KARRIKALUZEK 20 URTE Duela bi hamarkada ipini ginen talde bat abian, euskarak ere kabitxo bat izan zezan Atarrabian! Geroztik lanean aritu gara lur isilduak goldatuz aukerak sortuz, ateak zabalduz eta ertzak goxatuz... LUZE KARRIKAK LUZE, KARRIKALUZEN HOGEI URTE ETA GEHIAGO, ZER OSPATU HANDIA DAGO!! LUZE KARRIKAK LUZE, KARRIKALUZEN HOGEI URTE ETA GEHIAGO, ORAINDIK ZER EGIN BADAGO!! Hizkuntza batek behar dituenez nola eta non egina, ahoei kaleak ematen egin dugu ahalegina! Hitzen atzean nortasun bat daukan mundutxo bat da gurea, hurbildu zaitez eta nahi baduzu erakutsi zurea!!
Diseinua Testugintza
Argazkiak
Joana Akaiturri Etxebarria Eneko Anduaga Insausti Mikel Arrasate Luzia Gentzane Goikoetxea Irigoien Koldo Los Arcos Perez Joana Akaiturri Etxebarria Amaia Sanchez Sanchez Maite Urdaniz Berasain Maider Iriarte Bengoetxea Irene Narbarte Sueskun Karrikaluze Elkartea
Zuzentzailea
Koldo Los Arcos Perez
Inprimategia
Ultzama
www.karrikaluze.eus karrikalzue@karrikaluze.eus LG NA 1301-2018
Euskarabidearen diru laguntzaz argitaratua.
Karrikaluzek 20 urte. Luze karrikak luze!
Koldo Mitxelena hizkuntzalariak euskararen misterioa, jatorria izan beharrean, iraupena dela erakutsi zigun. Hala, bada, zein dira euskararen iraupenaren zergatiak? Zeren eta, hizkuntza erraldoien bultzadaren aurrean, nekez lor daiteke milaka urtez irautea. Erantzunak balio positiboetan bilatu beharko ditugu, bereziki, euskal komunitateak bizitzaren eguneroko erronkei aurre egiteko erakutsi duen kemenean. Bada, kemena ez zitzaion falta duela hogei urte Atarrabiako euskaldunak erabilera esparruak antolatzeko bildu ziren lagun koadrila txikiari. Gauza izan ziren ekimen askori bidea irekitzeko, baita mezu baikor eta zintzoa sortzeko ere: Atarrabian bada euskal komunitate bat, euskaraz bizi nahi duena, herria abegikorrago eta aberatsagoa egiten lagundu nahi duena. Luzea da lorpenen zerrenda, baita lortzeko daudenena ere; beraz, aldizkari honen beste atal batzuetarako utziko dugu lan hori. Luzea da baita ere elkartetik une desberdinetan pasa eta geratu direnena. Une zoriontsuak eta larriagoak izan ditugu bi hamarkada horietan; aldika gure gizartea erasan duten gertakari latzek elkartean zauriak utzi dituzte, lan koherentearen bidez, poliki-poliki sendatzen saiatu ditugunak. Gainera, ez dira gutxi izan alboan izan ditugun adiskide eta konplizeak, milaka lan txiki eta handitan ezinbesteko laguntzaileak. Guztioi, mila esker!
Gaur egun, elkartea koxkorra da, gazte koadrila ederra lanean ari da gogoz; hasierako proiektuetan eta ibilbidean sortu direnetan. Lan molde eta antolatzeko era berriak ekarri dituzte, euskalduntasuna bestela bizi dute Eta hala, guztien ahaleginari esker, Atarrabiako belaunaldi oso batek Karrikaluzen eduki du erreferente ziur bat euskal kulturaren alorrean; normalizazio gune bat mundua ulertzeko modu berezi hori aukeratzen dugun guztiontzat. Larunblai, Jauzi, Iseka, Mintzakide... euskal jendearentzat, zein herriko biztanle erdaldunentzat ere, ekimen ezagun eta errotuak dira. Halere, ederki dakigu euskaren normalizazioa ez dela lan erraza; jardun horretan, beste askoren laguntza dugu eta beharko dugu: herrikoak zein kanpokoak, euskaltzale peto-petoak, ez horren sutsuak, herritarrak eta erakundeak. Horiek guztiak erakartzeko gauza izanen gara, baldin eta mezu integratzaile eta positiboa zabaltzen badugu, elkarrekiko errespetuan oinarritzen bada. Elkarteak hogeigarren urteurrena ospakizun txikietan pasa nahi zuen, etxekonekoekin eta adiskideekin: parranda xumeak, ekitaldi intimo eta goxoak... Baina Euskaltzaleen Topaguneak erronka polita ezarri digu: baietz hamaika egunez herrian euskaraz egin! Helburua argia da: euskaldunak aktibatzea, ohiturak aldatzea. Izan ere, asko dira euskaraz jakin bai baina egunerokoan euskara erabiltzen ez dutenak, gazteak asko. Karrikaluzek, euskaldun legez, erronkari eutsi dio, nola ez, bestela!
ERREPORTAJEA
KARRIKALUZEK 20 URTE, eta gehiago!
Karrikaluze elkarteak 20 urte beteko ditu aurten. Atarrabiako zortzi euskaltzalek sortu zuten elkarte txiki hura asko aldatu eta handitu da urteotan. Gaur egun, 146 bazkidek osatzen dute eta herrian erreferente bihurtu da euskaraz bizi nahi dutenentzat. Baina zerk bultzatu zituen lagun horiek euskara elkarte bat sortzera? Garai hartan, herrian baziren elkarte euskaltzaleak, orain bezala; baina ez zen bermatzen erabat euskaraz funtzionatu ahal izatea. Euskaldunak sakabanatuta bizi ziren, eta haiek batzeko gune bat nahi zuten, euskaltzaletasuna sustatzeko eta euskararen erabilera areagotzeko. Euskaraz bizitzea amesten zuten. Casa Motzan egindako bilera haietan, erabaki zuten nolako elkartea izango zen Karrikaluze: irekia, zabala, anitza, eraikitzailea, elkarlanean oinarritua, autonomoa eta independentea. Amestu zuten erosketak euskaraz egingo zituztela, eta era berean, tabernan, jatetxean edo lanean euskaraz solastuko zirela. Atarrabia euskaldun bat nahi zuten. Baina inguruko euskal hiztunengana nola iritsi zen kontua. Eta horretarako, 2000. urtean, XUKA orribikoa jaio zen. Lan-talde bat martxan jarri zen elkartearen jarduera eta asmoen berri emateko, baita zerbitzu berriak eskaintzeko ere. Helburua zen euskal hiztunen arteko sare bat hedatzea, eta horretarako, garrantzizkoa zen horiek non zeuden jakitea eta ezagutaraztea. Urte berean, eta Karrikirik Iruñean egin zuen moduan, Karrikaluzek Atarrabiako merkatari euskaldunak identifikatzeari ekin zion, “Euskaraz nonahi, hemen ere bai” egitasmoaren bidez. Ez zen lan erraza izan, halere. Lehenbizi informazioa jaso behar zen: eskutitza bidali establezimendu guztietara; bisita egin galdeketa batekin. Datu guztiak bildu ondoren, ikusi zeintzuk betetzen zituzten eskatzen ziren baldintzak; eta azkenik, hitzarmena sinatu. Denbora laburrean 10 establezimendurekin lortu zuten hitzarmena orduko gazte boluntario batzuek. Errolda bera egin zen udal langileekin, udalean ere euskaraz egiteko aukera emanez.
Horrez gain, eta “Libertitzeko manerak” ere bilatu behar zirenez, lehenbiziko soziolinguistika saioa antolatu zuen elkarteak Kike Amonarriz, Asisko Urmeneta eta Antton Olariagaren Kultur Etxera ekarriz. Gozamena eta sormena uztartu nahirik, eta euskarazko ekoizpena erakusteko asmoz, atzetik etorri ziren: liburu aurkezpenak, hitzaldiak, kontzertuak, irakurriz gozatzeko planak, film laburrak, antzerkiak… Izan ere, 2002an Euskara Elkarteen Topagunean bazkideturik ate berriak ireki zitzaizkion Karrikaluzeri: zerbitzu berriak, Kultur Errotako eskaintza eskura, eta Euskal Herri osoko euskara elkarteetako programak Atarrabiara egokitzeko aukera. Egoera horretan, elkarteak egin zuen jauzi Ribed parkeko egoitzara. Une garrantzitsua guztiz, beharrezkoa zelako toki bat non bildu, non egon, nondik abiatu, nora jo, non eskaini, non hartu, non … Erreferentzia bat herriko euskal hiztunentzat alegia. Dena zegoen egiteko hasiera hartan, baina lehentasunak finkatu behar ziren, ikusi behar zen non zegoen hutsune edo beharrik handiena; zertan xahutu indarrak, zer adin tartetan eta zer egoeratan... Hau da, aurrena diagnostiko bat egin behar zen. Euskal Herriko zenbait herritan 1989tik aurrera euskararen erabileraren kale neurketa egiten da, hau da, ez zaio hiztunari galdetzen, objetiboki behatutako emaitza da ikerketan jasotzen dena. Hots, neurtzaileak, kalean dabilela, entzun eta apuntatu egiten du. Kale-neurketa batean ikusi zen Atarrabiako gazteek ez zutela euskara erabiltzen, hortaz erabaki zen lehentasuna zeri eta nori eman. Garai hartan, Lasarten, Kuadrillategi lagunartean hizkuntza ohiturak aldatzeko programa martxan zegoen, eta elkarteko gaztetxo batzuek formazioa jaso zuten 4 urtez, asteburuetan Atarrabian praktikan jartzeko. Horren haritik, Imanol Esnaolak
“Euskaraz bizi herri erdaldun batean” izenburuko hitzaldian honela zioen:“Gaztea euskaraz hitz egitera erakartzeko euskaraz bizitzeko espazioak sortu behar dira eta kultur erreferenteak eman behar dira. Euskara formala ongi ikasi behar da ikastetxean, eta gero jolasean ere bai. Erabiliz egiten da hizkuntza eta hartzen zaio gustua”. Ondoko grafikoetan ikusten ahal da haurrak D ereduko ikastetxean emandako orduak nola banatzen diren egunean zehar eta urteko egunen artean. Datuetan antzeman daitekeenez, klaseko tartea (hau da, haurrek euskara jasotzen duten denbora) laburra da, klasetik kanpoko ematen dutenarekin alderatuz gero. Kontuan izanik, Atarrabia bezalako herri erdaldun batean, kasu gehienetan ez dela aukerarik ez etxean ez kanpoan euskaraz aritzeko, Karrikaluzen oso argi ikusi zen hutsune hori betetzeko plan erakargarriak gauzatu behar zirela, haur eta gaztetxoei lagunartean ongi pasatzeko aukerak emanez. Ideia horretatik abiatuta eta Atarrabiako gazteen ezaugarriei egokituta, jaio ziren Iseka, Jauzi, Larunblai, Udablai, Batera… gaur arte dihardun dutenak, lagunartean jolasteko eta solasteko. Gaur egun, ez da erraza gazteak erakartzea kontsumoarekin lotura ez duten egitasmo iraunkorretara, eta are gutxiago iraupen luzekoa bada. Hala, ekimenaren helburua izan da asteburuetako aisialdiko ziklo oso bat osatzea (6 urtetik 25era gutxi gora-behera). Txikitan jolasekin hasi; koxkortuago tailer, txango eta ikastaroekin jarraitu; eta 18 urtera iristean, begirale izateko prestakuntza jasotzea. Horrela, aisialdiko begirale lanetan aritu daitezke. Izan ere, badira hainbat hezitzaile Larunblaien 9 urterekin hasi eta ziklo oso hori bete dutenak.
Elkartea gaztetzen joan da urtez urte, eta horrekin batera, bizia eta alaitasuna hartu du. Ondorioz, kudeatzeko lana ere hazten joan da: 2004an, lehenengo koordinatzaile profesionala kontratatu zenetik, makina bat neska-mutil ibili dira finantziazio bideak lortzen, hezitzaileen arteko lana koordinatzen, kultur jarduerak, txangoak, tailerrak eta ikastaroak antolatzen, baita herriko jaietako txoznan edo ospakizunetan parte hartzen ere. Gainera, Karrikaluzeren eskutik kulturgile onak ezagutu eta haien lanarekin ongi gozatzeko aukera ere izan da. Nork ez du gogoratzen Paz de Ziganda ikastolako jantokian eskainitako hura, “Zaharregia, txikiegia, agian” Kirmen Uribe, Rafa Rueda, Mikel Urdangarin eta Bingen Mendizabalekin; edo “Gu ta Gutarrak” zine zaharrean emandakoa eta ondorengo afaria Igor Elortza, Unai Iturriaga eta Josu Zabalarekin; edo Angel Alkain eta Xabinaitoreko lagunekin egindako … Hala ere, elkartea gaztetzearekin batera, bestelako bideak jorratu dira eta gazte hauek erakutsi dute sortzaileak ere badirela; hala, sosa gehiegi gastatu gabe ere, gauza ederrak antola ditzakete, lagunen arteko parte-hartzea ziurtatuz. Horren lekuko 2011. urtean sortu zen “EuskaldunON astea” da, urtez urte irailaren bigarren asteburuan egin ohi dena, arrakasta osoz. Kultur ikuskizunekin bezala, komunikazio tresnek ere iraultza handia jaso dute azken urteotan. 2012. urtean, Xuka buletinari agur esan eta 2.0 aldizkaria argitaratu zen lehen aldiz. Aldaketa nabarmena izan zen edukietan nola formatuan, kalitatea asko hobetuz. Horrekin batera, eta garaian garaiko teknologia berriei jarraiki, Karrikaluze sare sozialetan sartu da bere jarduera zabaltzeko eta kideen arteko harremanak sendotzeko. Baina Karrikaluzek ez du bakarrik egin 20 urteotako bide hau; ondoan izan ditu herritarrak, elkarteak eta administrazioak. Agian ez dira bete elkartea sortu zuten haien amets guztiak; baina ez dago zalantzarik euskaraz bizitzeko espazioak sortu direla, eta eragin handia izan duela Atarrabia euskaldunago bihurtzeko prozesuan.
MAIALEN LUJANBIO. Bertsolaria.
JUANJO OLASAGARRE. Idazlea.
Txiki sentitzen zara normalean; paternalismoz hartzen gaituzte. El Correo-ko kazetariak bi orduko elkarrizketa egin zidan behin. Ez zekien euskaraz eta bertsolaritza zer zen ere ez oso ondo, eta bi orduko elkarrizketaren ondoren, harrituta moduan, esan zidan: “Jode, hablas muy bien español!”. Ni linguistikoki bere doblea izanda, erdia banintz bezala tratatu ninduen, eta nik, ia-ia, eskerrak eman nizkion. Ezezagutzak amorrarazten nau, eta ezezagutza horren performancea goitik beherakoa izateak.
Hizkuntzaren sarritasunaren eremuetatik ateratzen garelarik, euskaldun guztiok gara frikiak, egoera diglosikoak friki egiten gaituelako. Friki izatea da bizitzeko modu bakarra, ongi dakit, gay izan baino lehen marikoia izan bainaiz urte askoan.
Iturria: Barren aldizkaria-Argia, 2017ko martxoaren 14a.
Iturria: Berria, 2017ko abenduak 24.
JOSEBA SARRIONANDIA. Idazlea.
Iturria: “Lapur banden etika ala politika”74. Orr. Pamiela, 2015.
JUAN CARLOS ETXEGOIEN “XAMAR”. Irakaslea eta idazlea.
Euskal komunitateak, alderdien arteko zeingehiagoken menean egon gabe, subjektu gisa antolatu behar du bere burua, ezinikusi ideologiko eta oztopo politikoen gainetik, batez ere euskaraz eguneroko bizimodua egitea posible izan dadin.
Iturria: Argia, 2014ko urtarrilaren 19a.
Euskara hiztegi eta gramatika bat dauzkagunetik salbatuta dago, euskarak ez du sufritzen. Sufritzekotan, euskaraz bizi nahi dugunok sufritzen dugu. Gure hizkuntz komunitatearen geroa da auzitan dagoena. Gure burua komunitate gisa salbatu behar dugu. Komunitate horretan, hizkuntzagabetuak izan diren erdaldunek ere badute zererranik. Anitzek badute motibapen bat, interes bat, eta azken 40-50 urteetan euskararen alde erdietsi den oro ezin da konprenitu erdaldungo kontziente hori gabe. Iruñean, erraterako, beraiek sortu zituzten ikastolak, heien gabezia seme-alabena izan ez zedin. (…)
OLATZ ALTUNA. Soziologoa eta Kale Erabileraren Neurketako zuzendaria. Iturria: Berria, 2017ko uztailak 13
Pentsatu genuen gazteak euskaraz eskolatzetik etorriko zela baldintzen hobekuntza. Eta, neurri batean, gertatu da: haur eta gazteak gehiago aritzen dira adinekoak baino. Baina eskolaren eraginari mugak ere ikusi dizkiogu. Hezkuntza formalaren esparrua ez da aski erabileran aldaketa kualitatiboa eragiteko. Nola edo hala euskaraz ikasten duten haur-gazte horiek ez dute bere egin euskara erabilera informalerako.
JONE GOIRIGOLZARRI. Soziologoa, antropologoa, irakaslea eta ikerlaria. Iturria: Argia, 2017ko urtarrilaren 29a
(Herri erdaldunetan) Ikasketa prozesu guztia euskaltegian egin baduzu, amaitzen duzunean akabo. Ez daukazu euskara erabiltzeko esparrurik, eta atzerapauso eta aurrerapausoen ziklo etengabea izan dezakezu; … Egoera horrek frustrazio handia eragiten du. Nire ustez, normalizaziorako bigarren fase indartsu bat behar dugu, modu masiboan egitekoa. Hezkuntza arloan, adibidez, apustu oso handia egin zen D ereduaren alde, baina hor geratu da. Umeentzako aisialdi jarduera piloa oraindino gaztelaniaz egitea drama bat da. Uste dut apustua egin behar dela benetan umeek eduki dezaten aukera eskolaz kanpo euskaraz bizitzeko.
Helduen mundua ere jarri behar da erdigunean. Gazteak helduen mundura heltzen direnean, aurrez ezarritako portaera patroi hegemonikoak topatzen dituzte, eta horietara egokitzera jotzen dute. Helduek ezartzen dituzte neurri handian gizarteko ohiturak eta arauak. Hona hasierako galderaren birformulazioa: eskolatzearekin batera, zein beste baldintza soziolinguistikotan eragin behar da aldaketa positibo esanguratsuak sortzeko? Lan munduan, komunikabideetan, ingurune digitalean, aisialdiko jardueretan eta abarretan eragin behar da, modu koordinatuan eta determinazioz. Egiturazko aldaketak ez dira etorriko aldaketa planifikatu askoren bidetik ez bada.
Asko dira landu beharreko arloak. Aurretik aipatutakoez gain, badira beste batzuk: printzipio mailan, disimetria onartu behar da, euskararen gisako hizkuntza gutxiagotuaren alde aritzeko beharra, euskaldunon hizkuntza eskubideak errespetatuak izan daitezen; plangintzan, nonahirako errezeta bakarraren formulazioa alboratzea, eta tokian toki(Barakaldoko) Gazte horientzat agian euskalkia ez da inportantea, eu- ko baldintza soziolinguistikoen arabera jokatzea; harreman sareetako ren herrian ez dagoelako aldaera berezirik, baina bai kaleko hizkera. hizkuntza arauak eta ohiturak lantzea, ikerketa aplikatuen haritik; Oso garrantzitsua da hizkuntza informala lantzea, eta horretarako esko- ahozko jardunean trebatzeko formazioa lantzea; euskararen prestigioa laz kanpoko jardueretan egin beharko da lana. Gazteek ikusten badute indartzeko ahalegina egitea; erabilera formalean eta administrazioan euskarak balio diela Frantziako Iraultza kontatzeko, baina lagun artean hizkuntza eskubideen berme erabatekoa, eta ikerkuntza eta pedagogia soziolinguistikoa sustatu beharra. mugatuta sentitzen badira, hor galduko dute euskara.
EUSKARALDIA
11 egun euskaraz Atarrabian 2018ko azaroaren 23tik abenduaren 3ra Zer egin dezakegu Atarrabiako euskal hiztunok euskararen erabilera areagotzeko? Galderak hainbat erantzun ditu, baina, guk hizkuntza ohiturak astindu eta ohiko harremanetan euskara gehiago erabiltzeko ariketa bat proposatzen dizuegu: 2018ko azaroaren 23tik abenduaren 3ra, euskaraz hitz egiten edo ulertzen dugun guztion artean egin dezagun euskaraz. Euskal Herri osoan eta bereziki Atarrabian elkarrekin arituta, gure egunerokoan eragin genezake.
Euskararen erronkak
Azken boladan han eta hemen irakurri ditugun iritzi interesgarri batzuk bildu ditugu datozen lerrootan. Egungo egoerari eta erronkei buruzko hausnarketak dira guztiak.
Zergatik egingo dugu? Nafarroako azken inkesta soziolinguistikoen arabera, herritarren euskararen ezagutza maila igo den arren, erabilera datuek ez direlako neurri berean hazi. Atarrabiaren kasua ez da bestelakoa, zoritxarrez. Karrikaluzen betidanik euskararen erabilera izan dugu jo-puntu; eta horregatik, atarrabiar euskaltzaleak aktibatuta, gure hizkuntza ohiturak aldatu nahi ditugu, euskaraz bizitzeko norbanakoen urratsak eta mota guztietako entitateen babes neurriak bultzatuz. Euskaltzaleak aktibatu nahi ditugu beren egunerokoan euskaraz bizitzeko urratsak eman ditzaten. Nola egingo dugu? Ondoko bi roletako bat har dezagun 11 egunez: • Ahobizi: Ulertzen duenari euskaraz egingo diot, hark erdaraz erantzun arren. Ezezagunei lehen hitza, gutxienez, euskaraz egingo diet. • Belarriprest: Egidazu euskaraz, nik ulertzen dut eta. Agian erdaraz erantzungo dizut, baina zuk niri euskaraz egitea nahi dut. Irizpideak betez gero, norberak erabakiko du zein roletan izena eman; eta 11 egun horietan Ahobizi edo Belarriprest ikurra soinean eramango du. Bakoitzak bere inguruan, bere ohiko harreman sareetan, egitea proposatzen dugu: familian, lagunartean, lanean, eskolan, dendetan...
Zer lortu nahi dugu? Gure harremanetan hizkuntzarekin ditugun inertziak astintzea eta frogatzea, gure usteen aurka, euskarazko komunikazioa askotan posible dela. Atarrabian euskara ulertzen duen jendea pentsatzen duguna baino gehiago dela jabearaztea; eta euskara gehiagotan erabili dezakegula ikusaraztea. Hizkuntza ohiturak aldatzea norberaren hautua eta ariketa izan arren, bidea taldean eta batera, erosoago eta lagunduago egitea. Euskara erabiltzeko testuinguru eta egoera berriak, abegikorragoak eta babestuagoak sortzea. Nork har dezake parte? 16 urtetik gorako herritarrek eman dezakegu izena. Ahobizi izateko, euskaraz hitz egiten jakin behar da. Belarriprest izateko gutxienez euskara ulertu behar da. Izen ematea: Euskaraldia 11 egun euskaraz ekimenean parte hartu nahi duen pertsona bakoitzak irailean ekimenaren webgunean, herrian edo entitate batean, behin bakarrik, eman beharko du izena. Hala ere, parte hartzea ez da izena ematen den eremura mugatuko, esaterako, unibertsitatean izena emanez gero, kidea Atarrabian ere izango da ahobizi edo belarriprest. Ondorioz, behin izena leku batean emanda, herritarrak ekimenean egun osoz hartuko du parte, lanean, ikastetxean zein kalean egon. Eta bitartean, zer egin dezakegu? Atarrabian dagoeneko Euskaraldia aurrera eramateko lan batzordea eratu dugu, norbanako eta entitate batzuetako ordezkariak osatuta. Bertan parte hartu nahiez gero KARRIKALUZEren bulegoan galdetu dezakezu, baita UDALAREN EUSKARA ZERBITZUAN ere. Herriko eragile eta euskaltzaleek antolatutako batzordean zure ekarpena egin. Inguruan Ahobizi eta Belarriprest berriak aktibatzen denok egin dezakegu zerbait.
Atarrabiako musika taldeak euskaraz abesten Karrikaluzeren 20. urteurrena ospatzeko, Atarrabiako musika taldeei eta bakarlariei abesti bat eskatu diegu musika bilduma bat osatzeko asmoz. Hauekin elkartu gara eta haien taldea edota proiektu pertsonala azaltzeaz gain aukeratutako abestiaren arrazoia galdetu diegu. Musika pendrive hau 5 eurotan salgai egongo da.
BIDAIDE
ARAITZ BIZKAI
Bakarlari moduan nabil oraingoz, nahiz eta Bidaide proiektu pertsonal bat izatetik laukotea izatera garatu den lagunarteko egi- denborarekin taldetxo bat osatzea den nire helburua. Nik konposatutako kanten bidez tasmoa da. entzulearengana hurbiltzea eta entzule hoEgia esan, orain arte ez dugu ezer graba- rrengan ongizatea sortzea da nire proiektuatu. Abestia grabatu ahal izateko lokalean dena ren xedea. Musika musikariaren zein entzumuntatu behar izan dugu, geure erritmoan learen energia eraldatzeko gai da eta, modu egiteko. Bidenabar, aprobetxatu dugu kanta berean, baita jendea elkarrengandik hurbilago gehiago grabatzeko; horien artean gehien gus- sentiarazteko ere. tatu zaiguna aukeratu dugu. Ea zuen gustukoa Aukeratu dudan kantak Pinpilinpauxa du ere baden. izena. Lagun bati egin nion eta grabatzea gustatuko litzaidake diskoari aire ezberdin bat ematen ahal diolako eta konposatu ditudan kantetatik ezberdinena delako.
BEÑAT ARTZE Kontserbatorioko ikasketak bukatzen ari nintzenean, deskonektatzeko gitarra jotzen hasi nintzen. Ikasketak bukatzean, situazio pertsonalak eta eguneroko gora-beherek nire ibilbide musikala birplanteatu egin zidaten. Ondorioz, Beñat Artze proiektu musikala jaio zen. Proiektu oso intimo eta pertsonala, eguneroko bizitzan bidea lantzen laguntzen nauena. Abestia “Ezintasuna” da. Askotan ongi jokatzen ari zarela uste duzu, intentzio hoberenarekin... baina alboan daukazun pertsonak ez du horrela sentitzen. Egoera bakoitzak behar duena ezin asmatu, ez jakin zer eskaini hori aldatzeko. Situazio horiek sortzen duten ezintasunari buruz doa abesti hau.
AJARIGUAN Foo fighters edota Hellyeah bezalako taldeen eragina duen metal-rock talde indartsua dugu Ajariguan.
GUILTY BRIGADE
BIZARDUNAK
Normalean abestiak ingelesaz egiten dituEromenaren soldaduak gara, rock n’ rollaren gunez, egitasmo honetan parte hartzeko es- eta bizitza azeleratuaren gudariak. Bizardurdunak kaosa, demagogia eta garakaini zenigutenean, islatu nahi genuen mezu Bi hitzen arteko jolas baten bidez adiera- gardoa da. baten inguruan pentsatzen hasi ginen; eta hala, zita: alde batetik, oso ongi transmititzen dueGure abestirik inozoena delako aukeratu “Hiltzaileak” abestia sortu zen. lako saltzen diguten bake faltsu honen aurrean dugu, zahartzarora goaz gure izena garbitu Euskarazko gure lehen kanta dugu hau, eta daukagun iritzia. Eta bestetik, oso ongi islatzen nahian. duelako taldea, zein funtzionatzeko modua ere. seguruenik ez da azkena izanen! Oso pozik gaude emaitzarekin. Bukatzeko, esan asko eskertzen dizuegula emandako aukera.
IRUNE GOÑI ZARATAMAKERS Zaratamakers rock&rolla da!
Oraindik ez daukat izen artistikorik. Bururatzen zaizkidan guztiek grazia ematen didate; beraz, ni Irune Goñi naiz.
Abesti hau egiterakoan, Karrikaluze uniAukeratutako abestia “Mundial zure zain” bertsoan dagoen etxe bat bezala irudikatu da, positibismoa helarazten duelako: mundua dut, bertan gizarteak inposatutako roletatik at dauden pertsonak osatzen dutenak. Nahiz eta jatearen ideia. etxe honek oztopo asko izan, urteetan zehar indarrez iraun du.
MIELOTXIN Mielotxin “Nafarroako folk taldea” da. Aukeratu dugun abestia “Bagarelako” da. Kanta Gontzal Mendibilen “Bagare” abestiaren bertsioa da. Kasu honetan Mielotxinek folk mundura eraman nahi izan du, euskal doinu herrikoi batekin nahastuz. Abesti honek Gontzal Mendibil beraren kolaborazioa izan zuen, eta Karrikaluzeren urteurrenerako ezin aproposagoa iruditu zaigu.
ELKARRIZKETA
Irati Ornat eta Uxue Amatriain MINTZAKUADRILA EGITASMOKO PARTAIDEAK
Zer nahi duzue lortu mintzakoadrilarekin? Uxue: Helburu nagusia gazteon ohituretan eragitea da. Gure koadrilako denak euskaldunak gara, txikitatik euskaraz hitz egin dugu, baina soilik ikastola eremuan. Gaur egun, ez dugu egunerokotasunean euskaraz hitz egiteko ohiturarik, eta hau da aldatu nahi izan duguna. Zer da mintzakoadrila? Irati: Iruñerria mailan aurten zabaldu den egitasmo bat da, gazteen artean euskarari bultzada bat emateko. Euskarari bultzada bat ematea da helburua eta gazteok erdaraz hitz egiteko dugun ohitura da aldatu nahi duena. Euskarari toki gehiago eman nahi diogu gure koadriletan, izan ere gazteen joera nagusia baita koadrila giroan erdaraz egitea. Nola hasi zineten mintzakoadrilarekin? Irati: Topaguneak sustatu du, beste toki batzuetan garatu izan da lehenago egitasmoa, eta aurten ikusi da Iruñerrian ere badela aukera martxan jartzeko. Lau pertsonari proposatu ziguten egitasmoa martxan jartzen laguntzeko. Ikusi genuen oso proiektu egingarria zela, baliabide aldetik ez baitu askorik eskatzen: norberaren ohiturak aldatzeko gogoa besterik ez da behar. Honela, hasi ginen proiektua Iruñerrian aurkezten. Aukerak ikusi genituen, eta adibidez Atarrabian hiru koadrila animatu ziren, gainera hirurak belaunaldi ezberdinetakoak. Zein da funtzionamendua? Uxue: Bi aukera daude mintzakoadrilan izena emateko: era indibidualean ala koadrila moduan. Berez, mintzakoadrilara apuntatzen den koadrilak hartzen duen konpromisoa da astean behin ordu batez euskaraz hitz egitea. Ordu hori koadrila bakoitzak hitzartuko du zein izango den. Banaka apuntatzen den jendearekin taldeak osatzen dira, eta talde bakoitza astean behin batuko da. Gainera, honek euskal giroko jende berria ezagutzeko aukera ematen dizu. Irati: Horrez gain, badago beste ekintza mota bat: hilean behin mintzakoadrila guztiak batzen gara Iruñerria mailako ekimen be-
reziak egiteko. Dokumentalak eta laburmetraiak ikusi ditugu, eta azkenekoan sagardotegi batera joan ginen, oso polita da. (Irribarre maltzurrak aurpegietan). Atarrabian batzen zaretenean zer egiten duzue? Irati: Normalean gu koadrila bat garenez, gainera nahiko dispertsatuak, pote bat hartzen ari garen momentuan erabakitzen dugu konpromiso hori betetzea. Beno, burura etortzen zaigun momentuan hobe esan, zeren batzuetan, aitortu behar dugu ez garela ohartu ere egiten erdaraz ari garela, konturatzen garenean gutako batek gogorarazten digu eta euskaraz egiten hasten gara. Behin urrats hau emandakoan, normalean ez dugu ordu bat irauten, etxera joan arte euskaraz jarduten dugu. Aldaketak sumatu dituzue zuen koadrilan? Irati: Bai, proiektu honek Iruñerriako jende berria ezagutzeko aukera ematen digunez, harreman berri asko egin dugu. Gainera, harreman berri hauek euskaraz hasi ditugu; eta honela, behin harremana euskaraz hasita, aurrera begira errazagoa da harreman hori euskaraz mantentzea. Uxue: Gure koadrilan ere igarri dugu aldaketarik. Alde batetik zailago egin zaigu, betidanik erdaraz egiteko ohitura izan dugulako, baina frogatu dugu gai garela arratsalde oso batean euskaraz egiteko, edo parranda bat euskaraz egiteko. Aholkuren bat duzue egitasmo honetan parte hartzen ez duten koadrilentzat? Irati: Ba bai. Oso gomendagarria dela euskararekiko jarrera aldatu nahi bada, taldean ala bakarka. Euskaraz gehiago egin nahi bada, oso egitasmo eraginkorra da eta oso erraza da, ez du ezer eskatzen. Erraza da eta duen eragina handia da. Gainera, euskarak behar du guk presentzia hori ematea. Uxue: Bai, guztiok helburu beragatik gaudenez hor, sortzen den giroa oso polita da. Bukatzeko azpimarratuko nuke esperientzia oso aukera polita dela jende berria ezagutzeko.
DORA LASA EZKURRA: Atarrabiako euskaldun zaharra Dora Lasa, Atarrabian 54 urte bizitzen daraman euskaldun zaharra da. Pozik bizi da Atarrabian iritsi zenetik, baina ez ditu bere sustraiak ahazten, ezta bere ama hizkuntza den euskara ere. Harro-harro dio ahal duen guztiekin aritzen dela euskaraz, garbi baitu horixe dela gure hizkuntza indartsu mantentzeko sekretua. Nongoa zara zu eta noiz eta nola ikasi zenuen euskaraz? Sortu aurretik hasi nintzen ni euskaraz! -dio barrez-. Ni Lizarraga Ergoienakoa naiz (Sakana), eta han den-denek egiten genuen euskaraz. Hantxe ikasi nuen, etxean. Nolakoa zen zure egunerokoa, hizkuntzari dagokionez, zure sorterrian? Familiarekin, lagunekin, bizilagunekin… Euskaraz aritzen ginen, denekin euskaraz. Eta instituzioetan? Mediku, eskola, udala... Ez, hori ez. Eskolan “terminantemente prohibido” esaten ziguten. Klaro, ikasteko ere hala behar zuen. Horietan erdaraz, baina mezan ere euskaraz. Apezak eta denek egiten genuen euskaraz Lizarragan. Duela zenbat urte iritsi zinen Atarrabiara bizitzera? “Cincuenta y cuatro” izango dira -erantzuten du gazteleraz-. Hogeita sei urte nituen eta orain laurogei dauzkat. Beraz, aldaketa handia sumatuko zenuen herritik hona maila askotan ziur aski? Bai, gauza askotan. Baina, beti gustura egondu naiz ni Atarrabian, beti, beti. Eta hizkuntzari dagokionez? Iritsi zinenean ba al zenuen ezagun euskaldunik? Ez, ez. Gaur bai, baina orduan ez. Denekin erdaraz orduan. Hemen zein hizkuntza erabiltzen zenuen familia, lagun eta bizilagunekin hitz egiteko? Nere familiarekin beti euskaraz, baita gaur ere, e? Nire seme-alabek dena ulertzen dute, baina hizketan ez dakite. Eskolara joaten zirenean, euskara ez zegoen orain bezala. Urte horietan ez zegoen aukerarik. Hilariok (senarrak) ere ez zekien, beraz Atarrabian
etxean beti erdaraz. Baina nire etxekoakin ez, e? Horiekin hil arte euskaraz. Eta bizilagun baten bat izango zen euskalduna, nik beti euskaldunak bilatu ditut bazter guztietan eta orduan ere bai. Baina etxean ez, e? Etorri zen ama gurekin bizitzera eta nire amarekin, bueno! Beti euskaraz egin nuen, hil arte. Hemeretzi urte edo horrela egondu zen bera etxean. Urte horietan ba al zegoen denda edota herriko zerbitzuetan euskaraz aritzeko aukerarik? Ez, ez, orduan ez zegoen ezertxo ere. Gero pixkanaka-pixkanaka joan zen baina garai hartan ez. Orduan gaur egun, nabaritu al duzu aldaketarik euskarazko zerbitzu, merkataritza edota kultur eskaintzan? Bai, bai, buenooo! Aldaketa handia. Nik orain baditut Atarrabian lagunak bazter guztietan. Euskaldun asko dago hemen. Ni ez naiz antzerkira eta joaten, baina aukera handia dago. Eta kalean, nola ikusten duzu gaur egun euskararen egoera Atarrabian? Erabilpenari dagokionez nabaritu al duzu aldaketarik urte guzti hauetan? Ongi, ongi. Aldaketa handia eman da. Euskaldun asko dago eta ni beti ezagutzen ditudanekin euskaraz aritzen naiz, beti, beti. Neretako beharrezkoa da euskaraz aritzea, ahal badut, hori nirea da. Zure ustez, zer egin dezakegu gure hizkuntza kalean indartsuago ager dadin? Topatzen ditugun euskaldun guztiekin euskaraz hitz egin. Ni egunero lagun batekin joaten naiz ibiltzera eta norbaitekin gurutzatzean, euskaraz ari baldin badira berehala entzuten ditut. Nire lagunak galdetzen dit: “Nola liteke hori?” Ba ez dakit nola, baina horrela da. Berehala entzuten ditut nik euskaraz ari direnak.
www.era.eus Plataforma digital para una nueva ERA. ERA.EUS es una plataforma digital que han creado los 28 Servicios de Euskera de ayuntamientos y mancomunidades de Navarra, incluido el de Villava, con el objetivo de ayudar y ofrecer recursos a las familias que quieren acompañar a sus hijas e hijos en el proceso de aprendizaje en euskera. Hoy en día cada vez se valora más en la vida el conocimiento de los idiomas; así, en ese contexto, muchas familias navarras eligen la educación en euskera para dar más opciones de futuro a sus hijas e hijos. Con frecuencia, las madres y padres acuden a los servicios de euskera de las administraciones locales para recabar información acerca de las inquietudes que les surgen en el día a día. Su objetivo es claro: quieren ayudar a sus hijas e hijos en su desarrollo lingüístico. Teniendo en cuenta la experiencia de las demandas recibidas, los 28 servicios de euskera de las administraciones locales de Navarra han creado la plataforma digital ERA.EUS, cuyo objetivo es ofrecer ayuda y recursos a las familias para que puedan acompañar a sus hijas e hijos en el proceso de aprendizaje en euskera. Debemos tener en cuenta que los niños y niñas desarrollan en la escuela las capacidades y conocimientos lingüísticos correspondientes a sus edad. Sin embargo, teniendo en cuenta el desequilibrio existente en la presencia social del euskera, es muy beneficioso reforzar las capacidades aprendidas en la escuela también fuera de ella; por ejemplo en casa, en las actividades extraescolares y de tiempo libre, o
@eranafarroa https://www.facebook.com/eranafarroa/
por medio de las variadas propuestas culturales existentes. Principales contenidos de la plataforma digital: Como ya se ha mencionado, la plataforma digital pretende ayudar y ofrecer recursos a las familias de las niñas y niños que estudian en euskera. Estos son sus apartados principales: Información sobre las inquietudes más frecuentes de las madres y padres, ordenadas según el espacio en el que surgen: en casa, en la escuela o al salir de clase. Referencias y listados de contenidos infantiles en internet: cuentos y audio-cuentos, juegos, selección de música (canciones de cuna, de cumpleaños, para casa: para comer, recoger, ir al baño-…), enlaces a dibujos animados… Recopilación de las actividades extraescolares en euskera por tramos de edad hasta 12 años (deporte, cursos, ludotecas…). En esta sección se podrá consultar la oferta de actividades que se ofrecen en Villava, tanto Karrikaluze, como el ayuntamiento u otras entidades. Agenda de actividades culturales infantiles en euskera, organizada geográficamente. Desde Karrikaluze agradecemos y damos la bienvenida a esta plataforma digital. A partir de que en noviembre viera la luz, se ha convertido en una plataforma muy interesante, tanto para familias con padres y-o madres que saben euskera, como para las que no lo dominan.
EUSKARALDIA
11 egun euskaraz Atarrabian Del 23 de noviembre al 3 de diciembre “Euskaraldia. 11 egun euskaraz Atarrabian” (11 días en euskera) es una iniciativa que se llevará a cabo del 23 de noviembre al 3 de diciembre de 2018 y su objetivo es fomentar el uso del euskera provocando un cambio de hábitos lingüísticos y activando a la ciudadanía euskaltzale, es decir, a las personas que tienen una actitud favorable a la promoción del euskera. Esta iniciativa se llevará a cabo a la vez en toda Euskal Herria y en el caso de Villava-Atarrabia serán el ayuntamiento y la asociación Karrikaluze Euskaldunon Topagunea las entidades impulsoras de la dinámica, junto con distintos colectivos de la villa y con la ayuda de Topagunea y el Gobierno de Navarra. En las últimas décadas el conocimiento del euskera ha aumentado de manera considerable. Un requisito indispensable para utilizar una lengua es conocerla, pero este requisito no es el único, hay más factores que influyen, por ejemplo, los hábitos personales o colectivos adquiridos durante años, es decir, la costumbre que tenemos de hablar en un idioma o en otro. Mediante Euskaraldia se quiere influir en estas inercias. El funcionamiento es bastante sencillo. Durante esos 11 días queremos que las personas mayores de 16 años que como mínimo son capaces de entender euskera se conviertan en ahobizi y belarriprest, y que utilicen el euskera en sus actividades diarias con
todas las personas que lo entiendan. • Ahobizi. Las personas que participen en esta modalidad tendrán el reto de hablar en euskera con las y los belarriprest y con todas las personas que entiendan euskera, aunque sus interlocutores contesten en otro idioma. Además, al dirigirse a personas desconocidas por lo menos su primera palabra será siempre en euskera. • Belarriprest. Las personas que participen en esta modalidad invitarán al resto a que les hablen en euskera, independientemente de que ellas contesten en euskera o en otro idioma. Así, el trabajo colectivo será fundamental si queremos ayudar a que el euskera aumente su presencia en las calles o dicho de otra manera, que los euskaldunes puedan utilizarlo en el mayor número de situaciones posibles. Los/as ciudadanos/as podrán inscribirse a partir de septiembre para ser Ahobizi o Belarriprest. Previamente se realizará una campaña de presentación para dar a conocer la iniciativa y motivar a la ciudadanía. Queremos que para antes del verano toda Villava-Atarrabia conozca Euskaraldia. Si estas interesado/a y tienes ganas de colaborar en esta iniciativa, puedes pasar a informarte por Karrikaluze o por el Servicio de Euskera del ayuntamiento. ¡Anímate y participa!
Diversas razones ra nder veecinuass/osk. e para apre de nuestras/os Vivencias
Marta Rivera Beloqui. “Txiki”
Joxe Munarriz Arizcuren
Alicia Álvarez Iturri
Aunque para mi no ha sido familiar, siempre me llamo la atención el euskera. Cuando entré en el grupo de dantza Mikelats empecé a tener contacto con este idioma, con su cultura, sensibilidades… al fin y al cabo, con una identidad y un pueblo. ¿Cómo no aprender una lengua que forma parte de la tierra donde vivimos? La respuesta fue clara, “Euskaraz bizi nahi dut”. Decidí empezar este camino, largo y duro como cualquier idioma, y a la vez agradecido. He estudiado en el Euskaltegi Zubiarte, en Huarte. 6 años dedicándole 10 horas semanales. No hay mucho secreto para aprenderlo. Continuidad, dedicación, poner en práctica lo que aprendes y sobre todo consumir todo lo que se pueda en euskara (televisión, radio, libros, relaciones…). Además de ir al euskaltegi, hace dos veranos estuve en Bakaikua 15 días de barnetegi . La experiencia fue tan bonita que he repetido. Este año han sido 3 meses en el Euskaltegi Maizpide de Lazkao. Creo que si se puede, la mejor inversión es la inmersión lingüística. 24 horas consumiendo y creando en euskera. Aunque cuando empecé, la titulación no era mi objetivo, en estos momentos estoy preparando el C1. Animo a la gente a que descubra el euskera y sobre todo animo a la gente que lo sabemos para que lo hablemos en nuestros entornos. Una frase que me gusta mucho y me parece fundamental para conservar nuestra cultura dice: Hizkuntza bat ez da galtzen ez dakitenek ikasten ez dutelako, dakitenak erabiltzen ez dutelako baizik ( Joxean Atze).
Siempre he tenido en mente dos tareas para cuando acabase mi vida laboral: una, retomar el aprendizaje del euskera y otra, el voluntariado. Sin darme cuenta ese momento llegó y estoy involucrado en las dos. Una cosa tengo muy clara: sin ilusión no se consigue nada. No quiero quedarme al margen de estas nuevas generaciones que se relacionan en euskera. Quiero ser parte activa e intentar ser un eslabón más en la recuperación del euskera: tanto en el bus, como al hacer la compra, o yendo a correr con mis amigos de Atarrabiako korrikalariak, viendo ETB1 o escuchando Euskalerria irratia o cuando visito cualquier pueblo de Euskal Herria… En todos esos ámbitos me gustaría expresarme en euskera, nuestra lengua que ha sido maltratada durante años. Pero mi motivación principal es formar parte en el crecimiento de Maddi (mi nieta) en un entorno euskaldun. Me gustaría leerle un cuento y reírme junto con ella; responder a sus preguntas; poder consolarla cuando riña con alguien; y enseñarle a perder cuando alguien le gane, y por supuesto a ganar. Pero como los aitatxis y las amatxis somos así, también me gustaría comprarle una chuchería y que fuese nuestro secreto. Para mí mis abuelos/as fueron muy importantes, y espero serlo yo también para ella. Aitatxis y amatxis, os animo a que ahora que disponéis de más tiempo os embarquéis en esta ilusionante aventura del aprendizaje del euskera. Anima zaitezte!
Creo que son varias las razones por las que estudio esta lengua, pero la que me hizo apuntarme al Euskaltegi en un primer momento, fue la de conocer de dónde provenía el nombre de la casa dónde se crió mi madre y saber algo más sobre la lengua que hablaban a escondidas mis abuelos y que yo no entendía. Ahora, en cambio, lo que me ayuda y sobre todo me motiva hacia el aprendizaje del euskera es el poder acompañar y compartir con mi hijo y mi hija nuestro idioma. ¡Es un lujazo ver la facilidad que tienen ellos/as a la hora de interiorizar y aprender una lengua! En nuestro caso, mi pareja y yo teníamos claro que nuestros hijos/as estudiarían en una escuela pública en euskera. Y tengo que decir que para mí es una gran satisfacción el poder compartir con ellos/as mis logros en esta lengua. La verdad es que me animan mogollón y se alucinan con mis avances, pero también ha habido momentos en los que se reían mucho con mis meteduras de pata. Ahora es una gozada poder compartir con ellos/as diferentes momentos en euskera, ayudarles con sus tareas o disfrutar viendo en la ETB1 sus series favoritas. Animaría a todo el mundo a aprender esta lengua, a conocer sus orígenes, sus expresiones, su cultura, sus riquezas… porque creo que no es tan complicado como parece y además tenemos la suerte de que en nuestro pueblo lo podemos leer, escuchar, hablar, sentir, vivir… día a día en nuestras calles. Anima zaitezte eta euskaraz gozatu!!!
Karrikaluze cumple 20 años trabajando por el euskera en Atarrabia
El gran lingüista Koldo Mitxelena nos enseño que el misterio del euskera no era su origen, sino su pervivencia a lo largo de los siglos ¿Cómo ha podido sobrevivir durante tanto tiempo rodeado por dos lenguas gigantes? Sin duda, las razones se deben a valores positivos; principalmente, a la capacidad que ha demostrado la comunidad vascoparlante para hacer frente a los envites y dificultades de la vida diaria. Así pues, parece que valor no le faltaba a la pequeña cuadrilla que hace veinte años se juntó para construir espacios de comunicación en euskera en nuestro pueblo. Fueron capaces de impulsar diversos proyectos innovadores y de crear un discurso positivo sobre el euskera: en Atarrabia existe una comunidad euskaldún dinámica, que quiere vivir en euskera y ayudar a enriquecer su vida social y cultural.
Hoy en día, la asociación ha crecido; aglutina a un grupo de gente joven y trabajadora, implicada en proyectos consolidados y en otros que han ido surgiendo con el tiempo. Han creado nuevas maneras de trabajar y de entender qué es ser euskaldún en nuestro entorno. Gracias al trabajo de todas estas personas, toda una generación de Atarrabia ha tenido en Karrikaluze un referente a la
Sin embargo, somos conscientes de la dihora de vivir en euskera de una forma norficultad de la tarea de normalizar el uso del malizada. euskera; para ello se necesita la colaboración Iniciativas para usar el euskera en el tiemmuchas personas y entidades; tanto de Atapo libre como Larunblai, Jauzi, Iseka, Mintzarrabia, como de fuera de ella; de euskalzales kide... son conocidas por muchos/as de nuesfervientes y de gente menos implicada… Potros/as convecinos/as. Algunas de ellas fueron dremos contar con ellas siempre que seamos pioneras en nuestro entorno, y han conseguicapaces de tener un discurso integrador y do que algunas personas que empezaron positivo, basado en el respeto mutuo. en ellas siendo unas criaturas, pasen a ser Karrikaluze quería celebrar los veinte años monitores/as responsables de las actividades. Además, la asociación promueve actividades con actividades íntimas, pequeñas, cálidas, culturales por medio de talleres, charlas, con- con la gente de casa y las amistades más ciertos, actuaciones teatrales… propuestas allegadas… Pero la federación que agrupa a que dan vida al pueblo y permiten conocer el asociaciones como la nuestra, Euskaltzaleen dinamismo de la comunidad que vive en eus- Topagunea, nos ha lanzado un envite para kera. Para la comunicación durante años se este año. Nos propone la realización de una ha contado con publicaciones en papel como actividad para todo el pueblo; actividad que Xuka y BiPuntuZero, que con el tiempo han consiste en vivir durante once días en euskedado paso a medios electrónicos, que ade- ra, como hablante o como escuchante, con el más de la inmediatez, permiten utilizar imá- objetivo de activar a aquellas personas que genes y videos, respondiendo a los cambios conocen el euskera pero no lo usan (muchas que se han producido en nuestra sociedad. de ellas jóvenes). Karrikaluze, como no podría No podemos olvidar los pequeños servicios ser de otra manera, ha aceptado el órdago. que proporciona Karrikaluze a particulares y Así que tú también estás invitado/a a particientidades, como son la bolsa de empleo y las par en ella, hablando o escuchando si conotraducciones. Por último, mencionar la activi- ces el euskera. Si no lo conoces, te animamos dad de sensibilización en el uso del euskera a aprenderlo, siquiera de una manera básica, realizada por medio de campañas en comer- para poder disfrutar de la mayor riqueza cultural de nuestro pueblo. cios y sociedades.
Paseo por una Villava que ya se fue
MIKEL BELASKO SOBRE LA TOPONIMIA DE ATARRABIA En las siguientes líneas proponemos aventurarnos en un recorrido por la Villava de antes del siglo XX, cuando aún había más tierra que aceras y asfalto, y cuando el euskera era la lengua de gran parte de los vecinos y vecinas. Digamos que en algún momento sin precisar del siglo XIX. Iniciemos nuestro recorrido en el puente de la Trinidad, o cerca de él, si no queremos salir de suelo villavés y pisar tierra de Arre. Siguiendo el curso del río Ultzama, antes y ahora, nos encontramos con el Batán, que en época medieval lució el nombre de Galasanz errota. Frente a él, en la otra orilla, el otro molino, el harinero, también conocido como Abaz errota en los documentos más antiguos. Dejando atrás el Batán para buscar de nuevo el abrigo de las casas del barrio alto de Villava, Irigoien, pasaríamos junto a la gran casa de Atarrabia, el punto habitado más antiguo de la villa, y cuyo nombre seguramente describe un estratégico vado ibia donde cruzar el río antes de la foz ate de Arre. Siguiendo la Calle Mayor o Karrikaluze nos internaríamos en Iribarren, el barrio de abajo de Villava, y ya fuera del casco urbano, los fértiles campos, sotos y viñas de la villa se harían dueños del paisaje. En primer lugar nos encontraríamos con Las Eras, o en euskera Larrañak, donde se trillaba después de cosechar, y junto a ellas también las primeras viñas. Así nos lo muestra el viejo nombre villavés Larrainaldeko ardantzea ‘la viña de cerca de las eras’. Un poco más al sur, Sanandreszar,San Andrés el Viejo, y Donapea debajo del santo, son nombres que nos permiten ubicar con certeza el primitivo emplazamiento de la parroquia de San Andrés. Más allá de la ermita el paraje de Errondoa describe con nitidez que nos encontramos en las tierras más bajas de Villava. Recordemos el topónimo Erburua de otras localidades na-
varras y que designaría las tierras (herri) altas (buru), frente a las bajas (ondo), como es el caso de Villava. No deja de ser curioso que al otro lado de la muga, las gentes de Burlada llamasen Billabaondoa a los campos contiguos a Errondoa. Señal de que caminamos por la muga es el topónimo La Cadena, que nos recuerda la que se colocaba en muchos lugares para cortar una carretera y poder cobrar así un peaje por las mercancías que atravesaban las diversas mugas locales. Y sin querer nos encontraríamos ya entre viñas, en pleno viñedo, sobre todo en Kaskalleta, la zona de cascajos ideal para su cultivo, y bien vigiladas desde Kapanaburua, el alto de la cabaña, donde encontraba cobijo el guarda de las viñas. Landazabal, la vega ancha, quedaba algo más lejos, y allí estarían los mejores campos de cereal, ya que con la voz landa se solía hacer referencia en la Cuenca de Pamplona a las mejores tierras. Y por medio de ambos términos, Kaskalleta y Landazabal, el camino de los carros o Karrobide. El paisaje se completaba con el robledal de Ezkaba, denominado Oiana por la gente de Villava, por lo que Oianpea, bajo el bosque, era el nombre de la parte del bosque más cercana a la villa. Al monte subían atravesando el paraje de Aldapa, la cuesta, y utilizando dos caminos principales. Uno más ancho, Oianbidezabala, y otro más estrecho, Oianbidemearra. Desde la cima del Ezkaba villavés veríamos bien la reducida extensión del municipio, y nos sorprendería que el término de Martiket, seguramente un diminutivo de un nombre de persona, sea Villava y no Huarte, ya que está al otro lado del río. Hoy nos queda la toponimia, los nombres de lugar, para recordarnos esa Villava que ya se fue. Y, afortunadamente, ya que muchos de ellos son nombres de modernas calles, cumplen esa labor de forma diaria y permanente.