4. Pracownice domowe i opieka domowa
Sektor pracy domowej i opiekuńczej obejmuje szereg zawodów, które mogą być różne lub łączyć się ze sobą: od sprzątania, przez opiekę nad dziećmi lub osobami starszymi, po pomoc w codziennym prowadzeniu gospodarstwa domowego. W Polsce jest to rozwijający się sektor, w którym pracuje duża liczba ukraińskich migrantek. Sektor ten ma szereg szczególnych cech (patrz więcej: Kindler i in. 2016, Kordasiewicz 2016).
Opieka i praca Troska, sumienne wykonywanie pracy lub wykonywanie pracy „z miłością” to szczególna cecha tego sektora (Keryk 2010). Pracownicy są z niej dumni, ale prowadzi ona do trudności w odpowiednim wynagradzaniu lub regulowaniu pracy. Praca jest często niedoceniana lub nie jest traktowana poważnie, co jest konsekwencją wykonywania w większości bezpłatnej lub opiekuńczej pracy w domu przez kobiety. Do wykonywania tej pracy generalnie nie są wymagane formalne kwalifikacje. Ułatwia to wejście do branży, ale prowadzi do braku ścieżki rozwoju zawodowego.
Nieformalność Zarówno pracodawcy, jak i pracownicy akceptują nieformalność. Koszty i biurokracja związana ze sformalizowaniem stosunków pracy między migrującymi pracownikami domowymi a ich pracodawcami wydaje się przeszkadzać obu stronom, dodatkowo praca często wykracza poza regulowany dzień pracy (czy to przez niepełny wymiar godzin, czy dłuższe godziny pracy). W rezultacie pracownicy pozostają bez odpowiedniej ochrony ich praw pracowniczych lub opieki społecznej. Koszty zakwaterowania i wyżywienia są często potrącane z pensji, a brakuje ochrony przed urazami (np. podczas podnoszenia starszych klientów). Nieformalny i osobisty charakter pracy oznacza, że nadużycia różnego rodzaju są powszechne.
Mieszkanie z pracodawcą Mieszkanie w domu pracodawcy jest praktyką szczególnie powszechną wśród niedawnych imigrantów. Chociaż rozwiązuje to problem znalezienia mieszkania oraz pokrycia kosztów jego wynajęcia, oznacza oczekiwanie, że pracownik będzie dostępny całodobowo, a przez to będzie szczególnie narażony na wyzysk.
Brak reprezentacji pracowników Pracownicy domowi nie są tradycyjnie związani z ruchami związkowymi i mają tendencję do pracy w izolacji w domach swoich pracodawców, co utrudnia mobilizację lub wzajemne wsparcie. Do tego sektora również wkroczyły platformy cyfrowe gig economy, które są skutecznymi pośrednikami między pracownikami a klientami, ale separują pracowników od ich klientów i siebie nawzajem (Keryk i Cope 2019). Konwencja Międzynarodowej Organizacji Pracy z 2011 roku dotycząca pracowników domowych (nr 189) służy za plan ochrony praw pracowników domowych, a nie jest ona ratyfikowana przez Polskę. Podobnie Międzynarodowa Federacja Pracowników Domowych jest związkiem reprezentującym masową na całym świecie siłę roboczą pracowników domowych, w tym dużą liczbę migrantek, ale w chwili obecnej w Polsce nie jest reprezentowana5.
Sektor wzrostu Chociaż nieoficjalny charakter pracy w domu klienta utrudnia oszacowanie, ilu migrantów jest zatrudnionych w tym sektorze, pracę tę wykonuje duża liczba migrantek. Biorąc pod uwagę czynniki ekonomiczne, demograficzne i kulturowe w Polsce, można przewidywać dalszy wzrost tego sektora w przyszłości.
5 https://idwfed.org/en [data dostępu 03.12.2020]: Zobacz także projekt badawczy Dom Equal dotyczący mobilizacji pracowników domowych: https://domequal.eu.
4. Pracownice domowe i opieka domowa
Stare problemy
21
