Land Kunst Krant 2015

Land Kunst Krant

2015

BIESBOSCH MUSEUMEILAND KUNST AAN DE MAAS LANDKUNST OP DE BUISSE HEIDE LANDART DIESSEN CTRL+ALT+DEL KUNST ZOEKT BOER VEGHELS BUITEN KUNSTSMULLEN GARDENMANIA KUNST OP STAPEL en heel veel meer... www.landkunst.nl

colofon

Redactioneel Land Kunst Krant 2015

t landkunst

heater in Moerenburg, landschapskunst op een begraafplaats, het vernieuwde Biesbosch MuseumEiland of een varkensboerenboek. Landkunst brengt land, stad, natuur, erfgoed, cultuurhistorie en hedendaagse kunst samen. Op eigentijdse en historische ontmoetingsplekken. Centraal staat de genius loci: de geest van de plek.

De kunstwerken, tentoonstelling of evenementen die je aantreft, zijn speciaal voor díe plek bedacht en gemaakt.

Ook in 2015 is er weer volop Landkunst te zien en te beleven in Brabant. Sommige projecten zijn nieuw, en sommige projecten verder vervolmaakt. Wij (bkkc – brabants kenniscentrum kunst en cultuur) vinden het belangrijk om zichtbaar te maken wat er gebeurt. Dat doen we voor de derde keer met deze Land Kunst Krant. We laten zien welke exposities je deze zomer kunt bezoeken. En we praten je bij over belangrijke thema’s binnen gebiedsontwikkeling.

Redactie en organisatie bkkc · Hermelinde van Xanten,

Tijdens het samenstellen van deze krant bleek eens te meer dat Brabant een echte Landkunstprovincie is.

Onze provincie herbergt prachtige (en soms nog onontdekte) cultuurhistorische pareltjes. Van natuurgebied tot snelweglandschap.

Van Stadslandgoed Stapelen tot de n65 als etalage. Initiatieven van particulieren, instellingen, kunstenaars, stichtingen of samenwerkende dorpelingen.

projectleiding · Danielle van Dosselaar en Sofie Meijs, communicatie en advertentiewerving Teksten · Partners en bkkc Foto’s · Cover: Willem Claassen, Hilverkaveling, 2014, foto Mieke Prinse (De Hilver, landinrichtingsgebied ten

Al die landkunst maakt ons trots.

We nodigen je uit om te ontdekken.

Ga op pad, ga kijken. Laat je verbazen en laat je inspireren. En weet je even niet waar je moet beginnen, kijk dan eerst eens op de Land Kaart in het midden van deze krant. Daarop vind je een overzicht van alle tijdelijke en permanente werken en tentoonstellingen in Brabant.

zuidoosten van Tilburg tussen Biest-Houtakker en Haghorst) · Daar waar geen fotograaf wordt benoemd: partners en bkkc Grafisch ontwerp · Steffen Maas, Rotterdam Drukwerk

Een zomer vol Landkunst!

Wat wil je nog meer?

· Rodi Rotatiedruk B.V. Noord-Scharwoude

Hermelinde van Xanten, Sofie Meijs en Danielle van Dosselaar, bkkc Juni 2015

Land Kunst Krant is een uitgave van bkkc, Tilburg Juni 2015 oplage 8500

23

A

Deze nummers en letters verwijzen naar de locatiegegevens op pagina 12 en 13.

2

Deze krant is met zorg samengesteld. Desondanks kunnen wij niet instaan voor eventuele wijzigingen, druk/zetfouten of onjuistheden. www.landkunst.nl www.bkkc.nl

T

ien opvallende, tijdelijke kunstwerken, langs de oevers van de Maas. Geïnspireerd op het landschap en de historie van het gebied.

Deze zomer, van mei tot september, vindt de derde editie van Kunst aan de Maas plaats. Het evenement trok vorig jaar ruim 12.000 bezoekers.

irene schaap | plankers - artist impression

Het buitengebied tussen Maren-Kessel en Ravenstein is een prachtig gebied om wandelend of per fiets te verkennen. Een route van zo’n 35 kilometer leidt je langs prachtige kunstwerken.

In de uiterwaarden duikt een gigantisch spin op. En verderop, richting Lithoijen, op een dijk langs de Maas, staat een werk van twee fietsende mensen. Kunst aan de Maas is een leuke en actieve manier om kunst en cultuur te beleven. Download de route op www.kunstaandemaas.nl en ervaar het zelf!

E 22 24 25

wanda jenota | meanderend - artist impression Tijdelijk wordt permanent Elke editie stemt het publiek op zijn favoriete kunstwerk. Dat werk krijgt een permanente plek in het gebied. Vorig jaar was dat Maasbaken van Herman Coppus.

Hans van Gerwen ging hem in 2013 voor.

Het kunstwerk Schakel 304 heeft een definitieve plek in het gebied gekregen. Bekijk het zelf op het verhoogde snijvlak van de Wildsedijk en Marensedijk in Maren-Kessel. www.kunstaandemaas.nl Kunst aan de Maas is een initiatief van de stichtingen Maasmeanders en K26, met steun vanuit de Gemeente Oss en bkkc.

Het project is niet mogelijk zonder de vele sponsoren, vrijwilligers en alle anderen die hebben meegeholpen om van Kunst aan de Maas een succes te maken.

stephan van den thillart | fiets-duet - artist impression

parthenon aan de maas

till willems | struiners

36

anton versteegde | parthenon aan de maas - artist impression parthenon, athene, griekenland

D

e beroemde Griekse tempel op de berg Acropolis staat deze zomer aan de Maas.

Op ware grootte. Een enorm bouwwerk van 70 meter lang, 32 meter breed en 16 meter hoog. Niet van steen, maar van bamboestokken en elastiek.

De Brabantse kunstenaar Antoon Versteegde bouwt overal ter wereld indrukwekkende geometrische installaties van bamboe. In het kader van de internationale Maasbiënnale Mater Mosa bouwt hij deze zomer het Parthenon na, aan de Brabantse Maasoever bij Megen.

Het is een community art project. Dat wil zeggen: het maakproces en de gemeenschap die er omheen ontstaat, zijn belangrijker dan het eindresultaat.

Samen bouwen brengt mensen uit het hele stroomgebied van de Maas bijeen. Bewoners, bedrijven en onderwijs.

Parthenon aan de Maas wordt in juni 2015 in twee weken tijd gebouwd. Het wordt daarna geopend met een serie voorstellingen.

Het bouwwerk blijft de hele zomer staan als trekpleister, ontmoetingsplaats en kunstpodium.

Kijk op www.matermosa.eu voor het actuele activiteitenprogramma.

mater mosa In de zomermaanden van elk oneven jaar viert de Maas feest. Het festival Mater Mosa brengt dan langs maar liefst 925 kilometer muziek, kunst, theater, folklore en streekcultuur. Vanaf de bron bij Pouillyen-Bassigny in Frankrijk, via België tot de monding in de delta bij Rotterdam in Nederland. Mater Mosa verbindt mensen die in het stroomgebied van de Maas leven en is er voor iedereen die de rivier een warm hart toedraagt.

3

loek grootjans

· Deelnemende kunstenaars: Will Beckers, Wiesje Peels & Steffen Maas, Noortje Haegens, Johan Gelper · Deelnemende schrijvers: Jaap Robben, Anne Vegter · Het eerder gemaakte werk van Paul den Hollander, Cousijn van Leeuwen, Thomas Bakker en Lucia Luptáková is ook nog te bezichtigen.

Reconstructie van Van Gogh’s nachtwandeling van Oudenbosch naar Zundert

Landkunst V

incent van Gogh kwam er in zijn jeugd regelmatig om te wandelen in de bossen en op de heide.

De inspiratie die de Buisse Heide hem bood, zien we terug in zijn latere schilderijen. Het echtpaar Henriette en Richard Roland Holst maakten er aan het begin van de twintigste eeuw een artistieke buitenplaats.

Ze ontvingen er tal van gasten uit de wereld van de kunst en literatuur.

thomas bakker | discipline editie 2013 | foto marja van hassel

Vincent van Gogh ontving de ochtend van 7 april 1877 een brief van zijn vader met daarin het bericht dat een kennis van de familie, Johannes Aertsen, stervende was. Diezelfde avond nam Vincent de laatste trein uit Dordrecht tot Oudenbosch. Hij wandelde over de hei van Oudenbosch naar Zundert. Daar bezocht hij ’s nachts de voor hem zo vertrouwde plekjes rond de kerk, het kerkhof en de kosterswoning. ’s Ochtends hoorde hij dat de oude man die nacht was overleden.

De wandeling – een kunstproject Een gezelschap van schrijvers, kunstenaars, filosofen, curatoren en andersoortige denkers traden op maandag 7 april 2014 in de voetsporen van Vincent van Gogh en vertrokken net als hij rond 20.00 uur vanaf het station in Oudenbosch en wandelden over de Rucphense heide tot aan het kerkje in Zundert (ca. 22 km). Na een kort dutje wachtten ze op de begraafplaats tot de zon opkwam (ca. 7.00 uur). Ze bezochten de kosterswoning waar in de tijd van Vincent een zoon van Johannes Aertsen woonde. Daarna werd verder gelopen naar de voormalige woning van Jan Aertsen, een boerderij op de Tiggeltsestraat 27 (nu 16a) in Rijsbergen (ca. 4 km).

Door de reis zo nauwkeurig mogelijk na te bootsen, kwam de groep dichter bij de persoon van Vincent van Gogh, om hem een fractie beter te begrijpen.

vincent van goghhuis Het Vincent van GoghHuis is een levend kunstcentrum op de geboortegrond van één van de beroemdste kunstenaars uit de geschiedenis. Geen klassiek museum, maar een actieve belevingswereld, voor zowel kunstliefhebber als toerist. Met een prikkelende presentatie over het leven en werk van Vincent van Gogh. De vaste presentatie Vincent van Gogh – De wortels van een meester staat op zichzelf, maar vormt ook een opmaat voor de wisseltentoonstellingen. Het programma richt zich op kunstenaars van de 20e en 21e eeuw die zich lieten of laten inspireren door Vincent van Gogh. Op een steenworp afstand van het Vincent van GoghHuis staat de gerestaureerde kosterswoning uit de tijd van Van Gogh. Hier is een galerie gevestigd en ernaast staat een nieuw gastatelier waar kunstenaars uit binnenen buitenland werken ‘in de geest van Van Gogh’. De resultaten daarvan worden in het Vincent van GoghHuis gepresenteerd.

De aantrekkingskracht van het landgoed op natuur- en cultuurliefhebbers is nu nog even sterk als toen.

De Herenkamer, de Angorahoeve en het atelier van Roland Holst zijn in oude glorie hersteld. Natuurmonumenten zorgt voor behoud en herstel van het natuurgebied en beschermt de dierenpopulatie. Van zonsopkomst tot zonsondergang wordt het landgoed opengesteld voor wandelaars. Er zijn verschillende routes uitgezet, waaronder de gedichtenroute van Henriette Roland Holst. Langs

Van de reis is in woord en beeld verslag gemaakt door de deelnemers. In een publicatie zijn de bijdragen gebundeld. De deelnemers hopen hiermee een aanzet te geven tot navolging. Achterin het boek is een routekaartje opgenomen. isbn 978-94-9184-334-1 Te koop in de boekhandel voor € 24,- en in het Van GoghHuis (of via de webshop) voor € 20,-.

wiesje peels en steffen maas Goghflow

4

portret seizoenswerker in zundert, 2015

www.vangoghhuis.com

AiR Vincent van GoghHuis en Landkunst op de Buisse Heide 2015 Grafisch ontwerper Steffen Maas en beeldend kunstenaar Wiesje Peels verbleven begin dit jaar in de Artist-in-Residence (AiR) van het Vincent van GoghHuis, waar een verdieping in het leven en werk van Van Gogh hen aanzette tot vele portretten en landschappelijke beelden in en rond Zundert. Zij zullen het project Goghflow komend jaar vervolgen met werkbezoeken aan locaties in België en Frankrijk, die voor Van Gogh belangrijk waren. Het einddoel van een reizende tentoonstelling met publicatie krijgt zijn beslag in de AiR Zundert in mei 2016.

landman, 2015

paul den hollander | luminous garden editie 2014 | foto marja van hassel

reconstructie van van gogh’s nachtwandeling van oudenbosch naar zundert, 7-8 april 1877/2014

noortje haegens

Beleef de natuur Het ruisen van de wind, vallende druppels of aanvliegende vogels. Vaak nemen we het niet in ons op.

We rennen er aan voorbij. Maar dat geldt niet voor kunstenares Noortje Haegens. De ervaring van rust en stilte in de natuur vangt ze met haar camera. Deze zomer bewonder je haar werk op verschillende locaties in Brabant.

atelier roland holst

op de Buisse Heide Deze editie staat in het teken van het Vincent van Goghjaar, met als thema ‘125 jaar inspiratie’. · Landkunst op de Buisse Heide is te bezichtigen van 12 september t/m 1 november 2015, van zonsopkomst tot zonsondergang · Startlocatie: Roosendaalsebaan 19, 4885 kc Achtmaal · De wandelroute is verkrijgbaar bij het Vincent van GoghHuis/ VVV Zundert en beschikbaar in de app Brabant Vertelt. www.vangoghhuis.nl

lieke snellen | diamonds editie 2014 | foto marja van hassel

Natuurlijk biedt de historie van deze bijzondere buitenplaats volop inspiratie. Daarvoor verblijven de kunstenaars en schrijvers een tijdlang in het atelier Roland Holst. Vervolgens maken ze objecten die tijdelijk langs de gedichtenroute worden geplaatst.

A

noortje haegens | harmonieuze oneindigheid Harmonieuze oneindigheid De inspiratie voor het lichtkunstwerk met de titel Harmonieuze oneindigheid is de retraite in het gastatelier Zin in Vught waar Noortje Haegens in 2013 de wintermaanden heeft gewerkt. Tijdens deze werkperiode heeft zij wandelingen gemaakt in het natuurgebied De Moerputten.

couzijn van leeuwen | zonder titel editie 2014 | foto marja van hassel

deze gedichtenroute organiseren het Vincent van GoghHuis en bkkc in 2015 voor de vierde maal Landkunst op de Buisse Heide. Hedendaagse kunstenaars en schrijvers maken van de heide opnieuw hun artistieke domein.

Bijna meditatief De video’s maakt Haegens vanuit een fotografisch kader: het onderwerp beweegt, maar de camera niet.

Op subtiele wijze laat ze een continue beweging zien.

Het geluid bij haar werken stelt ze zelf samen uit muziek, geluidsopnames uit de natuur en ritmische klanken van machines. Haar video’s worden afgespeeld in een loop. Ook deze herhaling draagt bij aan het bijna meditatieve karakter van haar werk.

Het werk van Noortje is te zien tot en met 7 juli 2015 in de expositie Stil de tijd in de tentoonstellingsruimte van het Jeroen Bosch Ziekenhuis en tot en met 28 juni 2015 onder de noemer ‘Brabantse Nieuwe’ in het Noord Brabants Museum.

Met Goghflow nemen Wiesje en Steffen deel aan Landkunst op de Buisse Heide 2015, waarvoor zij ook zullen werken in Atelier Roland Holst.

Wiesje neemt deel aan het talententraject Jump! van het brabants kenniscentrum voor kunst en cultuur (bkkc) in Tilburg. www.wiesjepeels.com – Facebook: goghflow

vorstnetten bij zundert, 2015

Meer informatie vind je op www.noortjehaegens.com

5

Landkunst in Veghels Buiten

37

W

Dan is er ook De IJkplaats (Hans van Lunteren). Het werk vormt een rustplek. Het kunstwerk bestaat uit een klassiek fonteintje midden op een vierkant, beklinkerd pleintje, omgeven door maisvelden. Een bankje nodigt uit tot bezinning.

Tot slot blijft ook het kunstwerk Van maaiveld tot goot en nok (Tjep), een installatie van witte polyester balken, die, als je op de goede plek staat, één van de stedenbouwkundige uitgangspunten van Veghels Buiten laat zien. Een spannend en intrigerend lijnenspel.

at tijdelijk had moeten zijn, is bijna permanent geworden. Bijna. Want Landkunst in Veghels Buiten houdt binnenkort op te bestaan.

Veghels Buiten wordt een prachtig woongebied, midden in het groen.

Al in 2010 werd er een landkunsttentoonstelling geopend, bedoeld om de veranderingen in het gebied te verbeelden. Tien kunstenaars maakten werk voor Veghels Buiten. In 2015 staan de meeste kunstwerken er nog steeds. Drie kunstwerken krijgen een permanente plek in het gebied.

Drie permanente kunstwerken Als eerst blijft De Groene Ontmoeting (Andreas Hetfeld). Dat is een cirkelvormig openluchttheater en ontmoetingsplek. De vier trapsgewijze tribunes zijn bekleed met gras, die je via wilgenhouten toegangspoorten betreedt.

andreas hetfeld | de groene ontmoeting, 2010

hans van lunteren | ijkplaats, 2010

tjep | van maaiveld tot goot en nok, 2010

Tijdsequentie voor een strooiveld 34

| marius boender

w

nieu

marius boender | tijdsequentie voor een strooiveld, 2015

6

Blijvende herinnering Breng een bezoek aan Landkunst in Veghels Buiten, nu het nog kan.

Of bestel het gelijknamige fotoboek. Meer informatie vind je op www.veghelsbuiten.nl.

Deelnemende kunstenaars: Andreas Hetfeld, Hans van Lunteren, Tjep

Landkunst kan op veel verschillende manieren worden ingezet. Een wellicht minder alledaags, maar prachtig voorbeeld is het werk Tijdsequentie voor een strooiveld van Marius Boender. Hij maakt een ontwerp voor een as-verstrooiingsveld van Begraafpark Zuylen in Breda.

Begraafpark Zuylen in Breda investeert in het ontwikkelen van eigentijdse begrafenisrituelen op basis van een veranderende markt met een behoefte aan nieuwe rouwrituelen. Het begraafpark biedt variatie op het traditioneel begraven en op het begraven en behouden van

urnen. Zij vroegen beeldend kunstenaar Marius Boender om een ontwerp te maken voor het toen nog lege en onpersoonlijke as-verstrooiingsveld van het begraafpark. Hij maakte een ontwerp voor het veld waar doodgeboren kindjes kunnen worden verstrooid.

Symbool voor de cyclus van het leven Marius Boender ontwikkelt kunstwerken op het grensvlak van landschapsarchitectuur.

Voor dit werk liet hij zich inspireren door ‘groen’ en ‘tijd’.

Het ontwerp van Boender is een spiraalvorm waarin een bomensequentie is aangeplant: jaarlijks wordt een nieuwe boom toege-

voegd zodat er geleidelijk een spiraal van bomen ontstaat met oplopende dikte en hoogte.

Voor de uitvoering van het ontwerp wordt de beuk gebruikt.

De beuk behoudt in de winter zijn blad om de nogal kale wintermaanden mee door te komen.

Het ontwerp van Boender dient als een groene oase in de verstedelijkte omgeving, als plek van bezinning. Of, zoals de kunstenaar het zelf omschrijft:

Meer informatie en de exacte locatie vind je op www.landkunst.nl

“Als ik er aan denk wat kan ontstaan. Waar voorheen gras was en bleef, kan men nu bij een jong boompje, een zaailing, de as verstrooien. Dat is dan dat moment in de tijd. Maar komt men terug, dan is de klok van de natuur alweer wat verder.

De tijd wordt afleesbaar.

De bomen zullen soms roerloos staan, soms heftig bewegen maar je ziet ze niet groeien.

Daarvoor moet je na enige tijd terug keren en zien dat daar waar as verstrooid is, er een soort klok is ontstaan. Een plek waar je de tijd kunt aflezen.

Waar je over de tijd kunt mijmeren of mediteren. Herinneren aan het samen zijn. Kleine bomen worden reuzen.

Elk heden heeft een toekomst.”

1

14

16

18

21

27

32

kleur het groene woud

euro land art

Beleef Het Groene Woud

leuren is in. Ook voor volwassenen.

Sinds kort kun je het Groene Woud al kleurend ontdekken. Het Groene Woud Kleurboek staat vol met kleurplaten van gebouwen, natuur en bekende locaties in Het Groene Woud, Tilburg, Eindhoven en Den Bosch.

De kleurplaten zijn gemaakt door 21 professionele kunstenaars uit de drie steden en Het Groene Woud. Het is interessant om te zien hoe deze makers hun werk in kleurplaten vertalen.

Het tachtig pagina’s tellend kleurboek voor volwassenen is een initiatief van de Stichting Oisterwijk 800 SPOT. Deze stichting zet cultuur in ter versterking van de samenleving. Het boek kost € 9,95 en is in elke boekhandel in de regio te koop. isbn 978-90-8972-103-7

roos terra en jan dirk tump, levende brug, gasthuishoeve te sint-oedenrode Beleef Het Groene Woud Prachtige natuur, een gevarieerd landschap, bijzondere cultuurhistorie en uiteenlopende recreatiemogelijkheden. Je vindt het allemaal in Het Groene Woud. Het gebied vormt als het ware de ‘binnentuin’ van de drie omliggende steden: Eindhoven, Tilburg en ’s-Hertogenbosch.

Euro Land Art Kunst in het landschap vergroot de belevingswaarde van een gebied. In Het Groene Woud zijn een kleine twintig vaste landkunstwerken te zien. Gedurende de zomer kun je excursies, workshops en lezingen bezoeken.

Voor een actueel overzicht van alle locaties en activiteiten, verwijzen we je naar www.eurolandart.nl.

Het Groene Woud kleurt geel Het Groene Woud en Van Gogh: beiden kleurrijk, waardevol en inspirerend. Om het Van Goghjaar 2015 ook in Het Groene Woud extra luister bij te zetten, zaaien leden van de Coöperatie Het Groene Woud stukken grond in met zonnebloemzaadjes, zodat Het Groene Woud deze zomer daadwerkelijk geel kleurt.

de voorkant van het kleurboek voor volwassenen het groene woud. ontwerp: bas van den biggelaar.

Toeristische informatie: www.hetgroenewoud.com kleurplaat van marjolein schalk

LandArt Diessen 2015

G

met de kleuren van van gogh het landschap in

theo van keulen | open vensters

K

om, geniet en raak ontroerd door de verrassende verbinding van water, natuur en kunst.

Het gebied rond de rivier De Reusel en het Turkaa Bos is dit najaar voor de 8e keer het toneel van LandArt Diessen. Het thema: Met de kleuren van Van Gogh het landschap in. Daarmee haakt LandArt Diessen aan bij het Van Goghjaar 2015.

mels dees | introspectie Bio-based Twintig kunstenaars gaan dit jaar aan de slag met natuurlijke en bio-based materialen. De bio-based industrie ontwikkelt continu nieuwe materialen. Kunstenaars zijn bij uitstek geschikt om op een nieuwe manier met die materialen te werken en te experimenten. Op deze manier krijgen bio-based materialen meer bekendheid en draagt de organisatie van LandArt Diessen haar steentje bij aan een duurzame leefomgeving.

jan hulsebos | ode aan de aarde

Meestervervalsing van vijf bij zes meter Deze editie van LandArt Diessen sluit aan bij het Van Goghjaar 2015. Ook het onderwijs wordt dit jaar voor het eerst betrokken. Met het educatieve project Met de kleuren van Van Gogh het landschap in, maakt kunstenares Meg Mercx samen met scholieren een groot bio-based landschapsschilderij.

Een van Van Gogh’s schilderijen vormt het uitgangspunt. Het wordt een meestervervalsing van vijf bij zes meter.

LandArt Diessen is gratis toegankelijk. De route langs alle kunstwerken is vier kilometer lang. Het startpunt is bij het paviljoen aan de Molenstraat 17a te Diessen.

In het paviljoen laten verschillende bedrijven hun bio-based producten en materialen zien. De expositie is open van 5 september tot en met 20 september 2015, dagelijks van 8.00 uur tot 20.00 uur.

Voorafgaand aan de opening organiseert LandArt Diessen op 4 september een symposium over bio-based materialen.

Het onderwerp van de bijeenkomst is de samenwerking tussen kunstenaars en de bio-based industrie.

Voor meer informatie over LandArt Diessen 2015 of het symposium, zie www.landartdiessen.nl

7

N65 als etalage

S

H

et gebied rond de n65: een typisch Brabants landschap met boomkwekerijen, kleinschalige landschapselementen, natuur, recreatieve trekpleisters, oude landgoederen en nog veel meer. Iedereen, rijdend tussen Tilburg en ’s-Hertogenbosch, moet in de toekomst de n65 herkennen als etalage en toegangspoort tot het Brabantse landschap, met kunst en cultuur als verbeeldende en verbindende factor. Een mooie ambitie, maar hoe geef je dit gestalte?

25 februari 2015: Het overhandigen van het bidbook aan gedeputeerde Yves de Boer.

Aanwezigen namens de boomkwekers en plantentelers van Boomkwekerij Udenhout, Greenmakers, M. van den Oever, Hoogeind Laanbomen, Kwekerij Aad Vermeer, Ton van den Oever en mevr. J. Zwijnenburg-van der Vliet, burgemeester gemeente Haaren Locatie: Boomkwekerij Udenhout.

Zie www.bkkc.nl/bidbook-n65 voor meer informatie over het bidbook.

in ontwikkeling

referentiebeeld atelier de lyon en raaff, het witte lint, zutphen - artist impression

Het verhaal van de bomenlaan De oude Eikenlaan van de n65 is een beeldbepalend en herkenbaar element in het landschap.

De bomenlaan werd in het begin van de 19e eeuw aangelegd en is al decennia lang een bron voor het kweken van nieuwe laanbomen. Nog ieder najaar worden eikels geraapt en per kilo verkocht aan de boomkweeksector. Het bidbook bevat een plan om het beeldbepalende karakter en de historische waarde van de bomenlaan te handhaven en zelfs te versterken.

Om de n65 op de kaart te krijgen als mooiste rijksweg van Noord-Brabant sloegen de (boom) kwekers de handen ineen. Samen met bkkc en BTL Advies stelden ze een bidbook op: De n65 als Etalage en nog veel meer. De (boom)kwekers aan zet!

Afgelopen februari is de publicatie overhandigd aan gedeputeerde Yves de Boer. Een greep uit de projectvoorstellen:

De poorten van de N65 Bij Vught, Tilburg en de diverse afslagen betreed of verlaat je het domein van de n65. Door deze toegangspoorten een eigen identiteit mee te geven, versterk je ook de herkenbaarheid en identiteit van de n65. Het bidbook spreekt over LandArtSpots, inspirerende (groene) verblijfsplekken, vormgegeven door kunstenaars.

De landkunstwerken moeten zoveel mogelijk bestaan uit levende elementen, afkomstig van de kwekers. Denk aan letterlijke groene toepassingen met materialen uit de streek, maar ook aan vormen van levende architectuur op opmerkelijke publiekstrekkers met een verblijfsfunctie.

De LandArtSpots kunnen fungeren als begin- en eindpunten van recreatieve routes door het gebied.

Een concreet project is Groene Gevels. Twee grote groene gevels tonen door middel van levende planten werk van Vincent van Gogh en Jeroen Bosch. De gevels worden geplaatst bij de kruising van Helvoirt. Ze leggen de verbinding met de themajaren rond Bosch en Van Gogh en de periode dat Van Gogh in Helvoirt woonde.

De Van Gogh-gevel wordt naar verwachting nog dit jaar gerealiseerd en zou volgens de kwekers een exportproduct van de n65 kunnen worden.

De kunst van het smullen & smullen van kunst De kunst van het smullen & smullen van kunst Land art, food art en dorp art.

Proefroutes, exposities en kunstroutes. De tweede editie van Kunstsmullen in Heeze is goedgevuld met uiteenlopende activiteiten voor jong en oud. Gedurende twee weken, van zaterdag 17 oktober tot en met zondag 1 november, kun je smullen van kunst en genieten van kunstzinnige gastronomie.

Land art Wandel door het dorp en door het buitengebied, langs het bekende Kasteel Heeze. Op de route vind je tientallen kunstobjecten.

Voor een pauze strijk je neer in een van de vele horecagelegenheden die Heeze te bieden heeft. Vanzelfsprekend vind je in deze periode een keur aan gastronomische kunstwerkjes.

8

brabantse dorpen derby

Exposities in het kasteel In Kasteel Heeze worden twee tentoonstellingen gehouden: · Schilderdorp Heeze, schilderijen uit de periode 1860 – 1940; in die tijd kwamen veel kunstenaars naar Heeze om ‘het boerenleven in al zijn facetten’ op doek vast te leggen. · Expositie van de gezamenlijke galeriehouders uit de gemeente Heeze-Leende.

Dorp art Dorp art, de naam zegt het al, speelt zich af in Heeze zelf, en dan met name bij de vele verschillende winkeliers in de dorpskern. Met hun ‘kijkdozen’ in de etalages wordt hun aanbod zo artistiek mogelijk onder de aandacht gebracht.

Proefroute Ook gastronomie is een vorm van kunst. Dat wordt benadrukt in een proefroute door het dorp. Restaurants en andere horeca-

D

Kunstsmullen is een van de negen finalisten van De Brabantse Dorpen Derby 2015. De Derby staat in het teken van cultuur en wordt voor de vierde keer gehouden. De Dorpen Derby is een wedstrijd voor Brabantse burgers om zelf met de leefbaarheid in hun eigen dorp aan de slag te gaan. Brabantse dorpsgenoten dienen met elkaar een plan in bij de provincie om hun dorp leuker en leefbaarder te maken. Een vakkundige jury kiest daaruit negen finalisten, die ieder €10.000 en professionele begeleiding krijgen voor de uitvoering van hun idee.

chris derksen | paar gelegenheden, winkeliers en leveranciers van streekproducten uit Heeze en omstreken verstaan de kunst tongstrelend bezig te zijn.

Een uitgebreide catalogus met de routes, informatie over de deelnemers, de kunstwerken en de exposities is vanaf september overal in Heeze verkrijgbaar voor € 2,50.

Volg Kunstsmullen op televisie Omroep Brabant volgt de finalisten en maakt daar een tv-serie van, die eindigt in een grote live tvshow op 12 december. Tijdens deze show kiezen de jury en het Brabantse publiek de top 3, die elk een geldbedrag winnen om hun project te realiseren.

marianne mandigers | ver-af? dicht-bij?

Gebiedsontwikkeling en omgevingsvisie 2040 – Wie maakt Brabant?

MozaïekBrabant en bkkc Vorig jaar was Brabant prominent aanwezig op de C Internationale Architectuur Biënnale Rotterdam (iabr).

Het thema van de biënnale was Urban by Nature.

De relatie tussen de stad en natuur werd onderzocht.

BrabantStad was een van de drie iabr Projectateliers van deze tentoonstelling. Het projectatelier was een samenwerking tussen iabr en provincie NoordBrabant, de gemeenten ’s-Hertogenbosch, Eindhoven, Tilburg, Breda en Helmond, de Waterschappen in Noord-Brabant en drie architectenbureaus.

BrabantStad ging op zoek naar de eigen kracht van Brabant. Is dat een metropool van de vijf grote steden of de kracht van het productieve stadslandschap, de tapijtmetropool zo kenmerkend voor Brabant? Deze tapijtmetropool vormt een even omvangrijk als bont mozaïek met vele vormen van grondgebruik in hoge en lage dichtheden, met steden en dorpen, intensieve landbouw en veel kleine industrie en met veel natuur en water. De resultaten van het onderzoek zijn voor de expositie verbeeld in een wandtapijt van het Brabantse mozaïeklandschap en een lessenaar gaf een toelichting op de ontwikkelprincipes.

Het grote wandtapijt en de lessenaar hebben na de iabr een rondreis langs de vijf grote steden in Brabant gemaakt als MozaïekBrabant. De provincie NoordBrabant wilde de resultaten van het onderzoek delen met de inwoners van Brabant en samen met hen praten over gebiedsontwikkeling en zoeken naar nieuwe mogelijkheden om Brabant goed in te richten voor de toekomst. bkkc heeft de rondreis georganiseerd en in elke stad een programma van activiteiten gecoördineerd met discussies over en nieuwe kijk op hoe de toekomst eruit zou moeten zien. De reizende expositie met een breed randprogramma was erg succesvol.

Zo succesvol dat het Jaar van de Ruimte 2015 de werkwijze afkijkt voor haar eigen activiteiten.

Jaar van de Ruimte 2015 Tijdens het Jaar van de Ruimte 2015 worden vier landelijke bijeenkomsten georganiseerd, waarvan twee in Brabant. Telkens staat er een belangrijke ruimtelijke ontwikkeling centraal. Bewoners, ondernemers en andere partijen wordt gevraagd hoe Nederland er in de toekomst (2040) uit moet zien. Want in deze tijd is

Luisteren naar geluidskunst, al wandelend, fietsend of zittend onder een boom. Dat kan vanaf 14 november 2015 met de PNEM Sound Art-route in De Maashorst. Een digitale route voert je door het natuurgebied en laat je luisteren naar natuurgeluiden en geluidskunst waarin stad en land, mens en natuur, cultuurhistorie en hedendaagse kunst samenkomen.

De Maashorst is het grootste aaneengesloten natuurgebied van Noord-Brabant, omgeven door de gemeenten Bernheze, Uden, Landerd en Oss. Een

in ontwikkeling

de expositie mozaiekbrabant in het bkkc. het tapijt hangt nu in de hal van het provinciehuis.

het jaar van de ruimte wie maakt nederland?

Wij allemaal, is het antwoord in het Jaar van de Ruimte (2015).

Waren 25 jaar geleden bij de start van de Vinex-operatie de overheden aan zet, de komende 25 jaar ligt de bal bij uiteenlopende coalities van gebruikers, investeerders en exploitanten.

In het Jaar van de Ruimte worden zoveel mogelijk mensen samengebracht rondom actuele onderwerpen en vijf vergezichten voor een toekomstig Nederland. Het gaat om Groen en Blauw Nederland, Nederland als Kringloop-, Netwerk- , en Productieland en Nederland als één grote stad. Deze vergezichten van Nederland op weg naar 2040 worden dit jaar ingekleurd tijdens bijeenkomsten, in publicaties en door dialoog en debat en resulteert in een manifest. Het Jaar van de Ruimte gaat primair om ‘de kwaliteit van leven’.

Doe mee, denk mee, discussieer mee! www.wiemaaktnederland.nl

pnem sound art maashorst

toth kina hegyfalu uit boedapest

het niet meer de overheid alleen die de ruimtelijke plannen maakt. Dat doen we tegenwoordig samen.

De eerste Brabantse bijeenkomst vindt plaats op 17 september in De Peel. Hier wordt het zo belangrijke thema De toekomst van landbouw en voedsel geagendeerd. Hoe gaan we bijvoorbeeld om met megastallen, veiligheid, landschap en voedselproductie?

En hoe ziet dat landschap van de toekomst er dan uit?

En welke rol kunnen kunst en cultuur hierbij spelen?

De tweede bijeenkomst op 12 november gaat over de Waterpoort in West-Brabant. Het herstellen van de relatie tussen water, natuur en de steden is het centrale thema. De ‘oude’ ingenieursgedachte om ons te beschermen tegen het water door het bouwen van steeds hogere dijken heeft afgedaan. Maar hoe kunnen we dan landschappelijke kwaliteit combineren met veiligheid? En hoe kunnen we slimme combinaties maken tussen verschillende functionaliteiten en een mooier landschap? Zijn waterstadspoorten, die de steden in dit waterrijke gebied weer met elkaar verbinden, een oplossing?

De bijeenkomsten op 17 september en 12 november zijn voor iedereen vrij toegankelijk. Je moet je wel vooraf aanmelden via www.wiemaaktnederland.nl

L

verrassend natuur- en cultuurlandschap met prachtige bossen en heidevelden, stuifduinen, vennen, weiden en kronkelbeekjes. Een plek met talloze aanknopingspunten en inspiratie voor bijzondere geluidskunst.

Unieke beleving via PNEM-app pnem Sound Art Maashorst is een initiatief van het Platform Nieuwe Experimentele Muziek (pnem). De route in de Maashorst wordt gevormd door geluidsprojecten van een selectie internationale kunstenaars.

Bij elk project krijg je niet alleen informatie over het muziekstuk

en de kunstenaar, maar ook over de specifieke plek in de natuur, over planten en bomen, dieren en insecten, nabijgelegen boerderijen of bezienswaardigheden. pnem verbindt zo soundart met de infrastructuur van De Maashorst.

Je kunt de route straks volgen via een app en via QR-markeringen op de locaties langs de route. De route wordt op 14 november, tijdens het 5de internationale pnem Sound Art Festival, gelanceerd. Elk jaar wordt de route uitgebreid met nieuwe geluidsprojecten die voortkomen uit het internationale pnem Sound Art Festival.

Meer informatie vind je op www.pnem.org

9

studio 1:1 - groeimodel vogelhuisjes

zichtbaarheid van breuken en wijst in noord-brabant

T

Bernhoven als Biotoop

h

oe verbind je buiten met binnen?

Het antwoord op deze vraag heeft Studio 1:1 voor ziekenhuis Bernhoven vertaald in een bijzonder ontwerp van een vogelkast. Vogels kunnen zich dicht bij het ziekenhuis nestelen.

Binnen is er een kijker gericht op de nestkast.

Patiënten, bezoekers en personeel kunnen daar gebruik van maken.

flora en fauna. Daaruit heeft Studio 1:1 geput voor het ontwerp. Als verbeelding van de diversiteit in het gebied, hebben de ontwerpers gekozen voor verschillende vogelsoorten.

Het definitieve ontwerp is een vogelkast. De kast trekt letterlijk de verschillende vogelsoorten in De Maashorst aan. Vogels uit het gebied kunnen zich dicht bij het ziekenhuis nestelen. Het ziekenhuis wordt zo onderdeel van De Het ziekenhuis Bernhoven Maashorst. Het ontwerp ligt in De Maashorst. wordt in juli gerealiseerd.

Het natuurgebied heeft een rijke variatie aan

Vogels en vlinders In de toekomst kunnen meer van deze toevoegingen (protheses) op het gebouw geplaatst worden.

Denk aan vlinderkasten, waardoor natuurlijke beweging en kleur dicht bij het ziekenhuis komen. Aan de oostkant voornamelijk vogelsoorten. Vanaf een bepaalde hoogte kan een slechtvalk nestelen. Door al deze natuurlijke ‘protheses’ aan het gebouw, kan dit gaan functioneren als biotoop in de Maashorst.

www.bernhoven.nl

w

nieu

studio 1:1 | artist impression van het vogelhuis, 2015

U

Beleef Van Gogh in het groen

Healing environment In ziekenhuis Bernhoven zijn kunst en cultuur geïntegreerd in de inrichting van het ziekenhuis. Ben Raaijman en kunstenaarsduo broos realiseerden er eerder kunstwerken.

Het ontwerp van Studio 1:1 is het derde kunstwerk dat wordt gerealiseerd.

Uitgangspunt bij alle ontwerpen is het principe van Healing Environment: kunst bevordert het welzijn en de gezondheid van patiënten, cliënten, werknemers en bezoekers.

Wijs naar Wijst in ontwikkeling

2015 is zowel het Jaar van de Bodem, als het Jaar van de Ruimte. In Brabant komen deze twee samen in een initiatief om een bijzonder aardkundig fenomeen beter zichtbaar en vooral beleefbaar te maken; de Peelrandbreukzone, die loopt van Oss tot onder aan Roermond. In het landschap zijn wijstgronden een gevolg van dit zeldzame natuurverschijnsel.

Door verschillende diktes van grondsoorten wordt het water daar naar het oppervlak gestuwd. Door de grote hoeveelheid ijzer in dit water oogt het bruin. Het is dus niet vies of vervuild, zoals vaak gedacht wordt.

Maar juist een bijzonder fenomeen dat veel verraadt over verborgen schatten in de bodem!

Wijst komt voor op verschillende locaties met name in het oostelijk deel van Brabant, bijvoorbeeld in natuurgebied De Maashorst en in de Peel. Allemaal als gevolg van breuken in de ondergrond. Tot in de vorige eeuw was de Peelrandbreuk nog een moeilijk te overschrijden barrière.

Zo ook de hoog gelegen rand waar het drinkwater voor de dorpen in de slenk vandaan kwam en de aandrijving voor watermolens. De breuken zijn nog steeds in beweging. Ze zijn er wel maar je ervaart ze nauwelijks.

Ze zijn niet verdwenen maar uit beeld.

Daar moet verandering inkomen vinden Provincie, verschillende

gemeenten en organisaties. Vandaar dat begin 2014 het initiatief is genomen tot het project Breuken Beleven om spraakmakende plekken te versterken en met elkaar te verbinden.

Men is aan de slag gegaan met landkunst en ontwerpen voor het gebied.

Studenten van de HAS Hogeschool en Design Academy hebben daar medewerking aan verleend.

Maar men wil meer en daarom werd in februari van dit jaar een werkatelier Zichtbaarheid Wijst georganiseerd.

Door allerlei partijen werd verder gebrainstormd hoe dit bijzondere verschijnsel een betere zichtbaarheid en bekendheid te geven. Een ambitieboek is alvast het eerste resultaat.

Landkunst kan daar een belangrijke rol in spelen. Juist het mysterie rondom breuklijnen en wijstverschijnselen kan voor bezoeker, bewoner en gebruiker beleefbaar en voelbaar gemaakt worden door toepassingen van landkunst. Deze kunnen een eenheid en verbinding creëren tussen de breuklijnen en wijstgronden als ‘lijn’ door Noord-Oost Brabant.

De 290 wit en rood bloeiende wilde appelbomen langs een kilometerlange lijn van kunstenaar Roberto Ruggiu, waarmee de Peelrandbreuk als aardkundig fenomeen zichtbaar gemaakt is in het landschap van Deurne, is daar een inspirerend voorbeeld van.

theater op bijzondere, groene buitenlocaties geinspireerd op het ‘van gogh jaar’ Familievoorstellingen van jonge theatermakers, geïnspireerd op het werk van Van Gogh. Locatietheater, speciaal voor kinderen van 6 tot 12 jaar én hun ouders, op unieke buitenlocaties in Brabant.

In het weekend van 25 tot en met 27 september is het poppentheater van Irene Laros en atelier Pixelridder met de Dag Van Gogh te zien bij het Wasven in Eindhoven. Dat ligt op een steenworp afstand van de Collse watermolen, geschilderd door Van Gogh in 1884.

Op een andere bijzondere locatie, Menmoerhoeve in Etten-Leur, beleef je op zondag 11 oktober de voorstelling Verfie door defdef en Wing Nuts Decor.

En je kunt aan de slag met aardappels: rooien, koken, bakken of naschilderen, net als Van Gogh.

10

P

Beide producties zijn winnaars van de Boulevard – Van Gogh Pitch en gaan in première bij Theaterfestival Boulevard. Daarna trekken ze door de provincie.

Theaterfestival Boulevard, Van Gogh Brabant en Zuidelijke Land- en TuinbouwOrganisatie (zlto) zijn initiatiefnemers van deze voorstellingen.

Voor een actueel overzicht van de voorstellingen en locaties zie www.landkunst.nl

d

e polders rondom het Biesbosch MuseumEiland kennen een even bewogen als rijke geschiedenis. Het landschap is al eeuwen onderwerp van het vaak harde spel tussen water en natuur.

Vanuit het landelijke programma Ruimte voor de Rivier, is ingezet op ontpoldering van de Noordwaard.

De herinrichting van het gebied is voor het museum de fysieke aanleiding om een integraal plan voor het gebouw en het eiland te ontwikkelen dat past bij de huidige, duurzame ontwikkeling van de Biesbosch als nationaal park.

H

opening 27 juni, kom je ook?

Openingsweekend 27 en 28 juni Tijdens het feestelijke openingsweekend organiseert Biesbosch MuseumEiland leuke activiteiten voor jong en oud.

Kijk hiervoor op www.biesboschmuseumeiland.nl

Nieuw Biesbosch MuseumEiland

Op 27 juni 2015 opent het vernieuwde Biesbosch MuseumEiland haar deuren. De vaste collectie krijgt in het sprankelende lichte gebouw een volledige andere presentatie. Een fraaie aanwinst is de expositiezaal van 500 m2, waarin beeldende kunst wordt geprogrammeerd die thematisch verbonden is aan het mooie rivierenlandschap rondom het museum.

het nieuwe biesboschmuseum - artist impression | studio marc vermeulen

in situ / in progress

Eerste expositie in het nieuwe museum

6

7

8

9

Landkunst in de Biesbosch

10

paul de kort i.s.m. h+n+s landschapsarchitecten | grond-geluid, 2013 | schiphol | foto your captain luchtfotografie | beeldbewerking paul de kort

In de Biesbosch zijn de afgelopen jaren zes permanente landkunstwerken gerealiseerd. Eén daarvan is Panoramatafel (2008) van Jeroen Hoogstraten.

De Panoramatafel is een uitgekiend architecturaal ontwerp, dat uiterst functioneel in gebruik is.

Deze tafel op poten –iets van de bandijk afgeplaatst en met 360 graden zicht op de Noordwaard– fungeert als uitkijkpunt en picknicktafel. De gebruikers kunnen kiezen of ze naar buiten gericht het landschap ervaren of juist naar binnen gericht aan de ronde tafel zitten.

De tafel biedt ruimte aan ongeveer tien personen.

In het midden van de tafel bevindt zich een luchtfoto, die laat zien hoe het binnen- en buitendijksgebied er voor de ontpoldering uitzag.

In de kaart zijn de uitgevoerde en de toekomstige plannen verwerkt.

urs pfannenmuller | uitkijk op het landschap | biesbosch | foto agnes van noorloos

Paul de Kort is een bekende in de Biesbosch. Het landschapskunstwerk Wassende Maan (2008) is in Nederland tot een icoon uitgegroeid.

De eerste expositie in de nieuwe zaal van het Biesbosch MuseumEiland wordt ingevuld met een overzichtstentoonstelling van Paul de Kort.

De Kort laat zien hoe de beleving van ons landschap, ook in een meer stedelijke context, aan waarde wint door het verhaal van de plek te vertalen in vorm en lijnen of door de betekenis van toen en nu in nieuwe beelden te vangen. In de Wassende Maan, bijvoorbeeld, is het doolhof als verbeelding van onze Hollandse eigenaardigheid om natuur elke tijd weer naar onze hand te zetten, een fraaie vondst; het wisselend tij beïnvloedt het lijnenspel tussen water en land, een meeslepend gevecht.

De expositie toont luchtfoto’s van Mandercirkels (1999), OPEN polder (2011) en Geo-Metrie (2013).

Het toont foto’s van werken die hij samenwerking ontwikkelde, zoals Grond-Geluid (2013) bij Schiphol met H+N+S Landschapsarchitecten en Geheugenspoor (2013) met Parklaan Landschapsarchitecten. Speciale aandacht krijgt ook Pier+Horizon, een ontwerp dat de basis legt voor het monumentale 7de landschapskunstwerk in de Flevopolder, dat in 2016 gerealiseerd wordt.

paul de kort, wassende maan, 2008 | biesbosch | foto agnes van noorloos

jeroen hoogstraten | panoramatafel, 2008 | biesbosch | foto agnes van noorloos

In Situ / In Progress | Paul de Kort 27 juni – 31 december 2015 Biesbosch MuseumEiland Partners: Biesbosch 11 MuseumEiland, bkkc

Martijn Engelbregt,OntsnapOntsnapMartijn Engelbregt, pingsroute pingsrouteBossche BosscheBroek, Broek, ’s-Hertogenbosch

1

A

Lucia Meanwhile MartijnLuptáková, Engelbregt, Ontsnapin the woods...

Oude Buisse pingsroute Bossche Broek, Heide, Achtmaal ’s-Hertogenbosch

Carmela Bogman, Woeste Martijn Engelbregt, OntsnapStilte Bossche Broek,Broek, Vught pingsroute Bossche ’s-Hertogenbosch

2

3

B

Landkunst op de Oude Buisse Heide, Roosendaalsebaan, Achtmaal

Willem Martijn Claassen, Engelbregt,HilverkaveOntsnapling Hilver, tussen Biestpingsroute Bossche Broek, Houtakker en Haghorst ’s-Hertogenbosch

4

C

Bels Lijntje Cultureel Fietsevenement tussen Tilburg en Turnhout

Sannah Belzer, Watermerk Vlijmen, Biessertpolder/A59

5

Kunst aan de Maas Buitengebied tussen Maren-Kessel en Ravenstein

Kunstsmullen Heeze

G

De Kwekerij, Landlopers Park Moerenburg, Tilburg

7

9 8

tijdelijke projecten

LandArt Diessen Reuseldal en Turkaabos, Molenstraat 17a, Diessen

7

E

H F

Jeroen Hoogstraten, Panoramatafel Bandijk, Werkendam

6

D

Jaar van de Ruimte Bijeenkomsten in De Peel en Waterpoort

Paul de Kort, De Wassende Maan Bandijk, Werkendam

6

10

BIESBOSCH

13 H

M

Paul de Kort, In Situ / in progress, Biesbosch MuseumEiland, Werkendam

C

Q

BREDA

I

O

34

TIL I

U Kunst zoekt boer bkkc, Spoorlaan 21 i-k, Tilburg

J

11

A 2

12

33

B

dertien hectare | ctrl+alt+del (2015) Heeswijk-Dinther

Land Kaart

K

Kunst op Stapel Kasteel Stapelen, Boxtel

M

Op de achterkant van deze krant vind je een activiteitenoverzicht.

Kijk voor een actueel overzicht van locaties en evenementen op www.landkunst.nl

L

Sannah Belzer, Ode aan de Zandrug, De Vest, Waspik PNEM Sound Art Maashorst Vestzaktheater Naat Piek, Uden

Rob Moonen en Albert Kliest, MOB Wanroij, Boompjesweg, Wanroij

in ontwikkeling P

O

Q

R

Astrid Huijbregts, Roel Sloot, Het Groeilokaal, MOB Tilburg, IJpelaereweg, Tilburg

Breuken Wijs naar Wijst Deurne

Zuiderwaterlinie Spinolaschans | n285 tussen Breda en Terheijden

Paul Roncken, Duizendjarig Woud, Sint-Oedenrode

De poorten van de N65 N65 tussen Tilburg en Vught

Studio 1:1, Vogelkast, Ziekenhuis Bernhoven, Uden

Theaterfestival Boulevard Wasven, Celebeslaan 30 Eindhoven | Menmoerhoeve, Zundertseweg 66, U Etten-Leur

Kunstroute Halvezolenlijn Van Geertruidenberg tot Drunen

Anne Pillen, Boshut Het Goordonk 15, Baarle-Nassau

33

N

S

12

T

V

NAR routes Veghel | Oss | Eindhoven | Son en Breugel

32

Marius Boender, Tijdsequentie voor een strooiveld Begraafplaats Zuylen, 34 Tuinzigtlaan 1, Breda

Hester Pilz en Marten Groen, Oerbank, Waterschapshuis De Dommel, Boxtel

31

Urs Pfannenmüller, Uitkijk op het landschap De Hilweg, Werkendam

8

Frank Halmans, (Her)huisvesting Polder Pannekoek, Werkendam

9

Frank Halmans, Rustplaats voor vogels De Hilweg, Werkendam

Auke van der Heide/Jan Wessendorp, De emmer van toen...

Binnenbandijk, Bergen op Zoom

10

Edward Geluk, De Traan 2e Hoogerwaardseweg, Woensdrecht

15

25

16

Nienke Korthof, LDD Oude Bosschebaan, Biezenmortel

36 24 22 E

E

Irene Fortuyn, Waterlabyrinth Moerenburg, Tilburg

13

12

11

(semi) permanente kunstwerken

Marius Boender, De Wachter Oostdijk, Willemstad

14 17

Lucas Lenglet, Uitkijktoren rond door recht Boskantseweg, Sint-Oedenrode

Frank Havermans, Observatorium Dommel, Sint-Oedenrode

18

32 Bram Braam, Occupied Spaces Landgoed Velder, Liempde

5

DEN BOSCH

V

1

19

3

30

L

J

T N

32

21 15

37

31 19

LBURG 14

Kees Wevers, Droomtijd van de raaf Kasteel Nemerlaer, Kasteellaan 2, Haaren

S

20

20

K

KAMPINA

R

F

27

18

17 16 Margriet Kemper, In de schaduw van de taal Natuurtheater, Gemullehoekenweg 147, Oisterwijk

32 26

4

32 21

G

35

28

EINDHOVEN

P 23

U

Mariëlle Lapidaire, Het Boomkompas Structuurweg, Schijndel

29 D

22

D C

grote peel Willem Claassen, De Maasarm Maasdijk, Keent

23

Roberto Ruggiu, Project voor de Peelrandbreuk Heiakker, Deurne

24

Gardenmania Strijp-S, Eindhoven

35

Artists in Residence Adriaans, Bossche Broek, ’s-Hertogenbosch

30

Antoon Versteegde, Parthenon aan de Maas, Uiterwaarden, Megen

36

Beleef de Kempen Studio HB, Dwaallandschap, Vessem

29

Andreas Hetfeld, De Groene Ontmoeting Veghels Buiten

37

Hans van Lunteren, IJkplaats Veghels Buiten

37

Tjep, Van maaiveld tot goot en nok Veghels Buiten 37 Roberto Ruggiu, Intending White Park De Bleek, Ravenstein

Beleef de Kempen | Atelier van Asseldonk, Informatiezuilen, Vessem

28

Roos Terra en Jaap Dirk Tump, Levende Brug, Sint-Oedenrode

Ben Raaijman, Dommelbalkon, Son

27

26

Hans van Gerwen Schakel 304 Nabij Maren-Kessel

25

13

dertien hectare in heeswijk-dinther

J

Ctrl + Alt + Del, de toekomst nu Harde reset met vooruitblik naar toekomst Ctrl + Alt + Del is een beruchte combinatie op het toetsenbord. Het herstart de computer als het systeem vastloopt: een reset. Op 23 mei opende Ctrl + Alt + Del, de toekomst nu, de achtste tentoonstelling van Stichting dertien hectare. Voor deze editie onderzoeken 26 kunstenaars uit binnen- en buitenland de huidige veranderingen in de Brabantse plattelandskernen. Hun werk is te zien op drie verschillende locaties in Heeswijk-Dinther.

De tentoonstelling Ctrl + Alt + Del, de toekomst nu richt zich op de ingrijpende veranderingen van het Brabantse dorpsleven op maatschappelijk, economisch en cultureel vlak. De woorden Control, Alternative en Delete verwijzen naar het momentum in Brabantse dorpen anno 2015 waar veranderingen onontkoombaar zijn. Veranderingen die in de snelheid van miljoenen verbindingen per milliseconden zorgen voor een overload aan informatie, kansen, keuzes, mogelijkheden, beloftes, woorden en beelden. Daardoor is een harde reset regelmatig gewenst: Ctrl + Alt + Del met een vooruitblik naar de toekomst nu.

jeroen doorenweerd | brutalist arcadia, 2015

reset architecture | super centrum heeswijk-dinther, 2015 De centrale vragen daarbij zijn steeds: wat moet behouden blijven?

Wat kan weg? En wat is nodig voor een gezonde toekomst? Inwoners nemen zelf in toenemende mate verantwoordelijkheid. Ze zoeken naar een andere rol, een andere functie. Naar zinvolle bestemming en onderlinge verbinding. Een streven om de toekomst nu zelf ter hand te nemen. Dertien hectare wil daar actief in participeren.

Hart van het dorp Plein 1969, een van de locaties van Ctrl + Alt + Del, de toekomst nu, is al enkele jaren het kale en levenloze hart van Heeswijk-Dinther. Het moet een nieuwe invulling krijgen.

Op 31 mei 2015 gaven Reset Architecture, Matthijs Bosman en Jeroen Doorenweerd een toelichting op hun schetsontwerp voor Plein 1969 in een openbare pitch. Je kunt stemmen op je favoriete plan via www.dertienhectare.nl/plein-1969

matthijs bosman | laat er midden in het dorp een weiland zijn, 2015

Deelnemende kunstenaars: Reset Architecture, Maze de Boer, Matthijs Bosman, Anno Dijkstra, Jeroen Doorenweerd, Paul Geelen, Koen Hauser, Frank Havermans, Folkert de Jong, Floris Kaayk, LABland, Inez van Lamsweerde, Marie José van der Linden, Margriet Luyten, Marcantonio R. Malerba, Jelle Mastenbroek, Helma Melis & Joost van Dijk, Paul van Osch, Martin en Inge Riebeek, Ad Roefs, Maria Roosen, Sandro Setola, Tineke Schuurmans, Nick Steur, Rob Sweere en Ivonne van der Velden.

rob sweere | screenshot xl, 2015

tineke schuurmans | varkensboerenboek, 2015 Ctrl + Alt + Del, de toekomst nu | 23 mei t/m 28 juni 2015 Tickets à € 5,- zijn verkrijgbaar op alle locaties tijdens openingstijden.

Zie www.dertienhectare.nl voor meer informatie.

14

brabant vertelt over het halvezolenpad en het brabantse snelweglandschap

V

w

nieu

sannah belzer, ode aan de zandrug - artist impression

b

rabant vertelt. Over die mooie oude boerderij in het centrum van het dorp. Over dat ene kunstwerk langs de snelweg. Of over het ontstaan van het landschap.

Elke fiets- en wandelroute in deze gratis app heeft zijn eigen verhaal.

Met gedichten, geluiden, beelden en animaties nemen we je mee op reis door de vele verhalen die Brabant rijk is. Goed om te weten: je kunt de routes thuis downloaden, zodat je verder geen internet nodig hebt. Bovendien laat de app je zien waar je kunt parkeren, waar de bezienswaardigheden op de route zijn en waar je even lekker kunt pauzeren met een kopje koffie.

Alsmaar rechtdoor Spring op de fiets en ontdek het gebied rond de Langstraat. Op 10 juli 2015 opent de kunstroute langs de voormalige Halve Zolenlijn. In de middeleeuwen nog een moerassig, geĂŻsoleerd gebied, dat tijdens de industriĂŤle revolutie uitgroeide tot het centrum van de schoen- en lederindustrie. Lef en pioniersgeest zijn kenmerkend voor het gebied.

Op de route en in de app vind je prachtige kunstwerken, onder andere Ode aan de Zandrug van Sannah Belzer.

De route (20 km) loopt van de Markt in Geertruidenberg tot aan de Markt in Drunen. Je kunt op elk gewenst punt starten.

NAR | de Aa Veghel Struinen door het snelweglandschap.

Dat is het doel van de nar-routes in de app. nar staat voor Nieuwe Arcadische Route en is onderdeel van het project Kunst aan de a50. In de app vind je vier verschillende nar-routes.

De route in Veghel is geheel vernieuwd.

Beeldend kunstenaars Kiki van Eijk en Joost van Bleiswijk ontwierpen zogenaamde landschapsprotheses: hulpmiddelen (overstapjes voor omheiningen, vlonders, bruggetjes en trekveren voor waterlopen) die het wandelaars en fietsers mogelijk maken diep door te dringen in het landschap.

Meer informatie vind je op www.brabantvertelt.nl.

Download de app en ga op pad.

15

MOB Tilburg: Het Groeilokaal

Nieuw leven voor MOB Wanroij

| astrid huijbregts | roel sloot

| rob moonen | albert kliest

O

M

w

nieu

Een ontmoetingsplek voor jong en oud, op een voormalig militair mobilisatiecomplex aan de rand van Tilburg-Noord. Een plek waar kunst en cultuur, midden in de natuur, bij elkaar komen. Dat is het Groeilokaal.

Aan de IJpelaereweg ligt een verlaten militair mobilisatiecomplex, waar voertuigen, geschut, bewapening en handmunitie was opgeslagen voor de te mobiliseren eenheden. De gebouwen zijn inmiddels gesloopt en het terrein is teruggegeven aan de natuur. Het bos dat hier is ontstaan, is het terrein van het Groeilokaal.

Het Groeilokaal is een proefbos.

Natuurbeleving, natuurbeheer, milieuen cultuureducatie gaan er hand in hand.

En het Groeilokaal is een kunstwerk dat zich organisch ontwikkelt. Er zijn plannen voor een theetuin, buitenexposities en een natuurfestival. Het Groeilokaal is er voor andere creatieve ondernemers, vrijwilligers, scholen, kunstenaars, inspirators, ontwerpers, natuur- en milieuorganisaties, kunst- en cultuurinstellingen en tuinders.

Vanaf augustus organiseert het Groeilokaal allerlei kunstactiviteiten, waarbij de relatie tussen mens en natuur centraal staat. Denk aan dans, toneel, muziek, beeldende kunst en workshops.

Meer informatie vind je op www.hetgroeiloklaal.nl

Dommelbalkon | ben raaijman

26

wat

De luisterrijke voormalige genomen. Daardoor ontpastorietuin van Son, gele- staat een transparant balDommelbalkon gen aan de Dommel, trans- kon overdragend naar de Ben Raaijman formeert langzaam van een Dommel. Het dak van het waar particuliere tuin naar een nieuwe balkon watert af op In de voormalige pastorieopenbaar In het park een tweetal waterspuwers, Activiteiten en openingstijden vindpark. je op www.hetgroeilokaal.nl tuin van Son, gelegen aan viel het voormalige PTTdie het regenwater rechtde Dommel. Nu een openhuisje op. Het stond op een streeks naar de Dommel baar stadspark opvallende plek aan de voeren. Deze bazuinen verDommel, en blokkeerde het wijzen naar het feest dat met wie uitzicht op het riviertje. gevierd werd in verband Gemeente Son en Breugel In het ontwerp van Ben met het 100-jarig bestaan wanneer Raaijman is de karakteris- van harmonie Pro Honore Opgeleverd in zomer 2014 tieke dakvorm van het et Virtute. Het Dommelvoormalige PTT‑gebouw balkon is een uitnodiging behouden. De muren die aan eenieder om gebruik te het zicht op de Dommel maken van deze prachtige blokkeerden, heeft hij weg- plek.

wandel door de geschiedenis ten tijde van de koude oorlog Het mobilisatiecomplex (MOB) in Wanroij wordt heringericht als herinneringsplek aan de Koude Oorlog en dit najaar opengesteld voor het publiek. Het volledige complex is straks voorzien van een open wifinetwerk. Bij alle gebouwen vind je QR-codes die je verder leiden naar meer informatie over de geschiedenis van het complex.

Strijbos & Van Rijswijk componeren speciaal muziek voor dit project.

Kunstenaars Rob Moonen en Albert Kliest zorgen voor de herinrichting van het terrein. Ze doen dat met een bijzonder en eigentijds digitaal kunstproject. Elk gebouw krijgt een nummer in de vorm van een jaartal.

Achter elk jaartal gaat een verhaal schuil. Voor één van de vijftien gebouwen componeren de Tilburgse componisten, Jeroen Strijbos en Rob van Rijswijk de muziek. Dat doen ze op basis van interviews, die Rob Moonen hield met Koude Oorlogveteranen. Een bijzondere presentatie van kruisrakketten vormt ook onderdeel van het project.

Het mobilisatiecomplex in Wanroij is gebouwd in de jaren ‘60, tijdens de hoogtijdagen van de Koude Oorlog.

Veel van deze complexen bevinden (of bevonden) zich in Brabant, onder andere vanwege de vele woeste gronden in het buitengebied. Mobilisatiecomplexen zoals in Wanroij vertegenwoordigen een fase in de Nederlandse defensiegeschiedenis, waarin Nederland als lid van de NAVO allerlei militaire objecten oprichtte ter bescherming van haar grondgebied.

Programma de Erfgoedfabriek Tijdens de Koude Oorlog kende Nederland zo´n honderd van deze militaire bases, bedoeld om een opmars van de Sovjet-Unie te stuiten. Inmiddels zijn de meeste complexen gesloopt en teruggegeven aan de natuur. Dit gave exemplaar in Wanroij wil de provincie graag behouden. Het terrein is daarom opgenomen in het Brabantse programma van de Erfgoedfabriek. In dit programma worden belangrijke Brabantse monumenten behouden door een zielvolle herbestemming.

wat Mobiliteitscomplex Wanroij Het mobilteitscomplex Wanroij bestaat uit een wacht- en kantoorgebouw, een eenvoudige werkplaats voor kleine reparaties, meerdere loodsen voor voertuigen, munitieopslagplaatsen, verbindingsmagazijnen en zogenoemde BOS-opslagplaatsen (benzine, olie, smeermiddelen). Deze loodsen zijn met elkaar verbonden door een slingerweg.

Herbestemming defensieterrein tot cultureel erfgoed

waar MOB Wanroij, Boompjesweg Wanroij

met wie Provincie Brabant, Erfgoedfabriek

wanneer Najaar 2015

w

nieu 16

Meer informatie en de exacte locatie vind je op www.landkunst.nl

Actuele informatie vind je op www.coldwar.nl

n

atuur, water en religie.

Dat zijn de bouwstenen van ‘Kunst op Stapel’, een tentoonstelling van vijftien ruimtelijke werken op Stadslandgoed Stapelen in Boxtel. Met zijn eeuwenoude bomen en prachtige waterpartijen, is het kasteelpark de uitgelezen locatie voor landkunst. De expositie is tot en met 27 september 2015 te bezoeken.

kunst op stapel

K

Van kloosterpark naar stadslandgoed Kloosterpark Stapelen is het terrein van de Paters Assumptionisten. Het is sinds 2008 de uitdrukkelijke wens van de paters om het park open te stellen voor de gemeenschap. Het nagenoeg gesloten kloosterpark wordt omgevormd tot een landgoed waarin kunst een belangrijke rol speelt.

Het landgoed bevindt zich op de plek waar de Dommel het centrum van Boxtel in stroomt. Het kloosterpark wordt samengevoegd met omliggende gebieden, waaronder het gebied ‘Over de Dommel’. Het nieuw ontstane landgoed van zo’n 25 hectare wordt ingericht als park waar stilte, religie, kunst, bomen en natuur de hoofdrol spelen.

Voor de tentoonstelling Kunst op Stapel heeft de Kunststichting Boxtel samen met een vakjury vijftien kunstenaars geselecteerd: Lobke Burgers, Yvon Feenstra, Nick J. Swarth en Sander Neijnens, Anja ter Waarbeek, Truc Vo, Frans Franssen, Irma Horstman, Paul van Osch, Margot Homan, Meg Mercx, Tim Hoefnagels, Wim Doreleijers en Alice Jetten, Annemie Bogaarts, Bea de Leeuw, Lilian van Rossum Inlichtingen: www.kasteelstapelen.nl of www.kunststichtingboxtel.nl

Kunst op Stapelen Kunst geeft te denken, kunstwerken versterken en bevestigen de identiteit van het park, het landschap en de plek. Het landgoed is niet alleen een oord van traditie, maar ook een plek van vernieuwing en verbreding.

De kunstprojecten die nu en in de toekomst op het landgoed worden georganiseerd, moeten ervoor zorgen dat bewoners en bezoekers zich thuis voelen in deze cultuurhistorische parel aan de Dommel.

100 jaar Paters Assumptionisten In 2015 wonen en werken de Paters Assumptionisten 100 jaar in Boxtel.

Kasteel Stapelen is dan al een eeuw in gebruik als klooster. Naast Kunst op Stapel, zijn er deze zomer tal van activiteiten in het kasteel en op het landgoed. Bijzonder is de spiegeltent, een danstent uit tijden van weleer.

Het exemplaar op het stadslandgoed, dateert van 1923.

17

33

uitzicht op raamsdonk

d

De Boshut | anne pillen

wat De Boshut, laboratorium én

w

nieu

totaalkunstwerk in wording

waar Baarle-Nassau

open boshut Dit jaar vindt de OPEN BOSHUT plaats op 13 september, als onderdeel

Vijf jaar alweer pioniert zij hier. Al onderzoekend verdiepte zij zich in de geschiedenis van de plek en creëert er een steeds veranderend totaalkunstwerk. In tegenstelling tot haar voorgangster, legt Anne Pillen juist actief verbindingen met andere cultuurmakers én met een divers publiek.

van het fietsevent Bels Lijntje 2015. Wil je op een ander moment een bezoek brengen aan de Boshut?

Dat kan, maar maak even een afspraak. Kijk voor actuele informatie op www. boshutannepillen.wordpress. com.

de boshut in baarle-nassau

Een onopvallend en vervallen vakantiehuisje, overwoekerd door weelderig groen; de Boshut verschool zich lange tijd voor nieuwsgierig publiek.

Sinds 2010 is daar, met de komst van kunstenaar Anne Pillen uit Oosterhout, veel in veranderd.

Tot aan haar dood in 2009, bewoonde dichteres en kluizenaar Sonja Prins de Boshut in Baarle-Nassau. Na een lang en bewogen leven trok zij zich hier terug en wijdde zich volledig aan haar dichtkunst. Prins legde vast dat na haar dood de Boshut behouden zou blijven als broedplaats voor (schrijvers)talent.

Ze richtte een stichting op, waar vrijwel niemand aanvankelijk brood in zag.

Anne Pillen was op zoek naar een werkplek in het mooie grensgebied van Nederland en België. De Boshut leek haar meteen een paradijs: een vat vol mogelijkheden voor haar ontwikkeling als veelzijdig kunstenaar.

Open Boshut op 13 september Sinds 2012 zijn er elke zomer Open Boshut-dagen. Dan is iedereen welkom om van de plek en de ruimtelijke ingrepen in en rondom het huisje te komen genieten.

Anne biedt daarnaast ruimte aan makers van andere kunstvormen zoals theater, performance, muziek en literatuur. Dit jaar is het tijd voor een blik naar de toekomst. De Boshut staat spreekwoordelijk ‘in de steigers’. Anne gaat nieuwe investeringen doen om de Boshut een duurzame plaats te laten worden in het Brabantse culturele landschap.

Actuele informatie vind je op www.boshutannepillen.wordpress.com | www.belslijntje.com

W in ontwikkeling

Het Duizendjarig Woud in Sint-Oedenrode ie droomt er niet van om in een duizendjarig woud rond te kunnen lopen? Hoe groot is zo’n bos, hoe hoog zijn de bomen? Wat voor dieren en mensen leven er in en van dit bos? Kunnen we met onze Nederlandse planningstraditie een dergelijk woud gestalte geven?

Het Duizendjarig Woud is onderdeel van het omgevingsarchitectonisch raamwerk Slotjes van Sint-Oedenrode, 7 waarvan 3 van landschapsarchitect Paul Roncken. 7 waarvan 3 verwijst naar de drie overgebleven slotjes in Sint-Oedenrode.

Roncken maakte een studie naar de omgeving en geschiedenis van de plaats. Op basis van deze studie formuleerde hij een inhoudelijke drager voor kunstopdrachten die een relatie aangaan met de historische erfenis van Sint-Oedenrode.

Als afronding van dit kunstproject wordt nu het ‘duizendjarig woud’ aangelegd.

Roncken wil uiteindelijk een serie van duizendjarige wouden stichten. Het is een aantrekkelijk idee omdat het op een nieuw-mythische manier bijdraagt aan de CO2-discussie. Het appelleert aan een onderdrukt verlangen om in een exotisch

Q

het duizendjarig woud woud rond te lopen en de eindeloze tijd te kunnen ervaren. De gedachte achter Het Duizendjarig Woud moet de hernieuwde verbinding tussen de dorpskern van Sint-Oedenrode en het Groene Woud voltooien. Een nieuw woud zal aan beide kanten van de Dommel herrijzen.

In Sint-Oedenrode is de internationaal opererende firma Ahrend enthousiast geworden om in aansluiting op het kunstproject 7 waarvan 3 dit woud samen met Roncken en de plaatselijke Kunststichting te

R

ontwikkelen, te beheren en voor de toekomst te waarborgen. Ahrend is gevestigd direct aan de Dommel, op de plek waar duizend jaar geleden het slot Lochtenburg heeft gestaan. Dit slotje is bepalend geweest voor de stichting van het dorp.

Nu is er de ambitie om ook de komende duizend jaar iets na te laten.

Hans Heunks van Ahrend: ‘Het project past in de filosofie van Ahrend: een leefbare wereld, ook voor de volgende generaties. De fabriek van Ahrend ligt precies op de rand van het Groene Woud. Het is geweldig dat wij een bijdrage kunnen leveren.’

Het Duizendjarig Woud verbindt de vier ommetjes van het kunstproject 7 waarvan 3. Het wijst op het duizendjarig verleden (voormalig slot Lochtenburg met brug over de Dommel), het heden (de Ahrendfabriek op diezelfde plek) en de toekomst (overleeft elke nu levende dorpsbewoner). Het maakt lokale landschapsvormende processen zichtbaar (Dommel en kwekerijen), daagt inheemse natuurdoeltypen uit en plaagt moderne planningstraditie. Het belooft een mystieke plek te worden die de bezoeker betovert.

31

18 de jofrahoeve in esch

food-expo bkkc

Kunst zoekt boer

I

Een expositie over kunst, voedsel en boeren.

16 juli tm 13 september 2015 Opening: 16 juli Brabantse koffietafel van 12.30 tot 14.30 uur | bkkc, Spoorlaan 21 i-k, Tilburg | gratis toegang inclusief lunch Food en fooddesign zijn in. Stadsboeren en stadslandbouw rukken op in de stedelijke omgeving.

Wat kunnen kunstenaars en boeren voor elkaar betekenen? bkkc —brabants kenniscentrum kunst en cultuur— geeft deze zomer een kijkje in de keuken, tijdens de food expo Kunst zoekt boer. Kom proeven!

Voor deze expositie gaan de ontwerpers Renee Scheepers en Wieteke Brocken op onderzoek uit.

Ze kijken in de keuken van de twee boerenbedrijven om te zien wat er speelt en hoe de boer maatschappelijk onderneemt. De kunstenaars doen visueel verslag, in de vorm van een product, belevenis of campagne. Het resultaat is te zien tijdens de expositie.

tineke schuurmans | familie van overbeek, loosbroek

Varkensboerenboek Ook een fotoserie van Tineke Schuurmans is onderdeel van de expositie. Tineke fotografeert varkensboeren voor haar Varkensboerenboek.

Voor het boek ging Tineke op zoek naar ‘de’ boer.

Al snel blijkt dat die helemaal niet bestaat.

Elke boer heeft een persoonlijke geschiedenis, een persoonlijk verhaal. In een serie die blijft groeien legt fotograaf Tineke Schuurmans de varkensboerenfamilies vast. Tegen een neutrale achtergrond, waarin niets in beeld vertelt dat het om boeren gaat. Het gaat over mensen. Mensen met een spilfunctie in ons bestaan.

(Meer informatie over het boek vind je op www.facebook.com/varkensboerenboek)

Opening Expo De expositie wordt op 16 juli om 12.30 uur geopend met een Brabantse koffietafel. Aan een lange tafel met heerlijke lunch gaan we met elkaar in gesprek.

Over hoe kunstenaars kunnen bijdragen aan de beeldvorming van de agrarische sector en het maatschappelijk debat over voedsel en voedselproductie. Wil je daarbij aanwezig zijn, meld je dan aan via www.bkkc.nl/kunstzoektboer

foto’s wieteke brocken, aarde en co eindhoven

foodlabpeel Vroeger was de lijn tussen oorsprong en eindpunt van voedsel vaak nog kort.

Tegenwoordig zorgt een wereldwijd netwerk van veelal anonieme producenten en supermarktketens voor het dagelijks voedsel van miljoenen mensen. Wat betekent dit voor het aanbod, de smaak en de keuze van ons voedsel? Welk effect heeft dat op de inrichting en werking van stad en platteland?

Hoe denken we over voedselproductie, voedselketens en dierenwelzijn?

FoodLabPeel brengt met creatieve ingrepen boeren en burgers dichter bij elkaar en

35

GardenMania kunst en stadslandbouw | strijp-s

schept onvergetelijke ontmoetingen.

Daarmee wordt tevens een bijdrage geleverd aan de discussie over het benoemen en waarderen van het sociaal kapitaal van boeren én hun omgeving.

De kick-off van FoodLabPeel vindt plaats in oktober 2015 tijdens de Dutch Design Week in Eindhoven, als onderdeel van Agri Meets Design, in samenwerking met ZLTO, EZ en provincie Noord-Brabant.

w

nieu

Midzomernachtfeest GardenMania, 2013

wat

waar

wanneer

Maak kennis met ecologisch

GardenMania is een

Het seizoen van Garden-

tuinieren. GardenMania

community garden, een

Mania loopt van maart tot

teelt groenten, fruit en

stadstuin die in 2013 is ver-

en met oktober. De tuin is

(eetbare) bloemen in bak-

rezen op een strook asfalt

open op woensdag, zaterdag

ken en zakken. Natuurlijk

(1500 m 2 ) op Strijp-S in

en zondag, vrij toegankelijk

en duurzaam. Als je wil, mag

Eindhoven. Daarmee is de

van 12.00 uur tot 19.00 uur.

je meteen zelf aan de slag.

tuin een oase binnen het

Op 20 juni viert Garden-

Daarnaast heeft de tuin een

industriële erfgoed van

Mania de zomer tijdens

culturele agenda: kunste-

Strijp-S, het nieuwe

het Midzomernachtfeest.

naars en vormgevers uit

creatieve hart van Eindhoven.

Met eten, dj’s, live music en

binnen- en buitenland, on-

Door slim gebruik van

kunst. Kijk op de website

derzoeken de wisselwerking

industriële materialen voor

voor het programma!

tussen natuur en cultuur.

mobiele tuinunits, krijgt GardenMania een unieke uitstraling en geeft ze een eigen draai aan stadslandbouw.

Meer informatie vind je op www.gardenmania.nl, www.landkunst.nl

19

tijdelijke expositie op de spinolaschans

Q

Verstopte kunst in de Zuiderwaterlinie De meeste mensen kennen de Nieuwe Hollandse Waterlinie of de Grebbenlinie wel. De Zuiderwaterlinie, die van Bergen op Zoom tot aan Grave loopt, is minder bekend. Deze linie, die van oost naar west loopt, is de vroegere scheidslijn tussen de Noordelijke protestantse en de Zuidelijke katholieke Nederlanden. De militairen maakten slim gebruik van bestaande defensieve infrastructuur van vestingsteden en de landschappelijke omgeving van hoog en laag, waardoor er gebieden onder water gezet konden worden. Deze inundatievlaktes werden onder water gezet om de vijand tegen te houden, de laag water was net voldoende om niet te kunnen varen maar te hoog om doorheen te waden.

De Zuiderwaterlinie was met name bedoeld om het economisch hart van de

Republiek, Holland dus, te beschermen. bkkc organiseert in samenwerking met Staatsbosbeheer en Erfgoed Brabant dit jaar een tijdelijke Land Kunst expositie op een zeer bijzondere plek in de Zuiderwaterlinie: de Spinolaschans. In de vorm van een kunstroute wordt deze tijdelijke expositie opgenomen in de app brabant vertelt. Acht jonge kunstenaars maken speciaal voor deze locatie een kunstwerk dat geïnspireerd is door de Zuiderwaterlinie. Erfgoed

Brabant zal hiervoor in de omgeving verhalen ophalen over de Spinolaschans. Ook wordt er speciaal voor deze locatie een korte dansvoorstelling gemaakt door dansgroep LaMelis. Zij zullen op verschillende momenten optreden. Voor data en tijden zie www.landkunst.nl.

De Spinolaschans ligt langs de provinciale weg tussen Breda en Terheijden. Deze schans werd in 1624 opgeworpen door Spanjaard Ambrogio Spinola als onderdeel van de Spaanse

theater en dans in het landschap

circumvallatielinie rond de stad. Na de vijandelijkheden werd de schans afgebroken om in 1637 weer door de Staatse (Hollandse) troepen te worden hersteld.

De schans is in militair gebruikt geweest tot 1952 en daarna door het Rijk overgedragen aan Staatsbosbeheer. De Spinolaschans is nu een rijksmonument en onderdeel van de Zuiderwaterlinie.

De schans is een onontdekt natuurgebied, een geheimzinnige ruimte die niemand

F

De Kwekerij presenteert: Landlopers Theater, dans, muziek en poëzie, tussen de bomen, in het open veld of aan de oever van het water.

Theatergezelschap De Kwekerij verrast je met een theaterwandeling door het Brabantse buitengebied.

Het landschap is niet slechts een omlijsting van de voorstelling, maar juist de belangrijkste medespeler. Het verleidt theatermaker en publiek tot een verrassend avontuur. Weten waar en wanneer Landlopers speelt? Kijk op www.dekwekerij.nl.

20

Open Monumentenweekend in Moerenburg Landlopers speelt sowieso tijdens het Open Monumentenweekend op 12 en 13 september. De Kwekerij organiseert theaterwandelingen in landschapspark Moerenburg in Tilburg, in samenwerking met Waterschap De Dommel. Rioolgemaal Moerenburg, de eerste waterzuiveringsinstallatie van Nederland, is een prachtige plek voor locatietheater. De theaterwandelingen belichten de geschiedenis van de plek, de waterkringloop, ecologie, kunst en landschapsinrichting.

De Kwekerij doet nog veel meer. Kijk voor een actueel overzicht en meer speeldata op www.dekwekerij.nl

kent. Vorige zomer knapte Staatbosbeheer het terrein op. Op de aarden wallen– die vroeger vanwege het zicht op de omgeving natuurlijk kaal moesten zijn –is door Staatsbosbeheer in de jaren ’70 een bos geplant. Hierdoor wordt de schans en de omliggende gracht aan het zicht onttrokken.

Wanneer je door het bos loopt, kom je opeens in een open binnenruimte. Het langsrazende verkeer hoor je hier nauwelijks en je waant je volledig in de

natuur. Een prachtige en inspiratievolle locatie voor een buitenexpositie of om gewoon even naar toe te gaan. Er zijn verschillende fiets- en wandelroutes in de omgeving, waaronder de Spinolaroute (52 kilometer) en diverse wandelroutes.

29 augustus – 18 oktober, van zonsopgang tot zonsondergang | Terheijdense weg, fietsrouteknooppunt 77 www.landkunst.nl www.deopenlinie.nl

Je eigen kunstwerk in Veghels Buiten

Land Kunst

maakt onzichtbare Het Groene Woud zichtbaar

Ben jij toe aan een creatieve uitdaging?

In Veghels Buiten zijn kavels te koop

Wil je lekker landelijk wonen en toch

om zelf jouw ideale huis te bouwen.

overal dichtbij? Bouw dan je eigen huis

Geef je fantasie de ruimte en creëer je

in Veghels Buiten op een prachtige plek

eigen ‘kunstwerk’! Je eigen kavel koop

midden in het groen.

je al vanaf € 140.000,Veghels Buiten, voor mensen met lef.

Bezoek deze zomer Nationaal Landschap Het Groene Woud en ontdek de mystiek van dit verborgen landschap met behulp van Land Kunst. U ontdekt welke kracht Land Kunst bezit om de unieke kwaliteiten van Het Groene Woud bloot te leggen. Het Onzichtbare Woud wordt een waardevol Het Groene Woud. www.hetgroenewoud.com | www.vvvhetgroenewoud.nl www.eurolandart.nl | www.landkunst.nl

www.facebook.com/veghelsbuiten

HGW LA adv.indd 1

veghelsbuiten.nl

31-05-13 09:09

ontdek brabant via je smartphone

achtergrondfoto edward geluk

brabant vertelt

Met gedichten, geluiden, beelden en animaties reis je door de vele verhalen die Brabant rijk is.

download de gratis app of kijk op www.brabantvertelt.nl

21

MEST is de community voor cultuur in Noord-Brabant.

Vier keer per jaar in de vorm van een papieren magazine en op mestmag.nl wekelijks met nieuwe artikelen. Neem een abonnement, kijk op de website. Gier mee!

www.mestmag.nl www.facebook.com/mestmag www.twitter.com/mestmagazine www.instagram.com/mestmagazine

alsmaar

RECHTDOOR Lef, uithoudingsvermogen & pioniersgeest Dat kenmerkt het ontstaan van De Langstraat. Deze kunstroute voert je langs het Halvezolenpad in Heusden, Waalwijk en Geertruidenberg.

Spring op de fiets en ontdek de verhalen

22

Download de route vanaf 10 juli in de app

Over de rijke historie van schoen en leder. Over het ontstaan van het

brabant vertelt. Kijk voor meer informatie

landschap, en het belang van de Halvezolenlijn. Maak kennis met de trots en

op www.halvezolenroute.nl

creativiteit van de regio.

Euro Land Art ziet in land art een kunstvorm die waarde toevoegt aan het agrarische cultuurlandschap en iets vertelt over de historie, de mens, zijn voedsel en de natuur.

Naast vaste land art werken zijn er elke zomer wisselende exposities, lezingen en excursies op diverse locaties in Het Groene Woud.

Volg op www.eurolandart.nl, www.landkunst.nl en www.hetgroenewoud.com.

Kunst en kennis is bijeengebracht in het project Garage Rural.e. Hierin werken studenten en jong professionals samen aan vragen en kansen voor de toekomst van Het Groene Woud.

Meewerken? Meer info: Helmer Wieringa, info@eurolandart.nl en www.eurolandart.nl

BELEEF KUNST EN CULTUUR IN HET BUITENGEBIED!

WWW.KUNSTAANDEMAAS.NL

VANAF 13 MEI AAN DE MAAS, GEMEENTE OSS

23

agenda Veel van de kunstwerken en projecten kun je op ieder gewenst moment bezoeken. Meer informatie en concrete data vind je op www.landkunst.nl en op de websites van de partners.

juni t/m 28 juni, Ctrl+Alt+Del, de toekomst nu, diverse plaatsen in Heeswijk-Dinther t/m 28 juni, Noortje Haegens, Brabants Nieuwe, expositie in het Noord Brabants Museum, ’s-Hertogenbosch t/m 7 juli, Noortje Haegens, Stil de tijd, expositie in het Jeroen Bosch Ziekenhuis, ’s-Hertogenbosch t/m augustus, Kunst aan de Maas, Landkunst expositie tussen Maren-Kessel en Ravenstein t/m september, Parthenon a/d Maas, Mater Mosa, Brabantse Maasoever bij Megen t/m 27 september, Kunst op Stapel, Kasteeltuin Stapelen, Boxtel 20 juni, Midzomernachtfeest, met kunst, dj’s en food, GardenMania, Strijp-S, Eindhoven 27–28 juni, Feestelijk openingsweekend met diverse activiteiten voor bezoekers, Biesbosch MuseumEiland, Werkendam 27 juni–31 december, Paul de Kort: In Situ/in progress, expositie over landkunst in het Biesbosch MuseumEiland, Werkendam

augustus Augustus – oktober, diverse activiteiten voor jong en oud met kunst en natuur, Het Groeilokaal, MOB Tilburg Noord 29 augustus–18 oktober, landkunstexpositie Spinolaschans Zuiderwaterlinie, Spinolaschans, Terheijdenseweg boven Breda

september 4 september, symposium Kunst en biobased materialen, paviljoen LandArt Diessen 2015, Diessen 5–20 september, LandArt Diessen 2015, Diessen 12–13 september, Theaterwandelingen van De Kwekerij in landschapspark Moerenburg, ten zuidoosten van Tilburg 12 september – 1 november, Landkunst op de Buisse Heide, Achtmaal 13 september, Cultureel Fietsevent Bels Lijntje 2015 met o.a. OPEN BOSHUT in Baarle Nassau. Fietsroute van Tilburg naar Turnhout 17 september, Wie maakt Brabant?

Toekomst van Landbouw en Voedsel.

In het kader van Het jaar van de Ruimte 2015, locatie wordt nog bekend gemaakt

oktober 17 oktober–1 november, Kunstsmullen, beeldende kunst, gastronomie en gastvrijheid, Heeze

november 12 november, Wie maakt Brabant?

Waterpoort. In het kader van Het Jaar van de Ruimte 2015, locatie wordt nog bekend gemaakt.

14–15 november, festival PNEM Sound Art Maashorst, Vestzaktheater Naat Piek, Uden

andreas hetfeld | de groene ontmoeting, 2010