Айбат - коомдук-саясий гезити №126

Премьер Темир Сариев 3 негиз менен элдин эсинде калгысы келет

2

АЙБАТ ПРЕСС

Т.САРИЕВ ЄКМЄТ БАШЧЫЛЫГЫНА ШАЙЛАНДЫ Парламенттин кечээги отурумунда жыйында отурган 99 депутаттын 97си єкмєт башчылыкка Темир Сариевди бекитип беришти. Темир Аргенбаевич кїздєгї парламенттик шайлоону ачык айрым, таза єткєрїїгє бардык кїчїн жумшаарын, министрлер майрам, ишемби дегенди билбей темирдей тартипте иштээрин убада кылды. Кандай болгон кїндє да Т.Сариев эў оор мезгилде премьер-министрликке

БАШКАСЫ БЇТЇП, ЭМИ АЙТИКЕЕВ ЖАБЫШПАГАН УЛУУ ЖЕЎИШ КАЛЫПТЫР

келди. Ары жооптуу, ары азаптуу милдетти мойнуна алган Темикеге ийгилик каалайбыз!

«ЧЫЎГЫЗХАНДЫН ШАКИРТИ» ТАШИЕВ АКТАЛЫП, ШАЙЛООГО АТТАНАБЫ?

2012-жылы Чыўгызханчасынан 20 «жоокери» менен бийликти басып алмакчы болгон Камчыбек Ташиев акталганын анын басма сєз катчысы Нургазы Анаркулов «Азаттык» радиосуна маалымдады. Анын айтымында, Жалал-Абад шаардык соту “Ата Журт-Республика” партиясынын теўтєрагасы Камчыбек Ташиевдин соттолгонун жокко чыгарды. Эми ага шайлоого катышуу їчїн жол ачылды. «Телибай тентектигинин» айынан 1 жыл беш айга кесилип, мандатынан ажыраган Камчыке тїрмєдєн сабак алса керек. Эми Чыўгызханча «жортуулун» кайталабаса керек.

ДЕМОКРАТИЯНЫН “АТАСЫ” САНАЛГАН АМЕРИКАДА ПОЛИЦИЯ АДАМ ЄМЇРЇ ЇЧЇН ЖООП БЕРБЕЙБИ?

Акыркы мезгилде Батыштан каржыланган тїрдїї уюмдар атайылап эле “Кыргызстанда сєз эркиндиги кысымга учуроодо, демократия тебеленїїдє” дегендей тыянактарды чыгарып келет. Анан дагы єлкєбїздє удаасы менен эки жолу болуп єткєн революциядан улам шылдыўга алгысы келген аракеттери да бар. Кече жакында эле Американын Балтимор шаарында дїкєндєрдї тоноо жана автоунааларды єрттєє менен коштолгон башаламандык болуп єттї. Анда 20 полиция кызматкерлери жабыр тартса, 250 адам колго тїшїрїлгєнї маалым болду. Мындай башаламандыктын болушуна полиция тарабынан 25 жаштагы афроа-

мерикалыктын кармалып, каза тапканы себеп болгон. Мындай наадандыкка чыдабаган жаштардын тобу бийлик єкїлдєрїнє нааразычылыктарын билдирїї їчїн акцияга чыгышкан. Алардын катарына кошулуп алган 16 жаштагы Майкл аттуу баласын таанып калган энеси Тойя Грэм аны ур-токмокко алып атып, їйїнє кубалап кеткенин журналисттер видеого тартып алышкан. Ал айым жалгыз єзї алты баласын багып чоўойтуп атканы дагы белгилїї болду. Эненин корккону полиция кызматкерлери аны дагы Фредди Грейди єлтїргєндєй єлтїрїп коюшпасын деген чочулоо болгон. Мына ушундай демократиянын “атасы” атыккан Америкадагы кєрїнїш. Америкада полиция колго тїшкєн адамдарды єлтїрїп койсо деле єзї биле тургандыгын тастыктап аткан жокпу? Ал эми бизде болуп єткєн эки революциянын жєнї такыр бєлєк. Мекендештерибиз эки жолу теў їй-бїлєлїк авторитардык башкарууга каршы чыгышкан. Демократияны орнотобуз деп чыгышкан. Ал тилектери орундалды. Ал эми єзгєлєргє демократиядан “сабак” єткїсї келген АКШ єз жарандары нааразычылыгын билдирїїгє чыкса, ур-токмокко алып, ал гана эмес єлтїрїп деле коерун кєрдїк...

Айрым журналисттер жазат десе эле оозуна келгенди «оттой» бергенди кєнїмїш адатка айландырып алышты. Маселен, ашынган «єрдєкчї», сєлкєбайдын четин кєрсєтїп койсоў «илибой» саясатчыны оўду-солду «бомбалап» жибергенден кайра тартпаган Адилет Айтикеев жазгы мелїїн желге «алдырып» жибергенби, айтор, улуу жеўиштин 70 жылдыгын сындап чыгыптыр. Ал «Фейсбуктагы» баракчасына: «1941-жылдагы согуш эч кандай Улуу Ата-Мекендик согуш эмес! Биздин Ата-Мекенибиз Кыргызстан! Биздин ата-бабаларыбыз убагында орустун, белорустун, украиндин, литванын, латыштын, эстондун, поляктын, румындын, болгардын жана башка улуттардын, мамлекеттердин жерлерин бошотобуз деп барып курман болушкан. Орустар ушул їчїн бизге рахмат айтышы керек! Биздин аталарыбыз Улуу Ата-Мекендик согушка эмес, Экинчи Дїйнєлїк согушка катышкан” деген Адилеттин «ачылышын» окугандар жерге тїкїрїп аткан кербе-

АК ЇЙДЇН ИЧИ КЇПЄ-КЇП, ЧАКА-ЧУК Учурда ак їйдїн ичинде жїргєндєр деле эртеў менен босого аттап киргенден заарканып турушканы сокурга деле кєрїнїп турат. Чо-оў саясий єнєктїк єтєєр алдында дайыма эле бул “касиеттїї” жердин кан басымы кєтєрїлїп тураарын бешиктеги бала деле билип калды. Анткени момпосуй соргонго жарабай калган чал-кемпирлер деле тїн бир оокумга созулган теле кєрсєтїїдєн бїйїрї кызып кетээри калп эмес. Кыргызча сай-сєєктї чага албаган єкмєт башчыны ортого алып демитип жатышса кантип каны мээге теппесин? Маўызын эзген депутат сєрєйлєр бир суроонун эле тегерегинде жїрїшєт шилекейин агызып. Мыктыбек гана мээсине мык какканда Оторбаевдин “чмосу” чыгып кечирим сурап жиберди. Калган суроолордун мазелїї экенин сезген жокпуз. Жыйырма жылдан ашуун сїйрєлїп келаткан “Кумтєр” маселесин ошончо єкмєт башчы оў жагына чече алган эмес. Эми азыркы Жоомарт мырза эрдик кылып чечип берсе кана деген їмїттєн да айрылдык. Анткени алы жетпеген ишке киришпей эле коёюн деген тєбєл арызын жолдоп акыры кетти. Тилекке каршы бїгїн бирди эртеў башканы сїйлєгєн фракция башчылары кийинкиде деле эч нерсени кыйрата албайт. Бул жєн гана имитация. Минтип отурушса майда деле, октябрда деле “Кумтєр” илгерки калыбынан козголбойт. Болгону бир ууч жатып ичерлердин ашказанын гана майлай бермекчи. Мындан єлкєнїн капчыгы кампайып кетпейт. Дагы эле эски чапанын жамынганы жамынган. Ал ортодо акылдуусунган алыстагы Садыр Жапаров єзїнє жан тарткан маалымат каражаттары аркылуу соккусун кїчєтєт.

Коммерциялык директор:

Гезит ээси:

"Айбат Аймак" коомдук фонду Башкы редактор:

Каныбек САПАРОВ

№ 123 • 10-апрель, 2015-жыл

Бектур БАЙМОЎОЛОВ Тел. (0772) 16 11 00

Веб-сайт: www.AIBAT.kg

Редакциялык жамаат:

Электрондук каттар їчїн дарегибиз: aybatkg@mail.ru

Акинай АЙДАРОВА Рахатбек РЫСАЛИЕВ Тєлєбїбї КАСЫМАЛИЕВА Дамир ЭСЕНГУЛОВ Мирбек АСАНАЛИЕВ Мирбек МАМБЕТОВ

зи. Себеби ал убакта кыргыз эли, дїйнє коомчулугу жалпы фашизмге каршы кїрєшїшкєн. Улуу жеўиш оўой менен колго тийген эмес, согуш оту миллиондогон адамдын ємїрїн алды. Мына ушундай улуу жеўишке сєз тийгизип, негизсиз доомат арткан Айтикеевге эмне дээриўди да билбейсиў. «Ит їрє берет…» дейин десеў, ушуга окшогон «кумалактар» кырдаалга кедергисин тийгизип атышпайбы.

Редакцияга келген материалдар жана сїрєттєр кайтарылбайт.

Гезит редакциянын компьютердик басма бєлїмїндє терилип, жасалгаланды.

Аны єтє сейрек инсан катары тєбєсїнє кєтєргєн депутаттар парламентте аброюн арттырууга ашыгат. “Айтпадык беле, бир гана Садыр паша жарайт ишке”, - деп опурулуп чыгышат. Капталдан Равшан Жээнбеков найзасын сунат баш бакан болмокчумун деп. “Менин долбоорум даяр, єлкєнї бейишке мен чыгарам”, - дегенден Ракеў бийликке кєз кызартуудан кайра тартпайт. Араў турган Максат Сабиров “Бириўер калбай кеткиле, ордуўарга келчї киши даяр”,деп оозундагы “огун” жаадырат. Ансыз да шайы ооп турган єкмєттї жакалоодон уялбагандар парламентте жок эмес, бар. Башкаруучу деген коалициянын деле пикири бир орунда эмес экенин коомчулук кєрдї. Бири-бирине кырын салгандыктан ортодон аркырап муздак шамал єтїп турат. Ар кимиси майлуу жерди єзїнє ыйгаргысы келет. Ушунун баары жакындап келаткан шайлоого байланыштуу. Булардын тилегени аман-эсен кїздє кайра отурган орундарына жылуу-жумшак конуп алуу экени айдан ачык. Айтор ак їйдїн ичи кїпє-кїп, чака-чук. Кєрєсїўєр “Кумтєр” эч качан элдин пайдасына иштебейт. Ашып кетсе бирин-экин атка минер кызматтан кол жууйт. Ал эми убактылуу ишин аткарып турган єкмєт мїчєлєрїнєн кимиси ордунда калаарын болжоо кыйын. Сєзсїз тїрдє орун алмашуулар болбой койбойт. Ошентсе да башкаруучу коалициянын басымдуу депутаттары Єкмєт башчылыкка Темир Сариевди дайындоого макулдугун беришти. Бул тилектери толук ишке ашса “Ак-Шумкар” партиясы депутаттык мандаттан куру жалак калат. Беш жылдан бери апрель соту деле созулуп келатпайбы. Далайдын канын дїргїткєн “Кумтєр” маселеси кантип аягына чыксын? Детективдер али алдыда, аман болсок чогуу кєрєбїз тамашанын баарын. Ж. Каарманбеков.

Гезитте жарыяланган материалдар редакциянын кєз карашын чагылдырбайт. Макала жана интервьюлардагы чындыкка дал келбеген маалыматтарга макала жазган жана интервью берген инсандар єздєрї жоопкер. Жарнамалардын мазмунуна жарнама берїїчїлєр жооптуу. Жарнамалык материалдар:

Кыргыз Республикасынын Адилет министрлигинде катталган, Каттоо № 1853 Гезит «ММК колдоо боюнча борбор» фондунун басмаканасында басылды Гезит келишим баада.

Буйрутма №1114

Нускасы: 1500

3

ЭЛДИ ОЙЛОБОЙ ЄЗЇН ОЙЛОГОНДОР... Башкы прокуратура билдирет:

“ВЕЧЕРНИЙ БИШКЕК” БАСЫЛМАСЫНЫН И.ИЛМИЯНОВ, Ф.НИЯЗОВ ЖАНА Э.МАМБЕТАЛИЕВГЕ КОЙГОН ДООМАТТАРЫ ТАСТЫКТАЛГАН ЖОК эми Э.Мамбеталиевди опузалап тартып алуу, мыйзамсыз ишкердик жїргїзїї жана арам акчаларды адалдаштыруу боюнча айыптаган. Анын натыйжасында Башкы прокуратура менен УКМК кайрылуудагы айтылган айыптарды кылдаттык менен иликтеп чыгып тємєндєгїдєй чечимге келген:

“Вечерний Бишкек” басма їйїнїн жетекчилиги єлкє жетекчилигине кайрылуу жасап, президенттик аппараттын башчысынын биринчи орун басары Икрамжан Илмиянов, єлкє башчысынын кеўешчиси Фарид Ниязов жана Эркин Мамбеталиевге доомат койгон эле. Мындан улам, президент А.Атамбаев кайрылууда келтирилген айыптоолорду тыкыр иликтєє тапшырмасын УКМК тєрагасы менен Башкы прокурорго жїктєгєн. Ошондой эле ысымы аталгандарды кызмат абалына карабастан жазага тартуу тапшырмасын койгон болчу.

29-апрелде Башкы прокуратура бул окуяга байланыштуу билдирїї таратты. Анда айтылгандай буга чейин “Вечерний Бишкек” басылма їйї И.Илмиянов менен Ф.Ниязовду кызмат абалынын ашыкча пайдаланып сотторго басым жасаган, ал

1.“Вечерний Бишкектин” Э.Мамбеталиевге койгон айыптары жана кїнєєлєрї тастыкталган жок. Кайрылууда Э.Мамбеталиев Кыргызстандагы эт бизнесин калкалайт деген айып боюнча Башкы прокуратура Ички иштер министрлиги (ИИМ), Экономика министрлиги, Мамлекеттик ветеринардык кєзємєл жана ветеринардык коопсуздук инспекциясына караштуу “Кыргыз Эт” ассоциациясына кайрылган. Аталган мекемелер буга чейин Э.Мамбеталиев бир да жолу аларга кайрылбаганын тастыктаган. Э.Мамбеталиев болсо учурда эч кандай мамлекеттик кызматта иштебей турганын айтып, ишкердик жана коомдук иштер менен алектенип жїргєнїн айткан. Ошондой эле ал А.Ким менен А.Рябушкинди тааныбай тургандыгын айтып, эт бизнесине тиешеси жок экенин белгилеген. Мунун натыйжасында Э.Мамбеталиевге “Вечерний Бишкектин” койгон дооматтары далилденген эмес.

2. Ал эми И.Илмиянов, Ф.Ниязов жана Э.Мамбеталиевдин

АКШ АВИАКАТТАМДАРЫ IPAD АЙЫНАН ЇЗГЇЛТЇККЄ УЧУРАДЫ дє оор кагаздарды кєтєрїп жїрбєстєн, мына ушундай Айпаддарды колдонуп башташкан эле.

АКШнын American Airlines авиакомпаниясы Apple компаниясынын Айпаддар їчїн чыгарган тиркемесиндеги кемчиликтен улам кєптєгєн каттамдары токтотулганын айтып чыкты. Айпаддагы тиркемени аталган компаниянын учкучтары учуу пландарын алуу жана окуу максатында колдонушчу.

2013-жылы American Airlines авиакомпаниясынын пилоттору ары-бери жїргєн-

Эми тиркемелер эмне їчїн иштен чыкканын, анын канча зыян алып келгенин компания териштирип баштады. Тиркеме иштеп чыгарган Curbstand компаниясынын башчысы Серж Гойкович да учактагы жїргїнчїлєрдїн арасында болгонун, анын колундагы iPad тиркемеси да иштебей калганын айтып чыкты. Ал єзїнїн блогуна СанФранцискодон Лос-Анжелеске бараткан учактын пилоттору качан гана маалыматтарды кагазга басып келгенден кийин гана учак асманга кєтєрїлгєнїн жазды.

сотторго басым жасап жатканы тууралуу кайрылуу да дыкат иликтенип чыккан. Бул факты боюнча “Рубикон” ЖЧКсынын башкы директору А.Ким жана “Вечерний Бишкек” гезитинин башкы редактору Г.Кузьмин сурак учурунда колунда И.Илмиянов жана Ф.Ниязовдун сотторго басым жасаганы тууралуу далили жок болуп чыккан. Басылмада иштеген «Vb.kg», интернет сайты, «Жаны Агым» гезити, “МСН” гезити, “Рубикон” ЖЧКсы жана типография (Н.Пихота, С.Швец, В.Куренева, А.Карелина, А.Касыбеков, Д.Маслова, Э.Темир, Т.Шабырова, А.Ходыкина, А.Тузов, С.Лаптева, А.Добровольский жана башкалар) кайрылууда кєрсєтїлгєн Ф. Ниязовго, И. Илмияновго жана Э. Мамбеталиевге коюлган дооматтарга карата аныктоочу документтерге ээ эмес экендиктерин билдиришкен. Мындан сырткары Башкы прокуратура тарабынан А. Рябушкиндин доосу боюнча ишти кароодо кимдир-бирєє тарабынан басым жасалганы тууралуу соттордон билдирїї келип тїшпєгєнї аныкталды. Мындан тышкары Ф. Ниязов, И. Илмиянов жана Э. Мамбеталиев Рябушкиндин доосу боюнча сот процессине кийлигишкени боюнча коюлган айыпты Башкы прокуратура аныктай алган эмес. А. Ким жана А. Рябушкиндин тїшїндїрмєлєрї боюнча, єздєрїнїн далилдерин алар Бишкек шаарынын Биринчи

Май райондук соту жана Бишкек шаардык соту мындай чечимди єйдєдєн басым болбосо чыгара алмак эмес, анткени 2005-жылы бул маселе соттук талаштын предмети болгон, ал боюнча акыркы чечим бар деп тїшїндїрєт. Мындан улам кайрылуунун авторлору болгону єздєрїнїн божомолдоруна таянып атат. Ал божомолдорун «депутаттар, єкмєттїн жана президенттин аппараттарынын кызматкерлери, Жогорку Кеўештин депутаттары, бизнесмендер» айтып жатат негизге таянышкан. Бирок ушундай маалыматты беришкен кызматтагы адамдардын атыжєнїн айтуудан баш тартышкан.

3. Жогоруда айтылган кайрыуудагы акча каражаттарын чыгарып кетип аткандыгы тууралуу маалымат дагы такталган жок. Иликтєєнїн жїрїшїндє Ф. Ниязов, И. Илмиянов жана Э. Мамбеталиев тарабынан кандайдыр бир шектїї транзакция фактылары катталган жок. Мындан улам, жолдонгон кайрылуудагы айыптоолор (сот адилеттигине жолтоо болуу, кызматтык абалынан кыянаттык менен пайдалануу, опузалап талап кылуу, мыйзамсыз баюу, мыйзамсыз ишкерлик, кылмыштуу кирешелерди легалдаштыруу, контрабанда) боюнча кандайдыр бир аныктоочу фактылар Ф. Ниязов, И. Илмиянов жана Э. Мамбеталиев тарабынан кылмыш жасагандыгы тууралуу аныктоочу фактылар табылган жок.

«ЗАМАНДАШ» - МЕКЕНЧИЛ КЇЧТЄРДЇН ОРДОСУ БОЛДУБУ? Кыргызстандын мекенчил кїчтєрї ынтымакка келип, биригїї аракетин кєрїшїїдє. Улутман уюмдарды “Бир жакадан баш, бир жеўден кол” чыгаралы деп “Замандаш” партиясы демилге кєтєрдї. Иш-чарага єлкєнїн бардык аймактарынан келген жїздєн ашык мекенчил уюмдар, 16 саясый партия, коомдук, саясый ишмерлер катышып, алар улутман кїчтєрдїн Улуттук Конгрессин тїптєштї. Конгресстин туруктуу иш алып баруучу аткаруу органы катары – Ордо кеўеш тїзїлдї. Ага белгилїї саясатчылар, коомдук ишмерлер киришти. “Замандаш” партиясынын теў тєрагасы Сапарбек Асанов мамлекетибизди жакшыртуу боюнча жаўы кєз караштар менен идеяларды иштеп чыгуу зарылдыгын белгилеп, бизге мамлекеттин кыргыз мїнєзї менен болгон єлкє керек экендигин айтты. “Бїгїнкї кїнї мамлекеттїїлїктї чыўдоо, эгемендикти жана аймактык бїтїндїктї бекемдєє биз їчїн єтє олуттуу

маселе болуп турат. Бул - мамлекеттин жашап турушунун негизи болуп саналат. Бул негиздер єлкєнїн бардык мекенчил кїчтєрїнїн тынчын алып, єлкєбїздїн Мен мекенчил деген атуулдарынын бардыгынын башын бириктирип турушу керек деп эсептейбиз. Конгресс мамлекеттин чыўалышына мїмкїндїк берип, пайда болгон кєйгєйлєрдєн чыгып кетїїгє жол таап берерин кїтєбїз.

Кыргызстан элдеринин руханий баалуулуктары биз їчїн баалуу мурас болуп саналат. Этностук диаспоралардын бардык єкїлдєрїн биз бул маселе боюнча сїйлєшїїгє чакырабыз. Ру-

ханий баалуулуктарыбыз єлкєбїздїн тїркїгї болуп, рухий баюуга жол берип, мамлекетибиздин єнїгїїсїнє шарт тїзїп бериши керек”, - деп билдирди теў тєрага Сапарбек мырза. Иш-чара соўунда Кыргызстандын улутман кїчтєрїнїн иш-аракеттерин координациялоо їчїн Улуттук Конгресс туруктуу иштеп туруучу аянтча болмой болду. Ага бир катар партия лидерлери кирди. Ордо Кеўештин алгачкы жыйынын да “Замандаш” партиясы єткєрмєй болду.

№ 123 • 10-апрель, 2015-жыл

4

МАЕК ТЄР Темирболот АБЫКЕЕВ, Кара-Кїнгєй айыл аймак башчысы:

“ЭЛИБИЗДЕ ЫНТЫМАК БОЛСУН” - Кош-Дєбє айыл єкмєтїнїн жетишкендиктери жана кемчиликтери жєнїндє айта кетсеўиз?

- Биринчи жетишкендиктер жєнїндє айта кетсем, Кош-Дєбє айыл єкмєтїндє жол картасы боюнча 23 долбоордун бир долбоору аткарылбай калды. Жалпысынан болуп биздин Кош-Дєбє айыл єкмєтїнє 34 миллион 500 миў сомдун тегеринде гранд тартылды. Эў алгылыктуу, мактана ала турганыбыз Кош-Дєбє айылына караштуу Кара-Кїнгєй айылы жетишкендиктен район боюнча биринчи орунду алды бизди абдан кубандырат. Бул боюнча кошмо жыйындын тєрагасы Курткаев Таалай мырза бир трансформатор коюп жеўип алдык. Экинчи жетишкен ишибиз айылдар арасында облус боюнча экинчи орунду жеўип алдык. Айыл ичинде алгылыктуу иштерди комиссия кєрїп ошонун жыйынтыгында бизге экинчи орунду ыйгарышты. Дагы мактанычка татыктуу биздин айылыбыздын ичи толугу менен асфальтталып бїттї. Эки айыл ортосундагы 12 миллион 600 миў сомдук заманбап кєпїрє салынды. 2014-жылдын аткарылбай калган 1 долбоор калды деп жатпайбызбы, “билайн “компаниясынын уюлдук станциясын курдуруш керек эле, аныбыз 2015, 2016-жылга калып калды.

Áèøêåêêå êàçàêñòàíäûê ñîãóø àðäàãåðëåðäèí äåëåãàöèÿñû êåëäè *** Äåïóòàòòàð áèð ê¿íä¿ê àéëûãûí ñîãóø àðäàãåðëåðèíå êîòîðóóíó äåìèëãåëåøòè *** Àëà-Áóêà ðàéîíóíäà ñîãóøòóí 17 àðäàãåðèíå òîëóê æàñàëãàñû ìåíåí áèðäåí àò ìèíãèçèëåò ***

тыштыгынан чєптїн 3 чабыктарын ала албай калдык.

- Элге каалоо тилегиўиз кандай?

- Кыргыз Республикабыздын президентти Алмазбек Шаршенович 2015-жыл экономиканы чыўдоо жылы деп жарыялады. Экономиканы чыўдоо боюнча биздин айыл єкмєтїндє алгылыктуу иштер жїрїп жатат. Ошол кыргыз жеримдин экономикасы єсїп, єнїгїї жолуна тїшєлї. Элибизде ынтымак болсун, биримдик болуп аманчылыкта жїрєлї.

“МЕН КАЙДАН АКЧА ТААП ЖАТКАНЫМДЫ АЙТПАЙМ” “Кыргызкємїр” ишканасынын мурдагы жетекчиси Расул Умбеталиев маалымат жыйындарын уюштурууга шыктуу саясатчы десек болот. Коомдо жалпы саясатчылар эки тїрдє кызмат аткарат экен. Биринчиси буйрукчул саясатчылар. Алар чечим чыгарат. Калган саясатчылар анын сценарийин ишке ашырат. Коомчулукта Расул Умбеталиевди аткарууга аябай шыктуу саясатчы деп айтып калышат. Расул мырзанын АКИпрессте берген маалымат жыйынында энергетика тармагы тууралуу айтып жатып, “бир топ чиновниктер коррупциялык иштери їчїн суракка алынышы керек, кїнєєсї далилденсе камалышы кажет” деп билдирди. Ырасын айтканда ансыз деле азыркы тапта коррупцияга каршы кїрєш жїрїп келет. Анын башкы демилгечиси мамлекет башчысы болгондугун да тана албайбыз. Расул мырза, коррупция тууралуу оозанып калганынан улам, маалымат жыйынынан соъ ал тууралуу буга чейин маалымат каражаттарында жазылып, айтылып келген коррупциялык иштерге тиешеси бар деген № 126 • 1-май, 2015-жыл

- Расул мырза, партиялашыўыз Аида Салянованын кїйєєсї Бишкек жылуулук борборуна кємїр жеткирїїдє коррупциялык иштерге аралашканы боюнча кылмыш иши козголду. Эмне їчїн муну убагында айтып чыкпадыўыз?

- Бул боюнча мен эч нерсе айта албайм. Анткени ал убакта бул тууралуу жетиштїї далилдер болгон эмес. Бул боюнча прокуратура карап жатат.

- Сиз убагында ири кємїр кендерин жетектедиўиз эле. Ошол мезгилде сизге карата кылмыш иши козголгонун айрым гезиттер жазышты. Буга кандай комментарий берет элеўиз?

- Мен болгонун болгондой эле айтам, эч кимден коркпойм. Мен баарын ачык эле айтканым менен мени атайын жамандап каралаганга аракет жасап жатышпайбы. Таш-Кємїрдєгї, Кєк-Жаўгактагы кємїр боюнча мени жамандашып жатат. Ал жерде эч кандай уурдоо-тоноо болгон эмес. Иш козголуп, анын баары текшерилип, кїнєєлїї эмес экендигим далилденип, иш кайра жабылган. “Кыргызкємїрдє” да иштедим. Ал жерде да иш козголгон. Бул боюнча Биринчи май райондук соту карап чыгып, эч кандай кїнєєлїї экендигиме далил тапкан эмес. Бул 2002-жылы болду. Мен кайда иштесем да эч кандай зыян келтирген эмесмин. Урдаган да, то-

***

***

Расул УМБЕТАЛИЕВ, “Кыргыз Кємїр” ишканасынын мурдагы жетекчиси:

маалыматтар боюнча суроо узаттык.

Êûðãûçñòàí 8-ìàéäà ÅÀÝÁãå òîëóê êîøóëóóñó ì¿ìê¿í Êûðãûç-òàæèê ÷åê àðàñûí òàêòîîäî æûëûø áîëäó

Калган жол картасын толугу менен аткарып бїттїк. Ичибиздеги жазала турган иштерди айтсак, Кара-Кїнгєй айылынын БСРди (суу сактагыч) 10 миллион 300 миў сомго оўдоп, кайра калыбына келтирдик. Мындан тышкары элдин жардамы менен айылды кєрктєндїрїї жана жашылдандыруу иштери катуу кызуу єттї.

- Сиздердин айылда гана улуу инсандардын сїрєттєрї илинип турганы жєнїндє айтып берсеўиз?

- Биздин бизнесмен байкелерибиздин жардамы менен Кара-Кїнгєй айылына 50 зым карагайыбызга тїнкї чырактарды койдук, ал жарыктарды орнотуп тим болбостон биздин айылдын атактуу адамдардын баннерлерин илдик. Ал баннерлердин їстїндє сїрєттї турса ал эми астына ал кишинин кандай жумуштарда иштегендиги, эмгектери, алган сыйлыктары жєнїндє аныктама берилген. Ал эми кемчилигибиз былтыркы жылдын суунун тартыштыгынан кєп жерлерибиз мурдагы жылкыдан тїшїмїбїз азайды. Кээ бир жерлерден 40 центнерден, кээ бир жерлерден 80 центнерден орто эсеп менен биздин айылга 20 центнерден айланып калды. 2013-жылы 24 центнерден 26 центнерге чейин айланган. Суунун тар-

ТАМЧЫ КАБАР

ногон да эмесмин. Прокуратура органдары болсо, сот болуп жаткан жерде менин кїнєємдї далилдей алышпады. Єздєрї сот залында арызынан баш тарткан. Прокуратура мени кїнєєлїї деп таба албагандан кийин мени ким кїнєєлїї деп айтмак эле. Мен тазамын мени ким каралаганга аракет жасап жатат билбей жатам.

- Сиз байма-бай маалымат жыйынын єткєрїп турасыз. Ошондон бир майнап чыгып атабы?

- Бул менин атуулдук парзым, мамлекет экономикалык кризисте турганда баарыбыз четте карап турбай кїрєшїшїбїз керек. Ошондуктан мен жалпы кыргызстандыктарга негизги кєйгєйлєрдї айтып чыгып жатам. Бул жерде майнап чыгып жатабы деген суроого, албетте майнап чыкса, чыкпаса да биз жарандык, атуулдук їнїбуздї билдирип турушубуз керек.

- Сиз эч жерде иштебейсиз. Сыр болбосо, маалымат жыйынын єткєрїїгє каражатты кайдан аласыз? Кимдир бирєєнїн заказын аткарып аткан жоксузбу?

- Мен убактылуу бошмун. Мамлекеттик жумушта эмесмин, бул чындык. Мен кайдан, кандай акча таап жатам, бул боюнча силерге айтпайм. Мени менен саясатта кєз карашышыбыз бир, тарапташ саясатчылар бар. Алар менен мамилем жакшы. Бирок, мен алардын кєз карашын билдирїї їчїн эмес, жеке кєз карашымды билдирїї їчїн кєйгєйлєрдї айтып чыгам. Тилекке каршы муну айрымдар башкача тїшїнїшєт. Дамир ЭСЕНГУЛОВ

«Àòà Ìåêåí» ôðàêöèÿñû Îø øààðûíûí àýðîïîðòóíóí æåòåê÷èëèãèí àëìàøòûðóóíó ºò¿í¿¿äº *** Æûë áàøûíàí áåðè Êûðãûçñòàíäà 37 ìè¢ íàðèñòå òºðºëä¿ *** Áèëèì áåð¿¿ ìèíèñòðëèãè ìåêòåïòåðäå ñààòòàðäûí ñàíûí êûñêàðòïàéò *** Ýðìàòîâ Áèëèì áåð¿¿ ìèíèñòðèëèãèíå ìàìëåêåòòèê òèëäè ºí¿êò¿ð¿¿ ñåêòîðóí à÷óóíó ñóíóøòàäû *** Ìåêòåïòåðäèí êóðóëóøóí 3 îðãàí êºçºìºë㺠àëàò *** Íàðûí îáëóñóíóí àéðûì æàðàíäàðûí êûçàìûêêà êàðøû ýì人 ºòêºð¿ëºò *** Íàðûí øààðûíûí áîðáîðäóê àÿíòûíà êîðåÿëûê ¿ëã¿äºã¿ ýëåêòð øàì ÷ûðàêòàðû êîþëóóäà *** Êàëêòóó êîíóøòàðäàãû æåð àëäûíà àâòîóíàà òîêòîî÷ó æàéëàðäû êóðóó òóóðàñûíäà äåìèëãå êºòºð¿ëä¿ *** ÒÈÌ Íåïàëäà æàðàêàò àëãàí êûðãûçñòàíäûê æºí¿íäº ìààëûìàòòû òåêøåð¿¿äº *** Äûéêàíäàðãà æå¢èëäåòèëãåí ò¿ðäº 1,3 ìèëëèàðä ñîìäóê íàñûÿ áåðèëäè *** Ñóçàêòà ʺãàðò äàðûÿñûíäà ñóó òàøêûí êîðêóíó÷ó ê¿÷ºä¿ *** Ò¿íä¿ê Êîðåÿíûí ëèäåðè äà Ìîñêâàäàãû ïàðàäãà êåëáåé êàëäû *** Ìîñêâàäà Ìóõòàðáåê ªì¿ðàêóíîâãî àðíàëãàí “Òà¢øîîëà” êèòåáèíèí áåò à÷àðû áîëîò *** Îðóñèÿíûí “Ïðîãðåññ” êîñìîñòóê êåìåñè Æåðãå êóëàï æàòàò *** Êàçàêñòàí Àñòðàõàíäàí òîîê ýòèí èìïîðòòîîãî òûþó ñàëäû *** ÀÊØ øààðëàðûíäà ìè¢äåãåí àäàì êàòûøêàí äåìîíñòðàöèÿëàð ºòò¿ ***

АКЫЛ ЖАШТАН...

5

Жаштар курултайы Ысык-Кєлдє болуп єттї

25-апрель кїнї Ысык-Кєл облусундагы Бактуу-Долоноту айылында жаштар курултайга чогулушту. Кєчмєндєр оюнуна реконструкцияланган ат майданда єткєн курултайга Ысык-Кєл облусунун булуў-бурчунан мамлекеттин келечегине кайдыгер карабаган жаштардын єкїлдєрї чогулушкан. Жаштар курултайына облус боюнча 3500 делегат чакырылган. Анда активисттер парламенттик шайлоо алдында єлкєбїздє туруктуулук сакталып, єкмєт экология боюнча, Кумтєр кени боюнча кєлдїктєрдїн кызыкчылыгына тєп келген чечим кабыл алышы керек деген талаптарын коюшту.

Курултайга жаштар жана миграция министринин орун басары Марат Нуралиев, «Ата Мекен» фракциясынын лидери Ємїрбек Текебаев, КСДП фракциясынын лидери Чыныбай Турсунбеков, экс-министр Алмамбет Шыкмамтов, коомдук ишмер Єкмєтбек Алмакїчїков, Баткен окуясынын катышуучулары чакырылып, катышышты. Курултайдын уюштуруучусу Мирлан Шеримкулов курултайдын негизги максаты – жаштарды ынтымака чакыруу – экендигин билдирди: - Президентибиз тарабынан 2015жыл мамлекеттїїлїктї бекемдєє, эгемендїїлїктї жана кєз карандысыздыкты сактоо, экономиканы єнїктїрїї жылы деп жарыялангандыктан жаштар дагы мамлекеттин єнїгїшї їчїн єз салымдарын кошууга абдан кызыкдар. Туризмдин убактысы жакындап келе жатат, ошол эле малда жергиликтїї жашоочулардын укуктары тебеленген учур кєп кездешет. Ошондуктан жергиликтїї жашоочулардын укуктары сакталышын жаштар бийлик єкїлдєрїнєн талап кылышат. Курултайда жаштардын саясаттагы жана коомдогу орду, єлкєдєгї экономикалык кырдаал, Кумтєр маселелери туурасында кызуу талкуу жїрїп, суроо-талаптар, сунуштар айтылды.

БА-А-А, БАЯГЫ ЭЛЕ ЖЇЗДЄР!

ЭСКИ-ЖАЎЫ ЄКМЄТКЄ КИМДЕР КЕЛДИ? Жогорку Кеўеши кечээги жыйында єкмєттїн жаўы курамы жєнїндє токтом кабыл алды. Негизинен єкмєттїн курамы сакталып, 3 министрликке гана жаўы адамдар келди. Тємєндє жаўы єкмєттїн тїзїмїн сунуш кылабыз: Сариев Темир Аргенбаевич – Кыргыз Республикасынын Премьер-министри; Сарпашев Тайырбек Дїйшєкеевич- Кыргыз Республикасынын биринчи вицепремьер-министри; Маматалиев Абдырахман Мадакимович – Кыргыз Республикасынын вице-премьер-министри; Диль Валерий Исидорович - Кыргыз Республикасынын вице-премьер-министри; Ниязалиева Дамира Абаскановна - Кыргыз Республикасынын вице-премьер-министри; Момуналиев Нурханбек Сакенович – Єкмєттї Аппарат жетекчиси – Кыргыз Республикасынын министри; Абдылдаев Эрлан Бекешович - Кыргыз Республикасынын Тышкы иштер министри; Турганбаев Мелис Токтомамбетович Кыргыз Республикасынын Ички иштер министри; Мамбеталиева Жылдыз Жээнбаевна Кыргыз Республикасынын Юстиция министри; Касымалиев Адылбек Алешович - Кыргыз Республикасынын Финансы министри; Панкратов Олег Михайлович - Кыргыз

Республикасынын Экономика министри; Айдаралиев Таалайбек Алимбекович Кыргыз Республикасынын Айыл чарба жана мелиорация министри; Малабаев Аргынбек Джумабекович Кыргыз Республикасынын Транспорт жана коммуникациялар министри; Боронов Кубатбек Айылчиевич - Кыргыз Республикасынын Єзгєчє кырдаалдар министри; Турдубаев Кубанычбек Апышевич - Кыргыз Республикасынын Энергетика жана єнєр жай министри; Сариева Эльвира Кубанычбековна - Кыргыз Республикасынын Билим берїї жана илим министри; Батыралиев Талантбек Абдуллаевич Кыргыз Республикасынын Саламаттык сактоо министри; Максутов Алтынбек Аскарович - Кыргыз Республикасынын Маданият, маалымат жана туризм министри; Базарбаев Кудайберген Базарбаевич Кыргыз Республикасынын Социалдык єнїктїрїї министри; Азыранкулов Айбек Жаныбекович - Кыргыз Республикасынын Эмгек, миграция жана жаштар министри. Кыргыз Республикасынын Коргоо министри кызматы менен Кыргыз Республикасынын Мамлекеттик улуттук коопсуздук комитетинин тєрагасы кызматы – Кыргыз Республикасынын Президенти тарабынан дайындалат.

“Ата Мекен” фракциясынын лидери Ємїрбек Текебаев, жаштар тарабынан кєтєрїлгєн демилгени колдойт: - Ысык-Кєл жаштары акылмандар, ак сакалдар кєтєрє турган идеяны айтып, бїтїндєй єлкєнїн жаштарын мамлекеттин бїтїндїгї, єлкєнїн келечеги, бакубат экономика їчїн биригип, жаштардын кыймылын тїптєйлї деген демилгеси абдан маанилїї – деп белгилеген Є.Текебаев, – Биз силердин демилгеўерди колдойбуз жана силер менен сыймыктанабыз. Кыргызстандын азыркы мамлекеттїїлїгїн тїзїїнїн башаты дал ушул Ысык-Кєлдєн 1843-жылы башталган. Силерге окшогон жаштар жана аксакалдар чогулуп Кокон хандыгынан бєлїнїп чыгабыз деп бїткїл Кыргыз элине жар салып, хан кєтєрїшкєн. Ошондуктан мындай иш-чаралар – мам-

лекеттин бїтїндїгїн, саясий экономикалык туруктуулугун камсыз кылат», – деп кошумчалады. Иш-чарада КСДП фракциясынын лидери Чыныбай Турсунбеков да кєтєрїлгєн демилгени кубаттаарын айтты. Келерки жылы 400 чакырымды тїзгєн Ысык-Кєл облусунун айланма жолунун курулушу башталарын жарыя кылды. Ал жогорку категориядагы жол болоруна ишендирди. Маселе азыр єкмєттє каралып жатыптыр. Жыйында кєтєрїлгєн їч маселе боюнча резолюция кабыл алынып, анын негизинде президентке, єкмєткє жана Жогорку Кеўешке кайрылуу жолдонду. Эми мындай курултайлар Кыргызстандын бардык аймактарында єткєрїлмєкчї. 31-августта жаштардын жалпы республикалык курултайы болот.

ЭРГЕЖЭЭЛ ПАРТИЯЛАР, ТЕПСЕНДИДЕ КАЛАТ Партиялар мындан кийин айдаган эчкисинин кєлємїнє жараша ышкыра турган абалга кептелди. Анткени шайлоого коюлучу кїрєєнїн деўгээли 5 миллион сомго кєтєрїлдї. Коомчулукта муну колдобогондорго караганда колдогондор арбын. Анткени мындан ары їч кишини ээрчитип алып партиям бар дегендердин буту кыскарат. Ал їчєєнїн балээни 5 миллионго алы жетмек беле? Жеткен кїндє да ошончо акчаны шамалга чачып жибергидей алар жинди болуптурбу? Тыйын санаганды булар абдан жакшы їйрєнїшкєн. Негизи кїрєєнї кєбєйтїп абдан жакшы кылышты, анда талаш жок. Азырынча “Республика” менен “Ата-Журт” бириккенин билебиз. Кээ бирлери чала-була жупташа калып кайра ажырашты. Бул эми партиянын табиятынан. Башында жактырышкандар, кайра эле бет карашпай калгандары эч кимди деле таў калтырбайт. Маселен “Эмгек” менен “Єнїгїї” партияларын деле жогору жактан колдобой коюшуп баштары кошулбай калды го. “Бир болдун” талаптарынан заарканган “Бїтїн Кыргызстан” єз алдынча кетїїнї тандады. Бирок єлкєнїн бїтїндїгїн каалаган айрым майда партиялар буларга кошулуп жатат. Канткен кїндє да бешинчи чакырылышта “Бїтїнчїлєр” аз жерден парламентке илинбей калышкан. Негизи ошондо адилетсиздик чечим кабыл алынып калганын коомчулук билди. Учурда “КСДП” менен “Ата-Мекен” партияларынын тизмесине кирїї їчїн болгон далалат катуу. Ким болсо деле миллиондогон каражатын самандай сапыргысы келбейт. Ошондуктан таасирдїї ортомчуларды ортого салып, алдыртан аркардай кєзїн жоодуратып карап турушат. Бирден жыйырмага чейинки орундар реалдуу болгондуктан ага тєлєнїїчї каражаттын баасы дагы асмандайт. Бул - кызылдай чындык. Болгону гендердик саясаттын айынан айымдарга жеўилдиктер берилээри анык. Себеби, акыл-эстїї, билимдїї, кадырлуу айымдарды кїндїзї шам жагып табуу кы-

йын. Баары эле Динара Исаевадай чириген бай эмес да. Чамасы ага эмес анын акчасына бєк тїшкєн эргежээл партиялар кызыкпай койбойт. Бирок тиш кагып калган Динара айым кїчтїї делген партиянын курамына кирїїгє куштар. Себеби мандатсыз калууну ал каалабайт. “Кайсыл кєпєс бий тандаса ал сєзсїз аткарылат” деген сєздїн кымындай калпы жок. Арийне, кыл чайнап болсо дагы парламенттен мандат алууга аттанчу партиялардан деле уучубуз куру эмес. “Замандаш”, “Эмгек”, “Биримдик”, “Бир-Бол” сыяктуу партиялардын лєктєрї чїкєлєрїн єкчєп турган кези. Башында тургандардын байлыгы опол тоодой. Ошентсе да кооптонуу бар. Кандай болгон кїндє да этияттап иш кылбаса кырдан кулап кетиши ыктымал. Ошондо же саан уйдан жок, же байлаган аркандан жок калышы єкїнїч туудурат. Саясат деген сайдан терип келген топ ташка тїк окшобойт. Кыраатына келтирип комузду кїїлєбєсє андан жагымдуу обон чыкпай тургандай эле кеп. Бїгїнкї саясаттын мїнїшкєрї болуу ар кимдин эле колунан келе бербейт. Эмнеси болсо да партияларга жан кирип, бийик дєўсєєдєн турнабай салгандар кєбєйдї. Баарынын эле бийик тоого чыксам дегенде эки кєзї тєрт. Эўсегенине колу жетпесе дагы беш жыл кїткєнгє мажбур болот. Оппозициячыл партиялар деле кїзгї шайлоонун камын кєрїп жатат. Айрыкча жеў ичинен келчї каражаттын эсебин табууга жанталашып турган кези. Мунун деле жєнї бар. Алар кєбїнчє акчанын кїчїнє ишенишет. Ким билет, єткєн бешинчи чакырылыштагыдай болуп марага кирип келїїгє камданып жаткандары бекеринен эместир. Эми бактысынан кєрєт да. “Кеп чынынан бузулбайт”- дегендей бул жолу аты-жыты жок эргежээл партиялар тепсендиде калаары бышык. Эбин тапкандар гана эптеп бир партиянын этегине эрмешпесе кєбїнїн тагдыры туўгуюкта. Калган сєздї убагы келгенде улантаарбыз. Ж. Табылганов.

№ 126 • 1-май, 2015-жыл

6

ЖАЗЖАРЫШ

Мирбек АБДЫРАЕВ:

ЖАШ БОЛСОК ДА МАЎЫЗДУУ ЖУМУШТАРДЫ КЫЛА АЛДЫК

Àò-áàøû ðàéîíóíóí êàì÷ûãà ñàï óóëäàðûí áèð äåìîêðàò, êîîìäóê èøòåðãå àêòèâä¿¿ êàòûøóó ìåíåí ìåêåí÷èë êûðãûç äåï ê¿éãºí æèãèòòåðäè áèð Ìèðáåê ìûðçà áèçäå àéìàêòàãû êºéãºéëºð¿í îðòîãî ñàëäû.

- Ат-Башы районунда жер айдоо кандай болуп жатат?

- Биздин райондо жаздык їрєн айдалат. Бизде азыркы тапта район боюнча 35 тонна будай керектелет, мындан тышкары 627 тонна арпа керек. Бїгїнкї кїндє район боюнча 627 тонна арпанын 200 тоннасы жетпей жатат. Мунун себеби, барыўарга белгилїї, кыш катаал болду, биздин райондо да катаал болуп болгон тоюттун барын, їрєндїк арпаларды малга берип таштаганбыз. Ошого байланыштуу ар кандай жактарга билдирме жазганбыз, жогорку жактан їрєн суралды. Бирок бизге болгону 27 тонналык їрєндїк арпалар келди, калгандарын товардык тїрдє базардан сатып алып себїїдєбїз. Бизде мындан тышкары биздин район мал жандуу келгенге байланыштуу вакциналар єз убагында келбей жатканыда бизди кыйноого салууда. Ошол вакциналар єз убагында келип турса бизге да жеўилдик болот эле. Дагы кошумчалай кетсем техникалардын эскилиги жетти, эгин айдоодо, чабууда комбайн техникалары да бир топ кыйынчылыкты жаратууда. Элдер жердин курамын мыкты деўгээлде кармаганга аракет кылып жатат, бирок ошентсе да жерге кєўїл буруп туруш керек мисалы калций, азот ж.б ушундайлар керектелип турат. Булардын кайсыны керек экендигин жерди текшериш керек, аны текшертели десек бизде лаборатория жок болуп жатат. Бишкекке алып барып текшерткенге жолубуз 450 км болуп алыс болуп жаткандыгына ал жака барыш кыйынга туруп калат. Єкмєтїбїз ушул Нарынга бир лаборатория салып берсе жакшы болот эле. № 126 • 1-май, 2015-жыл

- Райондо кандай кєйгєйлїї маселелер болуп жатат?

- Бизде Кызыл-Туу деген чоў айылыбыз бар, ал жердин сугатка керектелїїчї суу маселеси бар эле, азыр ал жерлерге каналдар курулуп кичинеден чечилип келе жатат. Бирок бул маселе чечилип келе жатканы менен биздин районубуздун элдерине таза суу керектелип жатат, бизде союз убагынан калган калонкалар бар эле аларда жарактан чыгып, элдер жерден сордуруп ичип жатышат. Даратканасы турса анын жанынан жерди касып суу сордуруп аны колодонуп жатат. Бул биздин элдердин ден-соолугуна зыян болуп жатат, жаш балдарыбыз сарык оруусуна чалдыгышы мїмкїн. Бизде борбордук конализатция жоктугуна байланыштуу таз суу районубуздун кєйгєйлєрдїн бири болуп жатат.

- Райондогу уюмдарды жетектеп жаткан жаштар менен кандай иштерди алып барып жатасыўар?

- Бизде 19 айыл бар анын ичинен 11 айыл єкмєт бар. Ошол 19 айылдын жаштардын жетекчилери менен, мындайча айтканда лидерлерин райондук деўгээлде бир калпак, бир желектин , бир тїндїктїн астында иш алып баралы деп жаўы Ат-башы жаштары деген уюм тїздїк. Биз буга чейин Ат-Башы жаштары кєптєгєн иштерди кылып келдик, эми кийинки жаштарга єткєзїп берип жаўы курам тїзїп чыкканбыз. Биз Ат-Башы жаштары жаш болсо да маўыздуу жумуштарды кыла алдык. Алардын ичинен кытайлардын “Чайнар от” компаниясы менен 6 км, 300 метр жолго асфальт тєшєєдє кємєктєшїп 2 жыл бекер жардамдаштык, мындан тышкары былтыр Апрель айларында ошол эле “Чайнар от” компаниясы менен келишим менен Ат-Башы жаштары уюму менен иштешип, бїгїнкї кїнгє чейин алар менен иш алып барып жатабыз. Алар бизге 33 миў долларлык футболдук кичи аянтча салып берди. Дагы башка жумуштарды биргеликте кылдык. Бизде райондук спорт комитетибиз бар эле, ал комитетибизди жаап салышты. Райондук комитетти жаап салып, облустук кылып салышты. Бул жакта алардын бир єкїлї болуп жатат. Эў єкїндїргєнї ал єкїл деген статус алып жатат, мындайча атканда координатор болуп калды, мамлекеттик кызмат эмес . Ал областтан келип райондун кызыкчылыгын коргоп бербейт деген маселе болуп жатат. Ал акча маселесин чече албайт экен, ал бюджет маселесин чече албайт, баардыгы облус чечип берет. Спорт комитети маданиятта, спорттук жаатта жакшы жыйынтыктарды кєрсєтїп жатты эле да, эми кайра артка кеткени жатат. Акмат РААТКАН

ЖЕТЕКЧИСИ КУТУЛДУ ДА, "ЖЕЛДЕТИ" ТУТУЛДУ Жазаларды аткаруу мамлекеттик кызматынын тєрагасы Советбек Арбаевдин кызы атасы жетектеген мекемеге жумушка орношуп, бирок иштебеген айлары їчїн мыйзамсыз эмгек акы алып турган.

АЛ ЇЧЇН АРБАЕВДИН ОРУН БАСАРЫ ЭСЕНБЕК ЖУМАКАДЫРОВ ЖООПКО ТАРТЫЛУУДА Полковник Жумакадыров кызы бир жылга чукул жумушка чыкпай туруп, маяна алып жатканын тєрагага оозеки билдирип, бирок Арбаев бул ишти єзї чечерин айтып, ага басым кєрсєтїп келгенин айтты. Натыйжада аскер прокуратурасы бул боюнча ага кылмыш ишин козгоп, єкмєт башчы аны кызматынан алган. Жазаларды аткаруу мамлекеттик кызматынын тєрагасы Советбек Арбаев бул жагдай туурасында учурунда маалыматы болбогонун айтып, єзї жетектеген мекемеде иштеген кызынын иштебеген ай їчїн тєлєнгєн маянасын тєлєп берерин белгиледи.

ЖЕТЕКЧИНИН КЫЗЫНЫН КЫЛЫГЫ ЇЧЇН ОРУН БАСАР АЙЫПТУУ Жазаларды аткаруу кызматынын тєрагасы, полковник Советбек Арбаевдин кызы, пропорщик Айжан Арбаевага атасына караштуу мекемеден мыйзамсыз маяна чегерїї боюнча кылмыш фактысы аныкталды. Айжан Арбаева жазаларды аткаруу кызматынын кайтаруу жана кїзєт департаментиндеги жумушуна сегиз ай бою келбей туруп, 88 миў сомго чукул маяна алган. Бул боюнча кылмыш иши козголуп, ишке кириптер катары аталган департаменттин башчысы жана тєраганын орун басары Эсенбек Жумакадыров да жоопко тартылууда. Бул жагдайдан улам кызматынан алынган полковник Эсенбек Жумакадыров жетекчисинин кєрсєтмєсїнє моюн сунганы їчїн жазага кириптер болгонун айтты: - Мен бул тууралуу тєрагага кирип “сиздин кызыўыз Айжан жумушка чыкпай жатат” деп учурунда їч ирет эскерткемин. Себеби анын кызы сегиз ай жумушка чыкпай койду. Анан Арбаев єзї менден “кызматтык иликтєє жїргїзбєгїлє, мен анын єзї менен сїйлєшєм, жумушка чыгат, маселени мага кой, єзїм чечем” деген болчу. Анан бир топ убакыттан кийин кызын єзїнє (борбордук аппаратка) которуп алды. Анан ошол кезде мага кылмыш иши ачылып калды. Мага кызмат абалынан пайдалануу жана кылмышты жашыруу айыптары коюлду. Ал эми биздин каржы бєлїмї анын кызынын эсебине айлык акысын которо беришиптир. Негизи алар жумушка чыкпаган соў кызына маянасын которгонго акысы жок болчу. Анан Арбаев єзї мага оозеки берген кєрсєтмєлєрїнїн бардыгын тана баштады. Бул жерде мен жєндєн-жєн эле жабыр тарттым.

ТЕРГЄЄНЇН ТЕГИЗ ЭМЕС ТЕРИШТИРЇЇСЇ Мамлекеттик кызмат тууралуу мыйзам жакын туугандыгы бар адамдардын бир мекемеде же тїздєн-тїз баш ийїїдєгї органда иштєєсїнє тыюу салат. Бирок мында жазаларды аткаруу кызматынын тєрагасы Арбаев кызын єзїнє караштуу мекемеде иштєєсїнє жол берип, ал турсун кызы айлап жумушка чыкпаса да маянасы которула берген. Бул боюнча документтерде келтирилген. Бирок аскер прокуратурасы маянанын тєлєнїшї боюнча гана иш козгоп, тєрага Арбаев кызын башында департаментте иштетип, андан соў борбордук аппаратка которгону боюнча чара кєргєн эмес. Аскер прокуратурасынын ага тергєєчїсї Бектур Калиев тєрага Арбаев кол алдындагы жетекчиге кызынын жагдайы тууралуу

кєрсєтмє бергени далилденген эмес дейт: - Тергєєнїн аягында бул ишке катышы барлардын бардыгына укуктук баа берилет. Мында тєраганын кызы жумушка чыкпаса, айлык маянасын алып жатса, анан бирок тїздєн тїз жетекчиси бул тууралуу чара кєрбєсє... Анан эми ага бирєє басым кылган болсо, аны тергєєдє далилдеш керек да. Тєраганын бул ишти билгендиги тастыкталыш керек болчу. Андай болгон жок. Оозеки сєздї кылмыш ишине тиркей албайсыў да. Буга бир далил же башка бирєєлєрдїн кєрсєтмєлєрї керек. Ага карата кызына чара колдонбо дегендей кєрсєтмє берген учурлар далилденген болсо, анда биз ошол жетекчинин єзїнє иш козгойт элек. Бирок андай нерсе жок да.

ООЗЕКИ КЄРСЄТМЄНЇН ООРЧУЛУГУ Тєрага Арбаев кол алдындагы Жумакадыровго єзїнїн кызы Айжан Арбаеванын ишке чыкпаганы тууралуу кызматтык иликтєє жїргїзїїгє тыйуу салганын тергєєдє далилдєє татаал. Анткени мындай буйруктар адатта оозеки берилет. Бул иш боюнча кїбєлєр жетекчи кызматта турганда ага жана анын кызына каршы кєрсєтмє берери кїмєн. Бирок бул мекеменин жетекчиси Арбаев єзїнїн кызынын сегиз ай бою кызматка чыкпай эле айлык алып жїргєнїн билген эмес дегенге ким ишенет? Ошондой эле ал єзї жетектеген мекемеде кызынын иштєєсїн мыйзам бузуу деп эсептейби? Мына ушул суроолорго жазаларды аткаруу кызматынын тєрагасы Советбек Арбаев мындайча жооп берди?

- Мен былтыр январь айында тєрага болуп дайындалып калдым. Ошондо кызым менин кол астымда болуп калды да. Кызым ал жакта оркестрде иштегиси келбей турганын айткан. Анан мен ага башка жактан жумуш ордун таап берем деген болчумун. Ошол мезгилде анын адистиги боюнча жумуш табылбай калып, анан ошол убакта аны жумушка чыккан жок деп бирєєлєр аскер прокуратурасына тоголок кат жазып жиберишиптир. Бул жерде иш анын жетекчисине дагы болуп жатат. Анткени ал жердеги ишти тескєє анын укугунда болчу. Эгерде мына ошондой кєйгєй болуп жатат десе, кызымды эчак эле кызматынан кетиртет болчумун. Мен кезинде ал жактан "маселе" жокпу десем “жок, иштеп жатат” дешкен. Анан эми азыр тергєєдєн мына ошол акчаны тєлєп берсе иш кыскарат дешкен. Ошону кызым тєлєп берсе эле кылмыш иши жабылат. Ошол эле кезде кызын кызматтан кетирген тєрага Советбек Арбаев муну мыйзам бузуу катары карабайт. Ал бул жагдайда мамлекеттик кызмат тууралуу мыйзамдын эмес, келишимдик негизде аскердик кызмат єтєє тууралуу жобонун талаптарын жетекчиликке алат. Анда жакын тууганчылык байланыштагы адамдар экєє теў офицердик курамда болбосо, биргеликте аскердик кызматта иштєєгє тыюу салынбастыгы кєрсєтїлгєн. Арбаевдин кызынын иши їчїн анын орун басары кошо жоопко тартылган кылмыш ишинин ачылганына їч ай болду. Бул иш боюнча тергєє качан бїтїп, качан сотко ашары азырынча белгисиз.

Азаттык

7

ГЕНИАЛДУУ ИНСАН

Химия элементтеринин атасы

Дмитрий Иванович Менделеев Орустун улуу окумуштуу химиги, илимпоз педогог жана коомдук ишмер

лык технология, физика, метрология жана башка маселелерге арналган. Улуу окумуштуу кандай гана иштин їстїндє иштебесин, бардык эмгектеринде теория менен практика їзгїлтїксїз айкалышып, анын илимий максаты єтє кеў болгон. Академик Бах Менделеевдин эмгегин жогору баалап: "Химиялык физикалык, геологиялык техникалык жана башка изилдєєлєрдє мезгилдик система алыс жолду кєрсєтїїчї жылдыз нурундай кызмат кылып келди жана кызмат кыла бермекчи" - деп айткан. Ал так єлчєєнїн техникасына, абада учуу теориясына, физикага, химиялык технологияга тереў негиз салган. Илимдин негизги максаты-илимий алдын-ала айта билїї жана анын жетишкендиктерин иш жїзїндє пайдалануу деп эсептеген. Дмитрий Иванович Меделеевдин илимий жана техникалык идеялары совет жана чет єлкєлїк окумуштуулардын эмгектеринде єнїгїп, практикада иш жїзїндє ашырылып жатат. Д.Менделеев 90дон ашык академиялык илимдин, илимий коомдун, ар кайсы єлкєлєрдєгї университеттердин мїчєсї болгон.

ДМИТРИЙ ИВАНОВИЧ МЕНДЕЛЕЕВ Менделеевдин1907-жылы Петербургда дїйнєдєн кайткан, єлїмї жалпы журтту кайгыртты. Аны акыркы сапарга - Петербургдагы Волков кєрїстєнїнє миўдеген адамдар узатышты. Сєєк коюу процессиясынын эў алдында элементтердин мезгилдик системасынын зор таблицасын алып келе жатышты. Ал улуу илимпоздун болочок окумуштуулар їчїн калтырган мурасы сыяктуу кабылданды. Физика жана химия илимдери боюнча кєрїнїктїї иштерге СССР Илимдер Академиясы ыйгаруучу Менделеев сыйлыгы бар. Москвадагы химиятехнология жана Тобольск мамлекеттик пединститутуна окумуштуунун ысымы берилген. Дмитрий Иванович Менделеевдин ысымы 1964-жылы дїйнєдєгї улуу окумуштуулардын Брижпорт университетиндеги (АКШ) Ардак тактасына жазылган. Ал орус жана чет єлкєнїн орден, медалдарынын, дїйнє жїзїндєгї кєптєгєн сыйлыктарды алган Рахатбек Рысалиев

МЕНДЕЛЕЕВДИН ТАБЛИЦАСЫ

ЄМЇР ЖОЛУ Дмитрий Иванович Менделеев 1834-жылы 8-февралда Тобольск гимназиясынын директорунун їй-бїлєсїндє туулган. Гимназиядан кийин Петербургдагыпедогогикалык институттун физика-математика факультетинин табият таануу бєлїмїнє кирип, аны алтын медаль менен (1855-жылы) бїтїргєн. Эки жыл мугалимдик кесипте, кийин 1857-жылы Петербург университетинде иштеген.

Д. И. Менделеев 1869-ж. элементтер атом массасы жана химиялык окшоштуктарына негизделген элементтердин мезгилдик системасын сунуштаган. ул мыйзам ченемдїїлїк мезгилдик системага негиз болгон. Системада бул ачылышка чейин башаламан изилденген химиялык элементтер дїйнєсї тартипке салынып, андагы ырааттуу мыйзам ченемдїїлїктєр белгиленген. Д. И. Менделеевдин мезгилдик системасы менен окуучулар жогорку класстарда, химия сабагында таанышат. Єз системасына таянып, Менделеев али белгисиз бир нече химиялык элемент бар деп алдын ала айткан жана алардын эў маанилїї касиеттерин кїн мурдатан кєрсєткєн. Кийин бул элементтердин баары ачылды. Бул химия илиминдеги эў алгачкы илимий алдын ала айтуу болгон. Адам иш-аракетинде Д.И. Менделеев кызыкпаган тармакты табуу кыйын. Ал нефть кендерин, нефтинин курамын изилдеген.

ЭМГЕКТЕРИ 1861-жылы анын "Органикалык химия" деген китеби жарыкка чыгып, Петербург Илимдер Академиясынын Демидов сыйлыгына татыктуу болгон. Жаш окумуштуунун чет єлкєлєргє командировкада болушу анын ємїрїндєгї єтє маанилїї окуя болот. Ал Карлсруэде єткєн. Бїткїл дїйнєлїк химиктердин сьездинде катышып, Дальтон атом массасы жєнїндєгї идеяны айтып чыгат. Бирок анын, атом массаларын белгилєє методу туура эмес болуп, бул идея химиктердин арасында оўой менен элдешпей турган ар кандай пикирлерди туудурган. Атомдун бар экендигин жокко чыгарган пикирлерди чечиш їчїн кайрадан Карлсруэде сьезд чакырылып, андай атомдук окууга каршы чыккандарга катуу сокку берилет да, элементтердин салыштырмалуу атом массаларын аныктоонун талашсыз жолдору табылат. Кєп узабай эле Менделеев "Спирттин суу менен кошулушу жєнїндє ой" деген темада диссертация жактаган. Ушул илимий иштен баштап ал эриген зат эриткич менен туруксуз бирикмелерди тїзє тургандыгы менен эрїїнї тїшїндїрїїчї эритмелердин химиялык теориясын єнїктїргєн. 1864-1866-жылы Петербург технология институтунда иштеп, Петербург университетинин профессору (1876) болуп, Петербург Илимдер Академиясынын мїчє-корреспондентине шайланган. Окумуштуунун 500 дєн ашык илимий эмгектери бар, алар айыл чарбасынын экономикасына, химия, химия-

№ 126 • 1-май, 2015-жыл

8

ЛЕГЕНДАРЛУУ ИНСАНДАР

Бишкектеги Тынчтык проспектисине Чыўгыз Айтматовдун ысымы берилет Бишкек шаардык кеўешинин депутаттары кезектеги жыйынында Тынчтык проспектисине Чыўгыз Айтматовдун ысымын берїї демилгесин кєтєрїп чыгышты. Буга чейин да аталган демилге шаардык кеўештин, ЖКнын депутаттары жана бир катар коомдук ишмерлер тарабынан кєтєрїлгєн. КСДП фракциясынын депутаты Валентина Лисниченко 2013-жылы Бишкек

Сыйлыктар єз ээсин табышты

Илимдин єнїгїшїнє жана анын жайылтууга илимпоздорго Иса Ахунбаев атындагы сыйлык тапшырылды. Сыйлык 2 жылда бир ирээт медициналык, гуманитардык табигый илимдер боюнча жетишкендиктери, ийгиликтери їчїн берилет. Сыйлыктар їчїн 7 илимпозго берилди. Алар медицина илими боюнча доктур Баходыр Бебезов, медицина илиминин кандидаттары Нурлан Мамашеев, Тилек Їметалиев, филология илимдеринин доктуру Абдылажан Акматалиев, физик-математик Мустафа Кидибаев, Генадий Денисов менен Каныбек Шаршеевдерге ыйгарылды

шаардык кеўеши кєчєлєрдїн атын єзгєртїїгє беш жылга мараторий коюу боюнча токтом чыгаргандыгын эске салды. "Бирок, атын єзгєртїї боюнча абдан кєп кайрылуулар келип тїшкєндїктєн, биз токтомго єзгєртїї киргизїїнї сунуштап жатабыз" — деп айтты депутат. Жыйынтыгында, депутаттар кєчєгє улуу жазуучунун атын ыйгаруу боюнча демилгени бир добуштан колдошту.

Кыргыз мадинияты Тїркияда Тїркияда єткєн жаш таланттардын фестивалынан Кыргызстандыктар ийгиликтїї кайтышты. 23-25 апрелге чейин тїрк жергесинде єткєн эларалык “Назилли” фестивалына Жумгал районунан чыккан “Кызарт” бийчилер тобу катышып келди. Алар учурда популярдуу болуп жаткан “Жалын бийи” жана “Кыргыз бийи” аталышындагы чыгармаларга бий кыймылдары менен жан киргизди. Фестивалга Кыргызстандан тышкары Грузия, Абхазия, Азербайжан сыяктуу тогуз єлкєнїн єкїлдєрї катышты. Катышуучулар бийлеп гана тим болбостон, ар кимиси єз маданиятын, каадасалт, тарыхын тааныштырганга їлгїрдї. Белгилей кетсек, “Кызарт” тобунун уюшулганына 6 жылдын жїзї болду. Топ кичїї, орто жана улуу муундагылар болуп 3 тайпага бєлїнєт. Алардын ар бири 12 бийчиден куралган. Топтун кєркєм жетекчиси Айгїл Абдылдаева - фестивалдын эў сыйлуу коногу Кыргызстан болгонун айтат. Мындан улам, кийинки иш-чара-

ларга да чакыруулар тїшкєн. “Декабрда Жумгал районунда кыргыз бийи боюнча кароо сынак єткєн. Ошондо биздин мектептин бий тобу жеўип алган. "Тїрксой" єкїлї катышкан жыйында алар тараптан Тїркиядагы фестивалга чакырык алганбыз”,- деди "Кызарт" бий тобунун кєркєм жетекчиси Айгїл Абдылдаева. “Мен Кыргыз бий кружогуна активдїї катышууга Атам Нургазиев Шамшыбектин убагында бий менен алектенгени дагы чоў жардам болду. Ата-Энемдин колдоосу менен Турцияга барууга абдан даярдандым, акча каражатын толугу менен Ата-Энем бир туугандарым кєтєрїп беришти. Бул саамалыкка катышуубуз биздин айылда абдан жакшы жышаан болуп, колунан келгени бардыгы туш тараптан колдоо кєрсєтїп жатышты. Бий тобунун кєркєм жетекчиси Айгїл Абдылдаева эжебизге дагы ыраазычылык билдирип кетким келет, Себеби эжебиздин аркасында жер кєрїп, ийгиликке жетишип келдик. Мындан ары дагы кыргыз бийин єнїктїрїїгє салымыбызды кошуп келебиз деген ойдомун.- дейт "Кызарт" бий тобунун мїчєсї, фестивалдын активдїї катышуучусу Шамшыбеков Аскат.

«Курманжан Датка» Иранда єтїїчї «Фаджр» кино фестивалынын «Дїйнєлїк тасма» программасына кирди Ата мекендик «Курманжан датка» тасмасы учурда Тегеранда (Иран) дїйнєдєгї эў ири «Фаджр» кинофестивалында кєрсєтїлїїдє. Картина катышуу їчїн расмий тїрдє кинофестивалдын директору Алиреза Резадад тарабынан чакырылган.

33-кинофестиваль быйыл 25-апрелден 2-майга чейин єтєт. «Курманжан датка» «Дїйнєлїк тасма» сынак программаларынын бирине кирди. Аталган кинофестиваль 1982-жылдан бери єтїп, улуттук жана эл аралык болуп эки негизги сынактан турат.

Казакстандык белгилїї ырчы Батырхан Шукенов Москва шаарында жїрєгї кармап каза болду Орусиядагы белгилїї “А'Студио” тобунун мурдагы фронтмен-солисти Батырхан Шукенов алдын ала маалыматтарга караганда Москвадагы єз батиринде 29-апрелге караган тїнї инфарктка кабылган. Любовь Успенскаянын айтуусу боюнча тез жардамга келген медициналык унаада тийиштїї шаймандар болгон эмес, ал эми тийиштїї шаймандары бар экинчи унаа ырчыны сактап калганга келип жетишпей калган. Россиянын шоу жылдыздары Алексей Чумаков, Александр Маршал, Аркадий Укупник, продюсерлер Максим Фадеев жана Игорь Крутой, актриса Ольга Кабо, "А'Студио" тобу, ырчы Любовь Успенская жана башкалары 29-апрель кїнї Боткин бейтапканысы алдында ырчынын денесин алып кеткен унаа бейтапканадан узагычакты Батырхан Шукеновго аплодисмент менен кол чаап узатышты.

№ 126 • 1-май, 2015-жыл

Анын їй-бїлєєсї АКШда болгондуктан Москвага эмес, тїз Алматыга учуп барышарын билдиришкен. Батырхандын агасы Бауржан Шукенов билдиргендей ырчыны акыркы сапарга узатуу 1-май кїнї Алматыда, Жамбыл атындагы Улуттук филармонияда болот. Батырхан Шукенов 1962-жылы Казакстандын Кызыл-Орда шаарында тєрєлгєн. Казакстандын эл артисти Роза Рымбаеванын тобуна саксофончу болуудан музыкалык карьерасын баштаган. 1988-жылы достору менен "А'Студио" тобун тїзїп, анын фронтмени болгон. Ал аталган топтон 2000-жылы чыгып кетип, жеке ырчылыкты баштаган. Шукеновдун "Белая река", "Стоп, ночь", "Солдат любви", "Эти тёплые летние дни", "Нелюбимая", "Джулия" жана эў популярдуу “Твои шаги” ыры коомчулуктун сїймєнчїктїї ырларына айланган. Акыркы альбому 2013-жылы чыккан.

2007-жылы казак президенти Нурсултан Назарбаевдин маданият тармагындагы кеўешчиси да болгон. Казакстандын маданият жана спорт министри Арыстанбек Мухамедиулы билдиргендей Батырхан Шукеновдун жаркын элесине арналган концерттер Казакстандын бардык аймактарында єтєт. Ал эми активисттер Батырхан Шукеновго айкел орнотууну сунуштап, шаардык акиматка кайрылуу їчїн кол топтоп башташты. Айкелге орунду The Beatles тобуна орноттулган айкелдин жанына, Коктобе тоосун тандап жатышат. Шукенов ушул жылдын 18-майында 53 жашка чыкмак. Баймоўолов Бектур

9

АЙ ЧЫРАЙ

Асель РАХАТБЕКОВА, ырчы:

“НАЗИК БАЛДАР КЫЖЫРЫМДЫ КЕЛТИРЕТ” - Асель, алгач єзїў тууралуу маалымат бере кетсеў?

- Азыркы учурда мен жаўыдан сахна дегеле ыр чєйрєсїнє жаўыдан кадам таштап, кєптєгєн ийгиликтерди багынтам деп кыялданып жана максат коюп аракет кылуудамын десем жаўылышпайм. Музыка бул менин жашоомо дайыма шаў жана кєрк берип турган бийик сере.

- Жаз келип жаратылышта жан дїйнєдє жаўылануулар болуп жатпайбы а сизде да жаўылануулар болуп жатабы?

- Кєчєдє да жан дїйнєдє да биз кєптєн кїткєн жаз мезгили баардыгыбызга эле жаўылануу же эргїїлєрдї берип жатса керек. Айым катары гардеробдогу кийимдерге бир аз жаўылык киргиздим десем болот. Жаздын деми чыгармачылыкка да дем берїїдє. Сахнага да жаўыдан кадам таштап аябай жаўыланууларды издеп дегендей, анан да жаўы ырдын їстїндє иштеп жатабыз. Жакында кїбє болосуздар десем жаўылышпайм.

- "Жашоодо кокустук такыр болушу мїмкїн эмес", - деп бир даанышман ойчул айтыптыр. Ыр жаатына аралашып

калганыў да кокустук эместир...

- Туура айтасыз, адам бир нерсеге дилгирленип умтулбаса, анын максатынын ишке ашышы кїмєн. Мен бала чагыман ырчы болууну самачумун. Кыргыз элине белгилїї Роза Аманова, Динара Акуловалардын концертÊóáóëæóãàí терин калтырбай ¿í¿ ìåíåí кєрчїмїн. Ойлоп ûí ºç ê¿éºðìàí ó кєрсєм, ушул ðëó òàïêàí, àæà í улуу талант㺠òº ï º àéûì, ê тардан тааóéêóñóí í ò¿ æèãèòòåðäèí êòºð¿í¿í сир алыпмын. áºë¿ï, æ¿ðº í Àñåëü Келечекте мен ãå òûí÷ûí êåòèð ûð÷û да мына ушул âà î ê å òá Ðàõà эжелердей элиèçäå á ì û àé ме эмгек кылгым êîíîêòî. келет.

- Назик жигиттер кїч алууда. Сенин баамыўда, чыныгы мырза кандай болушу шарт?

- Туура, бул жагдай мени да ойлондурбай койбойт. Азыркы єсїп келе жаткан муун келечек коркунучунда. Себеби, кыргыздын Гу Чун Пёлору кєбєйїїдє. Кыздан беш бетер колдору назик, чачтарын гелдеп алган

жигиттерден аллергиям бар. Эркек мїнєз, намыскєй, кеў далылуу жигиттер, менин оюмча, чыныгы мырза. Эў оболу дегенде мен жактырган жигит досторунун арасында кадырбаркка ээ болушу абзел. Тааныш кыздар жигиттерди башкарганды жактырышат. Болочок жолдошумдун сєзїн угуп, анын жанында алсыз болууну каалайм. Назик жигиттер менин жанымда "дос кызымдай эле " сыяктанат. Андайлардан алыс эле болгонум жакшы.

- Сенин аткарууўдагы «Аярым » деген ырыўды радиолордон угуп жатабыз. Бул чыгарма кєпчїлїктїн назарында экенинен да кабарыбыз

бар. Кийинки ырларыў качан чыкчудай?

- Жогорду айтылгандай жаўы ыр ушул апрель аягы менен угармандарыма тартуулайм. Аярым ырым жай ыргакта жазылса кийинкиси шаўдуу болуп жатат десем болот. Сєзї талантуу мырзалардын бири Кудурет Тайчабаровго, ал эми обону жаш ырчы мыкты аранжировкачы Єктєм Сапар уулуна таандык. Мен кайсы ырды аткарбайын алгач анын маанисине жараша образга кирип жандїйнєм менен берилип алып чыкканды жактырам. Жандїйнєнїн тїпкїрїнєн чыккан музыка элдин калын катмарына жетет деп ойлойм. Самара САЛАМАТОВА № 126 • 1-май, 2015-жыл

10

АТКАН ТАЎДЫН БАТААР КЇНЇ

“365 кїн сїйїктїї пайгамбарым менен” (Avrasia Press, 2013) деген китепти окуп адабиятчылык кесибиме байланыштуу кєркєм чыгармаларга салыштырып да жибердим. Алыс барбай эле Чыўгыз Айтматовдун “Чыўгызхандын ак булуту” повестине кайрылсак, жазуучунун кєркєм ойлоосунун бир єзєгї Пайгамбарыбыз Мухаммеддин жашоо-тиричилигине байланыштуу маселелерине такалат окшойт. Бул кокустукпу же жєн эле дал келїїбї?!. Чыўгыз Айтматов Пайгамбар Мухаммед жєнїндєгї маалыматтарды билгенби, кызыкканбы же жокпу?! Жазуучу “Кылым карытаар бир кїн” романын жазып жатканда, єзгєчє Казангаптын керээзине, анын Эдигей баштаган каармандар аткарууга аракет кылып жаткандагы кєрїнїштєрдє логикалык жактан алганда Чыўгыз Айтматов куранга кызыгып, анын жалпы мазмунуна кайрылбай коё албайт болчу. Балким, ошондо “Кылым карытар бир кїн” романынын бир бєлїгї чыкпай калган, кийин “Чыўгызхандын ак булуту” деп жарык кєргєн повестинин негизги себеби да Пайгамбар Мухаммедге байланыштуу болуп жїрбєсїн?!. Балким ал мезгилде совет идеологиясы кїчєп турганда тєрт кєздїї цензура Айтматовдун повести менен идея Пайгамбар Мухаммеддин ортосундагы кандайдыр бир жалпылыктарды баамдап кєрїшпєсїн?!..

“...Ак булут дале ошол жерде турган. Ал бирєєнї калкалап жаткан эле.” “Биринин аркасынан бири чубалып кетип бараткан кербен кызык окуяга туш болду. Асманда булуттар пайда болуп, Мухаммедди (САВ) кєлєкєлєштї. Кєздєрї жайнап, кубанычы койнуна батпаган Майсары баарын байкап келатты. Кээде Мухаммедге (САВ), кээде асмандагы булуттарга тигилип жатты. Бул булуттар акылдуудай эле. Бардык булуттар бир жерден буйрук алгандай Мухаммеддин (САВ) аркасынан жїрїштї.” “...Укмуш! Майсары кєргєн булутту ал да байкады. Кербендин їстїндє алар менен бирге илгерилеген булут Мухаммедди (САВ) кїндє калкалап келатты. Бул кандай гана таўкалааларлык! Хадича толкунданып, чыдай албай кєргєн нерсесин достору менен бєлїштї: - Карагыла! Мухаммедди бир булут кєлєкєлєп келатат – деди. Хадича кєрсєткєн булутту жанындагылар да кєрїшїп, баары аябай таў калышты.”

Ушундай ойлордон кийин “365 кїн сїйїктїї пайгамбар менен” деген китептеги ак булут менен Чыўгыз Айтматовдун “Чыўгызхандын ак булуту” повестиндеги ак булутту салыштырып кєрдїм.

“Чыўгызхандын ак булуту”: “…Бирок эў кереметтїї нерсе Чыўгызхандын тегерегиндеги кароол, жасоол, кесегулдар эмес. Булар жїздїн ичинен, миўдин ичинен тандалган шамшардай єткїр эрлер дечи, жок, булар эмес. Булардын илбирстей шамдагай аттары да эмес. Жок, эў кереметтїї нерсе жерде эмес, кєктє эле. Чыўгызхандын дал тєбєсїндє, тээ ободо чоў ак боз їйдєй болгон булут каганды кїндєн калкалап, кєлєкє тїшїрїп, кайда барса кошо ээрчип келатты. Жаны бар, кєзї бар, акылы бар немедей кагандан калбай, єйдє да кетип калбай, ылдый да тїшїп кетпей, кагандын їстї жагында бир калыпта калкып жїргєнїнєн жазбады. Бул Кєкє-Теўирдин єзїнїн жааўгер Уулуна дамамат тїшїрїп турган ыклас белгиси экенин эч ким билген жок, — асманда калкып кєп эле булут жїрбєйбї. Бирок Чыўгызхан алдыртан обого кєз жиберип, єзїнєн калбай ээрчип жїргєн булутту кєргєн сайын бул чын эле КєкєТеўирдин єзїнє тїшкєн ыкласы экенине бекем ишенип жїрїп олтурду. Ушундай бир булут пайда болору жєнїндє алгач ага жер кезген бир дербиштєлгєчї айткан эле. Каганга айтар сєзїм бар деп атайын келген экен, кирсин деген. Эшик-тєрїнє алтын-кїмїш чєгєрїлгєн ак боз їйдє, єз тактысында олтурган эле. Дербиш алыскы бир єлкєдєн келаткан неме окшойт кирди, єўгєлєрдєй кагандын алдында чекесин жерге тийгизгенче ийилбеди, кошомат айтып кєшєкєрлєнбєдї, бак-таалайыў дагы артат экен деп, олуялык кылып, жагынбады. Єзї арык,

“365 КЇН СЇЙЇКТЇЇ ПАЙГАМБАР МЕНЕН”: “...Кїндїн ысык аптабы Мухмамеддин (САВ) тєбєсїнє тийип жатканда аппак булут пайда болду. Ал акырын ылдыйлап, Мухаммеддин (САВ) їстїнє келип кєлєкє кылды. Ал кайда басса, булут аркасынан ээрчип жїрдї. Ак булут кол чатыр сыяктуу эле. Їйгє кайтып келгенге чейин Мухаммеддин (САВ) аркасынан келди.” “...Мухаммед (САВ) агасы минген тєєгє учкашып алды. Кїндїн ысык аптабы ар тараптын ачуу тийип жаткан эле. Кербен алтындай сары кумга бирде батып, бирде чыгып, кыйынчылык менен илгерилеп баратканда, їлбїрєгєн ичке булуттар учуп бир жерге топтолушуп, кербенди кєлєкєлєй баштады. бир ак булут Мухаммед (САВ) минген тєєнїн їстїнє келди. Жолоочулар ысыктан кыйналбай, бейкапар жол жїрїштї. Мухаммеддин (САВ) урматы їчїн булуттардын кєлєкєсїндє жайма-жай сапар алышты.” “...Алыстан жолоочулар келе жаткан. Алардын їстїндє ак булут бар болчу. Кечир Бакира кєздєрїн кєпкє булуттан албады. Булут кербен менен кошо жылып келе жатты. Алардын арасынан бирєєнї кїндїн ысык аптабынан коргогондой кєрїндї.”

№ 126 • 1-май, 2015-жыл

тарамыштуу, быжыгыр кара сакал, чап жаак, каратору иреўи олуттуу, кийиминин бїтїн жери жок жыртылган, тармал чачы єсє берип, кудум аялдыкындай ийинине тєгїлїп турат.— кєрїнїшї бир єзгєчє бул адам башын єйдє кєтєргєн боюнча бїркїттєй єткїр тиктеди каганды.

— Каган, — деди ал. Андан ары єз тилинде сїйлєдї. Уйгур-тилмеч которуп турду. — Кєкє-Теўирдин эркине ылайык сага асмандан єзгєчє бир белги пайда болот, мен ошону сага айтайын деп келдим. Чыўгызхан мындай їч уктаса тїшкє кирбеген сєздї укканда эмне дээрин билбей бир саамга мелтейе тїштї. Бу жат жерлик неменин же акылы ордунда эмес, же ойлонбой айткан сєзї їчїн башы кетерин билбей жатат. Кагандын каары келип, кєзїнєн от жанып: - Эмне белги?! Муну сен эмнеден улам айтып атасыў? — деди.

- Эмнеден улам айтып жатканымды жарыя кылууга болбойт. Бул жашыруун сыр. Анын шарты ошондой. Эмне белги экенин айтам — сенин тєбєўдє бир ак булут пайда болот, сени дайыма коштоп жїрєт.

- Булут?! — деп, чочугандай айтты Чыўгызхан, каштары серпиле тїштї. Їйдїн ичиндегилер кагандын жаалы келгенин кєрїп, дендери єлїп, дым дебєй олтуруп калышты. Коркконунан тилмечтин иреўи купкуу болуп, эриндери титиреп кетти. Дербиштин кесепети ага да тийип кетиши мїмкїн.

- Ооба, булут, — деди олуя. — Ал КєкєТеўирдин сени колдогон, сенин бу дїйнєдєгї бийик даражаўа ыкласын берген белгиси. Бирок, сен ал булутту сакташыў, жоготуп албооў лаазым, аны жоготконуў — колуўдагы зор кїч-кубатыўан айрылганыў...” “…Анын маанайын єзгєчє кєтєрїп, атїгїл ырдагысын келтирген нерсе жерде эмес, кєктє турду. Мына бїгїн он жети кїн болот. Чыўгызхандын їстї жагында, тээ ободо, ак булут калкып келатат. Кагандын дал тєбєсї тушта, калып да калбайт, єтїп да кетпейт. Баягы жер кезген пайгамбардын айтканы чын эле келди.” “…Кїн батышты беттеп, тїмєндєр кылкылдап, толгон араба, кєлїк, жер жайнаган субай мал улам алды жакты селдей каптап жїрїшкє чыккан биринчи эле кїнї, Чыўгызхан чаалыккан атын алмаштырып, бєлєгїн мингени жатып, эчтеме оюнда жок, кєктї бир тиктеди. Жай жылып бараткан, жок, жылып эмес, так єзїнїн тєбєсї тушка токтоп тургансыган ак булутка кєзї урунду, бирок элес алганы жок: асманда калкып жїргєн булут азбы.” “…Аўгыча асманды бир ирет карап алды эле ак булут дагы кєзгє чалынды, бирок бул жолу да Чыўгызхан ага анчейин кєўїл бурбады. Дїўгїрєгєн колду баштап, кїн батыш тарапта жаткан бай єлкєлєрдї басып алмак ою менен кызуу бараткан каган эмне їчїн тєбєсїндє бир ак булут аны ээрчип, кошо келатканын ойлогон жок. Кєктєгї булут менен жер-

деги жааўгердин ортосунда не байланыш болмок эле. Жїрїштє бараткандардын да эч кимиси булутту байкаган жок, булуттун бар жогу менен эч кимисинин иши да болбоду.” “…Ушинтип улуу каган жер дїўгїрєткєн улуу жїрїштє келатты. Ак булут ободо. Чыўгызхандын кєз кырында, акырын жылып, ээрчип келатат.” “…Єйдє карасаў Кєкє-Теўирдин сырдуу белгиси – ак булут, калкылдап жылып, ал келатат.” “…Дєў їстїндє, алды жагы ачык чатырдын ичинде олтурган Чыўгызханга учєкыйырсыз кеў талаа, кєзгє тааныш кошуун, жїктїї арабалар, мал – баары даана кєрїнїп турду, кагандын дал тєбєсї тушта ак булут кылкылдап ободо илинип ал турду.” “…Мындай болот деген кимдин оюна келген, Алтундун денеси ысуулап, чекеси тердеп чыкты. Кубанганынан айланасын карады, эч ким жок, жандуудан эчтеме жок, кєктї карады – кєпкєк асманда аппак булут турат, бир гана аппак булут булардын тєбєсїндє калкып турат.” “...Бирок кагандын бїгїн иреўи єзгєчє сїрдїї, маанайы пас, мисирейгенден мисирейип, сїйлєбєйт. Ичинен катуу дїрбєлєўгє тїшкєнїн эч ким байкаган жок. Атїгїл тїптїз кетип баратып эле капыстан атты шарт токтотуп, артына чукул бурулганда соўунан катуу келаткандар аз жерден каган менен кагылышып кала жаздап, четке жалт берип чыга качышты – мына ушунда да эч ким эч нерсени тїшїнгєн жок. Кєўїлї удургуп, жїрєгї бир нерсени сезген каган асманды айланта бир карап, туруп калды. Жок, ак булут кєрїнбєйт, артта калдыбы деп їмїтї кїйє тїшїп, шарт бурулганы ушундан болчу. Жок, артта да, алды жакта да ак булут жок... Ар дайым тєбєсїндє каалгып ээрчип, кошо жїргєн їзїктєй ак булут ушинтип капыстан жоголду да кетти. А кїнї да, эртесинде да, андан кийин да кайтып келбеди. Ак булут кагандан жїз буруп кетти. Эдил дайрага жеткен кезде Чыўгызхан Теўирдин ага єзїнє жиберген ыйык белгисинен айрылганын, эми Теўир ага мурдагыдай ыклас кєргєзбєсїн тїшїндї. Дагы арылап кете берїїнї каалабады, ат башын буруп, артка тартты.” Мындай кєрїнїштї параллелдїї салыштыруудан кийин кандай бїтїм чыгарса болот?! Эки чыгарманын ортосунда бирдей жалпылыктар да, таптакыр єзгєчєлїктєр да бар экени ачык-айкын, даана кєрїнїп турат. Албетте, Пайгамбар менен Чыўгызханды бир катарга койгонго таптакыр болбойт, аларды салыштыруу да мїмкїн эмес, Чыўгыз Айтматовдо да, макаланын авторунда да андай ой жок. Жазуучунун максаты кєктєгї єзїн коргоп, колдоп келген ак булутту Чыўгызхан кандай мамиле кылат, кеп ушунда?! Бирок Кудайдын алдында аларга бирдей эле мїмкїнчїлїк берилет, экєєнє теў Кудай ак булутту жиберип, адам-

11 дык касиеттерин таразалап отурат. Куран боюнча Пайгамбар Мухаммед адамдарга жасаган адилеттїї, калыс, сабырдуу, кеўпейил, айкєл, кечиримдїї жакшылык касиеттерин улам-улам єркїндєтїп, Алла-Тааланын ыраазычылыгына тїбєлїк жеткен. Ал эми Чыўгызхандын зордукзомбулукка, адилетсиздикке каршы кїрєшїн Кєкє-Теўир да алгачкы кадамдарын колдосо, кийинки – каардулугуна, баскынчылыгына, єзїмчїлдїгїнє нааразы болуп, терс бурулуп кеткен. Бул биринчиден. Экинчиден, Чыўгызхан єзїн Жердин Пайгамбары катары сезген. Бирок, ал єзїнїн жердеги укугунан да ашкан кыянаттыкты пайдаланып, бул жашоодо ким жашаш керек, ким жашабаш керек деп чечим чыгарып, Кудайдын ишине кийлишип кеткени – Кудайды да тааныбастыкты билдирет эмеспи! Бул, албетте, Кудайга жакпайт болчу. Їчїнчїдєн, Чыўгызхандын бул жоругу ал гана эмес энеси Оэлунга да жакпайт эле. Ак булуттун экинчи єзєгї Оэлундун образынан да келип чыгышы мїмкїн, анткени “Оэлун” деген антропоним “булут” деген маанини да тїшїндїрєт. Эне баарынан улук. Эне бала їчїн єзїнїн ємїрїн да кыйууга барат. Эне жїрєгї барын сезет, эне баласын жамандыктан сактайт, калкалайт, эч бир эне баласына жамандык каалабайт. Эне тууралуу узун сєз кыла берсек болот, бирок темага кайрылып келсек, чыгармадагы ак булуттун келип чыгышы да аппак чачтуу Оэлун эненин элеси менен байланыштуудай сезилет. Тєртїнчїдєн, Чыўгыз Айтматовдун энеси Нагийма апа башка энелердей эле уулун ємїр бою толук колдоп, чыгармачылык жеўишине сїйїнїп келген. Уулу Чыўгыз да энесин єтє урматтап, сыйлап, кадырлап келген эле. Замандаштарынын эскерїїсїндє Чыўгыз Айтматов энесинин сєзїн эки кылчу эмес экен. Ак булуттун дагы бир идея-єзєгї жазуучунун єз энесинде жатышы да мїмкїн. Мына ушул ойлорду Чыўгыз Айтматов башкы каарманынын жан дїйнєсїн, психологиясын тереўдетип чечїїдє ак булут кєркєм символ-деталды колдонгон. Жазуучунун чеберчилиги – ак булуттун кєркєм функциясынын ар тараптуулугун, подтексттїїлїгїн бир эле каарманга эле байлай бербестен, кеўири пайдаланганда. Ак булут чыгарманын финалында каардуу Чыўгызханды биротоло таштап кетип, жаўы эле жарык дїйнєгє келген наристеге ооп, колдоп, келечектин, адамзаттын, муундун, абийирдїїлїктїн, тазалыктын, жакшылыктын жышаанын даўазалайт. Демек, Чыўгыз Айтматов актыкты чагылдырууну максат кылып койгон. Ак тїс кєп элдердин диний тїшїнїктєрїндє тазалыкты билдирет эмеспи! Жазуучунун аў-сезиминде кандайдыр бир деўгээлде баары бир диний тїшїнїк менен байланышкан “ак булут” сєзї турганын жокко чыгарууга болбойт, кайдан-жайдан дербиштин келип, Чыўгызханга ак булут жєнїндє айтышынын єзї да жер менен асмандын байланышын синтездеп турат. Ошону менен бирге Ч.Айтматов диний тїшїнїккє ак булуттун башка да символдук маанисин чиркештиргенин, тереўдеткенин, катмарлаштырганын кєрєбїз. Айтматов диний тїшїнїктї абстрактуу эмес, тарыхый инсан, болгондо да Чыўгызхан, анын ички дїйнєсї аркылуу чечип отурат. Окуялар жєн эле сырткы жагынан окшош болгону менен, ички маани-маўызы менен тїп-тамырынан айырмаланат, жазуучу ак булутту башкача єўїттєн пайдаланат. Чыўгызхандын тарыхта аты калды, бирок ал єзїнє Кудай тарабынан берилген ак булутту сактап, адамзаттын алдында жоопкерчилик милдетин аткара алган жок. Чыўгыз Айтматовдун катмарланган ак булутунун символикалык жана подтексттик мааниси, кєркєм чыгармачылык бїтїмї ушундай. Абдылдажан Акматалиев 1-март, 2015-ж.

ДЕПУТАТТАР БАЛДАРГА КАРАТА СЕКСУАЛДЫК ЗОМБУЛУКТАР ЇЧЇН ЖАЗАНЫ КАТААЛДАНТУУНУ ТАЛКУУГА АЛЫШТЫ

Жогорку Кеўештин Адам укуктары, конституциялык мыйзамдар жана мамлекеттик тїзїлїш боюнча комитетинин тєрайымы Наталья Никитенко баштаган депутаттар 27-апрелде Бишкек шаарында єтїп жаткан «Тараптардын элдешїїсїнєн улам балдарга зомбулук кылгандар эркиндикте калууда» темасындагы иш-чарага катышууда. Иш-чаранын максаты - акыркы кезде кєбєйїп бараткан балдарга карата жасалган сексуалдык зордук-зомбулук маселесин жана КР Кылмыш-жаза, Кылмышпроцесстик кодекстерине балдарга карата жасалган зомбулукка каршы чаралардын акыйкаттыгын єркїндєтїїгє багытталган тїзєтїїлєрдї талкуулоо болуп саналат. Депутат Н.Никитенко мындай кеўейтилген форматтагы иш-чаралар биринчи жолу єтїп жатпаганын эске салды. «Азыркы кезде балдарга карата жасалган зомбулук жана ага каршы алдын алуу чаралары єтє аяр тема болуп саналат, коомчулук арасында да аргандай пикирлер айтылууда. Айрым адамдар абалдын курчуп баратканын билим берїї, саламаттыкты сактоо, маданият тармактарынын, таалим-тарбыя иштеринин бузулушу менен тїшїндїрїїдє. Дагы башкалары мындай жосундар мурдатан эле болуп келгенин айтып, алардын ачыкка чыгышы жарандардын жигердїї аракетинин натыйжасы деп эсептейт», - деди ал. «Бул кєйгєйлєргє каршы бирдиктїї аракет жасашыбыз керек. Ансыз бул ма-

ЖЕРГИЛИКТЇЇ ЖАЎЫЛЫКТАР селени укук коргоо органдары да, акыйкатчы институту да, башка органдар да жалгыздап чече албайт. Андан сырткары, зордук-зомбулук жасаган адамдарды жек кєргїдєй коомдук пикир тїзїї зарыл. Ал эми мыйзам чыгаруу жана аткаруу бийликтеринин деўгээлинде єз максатына жете алгыдай жаза чараларын иштеп чыгуу милдети турат. Мыйзам чыгаруу менен эле чектелип калбастан, андай жосундарга каршы кїрєшкєн мамлекеттик жана муниципалдык органдардын ишин координациялоо зарылчылыгы да бар», - деп кошумчалады Н.Никитенко. Депутат К.Орозова ушу тапта балдарга карата жасалган зордук-зомбулукка каршы багытталган мыйзам долбоорун даярдап жатканын билдирди. «КР Кылмыш кодексинин жаза чараларын катаалдантуу керек. Ошондой эле КР Їй-бїлє кодексине да тиешелїї тїзєтїїлєрдї киргизип, чет єлкєгє кетип жаткан эмгек мигранттарынын балдарын башка адамдын камкордугуна бекетип берїїгє милдеттендирїї зарыл», - деди депутат. Иш-чарага КР єкмєтїнїн, мамлекеттик органдар мекемелердин єкїлдєрї, Европа биримдигинин делегация мїчєлєрї, Даниянын DCA Cenral Asia балдар уюмунун єкїлдєрї катышууда.

ЗАРДАЛЫ АЙЫЛЫНА БАЛДАР ЇЧЇН ОКУУ КИТЕПТЕРИ ЖЕТКИРИЛДИ КР президентине караштуу Мамлекеттик тил боюнча улуттук комиссия єкїлдєрїнїн Зардалы айылына иш сапарында, аймакта жашаган калкка маданий-интеллектуалдык жактан жардам берїї максатында дїйнєлїк балдар адабиятынын мыкты їлгїлєрї жана 4-класска чейинки окуучулар їчїн окуу куралдары жеткирилди. Бул тууралуу 30-апрелде комиссиянын басма сєз кызматы билдирди. Зардалыга болгон иш сапарга Мамлекеттик тил боюнча улуттук комиссиянын єкїлї М.Абдыжапар уулу, КР єкмєтїнїн Баткен облусундагы ыйгарым єкїлчїлїгїнєн А.Абдыкалыков, Кара-Бак айыл єкмєтїнєн А.Каламбеков жана Баткен ТВнын єкїлї барып, эл менен жолугушту

БИШКЕКТЕГИ АРЧА-БЕШИКТЕ 10 СОМ ЇЧЇН АТАСЫ 6 ЖАШТАГЫ КЫЗЫНЫН ЖААГЫН СЫНДЫРА ЧАПКАН

6 жаштагы кызды сабоо фактысы боюнча анын атасы кармалды. Анын айтымында, 6 жаштагы кызга ырайымсыз мамиле кылып, сабоо фактысы боюнча Ленин райондук ИИББга кыздын апасы кайрылган. “Арызда анын кїйєєсї 6 жаштагы кызын сабаган. Анын себеби жумуштан келген кїйєєсї 10 сомун таппай калып, кызынан шектенген жана тарбия берїї максатында аны ур-токмокко алган”,-деди басма сєз катчысы. “Аталган факты боюнча соттук медициналык экспертиза белгиленген, анын жыйынтыгында кылмыш иши козголот. Жабыркаган кыздын атасы учурда убактылуу кармоочу жайда камалган”,-деди О.Казабаев. Эскерте кетсек, бїгїн жергиликтїї ЖМКлардын бири тез жардамга шилте-

жана аталган аймакка китеп муктаждыгын канааттандыруу їчїн алгачкы жардамдарды берип келишти. Мамлекеттик тил боюнча улуттук комиссиянын котормо бєлїмїнїн башкы адиси Мундузбек Абдыжапар уулунун билдирїїсїнє караганда, аталган комиссиянын мындай жардамдары ушул єўдїї башка алыскы аймактарга да жеткирилип турмакчы.

МОСКВАДАГЫ ЖЕЎИШ ПАРАДЫНА 13 АРДАГЕР БАРАТ, 10НУН ЖОЛ АКЫСЫН ПРЕЗИДЕНТА.АТАМБАЕВ ТЄЛЄЙТ

Москвада Улуу Ата Мекендик согуштун Жеўишинин 70 жылдыгына арналган иш-чараларга катышуу кыргызстандык 13 ардагер барат. Бул тууралуу 30-апрелде КРнын Куралдуу кїчтєрїнїн Башкы штабынан маалымдашты. Куралдуу кїчтєрдїн Республикалык кеўеши тарабынан сунушталган согуштун, тылдын жана укук коргоо органдарынын ардагерлери: М.Нургазиев, С.Садыков, Т.Тамашаев, А.Усубалиев, С.Сейдакматов, А.Кутмамбетов, А.Варавин, С.Ералиев, М.Бакиров, Т.Чотбаев, Ш.Шатманов, А.Мамарасулов жана К.Акунов. Ошондой эле КРнын президенти Алмазбек Атамбаев Москвага барчу 13 ардагердин 10нун жол акылары їчїн акча бєлгєндїгї кабарланды. Башкы штабдын билдиришинче, 3 ардагер Россиянын чакыруусу боюнча барат. Алардын жол акыларын Москва тєлєйт. Ветерандар Москвага 6-майла учушат жана 10-майда кайтып келишет.

КЫЛМЫШ ЖАНА КЫРСЫК ме берип, атасы 6 жаштагы кызын сабагандыгы тууралуу маалымат тараткан. Медиктердин маалыматы боюнча, кыздын бети, тєш клеткаларынын жумшак терилери сыйрылып, бет сєєктєрї сынып кеткен. Белгиленгендей, бала їйгє калтырылган, анткени кыздын апасы ооруканага жаткыруудан баш тарткан.

23їнєн 24-апрелге караган тїнї Лейлек районунун Исфана шаарында да акча алмаштыруу жайында иштеген адамды тоноого аракет болгон. Тилекке жараша милиция келип калып, шектїїлєрдїн бирєєсї колго тїшкєн. Калгандары качып кеткен. Бирок, ал жердеги кылмышта акчанын суммасы айтылган эмес.

БАТКЕНДЕ 1 МЛН 300 МИЎ ДОЛЛАРДЫ ТОНОГОНДОР ИЗДЕЛЇЇДЄ

МЫЙЗАМСЫЗ 24 ТОННА СПИРТ ЖЇКТЄЛГЄН УНАА КАРМАЛДЫ

Баткен облусунун Кызыл-Кыя шаарынын аймагында 1 миллион 300 миў доллар тонолду. Облустук милициянын маалымат кызматынан кабарлашкандай, окуя 29-апрель кїнї, кїндїзї саат 2лер чамасында болгон. Кызыл-Кыя шаарынын аймагында бараткан унааны беткапчан белгисиз кишилер токтотуп, машиненин ичиндегилерди курал менен коркутушкан жана акчаны тартып алышкан. Кылмыш жасагандар инкасатор автоунаасы менен келишкени айтылууда. Акча жоготкондор акча алмаштыруучу жайда иштеген жарандар экени кабарланууда, бирок каякка алып баратканы билдириле элек. Ал эми шектїїлєр тууралуу эч кандай маалымат жок. Кошумчалай кетсек, ушул жылдын

КРнын Экономикалык кылмыштарга каршы кїрєшїї боюнча мамлекеттик кызматтын кызматкерлери ыкчам-иликтєє иш-чараларынын жїрїшїндє, эч кандай документтери жок 24 тонна спирт жїктєлгєн автоцистернаны кармашты. Аталган унаа спирт чыгарган «Токмок буллс» ЖЧКнан тиешелїї документтерсиз, салыктык єткєрмєдєн єтїп, кечинде чыккан. Тєлєнбєгєн акциздик салык боюнча алдын ала зыяндын кєлємї 1 млн 700 миў сомго жакын каражатты тїздї. Аталган схема салык тєлєєдєн ооп кетїї максатында пайдаланылат. Аталган факты боюнча Экономикалык кылмыштарга каршы кїрєшїї боюнча мамлекеттик кызматы тарабынан КРнын Кылмыш-жаза кодексинин 180 жана 214-беренелери менен кылмыш иш козголду.

№ 126 • 1-май, 2015-жыл

12

ХИРУРГ АЙДАР ШЕРАЛИЕВ МЕНЕН КАЛДАРБЕК АБРЫМАНОВДУН КАЙЫМ-АЙТЫШЫ

АКИ пресс агенттигине 29 апрелде берилген ЖХЖООИИИнин мїдїрї, коллегам А. Шералиевдин каяшасына жооп Айдар, сенин бетиў, бет эмес эле менин батинкемдин таманы эле болуп калган окшойт! Кантип ушундай сєздєр оозуўан чыкты досум? Жооп жазганга деле татыбаган окуя, бирок чындык їчїн убакыт болуп кайрылып жатам! Тааныштар, коллегалар, медиктер айтор, баш акылы ордунда адамдар суранышты жооп бериўиз деп! Уялсаў боло! Батыралиев курсташыў министр болуп келип, мага, эми НИИХСТОГО кайра директор болуп иштеп кардиохирургияны оўдоп бериўиз дегенде, мен сенин кандидатураўды кєрсєтїп, сага ишеним менен, ушул оўдойт деп сени дайындады эле го, унуттуўбу?

30 жыл чогуу иштеп, сен айткандай кардиохирургияны кєтєрїп, "великий" иштерди жасайлы деп эле ємїрїбїз єтїп жатканы жалганбы? Кайдан, кайсыл жерден мен кардиохирургияга, єкмєткє, министрликке карасанайлык кылдым? Єзїў айтып жазып жїрєсїў 2005-жылдан 2011-жылга чейин кан-

дай сонун иштерди жасап НИИХСТОну тїптєп “Абдраманов илимий мекемеге жеткирди”-деп, кана ошолор эми, каяка жоготтуўар мен кеткенден кийин? Ал аз келгенсип тїштїккє филиал ачып 2 жылда НИИХСТОго теў тайлашчу мекемени тургуздум го. Же аны мен жеке єзїм їчїн жасадымбы? Ушул иштерди кимиўер жасай алат элеўер? Директор кылып шайлатып койсом деле менден кийин їчєєўєр (Осмонов, Бебезов, Шералиев) келдиўер, їч жылда эмне иш жасадыўар? Чатактан башыўар арылбады го? Же ага да мен кїнєєлїмїнбї? Силер эмне, акылы токтой элек жаш баласыўарбы? Алгылыктуу эмне жасадыўар тармак їчїн? Мен жасап топтоп койгон баалуулуктардын быт-чытын чыгарып, таланттуу мугалимдерди, дарыгерлерди, жаштарды кїчкє салып таркатып, мекеменин кебетесин келиштирип койдуўар го!? Кєрїнгєн шектїї фонддордун кол баласы болуп ооруларды єлїмїн космоско учурганыўар жалганбы? Анан силерди стенкага койбой кимди коюш керек? “Айткандын оозу, ыйлагандын кєзї жаман” дегендей, унчукпай суу жутуп алып отура бергиўер келеби? Анте албайсыўар, мен турганда, мен ага жол бербейм єкїрсєўєр да, ошону єзїмдїн ыйык милдетим деп эсептейм. Иса агабыздын арбагына сыйынып мїрзєдє отуруп сєз бербедик беле, кардиохирургиянын байрагын жогору кармайбыз деп!? Эми эмне болдук? Силер эмне жасадыўар? Мен эмне жасадым? Курсактын, їй турмуштун, жеке кєўїлдїн проблемасынан башка эмне жєнїндє ойлоносуўар? Анда ким НИИХСТОНУН душманы, ким єкмєткє каршы, ким министрликтин жолун тозууда? Анан кантип мен НИИИХСТОнун душманы болуп калам. Єзїў билесиў мен кардиохирургия тар-

магына, же НИИХСТОГО каршы эмесмин. А мен ошол жерде иштеген кээ бир шумпайлардын, алдым-жуттумдардын жосунсуз жоруктарына каршы экенимди сен жакшы билет элеў го? Кардиохирургияны кєтєрєйїн деп ичкен ашыў, їй-бїлє, балдарын, неберелерин таштап элге кызмат кылып коелу деп, тармакты кєтєрчїлєр ким экенин, тескерисинче тармакты артка тартып азыркы ушул акыбалга алып келген адамдар ким экенин да сен эў жакшы билет элеў го? Эми мен кардиохирургиядагы акыбал жєнїндє, башкы кардиохирург катары єз оюмду айтканыма ичиў тырышып, уктай албай кан басымыўды кєтєрїп не азап сага? Сенин оюў боюнча мен эми кардиохирургдардын, министрликтин, єкмєттїн душманы болуп калыптырмын да!?

Vb.kg маалымат агенттигине берген интервьюўда айттыў, 13 баладан 8и каза болду деп, бул сенин жетекчинин сєзї, менин эмес! Мейли 70� эмес экен, а 61 � экен, айрымасы канча!? Ансыз деле комиссия жыйынтыгы бар да - жалпысынан єлїм кєрсєткїчї НИИХСТОдо єтє жогору экени, а кээ бир бєлїмдєрдє 20 пайыздан ашаары жашыруун эмес да, сен кандай цифраны кєз боёмоочулукка салып айтсаў да, менден жашырууга болбойт! Єлїмдїн кєбєйїшї канча адамдардын кєз жашы, трагедия, аны ойлойсуўбу? Ооба, 13 баладан 8 бала єлдї ошондой боло берет, бул кєнїмїш оокат деп мерездик кылганыў кандай дос?! Ачык айтып ошо єлїмдї азайтуу ордуна менден душман издегениўе жол болсун! Унуттуўбу, дїнїйєлїк статистиканы, эў татаал "поисковый" операциялардан кийин да єлїм пайызы 25 -30� дан ашпайт. Андан ашса хирург лицензиясынан айрылат! Байкуш хирург Новактын бизге келип жардам бергени їчїн лицензиясын

чакырткыўар келип жатабы? Эмнеге чычаладыўар? Ачык жана ачуу сєздї угуп кєргєн жок белеўер? Чындык ачуу болоорун билбейт белеўер? Кєп жылдар жанында эмгектенип жїрїп сени тїшїнє албаганыма мен єзїм уялып калдым досум! Єз абийириў єзїўдє досум, ийгилик каалайм сага. Ден соолугуўду коротуп майда барат нерсеге кан басымыў кєтєрїїнїн кажети жок, сага ал болбойт. Сен ооруган кезде жанымды коёрго жер таппай жубайыў Алмаш экєєбїз жаныўан чыкпай жер тырмаганыбызды унуттуўбу? Же мен чындап эле кардиохирургияга кыянаттык кылып жатамбы? Коллегаларымдын кєпчїлїгї окуяга туура маани берип, туура тїшїнїїўєргє ишенем! Сезимтал сєздєрїм їчїн кечирим сурайм! Башка адам болсо сєз башка болмок, бирок эў жакын сыйлап жїргєн коллегам адашып жатканын тїшїнїп ага тїшїндїргєнгє аракет кылдым! Баарыўарга урмат сый менен - профессор Калдарбек Абдраманов

P.S. Жїрєк хирургиясы жана органдарды алмаштыруу боюнча улуттук борборунун мурдагы директору, азыркы жїрєк-кан тамыр хирургиясынын Тїштїк борборунун директору Калдарбек Абдыраманов интернеттеги єз баракчасына жїрєк хирургиясы жана органдарды алмаштыруу боюнча улуттук борборунун азыркы директору Айдар Шералиевдин ЖМКларга карата каралоолоруна карата жооп катары жазганы эч єзгєртїїсїз берилди.

ЄКМЄТТЇН ОБЛУСТАРДАГЫ ЄКЇЛЧЇЛЇКТЄРЇ РАЙОНДОРДУ КЫДЫРЫП ЭТ ЖЕГЕНДЕН БАШКАНЫ БИЛИШПЕЙТ «Оозуна келгенин оттогон – укпаган сєздї угат» дегендей єкмєттїн облустардагы єкїлчїлїктєрїнїн аттары эле болбосо кылаарга жумуштары жок эле орган. Сєз башынан болсун. Билбегениўден билгениў кєп бул жарыкчылык заманда бийликти їстємдїк кылгандар кєбєйдї. Эттин мекени болгон Нарын облусу тууралуу кеп уралы. Кар калыў жаап ийгенсип же кїн нєшєрлєп жаап жаткандай кїндїн да бїркєгї бул бийликтин маанисинин жоктугунда. Єкмєттїн облустардагы єкїлчїлїктєрї шаардык бийлик менен райондордогу бийликтин канын соруп, битин сыгып эле келе жатат. Деги єздєрї бир алгалыктуу жумуш кылабы? качан? кайдан? … дагы канча кїтєбїз. Кайда жїрбє Мамайдын кєрї болуп эле райондорду ар бир ай сайын же квартал сайын єкїлчїлїктїн быжылдаган бєлїмдєрї ар тармактан барып текшерип эле жатып калышат. Жакында эле Нарын облусунда єткєрїлгєн социалдык тармактар боюнча 2012-2013-жылдардагы калктын социалдык коргоону єнїктїрїї стратегиясы жєнїндєгї №755 токтомуна ылайык Нарын облусундагы бир дагы райондорунда толук кандуу иш аткарылган эмес экенин жарыяланды.

№ 126 • 1-май, 2015-жыл

Анда єкїлчїлїк тарабынан, шаардык мэрия, райондук бийликтер менен социалдык мекемелерде иштер такыр эле аткарылбай калганы айтылып бир катар райондордо жїргїзїлгєн текшерїїлєрдїн жыйынтыгы угузулган. Ошондой эле райондордогу администрациялардын социалдык тармактар боюнча жоопту кызматкерлери єздєрїнїн функционалдык кызматтарын так билбей турганы айтылган. Жар-жар салды… болуп єкїлчїлїктїн кызматкерлери райондорду кыдырууда, саламаттыкты сактоо, билим берїї тармактарын кыдырууда. Кїндє майрам, кїндє той дегендей эле иштерди аткарып калышканы айтпасаў да белгилїї. Себеби облустук бийликтин ар тармактуу кызматкерлери райондорду кыдырып текшергенден башка иштерди аткарбай калышкан. Бардык райондо эмне иштер аткарылып турганын жыйынтыктап эле єкмєткє отчет берип турушпаса калган кылаарга жумуштары деле жок. Айылдарды, райондорду кыдырып барган облустагы єкїлдєр, баргандан кеткенге чейин кїндє конокто, кїндє эт-аштын їстїндє болуп, кїндє чарт тепмей. Эгерде текшерип келген комиссияны коноктоп эташыўды тїйїп, тїйїнчєгїнє салып бер-

бесеў балээсине калдыў. Эртеси кїнї облустук коллегияда ал райондо жакшы иштер аткарылбай калганы жазылган маалымкаттар окулат. Сый кєрсєтїп, коноктой албагандын айынан сєгїштєр жаайт да кызматтык абалдар каралат. Мына облустук єкїлчїлїктїн кылган кызматтары… Болбосо єкмєттїн Нарындагы єкїлчїлїгїндє санасаў сан жеткис бєлїм менен кыбырап жїргєн кыркын толо кызматкерлер иштейт. Єкмєттїн єкїлїнїн єзїнїн жардамчысы, катчысы болсо, анын биринчи орун басарынын дагы жардамчысы, катчысы бар. Андан кийинки социалдык тармактар боюнча орун басарынын жанында да жардамчылары менен катчылары отурушат. Андан тышкары бєлїм башчылары да кур эмес, бир канчалаган тармактар менен бирден бєлїмдєр ачылган. Алардын ар биринде кеминде 4-5тен кызматкерлер иш алып барат. Бир облусту кєзємєлдєгєнгє ушунча бєлїм менен ушунча кызматкерлердин кереги бар беле?. Єкмєттїн облустардагы єкїлчїлїктєрїнїн эмне кереги бар?, санасаў сан жетпеген иштеген кызматкерлерди жойсо жоюп, же бєлїмдєрдї жапса жаап салышпайбы? Же єкїлчїлїк иш аткарбаса жоюп эле сал-

байбы, деген тунгуюк суроолор туулат. «Єзї билбегендин оозуна караба» деген кыргызда жакшы кеп бар, кызмат абалдарын билбей облус районго чоў болсо, району барып айылына чоў болот. Балык башынан сасып жатса айылдагы келечек муун менен келечек жаштар кандай абалга келет. Андыктан азыртан бул кырдаалды алдын алып, алгылыктуу иштерди аткарса деген эле тилек. Болбосо мага эмне, келип тїшкєн арыз даттануулар менен алардын жашыруун їнїн бийликке жеткиргенден башка эмнем бар. Казыбек Чоротегин, Нарын облусу

13

ПАЙДАЛУУ КЕЎЕШ

Éîãàíûí òàðûõ òàðæûìàëû Èíäèÿäàí áàøòàëàò, áèçäèí çàìàíãà ÷åéèí 1700-3300 æûëäàðûíà òààíäûê. Éîãàíûí òàðûõû 5 ìè¢ æûëäàí àøàò, àíû ìåíåí ìàøûãóó àäàìãà ôèçèêàëûê æàêòàí ãàíà æàðäàì áåðáåñòåí, àäàìäàãû êºïòºãºí áàøêà ñàïàòòàðäû à÷óóãà äà ì¿ìê¿íä¿ê áåðåò. Åâðîïàäà àëãà÷êûëàðäàí áîëóï éîãàíûíûí ôèëîñîôèÿñûí Øîïåíãàóýð èçèëäåé áàøòàãíàí. Àë ýìè êîíøó êåëãåí ìàìëåêåòèáèç Ðîññèÿ 1917-æûëäàãû ðåâîëþöèÿãà ÷åéèí êûçûãà áàøòàøêàí. Áèðîê Ñîâåò óáàãûíäà Éîãà ìåíåí àëåêòåí¿¿ãº òûþ ñàëûíãàí.. ЙОГАНЫН НЕГИЗГИ БАГЫТТАРЫ Раджа-йога (классикалык йога) – медитация аркылуу акыл-эсти башкаруу, чыныгы жашоо менен кыялдын айырмасын тїшїнїїгє їйрєтєт. Хатха-йога – раджа-йогадагы оор медитацияларды жасоо їчїн денени даярдоо системи. Айенгара йога – хатха-йоганын тїрї. Ар кандай асандарды (кєнїгїїлєрдї) жасоодо отургуч, жаздык сыяктуу буюмдар колдонулат жана бардык курактагыларга ылайыкталган. Кундалини йога – бул багытта уруш ыкмалары да аралашкан. Кєнїгїї музыканын коштоосунда жасалат.

ИСЛАМ ДИНИНДЕ

йога клубу жана 200дєй єз алдынча иштеген инструкторлор бар. Инструкторлордун кєбї билими жок, дисктен же башка жерден кєргєндєрїн їйрєтїп жїрїшєт. Ошондуктан машыгуу убагында жаракат алган учурлар болуп, машыгууну каалагандарда«йогада деле жаракат алат турбайбы» деген терс ой-пикир жаралууда. Машыккандардын жашы 5 жаштан 80 жашка чейин. Келгендердин болжол менен 98 пайызы ден соолукту чыўдоону каалагандар, калгандары йоганын философиясына кызыккандар.

ЙОГА ДЕНЕ КЄНЇГЇЇСЇБЇ ЖЕ МЭЭНИ ТАРБИЯЛООБУ?

Éîãà àäàìäû áàðäûê îîðóëàðäàí àéûêòûð÷ó êàñèåòè Йоганын техникасы организмдин єзїнєзї дарылоосуна же сакайтышына толук мїмкїндїк берет. Йоганын дене кєнїгїїлєрї жана медитация же сїкїт салуу аркылуу денебиздин энергетикалык кубаты єнїгїп, кїчтїї болот. Кєнїгїїлєрдїн жардамы менен кандын басымы тємєндєйт. Кєпчїлїк ооруулар руханий кыйналуудан же ой басып, кыжаалат болуудан жаралат. Оору сени кыйнаган тїйшїктїн кєкїрєктє топтолуусунан, єзїўдї жаман сезгенден же туура маалымат албай, сенин тынчыўды кетирген маселе мээўде коргошундай уюп, сыртка чыкпагандан же айтылбагандан улам пайда болот. Анын баары жанга ашыкча жїк жана ал илдет бир жериўди сыздатып оорутуп, тулку боюўдун кайсы бир жеринде физикалык формада пайда болот.

Éîãà - áóë òóóðà îéëîíóó àðêûëóó îðãàíèçìäè ºç¿í¿í ìóðäàãû êàëûáûíà êåëòèðèï, êóëàíäàé ñîî áîëãîíãî æàðäàìäàøà àëàò. ЙОГА ФИЗИКАЛЫК ЭЛЕ ЭМЕС, ПСИХОЛОГИЯЛЫК, РУХАНИЙ КЄНЇГЇЇ

Ислам дининде йога менен ден соолукту чыўдоо максатында машыкканга уруксат берилет. Бирок йоганын спорттук кєнїгїїлєрїнєн башка ар кандай сєздєрдї кайталоого тыюу салынат.

ЙОГА БИЗДИН МЕКЕНДЕ Кыргызстанда Йога федерациясы 2009-жылы тїзїлгєн. Бїгїнкї кїндє федерация кєптєгєн багыттарды жана стилдерди бириктирип турат. Алар: хатха йога, кундалини йога, аштанга йога, балдар йогасы, жуп менен машыгуу, кош бойлуулар їчїн йога. Кыргызстанда йоганын негиздєєчїсї деп эч ким саналбайт. Анткени мурдатан эле кызыккандар кєп болгон, кийин клубдар ачылып, федерация негизделген. Азыр єлкєдє болжол менен 5тен ашык

Йоганын физикалык аспектинин тїпкї максаты узак жашоого, чын ден соолукта ємїр сїрїїгє жардамдашуу. Биз руханий гармонияда жашай алсак жана єз организмибизди башкара билсек узак ємїр сїрєбїз. Медитация, сїкїт биздин жашыбызга карабастан мээнин ойлонуу же интеллектуалдык жєндємїн жогорулатууга, стрессти азайтууга багытталган. Йога жєнєкєй физикалык кєнїгїїдєн тартып, сїкїт тартуунун техникасын мыктылап їйрєнїїгє чейин камтыйт. Бул адамдын чын ден соолукта жашоосуна мїмкїнчїлїк берет. Биздин мээбиз їчїн физикалык кєнїгїїлєргє караганда руханий кєнїгїїлєр маанилїї.

Êýý áèðººëºð îîðóï êàëûï, êëàññèêàëûê äîêòóðëàðäàí øûïàà òàïïàãàíäà éîãàãà áàðûøàò. Êýý áèð àäàìäàð éîãà ìåíåí äàðûãåðëåðäèí êå¢åøè áîþí÷à ìàøûãà áàøòàéò.

Бир чекитти жылбай карап (бир ойду бекем кармап) сїкїт салып, туура дем алыш керек. Анын натыйжасында организмге кычкылтек кєп келет. Кычкылтек єзї жаналгыч. Адам туура дем албаса, стресс учурундагы тез-тез дем алуу организмди жабыркатат. Єпкє менен узак дем алуу стрессти жок кылат. Ошон їчїн организмди туура дем алдырсаў, денеў мемиреп эс алат, дене єзїн дарылайт. Бул эки нерсенин комбинациясы. Йога менен кєнїгїп жїрїп, мантра ырдаганды да їйрєнєт. Ырдоо - бул медитациянын бир бєлїгї. Эгер їнсїз сїкїт тартуу туура дем алганга кєўїл бурса, ырдап медитация кылуу – мээни тїркїн ойлордон тазалоого жана бир чекитке ойду топтоого їйрєтєт. Бийик їндї же вибрацияны денебизде сактай алсак, ден соолугубуз чыў болот. Їндїн ыргактары ден соолугубуздун оўолушуна жардамдашат.

- Éîãà ñàëàìàòòûãû¢äû æàíà ìåíòàëäûê àáàëû¢äû æàêøûðòóóíóí áèð ôîðìàñû Йога оорудан тез айыктырат деп ойлоо чоў жаўылыштык. Бир тїндє баары єзгєрїлєт деп ойлосо, ал закымга алданат. Куру кыялга азгырылат. Ооруга карай жол кандай кыска болсо, ден соолукка карай жол андан алда канча узун. Биз жасаган бардык кєнїгїїлєр туура дем алууну жана дем чыгарууну жакшыртууну кєздєйт.

Туура дем алганды їйрєнїї ички дїйнєўїздєн чоў чымырканууну талап кылган руханий саякат. Анткени сен абаны ичиўе єзїў кїчтєп киргизесиў. Доктурлар дарыны берип жатып, кеселдин жашоосун узартабыз, ооруну токтотобуз деп ойлошот. Дары адамды оорукчан кылат. Йога жана медитация дарылоонун формасы катары туура эмес ойлонууўду аўдатып тїшїндїрєт. Биз єзїбїзгє кїч-кубат беребиз. Медитация аркылуу єз жашообузду жакшыртканга, бактылуу болууга мїмкїндїк тїзєбїз.

ЙОГА МЕНЕН МАШЫГУУНУН НАТЫЙЖАСЫ Натыйжаны кїтїї ийгиликке жетїїнї автоматтык тїрдє кечеўдетет. Ийгилик биз эмнени каалаганыбызга жана аны чындап каалаганыбызга багыныўкы нерсе. Ошон їчїн биз єзїбїзгє эмне керек экенин жана эмне каалаганыбызды билген абдан маанилїї. Ал їчїн денени, организмди тїшїнїїбїз абзел. Ар кїнї тынбай эмгек кылуу гана бизди ойлогон оюбузга жакындатат. Йога адамды денеси менен иштєєдє сабырдуулукка, чыдамкайлыкка їйрєтєт. Сиз йога класска такай барып жїрсєўїз адамдар кандай прогресс жасаганын, организмиўиз кандай єзгєргєнїн байкайсыз. Миўдеген жылдар бою єнїккєн йога дарылануунун маанилїї бир формасы.

КЫЗЫКТУУ МААЛЫМАТТАР • Éîãà ìåíåí äîñòîøêîí áåëãèë¿¿ èíñàíäàðäûí êàòàðûíäà Ìàäîííà, Íèêîëü Êèäìàí, Æåíèôåð Ýíèñòîí, Äìèòðèé Ìåäâåäåâ, Êñåíèÿ Ñîá÷àê, Âàëåðèÿ, Æàííà Ôðèñêå æàíà áàøêàëàð áàð.

• Îðóñèÿäà éîãà êîñìîíàâòòàðäû, ñóó àñòûíäà æ¿ð¿¿÷¿ëºðä¿ äàÿðäîîäî êîëäîíóëàò.

• Òàæðûéáàëóó éîãäîð äåì àëóóíó æàðûì ñààòòàí áèð . ñààòêà ÷åéèí êàðìàé àëûøàò

№ 126 • 1-май, 2015-жыл

14 КАНЧА АДАМДЫН СЇРЄТЇН КЄРЇП ЖАТАСЫЎАР

ДЕН-СООЛУК КАЙСЫ БУТ КИМДИКИ

Социалдык кыйынчылыктар, їй-бїлєлїк, биртуугандык талаш тартыштарды , коллективдик чыр чатакты жєнгє салат. Тибет медицинасынын ыкмасы менен Ян Инди аныктайт, тамыр аркылуу диагноз коюп, Кыргызстандык бийик тоолорунан жыйналган чєптєрдїн 200 тїрї менен дарылайт.

• Карып бараткан беттеги бырыштарды жазат.

• Тери оорулары: писариаз, экзема, аллергия, буттагы грибок, чакалай, баштагы дермобайт безекти чернес.

• Бронха астма, ангина, кєк жєтєл, туберкулез, ларингит, гаймарит, радикулит, куяў, белдеги грыжа, ич катуу.

• Кыз келиндер оорусу: эрозия, мастапатия, истит, миома, фиброма, менструалдык бузулуулар, климакс, лейкопенения, зарасын кармай албагандар.

• Прастатит аденома, энурез, геморой, релатизм, колтуктагы колоўсо, буттагы шыбоо, коўурук ж.б.

• Гепатит А, Б, С.ўдавление тїшїрєт, кант диабети.

• Бєйрєктєгї, табарсыктагы сезгенїїлєр ж.б. у.с.

• Нерв илдеттери: эпилепсия, стресс, коркоктук, шизофрения, тырышуу, арак ичкендер, тамеки тарткандар, наркомания.

• Шишик (опухоль), рак, эмчектеги метостаза клеткаларынын єсїшїн токтотот. Арсен Саманчин алдыда кандай иш кїтїп турганын жїрєгї менен сезди, ошондуктан ал батыраак эле тапанча таап, не бар, не жок аны ар дайыма жанына алып жїрїїнї чечти. Оўуту келсе алдастабай ойлогонун так жасайт, октор биринин артынан бири атылып, мелжеген жерге жазбай тиет, акыркысын болсо єзїнїн чыкыйына басат. Буйруса баары ойдогудай болот, ал тилеген кырдаал єзїнєн єзї тїзїлєт, не дегенде аны эбактан бери тааныйт, ар дайыма кездешип турчу, башта чєйрє бир эле, ал мына бул жылаўач маданиятын баштагандан бери ага сейрек жолукчу болуп кетти. Себеби ал бардык эстрада дегендердин продюсери, «Евразия» сымал кан сарайдай кєўїл ачар жайлардын ээси, олигарх, босс, єз чєйрєсї айткандай шеф, ушундай, бир кезекте ал ортозаар эле актёр болчу. Базар заман келгенде анын чычкан єткїс токоюнан жол тапты да, анан шоу-бизнестин бїт баарын алаканына салып алды. Базарды каза жорткондор канча, алардын тапканы кїнїмдїк талкан, а аерден иши оўолуп, кочкору койдой тєлдєгєндєр саналуу гана. Ошондойлордун бири ошол, байлыгына манчыркап, акчадан башканы тааныбай калды, каалаганын алдына салып айдап алат, идеяларыўды уруп ойнобойт, айрымдарды тебелеп-тепсеп мїргїтєт, каалаган кыз-кыркынды роботко айлантып, безелентин белден ылдый ыргытат. Чыдаш кыйын, жетишет! Курал табылса эле болду, калганын єзїм бїтїрєм. Ал єзїн єзї ушинтип ынандыра берди, анан жамандык эмес, эл їчїн жакшылык жасап жатмакчы болгонуна биротоло ишенип алды. Анткен менен ал деле адам да, кээде ага кекене кек сактап, тизгин тартпас єч алуунун каары кайда алпарат болду экен? А бирок бул жамандык жакшылык їчїн жасалып жатат да? Ушундай болушу мїмкїнбї? «Ой, дагы эмне деп акыл айтып жатасын, баш- ты айлантып. - Кол шилтеп койду. - 0-ой, жїрєгїў жок. Андан кєрє ага кантип барасыў, иш бар эле, сїйлєшєлї дейсиў, ошону ойло. Анан ошо жерден...» Баса, ал экєє жакында эле бир болгон, кадимкидей сїйлєшкєн. Пресс-конференциядан кийин болчу, Эрташ дагы бир жакка барат єўдєнєт, кайра-кайра саат карап,

№ 126 • 1-май, 2015-жыл

ЧЫЎГЫЗ АЙТМАТОВ (Сандан санга)

Тоолор кулаганда (КЫЗКАЙЫП)

Роман

анча чечилген эмес. Ким билсин, балким, ал ичинен анын кысыр идеяларын кызык кєрїп, кыялында кызыл кїн менен сїйлєшкєн келесоо деп келгендир. Ошентсе ошенткендир, кайра куруу жылдарында ал экєє теў жаш болчу. Арсен Саманчин болсо театр турмушун, башка жактарды да камтыган макалаларды жазчу, Эрташ Курчаловдун чыгармачылыгы тургай аты да аталчу эмес, не дегенде ал анда кєрїнбєгєн кєп артисттин бири эле. Ал эми азыр?! Болору болуп бїттї да. А кезде театр дегениў жетерине жете жетилген эле. Бир жагынан жаўыча ой жїгїртїї башталып, театр сахнасына доор бїтїндєй батып кеткен. Руханий жаўылануунун кїчї элди жандандырып, адам тоталитаризмдин чеўгелинен бошонуп чыккан. Ошо кезде Эрташ Курчалов шаар- дын драмтеатрындагы билинбеген артисттердин бири эле, ушундан улам анын бар, жогу менен эч кимдин иши жок болчу. Ырас, башкалардын бою узун,

їмї жооп экенин эч ким тана албайт, а бирок кийин сахнадагы кєптїн бири катары кєрїнбєгєн артисттен шоу-бизнесмендин талант-кїчї жашырынып жатканын, кумары канбас кєрєрман сахна тургай тиги стадиондорго чейин жїнїн жеп батпай турган эстрадалардын башкаруучусу чыгат деп ким ойлоптур. Олуяў дагы билген жок. Ошо кїндєрї элге, єзгєчє жаштар арасына «Эрташ Курчал» деген сєз кеўири тарап, ооздон тїшпєй калган, анткени шоу-бизнестин єзїнєн ашкан пайда берер сахна, кєз жоосун алган жасалгалары менен жандїйнєўдї азгырган жарнамасы, анан да кєргєндєр кайра сагынган эстрада оюндары анын атын аўыз сєзгє айлантып салган. Эрташ Курчаловдун кєргєндїн кєзїн кїйгїзїп, сезимден єчпєй таўданткан клип-концерттерин бардык жерде, Кытайыў менен Москвада да кубана кучак жая тосуп алчу болду. Айтор, анын продюсерлиги азыркы эстрада асманында жарык

• Ички органдагы, денедеги курттарды тїшїрєт. Аскарида, ламбилёз, тумхоланда, кене, демодекс, токсокара, дизбактериоз, митоз ж.б.

• Толуп кеткендерди арыктатып жел кабызды чыгарат.

• Оорулардын шыпаасын касиеттїї чєптєрдєн тапса болот. Сакайбаган оору жок. Ар кимдин ден соолугу єзїнїн колунда! Ахунбаева кєчєсї №90 (Онкологиялык больницанын жанында, болжол менен Абдрахманв кєчєсї менен кесилишкен жерде). Тел: 0772850673

жанган ак жылдыздай балбылдап, ишкерлик ишмердигине сєз жетпей калды. Айдана Самарованы мына ошол эрташ-курчалчыл эстраданын кандайдыр бир кїчї оп тартып кетти. Эртеўки кїнї опера театрынын жылдызы болор Айа ырчы єзїнєн єзїн єзгєртїп, їнїн да, єў-келбетин да, сахнадагы жїрїм-турумун да биротоло Голливуддагыдай кайра жасап, бардык телеканалдардан байма-бай чыга берди. Анын эмне їчїн кїн санап мурдагыдан жарык жанган эстрада жылдызына айланып баратканы жєнїндє тїйшєлгєн бирєє болбоду, жоогазын гїлї соолгондо гана бармагын тиштеп, баш чайкап басып кеткендер чыкты. Кемчонтой акеў каргага каш берем деп айтыптыр дегендей да. Аттиў десеў, айдан сулуу Айданасы экєє тэ-э баягы Германиянын замогунда турушкан кезде тагдыр алардын жанын бириктирип, биринин жїрєгїн бирине берип, махабат бактысы кылып жаралган жана ай-ааламдын сїйїїсї болгон «Кызкайып» идеясы тєрєлгєн ошо Хайдельбергден ал экєє бир поездде, бир купеде жанаша отуруп келатып эле, анан кайсы бир жерден сїйїїсї башка тарапка бараткан поездге отура калып кетип калгандай болду. Шарактап кеткен поезддин артынан жан-алы калбай жїгїрдї, алып-учкан ал поезд, кайдан ага, кєзгє да жеткирбей койду. Эми ал ээн талаа, эрме чєлдєгї поезд жол менен боюнан аша жїгїрїп, айныган адамдай: «Аа-й-аа! Аа-й-аа! Экєєбїздїн «Кызкайыбыбыздын» кєрєр кїнї не болот?» - деп кыйкыра берди. Кыйкырат да, кєзгє кєрїнбєй калган поезддин артынан жетем деп чуркап барат. «Кызкайыпты» алар «Кызыбыз» деп аташчу, ошентип бакырып барат: «Аа-й-аа! Аа-й-аа! Токто эле, токто! Экєєбїздїн «Кызыбыз» кана?! Сен аны таштап кеттиўби?! Ай-аа!» Айасы ага эмес, алтымыш вагон бир чиркеп, алып учкан поездге да жеткирбей кетип калгандай туюлду. Аны ал тарапка банк эсеби менен кызыктырып, ким азгырып алып кетти? Тїшїнїктїї. Локомотивди башкарган мурда белгисиз бирєє болсо, азыр атак-даўкы таш жарган шоумен- ишкер Эрташ Курчалов болуп жатпайбы?..

СКАНВОРД

15

№ 126 • 1-май, 2015-жыл

16

ЄРНЄК

КУТТУКТОО

КАЛК ТАРАЗАСЫ БААРЫНАН БИЙИК ТУРАТ Токтогул Сатылгановдун энциклопедиясынын жарык кєрїшїнє да каражат кошту. Улуу Ата Мекендик согуштун Жеўишинин 70 жылдыгына арналып курулган айылдагы эстеликке да кошумчасын кошуп, алдыда турду. Негизи касиеттїї Кетмен-Тєбє жергесинен кєптєгєн кеменгер инсандар чыкканын тарых тастыктап турат. Албетте єнєр адамдарынан сырткары коомдук, мамлекеттик ишмерлер кыргыз єлкєсїнїн экономикасын тїптєєгє, элдин жашоо-шартын дурустоого, кєкїрєгїн кєтєрїїгє єрнєктїї їлїштєрїн кошушкан. Алардын эў башында кезинде бийликтеги экинчи адам катары эсептелген Абды Сїйєркуловду айтсак жєндїї болот. Мындан сырткары ар кайсы райондорду катаал мезгилде башкарган раматылык Ибраим Умаровду, токсон эки жаштын ширин мємєсїн татып жаткан Мухтар Нургазиевди кошууга болот. Аты аталган коомдук ишмерлер оболу калктын кызыкчылыгын биринчи орунга коюшуп, бел чечпей эмгектенишкен. Ошол опол тоодой салымы їчїн булар эстен чыкпайт. Кезинде алар байлыкка, бийликке жутунган эмес. Арийне, илимий чєйрєдє жїргєн окумуштуулар ондоп саналат. Мындан сырткары ар кайсы тармакта терин тєгїп кадырга татыктуу болгондор да жок эмес. Бїгїнкї кїндє бийик бийлик бутактарында отургандар деле бар. Билимдїї, эртеўкисинен їмїт эттирген жигиттерибиз єлкєнїн пайдасына иштєєгє демдїї турушат. А бирок мамлекетте туруктуу єкмєттїн жоктугунан доомат кєп айтылууда. Ошентсе да такшалуунун жолундагы мырзалардан їмїтїбїз чоў десек болот. Анча-мынча тийишкендер болсо эле биротоло алардын кадыры тємєн тїшїп калды дегенден алыспыз. Эми сєздї кєп чаргытпай ток этер жерине єтєлї. Дегинкисинде кєчтї акырындык менен тїзєєгє болорун сезип турабыз. Кеп кылчу каарманыбыз болгону 37 жашка келип, адал менен арамды, ачуу менен таттууну ылгаганга кєзї жетип калды. Нурбек Тотонов єз турмуштук жолунда туш келген белестерди ашып, чыйырын салды. Чї дегенде билим алууга кєўїлїн бурду. Илимдин кудугун казуу оўой эместигин окуп жїргєндє тїшїндї. Билимсиз жашоо караўгы экенин туйган жигит акыры жїрїп отуруп эўсєєсїн кандырды. Ал Бишкек гуманитардык университетинин экономика, Кыргыз мамлекеттик юридикалык академиясынын юриспруденциясы адистиктерин, И.Арабаев атындагы мамлекеттик университетинин магистратура бєлїмїн (теология багытын) ийгиликтїї аяктады. Ємїрїнїн кырчындай мезгили майнаптуу багытка чегерилди. Мындай батыл аракетинин мємєсї азыр тєгїлїп турган кези. Кыргызстандын, анда жашаган элинин тагдырына ал кайдыгер карай албайт. 2010-жылдагы бийлик алмашууга активдїї катышып мекенчил жаштардын катарында жїрдї. Апрель баатырларынын арасында болгонуна ал каниет кылат. Чынында эле эркиндикти, боштондукту сїйгєн элдин каалоосун эч кандай кїч токтото албасына толук кєзї жетти. Ошол жооптуу убакта санаалаштары менен чогуу жїргєнї їчїн сыйлыктарга арзыды. Кылычтай курч жигиттердин кєрсє эмгеги бааланбай койбойт экен. Кырдаал єзї мыктыларды иргейт турбайбы? Ал дайыма коомдук иштердин чок ортосунда жїргєнїн кєзїбїз чалганы бар.2012-жылы калк тарабынан кєтєрїлїп, єкмєт колдогон коомдук ишмер Абды Сїйєркуловдун жїз жылдык мааракесинде да колуна “демилге” кармап алдыда болду. Айрыкча жаштарды активдїї болууга їндєдї. Андан бир жыл єткєндєн кийин сатирик акын Коргоол Досуевдин 130 жылдык торколуу тоюн белгилєєгє негизги уюштуруучулардан болгонуна кїбє болдук. Ушул акын менен курбалдаш Калык Акиевдин да мааракесин єткєрїїгє салымын кошту. Баса, Коргоолдун музейин оўдоп-тїзєєгє, айлана-тегерегин тосууга № 126 • 1-май, 2015-жыл

кємєктєштї. Ошондо кєзї єтїп кеткен акындын небере-чєбєрєлєрї ыракматын катуу айтышкан. Кєпчїлїк алдында мактоого алынуунун баасы канчалык экенин окурман чечмелеп алсын. Кыргыз элине тилектештигин билдирип тїрк тилдїї мамлекеттер да улуу акын Токтогул Сатылгановдун 150–жылдык мааракесин татыктуу єткєрїїгє демилге кошкону єтє таасирдїї болду. Айрыкча акындын туулуп єскєн жеринде єткєн оюн-зооктор, ат мелдештери єзгєчє орунга татыды. Ошондогу кєк бєрїнїн єз деўгээлинде єтїшїнє Нурбек мырзанын тийгизген кємєгїн адилеттик иретинде айтып кетпесек болбостур? Чынында кєптєн бери бул жигит ат оюндарынын ичинен кєк бєрїгє башкача карайт. Ошондуктан аны райондук кєк бєрїчїлєрдїн президенти деп шайлап алышкан. Кийинки убакта спортчулар дурус ийгиликтерге жетишти. Алардын шыгына шык кошуп, колдоп турбаса жакшы кєрсєткїч эч убакта жаралбайт. Буга кошумча “Бишкек шаарындагы оор атлетика федерациясынын” президенти болуп шайланып, спортчуларга кємєгїн кєрсєтїїдє. Спорт єлкєнї дїйнєгє таанытууда зор ролду ойнойт. Ал єзїн жетекчиликтен сынап кєрдї. Ошондуктан “Токтогул районунун жана Жазы-Кечїї айылынын атайын фонд мамлекеттик ишканасынын” директору кызматын аркалады. Ал жерде болгону бир жыл тєрт ай иштеди. Бирок бир топ маселелерди чечїїгє жетишти. Маселен Чолпон-Ата аймагына караган Кєпїрє-Башы башталгыч мектеби бїткєрїлїп, окуучулардын алыска убара болуп барбоосуна шарт тїзїлдї. Токтогул шаарынын борборундагы “Кїн-Нуру” балдар бакчасы пайдаланууга берилип, ата-энелер алкышын жаадырды. 170 метр тереўдиктен суу чыгарылып, Кєтєрмє айылынын тургундары таза суу ичип калышты. Торкент айылына караган Кичи Суусамыр жолу кайрадан оўдолуп берилди. Эми малчылар мурдагыдай кыйналышпайт. КараЖыгач айылындагылар 800 гектар жерди пайдаланууга мїмкїнчїлїк тїзїлдї. Анткени какыраган талаага сугат суусу жеткирилди. Єзгєрїш айылынын жолдоруна шагыл тєгїлїп, суу тїтїктєрї алмаштырылды. Алыскы Толук айылына алып барчу жолго да шагыл тєшєлдї. Жаўы-Жол жана Жазы-Кечїї айылдарындагы спорт зал комплекстерин куруу иштерине да кол-кабыш жасалган. Торкент айылындагы Т.Ашыралиев атындагы орто мектептин чатыры толук алмаштырылып, эми тамчы акпай калды. Кыска мєєнєттє ушунчалык иштерди аткаруу оўойго турбайт. Кээ бир кєралбастар гана тескериленбесе, кєпчїлїк Нурбектин жасаган иштерине ынанып турат. Баарына жагыш єтє кыйын, айрыкча бїгїнкї кїндє. Ошентсе да элдин таразасына тїшїїгє баары эле макул эмес. Жїрєктїїлєр, кайраттуулар, намысы бар жигиттер гана жооптуу милдетти мойнуна алууга даяр. Ошолордун бири катары Нурбек Тотоновду бїшїркєбєй эсептєєгє болот. Кийинки кездерде ал илимий иштерге кошулуп, кээде демєєрчїлїк кылат. Айрыкча ак таўдай акындардын ємїрїнє, чыгармачылыгына кызыгат. Кєп кырдуу мырзанын келечек иштери али алдыда. Ж.Сулайманов

Жусуп Баласагын атындагы КУУнун кыргыз филология факультетинин деканы, филология илимдеринин доктору, профессор

МАРАЗЫКОВ ТУРУСБЕК СЕЙДАКМАТОВИЧтин 50 жылдык юблейи менен факультеттин жалпы жамааты, “Айбат” газетасы чын жїрєктєн куттуктайт. Сизге кааларыбыз чыў ден соолук, їй-бїлєлїк бакыт жана чыгармачылык жигер.