitse bezetter na liquidatie Fake Krist

De aanslag op fake Krisr Fake Krist is in de kost bij broodslijter Rozeboon en zijn vrouw Alida RozeboornKoster aan de Westergracht 42. Al snel werkt hij zich op tot de feitelijke leider van de ID en na Dolle Dinsdag wordt hij door de SD aangewezen als hoofd van de ID, temeer omdat hij één van de weinigen is die zijn post niet verlaten heeft. Hij is dan inmiddels opgeklommen tot hoofdwachtmeester del Staatspolitie. Krist heeft zich gedurende de oorlog verrijkt. Niet alleen door uitkeringen van de SD maar ook door inbeslagnames. Gé van Buuren: "Juffrouw T. was de vriendin van Fake Klist. Na de oor'1og, toen ik bij de POD was, nam ik bij haar een koekblik in beslag vol met sieraden, die zij van Krist moest opbergen. Zlj zei dat Klist had gezegd dat die sieraden van joden afkomstig waren, dus zij wist dat het joods bezit was. Eei zuster van Krist woonde in Almelo. In de oorlog was hij bij haal geweest, irì gezelschap yan z'n kostvrouw Alida Rozeboom-Koster. Telwijl zlj daar zaten kwam er een man binnen, die niet meer gewaal'schuwd kon worden voor het soort figuur' dat Krist was. Die man vertelde dat hij van de burgerneester van het plaatsje Dalen toestemming had om uit een neergestort Engels vliegtuig spullen te halen, waaronder wapens en munitie. De zuster van Krist liet haar broer beloven dat hij van dat verhaal geen werk zou maken. Hij zou dat niet doen, maal zeven weken later wercl clie man in Groningen alsnog opgepakt en û1et Fake Klist geconfronteerd. Tijdens dat bezoek aan z'n zuster bood Fake Klist sieraden te koop aan aan z'n zuster. Die ging daar echter niet op

in."

Op 18 juli 1943 rneldt Krist telefonisch bij de recherche dat er in zijn kosthuis is ingebroken. Zijn kostbaas Rozeboom rnist 700 gulden aan bankbiljetten, 80 doosjes sigaretten à 20 stuks, 50 stukken zeep,400 sigaren en wat schoeisel. Bij een kostganger is uit een geldkistje 2000 gulden aan bankbiljetten, een gouden ring en wat kleingeld verdwenen. Fake Klist zelf vermist een clamespolshorloge bezet met diamant, een z.ilveren heerenpolshorloge, een goulen heeren vulpen, wcLt schoeisel en kleingeld. In de kantlijn van het dagrapport staat bijgeschreven: 'Hoe bestctctt het! Zeker van de Joden!!' Aangenomen mag worden dat die tekst pas na de oorlog is toegevoegd. Dan haalt het personeel van de ID ook nog bij de SD in Amsterdarn geld op, dat beschikbaar wordt gesteld voor het verraden van joden. In het begin is dat vijf gulden, maar gaandeweg loopt dat bedrag op tot 75 gulden pel jood in 1944. Dat Jodengeld' wordt onder de ID'ers verdeeld. Het spreekt vanzelf dat de dienst van Klist met tipgevers werkt. Jantje van B. is zo'n Vaumann, die door Krist wordt betaald voor zijn verradersrol. Velen zijn door toedoen van Jantje om het leven gekomen. Collega's probeert Krist ook voor z'n kanetje te spannen. Omclat Jan Overzet net als hij uit het Noorden komt en evenals Krist gereformeerd is, wordt Overzet gevraagd 141

Politieple*itl*ni

Ii;\ --f T-â,. .tt \r, )'/ -t

bij

Anrsterdarr

Recherchà?bóìl{i'rr

¡ i,.I r:¡,: I

l- lr ii

,_1

i., Ì'.

.. . .

.\il tstt't.lattt, Ìr,r'

,-)ict, . i'i/ '¡1,.

,\rn Lit¡t IIe .'':. liOlil;,(lrr.j,i' i,C i]

rr-11

\/èr¡orkr, [ì|rrlrrÌ

j,C lit,

lu4 i- ,.: 'Yqq_ t 7 lrjj lra¡ilt\v(rot(lir! (l¡trìtn, lettel rtìì.,¡il rlit :chr ìira-il iin

iI ltrle[,

overzet: "Na Dolle Dinsdag waren een hoop NSB'ers gevlucht, maar Fake Kr.ist niet. Hij leidde zo'n beetje de Inlichtingendienst. In het 'Huis met de Beelden' aan de Wagenweg kwamen verzetsstrijdels bijeen. Plotseling was daar een inval maar de verzetsmensen konden tijdig wegkomen, met achterlating van hun spullen. De ID had beslag weten te leggen op een lijst rnet de namen en adressen van verzetsstrijders. Die mensen liepen groot gevaar. In overleg en met goedkeuring van Sikkel werd besloten Klist uit de weg te ruimen. Dat zou gedaan worden door Zwar.te Kees,

,ri

Rr'ad;RtHE rlFD[[tlNG ( )¡¡qls¡1vs¡ ¡r

clt.liÉ:iiÊn.ì

uar I

ilijlagen: Årl

1__ r! r: f! ÅÁRLl'4

r. 1,.,

xr¡

ts+c

lì.LJr--,.¿,...

i,t!l {ìl)

i c .,........ li'r ;. I¡,-r1,,."¡'1¡¡.,,,j. f .'¡:r-:i'iL l: a. C) I I r) {'r,¡ (r (ì r.rl.: ll CûIt l,.l r,;Ì.i'r ':i¡:il (,.,/¿_t.r.¡r.¡6'.f t s it.t .i. .11,:crr:.¿,-L _r,Oì¿..1-ir-.'.,i:;rtl,¡: iir', rr¡;r-t, i,i rtr, l.,rltiìef iilr(,.ì i_tlf ii.¡.er-..1-t-, I lìoi;telrl¿,rn'lcìri¡:tr,,1 i;'; ,lì¿r:jÌ_, 1..É:l¡, jr,.';_l.hr):.r.,'1¡,-; c,1,;-r,;,q* r¡.:]Ì-l ,.itrrt;€rI,dall l¿;i:lt.llCl+;hcill ¡:l'1.; er'alarlrl .tijo€rL(ìÊ: O ir l:ie 1,, b';,:.tìyi:;.'- i :tìilJ,aii.aÌ¿Irt-,,'CCi:i; Oilaie]] iêì Leifìi:.,C]t.itì rJ j i-t,C'i:t ì.r'l:l;Ì;i;1;Ct:, [; t,tt¡,;:r,rOl .-.(: ,J,/i:¿i]-.!1 i:iì lill.1.^1..

:Ì

.ri- I'-lt-_t.r¡:.¡-,'.v¡:r'',:l¡,r:,rr,.i]lri.,rj.

l)¡:¿c :,r Ìi,clr-t,i.i_'Í'Éì1.::1 z-i,irr,' r. I c ¿.ri(lËrlti l' ; * C C C l'ú r-; i i; ,:1 ¡- ¡-¡ l(.i Ê ,1'( ì : 'l , e F'ri \¡Ìlirì1,',t s r-ir j'(j't-,C ,fr,,:t ,'tìii-jr)()1,1,:ì,CSCltr.ir¿¡-'1,, J ì, f':, u._,tt.!.. 21

¡-i'n:,;rri,rlj, rrr.il;ìr'i-lt à ?0;r, t- t1'.rrar,'., :.1,{,ìa)lìrr,¡.r::¡ ¡'ir¿,¡r 11¡;{, i,ìrt:;i,:1ql't, f¡iC'f i.., y¿t:,;t 1_t: ¡t'c i le:¡r. J,: lttt-t: il r,'L-Ì.'ii(;i.il.crt j.'i.l ,jc ir,:'1,¡,r;tie in ll',,ic r-:rÊ iìr.( Ìrtr' .,'- r" vr;ol rle;.c cr¡t^l;Ltir j jd, IS ztor,¡ rÌlt'c¡.r1.,t ,,,i. it c| ,ìr.,r',j- r)i:rììi, :.Ì.ì o* .ri(.ì, br,;vr..nbciiOe.i.1i,l i"¡rl(rr,i",¡ ii:.1 t. .iil jre 'L: ;.rr:rrÊ-iiti l.!,rIì(i3 :t{.\¡... Ì ¡: rt,r.¡ j r,t, j,.: it ie,¡,* d-r.

i¡l'1

lr,r

j-ì i-íi:1 Llrr(t

tì

i:ìr' iì-r'.-'J.'f tr.-'!//(:f.Ìì;.1. ]

il¡ iì".

,i1.,

,", i).

i tL t,rrt.eVt,lì,]

--lTl-ilr)iìil .l,i.-)i,'iT

il ift1.:ilt:.ì c e zet''

".!--..-!,^ j ì '- ¡ , ¡

r\1 17ó

.|U00-4-4,1

lr.

r i:

9b55

Na Dolle Dinsdag vluchtten veel N.S.B.'ers. Daarvan werden er 34 tijdens de trein¡eis gedood. (Particuliere collectie) 148

de ID te komen werken. Jan overzet bedankt voor cle eer, onder het mom dat hij daar niet geschikt voor is.

alias Gommert Klijger uit de Haarlemnerneer, die scherpschutter op de kar.abijn was. Ik zou hem vergezellen orndat ik scherpschuttel op pistool was. Er was al eerder geprobeerd K¡ist te liquideren." Jan overzet, Theo Ederveen, Gommert Krijger en polis bespreken wat er nu gedaan moet worden. In overleg met mr. Sikkel, gewestelijk commandant van de BS, wordt besloten Kdst te liquideren. Er zljn drie redenen om hem om te brengen: 1) Hij werkt voor de SD; 2) Htj pakt en laat veel mensen oppakken, waaroncler verzetsmensen, joden, hulpverleners enzovoort;

3) Htj bezit

omvangrijke informatie, op grond waarvan nog veel rneer mensen

opgepakt zouden worden.

voordat zwafie Kees en overzet de aanslag plegen, is door andere verzetsgroepen eveneens geprobeerd

KÍist neer te leggen. Gé van Buuren woont evenals Kr.ist op

Weslergracht.

Van Buuren: "In overleg met Sikkel en'Wamsteker wercl besloten Krist uit de weg te ruimen. Al in de zomer van 1944 was het plan geopperd om Kr.ist te ontvoeren. sikkel zou hem dan op laten nelnen in een gesticht; in een isoleercel en in clwangbuis. Dan kon hij niet ontsnappen en nagenoeg niemand zou weten waar hij gebleven was. Na de oorlog kon Klist dan allerlei vemaadzaken uit de doeken doen. Bij een ontvoering zou het zeker zijn dat teveel mensen ervan op cle hoogte waren en orn die reden is het niet doorgegaan. Dus werd besloten hem te liquicleren. Daardoor lreeft Krist wel een heleboel geheimen in z'n grai meegenomen. In stoop's bad zat een burger-KP, de groep van Martin van Rooclen, alias Tinus Rode. Die zou de liquidatie van Klist doen. Mijn taak was het verzamelen van gegevens over de gedragingen van Krist. De tijdstippen van vertrek naar zijn werk en de route die hij volgde. Ik wist zelf's de vorrn van het spatbord yan z'n fiets. Zo'n fiets zagje verder in heel Haarlem niet. Ik regelde een pasfoto van Klist. Die werd op diverse kastdeuren in Stoop geplakt, zodat men hem goed leelde herkennen. We zouden Klist van drie kante¡ beschieten ter hoogte van de oranjeboomstraat, bij een put. Het ging niet door want vlakbij, ter hoogte van de Boterbrr"rg, passeelde een Duitse patrouille."

Het volgende plan is een éénmansaktie. Eén man zou Krist neerschieten, maar dat plan wordt niet uitgevoerd omdat er geen zekerheid bestaat ovel het goed kun¡en 149

Politieple*itl*ni

Ii;\ --f T-â,. .tt \r, )'/ -t

bij

Anrsterdarr

Recherchà?bóìl{i'rr

¡ i,.I r:¡,: I

l- lr ii

,_1

i., Ì'.

.. . .

.\il tstt't.lattt, Ìr,r'

,-)ict, . i'i/ '¡1,.

,\rn Lit¡t IIe .'':. liOlil;,(lrr.j,i' i,C i]

rr-11

\/èr¡orkr, [ì|rrlrrÌ

j,C lit,

lu4 i- ,.: 'Yqq_ t 7 lrjj lra¡ilt\v(rot(lir! (l¡trìtn, lettel rtìì.,¡il rlit :chr ìira-il iin

iI ltrle[,

,ri

Rr'ad;RtHE rlFD[[tlNG ( )¡¡qls¡1vs¡ ¡r

clt.liÉ:iiÊn.ì

uar I

ilijlagen: Årl

1__ r! r: f! ÅÁRLl'4

r. 1,.,

xr¡

ts+c

lì.LJr--,.¿,...

i,t!l {ìl)

:Ì

.ri- I'-lt-_t.r¡:.¡-,'.v¡:r'',:l¡,r:,rr,.i]lri.,rj.

i¡l'1

lr,r

j-ì i-íi:1 Llrr(t

tì

i:ìr' iì-r'.-'J.'f tr.-'!//(:f.Ìì;.1. ]

il¡ iì".

,i1.,

,", i).

i tL t,rrt.eVt,lì,]

--lTl-ilr)iìil .l,i.-)i,'iT

il ift1.:ilt:.ì c e zet''

".!--..-!,^ j ì '- ¡ , ¡

r\1 17ó

.|U00-4-4,1

lr.

r i:

9b55

Na Dolle Dinsdag vluchtten veel N.S.B.'ers. Daarvan werden er 34 tijdens de trein¡eis gedood. (Particuliere collectie) 148

de ID te komen werken. Jan overzet bedankt voor cle eer, onder het mom dat hij daar niet geschikt voor is.

3) Htj bezit

omvangrijke informatie, op grond waarvan nog veel rneer mensen

opgepakt zouden worden.

voordat zwafie Kees en overzet de aanslag plegen, is door andere verzetsgroepen eveneens geprobeerd

KÍist neer te leggen. Gé van Buuren woont evenals Kr.ist op

Weslergracht.

Het volgende plan is een éénmansaktie. Eén man zou Krist neerschieten, maar dat plan wordt niet uitgevoerd omdat er geen zekerheid bestaat ovel het goed kun¡en 149

raken. De groep Rode heeft geen scherpschutters. Op 19 oktober 1944 wordthet derde plan geprobeerd. Van Buuren: "Dat zou met een auto gebeuren, die we van een boer leenden. Het voertuig stond al jaren onder het stro verstopt. De auto werd schoongemaakt, een monteur zorgde voor de motor, kortom, hij liep als een zonnetje. De auto werd opgesteld in de Van Oosten de BruijnstraalÏVestergracht, uit het zicht van Kdst. Ik stond in de buurt met iemand te praten. Als wij uit elkaar zouden gaan, was dat het teken voor de chauffeur om te gaan rijden. Dan was Krist namelijk ver-

-0 ti0y 1940 :t

HEï

Groop A, (lu*lti6) Groep 8. (Porltie) G-oop c. (vdj¡ u",o.p..fi¡l

Kring lïâarlen. ngf eiCert

A¿vocaluur.

REc-l:îî,:X,,,&

F. jtuisr.

HAARLEM, 5 uovenber 194O.

Nolârlåsl.ñ2.)

)en ïiel- EdêI Gestrenge Heer

Co&ßlssal'is van -poLitf

\'/e1

ildef Gestrenge

Haar1em.

mij

Heer,

0p Zai:erdag 9

November 1940 te 1.1A uay nm. øul-1en 5OO0 Wl.-man. leiderrIr.A.it. l'{ussert,defilleren. Âa¡ dlt defj.lê zal het iìecht sfrontrçroep B(¡olltte) en .in zwart he¡nd. ) 'l'ot rLeelna¡ne aerì dit d lretwel-k is ook i.e fn ve beleef¡ì ean de navolgende personen! H. J. S¡¡lt en I/-{r-_sç, eflen agent va]1 pol-itie en onderhebbend lrorpd, weL vorgur:ning te 'xi1l-en verleenen zi ch op bovenvemelden datu¡n 1n p olitiç-uniform builren de gemeente te mogen begeven on &an bedoel,d defil,é te l,¡rnnen deelnemon. l¿ìÊr de ti,jd van'¡oorbereidlng zeeî kott ì.s verøoekt onderge_ Ìeekend.e LIEd el Gestrenge bef eefd, imllen rnogeli jk, heo uiterli jk" I-rondergag voorllì.a.s. 'be uifLer meiedeelen õf i,'¡¿éle al of nfðt vrijheiai kan vlnden vorenstae,ncl verzoek in "be wi1l1gen. . ïnd1en- op_het verzoek-gunstlg ¡aocht t¡oïden bescñiH,verzoekt ondergeteelrende te.'ens belèefd oñ op dien datue voor tre¡å ¿ãã-aièn"i (raorgendienst) inpr&ats van 2 u-r¡.r om 12 .'r te doen urnãrèã" é"-ã". ze 2 .nvt voor of na bedoelden_clatum,op een door den Corpã_ohef te bepêlen tijd.stip,te noåen inhafen. Ì{opende op een g¡nsti¿e beslissj.ng,verblljft h1j UBdel Gestr.

nen voor den

oolc lvorcen deelðenomen dool we1 1n polltie-r:¡lform. (.A.d¡t

dlr,d¡.

¡7 \'r! í¡r,.. J r/

I ,

{;^'t'rt

,,'. -..i¡'' t " '

l"-''';'i/ , tla * '

' ''{

de sleutels van de garage, zodat

ik 's avonds de auto kon

weghalen. Toen ik daar

om ongeveer 19.15 uur aankwam, was de auto al weg. Er was een Duitser uit Den Haag bij de Ortskommandant geweest en die Hagenaar zei dat hij 'onze' auto wel kon gebruiken." Het rapport van 19 oktober 1944 van de Luisterpost Haarlem vermeldt: 'Krist vraagt

Hillwig. Aan hem kan hij zich niet goed verstaanbaar maken en Högelmann vervangt hem. K. meldt dat 3 burger-personen in een lichtblauwe 2-persoons benzinePKW hem achterop reden op de Westergracht. Hij had geconstateerd dat I van de 3, die achter in de dicþ-seat zat, 2 vuurwapens had. K. is afgestapt toen hij een wagen hoorde aankomen. Misschien hadden ze wel in de zin om hem neer te leggen. De wagen is de Leidsevaart opgedraaid in de richting Heemstede, hij had geen nummer. Zjjn hospita had het gezien, toen ze hem nakeek uit het venster. Hij blijft nu thuis wachten op een geleide, want ze zullen verder op het nog wel eens proberen. Högelmann adviseert hem achterom te gaan.' Aan de hand van de afgeluisterde telefoongesprekken blijkt dat Krist daarna de politie belt en wacht totdat hij escorte krijgt van de Landwacht. Even later wordt de auto door hem gevonden in de Zonnebloemstraat. Korpschef Van Aperen feliciteert Krist met z'n behoud. In de loop van de avond zou de SD uit Amsterdam komen om een buurtonderzoek in te stellen. Tot groot ongenoegen van Krist laat de SD het echter afweten.

)

IÕ.ingleicier

Fake Krist vraagt op officieel papier van het Rechtsfront, met rood,/zwarte kop, toestemming voor een defilé. De commissaris gaat akkoord. Zirkzee, Smit en Krist zullen het einde van de oorlog niet halen. (Particuliere collectie) 150

trokken. De auto ging rijden, maar vlakbij Krist sloeg de bobine door, met een geweldige klap. De auto kon geen snelheid meer maken enlangzaam reden ze Krist voorbij. Krist had uiteraard in de gaten wat er gebeuren zou, en was dus gewaarschuwd. Zijn kostvrouw had de gewoonte Iftist altijd vanuit het raam na te kijken. De auto is 's morgens gevonden en door de moffen in beslag genomen. Hij werd ter reparatie nâar de Amsterdamse Rijtuig Maatschappij aan het Houtplein gebracht. Een kennis van mij werkte daar. Hij zei d,at de auto 's middags klaar zou zijn en gaf

Van Buuren: "Op de ochtend van de 25e oktober 1944 ging ik vroeg naar Stoop's bad. Daar hoorde ik dat Zwarte Kees was ingehuurd om Krist neer te leggen. Via het pad tegenover Stoop rende ik richting Duvenvoordestraat en vandaâr naar mijn huis om m'n vrouw in te lichten. 'Kijk vlug uit het raam, ze gaan Krist vandaag pakken!' riep ik. Op hetzelfde moment klonken schoten, we waren al te laat. Zwarte Kees heeft een einde gemaakt aan het leven van de man, die zelf veel levens heeft laten beëindigen. Kort daarna werd de Westergracht tot de Voorzorgstraat afgesloten".

151

-0 ti0y 1940 :t

HEï

Groop A, (lu*lti6) Groep 8. (Porltie) G-oop c. (vdj¡ u",o.p..fi¡l

Kring lïâarlen. ngf eiCert

A¿vocaluur.

REc-l:îî,:X,,,&

F. jtuisr.

HAARLEM, 5 uovenber 194O.

Nolârlåsl.ñ2.)

)en ïiel- EdêI Gestrenge Heer

Co&ßlssal'is van -poLitf

\'/e1

ildef Gestrenge

Haar1em.

mij

Heer,

0p Zai:erdag 9

nen voor den

oolc lvorcen deelðenomen dool we1 1n polltie-r:¡lform. (.A.d¡t

dlr,d¡.

¡7 \'r! í¡r,.. J r/

I ,

{;^'t'rt

,,'. -..i¡'' t " '

l"-''';'i/ , tla * '

' ''{

de sleutels van de garage, zodat

ik 's avonds de auto kon

weghalen. Toen ik daar

)

IÕ.ingleicier

151

De Politie-KP heeft de aanslag op Kdst grondig voorbereid en doorgesproken. Polis, Van der Most van Spijk, Treffers en Ederveen nemen de eerste maatregelen. Polis en Van der Most van Spijk herinneren zich, dat de karabijn tevoren in de piano in de gymzaal is verstopt. Chris Treffers heeft een sleutel van de school geregeld. Van der Most van Spijk: "Doordat de ramen hoog waren ingezet en aan de onderkant bestonden uit een rij kleine ruides, leek het mogelijk over het kozijn opgelegd te schieten. Theo Ederveen tikte een geschikt ruitje kapot en Chris Treffers zei toen dat je de sporen van het misdrijf nooit van tevoren klaar moest leggen. Hij ging naar buiten en ruimde de scherven keurig op. In het gymlokaal stond een piano en het leek ons een aangewezen plaats om de karabijn te verstoppen. Dat deden we dus. De aanslag werd bepaald op de volgende ochtend vroeg."

In de vroege ochtend van die woensdag de 25e oktober 1944 verlaten vler ûìannen het hnis van Polis aan de Heussensstraat. Deze fietst met Overzet, Zwarte Kees en Theo Ederveen naar de school aan de Westergracht, hoek Leidsche Zijstraat. Ze rrjder.r via het Kenaupark, Leidsevaart en de Westergracht naar de Leidsche Zijstraat. Overzet: "Het was donker, triest weer, maar wel goed zicht. Elk haclden we ons 9 mm FN pistool bij ons. Via cle Leidse Zljstraat gingen we de school binnen, naar de gyrnnastiekzaal. Vanuit die gyrnzaal hadden we door de hoge rarten een goed uitzicht. In de omgeving stonden leden van cle Politie-KP op wacht. Rond half acht kwarn de concierge Handgraaf binnen. Hij werd door ons vastgebonden. Een onderwijzer en een onderwijzeres die later binnenkwamen en vroegen waar hij was, stuurden we weg. De kinderen namen plaats in hun lokalen, de school zou bijna beginnen."

Kort voor de aanslag zou een groep Landwachters het raam passeren. Dat verhaal is zeer twijfelachtig. Hoewel sommigen beweren dat ze uit het zwembad De Houtvaart komen, mag aangenomen worden dat dat niet het geval is. Het zwembad sloot op I oktober z'n poorten en zwemnìen in de open lucht op 25 oktober is zelfs voor een groep Landwachters niet gebruikelijk. Ook Overzet hoort pas later dat er Landwachters langs gekomen zouden zijn. Hij heeft ze niet gezien of gehoord. Als er al Landwachters langsgekomen zijn, dan houdt Gé van Buuren het erop dat ze van cle schiet-

in Overveen kwamen. Bij de ingang van de St. Bavo staat Van der Most van Spijk op de uitkijk. H¡ verklaart: 'Ik kan mij geen groep Landwachters herinneren. Rondorn de school en in een wat wijdere kring stonden leden van de Politie-KP op wacht. Over die Landwachters heb ik geen van hen horen spreken. Het kan zijn, dat zij al weg waren baan

voordat wr¡ de posten hadden ingenomen. De dekking mocht alleen optreden bij onverwachte calarniteiten. Als alles volgens plan ging moesten wij snel verspreiden en wegwezen. In de wrjde omgeving was niemand te zien.' Treffers staat op de uitkijk aan de overzijde van de Leidsevaart, tegenover de Westergracht. De andere leden van de Politie-KP, Blaauw, Broekman, Ederveen en De Vries staan op de Westergracht/Leidsevaart op de uitkijk. In de wijde omgeving is niemand te zien.

De Westergracht is nog niet gedempt. Voor de school is een rijbaan, dan een talud,

r52

dan de gracht, weer een talud en dan weer een rijbaan. Dáár fietst Krist. Z'n hospita kijkt hem zoals gebruikelijk na. Achter hem fietst z'n oppasser, Pieter Knor.

Overzet: "Even over half negen kwam Klist aanfietsen. Hij was in uniform en had een karabijn op z'n rug. Hrj wist dat hij voor zijn leven moest vrezen. Ik gaf Krijger een teken, want hij kende Krist niet. De afstand tussen ons en Klist was ongeveel' 40, 50 meter. Er is vier keer op Klist geschoten. Het eerste schot ketste, waarop weet ik niet, maar zeker niet op de Bavo, zoals rnen zegr.. Het tweede schot ketste op de karabijn van Klist, maar hij werd wel geraakt want hij viel over z'n fiets heen. Hij zagwaat yandaan er op hem geschoten werd, want hij probeerde zich om te draaien en richtte zijn karabijn op ons in de school. Zwarte Kees schoot nog een keer en die was goed raak. Achter Krist fietste een zekele 'Knor', een handlanger van Klist. Die begeleidde hem op een afstand. 'Knor' boog zich over Krjst heen. Ik zei tegen Gommert: 'Schiet die vent ook neer', maar Gommert verstond zeker 'Schiet nog een keer', vandaar dat hij nog een keer op Klist schoot. In de gymzaal stond een piano. Ik opende de klep en Krijger legde het geweer erin. Toen maakten we ons snel uit de voeten.

Via de Leidsche ZijsÍaa¡ Hoofinanstraat, ZljIweg en Duvenvoordestraat gingen we terug naar de Heussenstraat. In het begin fietsten we vlug door, omdat we bang waren voor afzetting van de wijk. Inderdaad weid kort na ons vertrek de Leidsebuult hermetisch afgesloten. Bij Polis nuttigden we een voortreffelijk ontbijt." Per ziekenauto van Mathot wordt het lijk van Klist overgebracht naar het Elisabeth's Gasthuis. Daar wordt de dood van Krist Gommert Kr.ijger, Chris Treffer.s en Jan geconstateerd door dr. Heeres. Overzet (vlnr) kort na de oorlog tefug op

pier voorderhaak is reerring op de schoor *:iliï"JåiT:il:1",åt::fJ,:l":iÏ Hij zegt: "we klegen gymles u1n m:n::l gerosr (Foro:Jan Overzet) Zender. Wij htdtlen ons orngekleed. hi.j deed de piano open en op de toetsen lag een kalabijn. Hij deed meteen de klep dicht. De Duitsers kwamen de school in en de leerlingen moesten eruit. Ze vonden het wapen niet. De 'Westergracht werd afgezet door de Feldgendarmerie die naar de kogels gingen zoeken. De concierge van de school zat vastgebonden in de linker gang, die toegang gaf naar de gymzaal. H1j zat vast aan de kapstokken." Jan Overzet verklaart dat de fbto, waarop Klist liggend bij z'n fiets is te zien, niet klopt. De gehate politieman fietste op de weg en na de aanslag lag de fiets over hem heen. Ze hebben hem verplaatst, kennelijk om nog eerste hulp te verlenen. Van der Most van Spijk houdt het erop, dat het lichaam is verplaatst om het onderzoek te bemoeilijken en een vals proces-verbaal mogelijk te maken. Het hjkt hem onwaar-

r53

De Westergracht is nog niet gedempt. Voor de school is een rijbaan, dan een talud,

r52

dan de gracht, weer een talud en dan weer een rijbaan. Dáár fietst Krist. Z'n hospita kijkt hem zoals gebruikelijk na. Achter hem fietst z'n oppasser, Pieter Knor.

r53

l, l l

sch¡nlijk dat anderen op hetzelfde moûlent een aanslag wilden plegen want, zo zegt hij, de hele omgeving werd schelp door de Politie-KP in de gaten gehouden, en als er anderen gefietst zouden hebben hadden we dat gezien. Want fietsen waren in die tijd opvallend in het straatbeeld. Op weg naal haar werk, vanuit haar kosthuis aan de Leidsestraat, hoort de 2l-jarige Reina Mettes de schoten. Vlug loopt ze naaf de Westergracht. Zli zegt dat meneer Handgraaf in de gymzaal is vastgebonden. Mettes: "Ik hoorde een schot, waarschijnlijk weerkaatst door cle Bavo. Ik ging vlug kijken bij de 'Westergracht en zag daar Krist over de stang van z'n fiets hangen. Kort daarna zag ik een vrouw aan komen hollen vanaf het bruggetje, die haalde iets uit z'nbinnenzak en ging onmiddellijk terug. Ik liep richting Leidsche Zljstraat.'k Hoorde 'help, help' roepen. Het kwam uit cle school. In de gymzaal zag ik een rnan zitten, z'n armen omhoog, vastgebonden aan het wandrek. De touwen waren om z'n polsen gebonden. De schroeven uit het wandrek staken een stukje uit de muur. Bij m'n kostjuffrouw haalde ik een mes op en sneecl de touwen door. Ik handelde impulsief. De man, het bleek de concierge te zijn, rende meteen weg richting Leidsestraat. De ntensen hingen uit de ramen. Ik ging terug naar rn'n hospita, maar was daar niet welkom." Hoewel Overzet meent dat het eerste schot niet op de Bavo geketst zou zijn, liggen de feiten toch anders. Gerardus Strik, dan 9 jaar oud, komt kort voordat het eerste schot gelost wordt, uit de zijdeur van de Bavo, aan de zijde van de Westergracht. Het is dan omstreeks 08.45 uur. Strik: "Ik was misdienaar geweest, en zo'n beede de laatste die de kerk verliet. Toen ik 'half' de deur uit was, ik stond nog bovenaan het trappetje, hoorde ik een schot waarvan de kogel kennelijk naast de deur in de mttur ketste. Het gat zit el nog. Er werd als ik mij goed herinner, twee of drie keel geschoten. Ik kreeg scherven van cle steen of van de kogel tegen m'n voorhoofd, waardoor ik meteen begon te bloeden. Ook had ik twee gaten in m'n linkerbeen. Ik ging de kerk weer in, waar toevallig nog een verpleegster was, zuster Yan Zon van de Mariastichtin g. Zljbracht me naar de saclistie en legde een uoodvelbancl aan oln l.r-ì'n hoofd. Pastoor Filbry werd erbi.j gehaalcl." Met een platte kar van de NZH wordt Strik naar de Mariastichting geblacht, waar de wonden worden schoongemaakt en de scherveu verwijderd. Op datzelfde wagentje wordt hij naar huis gebracht. Hij rnoet het bed houden, wat in de kamer voor het

Voordat de schoten vielen, zag ik Klist nog fietsen. Toen ik het eerste schot hoorde zag ik Klist vallen. Het gebeurde allemaal in enkele seconden. Na de aanslag kwam de recherche nog bij ons thuis voor een verklaring." Overzet over de gevolgen van de aanslag: "l)at er represailles kwamen was natuurlijk erg vervelend, maar als Krist niet was vermoord, had hij vele mensen meer de dood in kunnen jagen. We plobeerden de mensen wier huis in brand werd gestoken of de nabestaanden daarna zoveel mogelijk te helpen, met bonnen enzovoorts. Een tijd latel was ik bij Miel Prager op visite. Daar was ook een vrouw en het gesprek ging onder andere over de aanslag op Krist. 'Als ik hem zou zien, zou ik hem nog niet verraden', zei die vrouw, waarbij ze in rnijn richting keek. Zij had me kennelijk herkend."

Het daglapport van het politiebureau Smedestraat vermeldt te 08.50 wr: 'Wordt teleþnisch kennisgegeven, dctt de hfwmr. Krist op de Westergrocht is vermoord. Opperlt. van Daelen met personeel demvctarts. Deze rapporteert later, dat Krist op de Westergracht door een pûar schoten, vermoeclelíik ttit een karabíjn, is getroffin en direct ìs r¡verleden. Just. Afd. onmiclclellijk onclerricht. Pol.pres., Ordn.Pol.,

ì.!d¡

raarn woldt gezet. Strik: "Een dag later kleeg ik van de ondergrondse een fruitmand met een briefje, waalin ze excuses aanboden en het hen speet, dat ze me geraakt hadden. De brief was getypt. Dat was wat, fruit in die dagen! Ik hield de brief voor het ruit en liet die zo aan m'n vriendjes lezen. De halve buurt heeft 'm gelezen. Een buurvrouw had het in de gaten en waarschuwde m'n moeder, die toen in een winkel aan het boodschap-

pen doen was. Ze kwam thuis, ik kreeg een paar knallen voor m'n hoofd en zij gooide de brief meteen in de kachel. Zeliet m'n vadel waarschuwen niet thuis te konen, want je wist niet wie die brief nog meer gelezen had. Een paar huizen verder woonden namelijk NSB'ers.

r54

Fake Krist op het wegdek van de Westergracht. Deze foto is gemaakt nadat Klist opzij was gelegd. Links is nog net de glijbaan van de speeltuin te zien. (Foto: archief politie Haarlem) 155

l, l l

ì.!d¡

r54

Fake Krist op het wegdek van de Westergracht. Deze foto is gemaakt nadat Klist opzij was gelegd. Links is nog net de glijbaan van de speeltuin te zien. (Foto: archief politie Haarlem) 155

Orts.komm., S.D. onntidrlellijk onclerricht. Bericht volgens berichtendietlst yerzon-

Willern Böhler,

den.'

Ferdinand Maaswinkel,

Het dagrapport van de recherche meldt diezelfde dag dat, nadat de Justitiöle Dienst is gewaalschuwd, de rechelche-inspecteur Van Malion met de rechercheurs Van der werff en spee onmiddellijk derwaarts gaan. zlj treffen Klist aan liggende aan cle Westergracht tegetìover de kerk, hevig bloedende uit een wond aan het achterhoofd en een wond in de rug. Hij is inmiddels overleden. De mutatie in het dagrapport en het proces-verbaal worden door hen vervalst. In de mutatie staat'. 'Vermoedeliik heeft men van achter de heg van het speelterreitt aan de WestergrachÍ op Krist, toen hij zich van zijn woning in dienst begcLf, geschoten, vennoedelijk met een karabijn. Mevrowv Roz,eboont, heeft vanuit heÍ bovenroam vatt haar woning 2 personen, wocuvan zij vercler geen signalernent kctn opgeven z.ien wegloopen vanaf ckrt speelterrein. Eén dier nlenrTen had een karabijn bii zich.' Ook in het proces-verbaal vervalsen de lechercheurs verklaringen. ZIj laten de getuigen, waaronder de hospita van Krist en haar man, A.M. Rozeboorn-Koster en V/.F.J. Rozeboom, verklaren dat er door twee mannen geschoten is vanuit de'speeltuin 'Mariagaarde' aan de Westergracht. De verklaring van de geneesheer-dilekteur van het Elisabeth's Gasthuis, dr'. Heeres, wordt ook omgebouwd: de schotwonden tonen aan dat er vanuit de speeltuin op Klist geschoten is. Mevrouw Rozeboom-Koster verklaart in het proces-verbaal 'Eenige dagen tevoren was ik voor cle veiligheicl vcm Krist 's morgens met hem meegereden doch heclenmorgen keek ik hem na van uit het geopende raam op de eerste verdieping van nüjn wonìng. Toen KRIST zich bevoncl even voorbij het speelterrein asn cle Westergracht wercl er op hem geschoten vcutuit een boscfie staande op dat speelterrein. Ik zag daorop 2 mij onbekende mcutnen wegloopen vanaf dat speelterrein. Een van clie 2 personen had een karcrbijn bij zich. KRIST tvos door de schoten getrolJÞn en op clen grond gevallen. Ik heb mij noar cle plaats begeven waar KRIST lag. Hij bloeclde hevig ttit een yvond ín het hoofd en een yvond in den rug. Even leúer gcí híj geen teekenen van leven meer.' De verbalisanten verklaren eveneens, dat de beugelklop van de karabijn die Klist droeg, aan de onderzijde beschacligd is door een kogel die de aanslagplegers op hem hadden afgevuuld. De sD in Arnsterdam slikt het proces-verbaal voor zoete koek, maar is ruzend daÍ. zlj één van haar beste mensen is kwijtgeraakt. De SD stelt geen nader onderzoek in. De Duitsers menen dat de schoten gelost zijn vanuit de katheclrale basisliek St. Bavo en zijn van plan clie kerk op te blazen. Mede door het vervalsen van het proces-verbaal door Henk Spee, ziet debezetteu daalvan af . Op 24juli 1952 kr.ijgt Spee voor het redden van de St. Bavo uit handen van pastoor G.A. Jongejan van de St. Janparochie de pauselijke onderscheiding 'Pro Ecclesia et Pontifice'. Als represaille voor de aanslag op Klist worden tien gijzelaars ter plaatse gefusilleerd en enkele huizen aan de westergracht gaan in vlammen op. Ter nagedachtenis aan die tien gijzelaars is daar een monunìent opgericht. Het gaat orn:

156

geboren 7 juni 1895 te Deventer, wonende te Amsterdam; geboren 26 mei 1911 te Amsterdam, wonencle te Amsterdam;

22 april 1912 fe Amsterdam, wonende te Arnster-

Gerhard Fambach,

geboren

Jacob de Vlies, Cornelis Erends,

dam; geboren 7 april 1917 te Arnsterdam, wonende te Amsterdarn; geboren 5 maart 1912r.e Amsterdarn, wonende te Pijnacker; gebolen 9 december 1903 te Coevorden, wonende te Utrecht;

Johannes Wuthrich,

Colnelis Vlot,

geboren 29 november 1906

te Koudekerken, wonende te

Zeist; Wilhelmus de Boer, Karel Ternpelman, Robbert Loggers,

geboren 5 september 1918 te Hoensbroek, wonende teZuilen; geboren 17 januari 1913 te Schoonhoven, wonende teZtlLen; geboren 30 rnaart 1915 te Utrecht, wonende teZutlen.

Klist wordt op maandag 30 oktober 1944 begraver.r op de begraafplaats aan de Kleverlaan. Voor en achter rouwwagen lopen afgevaardigden van de Landwacht en de NSKK. Rond het glaf staan leden van de Wehrmacht, de Nedellandse en Duitse politie en een aantal bestuurlijke autoriteiten. Majoor Van Aperen voert het woord en roemt de overledene, die het slachtoffer is geworden van een laffe sluipmoord. Onder de sprekers ook Tjeerd van der Weide, de foute burgemeestel van Velsen die Klist in 1933 heeft leren kennen. (Van cler Weide wordt in juni 1947 geexecuteerd). Volgens het dagrapport van het bureau Rijksstlaatweg hebben zich bij de begrafenis van Krist geen bijzonderheden voorgeclaan. Het rappolt van 30 oktober 1944 van de Luisterpost Haarlem: 'PP (Politie President) met Meister Peinert. Over begrc(bnis vcut Krist. P. infornteert naar het te volgen cerenlotlieel. Regeling is in handen van kameraocl B. een vriend vcm den overletlene. Ze hadden nrct elktLctr cfgesproken: tle begrafenís van hent die het eerst k:¡vant te overlijden, zr.tu door den ancler geregeld worden.' Het vuurpeloton van de Landwacht besluit de teraardebestelling rnet drie salvo's bij het graf.

Henk Spee verklaart na de oorlog bij proces-verbaal, dat hij zoals gebluikelijk het oorspronkelijke verbaal van de aanslag op Krist vervalst heeft.Zo zijn vele tientallen processen-verbaal in de oorlog vervalst. Jan Overzet beaamt dat. Knip: "Spee deed de zwarc zaken. Hij maakte expres valse mutaties in de dagrapporten op en vervalste ook processen-verbaai. Dat zou hem z'n kop gekost kunnen hebben. Dat werden dan velbalen zonder oplossing."

Mevrouw J. Loggers-Bezoen, schrijft op 1 oktober 1945 een brief aan de commissaris van politie te Haarlem. Haar zoon Rob is éér.r van de gefusilleerden. Zrj schrijft ondermeer: 'Van de heer Vcm Dijk, direkteur yon het Crematoríwt te Westervelcl, ltoorcle ik enkele weken geleden, clat mijn jongen op 26 Oct. wcts gecrenteercl. De heer Van Díjk zeí ons, dat er 's morgens om 7 uur 26 OcL telef. bericht knom op 't crematorium, rlat er onmiddellíjk 10 kísten moesten worden bezorgd bij de St. Bovo en dat dienzelfden iltorgen om holf negen clien bewusten N.S.B.-er was clootlgeschoten. U begrijpt, dat ik de preciese claÍtun moet heLtben'. 151

Orts.komm., S.D. onntidrlellijk onclerricht. Bericht volgens berichtendietlst yerzon-

Willern Böhler,

den.'

Ferdinand Maaswinkel,

156

geboren 7 juni 1895 te Deventer, wonende te Amsterdam; geboren 26 mei 1911 te Amsterdam, wonencle te Amsterdam;

22 april 1912 fe Amsterdam, wonende te Arnster-

Gerhard Fambach,

geboren

Jacob de Vlies, Cornelis Erends,

dam; geboren 7 april 1917 te Arnsterdam, wonende te Amsterdarn; geboren 5 maart 1912r.e Amsterdarn, wonende te Pijnacker; gebolen 9 december 1903 te Coevorden, wonende te Utrecht;

Johannes Wuthrich,

Colnelis Vlot,

geboren 29 november 1906

te Koudekerken, wonende te

Zeist; Wilhelmus de Boer, Karel Ternpelman, Robbert Loggers,

geboren 5 september 1918 te Hoensbroek, wonende teZuilen; geboren 17 januari 1913 te Schoonhoven, wonende teZtlLen; geboren 30 rnaart 1915 te Utrecht, wonende teZutlen.

583

DE NEDERLANDSCHE

POLITIT

ze.lûargailg No. ú

D:renbtr t9

MIIIISTERIE

VAII

Aiìchrift

JUSTITIE

POLITIEiZUIVERING

gû"

659iic

ONDER REDACTIE VAN A. STUIVENBERG

DE MINIS'|ER VAN JUS'I'I'|IE; Gezien lìet advies van de Co¡tnrissic van Acllies, bedoclcl, ìn a¡tikel 5, licl 4, van het Zrivcrinç¡sbesluit 19'15, d.d. ii'í *L¿{.lu$t-rlr:, .-i:;,1?;

Overrvegencie,

clat de hicrondcr !:lenoenlde persoon, ùcde laar het oordeel van ;r ::; i:? ilr:ìs,:i 'biì,i.i1;:rii ìJ:-;:: r¡ìì::!'¡j:Ì:ir i-'.ll:. ir: .!]lr i,t

vo¡cnbedoeldc comù1issic,

in arí;i;cl

NT DIE VIELEN

I945i ...'¡..:¡-i;r¿

Comnlssarls der R€cherche L Kl. N. V.{N DER SCIIATTf,-OUVIER, get}oren 1903, Hoofd van de Reche¡chehmfdafdeel¡jg Rotterdam. OÞ 5.9.1944 {ìær te¡roristen te Staphorst vemoord. 1914.

--;:,:; ì,' r:, iij, il:r'h

aan

¡vi.:ii.,.:.i

Vaandrlg G. HAGEDOORN, geboren 20.1.1920. Op 25.9.1944 te Oosterbeek gesneuveld i¡ dienst van den Landstpm Nederland. P$thuum bevorderd tot

Luitenant.

oplrerwachtmeester C. FA,ANOÍ<E. Op 13.9.19,14 kens gedæd.

blj

.i':-i,:c

Hun nagedachtenis zal door on¡ in hooge êere worden gehouden

's-Crauenhuçc, -¿

l'i

\',1 "

Voo:.'¡ rrc !io:¡rrttjÌltl,i 'r-f i,ríl(jIÌ tj. ',rtL:i: ,.':. t' :

158

j1"i..i.,,-;r';i

uitgcstelcl pensioen cn alìe ¡nclerc ¡echte¡,

l), Minister tan Jrsritit. (¡¡'r./ VAN MAARSÉiVELIN. Het I{oofd oan de Aftlceling

i-"t. ' '

Politie.,

De DírectcLtr-Generaal,

(2r^o;-.--¿o*^,)/g-*'1/-* -*)

Vandaar dat in de rouwadvertentie een aantal namen van geliquideelde poiitieambtenaren moest worden ingehaald. Hekkesluiter is Fake Klist.

Voor eensluitencl ¡fschri[t

jJes.fit¡id

y''"d*;'frL¿r-f,' '--*,&..>a.azr/¿* *^;* e*

Dit is uit het eerst ve¡schenen nummer van 'De Nederlandse Politie' na Dolle Dinsdag.

i :

komst zouden kuunc,n doen gelclen, vervallen

's-Gravenhage vermærd.

Hæfdwachtmeester F. KRIST, geboren 1.1.1904. Op 25.10.1944 te llaùtem

:.'

kt¡nncn doen gelclen, aìrnerie alle ¡echte¡ op fcr)srucn o[ .rlle ¿nderc ¡echten, rvelkc de nagelaten betrekkirgen van dicn persocn krachtens voorsch¡:j[t of arbeidsovereen-

Opperyachtmeest€r L. ZEGSTROO, geboren 28.4.1890. Op 10.10.1944 te

vermoord.

i'.,

u'elke de genocnrd. persoon krachtens wettelijk voorsch¡ift oI arbeiclsoverecDkomst ¡ou

MICEIEI-SEN, geboren 28.12,1m5. OÞ 8.10.1944 te

Hæfdrechercheur M. FRIKKEE, gebo¡en 10.1.1899. Op 21.10.1944 te Rôtterdam yermærd.

Í&t¿e¡Ißã}cugrrig¡"it8r

ö. te bepalen, dat aile rech¡en op dadeli;k of

bombardement te Bres-

Oppe¡vachtmeeste¡ c. K. VAN DUYN, sebore4 19.2,18S6. OÞ ?.10.1944 te Amsterdam neergeschoten.

geboreo: :t Jj:iì.,:i.ì_,i :.,1ì;s

bomba¡dement van

Hoofdwachtmeester F. W. A, KOOLE, geboren 4.6.1903, Op 29.9.1944 te Amsterdam vermærd.

Wachtmeester C. H. Rotterdam vermærd.

üotuì:r(13 L94,i. 'tÎì

C/rfi;i".r*¡i:,c;ril; ì;i¿; ìf Ct advies van vorcogenocmcle commissie, ontslag te vcrlcene¡ uit zjin frnctie van i::ritl{i.Ttlärlllåj,lt)tSii.,3.' r:rC¡l :;iili-i';;rjj]¿,1.1-i,l-l;o -le:" :;lr,:,..- i ,.i;* ]h::fil:ni

Lultenant.

åÌ:.t-i,"r¡rtÌ.r¡õaii{,'¿;.1.il*t

.'. å{h$.iì'!åttii\iåå gerekcnd van 2':j ç,;ll:t,iir.:r l:j4,rt,

Vaandrlg A. VAN DOF-SBURG, geboren 21.7.1924. Op 21.9.1944 te Oosterbeek gesneuyeld ln dienst van den Landstorm Nederland. Posthuum bevorderd tot

ged@d.

i¡u:t

Þ.-,'.;:r:;;i*ri.etî.i) :¡1.

FIEI]L'f' GOBDGEVONDEN

Op 9.9,1944 te Utrecht ver-

Opperluitenant J. W. BOIJWENS, geboren 25.7.1913, Korpschef ie lüo¡meryeer. Op ?.10.1944 te Woueryeer vermærd. Posthuum bevorderd tot Kapltein.

útrecht

ÌJ¿1t¡

Geiet op de artikeler¡ 5 eq 8 van het Zuiveringsbcsluit 1945:

mærd.

H@fdwachtmeestær M. J. VAN HOEK. Op 13.10.1944

lruLt

ilTa:*lô dc!¡ i

Lultenant W, SYPITÐNS, gebo¡en 2 October

;as rÌorsì,o .i.åtl,

"*V

r"'¡'":f'\'¿F'*u=-''!*:"

/r*""y'*.Ã g

ó*-'9 t/\l^

Het zuiveringsbesluit met betrekking tot Fake Krist. De daÍum 24 October is foutief vermeld. Pas op 9 december 1941 ishef besluit aan de moeder van Krist uitgeleikt. (Particuliere collectie) 159

583

DE NEDERLANDSCHE

POLITIT

ze.lûargailg No. ú

D:renbtr t9

MIIIISTERIE

VAII

Aiìchrift

JUSTITIE

POLITIEiZUIVERING

gû"

659iic

ONDER REDACTIE VAN A. STUIVENBERG

DE MINIS'|ER VAN JUS'I'I'|IE; Gezien lìet advies van de Co¡tnrissic van Acllies, bedoclcl, ìn a¡tikel 5, licl 4, van het Zrivcrinç¡sbesluit 19'15, d.d. ii'í *L¿{.lu$t-rlr:, .-i:;,1?;

Overrvegencie,

clat de hicrondcr !:lenoenlde persoon, ùcde laar het oordeel van ;r ::; i:? ilr:ìs,:i 'biì,i.i1;:rii ìJ:-;:: r¡ìì::!'¡j:Ì:ir i-'.ll:. ir: .!]lr i,t

vo¡cnbedoeldc comù1issic,

in arí;i;cl

NT DIE VIELEN

I945i ...'¡..:¡-i;r¿

Comnlssarls der R€cherche L Kl. N. V.{N DER SCIIATTf,-OUVIER, get}oren 1903, Hoofd van de Reche¡chehmfdafdeel¡jg Rotterdam. OÞ 5.9.1944 {ìær te¡roristen te Staphorst vemoord. 1914.

--;:,:; ì,' r:, iij, il:r'h

aan

¡vi.:ii.,.:.i

Vaandrlg G. HAGEDOORN, geboren 20.1.1920. Op 25.9.1944 te Oosterbeek gesneuveld i¡ dienst van den Landstpm Nederland. P$thuum bevorderd tot

Luitenant.

oplrerwachtmeester C. FA,ANOÍ<E. Op 13.9.19,14 kens gedæd.

blj

.i':-i,:c

Hun nagedachtenis zal door on¡ in hooge êere worden gehouden

's-Crauenhuçc, -¿

l'i

\',1 "

Voo:.'¡ rrc !io:¡rrttjÌltl,i 'r-f i,ríl(jIÌ tj. ',rtL:i: ,.':. t' :

158

j1"i..i.,,-;r';i

uitgcstelcl pensioen cn alìe ¡nclerc ¡echte¡,

l), Minister tan Jrsritit. (¡¡'r./ VAN MAARSÉiVELIN. Het I{oofd oan de Aftlceling

i-"t. ' '

Politie.,

De DírectcLtr-Generaal,

(2r^o;-.--¿o*^,)/g-*'1/-* -*)

Vandaar dat in de rouwadvertentie een aantal namen van geliquideelde poiitieambtenaren moest worden ingehaald. Hekkesluiter is Fake Klist.

Voor eensluitencl ¡fschri[t

jJes.fit¡id

y''"d*;'frL¿r-f,' '--*,&..>a.azr/¿* *^;* e*

Dit is uit het eerst ve¡schenen nummer van 'De Nederlandse Politie' na Dolle Dinsdag.

i :

komst zouden kuunc,n doen gelclen, vervallen

's-Gravenhage vermærd.

Hæfdwachtmeester F. KRIST, geboren 1.1.1904. Op 25.10.1944 te llaùtem

:.'

kt¡nncn doen gelclen, aìrnerie alle ¡echte¡ op fcr)srucn o[ .rlle ¿nderc ¡echten, rvelkc de nagelaten betrekkirgen van dicn persocn krachtens voorsch¡:j[t of arbeidsovereen-

Opperyachtmeest€r L. ZEGSTROO, geboren 28.4.1890. Op 10.10.1944 te

vermoord.

i'.,

u'elke de genocnrd. persoon krachtens wettelijk voorsch¡ift oI arbeiclsoverecDkomst ¡ou

MICEIEI-SEN, geboren 28.12,1m5. OÞ 8.10.1944 te

Hæfdrechercheur M. FRIKKEE, gebo¡en 10.1.1899. Op 21.10.1944 te Rôtterdam yermærd.

Í&t¿e¡Ißã}cugrrig¡"it8r

ö. te bepalen, dat aile rech¡en op dadeli;k of

bombardement te Bres-

Oppe¡vachtmeeste¡ c. K. VAN DUYN, sebore4 19.2,18S6. OÞ ?.10.1944 te Amsterdam neergeschoten.

geboreo: :t Jj:iì.,:i.ì_,i :.,1ì;s

bomba¡dement van

Hoofdwachtmeester F. W. A, KOOLE, geboren 4.6.1903, Op 29.9.1944 te Amsterdam vermærd.

Wachtmeester C. H. Rotterdam vermærd.

üotuì:r(13 L94,i. 'tÎì

Lultenant.

åÌ:.t-i,"r¡rtÌ.r¡õaii{,'¿;.1.il*t

.'. å{h$.iì'!åttii\iåå gerekcnd van 2':j ç,;ll:t,iir.:r l:j4,rt,

Vaandrlg A. VAN DOF-SBURG, geboren 21.7.1924. Op 21.9.1944 te Oosterbeek gesneuyeld ln dienst van den Landstorm Nederland. Posthuum bevorderd tot

ged@d.

i¡u:t

Þ.-,'.;:r:;;i*ri.etî.i) :¡1.

FIEI]L'f' GOBDGEVONDEN

Op 9.9,1944 te Utrecht ver-

Opperluitenant J. W. BOIJWENS, geboren 25.7.1913, Korpschef ie lüo¡meryeer. Op ?.10.1944 te Woueryeer vermærd. Posthuum bevorderd tot Kapltein.

útrecht

ÌJ¿1t¡

Geiet op de artikeler¡ 5 eq 8 van het Zuiveringsbcsluit 1945:

mærd.

H@fdwachtmeestær M. J. VAN HOEK. Op 13.10.1944

lruLt

ilTa:*lô dc!¡ i

Lultenant W, SYPITÐNS, gebo¡en 2 October

;as rÌorsì,o .i.åtl,

"*V

r"'¡'":f'\'¿F'*u=-''!*:"

/r*""y'*.Ã g

ó*-'9 t/\l^

Het zuiveringsbesluit met betrekking tot Fake Krist. De daÍum 24 October is foutief vermeld. Pas op 9 december 1941 ishef besluit aan de moeder van Krist uitgeleikt. (Particuliere collectie) 159

op 5 oktober 1945 rappolreerr Spee naar aanleiding van die brief: ,op 24 october 1944 vverd op de westergracht, arhíer, croor een ittegare groep, doodgeschoten een Hctarlemsche ¡tolitie-rechercheur, clie in clienst stoncl yan cle Sicherheits¡tolizei te Amsterdam en die reecls z.eer veel Neclerlcutders in ltanclen van cJen vijctnd hacl gespeelcl. Op voornteld tijdstíp kon ntet zekerheicl wr¡rclen vastgesteld, dat becloelcle S.D. knecht yveer me,e.rclere slachtoJfet,s ocut de Duitsclters zr¡u uitlet,eren, v)ctoronl met zijn executie niet langer mr¡cht,worden gewacht. Als represaille daarvoor zijn toen I0 slctchtoffers, welke te Amsterrlcun in honden van tle Duit,schers waren ingesloten op 26 October 1944 per ctuÍo t1(tar Hctctrlent ven¡oerd en aan cle We,stergracht nubij tle Kcuheclrale kerk'St BcLvo' gefusilleercl. Mishandelingen zijrt daarbij op de slachtoffers niet gepleegcl. Nadat zij nlet een ntachinepistool alle gelijk waren neergeschoten en zij ook inder_ daad vvoren overleclen, zíjn 7ij per auto terstoncl vervoercl nactr het Cremcttoriunt te Westervelcl, wctctr zij zijrt gecrenteerrl, waarna htm asch is verstrooicl. Hoe erg het ctok is, dat zij zijn gevallen, rnctg toch terstoncl worden vastgestelcl, dot zij niet voor nìets heÍ leven verloren; vele ancleren zijn hiercloor gespctarrÌ gebleven. op dienzeWen morgen stctken de ntofiÞn ook nog 4 beneclen- en bovenwoningen arut rle Westergracht, alhier, als repressaille in brand. Bij díe slachtoffers bevoncl z,ích cle cloor schrijfster becloelde ROBBERT LOGGERS, geboren te Utrecht, 30 Maart l9l5, wottencle te Zuilen, s Í ro a t 2.' (De door Spee genoernde clatum 24 October, rnoet 25 oktobel zijn.)

Stv anune rcl cun

Op 12 april 1945 wordr broodslijter W.F.J.

Hoo,fdwach'trneester der

Roze_

boorn, tien dagen voor z'n 4je verjaardag, in zijn woning aan de Westergracht vermoorcl. Tussen 12.30 en i3.50 uur is hrj door een schot in z'n hart_ streek om het leven gekornen. Zijn lichaarn wordt door z'n vrouw Alida gevonden, clie om 13.50 uur thuiskwam. Hun woning is geheel doorzocht en sornmige kasten zijn rnet behulp van een schroeve_ draaier opengebroketr. Vermist wordt een porte_ feuille rnet f. 1500,- en enige papieren. Het onder_ zoek wordt gedaan door Cees van der Werff, onder leiding van de hoofdinspecteur Woud. Door wie cle moord is gepleegd is tot op heden niet vastgesteld. Algemeen wordt echter aangenomen dat het hier niet orn een politieke liquidatie gaat, ttìaar om een 'gewone' roofmoord.

160

Heden viel door laf fe r)aar zijn dienst, onze beste lruiwliend cn ]rarne¡aad FAKE KRIST in d. ou,derdorn v. 4l jaar rnoordenaarshand, op rveg

Staatspolitie te Ha¿irlem. De begrafenis vindt plaats qrr 30 October 1944, om-

streeks 14 uur. od <le Algemeene Begiaafôlaats âan de Kleverláán te Haarlem.

Op verzoek van den overledene geen conpseer bij

zijn begrafenis. Zijn nageCaehtenis' øal rÌoor ons steeds in èere

worden gehor.rden, Haarlem. 25 October Wes

Fãm.

1944

Roozenboo¡n

6trt 42, Haarlem

Ook de lezer van een krant werd

kond gedaan van het verscheiden van Klist. Menigeen zal dat bericht met gejuich ontvangen hebben. (Verzameling A.D.J. Neeven)

Het originele rapport van Henk Spee naar aanleiding van een brief van de moeder van Robbert Loggers, een der tien slachtoffers die door de Duitsers voor de kathedrale basiliek werd gefusilleerd als represaille op de liquidatie van Fake Krist.