Айбат гезити №151 (23 10 2015)

2

САЙ-САТ

КАНКОР БАКИЕВ КИТЕП ЖАЗГАНДЫН БАЛЕКЕТИН АЛАБЫ?!

Єз элинен куулган, учурда Минскиде бєгїп жаткан канкор президент Курманбек Бакиев "Боль, любовь и надежда: Мой Кыргызстан" аттуу китебинин бет ачарын єткєрє турганы кабарланды. Минскте жєн жатпай єзїнїн арманын кагазга тїшїргєн го сыягы. Бирок, КурСалиевич китеп жазып, ойду-тоону сїйлєгєнчє элден

кечирим сурап, кїнєєсїн бир аз болсо да жеўилдете берсе болмок. Анын китебин жакындары да окубашы бештен белгилїї. Єз элине ок чыгарган Бакиевдин “жєє жомогуна” акыл-эси жайында адамдар ишенбеши аштан бышык. Эгер иниси Жаныш Бакиевдин Медет Садыркулов баштаган їч адамды кантип єлтїргєнї, кыргыздын тыўчыкма уулдары кантип жок кылынганы, уулу Максим Бакиев менен Марат Бакиевдин Кыргызстандын, кыргыз элинин байлыгын талап-тоногону, инилеринин єзїмбилем саясаты, їй-бїлє ичиндеги чатактары тууралуу жазганда элдин баары тытып окумак. Бирок, Бакиев китебине єзїн жана жакындарын мактап, актануу їчїн эле жазат эмеспи. Канткен кїндє да, миў томдуу китеп жазса да Бакиевдер кыргыздардын жїрєгїндє канкор, кан ичкич президент катары кала берет.

ЖОГОРКУ СОТ “БЇТЇН КЫРГЫЗСТАНДЫН ЭМГЕКТИН” АРЫЗЫН КАНААТТАНДЫРГАН ЖОК Кыргызстандын Жогорку Соту бїгїн, 22-октябрда “Бїтїн Кыргызстан Эмгек” саясий партиясынын єкїлдєрїнїн Жогорку Кеўештин депутаттарын шайлоонун жыйынтыгы жєнїндє БШКнын чечимин жокко чыгаруу тууралуу кєзємєл арызын канааттандырган жок. Мындай чечимди судья А.Ажыбраимованын тєрайымдыгы астындагы соттук коллегия чыгарды. Партиянын єкїлї Абдраевдин кєрсєтмєлєрїнє ылайык, партия БШК чечимине даттануу киргизїїгє аракет кылган, бирок Бишкектин Биринчи май райондук соту арыз берїїнїн мєєнєтї єтїп кеткендигине байланыштуу аларды канааттандыруудан баш тарткан. “Арызды шайлоонун

БАРГАН ЖЕРИ МАЙРАМГА ЭМЕС, ЫЗЫ-ЧУУГА АЙЛАНГАН ЧОЛПОН ЖАКУПОВА

Марат Казакпаев, экс-президенттин китеби тууралуу:

“БАКИЕВ ЭЧ КАЧАН КЫРГЫЗСТАН ЭЛИНИН АЛДЫНДА АКТАЛА АЛБАЙТ” Курманбек Бакиев эч качан Кыргызстан элинин алдында актала албайт. Мындай пикирин саясат таануучу Марат Казакпаев “Взгляд” порталына билдирди. Анын айтымында, экс-президент Курманбек Бакиевдин мемуар жазып, єткєн окуялар тууралуу жоромолдорун жазууга эч ким жолтоолук кылбайт. “Мындайда анын Кыргызстандын аймагында жасаган кылмышы жана ага элдин берген баасы маанилїї. Ошон їчїн, Курманбек Бакиев канча китеп жазбасын, ал эч качан эл алдында актала албайт. Анткени, кыргыз эли 2010-жылдагы окуяга баасын берип, аны кылмыш катары баалаган”, - деп белгиледи М.Казакпаев. Эске салсак, кечээ Минскиде К.Бакиевдин “Боль, любовь и надежда: мой Кыргызстан” аталыштагы китебинин бет ача-

ры болду. К.Бакиев 2010-жылдагы апрель революциясынын натыйжасында бийликтен кулатылып, єлкєдєн куулганы маалым. Ак їйдї алуу маалында 80ден ашуун адам окко учкан. Мурдагы президент, анын иниси Жаныш, уулдары Максим менен Марат КМШ аймагында жана Интерпол линиясы боюнча эл аралык издєєгє алынышкан. Кыргызстанда Бакиевдер бир нече берененин негизинде сыртынан кесилишкен. Учурда Курманбек Бакиев Белоруссияда кїн кечирїїдє. Жаўы бийлик экс-президентти жана анын инилерин єткєрїп берїї боюнча белорус бийлигине бир нече ирет кайрылганынан майнап чыккан эмес. Булак: “Взгляд” сайты

ЖАРДАМ БЕРСЕ ДА ЖАКПАЙТ, ЖАРДАМ БЕРБЕСЕ ДА СЫНДАШАТ. ДЕГИ БИЗГЕ ЭМНЕ ЖАГАТ? «Вечерний Бишкек» басма їйїнїн мурдагы кожоюну Александр Ким «Заноза» аталыштагы сайт ачканын билебиз. «Заноза» «атына заты жарашып», «оозуна ак ит кирип, кара ит чыккан» материалдарды жайгаштыруу менен алек. Бийликти сындаса сындай берсин. Бирок адебинен ашып, эми президенттин фондунан кєрсєтїлгєн жардамдарга опсуз асылганына не дейсиў?! Кїйбєгєн жериўди кїл кылышат да. Мамлекет башчысы єз фондунан ар кыл багытта жардам кєрсєтєт. Анын

ичинде тєрт эм, їч эм тєрєгєн їй-бїлєлєр, балдарын дарылатыш їчїн жардам сурап кайрылгандар, кыскасы, жардам алган калктын аялуу катмары тїзєт. Эмне аларга жардам берїї - кылмыш болуп эсептелеби? Же жашоодон кыйналып тургандарга президент жеке фондунан жардам бербеши керекби? Туура, сын-пикир керек. Бирок ал адилеттїї болгону оў. Анан сындайт десе эле «ойду-тоону оттой берїї» - «сынчынын сыўар єтїгї майрыктыгын» гана далилдейт эмеспи?

Гезит ээси:

"Айбат Аймак" коомдук фонду Башкы редактор:

Каныбек САПАРОВ

№ 151 • 23-октябрь, 2015-жыл

Чолпон Жакупова деген адвокат эжекебизди кимдер гана тааныбайт. Ал эжебиз “Адилет” укуктук клиникасынын жетекчиси, 7-апрелде 87 баланы аткандарды коргоп, “Альфа” тобунун кызматкерлеринин адвокаты болуп тарыхта калган. Ушул жактан эле чоў суроо туулат. Єзїнїн жеринде маркум балдардын укугун коргобой, аларды атып жок кылган компаниянын киллер жигиттеринин укугун коргогон айымдан кандай жакшылык кїтсє болот? Ошол 87 баланын апаларынын каргышы эле канча турат дейсиз? Гезит беттериндеги жарыяланган маалыматтарга таяна турган болсок, 2013-жылы “Адилет” уюмунун банктагы эсебине 19,5 миллион сомго жакын каражат тїшкєн. Ал каражат кайдан тїшкєн болсо, Жакупова албетте ошол тараптын ырын ырдайт да. Баса, 2014-жылы “Вечерний Бишкек” гезитинин маалыматтык жыйынында єткєн тегерек столдо “Жаўы муун” кыймылынын жаштарына: “Келе жаткан Парламенттик шайлоо таза єтпєйт, єлкєдє хаос болуп атат, башаламандык болот”

Шайлоо алдында бардык партиялар єздєрїнїн партлидерлерине баш ийип, булардан аппак партия жок болуп келет. Жогорку Кеўешке келе элек жатып 6-чакырылыштагы боло элек депутаттардын айланасында бир топ чырлар болууда. «Бир бол» партиясынын шайлоо убагындагы лидери Мыктыбек Абдылдаев їгїт иштеринде жалгыз єзї лидер экенин даана далилдеген. Єткєндє Лунара Мамыто-

Редактордун орун басары: Карачач ШАКИРОВА

Жооптуу редактор:

Веб-сайт: www.AIBAT.kg

Рахатбек РЫСАЛИЕВ

Электрондук каттар їчїн дарегибиз: aybatkg@mail.ru Редакцияга келген материалдар жана сїрєттєр кайтарылбайт.

Редакциялык жамаат: Акинай АЙДАРОВА Тєлєбїбї КАСЫМАЛИЕВА Дамир ЭСЕНГУЛОВ Мирбек МАМБЕТОВ

– таризиндеги кептерди айтып, саясатка аралашалы, деген жаштардын шагын сындырган сєз айтканына жол болсун. Анысы го ал дейли. Эми мынтип єзї “Бир бол” партиясынан депутат болуп Парламентке келди. Чолпон Идиновна, сиздин оюўузча шайлоо таза єттїбї? Албетте, эгер сиздердин партия єтпєй калганда шайлоо таза эмес єтмєк, даттанчу жериўизге даттанып, барчу жериўизге бармаксыз. Эми буюрса, мандат алып, креслого отурганда да 87 баланы аткан киллерлердин укугун коргойсузбу? Эми “Жаўы муундун” жаштарына кандай жооп айтасыз?

«БИР БОЛДУН» ИЧИНДЕГИ ИНТРИГАЛАР

Коммерциялык директор: Бектур БАЙМОЎОЛОВ Тел. (0772) 16 11 00

жыйынтыгы расмий угузулгандан кийин 3 жумушчу кїндїн ичинде бериш керек болчу. Бул жекшемби кїнгє туш келип калгандыктан, биз апелляция бере албай калдык. Арызды дїйшємбї кїнї бердик, бирок сот арыз берїїнїн мєєнєтї єтїп кеткенин билдирди”, - деди ал. Аталган партия Ош жана Жалал-Абад облустарында добуштарды саноодо чоў айырмачылыктар болгон деп, 100дєн ашуун добушканадагы бюллетендерди кайра саноону талап кылган. Буга чейин Бишкектин Биринчи Май райондук соту арыздануу мєєнєтї єтїп кеткени їчїн ишти кароодон баш тарткан. Жогорку Сот да бул чечимди туура деп тапты.

Гезит редакциянын компьютердик басма бєлїмїндє терилип, жасалгаланды.

ва менен Бакыт Эсенбаевалар партиянын депутаттык тизмесинен чыгарылган эле. Алардын чыгышын Игорь Чудинов кош колдоп аткан болсо, Алтынбек Сулайманов: «Алар кетпейт, депутат болуп мандат алат», - деп жар салды. Шайлоо убагында бир эле лидер болсо азыр 3 лидер болду. Эми лидерлердин башы жетиге жетпесе болду. «Бир бол» партиясынын чыныгы лидери ким ошондо?

Гезитте жарыяланган материалдар редакциянын кєз карашын чагылдырбайт. Макала жана интервьюлардагы чындыкка дал келбеген маалыматтарга макала жазган жана интервью берген инсандар єздєрї жоопкер. Жарнамалардын мазмунуна жарнама берїїчїлєр жооптуу. Жарнамалык материалдар:

Кыргыз Республикасынын Адилет министрлигинде катталган, Каттоо № 1853 Гезит «ММК колдоо боюнча борбор» фондунун басмаканасында басылды Гезит келишим баада.

Буйрутма №2842

Н: 1500

3

ПАПКЕ ТАЛАШ ЭМЕС МАНДАТ ТАЛАШ “Ата мекендеги” “ата мекендик согуш”:

ТАЗА ШАЙЛОО ЄТКЄНЇ МЕНЕН ПАРТИЯЛАРДЫН ИЧИНДЕ «ЫРКЫРАШМАЙ» УЛАНУУДА Жогорку Кеўештин 6-чакырылышы кийинки жумада алгачкы жыйынга чогулары кїтїлїїдє. Ошол эле маалда парламент босогосун аттаган партиялар ичинен “ит-мышыктай” ыркырашып, мандат кєйгєйїн чече албай убара. Мындай кєрїнїш КСДПдан бєлєк партияларда кеўири орун алган. Анда эмесе сєз башынан болсун. “Балдарыбыздын жакшылыгын кєрбєй калалы, Кудай уруп кетсин” деп касам ичкен “Республика – Ата журттун” тизмеден

чыгарылган 10дон ашуун талапкери Жогорку Соттун чечимин кїтїп аткан чагы. Тизмеде 20-сапта турган Аида Исмаилова єз колу менен арыз жазбаганын, анын ордуна бєлєк адам арыз жазып, кол койгонун айтып тийиштїї органдарга кайрылды эле, Ички иштер министри бул окуя боюнча кылмыш ишин козгоду. Ага жооп катары “Республика – Ата журттун” борбордук штабы А.Исмаиловадан 10 млн. сом єндїрїї максатында сотко кайрылды. Айтор, “Республика – Ата журттун” ичиндеги “кырылыш” кандай жыйынтыкталары бїдємїк болуп туру.

БАБАНОВДУН БАШЫ КАТТЫ

Жогорку Сот 22-октябрда «Республика – Ата-Журт» партиясынан депутаттыкка талапкер Аида Исмаилованын арызын канааттандырып, аны тизмеден чыгарган БШКнын чечимин жокко чыгарды. А.Исмаилованын тарапташтарынан айтымында, анын мандаттан баш тарткан арызы экспертизадан єтїп, жасалма болуп чыкканы аныкталган. Демек, А.Исмаилованын атынан башка бирєє тизмеден чыгуу їчїн арыз жазган. Ошондой эле А.Исмаилованын жак-

тоочусу мыйзам боюнча тизмеден же мандаттан талапкер єзї гана баш тарткан арыз жаза алат же ишенимдїї адамыны аркылуу нотариус аркылуу мындай билдирїї калтыра аларын кошумчалады. Ал эми БШКнын мїчєсї Рашид Бекбасаровдун айтымында, партия жана талапкер арызды шайлоого чейин жазылганын айткан. “Бул партиянын атайын келишинин негизинде жазылган нерсе. Биз сизди тизмеге кошобуз”, - деди ал. Соттук талаш-тартыштан кийин судья Калиеванын тєрайымдыгы астында єткєн соттун жыйынтыгында БШКнын Аида Исмаилованы "Республика-Ата Журт" партиясынын тизмесинен чыгаруу боюнча чечими жокко чыгарылды. Кудайды, бала-чакасын аралаштырып партиялаштарына касам ичтирген Бабановду даана Кудай эми урду окшойт. Жогорку Соттун чечими єзгєрїлбєйт жана ага арызданууга мїмкїн эмес. Эми Ємїрбек Токтогулович тизмеге киргизген жакын санаалаштарынын бирєєсїн чыгарууга милдеттїї. Эми бул партиянын тизмесинен чыгып калган башка талапкерлер да Жогорку Сотко кайрылбаса болду. Бабановдун башы эми катат го.

ДЕПУТАТТЫК МАНДАТ ЇЧЇН “КУДАЙ УРСУН, БАЛДАРЫМДЫН ЖАКШЫЛЫГЫН КЄРБЄЙ КАЛАЙЫН” ДЕГЕНДЕР АНТТАН ТАЙЫШТЫ “Республика – Ата журт” партиясынын тизмеден чыгарылган талапкерлери менен партиянын ортосундагы чыр ырбап барат. Тизмеде №20 талапкер катары катталган Аида Исмаилованын арызынын негизинде Ички иштер министрлиги “Республика – Ата журтка” карата кылмыш ишин ачса, аталган партия А.Исмаилованы 10 млн. сомдук доо коюп, сотко кайрылды. Ал ортодо, тизмеден чийилген экс-талапкерлердин “Партиянын саясый кеўешинин чечимин аткарбасам Жараткан Кудай урсун, балдарымдын жакшылыгын кєрбєй калайын” дегендей антынын тасмасы жарыяланды. Бирок, буга экс-талапкерлер, ошол эле Аида Исмаилова макул эмес. Анын айтымында, мындай мїнєздєгї

антты ал 14-августта берип, арыз жазган. “Бирок, биз арыздын алдына кол койгон эмеспиз. Ал юридикалык кїчкє ээ эмес. Мыйзам боюнча, биз єзїбїз БШКга арыз менен кайрылышыбыз керек эле, анан БШК чечим кабыл алышы талапка ылайык болчу. Чындыгында андай болгон жок. Биздин эски арыздарыбызды гана чогултуп алып, биздин колтамгабызды коюп, датасын белгилеп салышыптыр”, - дейт А.Исмаилова. Бул чыр кандай жыйынтыкталары азырынча белгисиз. Ошентсе да, партия лидери Ємїрбек Бабанов єзїнїн дараметин кєрсєтїп койду. Бир партияны тындап жетектей албаган єкмєттї, мамлекетти кантип башкарсын анан?

БОЛОТ ШЕР ПАРТИЯДАН КЕТЕМ ДЕСЕ, “ЖАЎЫ МУУНЧУЛАР” ТЕКЕБАЕВДИ СЫЗГА ОТУРГУЗАБЫ? “Ата мекен” партиясынын ичинде да мандат талаш кызып, кызыл чеке мушташмайга чейин жетиптир. Баштапкы макулдашууга ылайык, Болот Шер менен Садык Шер Талас облусундагы Манас районунан 5000 добуш алууну убадалашышкан. Ошондо гана С.Шерге мандат берилмек. Турмуш жїзїндє биртууган Шерлер аталган райондон араў 3000 добуш жыйнашыптыр. Мындан улам, партия лидери Ємїрбек Текебаев: “Убадага туралы, С.Шер тизмеден чыксын. Анын ордуна Абдимуктар Маматовду киргизем” таризинде айтса, Болот Шер: “Эгер сен антсеў, мен партиядан чыгам” деп жооп кайтарганы бизге чейин угулду. Муну уккан Текебаевдин мээси тегеренип турган чагы. Болот Шердей ишенимдїї адамынан айрылыш оўойбу анан?! Анын їстїнє, жакында эле Асия Сасыкбаева, Жоомарт Оторбаев сыяктуу партиялаштарын оюндан четтеткени белгилїї. Ємїрбек Чиркеш уулу їчїн дагы бир баш оору – “Жаўы муун” кыймылынын

Адил Турдукулов, Мавлян Аскарбеков, А.Бузурманкулов сындуу єкїлдєрї болчудай. Алар дагы Текебаевден кызмат сурап, эгер бербесе анын абийирин айрандай тєгєбїз деп ачык коркутууга єтїптїр. Бир жагынан Болот Шер, экинчи жагынан “жаўы муунчулар”, алар жетпей аткансып эми “Улуттар Биримдигинин” мїчєлєрї чабуулга єтсє, Ємїкенин “талпагы ташка жайылбайбы”, ыя?

АЯЛДЫН АРТЫНАН САЯ ТЇШКЄН “КЫРГЫЗСТАН” Учурда “Єнїгїї-Прогресс” партиясынан талапкер Нургазы Айдаров Жогорку Сотко кайрылып, мандат алуу жанталбасын кєрїп атканы маалым. Буга улай Алишер Сабировдун жубайы да “ЄнїгїїПрогрессти” соттон сотко сїйрєп жїрї. “Кыргызстан” партиясынын ичинде да чуу кєтєрїлїп, №8 талапкер Г.Орозалиеваны жашырынып жаткан жеринен таап алып, коркутуп-їркїтїп атышыптыр. Ал эми партиянын негиздєєчїсї Шаршенбек

Абдыкеримов Канатбек Муратбеков менен Арзыбек Кожошевди сызга отургузуунун амалын кєрїп, БШКга ат тезегин кургатпай каттап калганы неси? Ал їчїн, БШКнын бир мїчєсїнє акчалай сыйлык да сайганбы? Биз партиялардын ички ашканасындагы чырдын бир єўїтїн гана тизмектедик. Мандат талаш аяктаган соў папке талаш башталат. Накта чыр ошондо уланчудай тїрї бар. Кызыктар али алдыда...

Айнура УСУПБЕКОВА, “Таза Шайлоо” ассоциациясынын башчысы:

“ТИЗМЕНИ АНЫКТОО ПАРТИЯНЫН ИЧКИ ИШИ”

“Таза Шайлоо” ассоциациясынын башчысы Айнура Усупбекова “Республика - Ата Журт” партиясынын тизмесинин айланасындагы чатак боюнча оюн билдирип, акыркы тизмени аныктоо партиянын ички иши экенин айтты. “Чатак БШКнын чечиминен кийин башталды. Негизи партиянын ичиндеги талаш-тартыштуу маселени ич ара чечишип, андан соў

гана БШКга документ же акыркы тизмени тапшырган туура. Ал эми БШК кайсы бир талапкерлердин тизмеден баш тартканы боюнча ошол документти колдойт же колдобойт. Тилекке каршы, БШК шайлоо боюнча мыйзамдын “талапкер єз арызы менен тизмеден баш тартат” деген пунктуна таянып чечим чыгарды. Бул проблема биринчи эле жаралып жаткан жок. Бул жерде партиянын ички маселесин БШК менен сот чечип жатат. Бїгїнкї кїндє кээ бир партиялар бизнеске ылайыкташылып тїзїлгєн”, - дейт ал. Ошондой эле А.Усупбекова аталган маселеде моралдык жагы калып калганын белгилейт. “БШК бул талапкерлердин да оюн угуп, соттук териштирїїлєргє жеткирбєєгє, маселени кантип чечїї боюнча єз кеўештерин берсе болмок. Негизи эле тизмени тактоо, акыркы тизмени БШКга берїї жана мандат тагына тургандарды аныктоо партия ичиндеги маселе”, - дейт ал. Дамир ЭСЕНГУЛОВ

№ 151 • 23-октябрь, 2015-жыл

4

ПИКИР Калдарбек АБДРАМАНОВ:

- Калдарбек мырза, эмне себептен Ата Мекен партиясына нааразы болуп жатасыз?

- Жогорку Кеўешке барсам, медицинанын акыбалын оўдоого чоўураак салым кошо алаар бекенмин деген ниетте, 1997-жылдан бери мїчє болуп келаткан, мен їчїн эў таза, эў адилет, Ата Мекен партиясынын тизмесинде мен да шайлоого аттангам. Ак эмгек менен, чын дилден эл алдында їгїт иштерин жїргїзїп, мага расмий бєлїнїп берилген аймактардан (Акман, Бешик жон, Кеўеш жана Шайдан - 28098 шайлоочу) 3990 добуш алдым. Ата-Мекен партиясынан аттанган Жалал-Абаддан эле эмес, бардык талапкерлердин ичинен биринчи болгондой болдум! Бирок, депутат коллегам Сайдилла Нышанов, расмий талапкерлердин ортосундагы келишимди, аймак бєлїштїрїїнїн партия белгилеген негизги принциптерин тебелеп, жигиттик сєзїн бузуп, єзїнє бєлїнгєн аймактан (29374 шайлоочу) араў 3581 добуш алса да, эми депутат кылбасаўар єлїп алам деп коркутуп турган чагы! Ал чоў "эрдик " жасап, єзїнє тиешеси жок Арал аймагынан (3890 шайлоочу) тїшкєн 377 добушту жана биздин їчїнчї талапкерибиз Салахиддин Жамаловго тиешелїї (Базаркоргон аймагы) болгон, бирок ал жерде мен єзїм їгїт иштерин жїргїзгєн «Беш бадам» участкасынан (661 шайлоочу) тїшкєн 96 добушту "уурдады"! Ал єзї, ошол жактарга бир жолу бут басып барбай туруп, "балит" жолдор менен шайлоо бїткєндє, алгачкы жыйынтык чыккандан кийин, областтык координатор Алмаз Мустапакулов экєє, ич ара, "задним числом", башка эки талапкердин, райондук координатордун,

АРАМ ЖОЛДОР МЕНЕН ДЕПУТАТ БОЛСО, ЭМНЕ МАСЕЛЕНИ ЧЕЧИШЕТ партиянын райондук штаб жетекчисинин макулдугу, жогорку жетекчиликтин расмий уруксаты жок эле, мурда тїзїлгєн, бардык талапкерлер менен болгон макулдашуу документтерин танып, єзїм билемдик менен, жашыруун жаўы келишим токуй коюшуп, менин бешене терим менен топтолгон добуштарды жана Салахиддин Жамаловко тиешелїї Кеўеш, Жаўы турмуш участокторунун добуштарын єзїнє кошуп 4243 деп жаздырып, жетекчилике маалымат жеткизип "ынандырды"! Кызыгы, 2-3 кїндєн кийин эмнегедир Арал округу жана Беш бадам участогунун добуштары эле жетиштїї болот деп бирєє акыл їйрєткєнбї, айтор берки эки участогу жок Арал жана Беш бадам участокторун калтырып, жалган келишимди кайра єзгєртє салышты. Ошентип, шайлоочуларынын санын каалагандай єзгєрїп 33264 жеткизет да жалпы добуштарын 4068 ге кайра тїшїрїп токтошту! Атакемен айрылып аза кїтїп, шайлоо кїндєрї їйдє отурганымдан пайдаланган партиялашым ушундай балит жол менен єзїнє добуш кошуп отуруп меникинен 78 добушка ашырып, Жалал-Абад областынан мага тиешелїї мандатка "єлсєм да депутат болом" деп ээлик кылууда! Минтип єлїп-тирилбей эле, жаш балдардай калп айтып алдабай эле, мага келип жигитче тїшїндїрсє болмок. Аке, мандатты мен алайын, добуштарды мага бериўиз, депутаттык мага "єлє" керек, ансыз менин бизнесим, жашоом токтойт, мага тозок башталат деп суранса, мен туура кабыл алмакмын, єзїм топтогон добуштарды деле ага бермекмин, элиме да жетекчилерге да тїшїндїрмєкмїн! Бир адамды тозоко тїртпєй эле мен мандатымды бере салмакмын!

№ 151 • 23-октябрь, 2015-жыл

коомдун калыптануусуна байланыштуу болот экен”, - деди Алмазбек Атамбаев. Мамлекет башчысы Кыргызстанда жарандык коом ыкчам єнїгїп жаткандыгын эске алганда кийинки шайлоолордо аталган терс кєрїнїштєр жоюлаарына ишенимин билдирди. “Шайлоочулардын добушун сатып алуу – єлкєбїздїн єткєндєн калган “мурасы”. Ал кезде єлкєнї авторитардык режим жана уурулар башкарып турган. Бул кєрїнїш убактылуу, мен буга бєркїмдєй ишенем”, - деди Президент. Кыргызстандык эксперттер жана талдоочулар єлкє тарыхында биринчи жолу таза жана тынч шайлоо єткєнїн белгилеп, президент мындай аракети менен тарыхта каларын билдирди. Ал эми эў єкїндїргєнї жарандарыбыздын добуштарын акчага сатканы болду. Шайлоо жакындаганда президенттен баштап диний аалымдарга чейин добуш сатуу чакырыгына карабастан, ар бир добуш миў сомдон 9 миў сомго чейин бааланды. Чындыгында, бул шайлоодо акчанын ролу ойнобогондо айрым капчыктуу бизнесмендерден тїзїлгєн партиялар парламентке єтмєк эмес. Эми болсо партиялар ичинде єз ара мандат талашуу курчуп, опогейине жетти. Шайлоо астында їгїт иштери кызуу жїрїп жатканда “Республика – Ата Журт” партиясынын теўтєрагалары Ємїрбек Бабанов менен Камчыбек Ташиев єз талапкерлерин каргантып, шайлоодон кийин добуш топтой албай алгандарын кєчїккє тебїїнїн укмуш жолун колдонгону кабарланган. Алар єз партиялаштарын:

*** Êûðãûçñòàí áþäæåòòèí à÷ûêòûãû áîþí÷à ÊÌØäà ¿÷¿í÷¿ îðóíäà *** Êûðãûçñòàíäà áðóöåëëåç ìåíåí îîðóãàí ìàëäûí äà, êèøèíèí äà ñàíû ¿÷ ýñåãå àçàéäû *** ×û¢ãûç Àéòìàòîâ àòûíäàãû ñûéëûêêà ñûíàê æàðûÿëàíäû

Мени эми кабатырланткан, тїйшєлткєн башка нерселер! Эми ушундай жана башка арам жолдор менен депутат болсо, анан ал "жигиттер" Жогорку Кеўеште эмне масалени чечишет жана кандай чечишет!? Ата Мекен партиясына, Кыргызстан элине кандай аброй алып келет!? Албетте, ушулардын барын ийне жибине чейин чубап айтпай деле койсом болмок. Бирок, анда мен, мага ишенип добуш берген 4 миў базаркоргондук жердештеримдин, Кыргызстан боюнча мага ишенип Ата Мекен партиясына добуш берген, мїмкїн он миўдеген медицина кызматкерлеринин, сыркоо адамдардын жана катардагы жарандардын ишенимин, добушун саткан болоор элем! Мен ага бара албадым, ондогон, жїздєгєн партиялаштардан, мени менен чогуу иштеген кїбєлєр билген чындыкты жашырбай ортого салгым келди! Ошондуктан, Платон, "Сократ мне друг, но истина дороже", - деп айткандай, тууган болсок да, жердеш болсок да, партиялаш болсок да, кєўїл ооруп калат деп, эч кимден чыркыраган чындыкты жашырбашыбыз керек деп ойлойм! Себеби, чындыктан эч качан жїрєк оорубайт!!!

БИЙЛИК ТАЗА ШАЙЛОО ЄТКЄРГЄНЇ МЕНЕН ПАРТИЯЛАР “ИТТИК” КЫЛЫП КОЙДУ Ошентип кєптєн кїткєн парламенттик шайлоо да 4-октябрда ийгиликтїї аяктап, Кыргызстандын тарыхында биринчи жолу ызы-чуусу жок добуш берїї аяктады. Ар бир парламенттик же президенттик шайлоодон кийин Бишкектин борбордук аянтында, же жер-жерлерде митинг єтїп, добуш берїїнїн жыйынтыгына нааразы болгондор жол тосууга чейин барса, бул жолку шайлоонун таза єтїшї мындай кєрїнїштєргє жол берген жок. Албетте, бийлик таза шайлоо єткєрїї боюнча убадасына бек туруп, канчалык сындалса да биометриканы ийгиликтїї колдонду. Чындыгында биометрикалык маалыматтардын негизинде гана “бир шайлоочу - бир добуш” принцибин президент Алмазбек Атамбаев жактап, аны ишке ашырууга бар кїчїн жумшады. Албетте, акыбети жаман болгон жок. Керек болсо Европадан келген айрым байкоочулар деле биздеги жаўы технология менен єткєн шайлоого суктанганын жашырган жок. Президент шайлоого кєз салган эл аралык байкоочуларды 5-октябрда кабыл алып жатып, Кыргызстанда таза шайлоо єткєрїї кыялы ишке ашканын жашырган жок. Єлкє башчысы кєптєгєн адамдардын добушун сатканы, ал эми айрым партиялар ал добуштарды сатып алганы шайлоо ишине кєлєкє тїшїргєнїн билдирди. “Бирок муну кїчкє салып жое албай экенсиў, бул жагдай єлкєдє жарандык

ТАМЧЫ КАБАР

“Партиянын саясый кеўешинин чечимине баш ийбесек Кудай урсун, балдарыбыздын жакшылыгын кєрбєй калалы” деп каргантып, Кудайды аралаштырган эле. Эми ошонун кесепетин эми тартып атышат. Булардын мындай антташкан аракети юридикалык негизде чечилмей болуп калды. Анткени, кээ бир касам ичкен талапкерлер, анттан тайып, Кудайды аралаштырган анты юридикалык кїчкє ээ эмес экенин айтып, мандат талашып БШКнын эшигине чейин барды. “Республика – Ата журттун” ондон ашуун талапкеринин Биринчи Май райондук сотуна кайрылды эле аталган сот алардын арызын канааттандырган жок. Эми болсо бул партиянын тизмесинде 20-сапта турган Аида Исмаилова Жогорку Сотко кайрылып жатат. Аны болсо партия сотко берїїдє. Кыскасы Кудайды аралаштырган бул партияны Кудай урду окшойт. Алардын айнынан жаўы шайланган парламенттин иши бир жумага кечеўдеп, мандат тагынууну эўсеп тургандарды кыжаалат кылууда. Канткен кїндє да кыргыз бийлиги таза шайлоо єткєрїп єз милдетин так аткарды. Эми тизме же мандат бєлїштїрїї ар бир партиянын ички иши. БШК тєрагасы Т.Абдураимов айткандай ич ара бири-бирин єлтїрсє да, атышса да тизмени тактап, анан гана сунуштаса. Бири-бирине ишенбеген, Кудайдан да коркпогон бул партиянын єкїлдєрї мандат албай жатып ушундай чыр чыгарып жатат, кокус парламентке барып калса анда эмне болорун элестете бергиле.

*** 2017-æûëû áèîìåòðèêàëûê ìààëûìàòû áàð ïàñïîðòòîð áåðèëå áàøòàéò *** Àëàéäà æóðíàëèñòòåðãå êîë êºòºðãºí êèøè àäìèíèñòðàòèâäèê æàçàãà òàðòûëäû *** Ôèíàíñû ìèíèñòðëèãè: Êûðãûçñòàí áþäæåò òàðòûøòûãûí Ðîññèÿíûí ãðàíòû ìåíåí æàáàò *** Óíèâåðñèòåòòå ìàéûïòàð ¿÷¿í îêóó áîðáîðó à÷ûëäû *** Àêàäåìèê, Ä¿éøºí Ìàìàòêàíîâ: Áèç ÃÝÑòåðäè êóðóó ìåíåí ãàíà ýêîíîìèêàáûçäû êºòºðºá¿ç, ºí¿ã¿ï ºñºá¿ç *** Êûðãûçñòàíäûê ñ¿ðºò÷¿ Ëîíäîíäîãó àáðîéëóó ñûíàêòûí ôèíàëûíà ÷ûêòû *** Òîê óðóï ºëä¿ äåï æåðãå áåðèëãåí àÿëäû ê¿éººñ¿ ñàáàï òóðóï ºðòòºï æèáåðãåíè àíûêòàëäû *** Æîãîðêó Ñîò “Á¿ò¿í Êûðãûçñòàíäûí Ýìãåêòèí” àðûçûí êàíààòòàíäûðãàí æîê *** Ñîêóëóêòà 30 èðåò áû÷àê ñàéûï ºëò¿ð¿ëãºí æàðàí òàáûëäû *** Áàòêåíäå ìè¢ òîííàäàí àøóóí ìûéçàìñûç êºì¿ð êàçûï àëãàí æåêå èøêàíàëàð àíûêòàëäû *** Ïðîêóðàòóðà àáàêòàãû ¿÷ êûëìûøêåðäèí ºë¿ì¿í èëèêòåéò *** ÁÓÓíóí 70 æûëäûãû Êûðãûçñòàíäà áåëãèëåíåò *** Áèøêåêòå òåðàêò æàñîîãî øåêòåëãåí ýêè àäàì ñóðàê áåð¿¿äº *** ÀÊØ ÆÌÊñû:ÀÊØíûí Ñèðèÿäà ûðãûòêàí êóðàë-æàðàêòàðû êèìäèí êîëóíà òèéãåíäèãè áåëãèñèç êàëóóäà *** Îðóñèÿíûí Ñèðèÿäàãû àáà ñîêêóñóíàí êåìèíäå 12 àäàì ì¿ðò êåòòè ***

5

КАРА АЛТЫН АШЫРБАЕВ Канатбек Ыбышевич, «Кыргызкємїр» мамлекеттик ишканасынын жетекчисинин орунбасары:

«КЫШКА ДАЯРДЫКТАР ЖАКШЫ, КЄМЇР ЖЕТИШТЇЇ» 2017-жылга єзїбїз да даяр болушубуз керек. 1 миллиондон ашык кєлємдї ТЕЦке ташып, андан сырткары башка калкыбызды бюджеттик мекемелерди камсыз кылганга жетишишибиз керек.

Быйыл кыш суук болот, деп жатышат. «Кыргызкємїр» мамлекеттик ишканасынын жетекчисинин орунбасары Ашырбаев Канатбек мырза менен ишкананын кышкыга даярдыктары туурасында маектештик.

- Канатбек мырза, кышкыга даярдыктар кандай болуп жатат?

- Быйылкы кїз-кыш мезгилине Бишкек жылуулук борборуна 1 миллион 450 миў тонна кємїр камдалыш керек. Анын ичинен 940 миў тонна Казактын кємїрї 450 миў тонна Жумгалдан ташылып келиши керек. Казактын кємїрї боюнча тендер єтїп бїткєн. Ал боюнча казак кємїрї келип ТЭЦке тїшїп атат. Биздин кємїр боюнча тендер 20-августта болуп єттї. Анын жыйынтыгы чыгып 12-октябрда клеишимге кол коюлуп, «Кыргызкємїр» ишканасы тендерден утуп алды. Негизи эле кємїр тармагында жалгыз гана «Кыргызкємїр» деген мамлекеттик ишкана бар. Калганынын баары жеке менчик ишканалар. Кємїрдї ТЕЦке ташыганда 14 ишкана чогуу

биригип ташыйт.

- Кємїрдї качан тартып башташат?

- Биз ишканалар ичинде буга чейин бєлїшїп бїткєнбїз. Кємїр коюла баштаганда пландар корректировка болуп турат. Кээ бириники техникасы бузулуп ташый албай калган учурда башка ишканалар да жардамга келишет. Тендер кечирээк бїткєндїгїнє байланыштуу нааразычылык болуп жатат. Тендер эртерээк жайында єтїп, жайында жыйынтык чыкса, биз жай мезгилинде эле кємїрдї ташыганга жакшы мїмкїнчїлїгїбїз болмок. Кємїрдї ташып, акчасын алганга да мїмїкїнчїлїгїбїз болот эле. Ал эми, азыр тендер эми бїтїп 12-октябрда кол коюлду, ошол себептен эми акчасын койгондон кийин акчасын алып жумушка чыгышат. Бишкек жылуулук борборунда учурда модернизация жїрїп жатпайбы, от жаккан казандары алмашып, Єкмєттїн тапшырмасы менен 2017-жылы Казактын импорт кємїрїнєн толук баш тартып, жалаў єзїбїздїн кыргыз кємїргє єтєлї деген максатта жасалып атат. Ошондо

- Кыргызкємїр буга чейин 2013- 2014-жылдары Кара-Кечеден кємїрдї канча пайыз ташый алдыўыздар эле?

- Кємїр ташуу боюнча биздин ишкана буга чейин анын кєрсєткїчтєрї єтє эле тємєн болчу. Жылда эле ызы-чуулар кєп болчу. Атышып, мушташып ж.б. Кээ бир учурларда кємїр адамдарды басып калып… Ал жерде кадр маселеси туура эмес жана аякта тартип жок болчу. 2014-жылдын башынан тартып, мамлекеттик ишкананы реформалоого киришкенбиз. Эў алгач ишкананын жумушчуларынан жетекчилерине чейин аттестациядан єткєрїп, жєндємї жоктор иштен кетишти. Жаўы кадрларды алдык, ал жакка темирдей тартипти орноттук. Ошонун негизинде, азыр ишкана бутуна туруп келе жатат деп айтсак болот.

2014-жылы февраль айында ишкананын карызы 116 миллион болчу. Єзїнїн бир да техникасы жок, банктагы эсептеринин баары арестте турат. Карызын доолагандардын баары сотко берип атып арест коюп салган. Жумушчулар 2 жылдан бери айлык албай жїрїшїптїр. Эми ошонун баарын былтыртан иштеп баштап, жылдын аягына келгенде 83 миллион карызын жаптык. Салыкты жылдын аягында толук жаап чыкканбыз. Єкмєттїн буйругу менен пайыссыз 50 миллион суда алдык. Ага эксковатор,

УКМК: УКУК КОРГОО ОРГАНДАРДЫН ИМАРАТТАРЫНА ТЕРРАКТ ЖАСООНУ ПЛАНДАП ЖАТКАН ТЕРРОРИСТ КАРМАЛДЫ 15-октябрда Бишкектин четинде УКМК тарабынан жїргїзїлгєн контртеррористтик операция учурунда террористтик топтун мїчєсї, КР жараны “Д.Н.” кармалганын УКМКнын басма сєз кызматы билдирди. Ага ылайык, “Д.Н.” тыюу салынган эл аралык террористтик топтун мїчєсї болгон жана жакынкы аралыкта укук коргоо органдарынын имараттарына теракттарды уюштурууну пландап жаткан. Аны текшерїїдє жанынан колго жасалган жардыруучу тїзїлїштєр, майдаланган бєз тїстєгї зат, детонирлєєчї шнур, кислота куюлган бєтєлкєлєр, уюлдук телефондор жана башка ушуга окшош куралдар табылган.

Ошондой эле чабуул коюлуучу объекттердин план-схемасы, диний китептер, экстремисттик мїнєздєгї материалдар жазылган диск, жана светтик єлкєгє каршы джихадга чакырган колго жазылган кайрылуу болгон. Тергєєнїн жїрїшїндє, кармалган адам эл аралык терорристтик уюмдун чет єлкєлїк борборлорунун биринен Кыргызстанда терракт жасоого кєрсєтмє алганын моюнга алды. Андан тышкары, анын жан жєкєрї “С.Н.” аттуу жаран да кармалды. Бул боюнча кылмыш иши козголуп, тергєє иштери уланып атканын УКМКдан маалымдашты.

бульдозер, погрузчиктерди сатпы алдык. Азыркы кїнї ишкана тарткан кємїрдїн кєлємїн кєбєйтїп келе жатат. 2013-жылы кємїрдїн 63 миў тонна казган болсо, 2014-жылы 125 миў тонна болду. Быйылкы кєрсєткїчтї алсак. Сатылган кємїрдїн кєлємї быйыл 93 миў тонна болду, учурда Кара-Кече кємїр кенинин складында азыр 60 миў тонна майда кємїрїбїз турат. Ал Бишкек жылуулук борборуна кое турган кємїр. Биз деле буга чейин тендер бїтпєгєндїктєн ташый албай турганбыз. Азыркыга чейин 3 миў тонна киргиздик.

- Кыргызстан боюнча канча кємїр казган ишкана бар?

- Госгеологиянын маалыматына карасак, кємїр казууга 177 ишканага лицензия берилиптир. Мунун кєбїнчєсї, кємїр казып чыгарганга. Кээ бирине лицензия изилдєєгє берилиптир. Ал ишканалардын канчасы иштеп, канчасы иштеген жок боюнча бизде так маалымат жок. «Кыргызкємїргє» караган кабак бассейнинде Кара-Кече кємїр кенинде 4 ишкана иштейт. Анын бири биздин ишкананын Кара -Кече филиалы. Жумгалды кабак кємїр бассейни деп коет. Анын ичинде 4 жерде кємїр чыгат. Кара-Кеченин ичинде 4 ишкана иштейт. Ал ишканалардын бирєє гана мамлекеттик ишкана, калганы менчикке єтїп кеткен.

- Кємїрдїн баасын ким аныктайт? Быйылкы кємїрдїн баасы канча сомго баалынып жатат?

- Биздин ишкананын кємїр баасын антимонополдук агент-

тик бекитип берет. Ошондой эле, дагы 2-3 ишкана да бар. Алардын баасын да антимонополдук агенттик карайт. Калгандарыныкы болсо, базар баасы менен сата берет. Биздики 2 жылдан бери кємїргє болгон баа єзгєргєн жок. Майда кємїрдїн баасы 1200 сомдон, кесек кємїрдїн баасы 1300 сомдон. Бул КараКече кємїр кенинен сатылганы. Бишкекке келгени машинелер менчик болгондуктан, ташыган акысына тоннасына 1300-1500 сомдон алышат. Ошондо Бишкеке келген кємїрдїн баасы 27002800 сом болот. Алып сатаарлар болсо 3300-3500 сомдон сатып жатышат. Биздин ишкана борбордук участоктон казып алат. Анын кємїрїн элдер жакшы алат. Себеби, мешке жакшы кїйєт. Жаныбыздагы ишканалардагы кємїр даяр турса дагы, бизге машине келип алат. Аларга жїктєп кетиребиз.

- Быйыл ТЕЦти кайсы маалда кємїр менен камсыз кылып бїтє аласыздар?

- Ар айда 75 миў тоннадан киргизип турушубуз керек. Азыр октябрь ичине кечигип жатабыз. Анын бир себеби, тендердин кеч єткєнї. Кара-Кече кємїр кенинде 60 миў тоннадай турат. Аны бул жака ташып келгенге каражат керек. Ташуучуларга акча тєлєй албай калабыз. Былтыр 500 миўди графиктен эрте бїтїргєнбїз. Февралдын башында 350 миў тоннаны ташып бїткєнбїз. 150 миў тонна кошумча кєлєм берди. Аны да бат эле ташыдык. 450 миў тоннаны мєєнєтїнє жеткизбей ташып келип бере алабыз. Кємїр жетиштїї.

ТУРДАКУН УСУБАЛИЕВИЧТИН КЫРКЫЛЫГЫ ЄТТЇ Єткєн жума кїнї Ала-Тоо ресторанында маркум Турдакун Усубалиевдин кыркылыгы єттї. Турдакын Усубалиевичтин уул-кыздары, тууган-уруктары, Соцфонддун тєрагасы Мухамбеткалый Абылгазиев башында туруп, 7 облустун ыйгарымдуу єкїлдєрї, ар бир райондун акимдери орунбасарлары менен, Кыргыз Улуттук илимдер академиясынын окумуштуулары, жердештери, кесиптештери, замандаштары, Єкмєт башчысы Темир Сариев, Жогорку Кеўештин 6-чакырылышынын депутаттарынын жоон тобу, Асылбек Жээнбековдор келип куран окуп кетишти. Турдакун Усубалиевич менен чогуу иштеген замандаштары Оштон бери келип, Турдакун Усубалиевичтин Кыргыз Республикасын чейрек кылым башкарган эмгегин баалап сєз сїйлєштї. Биринчи сєздї Корчубек Акназаров алып, Усубалиев менен иштешкенине сыймыктанаарын, анын кылган эмгектери ар дайым элдин эсинде калаарын айтып кєзїнє

жаш алды. «Кочкор ынтымак» коомунун мїчєлєрї Дїйшєн Ирсалиев, Мухамбеткалый Абылгазиев, Ишенбеков Урмат, Шамшыбек Медетбеков жана уюштуруу комитетине Турдакун Усубалиевичтин эмгектерин дагы бир жолу баалап жана куран окутуу аземин уюштуруп койгондугу їчїн ыраазычылык билдиребиз. Бирок, убагында Турдакун Усубалиевичтин оту менен кирип, кїлї менен чыккандарды бул жерден кєрє албадык.

№ 151 • 23-октябрь, 2015-жыл

6

НПО

БЕЙЄКМЄТЧЇЛЄР КЫЛМЫШКЕРЛЕРДИН, ЖАНКЕЧТИЛЕРДИН УКУГУН КОРГОГОНДУ ДЕМОКРАТИЯ ДЕП ТЇШЇНЄБЇ?

12-октябрда №50 катуу кайтаруудагы абак жайынан 3 адамды єлтїрїп, дагы бирин жарадар кылып (кийинчерээк ал да каза болду) качып кеткен 9 кылмышкердин окуясы Кыргызстанда чоў чуу жаратты. Мунун айынан ондон ашуун чиедей жаш балдар жетим калып, бир нече аялдар жесир калды. Албетте, мындай єкїнїчтїї окуя жакшылык менен аяктаган жок. Тїрмєдєн жаўы эле качып чыккан 9 кылмышкердин бешєєсї кєп єтпєй эле колго тїшкєн. Бирок калган тєртєєсї укук коргоо органдарын бир топ тїйшїккє салды. Карматпай качкандардын экєєсї кармоо учурда атып єлтїрїлсє, дагы бири жардар болуп колго тїшїп берди. Эми жалгыз гана Алтынбек Итибаев аттуу кылмышкер боштондукта качып жїрєт. Качып баратып колго тїшкєндєрдїн їчєєсї тїрмєдє жатып ар кандай себептерден улам кайтыш болду. Тиешелїї органдардын кебине ишенсек, экєєсї жїрєк оорудан эс учун жоготсо, дагы биринин мээсине кан куюлуп кеткен. Эми болсо дал ушул кылмышкерлерди чет элден каржыланган айрым єкмєттїк эмес уюмдун

єкїлдєрї коргоп чыкты. Алардын кебине кулак салсаў мамлекеттик жазаларды аткаруу кызматы кылмышкерлерге аеосуз мамиле жасап, тепкилеп эле єлтїрїп койгон экен. Укук коргоочулардын мындай билдирїїсїнєн кийин Башкы прокуратура бул окуяны иликтеп баштады. Албетте, аталган кылмышкерлер чындап ур-тепкиден мерт кетсе кїнєєлїї тарап жооп берет. Бирок, мындай айыптоолорду тергєє иши гана далилдейт. Албетте, адам ємїрї эў кымбат экени талашсыз. Билсек, дал ушул кылмышкерлердин айынан 4 кїч кызматкери бейажал єлїп, алардын балдары, жакындары сыздап калды. Алардын кєз жашын эмне їчїн укук коргоочулар ойлобойт. Мїмкїн кїч кызматкерлери деле кесиптештеринин тагдырын ойлоп бул кылмышкерлерге катаал мамиле жасап жаткандыр. Дал ушул укук коргоочуларды каржылап келген АКШ, Европа сыяктуу мамлекеттерде кылмышкерлерге эмес жєнєкєй жарандарга кїч кызматтары кандай мамиле жасаганын жакшы билебиз. Мисалы, АКШда полицияга бычак менен кол салууну кой, ал сїйлєп жатканда колуўдїу чєнтєккє салсаў, же ашыкча кыймыл-аракет жасасаў деле ит аткандай атып таш-

Жолборс ЖОРОБЕКОВ, саясат таануучу:

“БЕЙЄКМЄТ УЮМДАРДЫ КАРЖЫЛАГАН АКШда КОЛУЎДУ ЧЄНТЄККЄ САЛСАЎ ДА АТЫП ТАШТАЙТ” дарды да туура тїшїнсє болот. Анткени алар чет элден келген акчаларын ушундай кылмышкерлердин, сексуалдык мандеми барлар сыяктуулардын укугун коргоо менен отчёт берет.

- Жолборс мырза, айрым укук коргоочулар тїрмєдєн качкан кылмышкерлердин каза болуп жатышын сындап, бийликти айыптап чыкты. Сиз укук коргоочулардын мындай сынына кошуласызбы?

- Негизи эле муну Токтайым Їмєлатилевага окшогон укук коргоочулар айтып жатат. Чындыгында ал А.Акаевдин убагынан бери эле 3-4 саясатчыга каршы чыгып, эмне болсо эле ошолорго шылтап кєнїп алган. Бир четинен єкмєттїк эмес уюм-

- Эдил Байсалов болсо кылмышкерлерди атпай эле кармаса боло турганын айтып, кїч кызматтарын сындоодо. Буга кандай карайсыз?

- Ошол эле Э.Байсалов сыяктууларды колдогон АКШда полиция жанындагы адамды колуна чєнтєгїнє салганы їчїн эле атып таштап жатпайбы. Бир нерсени салыштырганда єздєрї туу туткан мамлекеттердеги кєрїнїштєрдї да эске алуу керек да. Албетте, адам ємїрїнєн кымбат эч нерсе жок. Кїч кызматында иштеп аталган кылмышкерлердин колунан каза тапкандардын канчалаган балдары жетим калды. Т.Їмєталиев болсо “ашкана бычагы да курал беле” деп жатат. Керек болсо Батыш мамлекеттеринде ашкана бычагы эмес ашыкча кыймыл кылса деле кылмышкерлерди атып таштайт.

№ 151 • 23-октябрь, 2015-жыл

тайт. Укук коргоочуларда кайсы бир маселе боюнча єз оюн айтууда алды-артын карап, башка мамлекеттер менен бизди салыштырып алса болмок. Ушул жайда Бишкектин чак ортосунда жана шаар четинде Айт намазында ири жардырууларды уюштурууну кєксєгєн террористтер тобу кармалган. №50 абак жайдан качкандардын арасында дал ушул окуяга тиешеси барлары да бар. Албетте, кылмышкер кылмышкер бойдон калат. Аларды атайын жайда камап, же жок кылбаса коомго єтє чоў кесепеттерди алып келет. Эгер Айт намазында 10 миўдеген адамдар аянтта айт намазын окуп жатканда кылмышкерлердин кыўыр аракети ишке ашып калганда канча кан тєгїлмєк. Ар бир мамлекеттин Конституциясы, єзїнїн мыйзамдары бар. Кылмыш кылган жарандар жасалган ишине карата єз жазасын ала берет. Ал эми укук коргоочулар айтып жаткан кылмышкерлердин укугу бузулса аны коргоп, окуяны иликтей турган атайын мамлекеттик органдар бар. Айрым учурларда бейєкмєтчїлєрдїн мамлекеттин ички ишине кийлигишип, эптеп чыр чыгарууга, єлкєдє бїлїк салууга эки кєзї тєрт болуп турат. Канткен кїндє да биз алардын мындай чагым-

чылдыгына алдырбай, ишибизди алдыга жылдыра беришибиз керек. Эгер кїч органдары ыйгарым укуктарын ашыкча пайдаланып тїрмєдє жаткандарды сабап єлтїрсє, же кармоо учурунда атайын эле ит аткандай атып таштаса аны иликтей турган органдар бар. Ошондуктан бейєкмєт уюмдары бир аз мамлекетти да ойлоп, мыйзамдуулукту сыйлаганы оў.

ТАЛИБДЕР ООГАНСТАНДЫН ТУРКМЕНИСТАН МЕНЕН ЧЕКТЕШКЕН ГОРМАЧ УЕЗДИН БАСЫП АЛЫШТЫ Узаган дем алыш кїнї Фарьяб провинциясынын Тїркменистан менен чектешкен Гормач уезди талибдердин карамагына єттї. «Азатлык» радиосунун тїркмєн кызматынын кабарлашынча, акыркы беш кїндє Гормач согушкерлерге єткєн 2-уезд болуп калды. Єткєн жумада согушкерлер Туркменистан менен чектешкен Хамьябды басып алышкан. Фарьяб провинциясынын мыйзам чыгаруу жыйынынын тєрагасы Сейид Абдулбакы Хашиминин айтымында, согушкерлердин Гормачка жасаган чабуулу беш кїн мурда башталган, бул убакытта согушкерлер уезддин административдик борборун басып алууга їлгїргєн. Фарьяб провинциясынын губернаторунун милдетин аткаруучу Мухаммад Аслым Гудаз радиого курган маегинде Гормач уездинин администрациясынын имараты согушкерлер тарабынан єрттєлїп, жергиликтїї милиция бєлїмїнїн имараты басылып алынганын тастыктады. Анын айтымында, єкмєттїк кїчтєр артка чегинген, бирок жакынкы кїндєрї Гормачты согушкерлерден бошотууга ниеттенїїдє. Ал їчїн, Грмачка кошумча кїч жєнєтїлїшї керектигин баса белгиледи. Фарьяб провинциясынын полициясынын начальниги Берял Перваниге таянган басылма согушкерлер ооган чек ара бекеттерин басып алып, Туркменистан менен чектешкен аймакка чыгышканын маалымдады. Анын айтымында, Тїркменистан менен чектешкен бардык провинциянын райондорунда абал курч. Жаўы аймактарды, анын ичинде Майман шаарынын борбордук административдик аймагын басып алуу коркунучу дале кїчїндє. “Азатлыктын” кабарлашынча, Кундуз шаарына жасалган ийгиликтїї чабуулдан кийин, талибдер Фарьяб шаарын басып алууга баардык кїчїн жумшоого багытта-

ган. Алар эки жумага созулган согуштан кийин їч уезди кєзємєлдєєгє жетишишти. Фарьяб провинциясынын мыйзам чыгаруу жыйынынын тєрагасы Сейид Абдулбакы Хашиминин айтымында, Гормачты басып алган соў согушкерлер оогандык єкмєттїн аскердик борборуна чабуул жасашкан. Бул чабуулдун жыйынтыгында жїздєгєн ооган армиясынын жоокерлери курчоодо калышкан. “Эгер єз убагында контраракеттерди кєрбєсєк, Фарьябдагы учурдагы кырдаал гуманитардык трагедияга айланышы ыктымал”, - деди Хашими.

19-октябрда, Андхой шаарынын административдик борборунда орун алган теракттын кесепетинен 5 адам набыт кетип, 20га чукулу ар кыл деўгээлде жаракатка тушугушту. Шейит кеткендер жана жараат алгандар карапайым жарандар эле. Радионун маалымдашынча, теракт этникалык тїркмєндєрдїн командири Мухаммед Гулхажиге багытталып, ал жеўил жараат алган. Мурдараак “Азатлык” радиосу Жаузжан провинциясындагы Хамьяб уездинин согушчандар тарабынан басылып алынганын кабарлаган эле. Акыркы маалыматка ылайык, Хамьяб талап-тоноочулукка тушукту. Булак: CA-NEWS

ЭСКЕРЇЇ

7

¯ñºí ÀÑÀÍÎÂ, Àêàäåìèê, ïðîôåññîð, õèìèÿ èëèìäåðèíèí äîêòîðó:

РАЗЗАКОВ МЕКЕН ЇЧЇН ИШТЕГЕН АДАМ БОЛЧУ Жаўыдан канат байлап, илим билимге канат кагарда улуу кишилердин колдоо кєрсєткєнї бул алдыдагы жашоого дем кїч берип, талпынып учууга багыт кєрсєтєт эмеспи. Мына ушул жолду басып єткєн академик, профессор, химия илимдеринин доктору Їсєн Асанов єзїнїн бул жашоодо ордун табууга дем берген Искак Раззаков жєнїндє эскерїїсї

ТАГДЫР ДЕГЕН МАЎЫЗДУУ СЄЗ ЭКЕН Менин тагдырым кєп жактан тїрдїї окуяларга кїбє болгондугуна мен абдан сїйїнєм. Мен єзїм бала чагымда Теўир тоодо єскєм, керек болсо Долонду ашып да кєргєн эмесмин. Ошентип 1950-жылы Нарындагы Токтогул атындагы мектепти бїтїрдїм. Мен окуп жїргєндє орус тилин окуган эмеспиз, орус тилин билбегендиктен атам Чкалов мектебине эмес Токтогул атындагы мектепке окутуп койду, анда ал интернат болчу. Ошол интернат азыркы учурда єз алдынча бєлїнїп чыгып академик Асанов атындагы лицей мектеп деп аталат. Быйыл 4 жылдыгын белгилейбиз деп ошол лицей мектептин мїдїрї мага кабарлады. Ошол мезгилде биринчи жолу алтын медалга татыктуу деп математик мугалимим айтканда мен айткам “мен орус тилин 3кє да билбейм” деп. Алтын медалга татыктуу болуш їчїн бардыгы 5 болуш керек эле. Садыков Сейтек деген агайым аракет кылып атып мени алтын медалдын ээси кылды. Бул алтын медалдын пайдасы Советтер Союз кезинде тандаган окуу жайга экзаменсиз кирет экенсиў. Мен Москвага геолог разветчикке барайын деп жатканда экзаменге катышып отурган Менделеев атындагы институттан келген профессор мени “Менделеев атындагы институтка келбейсиўби, Кыргызстанда химия боюнча адис жок, сен єсїшїїў керек” деп мага айтканда эми профессор айтып жатса барбай койбоюн деп макулдугумду бердим. Ошентип

Менделеев атындагы институтун студенти болуп калдым. Ал окуу жайга барганда кыйналып, кысталып окуп жїрдїм.

БУЛ МЕНИН ЄЗЇМДЇН АЙЛЫГЫМДАН, ЄКМЄТТЇН АКЧАСЫНАН БЕРГЕНИМ ЖОК 1953-жылы 3- курска барып калдык. Москвада биздин элчилигибиз бар болчу, ал жактан биз жолугуп бири-бирибиздин ал- абалыбызды сурашып, акча жок кыйналып жаткандарга акча да берип турчу. Бир кїнї эле институттун секретары “ Жолдош Асанов сиз элчиликке барыўыз, сизди издеп чакырып жатат” дейт эмне болуп кетти деп кыргыз элчилиги Кызыл Октябрь Революция метросунун жанында эле . Казанкапов деген казак киши студенттерди башкарчу, ал киши менен андан мурун бир, эки жолу жолуккам . Ага барсам ал мага казакча кайрылып “шырагым, сен каякта журесиў, сен Асанов Усенсиўби?” дегенде мен ага “ооба” десем “ ой сени издеп таппай атырыбызго, сени жолдош Раззаков єзї издеп жатат” деди анан кайра орусча кайталап койду “ ты понимаешь тебя ищет сам Раззаков” деди анан бул эмне мен Раззаков дегенди уккан эмесмин. Анан сурадым “ А кто такой Раззаков” десем “Вот это да, и за такого идеологической отсталости двойку паставить и выгнать из института, как не знать первый секратарь Кыргызской Республики. Сталин кем является для ССР, вот такой же является Раззаков для Кыргызстана” деди. Мен уят эле болдум дедим. “эртеў бул жакка саат 3кє келет, мага “Асановду табасыў да мага жолуктурасыў” деп тапшырма берген, мен сени ошон їчїн чакыргам. Азыр їйгє барасыўда эртеў саат 2:30 ушул жерге келесиў- деди. Эмне болуп кетти, эми єлдїм деп жанымдагы Чїйлїк бала бар эле ага Раззаков чакырып атат дейт, Раззаков деген ким деп сурай калып, уят эле болдум десем ит болмок тїгїл сени такыр эле окуу жайдан айдап салыш керек эле деди жанымдагы бала. “мени эмне чакырып атаканын билбейм” десем тигил кыйын бала “чоўдор келип студенттер менен жолугуп, саясатта очко чогултабыз дейт” дегенде мен -анан эмне кылайын? десем ал “ акча сура” акчаны атам салып жатпайбы десем , акча ашып калмак беле, єкмєттєн акча бєлдїрїп берет деди. Эртеси саат 1 де сабактан чыгып 3 кє барып Казанкаповго жолуксам ал азыр элчи менен жолугасыў деди ал кезде Кадыркул Качыкеев деген киши элчи болгон. Сени азыр Раззаков келгенче Кадыркулга кєрсєтєйїн деп кабинетине алып барды, кирсем ал “сен бул жакка такыр келбейсиў, бизде малчылардын балдары їчїн атайын фонд бар керек болуп калса , арыз жазсаўар акча бєлїп беребиз, сен эмнеге келбей жїрєсїў?” деди менин атам акча салып турат десем азыр сен Раззаковго жолугасыў, ал киши фонддон акча алып жїрєсїўбї деп сурайт, жок деп айтпагыў деди мен макул болдум. Раззаков келди, Качыкеевдин кабинетине кирсем, Качыкеевдин ордуна Раззаков отуруп єзї башка жерде отуруптур. Мен эшиктен кирсем эле “ Ай сен Асанов Їсєнсїўбї?”

деди “ооба” десем бас бери деди басып жанына бардым. Раззаков орто бойлуу, келбеттїї келген киши экен. “Бер кел” деп колумдан кыска кармап, Їсєн сен турбайсыўбы, мен бир кишиге убада бердим эле, мен ошону аткарайын деп жатам. Бир жолу Нарынга акция єткєрєйїн деп бара жатканда Оттуктан єткєндєн кийин талаада бир киши мал жайып, мал багып жїргєн экен. Эми биринчи секретарь болгондон кийин, колхоздун малын кєрїп машинаны токтотуп, абалын сурап, сїйлєшїп калдым. Ал киши Молдалиев Асан экен. Мага ылдыйкы карапайым адамдардан маалымат керек эле, ал кишиден айылдын, райондун абалын сурап, кєп нерсени билип алдым, сєзгє кызыгып бир сааттан ашык сїйлєшїп отуруптурбуз. Анан жардамчым кечкирип кетти, бизде жыйналышыбыз бар дегенде гана кетип баратып ал кишиден “ бала бакыра барбы” деп сурасам, ооба, їч балам бар, бирєє мектепти бїтїп мага жардам берип жатат, бирєє мектеп окуучусу, бирєє Москвада окуйт дегенде мен чочуп Нарындан Москвага барып, кандайча болуп калды? “Балам Долондон ашып кєргєн эмес, алтын медаль алып кетти эле” -деди. Кайсы окуу жайда окуйт десем. “химика-мимика бир деме дейт” деп чєнтєгїнєн бир барак алып чыгып кєрсєтсєсенин каттарынды катып жїрїптїр. Анан конверттердин алдына дарек жазылат эмеспи, єзїмє алып, мен уулуўуз менен жолугам деп убада бергенмин. Атаў мага кєп маалымат берди, эми менин айтаарым, сага бере турган батам эў кїчтїї окуулардын бири болгон Менделеев институтун бїтїрїп окумуштуулардын кїчтїїсї бол. Бул Менделеев атындагы институтту окуп жатканыўа мен абдан кубанычтамын. Сен бул институтту бїтєрїў менен келгиниў, келериў менен академияны ачабыз, андан кийин 1 жылдан кийин политехникалык институт ачабыз, сага окшогон мыкты мырзалар керек. Ошондуктан окууўду бїтїргєндєн кийин мага кел. Атаўа айтып кой “Раззаков келип жакшы сєздєрїн айтып кетти” деп. Чєнтєгїнєн бир конвертти

алып чыгып “ бул менин єзїмдїн айлыгымдан, єкмєттїн акчасынан бергеним жок. Менда окуп жїргєндє туугандарым келип ашканадан тамак алып берчи, эми мен сени менен ашканага бара албайм. Досторуў менен барып тамак ичип кой. Мага суроолоруў барбы? дегенде мен конвертти алып чєнтєгїмє салып , жок, суроом жок деп “Рахматымды” айттым да чыгып кеттим. Мен Кыргызстанга келсем Раззаковдун ордуна Турдакун Усубалиев секратарь болуптур.

АТАМ РАЗЗАКОВГО ЖОЛУГА АЛБАЙ КАЛДЫ Мен бир жумушка орношуп иштеп жїрїп кийин кайра 3 жылга аспирантураны окуганы Москвага барып диссертациямды жакшы жактап алып кайра єз мекениме келдим. Атам “балам кандидатты мага Раззаков айты эле, “сени улуу окумуштуу болот” деп. Сен Раззаковду таап келгиниў, мен айылга Солтон-Сарыга барып бир мал, кымыз алып келейин анан той берели дегенде, Раззаковду тапканга аракет кылайын, аны Москвада деп жатышкан дедим. Атам Солтон- Сарыга барып туугандарына той жазап, анан кечинде эт ашын, кымызын камдап алып жїк ташуучу машинага жїктєп Бишкекке сапар тартып келе жатканда, Кара-Кужурдан айдоочу уктап кетип машина кырсыкка учурап, атам ошол кырсыктан каза тапкан. Атам келип Раззаков менен жолугам деп жїргєн, ал киши менен да жолуга албай калды. Мен, атам келсе аны Москвага алып барып жолуктурайын деп жаткан элем. Кийин Раззаковдун таржымалын сїрїштїрсєм, ал кишини кызматсыз калтырып Москвада майда кызматтарда иштеген экен. Ошо менен Раззаковдун тагдыры жакшы нукка тїшпєй калган экен. Анан ал кишинин сєєгї ошол Москвага кємїлїп, Акаевдин тушунда сєєгї єз мекенине алып келинбедиби. Азыркы учурга чейин Раззаковдун мекен їчїн иштеген адам экенин элдин баары билип, барктап жїрєт. Рахатбек РЫСАЛИЕВ

№ 151 • 23-октябрь, 2015-жыл

8

РОЗА ИСАКОВНА АТ СЇЙЇЇЧЇЛЄРДЇН БАШЫНДА ТУРАТ

Кыргыз Республикасынын мурунку Президенти, кыргыздын кыраан айымы Роза Исаковна Отунбаеванын атты абдан сїйгєндїгї жана анын ат мингени туурасында ар ким ар кандай ойлорду жазып жїрїшєт. Спорттун кайсы тїрї болбосун Роза Исаковна кызыккан тїрїн мыкты єздєштїрє алат. Алыс кетпей эле веложарыш, тоо лыжасы, коньки боюнча саясатчы айымдарды бул жакка коюп, анчамынча эркектердин алдына чыгат. Ал эми атка келе турган болсок, Роза Исаковна атка туура минип, белин тїз кармап, мыкты чаптырат. Анча-мынча той-топурларга барып калганда атты чаптырганда кээ бир чабандестер Роза Исаковнанын тулпарынын чаўында гана калып калышат.

КАМЧЫБЕК ТАШИЕВ АТТЫ МЫКТЫ ЧАПТЫРАТ

ИЙГИЛИКТИН СЫРЛАРЫ

БАБАНОВДУН АРГЫМАККА БОЛГОН СЇЙЇЇСЇ КЫЗМАТТАН КУЛАТКАН

Ат таптап, багуу жагынан Ємїрбек Бабанов дагы алдына киши салдырбайт. Атты сїйїї жагынан да кыргыз саясатчылары Ємїрбек мырзадай сїйє албаса керек. Албетте, кыргыз уулу болгон соў ар бир кыргыз жигиттин балалыгы ат жалында єткєн. Ємїрбек мырза асыл тукум аттарга абдан кызыгып, жагып калган ат болсо баасынын кымбаттыгына карабай сатып ала бермейи бар. Кыргыз Республикасынын Премьер-министри болуп турганда Турциядан асыл тукум аргымакты алдыра коюп, кєп саясатчылар анын аргымагынын баасына нааразы болуп, премьерликтен тїшкєнїнїн бир себеби да дал ушул аттарды сїйгєндїгїнєн улам болгон десек болот. Албетте, адамдын ар биринин єзїнїн кызыкчылыктары болгондой, Бабанов да аргымак сатып алуу боюнча кыргыз саясатчылардын алдыўкы жоон сабында турат. Ємїрбек мырзанын асыл тукум аргымактары ат чабыштарда алдыўкы орундарды бербей келет. Єзї социалдык тармактардан аттары менен сїрєткє тїшїп, аргымактарын мактап, аларга болгон сїйїїсїн айткандан такыр тажабайт. Бул кыргыз жигитинин табигатындагы бир сапат десек болот.

КЄК БЄРЇЧЇ АЛТЫНБЕК СУЛАЙМАНОВ

Республика-Ата-Журт партиясынын теў тєрагасы Камчыбек Ташиев мырза да ат жандуу саясатчы десек болот. Бирок, ал атты Бабановчолук сїйбєсє дагы, атка мыкты минип, мыкты чаптырат. Албетте, атты жакшы чаптырбаган кыргыз жигити жок болсо керек. Ошондой болсо да, Камчыбек мырза ат їстїндє жакшы отурат.

№ 151 • 23-октябрь, 2015-жыл

Алтынбек Сулайманов деген кыргыз саясатчы жигиттеринин алдында тур-

ган, улакчы жигитибиз бар. Анын ээрге отурганын єзї эле керемет. Алтынбек мырза жаштайынан улак тартып, Кєк бєрї, Ат чабыштарга тїшїп жїргєн мыкты чабандес десек жаўылышпаспыз. Бала чагы ат їстїндє єткєнї саясатчынын дене тїзїлїшїнєн анан анын кээ бир кыймыл аракеттеринен улам кєрїнїп турат.

5-чакырылышта депутат болуп турганда аттын їстїндє албурлуу болуп жїргєнїн 1-2 жолу кээ бир депутаттардын мурдун канжалата койгонунда билинген. Анан дагы Алтынбек мырза єзї туулуп-єскєн айылына барып Кєк бєрї єткєрїп турат. Кєк бєрї спортун єнїктїрїїгє чоў салым кошуп келе жатат.

АСЫЛ ТУКУМ АРГЫМАК МИНГЕН КАНАТ ИСАЕВ

Кыргызстан партиясынын лидери Канат Исаевдин шайлоонун алдындагы їгїт иштеринде шайлоочулары менен жолугуу учурунда минген аргымагы асыл тукум аргымактарга кирет. Албетте, бул бир жагынан єзїн пиарлоо болсо, экинчи жагынан кыргыздын тарыхына кайрыла турган болсок, калкка кадыры бар эр азаматтарга аргымак мингизип келишкен. Канат мырза да атты мыкты чаптырат, ат оюндарына катышат.

АТ МИНИП ТООГО СЕЙИЛДЕГЕНДИ ЖАКШЫ КЄРГЄН ЗУЛПУКАРОВ

Чыгаан саясатчы Тєрєбай Зулпукаровдун да бала чагы ат менен єткєн. Азыр саясаттан колу кичине бошой калса ат минип, таза абада тоодо бастырганды жакшы кєрєт.

АСКАР САЛЫМБЕКОВДУН БАЛАЛЫГЫ АТ ЇСТЇНДЄ ЄТКЄН

Ат сїйїїчїлєрдїн жоон сабында кыргыздын футболунун єнїгїїсїнє зор салым кошуп келе жаткан Аскар Мааткабылович Салымбеков да бар. Албетте, Аскар мырзанын бала кези дал ушул аттын їстїндє єтїп, атка болгон сїйїїсї ошол бала кезден калса керек. Анан єзї тоолук жигит болгондуктан, айылына барганда ат минип, тоого бастырып, табийгаттын кооздугуна суктануудан тажабайт. Жогорудагы саясатчылардан сырткары Бегалы Наргозуев досу Ємїрбек Суваналиев менен бош убакыт таба калып тоо-таш аралап, ат минип, кыштын суугуна карабай табийгаттын кооздугуна суктанып, аў улоого ат менен чыгып жїрїшєт. Талант Мамытов, Бакыт Тєрєбаев, Садыр Жапаров, Иса Ємїркулов, Ахматбек Келдибековдор да ат сїйїїчї саясатчыларга кирет. Тєлєбїбї Касымалиева

9

ШОУ МАЕК

“Таланттыўды эл “Чыгармачылыкта бааласа ырыскы жїргєнїмє келет...” билинбей 8 жылдын жїзї болуптур”

-Їналгылардан кєп кєрїнбєй калдыў катуу эмгектенип жаткан окшойсуў?

-Їналгылардан кєрїнбєй калганыбыздын себеби, кєп убактым жеке жашоомо бурулуп кетти. Ал эми чыгармачылык кєп эмгекти жана убакытты талап кылгандыктан азыркы учурда кайрадан чыгармачылыкка катуу киришип кїнї-тїнї дебей маўдай терди агызып иштеп жаткан учурубуз.

-Ырчылыктан эмнени таптыў да эмнени жоготтуў?

-Тапканым бул єзїмдїн бала кезимден бери кыялданып, тїн уйкум менен чогуу жатып, таў алды кїндїн нуру менен чогуу турган ырчылык кыялымдын орундалганын айта алам. Мен ырчы болгонума эч єкїнбєйм жана ыраазымын. Ал эми, жоготконум жєнїндє сєз кыла турган болсок. Мен бул ырчылык сапарымда эч нерсемди азырынча жогото элекмин жана келечекте да жоготкон нерсем болбосо керек. Анткени, єзїўдїн каныўа сиўип калган кыялыўа жетсеў, ал кыялыўа болгон сапар жолуўдагы оорчулук кїндєр бир гана ырахат тартуулайт деп айтат элем. Кыскартып айта турган болсом кыялыўа жеткен жерде жоготуу болбойт!

-Ырчылык менен жан багууга болобу?

-Албетте, эмгектин арты ийгилик, ийгиликтин арты жемиш, жемиштин арты бул токчулук болот эмеспи. Анын сыўарындай эгер таланттыў бар болуп, таланттыў менен эмгектенип, ал эмгегиўди эл бааласа ырыскы келет. Ырыскы бар жерде ачка калбайсыў дегендей. Бирок, биздин єлкєдєгї шоу чєйрєсїндє ырчылык менен жан багуу мїмкїнчїлїк єтє аз. Ал эми, коўшу єлкєлєрдє ырчылык менен жан багып кетсе болот.

-Ырчылыктан башка дагы кандай єнєрлєргє ээсиў?

-“Жигитке жетимиш єнєр аздык кылат” дегендей єзгєчє кыргыз жигити єнєр-

лєргє ээ болушу керек. Мен да жетимиш єнєргє ээ болбосом дагы, ырчылыктан тышкары бийге єнєрїм бар деп мактана алам. 2007-жылы Токтогул Сатылганов атындагы филармонияда эки жылдык студияда хореография бєлїмїн окугам. Элдик классикалык бий єнєргє ээмин.

-Келечектеги Ноорузду кандай элестетесиў?

-Келечектеги Ноорузду їй-бїлєгє кайрымдуу ата, ата-энеме ыймандуу уул, мекениме атуулду жаран, бир туугандарыма жана элиме калыстуу адам, кїйєрмандарыма татыктуу ырчы катары элестетем.

-Жакынкы арада кїйєрмандарыў кандай эмгектериўе кїбє боло алышат?

-Ар бир ырчы єз кїйєрмандарына татыктуу чыгарма бергиси келет. Мен да ошолордой єз кїйєрмандарыма татыктуу чыгармаларымды даярдап жаткан учурум. Кудайым буюрса учуру келгенде кїбє боло алышат.

-Эсте калган кызыктуу кїндєрїўдєн бєлїшє кетсеў....

-Негизинен, кызыктуу окуялар кєп болот, єзгєчє кєп жер кыдырып, кєп эл кыдырган кишилерде кызыктуу кїндєр кєп болсо керек деп ойлойм. Менин башымдан єткєн кызыктуу кїндєрдєн бир окуяны айта кетейин. Концертте кєк жєтєлдї ырдап бїтїп кетейин деп жатсам, эшик жакта бир апа келип “Балам сен жєтєлїп калыпсыў, сїттї ысытып сары май кошуп ич” деп кеўешин берген эле.

-Жашоодо колдонулган урааныў?

-Ар бир адам жашап жаткандан кийин єзїнїн урааны болушу керек. Ураан бул сенин оор жашооўдо дем берип, алдыга карай кадам шилтегенге жєлєк, максат болуп берет. “Жашоодо болгон оорчулукту сабак катары кєрїп, алдыга гана жылуу” деген ураан менен жашайм. Рахатбек Рысалиев

- Ырчы болуу оўой эмес экенин билебиз. Оорчулугун кантип жеўип жатасыў?

- Оўой кєрїнгєнї менен негизи абдан эле оор, бирок баштагандан кийин ысыксуугуна чыдашым керек. Ушунун баарын сезип туруп аралашкам десем жаўылышпайм. Албетте, ар тараптан колдоолор болбосо да болбойт эмеспи. Буюрса оорчулуктарды жеўгенге аракет кылып жатабыз.

- Шоу бизнесте атаандаштык, кєрє албастык кїч болсо керек?..

- Єзїўїздєргє белгилїї болгондой жеке эле шоу чєйрєсї эмес бардык жактарда атаандашуу бар эмеспи. Ал тургай кошуналар да «булар телевизор алышыптыр, биз андан чоўураагын алалы», -деп атаандашат… Муну биз жакшы жака єсїїгє гана колдонсок болот. Анан албетте ити чєп жеп аткан ырчылардан стимул гана алышыбыз керек деп ойлойм.

аркалап Кыргызстанды тїрє кыдырып чыккам десем болот.

- Кандай темадагы ырларды элдер тез кабыл алат деп ойлойсуў?

- Адамдын жашоосу сїйїї менен байланышкандыктанбы айтор бїгїнкї кїндє сїйїї темасындагы ырларды кєп угуп тез кабыл алышат деп ойлойм. Ошол эле учурда бийге ылайыктуу шаўдуу ырларды тез кабыл алышат. Ал эми хит ырларды чыгарыш їчїн биринчиден талыкпаган эмгек, изденїї анан ырды туура тандоо керек. Самара Саламатова

- "Кыбыраган кыр ашат" дегендей чыгармачылыкка канчадан бери аралашып кимдер менен тил табышып жїрєсїў?

- Чыгармачылыкта жїргєнїмє билинбей 8 жылдын жїзї болуптур ошол убактарда улуу эже-агаларыбыз менен жакын тааныш болуп, кєптєгєн досторду да таптым. Нурлан Насип Аваз Акимовдор менен мамилем жакшы.

- Гастролдорго чыгасыўбы?

– Єзїмдїн концертим менен чыга элекмин. Нурлан Насип Аваз Акимов жана Назира Жетигенова сыяктуу элге белгилїї инсандардын чыгармачылык кечелеринде алып баруучулук кызматын

MEGACOM КЫРГЫЗСТАНДАГЫ БИЛИМ БЕРЇЇНЇН ЄНЇГЇЇСЇН КОЛДОЙТ MegaCom билим берїї чєйрєсїнє єзгєчє колдоо кєрсєтїп келет. MegaCom компаниясы тєрт жыл катары менен єлкєбїздїн мыкты, жаўычыл мугалимдерине сыйлык тапшырып келет. Мындай шыктандыруучу иш-чараны єткєрїї уюлдук оператор їчїн салтка айланып калгандай. Жаш жеткинчектерди мекенчилдикке тарбиялоо багытындагы сабактардын иштелмелерине жарыяланган сынактын уюштуруучуларынын-«Кут Билим» коомдук-педагогикалык жана илимий-популярдуу гезитинин жамаатынын чечими менен жеўїїчїлєр аныкталып, алардын ысымдары аталды. Алар: Атаходжаев Зийодхон жана Сыдыков Мамыр Жалал-Абад облусунан, Абдылдабекова Дилдехан жана Ко-

зубекова Жаўыл Талас облусунан, жана да Сатыбалдиева Зуура Бишкек шаарынын єкїлї. Єз ишине чыгармачылык менен мамиле кылган мугалимдер окуучуларынын ыраазычылыгына арзышты. Окуучулар атайын даярдалган ыр-бийлерин тартуулашып, комузда кол ойнотуп жатышты. Єз кезегинде, MegaCom компаниясынын єкїлдєрї жеўїїчїлєрдї татыктуу сыйлыгы менен куттуктап, келечек муунду тарбиялоого кошуп жаткан салымынын баалуу экендигин баса белгилей кетишти.

«100 пайыз акциясы мамлекетке таандык болгон уюлдук оператор катары, MegaCom компаниясы туруктуу негизде улуттук баалуулуктардын, тилдин жана маданияттын єнїгїшїнє кємєк кєрсєтїп келет – деп,

белгилей кетти єз сєзїндє MegaCom компаниясынын жарнама жана маалымат бєлїмїнїн башчысы Жумгалбек Ємїрканов.

MegaCom – бул жалпы кыргыз журтуна мобилдик байланыш кызматтарын кєрсєтїї менен чектелбестен, мамлекет казынасына миллиондогон салыктарды тєлєп келет, иштелип табылган ар бир сомдун бюджетке тїшїїсїн камсыздайт. Тєлєнгєн салыктардын эсебинен пенсиялар, жєлєкпулдар, мугалимдердин, дарыгерлердин, аскер кызматкерлеринин айлык маянасы калыптанат. Алардын катарына маданият, билим берїї жаатында эмгектенген кызматкерлердин кире тургандыгы да бышык»

№ 151 • 23-октябрь, 2015-жыл

10

УЧУР МАЕК

Андрей ГРОЗИН, россиялык эксперт:

“КЫРГЫЗСТАН ТАЗА ШАЙЛОО ЄТКЄРЇЇ МЕНЕН КОШУНА ЄЛКЄЛЄРГЄ ЧОЎ ТААСИРИН ТИЙГИЗДИ” да 14 партия ат салышып, паралментке жаўы 3 партиянын келиши, эскилерден эл тажаганынан кабар берип, далил болуп бере алат. Демек бул-Текбаев менен Куловдун аўыздарына таш ыргытуу болуп эсептелет.

Россиялык эксперт Андрей Грозиндин пикиринде, акыркы парламенттик шайлоо єлкєдє єз алдынча парламенттик башкарууга мїмкїнчїлїк толук тїзїлїп калганын практикада байкалганын эскертїї менен, кошуна єлкєлєргє да саясий практикалык чоў таасир берерин айтат. Россиянын КМШ єлкєлєрї Институтунун Борбордук Азия жана Казакстан бєлїмїнїн башчысы Андрей Грозин парламентти келерки чакырылыштагы шайлоого чейин єтє кылдат єнїктїрїп барууга їндєйт. Анын сєзїндє социалдык шарттар мурдагыга салыштырмалуу бир топ кеўейген. Анын негизги парламенттик башкаруу жана демократиянын принциптери жеке авторитардык бир кишинин башчылыгында башкарууга караганда бир топ жакшы экендигин далилдеди. Мындан ары парламенттик башкаруу саясатта кїчтїї айланткыч милдетин аткарып, мїмкїнчїлїктєрдї толук аткарууга шарт тїзєт. Ошондой эле ар кандай пикирдеги жарандардын кєзкарашын бир тараптуу єзгєртїїгє мїмкїндїк берет. Бул аракеттер практикада чоў жемишин берип баштады. Буйруса ишеним менен аткарылган аркандай иш болсо да жакшы жыйынтык берерин ишенимдїї айтты Грозин. Андрей Грозин парламенттик шайлоодон утуп чыккан жаўы депутаттардын жаўыча ишмердїїлїгї жана президенттик-парламенттик башкаруунун жаўычылдыгы тууралуу суроолорго жооп берди.

- Азыр баары тїшїнїктїї болду, парламент 6 партиядан куралат. Саясий кїчтєр чачырап, майда бєлїктєргє бєлїнєт. Албетте бул бир тараптуу иш жїргїзїїгє чоў зыянын тийгизет, бирок, депутаттар аз убакытта шашылыш партияларга кызыкчылыгына карабай бириккендиктен кайра бєлїнїїлєр, фракциядан чыгып башкаларга кошулуу кїчєйт. Мурда 5 фракция болсо, азыр андан кєп. Саясий иш- чаралардын чечилиши партиялардын арасындагы кызыкчылыктарда гана сакталып, партиялык кызыкчылыктардан чыга алышпайт. Бирок, негизги кызыкчылыкты кармаган кїч катары президент баарын ордуна коёт. Баардык партиялардагы негизги бир тараптуу кєзкараштагы саясатчылар чогулуп, мамлекет їчїн жемиштїї ишмердикти аткарышып баштайт. Бул кєрїнїш, албетте, парламенттик башкаруунун акырын аткарылып барчу этаптары болуп саналат.

- Айта кетсеўиз, жаўы партиялар кантип жаўы саясий кырдаалдын жеўїїчїсїнє айланды?

- Мурдагы шайлоону баарыўыздар билсеўиздер керек. Ємїрбек Бабанов “Республика” партиясын тїзїп, шайлоого аттанган эле. Алсак, “Ак Жол” партиясы сыяктуу деп айтсак болот. Шайлоочулар їчїн убакыт, иш тажрыйбасы маанилїї эмес. Эски партиялардан “Ар-Намыс” жок болду, а “Ата Мекен” партиясы араў-араў барды. Кєптєрї жаўы партия аталган “Кыргызстан”, “ЄнїгїїПрогресс” жогорку деўгээлде добуш алат деп ишенген эмес. Жыйынтыгында биз баарыбыз кєргєндєй, “Ата Мекен” партиясына караганда “Бир бол” менен “Кыргызстан” партиясы кєп добуш алды. Мындай кєрїнїш Чыгыш парламентинде болгон эмес жана болбойт дагы. Бирок Кыргызтанда парламентке барууга таанымалдуулук, иш тажрыйба маанилїї эмес экенин кєрє алдык. Шайлоочулар кимди билсе ошону шайлайт эмеспи. Ал ара-

№ 151 • 23-октябрь, 2015-жыл

- КСДП дагы эски партия, бирок, биринчи орунду ээледи. Эгер анын лидери президент болбогондо, ушундай натыйжага жетише алат беле?

- Жок деп ойлойм. Айрыкча, постсоветтик аймакта партиялардын жетекчилиги деген фактор бар, алар дайыма белгилїї бир мїмкїнчїлїккє ээ. Мен администрациялык ресурс, карусель, БШК аркылуу мїмкїнчїлїктєрдї ээлєє тууралуу айткан жокмун. Мен психологиялык да таасир бар экендигин айтып жатам. Карта кандай таратылбасын, кайсы режим, кайсы саясий системага баш ийген коом болбосун андагы калктын белгилїї бир бєлїгї, тагыраагы отуз пайызы кєпчїлїк учурда партиянын жетекчиси їчїн добуш берет. Бул тїшїнїк партиянын кандай аталгандыгына кєз каранды эмес. Экинчи тараптан, КСДП туруктуулук тїшїнїгї менен байланышта. Ал биринчиден партия Президентке таандык жана Алмазбек Шаршенович да бул аныктаманы анчалык деле тєгїндєгєн жок, экинчиден єткєн чакырылышта КСДП депутаттык чырлуу мїнєздєгї абалдардан єзїн алыс кєрсєткєндїктєн, элдер мындан ары да ушундай уланат деп ойлойт. Себеби, єткєн чакырылыштагы Жогорку Кеўеште “республикачылар” ошондой адаттары менен кєпчїлїктї тажаткан. Бирок тилекке каршы, ошол кєзкараштан караганда, кєрїп жатканыбыздай, мурдагы эле абал кайра уланчудай.

- Жаўы Конституцияда президенттин ыйгарым укуктары керектїї тїрдє кыскарып, а парламент болсо кїчтєндїрїлгєнїнє карабастан, баары бир президент чачыранды болгон парламентке салыштырмалуу утуштарга ээ болуп єз пайдасы їчїн акылдуулук менен пайдаланып жаткандай.

- Ооба, мїмкїн дал ушундай деп айтсак болот. Бирок чындыгында абсолюттук тїрдє їстємдїк кылуу мїмкїн эмес. Анткени, мурдагы парламентте да болгондой эле бул жолку чакырылышта да президенттин администрациясы кызыкчылык їчїн чоў-кичине фракциялар жана топтор менен тынымсыз сїйлєшїїлєрдї жїргїзє бериши анык иш. Анткени КСДП партиясынын болгону 37-38 мандаты болгондуктан, кєп нерсени алар менен алып кетїїгє мїмкїн эмес да. Кєрдїўїзбї Бабанов мырзага кїтїїсїз жерден жакшы жагдай тїзїлїп, анын єнєктєшї Ташиев мырза белгилїї себептерден улам парламенттин босогосунан алыста калды. Менин оюмча экс-премьер-министр бул жагдай боюнча капа деле болгон жок. Азыр жанына Ташиевди отургузгандан кєрє ошол эле КСДП партиясы менен конструктивдїї платформа тїзїп иш алып барууга шарт тїзїлгєндєй. Мындай да болушу мїмкїн. Айтылгандай блок тїзїлсє дагы, баары бир єткєндєгї парламенттегидей абсолюттук тїрдєгї кєптїк куралбай турганын айткым келет. Фракциялардын, коалициялардын ич ара болуп келген чыр-чатактарынын, интригаларынын айынан премьер-министрди алмаштырып коалицияны таркатуу оюндары бул ирет дагы актуалдуу болот жана администрация ар дайым пульсту кармап турары тїшїнїктїї кєрїнїш. Албетте, колунда 25 эмес 40 депутаты туруп пульсту колуна кармап туруу жеўилирээк болушу мїмкїн, бирок баары бир бул кардиналдык кєпчїлїккє жатпайт. Ошондуктан администрация парламентти бир, эки, їчєєнєн курашы мїмкїн деп айта албайм, бирок кєп эмес азыраак болушу мїмкїн.

- Мындай аракеттердин жыйынтыгында кандай мїмкїнчїлїктєр болот?

- Сиз билесизби, сиздин сурооўузга жак-

шы кєз карашта жана кайчы пикирди айтса да болот. Парламенттик – президенттик тїзїлїштє кандай кєз караш, максат менен иштер аткарылса эл арасында ошондой таасир калтырат. Бир тараптан алып караганда жакшы жактары аябай кєп. Анткени, 120 депутат болсо, алардын арасында ар кандай талаш тартыштар болуп, аткарыла турган иштер бир тараптуу аткарылышына шарт тїзїлєт. Экинчиден талаш-тартыштын кєп болуп тургандыгы экономикалык єсїїнї жайлаштырат. Депутаттар єз ара-пикир келишпестиктерден улам терс таасирин тийгизген фактылар да дїйнєлїк практикада бар. Бул тууралуу жакшы жагын, терс кєрїнїштєрїн туура тескеп бир тараптуу ой айтканго туура келет. Кєпчїлїк парламенттик тїзїлїштї сындап келет, ошол эле учурда баары кырдаалдын жакшы жака єзгєрїїсїнє їмїт кылышат. Эгер Кыргызстандын жараны болсоў, чын жїрєктєн сезесиў депутаттардын кандай ишмердїїлїк менен алектенип жатканын билесиў. Кээ бирєєлєрї єзїнїн бизнесин коргоо максатында иштешсе, айрымдары аймактык бєлїнїштєрдєн чыга албай жарандык ишенбестиктерди жаратышы мїмкїн. Эгер басып єткєн жолубузга кылчайып карай турган болсок, бул учурга чейин аткарыла турган бир топ жумуштарга эмне деген гана убадалар берилген. Албетте. Анын баары артта калды саясий процесс айтып кайра аткарууга, єз кызыкчылыгына эмес, єлкє кызыкчылыгын ойлоп иштєєгє їйрєттї. Ушундай ураан менен таза иштеп єлкєнї ар тараптуу єнїктїрїїгє бел байлаган. Анткени бул учурга чейин парламент менен президенттин ишмердїїлїгїндє кандайдыр бир ажырым болуп келген болсо, бул сапар парламенттин депутаттары менен президенттин бир тараптуу иш жїргїзїїгє шарт тїзїлїп турат. Депутаттардын баштапкы мамлекеттин келечегин ойлогон иш аракеттери анча байкалбай жатса да убакыттын єтєєрї менен єз ордуна келет. Муну ал мамлекетте жашап сезбесем да, ал жактагы жарандардын пикирине карап айтып жатам. Анткени КР жарандары парламенттик єнїгїїнї аябай каалап жатышат.

- Дїйнєлїк боштукта саясий туруктуулукту бир адамдын башчылыгындагы бийлик менен сактоого мїмкїн деген тїшїнїк сакталып келет. Аз убакыт болду, алар ойлогондой, биз ойлогондой болбой саясий багыт, тїшїнїгї башка нукка карай єзгєрїп кетти. Муну кандай тїшїнїїгє болот?

- Туруктуулук - бул балким мїрзєдє жатат, бирок, кайра аны єз калыбына келтирїїгє толук мїмкїнчїлїк бар. Саясий практикада биз парламентте кандай кєзємєлдєгєн болсок, так эле ошондой кєзємєлдєєгє болот. Бирок, парламент Кыргызстанга кєп эле жакшы мїмкїнчїлїктєрдї берди. Алар жєн гана сїйлєшїп кєрїштї, парлментте бири-бирин мурдун жанчышты, бирок эч кандай зор єзгєртїї жасай алышкан жок. Кыргызстанда эч кандай оппозициялык кысымдар болбошу керек. Анткени эки революцияны башынан єткєрїп саясий туруктуулукту эми гана тїзїп келе жаткан єлкє їчїн мамлекеттик саясий капкагы жарылышы мїмкїн. ММК багытында оппозициялык чектєє болушу шарт анткени сєз эркиндиги деп элдин аў-сезимине ар кандай баг8ытит агы жаман макалалар таратылып терс таасирин тийгизип коюшу мїмкїн. Мен дайыма айтам Кыргызстан саясий этаптарды башынан кыска убакытта єткєргєндїгїнє байлашыштуу саясий тажрыйбасы чоў. Ошол себептїї кошуна єлкєлєргє салыштырмалуу саясий туруктуулугу жогору деп кароогго болот.

- Парламенттик-президенттик башкарууда КР – бул кырдаалдарды башынан кайра єткєрїїсї мїмкїнбї, же келечекте чоў саясий жеўиш деп бааланып калабы?

- Бул тууралуу азыр бир жактуу сєз айтуу да кыйын. Ар бир парламенттик чакыры-

лыштын жаўы депутаттарында жаўыча иш аракеттер болуусу кїтїлєт. Ал эми Тажикстандын мисалында айта турган болсок, парламент тїптєлє электе президенттик пост єз кїчїнє кире элек болчу. Кийинчерек парламенттик- президенттик башкаруунун натыйжасында толук бир тїзїм болуп иш алып барып башташтыю Кыргызстан да так эле ошондой мисалдын негизинде айтууга болот. Саясий баардык процесстертер жайдан да болсо, бирок туура аткарылып келе жатат.

- Кыргызстан жаўы парламенттик єнїгїї жолун тандап алганда Москва сырттан сын кєз караш менен байкап турган эле. Бїгїнкї кїндє Москванын кєз карашы кандай?

- Сиз туура айтасыз, 2010, 2011, 2012-жылдары Кыргызстан –Москва менен аябай ички байкоо менен абайлап мамиле жасалган. Москва, Кыргызстанга бара-бара албетте жакшы мамиле жасады. Саясий кырдаал турукташтырылгандан соў Москва менен Кыргызстан мамилеси бир жолго коюлду. Албетте буга Кыргызстан президенти Атамбаевдин эмгеги зор. Алмазбек Атамбаев эл менен иштешїїнї билген президент. Кыргызстанда анын кадыр-быркы жогорулады. Ал айрым саясий кїчтєрдї тизеге чаап чєгєлєтпєстєн, алар менен кантип иштешїїнї мыкты єздєштїрїп алды. Аябай тез аракет жасабаса да акырындан бир топ кыйынчылыктарды басып єтїп, єз ордуна коюп келе жатат. Бир сєз менен айтканда Атамбаевдин элге жасаган эмгегин кєп жолу санаса болот. Экинчиден Атамбаев Россиянын башчылары менен мамилеси да аябай жакшы. Кыргызстан ЕАЭС ке мїчє болуп киргенден кийин Кыргызстан – Россия мамилеси бир топ тереўдеди. Кыргызстан тарап мыкты мамилелеринин натыйжасында чыныгы мїчє экендигин кєрсєтє алды. Андан сырткары Россия энергетикалык фонду да туруктуу ишмердїїлїлїгїн жїргїзїп жатат. Ошого карата Россиянын кыргызстан менен мамлекеттик деўгээлдеги мамилесин бир тараптуу чагылдырбай келет. Бул албетте убактыттын иши. Єзубактысы келгенде баары єз ордуна тїшєт.

- Б аа ры б е л г и л ї ї , 2 010 - ж ы л ы Кремль Феликс Куловго колдоо кєрсєткєн болчу. Парламенттик шайлоо алдында муну Феликс Шаршенбаевич кєп жолу айтып ыраазычылык билдирген. Бул сапар эмне їчїн андай колдоо болгон жок?

- Феликс Кулов азыркы саясаттан туруктуу орду жок саясатчы. Аны бир топ толук ойлонбой аткарган жумуштарынан улам, улам кадыр-баркы мурдагыга салыштырмалуу бир топ жоголгон. Эл арасында саясий иштерди аткарууга беосенип жатканы менен колунан эч нерсе келбей турганын бїт эл кєрїп тїшїндї. Ал албетте бул ойлорду четке кагат. «Ар Намыс» - бул саясий долбоор эле, эми ал эскирди. Коомго эч кандай таасир бере албай калды. «Ата Мекен» партиясы да коомдук кызыкчылыктарды аткарып араўдан эле эл арасында кармалып турат.

- Шайлоонун алдында саясатка жаш кадрларды алып келїї боюнча кєп эле максатар айтылды. Чын эле жаштар азыр Кыргызстандын саясатын алдыга жылдыра алабы?

- Мурдагы саясатчылар элдин аў-сезимин жакшы єздєштїрїп алышты. Алар кайсыл жердде кандай айтып элдин кєўїлїн алганды билет. Ошол жол менен алар партияларды шашылыш тїзїшїп иштєєгє камынып жатышат. Бирок, баарибир алар максаттарына жетиши кыйын. Анткени алар элди алдоо жолу менен саясаттан орун алганга аракет жасашты.Бул саясатчылар жакынкы аралыкта жаштар жаўылар менен алмашат. Бул албетте тїшїнїктїї процесс. Булак: “Взгляд” сайты

11

ДЕТИ НАШЕ БУДУЩЕЕ

БЕЗОПАСНО В ШКОЛУ – БЕЗОПАСНО ДОМОЙ!

Ежегодно от дорожно-транспортных происшествий по всему миру погибает около 1,3 миллиона человек, 50 миллионов – получают травмы. К сожалению, Кыргызстан вносит свой негативный вклад в данные цифры: в республике ежегодно погибает более 1000 человек в год, от 8000-10 000 – получают травмы.

1-октября 2015 по приглашению Европейской Экономической Комиссии ООН Директор ОО «Дорожная безопасность» Чинара Касмамбетова приняла участие на консультациях многих заинтересованных сторон с участием неправительственных организаций по безопасности дорожного движения в Женеве. Консультации состоялись при участии Специального представителя ООН по безопасности дорожного движения Жан Тодтом, назначенного на данный пост в апреле этого года Генеральным Секретарем ООН Пан Ги Мун. Впервые проблема безопасности дорожного движения выходит в приоритет действий, наряду с другими глобальными проблемами в мире. Наряду с этими и другими причинами в сентябре этого года ОО «Дорожная безопасность» запустило проект «Безопасно в школу – безопасно домой»в рамках проекта ТРАСЕКА-II Безопасность дорожного движения, финансируемого ЕС, в партнерстве с Глобальным партнерством по безопасности дорожного движения"(ГПБДД), Общества Красного креста и полумесяца и EASST в столице республики. Проект направлен на создание безопасного пути для детей по достижению школы и обратно домой. Пилотной школой для проведения проекта была выбрана столичная школа №31, которая находится на пересечении улиц Чуй и Павлова. Как известно, этот участок находится в самом эпицентре Ошского рынка, где движение как машин так и пе-

шеходов здесь максимально насыщенное, что создает условия для опасности учащихся данной школы. На данном участке наблюдается стихийная парковка, несоблюдение основных правил ДД, большое количество пешеходов, абсолютно не соблюдающих ПДД. ОО «Дорожная безопасность» провело трехдневное обследование данного участка и пришла к выводу, что участок, несмотря на оснащенность знаками, заметками, зебрами и другой присущей инфраструктурой является небезопасным, поскольку остановка установленная по проспекту Чуй не соответствует основным требованиям техники безопасности. Остановка по пр.Чуй, расположена прямо на перекрестке, хотя по правилам она должна быть не менее в 25 метрах от перекрестка. Из-за этого люди при ожидании общественного транспорта становятся на пересечении улиц, тем самым перекрывая ул. имени Павлова создают пробки. Так как по проспекту Чуй передвигается немалое количество линий маршрутного такси, то одновременно на данном перекрестке останавливается десяток маршруток, которые прямо на проезжей части набирают людей, при этом создавая аварийные ситуации и вовлекая в них частные машины. Пешеходы с единственной целью попасть в свое маршрутное такси пренебрегают техникой безопасности и бегут сломя голову к нему и садятся прямо на проезжей части. При этом сами водители общественного транспорта позволяют всему этому происходить и набирают людей таким образом. В данной ситуации ни одна сторона не руководствуется соблюдением правил, взаимным уважением, техникой безопасности. За час времени по проспекту Чуй в среднем проезжает более 2085 машин, пешеходов по всем направления на данном перекрестке за такое же количество времени проходит около 2033 человек, а по ул.Павлова в среднем 374 машин. Такой объем людей и машин наблюдается в течении часа, а если это множить на 12 часов, то машин по Чую будет 25020, пешеходов 24396, машин по ул.Павлова 4488. И это только за 12 часов! Люди в суматохе и беготне порой не думают о своей безопасности, и иногда добраться до определенной точки становится единственной целью, которая в массовом количестве создает хаос. Для решения этой проблемы была собрана рабочая группа из представителей мэрии и ДПС города Бишкек, администрации и родителей школы во главе с представи-

550’000’000 ДОЛЛАР ТАМЕКИДЕН ЗЫЯН ЧЕККЕНДЕРГЕ БЄЛЇП БЕРИШЕТ

“Ден-соолука зыян келтиргендиги жана дагы деле зыян келтирип жаткандыгы їчїн” деген айып менен жоопко тартылган, тамеки чыгаруучу ири компаниялар Нью-Йорктун бюджетине 550 млн доллар которуп бермекчи.

12 жылдан бери соттошуп келип, жыйынтыгында тамеки чыгаруучу компаниялар бул ири сумманы которгон соў, сумманын жарымын штат алса, калган жары-

телями ОО «Дорожная Безопасность».

25 сентября 2015 г. ОО «Дорожная безопасность» совместно с администрацией школы №31 и ДПС города Бишкек провели для учеников младших классов практические обучающие занятия по правилам дорожного движения. А также был снят социальный ролик, призывающих взрослых задуматься о тревогах детей на дорогах. Ролик показан глазами ребенка, который ежедневно на пути к школе вынужден обходить тротуары и аллеи и идти через городские свалки, мусорные баки, рынки и незнакомые дворы, лишь для того, чтобы не сталкиваться со скоростью двигающихся машин. Кроме того, по решению рабочей группы ОО «Дорожная безопасность» провело социальный опрос среди детей школы №31 на предмет их безопасного достижения в школу и обратно. Опрос показал, что о существующей проблеме неполноценной безопасности детей на пути в школу и обратно домой. Школьникам №31 школы приходится ежедневно бороться и проходить через многие препятствия на столичных улицах для того, чтобы получить гарантированное Конституцией среднее образование.как считают эксперты необходимо разгрузить проспект Чуй, так как нынешняя ее загруженность влечет большие неудобства и износ инфраструктуры в целом. Ежедневный поток автомашин исчисляется десятками

мын Нью-Йорк жана анын айланасындагы округдарга теў бєлїнмєкчї. Штаттын башкы прокурору Эрик Шнайдермандын айтуусу боюнча ири компаниялар элге келтирген зыяны їчїн жоопко тартылышы керек жана жогорудагы сумма тамекиден зыян чеккендердин ден-соолугун чыўдоого жумшалат.

тысяч. Вследствие этого большой поток автомобилистов устремляется в этом направлении, при этом парковочных мест не выделено. Данную проблему можно решить путем разгрузки общественного транспорта на улицы Рыскулова и ЖибекЖолу. Остановочная станция, находящаяся по проспекту Чуй имеет место быть прямо на пересечении с улицей Павлова и как уже было выше заявлено не соответствует стандартам безопасности, вследствие расположения сразу на перекрестке. Ее расширение, а также передвижение южнее способствовало бы автобусам и маршрутным такси останавливаться глубже на остановке. Для того, чтобы приучить людей ожидать транспорт на предназначенных станциях необходимым условием является огородить пересечения улиц на стороне остановочной станции. Данное исследование помогло выявить и конкретизировать ранее высказывавшиеся доводы о существовании неудобств и проблем на данном участке дороги. Предложенные меры и рекомендации в конечном итоге помогут снизить уровень опасности для школьников вынужденных передвигаться по данным улицам. Кроме того, в скором времени ОО «Дорожная безопасность» планирует запустить второй проект, который будет направлен на борьбу с превышением скорости

Россиянын тергєє комитетинин єкїлї Владимир Маркиндин бул сунушу боюнча айдоочулук кїбєлїгї жок унаа айдаган жаран тєрт жылга чейин эркинен ажыратылышы мїмкїн

АЙДООЧУЛУК КЇБЄЛЇГЇ ЖОК УНАА АЙДООНУ МЫЙЗАМСЫЗ КУРАЛ КЄТЄРЇП ЖЇРГЄНГЄ ТЕЎЄЄНЇ СУНУШТАШУУДА

Айдоочулук кїбєлїгї жок унаа айдоону мыйзамсыз курал кєтєрїп жїргєнгє кылмышкерлерге теўеп, кылмыш жазасына тартуу сунушун орустардын депуттаттары колдоого алышты.

№ 151 • 23-октябрь, 2015-жыл

12

МАЕК ТЄР

Нурдин АМАНКАН:

«ИЙГИЛИК-КЕМЧИЛИГИМЕ КЄРЄРМАН-КЇЙЄРМАНДАРЫМ КЇБЄ» тат. Эў єкїнїчтїїсї коомду буга кєндїрїп бїтїштї. Саясаттагы чоў соода эч кимди кєзгє илбеген терс кєрїнїштї аў-сезимге сиўирїї менен келечекке балта чаап баштады. Мени єкїндїргєнї ушул.

- Кайсы партияга добуш бердиўиз?

- Негизи мен ушул жашка келгени бир дагы шайлоодо добуш бербептирмин, ушуга добуш берип кой деп талапкерге їгїттєп чуркабапмын, бул жагынан таза экенмин. Бул кайдыгерлик эмес, болгону шайлоо кїндєрї БШК да тїз эфирди камсыздап иштечїбїз, кол бошочу эмес.

Нурдин Аманкан (МОТУЕВ) – тележурналист, Кыргыз телевидениесинин отличниги менен маек.

- Нурдин мырза, жакында аяктаган парламенттик шайлоого кандай баа бересиз?

- Биринчиден, биометрика аркылуу таза шайлоого алгачкы кадам ташталды. Бирок, кєнгєн адат калбай, мурдагыдай эле кєз боемочулуктар арбын колдонду. Шайлоо жыйынтыкталганы менен партиялардын ичиндеги орун талашмай чатактар бул парламенттин келечеги кїмєн экендигинен кабар берип турат. Жалпы кыргыз элинин алдында эч кимди кєзгє илбеген ачык соодалашуулар жїрїп жа-

- Тележурналистикада иштегениўизге канча жыл болду, кайсы каналдан баштагансыз, деги эле Кыргызстандагы тележурнилистиканын артыкчылыктары жана жетишпеген жактары кайсылар, кандай баа бересиз?

- “Дарак бир жерден кєгєрєт” демекчи 25 жыл бир эле КТРК да иштептирмин. Ийгилик-кемчилигиме кєрєрман-кїйєрмандарым кїбє. Ал эми тележурналистиканын артыкчылыктары менен жетишпестиктерин санасак теўме-теў чыгат го. Негизи Кыргызстан чакан єлкє болгондуктан аудитория кичине. Коммерциялык рынокто мїмкїнчїлїктєр чектелген. Казак, орус, єзбек коллегалардай кыргыз тележурналисттери байгер жашай албайт. Бирок, иш ыргагын ийкемдїї жана на-

тыйжалуу уюштурса ар бир телеканал єз жанын эле багып кетпестен, кызматкерлерин да кор кылбай багып алууга мїмкїнчїлїктєрї жетет. Эў башкысы демократиялык принциптерди сактоо менен сєз эркиндигин кысмакка албаса кыргыз тележурналистикасынын келечеги кеў.

- Басма сєз беттеринен жетекчиўиз менен соттошуп атканыўыз тууралуу кабардарбыз. Эмне себептен мындай болуп жатат?

- Жок шылтоо менен жумуштан кетиргилери бар, биз макул болбой соттошуп жатабыз. Чыныгы кесипкєй адистерди куугунтуктап жатышат. Кайсы бир режимдїї заводдогу жумушчуларды иштеткенсип же зектерди камаган тїрмєнї кайтаргансып, КТРКнын чыгармачыл жамааттын эртеў мененки 9 да келип, кечки 18 де кетишин кєзємєлдєп отурат Илим инибиз. 2-3 мїнєт жумуштан кечиккендерди эскертїї берип, кийин кайталанып калса жумуштан айдап, жакшы эрмек таап алды. А кесипкєйлїк деўгээл экинчи планда калды. Ошондуктан коомчулук КТРК берїїлєрїнїн деўгээли тїшїп кеткендигин, алкоголдук ичимдиктердин гана жарнамалары кетип жаткандыгын, бул кайсы мыйзамга тєп келээрин биле албай баштары маў. Тїпкїлїгїндє КТРКны менчиктейбиз деген акаевчи-бакиевчилердин ишке ашпай калган саясатынын уландысы азыркы бийликти тегеректеп жїргєндєрдїн тїн уйкусун бузуп жатат. Тактап айт-

сак, Илим Карыпбеков Максим Бакиев менен Оксана Малеваннаянын Секретариатында иштеп жїргєнїндє башталган куйту саясатты эми улантышы керек болуп жатат. Єткєндє интернет сайттардын биринде Англиядан баш паанек алып качып жїргєн Оксана Малеваннаянын кыргыз бийлигин шылдыўдаган пикири жылт этип чыга калып, кайра жок болуп кетти. Анда ал ачык эле:- “...мени эптеп Кыргызстандан чыгарып ийишкендери менен менин кадрларыма кыргыз бийлигинин кїнї тїшїп жатат!”-деп эликтептир. Чынында Бакиев Секретариатынын кызматкери Илим Карыпбековго окшогон эки-їчєє бийликтин бийик тепкичтерин айланчыктап жїрїшкєнї эч кимге деле жашыруун болбой калбадыбы. 2010-жылдын 7-апрелинде окко учкан 86 эр-азамат “максимчилер” менен “малеванныйчылардын” тайраўдап кайрадан бийликте отурушу їчїн жандарын кыйышты беле деп коомчулук акыйкат суроону коюп отурганы да бекеринен эмес окшойт. Булардын мындай тайраўдашы чынында эле бийликке аброй алып келбейт. Анысы аз келгенсип, Кыргыз маданиятынын, улут идеологиясынын очогу болгон Коомдук каналды менчиктегилери бар.

- Мындан аркы кадамдарыўыз кандай болмокчу ?

- Бир аз чыдай турсаўыздар аны да кєрєсїздєр... Тєлєбїбї КАСЫМАЛИЕВА

ДАРТКА МОЮН СУНБАГАН БАЛБАНДЫН ИЙГИЛИГИ Кыргызстандык балбан Чынарбек Изабеков эркин кїрєш боюнча ардагерлер арасында дїйнє чемпиону болду. 13-18-октябрь кїндєрї 35тен 70 жашка чейинки ардагерлердин ортосунда Грецияда єткєн мелдешке 70 єлкєдєн спортчулар катышты. Чынарбек Изабеков 45 жашта. Ал 40тан 45 жашка чейинкилер арасында С категориясында салмагы 85 килограммга жетпегендер менен кїч сынашып, тєрт беттеш єткєргєн. Бул салмакта 15 балбан килемге чыккан. Алгачкы беттешинде грециялык Десколидис Парадосту, чейрек финалда венгриялык Сипеки Каролини артыкчылык менен уткан. Финалга чыгуу їчїн беттеште орусиялык Георгий Петровго туш келип, 2:1 эсебинде жеўип алган. Чечїїчї беттеште ирандык Салехи Реза менен таймашып, 4:2 эсебинде утуп дїйнє чемпиону аталды. “Бул беттеш кїчтїї атаандаштыкта єттї”,-дейт дїйнє чемпиону Чынарбек Изабеков. Мелдеш болоордо балбандардын даярдыгын кєрїп аябай жїрєксїдїм. Эки атаандашымды уткандан кийин килемге чыкпай койсомбу деген ой келди. Анткени алар жаш кезинде дїйнєлїк чемпиондуктарды, олимпиада оюндарын уткан чебер спортчулар эле. Бирок атайын баргандан кийин єз єлкємдїн намысы їчїн кїч сынашууну туура кєрдїм. Єзгєчє алтын байге їчїн кїч сынашуу жеўил болгон жок. Кыйынчылыкка карабай жеўип, акыры № 151 • 23-октябрь, 2015-жыл

чемпион болдум. Кубанычымда чек жок! СССРдин жана Кыргызстандын эмгек сиўирген машыктыруучусу Жеўиш Дєўбаевдинайтымында, Чынарбек Изабеков финалдык таймашта кабыргасынан жаракат алганына карабай таймаштарын уланткан. Чынарбек бул мелдешке чейин сол колунун чыканагынан жаракат алып операция жасатам деп жїргєн. Ага кошумча бул мелдеште финалга чыгарда кабыргасы сынып калыптыр. Бирок чымырканып, бир колу жакшы иштебегенине жана кабыргасы сынганына карабай акыркы мїнєттєргє чейин кїч сынашып, ирандык балбанды утуп алтын байгени алганы чоў эрдик болду. Чынарбек єспїрїм кезинде менде машыккан учурда кээ бир балбандар жаракаттарына кєз жумуп, жеўиш їчїн болгон кїч аракеттерин жумшап, эрдик кєрсєтїшєт деп айткандарым анын эсинде сакталса керек. Чынарбек Изабеков 15 жашында Фрунзедеги Н.К.Крупская атындагы спорт интернатында эркин кїрєш классында са-

бак алып, СССРдин жана Кыргызстандын эмгек сиўирген машыктыруучусу Жеўиш Дєўбаевдин жетекчилигинде машыккан. Кийин жаштар арасында СССРдин чемпиондугун утуп, СССР курамасынын катарында бир катар союздук мелдештерде жеўишке жеткен. 18 жашында (1988жылы) жаштар арасында дїйнє чемпиондугунда кїмїш медалды тагынган. Чоўдор арасында дїйнє чемпиондугуна, олимпиада оюндарына даярданып кїчкє толуп турган кезинде, 21 жашында ден соолугуна байланыштуу спорттук карьерасын жыйынтыктоого туура келген.

- 1987-жылдан 1990-жылга чейин СССР курама командасында сыноо катарында балбандар 4 маал машыгышкан. Їзгїлтїксїз машыгуулардын натыйжасында бєйрєгїм оооруп, кан басымым жогорулап кетти. Кєп учурга чейин саламаттыгым жакшы болбогондуктан машыгуумду токтотууга мажбур болдум. Кийин 2007-жылдары кант диабети менен ооруп калган кезимде дарыгерлер спорт менен машыгууну сунушташты. Ошондон кийин "спорт менен оорудум эле, эми кайра спорт менен айыгайын" деп эркин кїрєш менен кайрадан машыгууну уланттым. Аракетим текке кеткен жок. Спорттук кїрєш боюнча Кыргызстандын федерациясынын вице-президенти Байгазы Кенжебаев Чынарбек Изабековдун жетишкендиги ардагер спортчулар їчїн їлгї болоорун белгиледи. Убагында СССРдин чемпиондугунда, дїйнєнїн чемпиондуктарында байге ээлери болгон кєптєгєн чебер спорт-

чулар Чынарбектин ийгилигин кєргєндєн кийин кайрадан машыгууну уланткылары келип калды. Ємїрїн спортко арнаган кєп спортчулар жеўиш їчїн ат салышса болоорун билип, аларда їмїт пайда болду. Ал гана эмес, жаш спортчулар дагы байге утуу їчїн жаш куракта чек жок экенин билишсе болот. Эркин кїрєш єкїлдєрї буга чейин алтын медаль утушкан эмес. Ардагерлер арасында эркин кїрєш боюнча дїйнє чемпиону, жеке ишкер Чынарбек Изабеков спорттогу тажрыйбаларын їйрєтїп, машыгуу залдарын ачып, каржылык колдоосун да аябай келатат. Учурда Изабековдун уулдары Нарбек менен Атай ата жолун улап, эркин кїрєш боюнча Кыргызстандын чемпиондору. Кызы Айша Изабекова кєркєм гимнастика боюнча эл аралык мелдештерде алтын байгелердин ээси болууда. Кичїї уулу Бекбол єспїрїмдєр арасында футбол боюнча улуттук курама команданын катарында ойнойт. Азаттык

БООРДОШТОР

13

ЖУНГО КЫРГЫЗДАРЫНЫН ООМАТТУУ ОКУМУШТУУСУ

Òóðìóøòóí àãûìû, çàìàíäûí î¢îëóøó, æàøîîíóí î¢ íóêêà ò¿ø¿ø¿ æåêå áèð ïåíäåíèí ãàíà ýìåñ æàëïû ýëäèí äà, æóìóðàé æóðòòóí äà òàãäûð-òààëàéûíà æàãûìäóó òààñèðèí òèéãèçåðè ñî¢êó ÷åéðåê êûëûìäûê ìåçãèëäå Àëà-Òîîíóí ýêè º¢¿ð¿í ìåêåíäåï æàøàï æàòûøêàí êûðãûçäàðäûí àëàêà-ìàìèëåëåðèíåí à÷ûê-àéðûì êºð¿í¿ï îëòóðàò. Óëóó Æó¢ãîíóí ñàÿáàíäóó êàíàòûíäà ê¿í êå÷èðèï æàòûøêàí êàíäàøòàðûáûç á¿ã¿íê¿ ê¿íäº ºí¿ã¿ï-ºñ¿¿í¿í æà¢û áàñêû÷ûíà êºòºð¿ë¿ø¿¿äº. Æóíãî ìàìëåêåòè ìåíåí Æóíãî êîììóíèñòòèê ïàðòèÿñûíûí àç ñàíäóó óëóòòàðäûí ºñ¿ï-ºí¿ã¿ø¿íº êºðãºí çîð êàìêîðäóãóíóí íàòûéæàñûíäà êûðãûç ñûÿêòóó êàëêòàðäûí ìàäàíèÿòû ã¿ëäºï ºñ¿ï, æàøòàðû èëèì-áèëèìäèí àëäû¢êû æåòèøêåíäèêòåðèíå îðòîêòîø áîëóï æàòûøêàíäûêòàðû êèì êèìäè áîëñî äà ÷åêñèç êóáàíû÷êà áºëºáºé êîéáîéò. Ала-Тоонун аркы єўїрїндєгї боордошторубуздун арасынан чыккан таланттуу уулдардын бири деп Мамбеттурду Мамбетакунду айтсак эч бир жаўылышпайбыз. Кызыл-Суу кыргыз автоном облусунун борбору Артыш шаарына салыштырмалуу жакын жердеги Корумдук деген айылда тєрєлгєн жаш бала мектепте да тырышып окуду. (Жанаша турган Тегирмети айылына кантип алгач жєє-жалаўдап, андан соў велосипедчен келип окушкандарын, кийин жатак мектептен тарбияланганын Макем умсунуу менен эскере айтып бергени бар эле). Жаш жигит окуусун Жинжаў университетинин тил, адабият (бизчесинен айтканда - филология) факультетинде улантып, аны ийгиликтїї бїткєн соў Жинжаў коомдук илимдер академиясынынын улуттар адабиятын изилдєє институтунда илимий

кызматкер болуп иштєє менен эмгек жолун баштайт. Демек, Мамбеттурду Мамбетакун география, же дагы бир башка нерселер менен илешип жїрїп филологияга кокусунан келип калбастан, тескерисинче, элдин элдигин сактаган тил менен калктын кєркєм кєрєўгєсї болгон адабиятка тырнактайынан дит буруп, филологияны тагдыр кылып тандап алган саналуу окумуштуулардын бири болуп эсептелет. Албетте, кєпчїлїк эле филологдор сыяктуу Мамбеттурду Мамбетакун да алгач ыр жазып жїрдї. Ал турсун 1992жылы “Жїрєгїм” деп аталган чакан ыр жыйнагын да окурмандарга тартуулады. Ал китепчедеги айрым ырлар азыр да эл ичинде сїймєнчїк менен окулуп келет... Бирок, илимге болгон кызыгуусу, калкынын фольклорунан тартып азыркы адабиятына чейин кол тийбей, дурусураак иликтенип-изилденбей жатканын кєрїп- туйгандан кийинки жоопкерчиликтїї сезим жаш жигитти биротоло илимдин татаал жолуна жетелеп кетти. Алгач гезит, журнал беттеринде элдик оозеки чыгармачылыктан тартып учурдагы адабиятка чейинки маселелерди батыл изилдєєгє алган макалалары жарык кєрє баштады. Алардын арасынан бїгїн биз “Кыргыз жакынкы заман маданияты жана адабияты”, “Кыргыз, казак эпикалык жєрєлгєсїндєгї бирдейликтер”, “Манас” эпосунун ооган варианты”, “Адабий чыгармачылыктын тїпкї мыйзамы жєнїндє”, “Айтматов жана жуўго адабияты”, “Жалайыр жалгыз” дастаны жана анын варианттары”, “Кыргыз ырымдары жана салттуу ишеним”, “Кыргыз жаўы доор адабиятындагы Асанбай Матилинин орду” деген сыяктуу макалаларын єзгєчє бєлїп кєрсєтїп кеткибиз келет. Албетте, буларда айрым бир кенемтелер сезилип турганы менен козгоп жаткан проблеманы ар тараптуу талдап берїїгє болгон астейдил аракет, адабияттын аруулугун сактоону баарынан жагору койгон алпейим мамиле ал макалаларды окурмандардын сїймєнчїгїнє айлантып турду. Ошол адабий сынчылыктын айдыўында туруп адабият жєнїндєгї илимге бут коё баштаган жаш сынчы-илимпоздун “Шинжаў кыргыз адабияты” журналынын 1992-жылдагы 2-китебинде жарыяланган “Ырлардын кунары жана багыты жєнїндє” деген макаласына учкай токтоло кеткибиз келет. Жаштык максимализм басымдуулук кылып турган бул макалада жуўго кыргыздарынын ошол учурдагы поэзиясынын

багыттары, тенденциялары, алгылыктуу жактары менен алешемдиктери тууралуу айтылат. Ал кездеги поэтикалык чыгармаларды жаш сынчы їч багыттан (дїйнєтаанымдык, чеберчилик, кєркєм тили) туруп талдоого алат. Акындарда “...жаўыча ойлонуу, бардык нерсеге кайтадан кєз салып чыгуу, кїмєн кароо кубаты (дарамети) жетпей тургандыгын” белгилєє менен, “окурманга бирєєнїн акындыгы эмес, окурман менен теў чама турган адамдыгы керектигине” басым жасайт жаш сынчы. Кєрїнуп тургандай, бул макалада М.Мамбетакундун адабий ой жїгїртїїсї кадимкидей калыптанып, кєркєм чыгарманын ички мыйзамченемдерин кадымкидей аўдап-тїшїнїп калгандыгы ачык кєрїнїп турат. Анан ошол жылдардагы адабий сын макалалары топтоштурулуп “Єзїбїздї унутпайлы” (1994) деген жыйнагы жарык кєрдї. Адабий чыгарманын табиятын адабий сынчы катары изилдеп їйрєнїїгє болгон бул жол андан ары тереўдеп, натыйжада, “Кыргыз адабиятынын тарыхынын” 2-китеби (1995), “Манас” эпосунун варианттары жана манасчылык” (1997), “Хыйлоўжыяўдык кыргыздар” (Германиялык тїрколог Гундула Салык менен биргеликте) (1998) деген изилдєєлєрї єз єзїнчє китеп болуп басылып чыкты. Мына ошентип, адабий сынчылык аркылуу адабияттаанууга, адабият жєнїндєгї илимге келїї жолун жунго кыргыздарында биринчи болуп Мамбеттурду Мамбетакун тїптєдї десек болот. Ушул жерде окумуштуунун “Манас” эпосунун варианттары жана манасчылык” деп аталган эмгеги жєнїндє атайын бєлїп айта кетїїбїз керек. Анткени, бул китеп єткєн 2014-жылы бїгїнкї кыргыз тарыхчыларынын туу башында турган мыкты илимпозубуз Тынчтыкбек Чоротегин жетектеген “Мурас” фондусу тарабынан Кыргызстанда басылып чыкты. Китептин алгачкы їч бабы негизинен бизде айтылып келе жаткан маалыматтар менен їндєшїп турса, кийинки беш бабы илимий жактан зор кызыгууну пайда кылат. Анткени, бул баптарда М.Мамбетакун Жуўгодогу манасчылар, алардын кыскача ємїр-баяндарынан тартып, алар айткан варианттардын єзгєчєлїктєрї тууралуу иш билги талодоолорду жїргїзєт. Китептин аннотациясында айтылгандай, илимпоздун бул эмгеги биздин ЖОЖдордун студенттери їчїн, буюрса, табылгыс кошумча окуу куралы болуп калат. Илимге биротоло баш-оту менен берилген жигит “Эпикалык жєрєлгє жана кыргыз дастандары” (2000), ”Кыргыз элдик оозеки адабиятындагы Памир мектеби” (2006) деген илимий долбоорлорду ийгиликтїї аяктап, натыйжада, эў сонун эмгектерди жараткан. Андан соў таланттуу окумуштуу єзї жана башкалар менен биргеликте “Сайрап єткєн сандугач” (1995), “Карт дастан” (1998), “Кыргыздардын жєрєлгєлїї илим-техника маданияты (2001), “Жуўго кыргыз энциклопедиясы” (2006), “Шинжаў кєпулуттуу адабият тарыхы” (2005) сыяктуу китептерди тїзгєн жана тїзїїгє катышкан. Илимпоздун “Кыргыз адабиятынын тарыхы” аттуу китеби 2005-жылы Шяўгандын Тыянма басмасынан ханзу тилинде басылып чыккан. Ушул китеби жана “Манас” менен “Жаўгыр” эпосторундагы баатырдык жєрєлгєнїн бирдейлиги жана ажырымы” деген эмгеги їчїн Мамбеттурду Мамбетакун Шинжаў коомдук илимдер академиясынын атайын сыйлы-

гына ээ болгон. 2002-жылы илимге эмгек сиўирген адис ардактуу наамын алган.

2004-жылы єкмєттїн атайын сунушу менен М.Мамбетакун Шинжаў педагогикалык университетинин адабият институтуна ишке которулат. Бул жерде ал педагогикалык ишмердик менен окумуштуулукту кош катар алып жїрїї менен бирге жуўго кыргыздары їчїн эбегейсиз чоў эмгек сиўирїїдє. Дегенибиз, 2011жылы Шинжаў автономиялык райондун єкмєтїнїн колдоосу менен Шинжаў педагогикалык университетинде кыргыз тили жана адабияты бєлїмїнїн ачып, мында окуган кыргыз уландары менен кыздарынын алды бїгїнкї кїндє 4-курс болуп калды. Айта кетчїдагы бир нерсе, М.Мамбетакун 2005-жылы 40 жашында єлкєнїн борборунан бекип келеген профессор наамын расмий тїрдє алган. Бул жагынан ал биздин кызыл профессорубуз Касым Тыныстановго окшоп кетет... Айтмакчы, ушул жылдын май айында биздин Эшеналы Арабаев атындагы университетибиз жемиштїї педагогикалык ишмердїїлїгї їчїн Мамбеттурду Мамбетакунга ардактуу профессор наамын салтанаттуу ыйгарышты. Ал эми 2012-жылы Шинжаў “Манас” изилдєє борборунун тїзїлїшїнє чоў салым кошту. Бїгїнкї кїндє бул институт улуу эпосубузду ар тараптуу изилдеп жаткан Кыргыз Республикасынын Улуттук илимдер академиясынын Тил жана адабият институту жана дїйнєдєгї башка илимий борборлор менен тыкыс байланышта иш жїргїзїї менен бирге єзїнїн илимий багытын таап, єзїнїн илимий жєрєлгєсїн тїптєп калган изилдєє борборуна айланып бара жатат. Ушул болборду жетектєє менен Мамбеттурду Мамбетакун “Манас” эпосунун улуу манасчы Жїсїп Мамайдын айтуусундагы вариантын англис, немес, уйгур, казак тилдерине котортуп, басмадан чыгарууга жетишти. Бул жерде Мамбеттурду Мамбетакун єзїнїн аспиранттары менен биргеликте “Кыргыз дастандарынын бїгїнкї айтылуу абалы”, “Кыргыз єлєўї” деген бараандуу илимий долбоорлордун їстїндє иш жїргїзїп, натыйжада, казактарга, казак фольклоруна гана тиешелїї делип келинген єлєў жанрынын кыргыздарда да, айрыкча Памир кыргыздарында тээ байыртан бери эле айтылып келе жаткандыгын далилдеп, кагазга тїшїрїлгєн жана аудио-видиого жазылган эбегейсиз кєп эў сонун материалдардын негизинде жуўго кыргыздарынын атынан ЮНЕСКОго каттаттырууга жетишти.

2013-жылдан тартып М.Мамбетакун “Кыргыз энциклопедиясы - “Манас” деп аталган мамлекеттик маанидеги долбоорду жетектеп келет. Окумуштуунун кєптєгєн макалалары ханзу, уйгур, казак тилдерин айтпаганда да бїгїнкї кїндє англис, француз тилдерине которулуп басылып чыккан. Бир боорубуз Мамбеттурду Мамбетакун азыр илимий кєрєўгєсї толуп, турмуштук тажрыйбасы артып, баралына келип турган мезгили. Илимпозго биз кажыбас кайратты, талыкпаган эмгекти каалоо менен эли їчїн каруусун казык, башын токмок кылып мээнет эте берїїсїн тилейбиз. Анткени, кылымдарды карыткан даанышман калкыбыз айткандай, эр жигитти эмгек гана эрезеге жеткирет эмеспи. Садык АЛАХАН, филология илимдеринин доктору, профессор

№ 151 • 23-октябрь, 2015-жыл

14

СЕРИАЛ

“Кимбилет! Кимбилет!” деген сєздєр чоў базарды аралап кетти. Жанагы келген балдар Качы, Абазкан, сарт, Шамшы, Медеркул деген Кимбилеттин жердештери болчу. базарда Кимбилет мушташып атат дегенди угуп жетип келишкен экен.

- Тиги сени эмнеге урду?-Кимбилет жигиттери бетибашын жуундуруп, кийимин тазалап жетелеп келген мышык кєз балага кайрылып суроо узатты. Ага баланын жалтанбастыгыжагып калган.

- Билбейм. Айнектен алардын тамак жегенин карап тургам.

- Жана єлєрчє тепки жегенде жаны кашайгандан тажаалданып кеткен бала эми минтип бирєєнїн жакшы мамилесинен кєзїнє жаш кылгыра тїштї. Кеберсиген эриндерин жаланып турганын кєрїп Кимбилет анын єтє ачка экенин билди. Атасы кулак болуп айдалып кеткенде тирїїлєй жетим болуп ачкачылыктын азабын далай тартпады беле. Азыр да ачка кишини алыстан билет.

- Ата-энеў барбы?

- Оорулуу апам бар. атам согуштан келген жок. Анан бир чоў эжем бар. Їч кїндєн бери оозубузга наар ала элекпиз... Кимбилет їндєбєстєн бир чоў чабаданды алмак-салмак кєтєрїп жїрїшкєн эки жигитке “апкелгиле, алдагыны” деп баш жаўсады. Кєтєрїп жетип келишкен чабадандын оозун ачты. Ичине карабастан туруп колун салды. Батышынча уучтап чыгып тиги балага сунду.

-Ме, мына мыногул акчаны їйїўє алпар. Тамак-аш, кийим-кече сатып алгыла. Табып таап апаўарды дарылаткыла. Азыр болсо биз менен чайханага кирип, курсагыўы тойгузуп ал. Чайхананын ичиндеги їстєлдєрдїн їстїнє заматта жайнап толуп чыккан дїр-дїйїм тамакка канчалык шилекейи куюлуп турса да, мышык кєз бала калып тамактануудан баш тартты. Мынчалык кєп акчаны ємїрї кєрбєгєн, мындай кєп акча болору а тїгїл оюна да келбеген бала ачкалыктан араў теўселип турганын да унутуп чымын-куюн болуп їйїнє жєнєгєнї турду. Баланын мунусун кєрїп турган Кимбилет да аны кармабады. Бир жигитине жаўы бышкан ысык тандыр нандан алдырды да алардын їстїнє тандалма жїзїмдєн тарттырып, коштуруп балага карматты.

- Бар эми,-деди. Мындай жоомарттыкка ишенээр-ишенбесин билбеген сары бала “ырахмат, аке....” дегенге араў жарап, Эртеўки тагдыры кандай болуп кетерин капарына албастан эси-дарты Айдана болуп, аны эми кєрє албаймын, чабалекейлер жєнїндє айтып да бере албаймын деп жылдызын жерге тїшїрїп жїрдї. Антпесе деле болмок, айткан кїндє да кана ошол чабалекейлер деп Айдана жетип келмек беле?.. Бул кайсы бир жагы менен їйїрїнєн айкарлыктын айынан жек кєрїлїп сїрїлгєн, дале болсо Їзєўгїлєш ашуусунун этегинде жалгыз їмїтїнє жалдырап калган Жаабарстын жан чыдагыс жазмышына окшоп кетпейби? Ал эмнени кїтїп жїрєт?.. Кайрадан эки кїн єткєн соў, Арсен Саманчин «Нивасын» айдап жолго чыккан. Анткени ханзадалардын келишине саналуу гана кїндєр калган. Ырас, эмираттык Хасан менен кувейттик Мисир ханзадалардын урматтап толук айта турган узун аттарын жаўылбай жаттап, таптак айтуу кыйынга тура турган. Ошондуктан аларды кыргызчасынан ханзада Хасан, ханзада Мисир десе деле жараша бермек. Ошентип чечкен. Мына эми, алыстан келчї ардактуу ханзадаларга кызмат кылуу їчїн ал туулган жерине, Теўир-Тоо тоо кыркаларынын єтєк-єндїрїнєн орун алган Туюк-Жар тоолоруна бараткан. Ооба, баш-аягы беш саат тынбай жол жїрмєк. Машинаны айдаганды їйрєнїп алгандан бери далай ирет каттаган, бурулушу тургай ташынан бери тааныш. Басар жолдун жарымы асфальтталган, калганы таш жол, тоолордун боору менен тик кыялап єтчї, ошондуктан ал, сєєгї менен кошо кетчї баягы адаты да, ар дайым сапар алганда єзїн єзї сыноого салып барчу. Анын їстїнє «Нивасынын» жїрїшї жакшы болчу, алыска чыккан кезде жолдо кала элек, болгону жанагы чет єлкєнїн кумурскадай жайнаган кєз кызарткан машиналарынын арасында єткєн кездин табылгыс таберигиндей кєрїнїп турчу. Ал азыр шаар четиндеги буйтка кєчє менен бїтє элек куру- луштарды жандай,

№ 151 • 23-октябрь, 2015-жыл

(Сандан санга)

кичинекей баштыгына салып берген акчасын бооруна кыса, нан, жїзїм салган чоўураак баштыгын ийинине арта салды да тызылдап учуп їйїнє жєнєдї. Чор баскан согончогу эле кєрїнїп калды. Кимбилеттен жана эле “акмалап, їйїнє жеткирип кел” деген буйрук алган шамдагай жигит бир аз узата тїшїп артынан кетти.

- Кана, канчоосуўар?

- Жыйырма.

- Ээ-эй, чайханачы, бери келиў. Мына жыгырма адам бар. Такмакты шунча кишиге дайындайсыў....

- Хоп, аке, хоп..

- Барыў! Кактап канын соргон Кахраман чалкасынан кетип, жатып калганын кєргєн чайханачы азыр Кимбилет не десе да лам дебестен макул болор эле. Жалал-Абаддагы педучилищеде окуган элет студенттери ошо кїнї бир ооздорунан чыкканча тоюшту белем. Тамак желип бїтє жаздап калганда мышык кєз баланы акмалап кеткен жигит кирип келди.

- Жеткирдиўби? Алыс бекен?

- Жеткирдим. Шаардын четинде ижарада турушат экен.

- Жеткирсеў болду. курсагыўы тойгуза бер. Тамактан кийин базардагы коондон жетишинче тандатып келип сойдуруп, тиги балдардын алдыларына койдурду да аларды карап олтуруп ойго чєгїп кетти. Бою теректей. Мурду муштумдай. Кєздєрї їўїрєйїп, тереўден кайнап жылтылдаган капкара Качыны, дуўгул кара Сартты, кєздєрї кїлїўдєгєн, чыйылдап сїйлєгєн кызыл жїздїї Медеркулду, тулкусу тєрт чарчы маскоолунан келген, бука моюн бура сан Абазканды, кєздєрї ойногон Шамшыны карап туруп єзїн Кєк-Жаўгак, Сїлїктїдєн бери ээрчип келген азыр эмне дээр экен?” дешип кандай буйрук болсо да токтолбостон аткаруу їчїн камдуу олтурушкан жети жолдошун карап олтуруп, тээ Новосибирде Миша Белоусовдун колунан биринчи жолу тое тамак жегенин эстеп, оор улутунуп койду. Ал кезде согуш маалы. Жашоо азыркыдан да оор болчу. Ак бєлкє дегенди жемек тїгїл кєрїї кыйын эле. Анын да ошо Миша Белоусова коноктогондо даамын биринчи таткан... Согуш кїчєп турган 42-жылы Таш-Кємїрдєгї балдар їйїнїн жїїт директору бойлуу-бойлууларды иргеп алып “булар чоўоюп калган балдар” деп туруп пойуз менен Новосибирге айдап жиберди. Ошондо 60тай бала келген Сибирге. Келгендерине мына эки айча болуп калды Бир жолу тамакка жалгыз баратса эки орус бала эки колунан кармап калды. Кармашып калышты. Жанталашып жерден таш алып уруп жиберсе, бирєєнїн кулагын тилип кетти. Канжалап эле калды. Кое берип ийишти. Ашканага барса повур айтат: “Коля, сен эмне їчїн кечигип жїрдїў? Эми сага эмне берем?” деп. “ Эмне берсен жей берем” дейт. Курсагын эптеп тойгузуп келатса жанагылар да кууп калышты. Жеткирбей качып кетет. Ошондо кєрсє балдар їйїндєгї уурулардын башчысы, Москвадан келген жанагы Миша Белоусова Кимбилетти сыртынан багып жїргєн тура.

ЧЫЎГЫЗ АЙТМАТОВ (Сандан санга)

Тоолор кулаганда (КЫЗКАЙЫП)

Роман

чыгыш жак менен баратат. Аздан соў бул жол бактарды, кыштактарды, анан мурдагы колхоздор менен совхоздордун талааларын кесип єтєт. Андан ары кєк тиреген Тянь-Шань кырка тоолорун кєздєй бєксєлєп кеткен ээн талаага келет. Ошо кїн тєгїлгєн талаадагы аптап тебелеген жол Арсен ойлогондой эл аралык деўгээлдеги анчылык єтє турган, кабыланжолборстордун жомоктогудай мекенине айланган, дїйнєнїн бир да жеринен кездешпеген, жалгыз гана Їзєўгїлєш тоолорун байыр кылган мєўгї барстарына, єзїнє жакындатып айтканда, Туюк-Жар айылына алып барат. Айылы аны алыстан эле кєрєт да, ошо замат айылы бак-дарагын баскыла деп жетелеп алдынан тосуп чыгат. Дайыма ушундай, бу турмушта не болбойт, бирде їйлєнїї тоюна, бирде їй тоюна, кээде сєєк коюуга, айтор, жакшы-

лык менен жамандыкка ушул «Нивасын» минип келет да, кайра келиш їчїн кетип турат. Ушу барышында ал бир тууган эжесиникине токтогону турат, анын да себеби бар. Жездеси темирге жан киргизген уста эле, азыр узанбай калган, аны менен тапканыў талканга да жетпейт, бу турмушуў кабырга санап турганда алар їйїн улаганга кар болуп, кєптєн бери кайдан канат-бутак табылар экен деп жїрїшєт, анткени уулу Єскєн їйлєнгєнї жатат, анан Арсен бараткан иш Кудайдын парманы менен оўунан чыгып калса, анда аларга жардам бериш керек. Ошентет, чымчыгын улар кылып, унутулгус иш жасайт. Ошону ойлоп баратыр. Ырас, анын їстїнє бу мертебе ал єтє єзгєчє, дегеле мурда болбогон иш менен, єзїнїн карачечекей тууганы, эл-журтка кадыры єткєн белгилїї аўчы-бизнесмен

Бектур Саманчиндин чакыруусуна тилмеч катары макул болуп, биринчи жолу кєз карандысыз, эркин журналист иретинде бара жатат. Ошентсе анын макул болгонун жердештери тїз эле кабыл алышат, агасы чакырып жатса эмне экен, асмандан тїшє турган додо-додо доллардан ким эле алгысы, жєн эле эмес, маўдай тери менен иштеп, єз їлїшїн алгысы келбесин. Мындайдан кай келесоо баш тартмак. Ошону айтсаў, араб мергендеринин чєнтєгїнєн, тагыраак айтканда, кароолго илинген мєўгї барстарынан жайнаган жашыл акча чыгып жатса... Азыр жырткыч дегениў базар казанын кайнатып жатпайбы. Ушу барстар болбосо ханзадалар бул жакка тиги жер тїбїнєн эмнеге келмек эле да, тоо кєтєргїс акчаларын каякка чачмак эле?! Мындайда иш кылган ар бир адам белине тїйбєсє да, чєнтєгїнє акча салып кетет. Ооба, ушундай болот. Эсеби жок акча сайылган кумардай иште кимдин дил-оюнда эмне бар экенин эч кимдин ойлогусу келбейт. Менде гана болсун, башкалардын короосунда коргол дагы болбосун дегендей, ар ким єз арбайын согот. Ошондуктан Арсен Саманчиндин эмне їчїн тилмеч болгонун сїрїштїрїїгє эч кимдин деле иши жок. Бул жагы мына ушундай. Бурулуш-буйтка жерлерде гана ылдамдыгын азайтпаса ал жакшы эле айдап келатты, жанагыл жїк тарткан машиналарды кытай машиналары деп коюшат, алар бу жолдо ыйлап келишет, ошолордун жанынан єткєн сайын єзїнєн єзї жеўилдеп, кандайдыр бир жїктєн бошонгонсуп тереў дем алып алат да, анан ал ушуларды кєрїп туруп кандай жашоо керек, эмне кылуу зарыл деп ойлоно берди. Ушул эле болсо жарасы жеўил эле го, эне сїтї менен жаралган адаты алые жолдо калчубу, кєкїрєктє кїйгєн, кєўїлдї єзгєн кєйгєй ойлор менен алпурушуп баратты. Бу мандайга жазгандын жообу болорбу деген ой азабына эзилип, ал деги єзї эмне, кайдан чыккан, кайдан бїтєт деп кайгыра берди.

СКАНВОРД

15

№ 151 • 23-октябрь, 2015-жыл

16

ШОУ-ДЇЙНЄ

Куттуктоо!

23-октябрь жолдошум Сапаев Нурландын туулган кїнї менен куттуктайбыз! Нурлан, сенин барыў биз їчїн чоў бакыт. Дайыма алдыга койгон максаттарыбызга чогуу жетели! Оору-сыркоодон алыс болуп, кудайым сени бєєдє кырсыктан сактасын! Кыздарыўдын жана менин єйдєдє – єбєгїбїз, ылдыйда – жєлєгїбїз болуп жїрє бер! Жаратканым сенден жакшылыгын аябасын! Кыздарыў Адеми, Касиет жана келинчегиў.

Патриот бол, кыргыз өндүрүшүнө салымыңды кош! Күчтүү экономиканы, күчтүү Кыргызстанды бирге курабыз!

- Мектеп формасын оной чечкиңиз келеби?

- Убакытыңызды үнөмдөгүз келеби?

- Размерди туура тактагыңыз келеби?

-Сапаттуу кийим алгыңыз келеби?

Анда «PLANETA MAXIMUS®» компаниясы сиздерге жардамга келет ;) Балдар, кыздардын кочкул кызыл/боз костюм шымы Балдар, кыздардын кара костюм шымы Балдар, кыздардын кок костюм шымы

Кочкул кызыл -2500с 28р-40р -2500с 28р-40р -2500с

* Акы төлөмдөр банктар аркылуу жүргүзүлөт; * 100 пайыз төлөнсө - баа өзгөрүлбөйт; * 50 пайыз төлөнсө - баа доллардын курсуна жараша өзгөрүлүшү мүмкүн;

№ 151 • 23-октябрь, 2015-жыл

Назначение платежа: -Оплата за школьную форму; -Класс: 7А класс -Мальчик/девочка: девочка -Расцветка: бордовая ФИО отправителя: Аманбаева Эскертүү: «Назначение платежа» Ар бир балага өзүнчө толтуруңуз жана өзүнчө квитанция алыңыз.

Баалар бардык налогдору менен

* Балдар/кыздардын индивидуалдык размерине компания жоопкерчилик албайт.

Биздин дарек: Бишкек ш., Фрунзе, 97, «PLANETA MAXIMUS®» фабрикасы Тел: 0(312) 88-16-31, 88-16-35, 88-16-39 E-mail: Planeta-maximus@mail.ru Банк ОАО «КБ-Кыргызстан» Первомайский филиал ОсОО «Планета Максимус» Р-счет: 10 30 22 00 00 08 09 02 БИК: 10 30 02 ИНН: 02 11 02 01 51 00 78 Код ОКПО: 29 25 49 22

Боз- 2800с 42р-56р- 2800с 42р-56р- 2800с

Банктын квитанциясын сактаңыз! Эгерде жоготуп койсоңуз, кайра Банктан алсаңыз болот

Костюмду 2016-жылы 1-июлдан 30-июлга чейин (9:00-19:00 иштөө убактысы) компаниянын кеңселеринен, сизге ыңгайлуу шартта, керектүү размерди ала аласыз (размер туура келбесе 1-сентябрга чейин алмаштырып беребиз). Эгерде ар кандай себептерден улам костюм албасаңыз, акча Банктын квитанциясы аркылуу кайтарылып берилет!

Акы төлөмдөр2015-жылдын 25-ноябрына чейин кабыл алынат!!!