Bio Actief 32

Bio Actief 32 Jouw ontmoeting met een dynamische sector

“De kippen vinden het heerlijk om tussen het maïs te vertoeven.”

J O S A R I TS

DRIEMAANDELIJKS TIJDSCHRIFT

VERSCHIJNT IN MAART - JUNI - SEPTEMBER - DECEMBER

Bio Actief

Jouw ontmoeting met een dynamische sector J U N I 2 0 1 6 , E DI T I E 3 2 Bio Actief is een uitgave van BioForum Vlaanderen vzw.

Bio Actief vind je vier keer per jaar in je brievenbus.

BI O FOR U M V L AANDE R EN V Z W Quellinstraat 42 2018 Antwerpen T 03 286 92 78 E info@bioforumvl.be www.bioforumvlaanderen.be V.U .

Kurt Sannen, Asdonkstraat 49, 3294 Molenstede HO O FDR EDAC T I E Tom Wouters

VOORWOORD

Wortels Beste lezer,

E I N D R E DAC T I E Petra Tas RE D A C T I ER AAD E N I NHOUD ELIJKE EXPERT I SE Bram Fronik (Verwerking & wetgeving), An Jamart (Landbouw), Marijke Van Ranst (Verkooppunten & foodservices), Esmeralda Borgo (Beleid), Paul Verbeke (Ketenmanager), Lotte Van Boxem (Communicatie consument), Lieve Vercauteren (Directeur) FO T O G R AF I E KVL/Creative Nature, Lisa Develtere, Sophie Nuytten, Tim Vandewiele

Elke dag voel ik hoe bio-ondernemers ambitieus hun eigen grenzen blijven verleggen. Voorzitter zijn van zo’n sector is een hele eer.

Het deed me dan ook erg veel plezier dat de Algemene Vergadering mijn mandaat als voorzitter verlengde. Ik zal me de volgende vier jaar nog eens zo hard inzetten, want er staat ons nog heel wat te wachten.

De Nederlandse schrijver Harry Mulisch zei ooit: "een boom die zo hard wil groeien dat hij zijn wortels uit de aarde trekt, zweeft niet ten hemel, maar valt om."

CO VE R F OT O Sophie Nuytten VO RM G EV I NG We Make Graphics ME T DANK AAN Jos Arits, Giedo De Snijder, Lode Vanhoutte, Jan Gelders, Nia Ponsaerts.

D RU K Zwart op wit VE RZ E NDI NG De Brug vzw A BO N NER EN Belgische marktspelers krijgen een gratis abonnement. Ben je geen marktspeler, maar wel geïnteresseerd in een jaarabonnement?

Maak dan 25 euro over op bovenstaand rekeningnummer met de vermelding ‘Abonnement Bio Actief’. Buitenlandse abonnees betalen 30 euro (BIC: TRIOBEBB, IBAN: BE30 5230 8012 5311).

A D VE R T ER EN Wil je graag de publicitaire mogelijkheden van Bio Actief kennen?

Neem contact op met Sabrina Proserpio, E sabrina.proserpio@bioforumvl.be, T 03 286 92 70.

Dat geldt ook voor ons. Ja, we moeten ambitieus zijn en willen groeien, maar tegelijkertijd mogen we onze wortels niet uit het oog verliezen. Onze wortels, dat zijn de biologische principes, en zij houden ons recht als sector.

Om te vermijden dat we omvallen, moeten we ook met elkaar blijven praten. Alleen dan komen we er allemaal beter uit.

Onze Algemene Vergadering gaf daar met een debat over de toekomst van bio al een goede aanzet toe. Boeren en afnemers gingen in gesprek en legden hun verwachtingen en twijfels op tafel.

Praten doen we ook met gelijkgezinde organisaties, die eveneens pleiten voor een ander landbouw- en voedingsmodel. De Voedsel Anders-campagne, waar je in dit nummer meer over leest, is het resultaat van die gebundelde krachten. Samen zullen we de volgende jaren agro-ecologie verder uitdiepen.

Wortels in de grond en de blik naar boven: zo groeien bomen.

Wie zijn wij om hen tegen te spreken?

Deze publicatie kwam tot stand met de steun van de Afdeling Duurzame Landbouwontwikkeling, van het Departement Landbouw en Visserij.

KURT SANNEN

Voorzitter BioForum Vlaanderen kurt.sannen@bioforumvl.be

02

Bio Actief

32

BIO ACTIEF 32

Inhoudstafel 10

Biosector in bloei

17

Denken over Biogarantie

13

Jaarverslag

24

Schone kleren

6 LEVENDE SECTOR

Boter, kaas en eieren

LEKKERE SECTOR

18

Het land van melk en boter

22 SAMENWERKENDE SECTOR

Voedsel anders Bio Actief

32

03

Bio Flash Bio kan de wereld voeden De metastudie "Organic Agriculture in the 21st Century" onderzocht 40 jaar van vergelijkend onderzoek tussen biologische en gangbare landbouw. Onderzoekers Reganold en Wachter keken in honderden studies wat de resultaten waren op het vlak van productiviteit, economie, milieu en maatschappelijke duurzaamheid. Hun conclusie: biologische landbouw speelt een belangrijke rol willen we de wereld in de toekomst voeden.

FOTOGRAFIE

KVL/Creative Nature

Meer info over deze studie vind je op www.bfvl.be/nieuws/ bio_wereldvoeden.

Foodservices in Algemene Vergadering BioForum Vlaanderen Bio Mijn Natuur in een nieuw kleedje!

Midden april kreeg onze consumentenwebsite Bio Mijn Natuur een make-over. Niet alleen ziet de site er een pak frisser uit, ook inhoudelijk heeft hij een update gekregen. Zo vind je er nu ook productinformatie, een uitgebreide receptendatabank en een pak veelgestelde vragen. Consumenten vinden via de nieuwe adressengids makkelijk biopunten in hun buurt.

Je kan de nieuwe website ontdekken op www.biomijnnatuur.be.

Tijdens onze campagnegolf zal de website volledig in het teken staan van zuivel en eieren.

04

Bio Actief

32

Op 26 april hield BioForum Vlaanderen zijn jaarlijkse Algemene Vergadering. Door een statutenwijziging vorig jaar is er nu voor het eerst ook plaats voor twee foodservices. Lucie Evers van de Natuurfrituur en Patricia Silverans van Ferm zullen in naam van de foodservices in de Algemene Vergadering zetelen.

De volledige samenstelling van de Algemene Vergadering en de Raad van Beheer vind je op www.bfvl.be/bestuur

Ontmoet je collega’s!

Op 3 juli organiseert BioForum Vlaanderen een netwerkmoment voor de hele biosector. Op deze informele ontmoeting voor jou en je familie kan je bijpraten met je collega’s uit de sector. We nodigen ook een spreker uit en chef-kok Jo Lemmens maakt aan de hand van jouw en andere producten een lekker buffet klaar!

FOTOGRAFIE

Het netwerkmoment van 3 juli vindt plaats op de Grenshoeve in West-Vlaanderen. Inschrijven kan op www.bfvl.be/netwerkdag_3juli.

Sophie Nuytten

Dag van de klant 2016 Net als vorig jaar ondersteunt BioForum de bio winkels met een actie voor de Dag van de Klant. Die vindt plaats op zaterdag 24 september. In de loop van juni kan je jouw bestelling plaatsen.

Voor meer informatie neem je contact op met Marijke van Ranst marijke.vanranst@bioforumvl.be.

VLAM voert campagne voor bio In 2016 voert VLAM opnieuw campagne met de slogan "Bio, je kan er niet meer omheen. Het ludieke concept van de posters met grote producten wordt herhaald.

Tijdens de Gentse Feesten vindt er bovendien een groot bio-event plaats.

Meer info over het bio-event vind je te zijner tijd op de website van de Gentse Feesten www.gentsefeesten.be.

Bio Actief

32

05

LEVENDE SECTOR

Boter, kaas en eieren Van 4 tot 12 juni zetten we biologische zuivel en eieren in de kijker in onze publiekscampagne. Het perfecte moment om drie biologische zuivelbedrijven aan jou voor te stellen.

LANGE INTERVIEWS ONLINE

06

Bio Actief 32

Je vindt een uitgebreidere versie van deze interviews op onze website. www.bfvl.be/bedrijfindekijker FOTOGRAFIE

Sophie Nuytten

De Taemhoeve WIE?

Jos Arits en Linda Marzée W AT ?

Biopluimveehouderij WAAR?

Neeroeteren A A N TA L H E C TA R E ?

21,5 BIO SINDS?

2000

S

amen met zijn vrouw Linda baat Jos Arits de biologische pluimveehouderij De Taemhoeve uit. Jos: "Dit bedrijf wordt al sinds de jaren 1920 door mijn familie uitgebaat. We wilden graag zelf ook boeren en dus begonnen we hier in 1992 met legkippen." In 2000 schakelden ze om naar bio.

"Waarom bio? We hadden geen vertrouwen meer in al die chemische producten die in de landbouw zo gangbaar zijn: kunstmest, bestrijdingsmiddelen, antibiotica, ... Je zal het altijd zien: een product wordt de ene dag veilig genoemd, maar blijkt na enkele decennia opeens toch nadelig te zijn voor gezondheid en milieu." Gaandeweg leerde Jos ook de voordelen kennen van teeltrotatie, vlinderbloemigen, compost en uitlopen.

Op de Taemhoeve lopen vandaag zo'n 7.500 kippen rond, en dat op 3,5 hectare. Jos werkt met een rotatiesysteem met 5 uitlopen voor drie groepen, zodat de kippen op elk beschikbaar perceel van de boerderij rondlopen. Tijdens de leegstand zaait hij mais of zonnebloem. Een andere uitloop met fruitbomen staat leeg tijdens de pluk om de werkzaamheden vlot te laten verlopen.

"De kippen vinden het heerlijk om tussen het maïs te vertoeven."

Kippen zijn geen makkelijke dieren om te houden. Jos: "Als biopluimveehouder moet je verhinderen dat ze elkaar beginnen te pikken: dat kan via goed opgefokte, uniforme poeljen, een "rijke" scharrelruimte en veel voergelegenheid. De stallen beschikken over 3 parallelle circuits, zodat elke hen veel plaats heeft aan de voergoot."

Ook rassenkeuze speelt een rol: "We zijn een aantal jaren geleden overgestapt op een ander kippenras, omdat de pikkerij voordien erg groot was. Soms waren we beschaamd om onze dieren te laten zien. Zeker als je zegt dat er in bio heel veel aandacht gaat naar dierenwelzijn. Met dit nieuwe kippenras lukt het

“We zitten aan de top wat eigen voerproductie betreft.”

"Met 30 ton produceren we op dit moment 10 procent van ons eigen voer: veldbonen, triticale, haver en erwten. Dat lijkt misschien een klein eigen aandeel maar daarmee zitten we met ons 100% biobedrijf binnen de Vlaamse biokippenhouders aan de top wat eigen voerproductie betreft".

veel beter en moeten we ook minder tijd steken in afleidingsmanoeuvres zoals intensief strooigranen geven."

De meeste eieren gaan via groothandel Tot slot ontvangen Jos en Linda ook vier Bolderhof naar de supermarkt. Daarnaast keer per week een groep van zo’n 8 mensen levert de Taemhoeve ook aan Voedselteams, van zorginstelling Ter Engelen in Maaseik. enkele boerderijwinkels en marktkramers. "Bedoeling is om hen een aangename dagbeEen klein, maar groeiend deel wordt recht- steding te geven. Het is prachtig om te zien streeks op de boerderij verkocht. "Die eigen hoe trots ze zijn op hun werk. Daar word ik directe verkoop vind ik wel heel belangrijk. zelf ook trots van."

Zo houden we voeling met de consument en MEER WETEN? weten we wat er leeft." www.taemhoeve.be

Bio Actief

32

07

werkte als keldermeester in een kaas winkel.

Daar kreeg ik zin om iets nieuws uit de grond te stampen."

kwaliteit. Ons assortiment bestaat dus uit (half)zachte kazen met een natuurlijke korstflora."

Magda en Giedo leerden Koen al in 2010 kennen op een van hun cursussen thuis kaas maken. Koen wou graag zijn eigen melk verwerken. De plannen voor Karditsel begonnen te rijpen in de zomer van 2014. Eind 2014 richtten ze samen de BVBA op.

Innoveren doet Giedo vooral met zijn geitenkaas op basis van de kardoenplant, waarvoor hij ook de innovatie-award kreeg van de provincie Limburg. "De kardoenplant is verwant met de artisjok en komt vooral in Zuid-Europa voor. De bloemblaadjes kan je gebruiken als stremsel, een tech - niek die de schapenherders in onder meer Portugal al eeuwen toepassen om voor zichzelf kaas te maken."

Kwaliteit is een van Giedo's stokpaardjes: "Bij kaasmaken gaat het om de kaas.

Die moet van topkwaliteit zijn. Dat kan het best met bio, maar het is niet omdat je biokaas maakt dat dat meteen ook goede kaas is. Karditsel moet hét merk worden voor rauwmelkse, ambachtelijke geitenkaas. Dat is voor onze bioboeren de beste garantie voor duurzame meerwaarde."

"Op 10 maart 2015 verwerkten we voor het eerst melk van Koens geiten, en sindsdien is het niet meer gestopt.

Je moet als boer wel visie en vertrouwen hebben om die stap te zetten. Koen besliste om zijn vaste afzetkanaal links te laten liggen en samen te werken met twee mensen die hij nauwelijks kende."

“Ik wil niet zomaar melk verwerken, ik wil kaas maken met goesting.”

FOTOGRAFIE

Lisa Develtere

Karditsel BVBA WIE?

Magda Bauweleers en Giedo De Snijder W AT ?

Biologische geitenkaas WAAR?

Giedo is gepassioneerd door kaas maken, vooral (half)zachte geitenkaas. "Ik wil niet zomaar melk verwerken, ik wil kaas maken met goesting. Wij steken dan ook ontzettend veel energie in het leveren van topkwaliteit, en we willen blijven innoveren."

Door zijn ervaring als keldermeester

wist Giedo ook hoe hij zich nog kon onderscheiden: "De markt zoekt naar ambachtelijke, rauwmelkse hoevekazen van hoge

Lummen BIO SINDS?

2015

Karditsel is een kaasmakerij op mensenmaat en het resultaat van een fair samenwerkingsverband tussen twee bioboeren en twee kaasmakers. "Samen bouwen we aan een duurzaam bioplus-verhaal."

MEER WETEN?

www.karditsel.be

M

illeke Melleke Mol Karwitsel Karditsel Kardol: met deze slogan leerde Nonkel Bob begin jaren zestig kinderen melk drinken. Pure nostalgie, ook voor kaasmaker Giedo, die er de naam van de kaasmakerij aan ontleende.

Giedo en zijn vrouw Magda en boeren Pieter Coopmans en Koen Vanroye: samen vormen ze het team achter Karditsel.

Giedo en Magda runnen de kaasmakerij, de boeren beheren de geitenboerderij 't Goerenhof die de melk voor de kaas levert.

De kaas makerij bevindt zich op het erf van de boerderij. Karditsel levert dus hoeve - kaas. "Magda en ik hebben jarenlang een biolo gische geitenboerderij en kaas- makerij gehad. In 1983 werkten wij al biologisch. In 2006 verkochten we ons bedrijf en gingen we wat anders doen. Maar de kaas liet me niet los. Ik werd kaasconsultant en

08

Bio Actief

32

FOTOGRAFIE

Lisa Develtere

De Damse Kaasmakerij WIE?

Lode Vanhoutte W AT ?

Biologische kaas WAAR?

Damme BIO SINDS?

1992

D

e Damse Kaasmakerij ligt niet alleen pal naast het centrum van Damme, het is ook de naam van het bedrijf waar Lode Vanhoutte en zijn vrouw Petra al sinds 1989 kaas maken. De passie voor kaas begon bij Lode op het melkveebedrijf van zijn vader. In 2000 breidde de kaasmakerij uit.

"Op mijn twintigste ben ik beginnen experi- "Na al die jaren blijf ik het fascinerend menteren en na twee jaar had ik een eigen vinden hoe de wrongel en wei zich scheireceptuur klaar." De Damse Mokke, een zachte den na het toevoegen van het stremsel. witschimmelkaas in bolvorm, was geboren. Ook interessant is hoe de melk verschilt per seizoen en de invloed daarvan op Lode koos voor bio, omdat die princi- de samenstelling van de kaas. In het pes het best aanleunden bij wat hij van begin was dat zoeken." Zijn receptuur heeft voedselproductie verwacht. "Ik denk dat Lode intussen in de vingers, maar hij blijft bio-ondernemers vooral gepassioneerde en zich verbeteren. Ik probeer nog altijd het prokritische ondernemers zijn. Ik wil vooral een ductieproces verder te optimaliseren." eerlijk en authentiek product op de markt brengen. Al die bewaarmiddelen of sproei- Een deel van de productie gebeurt nog mastoffen: waarom zou je ze gebruiken? Je kan nueel: "We hebben door de jaren bepaalde geweldige producten produceren zonder die stappen geautomatiseerd om efficiënter toevoegingen!" en aangenamer te kunnen werken, maar ik Met 5 mensen blijf wel waarde hechten verwerken ze schaaan het ambachtelijke. pen-, geiten- en Daarom kiezen we niet koeienmelk, onder voor massaproductie." meer van Biomelk Vlaanderen. "De De Damse kazen zijn melk wordt gepaste vinden in de superteuriseerd om het markt, biowinkels en risico op ziekteverwekkers zoveel moge- delicatessenzaken. Stabiele prijzen vindt lijk uit te schakelen. Dan voegen we er het Lode belangrijk, zowel bij afnemers als stremsel, het zuursel en de witschimmel aan leveranciers. "We werken goed samen met toe. Na de stremming snijden we de wrongel alle schakels in de keten. Een goed conen kneden we de kaas in de typische vorm tact is alles." van de Damse Mokke, een halve bol."

"Koeienkazen en geitenkazen worden trou- Lode denkt intussen na over de toekomst en wens anders gemaakt. Het verschil zit in de is trots dat zijn zoon op termijn de dagelijkse culturen die gebruikt worden. Geitenkazen leiding in de zaak zal overnemen. De markt FOTOGRAFIE rijpen ook sneller dan koeienkazen." voor biokazen ziet hij alleen maar groeien: "

FOTOGRAFIE

Lisa Develtere

Bio is helemaal geen hype, het is een bewuste keuze voor en door mensen. Daar dragen we FOTOGRAFIE graag toe bij."

Lisa Develtere MEER WETEN?

www.damsekaasmakerij.be

“Ik wil vooral een eerlijk en authentiek product op de markt brengen.”

FOTOGRAFIE

Lisa Develtere

Lisa Develtere

Bio Actief

32

09

SECTOR IN CIJFERS

Biosector in bloei VOOR WIE?

Onze sector blijft groeien, zowel wat productie als wat consumptie betreft. Dat vertellen de cijfers uit het biojaarrapport.

Iedereen in de biosector W AT ?

Cijfers uit het biojaarrapport WAAROM?

Omdat steeds meer mensen kiezen voor bio, ontstaan er ook kansen FOTOGRAFIE

Lisa Develtere

10

Bio Actief

32

900 5.000

800 700

4.000

600 3.000

500 400

2.000

300 200

1.000

100

Biologisch landbouwareaal (hectare) In omschakeling

15 20

14 20

13 20

11

12 20

20

20 08 20 09 20 10

07 20

20

06

aantal bedrijven

05

aantal hectare

20

Met een groei van 8 % klokte het aantal gecertificeerde biologische landbouwbedrijven in 2015 af op 370. Ruim een kwart van deze bedrijven haalt een inkomen uit de teelt van diverse groenten, bijna een derde uit veehouderij. Samen bewerken ze een areaal van 5.343 hectare (+6%). Ook in de verwerking, verdeling en verkoop steeg het aantal bedrijven met een certificaat voor bio: een groei van 11 % bracht het aantal van deze marktspelers in Vlaanderen op 823.

1000

04

Groei in productie

6.000

03

De consumptiecijfers worden verzameld door onderzoeksbureau GfK, in opdracht van VLAM. Het bureau analyseert daarvoor de bestedingen van 5.000 Belgische gezinnen. Op basis daarvan maakt het bureau marktanalyses voor verschillende producten en verkoopskanalen. De productiecijfers worden verzameld door het AMS of Afdeling Monitoring en Studie op basis van de gegevens van de controleorganisaties.

Evolutie van de oppervlakte bio, in omschakeling, aantal producenten en andere marktdeelnemers

20

lk voorjaar publiceert het Vlaams Departement voor Landbouw en Visserij het biojaarrapport. Daarin staat een overzicht van de meest recente cijfers over de biologische sector in Vlaanderen, zowel voor productie als voor consumptie.

20

E

Aantal biologische productiebedrijven Aantal andere marktdeelnemers

Bron: Departement Landbouw en Visserij op basis van Certisys, Integra, Quality Partner

Consumptie stijgt ook

Wat kopen mensen bio?

Ook de consument kiest steeds vaker voor bio: de vraag groeit zelfs sneller dan het aanbod. Met een groei van 18 % brengt de Belgische koper het marktaandeel van verse bioproducten op 2,7 %. Dat komt neer op een totale besteding van 514 miljoen euro.

Splitsen we de bestedingen op per gewest, dan blijkt 44 procent besteed in Vlaanderen (+11 %), 40 procent in Wallonië (+18 %) en 16 procent in Brussel (+47 %).

Bovendien blijkt dat consumenten hun aankopen uitbreiden naar andere productgroepen. Terwijl groenten en aardappelen nog steeds de toppers van bio zijn, blijken vooral producten als brood, zuivel en fruit extra kopers te verleiden. Gemiddeld geven mensen 33,08 euro per persoon uit aan biovoeding per jaar. De grafiek hieronder toont aan welke productgroepen dat bedrag dan wordt besteed.

Vleeswaar

Zuivel (excl substituut)

Vleesvervangers

Zuivelsubstituten

Vlees/gevogelte

Aardappelen

Biobestedingen per regio 2015

40%

14% 4% 3% 2%

€ 514

MILJOEN 16%

14%

20%

BIOBESTEDINGEN

2%

€ 33,08

3%

7%

P.P. PER JAAR

13%

44% 17%

Vlaanderen Wallonië Brussel

Brood/gebak Fruit Eieren

Groenten

Overige kruideniers waren en dranken

Bron: GfK Panelservices Benelux in opdracht van VLAM

Bron: GfK Panelservices Benelux in opdracht van VLAM

5

Wie koopt bio?

De verkoop van bio is verspreid over alle leeftijden en alle sociale klassen, met lichte verschillen volgens leeftijd en inkomen. 9 op de 10 Belgen koopt wel eens bio. 9% van de biokopers koopt bio wekelijks of meerdere keren per week, goed voor 60% van de verkoop.

4

Marktaandeel bio vers per levensfase Alleenstaande >40

3

Jong alleenstaande <40 Welgestelde HH

“9 % van de kopers koopt wekelijks of meerdere keren per week bio, goed voor 60 % van de verkoop.”

2

met kinderen Welgestelde gepen sioneerden

1

Gepensioneerden met bep. ink.

Kostwinner

in %

0

Tweeverdieners HH met kinderen, bep. ink

Bron: Departement Landbouw en Visserij op basis van Certisys, Integra, Quality Partner

Bio Actief

32

11

FOTOGRAFIE

Lisa Develtere

Waar kopen mensen bio?

Distributiekanalen biologische voeding en dranken

De groei in consumptie is onder meer te danken aan een ruimere beschikbaarheid van bio in meer verkoopskanalen.

De grafiek hieronder toont waar mensen hun biologische voeding en drank kopen.

De staafdiagram geeft de totale jaarlijkse groei weer van de consumptie, de percentages vermeld in de staven staan voor het aandeel van elk distributiekanaal.

Zo zien we dat de hard discount in 2015 sterk gegroeid is en intussen goed is voor 5,5 procent van de bio-aankopen.

€514 500 400

4,2%

Hard discount

Speciaalzaak

Buurtsupermarkt

Hoeve en boerenmarkt

31,7%

4,5% 30,9%

300

29,8%

200

3,5% 11,0% 2,1%

4,5% 11,4% 2,4%

13,1% 3,8%

100

49,1%

45,7%

43,4%

in €

Openbare markt

Hiernaast bekijken we voor een aantal producten de aankoopstatistieken van 2015 in detail. Aankoopfrequentie verwijst naar het gemiddeld aantal keren dat de gemiddelde Belg dit product kocht. Het marktaandeel in volume zegt hoe het aandeel bio zich verhoudt tot de totale verkoop van dit product, uitgedrukt in volume. Marktaandeel in waarde zegt hetzelfde, uitgedrukt in gespendeerd bedrag. Tot slot heb je de penetratie: dat cijfer geeft aan hoeveel procent van de bevolking dat type product minstens één keer kocht. Een hoge penetratiegraad wijst op een grote beschikbaarheid.

€352 4,6%

Dis 1

Enkele producten in detail

€418

€386

4,5%

€435

4,4%

4,3% 20,7%

4,4% 5,1%

5,5%

11,9% 3,2%

10,9%

45,4%

41,8%

0

Bron: GfK Panelservices Benelux in opdracht van VLAM

GROENTEN

Aankoopfrequentie Marktaandeel volume Marktaandeel waarde Penetratie

FRUITSAP

6,2 4,4% 6% 58,6%

FRUIT

Aankoopfrequentie Marktaandeel volume Marktaandeel waarde Penetratie

3,6 1,8% 3,8% 7,8%

WIJN

6,5 3,4% 3,9% 45,6%

AARDAPPELEN

Aankoopfrequentie Marktaandeel volume Marktaandeel waarde Penetratie

Aankoopfrequentie Marktaandeel volume Marktaandeel waarde Penetratie

Aankoopfrequentie Marktaandeel volume Marktaandeel waarde Penetratie

2,3 0,8% 0,9% 5,9%

D RO GE D EEGWAARD EN

4,2 1,8% 2,6% 11,5%

Aankoopfrequentie Marktaandeel volume Marktaandeel waarde Penetratie

5,8 20,8% 23,5% 6,7%

MEER WETEN?

2,9 3% 4,7% 7,8%

V L E E S V E R VA N G E R S

Aankoopfrequentie Marktaandeel volume Marktaandeel waarde Penetratie 12

Bio Actief

32

32,9%

Je vindt alle cijfers over de biosector en bioconsumptie in het biojaarrapport op http://www.bfvl.be/biojaarrapport2016.

Dankzij de sector

BIOFORUM VLAANDEREN VZW

Jaarverslag 2015

De biosector bleef ook in 2015 groeien. Als sectororganisatie doen we er alles aan om jou als ondernemer zo goed mogelijk te begeleiden.

Hoe we dat doen, lees je in dit jaarverslag. Maar onze organisatie heeft alles te danken aan jou. Bio, dat ben jij.

1 Heldere informatie voor het brede publiek Wij informeren consumenten over de meerwaarde van bio, ook samen met ondernemers.

FOTOGRAFIE

Frank Toussaint

Bio is investeren in onze toekomst

Bio is aan bod komen in de media

Bio is de consument juist informeren

Acht ondernemers uit de biosector waren de gezichten van de laatste editie van de Bioweek. Die vond plaats onder de slogan "Met bio investeer ik in onze toekomst". Hun verhaal kwam aan bod op onze website Bio Mijn Natuur en in een dossier op de website van het Nieuwsblad. Op 5 juni openden we de campagne feestelijk op abdijsite Herkenrode in Hasselt, in het gezelschap van Vlaams landbouwminister Joke Schauvliege.

Dankzij onze perswerking schonken media in 2015 heel wat aandacht aan bio. We hielpen tientallen journalisten aan de juiste informatie en relevante contacten. Zo ondersteunden we Test-Aankoop bij hun dossier over bio en voedingslabels. Ook kwam bio aan bod in het debat over eerlijke prijs bij boeren. Naast persberichten en opiniestukken maakten we ook zelf nieuws met berichten vanuit onze Twitter-account.

Zoals altijd kon de consument voor informatie over bio terecht op de Facebook-pagina Lekker Bio en op www.biomijnnatuur.be. Achter de schermen werkten we vanaf de zomer aan de vernieuwing van de website, die voltooid wordt in 2016. Ook de BioGenietenGids zal dan een nieuw jasje krijgen.

DE BIOWEEK IN CIJFERS

BREDE PUBLIEK IN CIJFERS

170

90

1.500

12.000

Meer dan 170 activiteiten en 60 promo- acties in heel Vlaanderen.

Ondernemers schonken 90 prijzen voor de Bioweek-wedstrijd.

20.000

Eind 2015 bevatte de Biogenietengids 1500 adressen, een stijging met 300 t.o.v. het jaar voordien.

De Facebook-pagina Lekker Bio telde eind 2015 meer dan 12.000 fans, 2.713 meer dan in het begin van het jaar.

100

70

8.560

Meer dan 20.000 unieke online bezoekers tussen 6 en 14 juni.

Een tiental reportages op tv en radio, meer dan 100 artikels in geschreven pers.

In de media verschenen, buiten de Bioweek, meer dan 70 artikels of reportages over bio.

Elke maand ontving de website Bio Mijn Natuur 8.560 unieke bezoekers.

2

Bio is de sector goed informeren

Advies en ondersteuning aan bio-ondernemers Wij helpen ondernemers met hun vragen en organiseren studiedagen.

FOTOGRAFIE

Sophie Nuytten

Bio is mensen samenbrengen In september organiseerde BioForum voor het eerst de beurs BioXpo, in samenwerking met de bestaande beurs Vitasana. We vierden tijdens deze beurs ook ons 15-jarig bestaan.

In de toekomst moet deze beurs nog meer een ontmoetingsplaats worden voor alle schakels van de keten.

MENSEN SAMEN BRENGEN IN CIJFERS

180 180 standhouders stelden hun assortiment voor.

3.000 BioXpo-Vitasana kreeg zo'n 3.000 bezoekers over de vloer.

B I O I S BLIJ VEN BIJ LEREN Bio-ondernemers willen steeds bijleren. Ondernemers met vragen kunnen bij ons altijd terecht voor advies.

Naast de biobedrijfsnetwerken, organiseerden we ook studiedagen en infomomenten waar we bepaalde thema's dieper uitspitten met de sector.

BioForum stimuleert ook onderzoek op maat van de noden van de sector en volgt deze nauw op, zowel op Vlaams als Europees niveau. Biobedrijven kunnen sinds 2015 bij BioForum Vlaanderen terecht voor interne bedrijfsopleidingen over bio. Een greep uit de studiedagen: - 18 Biobedrijfsnetwerken over 5 landbouwsectoren.

- Een bijeenkomst voor startende bioboeren.

- Twee studiedagen over bodem - Een studiedag over biologisch zaad en nieuwe technologieën voor bio- logische boeren.

ZICHTBAARHEID IN CIJFERS

58

26

58 biowinkels namen deel aan Dag van de Klant

26 bedrijven bestelden promomateriaal: 48 pijlen, 111 T-shirts, 17 wimpels, 9 vlaggen enzovoort.

BioForum houdt jou op de hoogte van ontwikkelingen in de biosector via vakblad Bio Actief, de tweewekelijkse sector -

nieuwsbrieven en de website van Bio - Forum Vlaanderen. In 2015 kregen de nieuwsbrieven een update. De inhoud werd meer gestructureerd en we voorzagen plaats om elke maand een nieuwe markt deelnemer in de kijker te zetten. Om nog sneller op de bal te kunnen spelen, startten we een Facebook-groep voor alle bioboeren die lid zijn van BioForum Vlaanderen.

BIOSECTOR INFORMEREN IN CIJFERS

3.703 (ONH PDDQG JDDQ ondernemers op zoek naar informatie op de website van BioForum Vlaanderen.

1.044 'H SRSXODLUVWH SDJLQD EOLMIW Vraag en aanbod, met 1.044 paginaweergaves per maand.

960 Onze databank Biobedrijvengids wordt elke maand door zo'n 727 mensengeraadpleegd.

Bio is de zichtbaarheid van de sector vergroten Met de hulp van BioForum kunnen bio- bedrijven de zichtbaarheid van bio vergroten.

In 2015 konden bedrijven in de lente promomateriaal bestellen. Winkeliers ontvingen bovendien 4 receptkaarten, één per seizoen, en zes informatieve affiches over bio. Op de Dag van de Klant deelden heel wat biowinkels biowafels uit. We ondersteunden tot slot de zichtbaarheid van biobedrijven op de website Recht van Bij de Boer.

3

Op de bres voor de belangen van de biosector Wij laten van ons horen bij het beleid.

FOTOGRAFIE

Bio is opkomen voor onze belangen BioForum zetelt in verschillende overlegorganen en adviesraden om daar de stem van bio te laten klinken. Dat is absoluut nodig, willen we als kleine sector de ruimte krijgen om te groeien. We gaan verder ook in gesprek met politici en zetten waar nodig ook onze pers- werking in om onze beleidseisen kracht bij te zetten.

Sophie Nuytten

VL A A M S M E ST B E L EI D • We onderbouwden ons standpunt verder met hulp van de sector.

• We gingen in overleg met de Vlaamse administratie, het kabinet Omgeving Natuur en Landbouw, de Vlaamse parlementsleden en de Europese Commissie.

• We organiseerden voor de Vlaamse administratie en kabinetsmedewerkers bedrijfsbezoeken om de mestproblematiek te duiden.

AL G E M E E N L A N D B O U W EN P LAT T E LA N D S B E L EI D • We overlegden met de bevoegde administratie over de verdere uitvoering van de Europese wetgeving.

ACHTER DE SCHERMEN

• We deden lobbywerk op Europees niveau via de IFOAM Farmers Interest Group.

• We communiceerden over het GLB naar de sector en hielpen met alle mogelijke vragen.

isaties ontwikkelden we een protocol om de analyseresultaten van pesticidenresidu's eenvormig te interpreteren.

• We namen deel aan het Noordelijk pluimveeoverleg.

• Opvolging van de nieuwe ontwikkelingen in de Europese biowetgeving en verspreiding van informatie over evolutie en impact voor de sector • Standpunten van de Vlaamse biosector op Europees niveau laten gelden via de Europese koepel IFOAM en de Vlaamse overheid.

PAC H TWETGEVING • We stelden een standpunt op voor de biosector.

• We namen deel aan het debat over pacht.

V L A A MSE EN EUROPESE B I OW E T G E VI N G

VLAAMS N AT U U RBELEID

• We werkten mee aan de implementatie van een wettelijk kader voor gebruik van biologisch zaaizaad.

• Samen met de controleorgan-

• We deden lobbywerk n.a.v. verdere ontwikkelingen PAS (programmatische aanpak stikstof).

COLOFON —

8%

ANDERE

BioForum verenigt als sectororganisatie alle schakels in de keten. We tellen 425 leden: boeren, verwerkers, winkeliers, foodservices, controleorganisaties, onderzoeksinstellingen en maatschappelijke organisaties.

Onze Raad van Bestuur is samengesteld uit ondernemers met een biologische productie en lidorganisaties. Voorzitter is Kurt Sannen van bioboerderij het Bolhuis.

4%

66%

ADVERTISING

SUBSIDIES INKOMSTEN

22%

BIJDRAGEN BIOSECTOR

Fotografie Frank Toussaint Sophie Nuytten Lisa Develtere

6%

OVERHEAD

67%

De dagelijkse werking is in handen van 13 personeelsleden (11 VTE) onder leiding van directeur Lieve Vercauteren. In 2015 gingen twee medewerkers weg. Zij werden niet vervangen.

Verantwoordelijke uitgever Kurt Sannen Asdonkstraat 49 2360 Molenstede

PERSONEEL UITGAVEN

27%

WERKING

4

Stimulansen en ondersteuning voor marktontwikkeling & onderzoek Wij stimuleren mensen tot samenwerking, innovaties, onderzoek en kennisuitwisseling.

FOTOGRAFIE

Kennisnetwerk BioForum Vlaanderen is coördinator, sleutel partner en uitvoerder in het Vlaamse biokennisnetwerk. We vinden ook steeds meer aansluiting bij de kennis op Europees niveau en werken samen met organisaties en onderzoekers uit andere landen. Met het project Bio in Beeld brachten we de meerwaarde en knelpunten van de biosector in kaart en probeerden we kengetallen op te stellen. Bioforum kreeg samen met Inagro, andere Europese organisaties en IFOAM EU een Europese financiering voor een thematisch netwerk akkerbouw.

Lisa Develtere

Biogarantie

Bio is vooruitkijken

BioForum Vlaanderen beheert het Belgische Biogarantie-label voor alle bedrijven in Vlaanderen, de nationale retailers en Brusselse bedrijven die voor Vlaanderen kiezen. In 2015 werkten we aan de voorbereidingen voor het nieuwe lastenboek.

BIOGARANTIE IN CIJFERS

240 240 Vlaamse ondernemers kozen voor het Biogarantie-label.

43 43 Biogarantie-houders kwamen op een visiedag mee nadenken over de toekomst van Biogarantie.

Bio is marktkansen zien

Onder de noemer Your Choice brengt BioForum samen met Vredeseilanden en Fair Trade Belgium al enkele jaren duurzame

voeding onder de aandacht van grootkeukens en catering. In 2015 organiseerden we voor het eerst een Your Choice-beurs tijdens Horeca Expo. Een 30-tal leveranciers kwamen hier hun producten voorstellen.

Bio is de keten verenigen Bio zoekt Keten en Bio zoekt Boer zijn een gezamenlijk initiatief van ABS, Boerenbond en BioForum Vlaanderen. Bio zoekt Keten brengt de marktvraag in beeld, Bio zoekt Boer maakt deze marktvraag bekend bij gangbare landbouwers. In 2015 werkte Bio Zoekt Keten op:

80 80 marktgerelateerde vragen beantwoord.

• Export: bezoek aan Parijse vroegmarkt Rungis, ondersteuning groepsstand Nordic Organic Food Fair.

• Overheidsopdrachten: advies bij aanbestedingen, screenen van gepubliceerde opdrachten op kansen voor bio, overleg tussen cateraars,een groenteversnijder en telers van biogroenten.

111 Bio zoekt Boer adviseerde 111 bedrijven en organiseerde 6 vormingsmomente.

Samen met een tiental partner-organisaties werkte BioForum in 2015 aan de opstart van een koepelcampagne over agro-ecologische landbouw. Onze openheid naar een landbouw die niet gecertificeerd bio maar wel duurzaam is, schept een band met organisaties die elk op hun terrein streven naar een meer duurzame landbouw en voedselconsumptie.

Achter de schermen groeit een sterk netwerk dat in 2016 voor het eerst naar buiten zal komen. Samen met wetenschappers organiseerden we een conferentie: Agroecology in action. We zetten dit landbouw model in de verf via de pers en via formele advies- organen zoals de Salv.

We namen in 2015 ook de eerste stappen voor een duurzaamheidsproject. Daarmee willen we kijken hoe de biosector nog verder kan verduurzamen. In 2016 tonen we daarvan de eerste resultaten.

• Biologisch graan: markstudie, ondersteuning van samenwerking tussen graanteler, molenaar, bakker en distributieketen. Resultaat was een brood op basis van inlands geteelde baktarwe.

• Biologisch varkensvlees: bezoek aan biologisch varkensbedrijf, overleg met ketenactoren, tweemaandelijks marktoverzicht.

• Allerhande: afzetmarkt biologische soepkippen, markstudie groenten, overleg tussen ketens in pitfruit en groentesector.

VOORUITKIJKENDE SECTOR

Denken over Biogarantie Op 31 maart vond in Brussel een denkdag plaats over de toekomst van Biogarantie. We sprokkelden er deze gedachten.

“

“De kracht van Biogarantie wordt onderschat. Biogarantie is sterker dan het Europees label: het is beter gekend en wordt meer vertrouwd.”

“

“In de communicatie van Biogarantie moet de nadruk liggen op Belgische bedrijven en Belgische controleorganisaties.”

“

“Het blijft belangrijk dat we een lastenboek hebben dat we zelf beheren, want op het Europese lastenboek hebben we weinig impact.”

“

“Biogarantie moet voldoende zichtbaar blijven in de rekken.

Daarom moeten we niet te limitatief zijn in het gebruik en ons niet enkel beperken tot lokale producten.”

“We zouden producten van Belgische telers beter zichtbaar moeten kunnen maken door bijvoorbeeld Biogarantie stickers te maken met vermelding ‘Belgisch product’.”

“

“Boeren zoeken een manier om zich te onderscheiden met lokale producten.

Dat moet kunnen binnen Biogarantie.”

MEER WETEN?

De denkdag was maar een start.

In de toekomst zullen we nog inbreng vragen aan Biogarantie-houders.

Meer info hierover krijg je via de website en nieuwsbrieven.

Bio Actief

32

17

LEKKERE SECTOR

Land van melk en boter Begin juni zetten we met onze campagne zuivelproducten en eieren in de kijker. Dankzij dit artikel ben je als winkelier voorbereid op de vragen over zuivel.

18

Bio Actief 32 30 FOTOGRAFIE

Wout Hendrickx

FOTOGRAFIE

KVL/CreativeNature

VOOR WIE?

Aanbieders van zuivelproducten W AT ?

Verkoopinformatie over zuivelproducten WAAROM?

Van 4 tot 12 juni staan zuivel & ei in de kijker met de publiekscampagne van BioForum Vlaanderen.

M

elk is een mooi product, maar rauw niet lang houdbaar. Daarom gingen melkveehouders vroeger op zoek naar manieren om de melk te transformeren tot een product dat ze langer konden bewaren. Ze verwerkten de melk tot boter, yoghurt, kaas en andere producten. Die eeuwenoude praktijken leveren tot op vandaag heerlijke zuivelproducten.

Ongeveer 40% van de bevolking koopt wel eens biologische zuivel, gemiddeld 7,7 keer per jaar. Het marktaandeel van biozuivel is (in waarde) 2,7%. Het sterkste segment is zonder twijfel yoghurt, met een marktaandeel van 7,2%. Dat biologische yoghurt vlot te vinden is in de supermarkt heeft daar mee te maken. De gemiddelde aankoopfrequentie daalt, dus de ontwikkeling van de algemene markt moet zeker opgevolgd worden (bron: GfK in opdracht van VLAM, 2015).

Biologische zuivel heeft een meerwaarde omdat de melk op een diervriendelijke manier geproduceerd wordt. Ook op gezondheidsvlak zouden er voordelen zijn. Zo blijkt uit een recente studie dat biologische melk (en de afgeleide producten) ongeveer 50% meer gunstige omega 3-vetzuren bevatten dan gangbaar geproduceerde zuivel. Omega 3-vetzuren hebben een gunstig effect op de neurologische ontwikkeling en het immuunsysteem. Bovendien verkleinen ze het risico op hart- en vaatziekten. Ook de concen traties aan bepaalde essentiële mineralen en antioxidanten verschillen tussen biologisch en gangbaar. Meer info over de studie lees je op www.bfvl.be/studiemelk.

Bereiding De biologische melkveehouderij in Vlaanderen werkt met geiten of koeien. Een groot deel van de melk wordt verwerkt in melkerijen. Een aantal boeren produceert zelf hoevezuivel, zoals kaas. We geven een overzicht van hoe de verschillende zuivelproducten bereid worden: • Kaas ontstaat wanneer je aan melk stremsel toevoegt. Stremsel is van dierlijke (uit de maag van kalveren), microbiële of plantaardige oorsprong. Het stremsel doet de melk schiften in een vaste substantie (wrongel) en een vloeistof (wei). De wrongel wordt ver-

sneden, in vormen geperst en dan gepekeld.

Na het pekelen mogen de kazen rijpen. Een overzicht van de Vlaamse kazen vind je op www.bfvl.be/biokazen.

• Yoghurt wordt geproduceerd door twee levende bacteriestammen, lactobacillus bulgaricus en streptococcus thermophilis, toe te voegen aan melk. Die twee bacteriestammen moeten aanwezig zijn om het product yoghurt te mogen noemen. Door ze toe te voegen, begint de melk te fermenteren. Het melkzuur dat hierbij vrijkomt, doet yoghurt ontstaan.

Er zijn twee soorten yoghurt: roeryoghurt wordt tijdens het fermentatieproces voortdurend geroerd. Bij standyoghurt gebeurt de fermentatie in de verpakking. Roeryoghurt kan je gieten, standyoghurt is steviger.

• Door yoghurt na de verzuring voor zichtig te pasteuriseren, krijg je drinkyoghurt.

Dit product heeft de smaak en geur van yoghurt, maar bevat geen levende melkzuurbacteriën meer. Het mag om die reden geen yoghurt genoemd worden. Vaak wordt een vruchtensmaak toegevoegd en krijgen deze producten een fantasienaam.

• Door melk te centrifugeren worden room en magere melk van elkaar gescheiden.

Room vormt de basis voor roomijs en boter.

Bio Actief

32

19

B E WAARTI P Alle zuivelproducten moet je bewaren onder 7 graden Celsius. Zuivel is in een aantal gevallen een levend product waarvan je de processen stillegt bij te koude temperaturen. Bij voldoende rotatie in je koeltoog is het voor de smaak en kwaliteit aan te raden de temperatuur niet veel lager in te stellen. Bied je verse rauwmelkse producten aan als winkelier, besef dan dat de houdbaarheid ervan een stuk korter is.

Afhankelijk van het vetgehalte spreek je van koffieroom, volle room of slagroom. Het vetgehalte bepaalt ook of een fabrikant zijn product room mag noemen of niet. Toegevoegde melkzuurbacteriën geven zure room of crème fraîche. Die laatste heeft een hoger vet gehalte en is daardoor beter geschikt om in warme bereidingen te gebruiken.

• Door verzuurde room in beweging te brengen (te karnen) scheidt men de vetdeeltjes van de karnemelk. De vetdeeltjes gaan aan elkaar plakken en vormen na toevoeging van melkzuurbacteriën boter.

• Karnemelk is van oudsher een bijproduct dat ontstaat bij het maken van boter. De karnemelk die vandaag verkocht wordt, is echter vaak gewoon magere melk met toegevoegde melkzuurbacteriën. Biodynamische karnemelk wordt nog steeds conform de BD-normen op de ouderwetse manier gemaakt. Verse karnemelk leent zich minder goed tot het lange verkoopskanaal. De vetachtige stoffen reageren gemakkelijk met zuurstof uit de lucht, waardoor de smaak snel achteruitgaat.

• Kwark of plattekaas is min of meer hetzelfde product, al is kwark iets grover van structuur. Het gaat hier om erg verse kaas, die heel kort heeft liggen rijpen.

houdbaar. Een aantal zuivelproducten wordt gemaakt op basis van rauwe melk. Bij biologische kazen is het aanbod op basis van rauwe melk iets groter. Er bestaat ook rauwmelkse boter en yoghurt. Rauwe melk is licht controversieel. Volgens tegenstanders zijn er door mogelijke besmetting met de listeria- bacterie gezondheidsrisico’s aan verbonden.

Dat risico bestaat eigenlijk alleen bij zachte en verse kazen. Bovendien zijn de controles in de praktijk erg streng.

Voorstanders van rauwe melk zeggen dan weer dat heel wat voedingsstoffen verloren gaan door pasteurisatie. Het aanbod rauwmelkse zuivelproducten is in elk geval kleiner dan zuivel op basis van gepasteuriseerde melk.

Je kan je als winkelier met rauwmelkse producten onderscheiden, omdat veel supermarkten deze producten niet willen verkopen.

W E I A L S N EVEN PRODUC T Bij de productie van kaas ontstaan er na stremming twee stoffen: de wrongel (vaste vorm) en de wei (vloeistof). De wei wordt zoveel mogelijk gerecupereerd, omdat het rijk is aan eiwitten en mineralen. Het wordt bijvoorbeeld gedroogd tot weipoeder, wat erg geliefd is in fitnesskringen. Het dient ook als ingrediënt voor babyvoeding, brood, crackers, gebak, diervoeding en light-producten. Tot slot zet de landbouw het soms in als natuurijk bestrijdingsmiddel bij bepaalde plagen.

MEER WETEN?

Wil je je klanten nog meer inlichten over de voordelen van biozuivel? Lees dan de productartikels over kaas, melk en yoghurt op www.biomijnnatuur.be/producten. Je vindt daar ook een productfiche over eieren.

Daarnaast heb je nog tal van andere producten als rijstpap, roomijs, vla, pudding. Bij al deze producten vormen melk of room de basis en worden er nog andere ingre diënten aan toegevoegd, zoals suiker, vanille, rijst of eieren.

Pasteuriseren of niet?

Door melk voor een korte tijd op te warmen tot 72 graden Celsius, dood je een heel aantal micro-organismen. Dat proces wordt pasteuriseren genoemd. Bij sterilisatie wordt die temperatuur opgedreven tot 130 graden Celsius. Die laatste is heel lang

20

Bio Actief

32

FOTOGRAFIE

Kjell Gryspeert/De Zwaluw

TÜV NORD INTEGRA

Certificatie in landbouw en voeding

Verwerkers die biomelk willen bekomen?

Melkveehouders op zoek naar nieuwe afzet?

Samen bouwen we aan de toekomst

BE-BIO-02

Meld je nu aan via info@biomelkvlaanderen.be

WWW.BIOMELKVLAANDEREN.BE

en vele andere...

Statiestraat 164 2600 Berchem - Antwerpen T + 32 3 287 37 60 F + 32 3 287 37 61 www.tuv-nord-integra.com

Wij investeren in een biosector met pit

En jij plukt er de vruchten van!

Word lid van BioForum Vlaanderen en geef ons meer slagkracht!

Meer info: www.bfvl.be/wordlid E info@bioforumvl.be T 03 286 92 78

Bio Actief

32

21

SAMENWERKENDE SECTOR

Voedsel Anders Naast BioForum pleiten ook andere organisaties voor een ander voedselproductiesysteem. Voortaan bundelen we onze krachten met het oog op een broodnodige transitie. Maak kennis met de plannen van het Vlaamse netwerk Voedsel Anders.

22

Bio Actief

32 FOTOGRAFIE

KVL/Creative Nature

WIE?

Een netwerk van organisaties uit Vlaanderen, verbonden aan de gelijknamige beweging uit Nederland.

W AT ?

Voor iedereen die een andere voedselproductie en -distributie genegen is.

WAAROM?

Samen vertegenwoordigen we een zeer grote groep burgers. Dat maken we zichtbaar.

A

gro-ecologie betekent dat we voedsel produceren op een manier die echt duurzaam is. Lokaal, met de natuur en de kringloop mee. Met respect voor de rechten, de kennis en de noden van de mensen die het produceren.

Veel biologische bedrijven werken al volgens deze principes, maar strikt genomen garandeert een certificaat voor bio nog geen agro-ecologische aanpak. De principes behelsen immers ook een sociale en economische duurzaamheid die niet vervat zit in de Europese wetgeving voor bio. Agro-ecologie sluit wel mooi aan bij de principes die IFOAM, de wereldwijde koepel voor bio, voorop stelt.

Beide inspireren onze sector om verder te verduurzamen en de wetgeving voor bio als startpunt te zien.

Omgekeerd kan een niet-biologisch bedrijf perfect agro-ecologisch werken. Een certificaat voor bio is niet noodzakelijk, al gaan agro-ecologisch en biologisch in de praktijk vaak samen.

Ecologisch

regio en de mensen. Wetenschappelijk onderzoek vertrekt van de boeren en vindt plaats in samenwerking met hen.

Voedselsoevereniteit Agro-ecologie beoogt een grote onafhankelijkheid en autonomie van de boer, een vrije uitwisseling van zaden tussen boeren en een gegarandeerde toegang tot grond, water, zaden en andere noodzakelijke hulpbronnen voor boeren.

Eerlijk, sociaal, verantwoordelijk Een agro-ecologische voedselproductie moet hand in hand gaan met een eerlijke prijsvorming en een rechtvaardig handelsbeleid. Boeren wereldwijd hebben recht op een kostendekkende, stabiele prijs waarin alle sociale, milieu- en dierenwelzijnskosten zijn verrekend. Agro-ecologie is zich bewust van de impact van de hele voedselketen. Ook de manier waarop voedsel wordt verdeeld, verwerkt of verhandeld moet eerlijk en sociaal zijn. De consument draagt mee verantwoordelijkheid via de keuzes die hij maakt. Hij kiest bij voorkeur producten afkomstig van lokale agro-ecologische landbouw, rekening houdend met het seizoen. Hij heeft recht op gezond geproduceerd voedsel, maar moet ook bereid zijn om daar een eerlijke prijs voor te betalen.

dat wij allemaal pleiten voor een duurzaam voedselsysteem. Samen vertegenwoordigen deze organisaties een snel groeiende groep burgers en ondernemers. Onder deze organisaties bevinden zich BioForum Vlaanderen, Velt, Wervel, Broederlijk Delen, Vredeseilanden, Voedselteams, Natuurpunt, EVA, Oxfam Solidariteit en Oxfam Wereldwinkels. Dit Vlaamse netwerk staat ook in contact met de gelijknamige en gelijkgezinde beweging in Nederland.

Verbinding maakt ons sterk We zetten ons actief in om het netwerk nog verder uit te breiden. Door de hand te reiken aan andere organisaties die een transitie beogen en met hen in overleg te gaan, verwachten we ons standpunt steeds breder bekend te kunnen maken. Ook jij kan daarbij helpen. Omhels de agro-ecologische aanpak en maak Voedsel Anders mee bekend in jouw klantenkring!

MEER WETEN?

Eind mei of begin juni lanceren we de Voedsel Anders-campagne. Vanaf dan kan je ook terecht op de website www.voedsel-anders.be.

Een wereldwijde beweging Agro-ecologie is uitgegroeid tot een wereldwijde beweging. Agro-ecologische principes krijgen steeds meer erkenning en worden in de praktijk gebracht door boeren, in samenwerking met burgers en wetenschappers.

Daaronder vallen onder meer initiatieven vanuit de biologische landbouw, permacultuur, stadslandbouw, bewegingen voor voedselsoevereiniteit en landrechten.

Een agro-ecologische benadering gaat uit van samenwerking met en nabootsing van de natuur. Basisprincipes bij de teelt zijn het recycleren van voedingsstoffen (vb. mest en compost om de bodem te voeden), de zorg voor een gezonde, van nature vruchtbare bodem, het minimaliseren van verlies aan hulpbronnen (zonlicht, water, bodem...) en het stimuleren van genetische diversiteit. Het wordt meteen duidelijk dat het gebruik van chemische bestrijdingsmiddelen, kunstmest of ggo’s in deze benadering niet thuishoort.

Ook in Vlaanderen groeit een netwerk van organisaties die elk actief bezig zijn met een aspect van agro-ecologie. Waar de ene organisatie de impact op het milieu belangrijk vindt, legt de andere de focus op een eerlijke prijs of op rechtvaardige grondrechten. Terwijl de ene actief is in Vlaanderen, investeert de andere in het Zuiden. Allemaal belichten ze een ander aspect van agro-ecologie.

Een agro-ecologisch systeem is milieuvriendelijk omdat het door zijn grondgebondenheid rekening houdt met de (lokale) draagkracht van de natuur. Agro-ecologie zet lokale middelen en boerenkennis in om te komen tot een veerkrachtige landbouw die past bij de

Dit netwerk bundelt nu de krachten en ontwikkelde onder de naam Voedsel Anders een gemeenschappelijk logo en een gezamenlijke website. Die zal alle relevante campagnes en acties van elk van deze organisaties met elkaar verbinden. Zo maken we duidelijk

Bio Actief

32

23

VERANDERENDE SECTOR

Schone kleren Steeds meer kledingstukken worden gemaakt van biologische grondstoffen. Goed nieuws, lijkt ons. Maar wat betekent ‘bio’ bij textiel? En waarom zouden consumenten voor biotextiel moeten kiezen?

FOTOGRAFIE

Lisa Develtere

WIE?

Winkeliers die textiel aanbieden W AT ?

Overzicht van bestaand biotextiel WAAROM?

De consument wil ook voor non-food duurzame keuzes maken

I

s de keuze voor bio belangrijk in non-food?

Wat textiel betreft is het antwoord duidelijk ‘ja’. De gangbare productie van textielgrondstoffen als katoen, heeft immers een erg grote impact op het milieu door het hoge pesticidegebruik.

Daar waar de bezorgdheid voor voedselveiligheid strenge normen oplevert voor voedsel, zijn die normen minder streng bij de productie van niet-voedingsgewassen.

Bovendien worden textielgewassen vaak geteeld in landen waar pesticidegebruik sowieso minder gereglementeerd is.

Biologisch textiel geeft niet alleen stimulansen aan een milieuvriendelijke landbouw in het land van oorsprong, het zorgt er ook

24

Bio Actief

32

voor dat boeren daar in gezondere omstandigheden kunnen werken.

Hoe herken je duurzaam textiel?

beperkende positieve lijst aan chemische producten die gebruikt mogen worden. Naast ecologische criteria zitten ook sociale criteria vervat in het label met specifieke verplichtingen op arbeidsvlak, een onderwerp dat in de textielsector erg relevant is.

Het gebruik van biologische grondstoffen is een stap in de goede richting, al biedt dat geen garantie dat de kledij over de hele lijn duurzaam is. Non-foodproducten zijn niet opgenomen in het Europese lastenboek voor bio; het verwerkingsproces en de herkomst van de producten worden dus niet gecontroleerd. Zo is het niet altijd duidelijk welk percentage van de gebruikte grondstoffen effectief bio is. En zelfs als de grondstoffen bio zijn, dan worden er in sommige gevallen toch schadelijke producten gebruikt voor het bleken of kleuren van de stoffen.

Katoen is wereldwijd de belangrijkste grondstof voor textiel. De gangbare katoenteelt is weinig milieuvriendelijk en dat maakt katoen tot een erg omstreden gewas. Zo is de teelt op zijn eentje verantwoordelijk voor twintig procent van het wereldwijde pesticidegebruik.

Dat heeft naast een zware milieu-impact ook heel wat gevolgen voor de gezondheid van de arbeiders in de katoenplantages. De katoenteelt verbruikt heel veel water.

Gelukkig bieden duurzame textiellabels wel zekerheid. Voor bio is het GOTS-label (Global Organic Textile Standard) de norm.

Biologische landbouw is de basis: minstens 70 procent van de gebruikte vezels moet uit biologische landbouw afkomstig zijn (en die productie valt uiteraard onder de wetgeving voor bio). GOTS geeft ook normen voor het verwerken van de vezels en werkt met een

Het wondermiddel om die nadelen weg te werken, ligt volgens sommigen bij ggo’s.

Katoen is een van de stokpaardjes van de ggo-wereld. Onder andere India en de VS schakelden begin 2000 over op BT-katoen, een ggo-gewas dat resistent is voor herbiciden.

India komt intussen op die beslissing terug.

Begin dit jaar verklaarde de Indiase overheid dat BT-katoen een mislukking was.

Katoen

De productie blijkt tegen te vallen, de vezels zijn minder geschikt en door resistentie worden er intussen bij deze ggo-gewassen juist meer pesticiden gebruikt.

Biologisch katoen is een aantrekkelijk alternatief aan het worden. India, Tanzania, Nicaragua, Soedan, Turkije, de VS, Burkina Faso en Kyrgyzstan zijn op dit moment de grootste producenten van biokatoen. Grootste is evenwel relatief: slechts 0,5 procent van alle geproduceerde katoen wereldwijd is biologisch.

Wol De breihype van de voorbije jaren lijkt wat over haar hoogtepunt heen. Toch is wol nog steeds populair. Ook hier zijn duurzame keuzes mogelijk.

Net als bij ander textiel worden er bij de gangbare wolproductie (mogelijk) schadelijke producten gebruikt in het productie proces, vooral bij het kleuren en het bewaren.

Opnieuw biedt het GOTS-label de nodige garanties dat het gebruik van chemische middelen bij biologische wol beperkt blijft.

Door te kiezen voor biowol kiest de consument bovendien voor een product afkomstig van diervriendelijke veehouderij.

In 2015 hielden in Vlaanderen 27 biobedrijven schapen, goed voor 2.132 schapen (Bron: biojaarrapport). Veel gebeurt er voorlopig niet met de wol van deze Vlaamse schapen.

Niet elk ras is geschikt voor wolproductie, maar ook andere afzet (bv isolatiemateriaal) is niet evident. Sommige boeren stockeren het tijdelijk, anderen proberen het in kleine hoeveelheden te verkopen aan hobbyisten of zetten het af als isolatiemateriaal. Dit nevenproduct wordt nog niet echt gevaloriseerd. Het bedrijf Herbalana werkt wel al met enkele lokale boeren samen (niet enkel bio) en is vragende partij om samen aan afzet te werken.

In Wallonië bestaat een initiatief voor lokale wol, bio en gangbaar (zie www.laines.be), In het Verenigd Koninkrijk voorziet Soil Association certificatiemogelijkheden voor biowol. In de VS is het aanbod biowol groot en ook bij onze noorderburen worden er stappen gezet.

Hennep Hennep is het typevoorbeeld van een duurzaam textielgewas. Het is een snelgroeiend gewas dat meerdere keren per jaar geoogst kan worden. Het heeft weinig voeding of water nodig, is nauwelijks ziektegevoelig en kan vlot groeien op diverse bodemtypes. Door de

diepe wortels is het bovendien erg geschikt om erosie tegen te gaan. Het is een erg efficiënte plant, want hij levert drie keer meer bruikbare textielvezels per hectare op dan katoen. De meeste hennep wordt in China geproduceerd. De biologische hennep teelt is zeer beperkt en richt zich eerder op voedingsproducten met hennep (vb. hennep olie, -zaad).

Andere gewassen Tot slot bestaat er ook een zeer beperkt aanbod aan biologisch geteeld vlas, bamboe en zijde. De voordelen van bamboe zijn gelijkaardig aan die van hennep. Biozijde is afkomstig van zijderupsen op biologische moerbeibomen.

MEER WETEN?

Als winkelier vind je GOTS-gecertificeerde bedrijven op de website www.globalstandard.org. Verkoop je ook biotextiel aan consumenten en staat dat nog niet vermeld op je profiel in de databank op www.biomijnnatuur.be? Laat het weten aan onze coördinator Verkooppunten Marijke Van Ranst marijke.vanranst@bioforumvl.be.

Bio Actief

32

25

Van horen zeggen “Landbouw wordt door overheden en lobbygroepen als een economische sector gezien, niet als een manier van omgaan met leven, dieren, planten, grond.”

“

“Bio is geen niche meer.”

“

“Het wordt hoog tijd dat we met Europees belastinggeld agroecologische boeren belonen voor hun publieke diensten in plaats van de gangbare landbouw voor zijn productiviteit.”

B E R N A R D H A S P E S L A G H , C O O VA N D I E P V R I E S B E D R I J F A R D O T R E F DA G O M S C H A K EL I N G I N A GR O, 2 6 F EB RUA R I 2 0 16

RENAAT DEVR E E S E , B I O G E I T E N H O U D E R MO.BE, 9 MAART 2016

“

“De landbouwsector moet begrijpen dat het pesticidengebruik een tijdbom is. Als er niets gebeurt, dan zullen we in de toekomst draconische maatregelen moeten nemen.”

A N D R E L EU, B ES TU U R D ER I F OA M EU I F OA M EU - C O N GR ES , A P R I L 2 0 1 6

STÉPHANE LE F O L L , MINISTER VA N LA N D B OU W FRA N KRIJK LIBÉRATION, 23 FE B RUA RI 2016

“

“Dat het vlees van een koe of varken dat gras gegeten heeft en vrijuit heeft kunnen bewegen beter is dan dat van een dier dat zijn (korte) leven op stal doorbracht en gevoed is met dat wat het in de natuur niet zou eten, is meer dan waarschijnlijk.”

LOES NEVEN, S TA F M E D E W E R K E R GEZONDE VOE D IN G V IG E Z DE REDACTIE. B E , 9 FE B RUA RI 2016

26

Bio Actief

32

Tussen 4 en 6 april vond in Amsterdam het IFOAM EU-congres plaats. Daar kwamen bio-ondernemers en organisaties vanuit heel Europa samen om na te denken over waar we willen staan met bio in 2030.

De conclusies van het congres? De biosector moet steeds dichter naar de biologische principes toegroeien, omschakeling moet interessanter worden, bio mag vaker naar voor geschoven worden als oplossing voor maatschappelijke problemen en om de biologische teeltwijze mainstream te maken, is ook economische verandering nodig.

©foto: Lisa Develtere

We leveren ons roomijs ook Ik ken enkele bioboeren aan winkels en zij vinden het persoonlijk. heel belangrijk dat we dat Biogarantie®-voeding kopen is label hebben. mijn manier om hen te steunen en tegelijkertijd het Rina, Biogarantie®-verwerker, systeem te veranderen.

René, consument

De Trommelhoeve

Er bestaat veel verwarring bij consumenten, maar met een Biogarantie®-winkel ben je zeker.

Kathleen, Biogarantie®-winkelier Biotoop

Bio op volle kracht

STEM UIT DE SECTOR

Consumenten

De biosector streeft naar een duurzame wereld, hier en nu, elders en later. Bedrijven die kiezen om het Belgische label Biogarantie® te behalen, gaan voor bio op volle kracht. Ze hebben extra aandacht voor ecologische, sociale en economische duurzaamheid.

Biogarantie®-producten garanderen voor de consument de link met een Belgische producent of verwerker.

Logisch dus dat consumenten het meeste vertrouwen hebben in Biogarantie®.

www.biogarantie.be

B

io zit in de lift, dat merken we elke dag. Consumenten uit alle lagen van de bevolking kopen bio: uit overtuiging, voor hun gezondheid, omdat ze begaan zijn met het milieu, omdat het hip is....

Maar vragen we onze klanten waarom ze kiezen voor bio, dan valt het ons vooral op hoe weinig ze echt weten over biolandbouw. Verder dan "bio gebruikt geen pes ticiden" komen ze vaak niet. We zeggen dan dat we als bioboer vooral respect hebben voor bodem, natuur en dierenwelzijn, dat we streng gecontroleerd worden, dat natuurlijke bestrijdingsmiddelen in een beperkt aantal gevallen wel mogen.

Veel consumenten weten dus niet wat bio precies is. Een aantal producenten zijn zich bewust van deze onduidelijkheid. Zij liften mee op het succes van bio en gebruiken voor hun producten uitdrukkingen als ‘op natuurlijke wijze geproduceerd’, ‘grootgebracht op weidegras’, enzovoort. Dat maakt de verwarring nog groter.

Om de consument te informeren, mogen we niet alleen vertrouwen op de inzet van vakorganisaties als BioForum Vlaanderen. We moeten als bioboeren uitleggen wat het betekent om aan biolandbouw te doen. Via sociale media, opendeurdagen, activiteiten tijdens de biocampagnes..

Vertel consumenten dus waarom duurzaamheid, ecologie en dierenwelzijn voor ons geen ijdele begrippen zijn maar een dagdagelijkse zorg. Alleen zo kunnen we het succes van bio handhaven.

NIA PONSAERTS EN JAN GELDERS

Den Boogerd

R

UU NAT

F

STO

EST

IO M

EB LIJK

0% 10 isch log bio

Biologische humus, gecomposteerd met Californische rode regenwormen voor veerkrachtige, gezonde planten!

Hoge humusgehaltes (8-10% / L) Uitgebreid assortiment, interessante prijzen.

T + 371 264 79 567 WORMFARM.VERITA@GMAIL.COM WWW.VERNERSUNDRAUGI.LV Geproduceerd in overeenstemming met de EU-verordeningen 889/2008;1069/2009 Erkenningsnummer Voeding- en Veterinair A063598

Bio Actief

32

27

Wim Lybaert, bekend van televisie als duurzaam moestuinier, leent zijn gezicht aan onze nieuwe biocampagne. Aan de hand van de meest evidente productgroepen vertellen we de komende drie jaar wat bio bijzonder maakt.

Profiteer van extra aandacht in juni Ook als je geen zuivel-of eiproducten maakt kan je genieten van de extra aandacht voor bio van 4 tot 12 juni: hang de affiches op, deel onze nieuwsberichten met je klanten en nodig hen uit om hun favoriete product te nomineren tijdens de online verkiezing op www.biomijnnatuur.be.

Schrijf je activiteit in voor het najaar Van 17 en 25 september 2016 focussen we op de liefde, zorg en vakmanschap in biologische groenten en aardappel. Ook als je geen groenten teelt, kan je meedoen met een activiteit of promotionele actie. We maken gratis reclame voor jou in de kalender van Bio Mijn Natuur en je kan online adverteren voor extra zichtbaarheid.

Meer info en planning van de producten die aan bod komen vanaf 2017 www.bioforumvlaanderen.be/campagne2016