Айбат - коомдук-саясий гезити №120

Уландысы 10-бетте

2

АЙБАТ ПРЕСС

Жыпар ЖЕКШЕЕВ, коомдук ишмер:

Бакыт БЕКЕТАЕВ, саясат таануучу:

«ОППОЗИЦИЯ ПАРЛАМЕНТТИН ТРИБУНАСЫН ПАЙДАЛАНСА БОЛОТ” - Жыпар мырза, кыргыз оппозициясы 24-мартта Жалал-Абадда курултай єткєрїїнї паландап жаткан. Ал эми бул иш-чараны 31-мартка жылдырыптыр. Оппозиция 24-мартта эл топтой албашына кєзї жетип бул иш-чарасын кийинкиге жылдырып жаткан жокпу?

- Негизи кандай гана иш-чара єткєрїї планы болбосун ар кандай жагдайлар жаралып калышы мїмкїн. Кєп эле учур эле болот. Мїмкїн техникалык же уюштуруу жагынан аксап жаткандыр. Андан чоў проблема жаратуунун деле кереги жок. А мен єзїм мындай маалымат боюнча кабарым жок экен.

- Кыргызстанда жыл сайын жаз жана кїз айларында митинг болот. Оппозициянын элдерди кєчєгє алып чыгып митинг єткєрїї аракетин кандай баалайсыз?

- Митингдерди 90-жылдары биз уюштурчу элек. Азыр эми оппозиция кєчєдє

эмес парламенттин трибунасын пайдаланса жакшы болот эле. Ал жерде бардык шарт бар, кєпчїлїк элге їнїн жеткирсе болот. Кандай сунушу болсо аны угузууга мїмкїнчїлїк бар. Митингде болсо ашып кетсе 1 миў же 10 миў адам болсун. Андан сырткары, оппозициялык маанайдагы телеканалдар, гезиттар бар. Ушуларды кеўири пайдаланып єз їнїн бийликке жана элге жеткирсе болот. Сєзсїз эле элди кєчєгє алып чыгуунун кереги жок го деп ойлоймун.

«ОППОЗИЦИЯ КЫЙНАЛЫП ЖАТАТ” - Бакыт мырза, кыргыз оппозициясы 24-мартта Жалал-Абадда курултай єткєрїїнї паландап жаткан. Ал эми бул иш-чараны 31-мартка жылдырыптыр. Оппозиция 24-мартта эл топтой албашына кєзї жетип бул иш-чарасын кийинкиге жылдырып жаткан жокпу?

- Биздин оппозиция оппозициянын мадиниятын бийлик деўгээле кєтєрє албай жатат. Мындай саясатчылар абройлуу анын лидери президент менен атаандаша турган болушу керек. Болбосо майда-чїйдє болуп азыркыдай аракеттенсе эл кайдан колдомок эле. Анан дагы “кетсинден” башка мотодго да єтїшї керек. Буларда мындан башка сунушу жок экен да. Ошон їчїн эл колдобой жатпайбы.

- Мїмкїн 24-мартта ЖалалАбадда эл колдобой жатканын билип курултайын кийинкиге жылдыргандыр?

-Ооба. Булар да алдын ала монито ринг жїргїзєт да. Канча эл келет, адамдар бизди колдойбу деген сыяктуу. Азыркы оппозициянын чакырыктары колдобой тургандай болуп жатпайбы. Макул кетсин,

андан кийинки суроого жообу жок да булардын. Ошон їчїн оппозиция кыйналып жатат. Булардын лидери да жок азыр. Мен Равшан Жээнбековдун лидерликтен кеткенине кейип жатам. Ал болгону бир жыл эле чыдады.

- Оппозициянын катырында лидер боло турган саясатчы бар деп ойлойсузбу?

- Бизде азыр оппозиция жок. Аты бар бирок заты жок болуп жатат. Керек болсо СДПКнын айрым депутаттары алардын ролун аткарып жатат. Булардын идеалогиясы, пайдубалы теориялык жактан тїптєлгєн эмес. Бакуштар кыйналып жатат. Эми ушундай болсо эмне кылабыз.

ЄНДЇРЇШ ТОКТОНАСЫРОВГО КЇЙЄЄСЇН “АППАГЫМ” ДЕП БЕЛОРУСЬ ЭЛЧИЛИГИНИНИН АЛДЫНА КОРГОЛОГОН АИДА САЛЯНОВА КАРШЫЛЫК АКЦИЯСЫН ЄТКЄРЇЇГЄ ЭМИ ЖК ДЕПУТАТТАРЫНАН ЖАРДАМ МЇМКЇНЧЇЛЇК БЕРИЛГЕН ЖОК КЇТЇП ТУРАТ

18-мартта коомдук активист Єндїрїш Токтонасыров Беларус элчилигинин аянтчасына «Кыргызстандан кеткиле!” деген ураан менен чыккан. Кїтїїсїздєн келген милиция кызматкерлери ага акция єткєрїїгє мїмкїндїк берген жок. Жыйынтыгында Токтонасыров Беларус элчилигинин алдына баардык жарандарды пикет єткєрїїгє чакырды. Ураандын негизи максатында активист Кыргыз

бийлиги Беларус мамлекети менен эл аралык байланышты токтотуусун талап кылды. Токтонасыров билдирїї ураанын бир кагазга гана эмес, єзїнїн курткасына да жазып алган. Жалпы акцияны Токтонасыровдун єткєрїп жатканынын да себеби бар болчу, мурдагы президент К. Бакиевди жана анын їй-бїлєсїн Кыргызстанга єткєрїп берїї талабын Беларус тарап аткарбай жаткан їчїн Токтонасыров ушундай кадамдарга барып жатканын айткан. Коммерциялык директор:

Гезит ээси:

"Айбат Аймак" коомдук фонду Башкы редактор:

Каныбек САПАРОВ

№ 120 • 20-март, 2015-жыл

Башкы прокурорлук кызматты аркалап туруп, коррупцияга каршы айыгышкан кїрєш жїргїзїп аткандай болгон Аида Салянованын кїйєєсїнїн кыўыр иши чыгып калбаганда балким карышкырга кой кайтартып алганыбызды билбей калат белек? Бактыга жараша кыўыр иш кырк жылды кїтїп отурбай эле ачыкка чыкты. Аялы коррупция менен кїрєшїп атса, кїйєєсї коррупцияны гїлдєтїїгє салымын кошуп аткан экен. Аялы Баш прокурор болгонго чейин 3 машине сатса тєбєсї кєккє жетип жїргєн Салянованын кїйєєсї Болот Абдыкапаровдун ити, т.е. бизнеси “чєп” жеп заматта эле 330 машиненин ээси болуп калып жатпайбы? Мындан башка дагы толтура былыктары биринин артынан бири чубуруп чыга баштады. Кїйєєсїн “аппагым” деп мактап аткан Салянованын аргасы кетип эми Жогорку Кеўештин депутаттарынан колдоо кїтїп отуру. Эске сала кетсек, буга чейин мурдагы башпрокурор айымдын кїйєєсїнє козголгон кылмыш иши боюнча комиссия тїзїї чечимин парламент бїгїн 19-мартта жокко чыгарды. Комиссия тїзїї чечимин жокко чыгаруу їчїн 58 депутат макул болсо, 29 депутат каршы болгон...

Бектур БАЙМОЎОЛОВ (0772) 16 11 00

Веб-сайт: www.AIBAT.kg

Редакциялык жамаат:

Электрондук каттар їчїн дарегибиз: redactor@aibat.kg

Акинай АЙДАРОВА Рахатбек РЫСАЛИЕВ Тєлєбїбї КАСЫМАЛИЕВА Дамир ЭСЕНГУЛОВ Мирбек АСАНАЛИЕВ

Редакцияга келген материалдар жана сїрєттєр кайтарылбайт.

Гезит редакциянын компьютердик басма бєлїмїндє терилип, жасалгаланды.

Гезитте жарыяланган материалдар редакциянын кєз карашын чагылдырбайт. Макала жана интервьюлардагы чындыкка дал келбеген маалыматтарга макала жазган жана интервью берген инсандар єздєрї жоопкер. Жарнамалардын мазмунуна жарнама берїїчїлєр жооптуу. Жарнамалык материалдар:

Кыргыз Республикасынын Адилет министрлигинде катталган, Каттоо № 1853 Гезит «ММК колдоо боюнча борбор» фондунун басмаканасында басылды Гезит келишим баада.

Буйрутма №681

Нускасы: 1500

3

АЙБАТ ПРЕСС Бакыт БАКЕТАЕВ, саясат таануучу:

“РАВШАН ЖЭЭНБЕКОВ ОППОЗИЦИЯГА ТЄРАГАЛЫК КЫЛУУГА ЧЫДАГАН ЖОК”

- Єткєн жумада маалымат жыйынында Равшан Жээнбеков лидерликтен баш тарткан эле. Бул оппозициянын кандай уюштуруу иштерин алып барып жатканынан кабар берет?

-Бул маалымат кимдерди канчалык кызыктырат билбейм бирок, Равшан мырзанын оппозициянын лидерлигинен баш тартканы кейиштїї болду. Анткени ал оппозициянын айрым сыноолорун кєтєрє албай кетип калды. Эми оппозициялык топ Равшан мырзанын ордуна жаш саясатчылардан шайлайт болсо керек. Оппозиция мына эми эле бир аз жанданып келе жаткан, алардын мындай аракети кайра баарын башынан баштоого алып келет. Ушул кезге чейин кїчтїї оппозициялык топтор болгон, алардын катарында Текебаев, Болот Шер, Атамбаев, Отунбаева, ал учур башка экен. Азыркы саясий оппозиция алардын жанында бир топ эле алсыз.

- Бириккен оппозициялык кыймыл ушул жылдын 24-мартында, андан соў 31-мартта курултай єткєрїїнї пландап жаты-

БЕКНАЗАРОВ ЭМИ АМЕРИКАДАН АЯЛДАРДЫН УКУГУН КОРГОЙТ

Жаз айынын кирип келиши менен оппозиция єкїлдєрїнїн Америкага баймабай каттоосу башталды. Эске сала кетсек, буга чейин Равшан Жээнбеков башында турган оппозиция єкїлдєрї АКШга барышып, маанайлары суз келген. Андан соў “Равшандан кем бекем?” деген суроону єзїнє-єзї берген кадимки революция “бульдозеру” Азимбек Бекназаров адегенде Стамбул шаарына учуп барып, ал жерден Рамазан Дырылдаев агасын жетелеген боюнча океандын ары жагына СтамбулВашингтон рейси менен учуп кетишкен. Алардын Америкага баргандагы алгачкы максаттары башка эле. Тактап айтканда АКШ Мамдепинен саясый жана финансылык колдоо табуу болгондугун айттырбай эле тїшїнсєк болот. Бирок, аларды Америкадан аттуу-баштуу адамдар тосуп албай, жалаў катардагы кызматкерлери тосуп ала берип, маанайларын чєгєргєн экен. Адегенде МАМдептин катардагы

кызматкерлери аларга “АКШ Мамдепи бул акча салынган портфель” эмес деген жоопту узатышат. Андан кийин башка компаниялардын дагы єкїлдєрї менен жолугушууларды жасоого аракет кылышат. Бирок баардыгы эле аларды суз кабыл алып, кыска-кыска сїйлєшїп узатып коюшат. Анан таптакыр айлалары кеткенде Нью-Йорк шаарындагы БУУнун башкы штабынын имаратында єтєєрї белгиленген аялдардын укугун коргоого багытталган чоў жыйынга барып катышып атышпайбы? Эзели аялдардын укугу тууралуу їч уктаса тїштєрїнє кирбеген Бекназаров менен Дырылдаевдин бул кадамын кандай тїшїнсєк болот? Жєнєкєй эле. Баргандагы негизги максаттары жїзєгє ашпай калган соў, Кыргызстанга келгенде “Биз ушинтип аялдардын укугун коргош їчїн Америкага барып келдик” деп айтканга шылтоо кылыш їчїн гана...

шат. Андан соў элди митингге їндєєсї турган иш. Оппозициянын бул аракетин канчалык эл колдойт?

- Биринчи курултайында лидери жок кандай болот, тїшїнїксїз. Курултайга чейин алар лидер шайлап алышабы жокбу азырынча белгисиз. Алар канчалык деўгээлде уюштуруп жатат. Аракетинен кєз каранды. Бирок, оппозиция тууралу коомдук бийик сєздєр да жок. Мындан улам эл канчалык деўгээлде колдоп келишет айтуу кыйын. Алардын да єзїнє жараша аудиториясы бар. Учурда эл ойлонуп иш кылат. Мурда жалпы журт башкача кабыл алып жапа тырмак чыгышчу азыр мунун кызыгы деле жок элге. Элдин канчалык деўгээлде колдойт оппозициянын лидери кїчтїї болсо балким эл колдоого алып кетмек. Азыр антип айтуу кыйын.

- Айрым пикирлерде максаты

жок жок курултай єткєрїїнї пландап жатышат оппозиция деп жатышат анын канчалык чындыгы бар?

- Алар кандай максатты кєздєп курултай єткєрїїнї пландап жатышат менин кабарым жок. Бирок, тїшїнїктїї эле нерсе го бул. Элди чогултуп, єкмєттїн президенттин кемчиликтерин айтып элдин бийликке болгон нааразычылыгын єстїрїїнї биринчи максат коюушса керек. Антип айткан менен азыр да оппозициянын жактоочулары кєп эле. Бирок, бир нерседен коркуу керек. Эгер мурдагыдай элдик толкундоолор болсо жєн эўле болуп басылып калбайт. Украина сыяктуу сырткы кїчтєрдїн эки тарап болуп элдин ичине жашырынып согушуусу бизди Орто Азияга чачыратып салышы мїмкїн ошондуктан азыр бизге эч кандай ашыкча аракеттин кереги жок.

Бекбосун БЄРЇБАШЕВ, саясий эксперт:

“РАВШАН ЖЭЭНБЕКОВ ОППОЗИЦИЯНЫН ТЄРАГАЛЫГЫНАН БАШ ТАРТУУСУ ЭЧ КАНДАЙ ЧОЎ ОКУЯ ЭМЕС...”

- Равшан Жээнбеков оппозициянын лидерлигинен баш тарткан эле. Бул оппозициянын кандайдыр бир деўгээлде уюштуруу иштерин токтотуп койбойбу?

- УОКтун жалпы єнїктїрїї долбоорун карап чыктым. Ал жерде парламентти сактап калабыз жана андан ары єздєштїрєбїз, демократияны єнїктїрєбїз дегенден башка ой айтылбаптыр, калганы эч кандай жаўылык эмес. Оппозиция болгондон кийин єнїгїїнїн жалпы критерийлерин тереўдеп изилдеп жазышса болмок. Єнїктїрє турган оппозиция оозго ала турган нерселер бир топ. Алардын кєпчїлїгїн байкаган да жок бїгїнкї оппозиция. Ал эми Равшан Жээнбековдун оппозициянын лидерлигинен баш тартуусу эч кандай саясий чоў окуя катары кароого да болбойт. Мїмкїн андан жаш кїчтїї бирєє келер. Азыркы оппозиция єтє эле чабал болуп жатат. Ар бир коомдо оппозиция керек. Себеби, сын кєз караш болуп турбаса бийлик кєп укук бузууларга барышы мїмкїн.

- Бириккен оппозициялык кыймыл ушул жылдын 24-мартында, андан соў 31-мартта курултай єткєрїїнї пландап жатышат. Алар кандай максатты кєздєп курултай уюштурганы жатышат?

- Курултай 2 жол менен гана иш жїзїнє ашышы мїмкїн. Эгер алар жеке кызыкчылыктын негизинде гана уюштуруп жаткан болсо, анын эч кандай мааниси жок. Анткени, алар чын эле жеке кызыкчылыгында уюштурган болсо, элден эч кандай колдоо таба албайт. Белгилїї гана бир учурда уюшуп кайра жок болуп

кетїїчї жєн эле убаракерчилик болуп калышы мїмкїн. Ал эми экинчи багыты бир топ кенен, чын эле элдин кызыкчылыгын коргогон курултай уюштуруп жаткан болсо, эл чын эле колдоого алат. Мен ушул эки бєлїктїн биринчисине оппозициянын ишмердигин жакындатат болчумун. Себеби оппозиция элдин кызыкчылыгын биринчи орунга алып чыга албашы мїмкїн. Азыр саны бар сапаты жок курултайлар кєбєйдї. Бул дагы ошол катардагы курултайлардын бири болуп кала берет деп ойлойм.

- Анда оппозиция тарап кетиши керекпи?

- Алар кандай максатты кєздєп курултай єткєрїїнї пландап жатышат, бул батыштын демократиясын бизге таўуулап жатат. Мунун бизге эч кандай кереги жок. Оппозиция кандай ишмердїїлїк менен иш алып барып жатат. Бул жалпыга маалым. Кандай иштесе да бийликке таасир бере алгыдай болуп иштеши керек. Оппозициянын негизги функциясы ушул. Оппозиция начар болгондуктан СДПК фракциясынын ичинен єз ара оппозициялар пайда боло баштады. Акинай АЙДАРОВА № 120 • 20-март, 2015-жыл

4

ЭЛ АРАЛЫК МАМЛИЛЕ

ПРЕЗИДЕНТТИН КИШИНЕВГЕ ЖАСАГАН БЕЙРАСМИЙ ИШ САПАРЫ КЫРГЫЗСТАНДЫН ЭЛ АРАЛЫК ДЕЎГЭЭЛДЕ АБРОЮН АРТТЫРДЫ

Їстїбїздєгї жылдын 15-мартында президент Алмазбек Атамбаев Молдованын Кишинев шаарына бейрасмий иш сапары менен барганы белгилїї болгон. Бул жолугушуу 16-марттагы Санк-Петербург шаарында болуп єткєн Россия президенти Владимир Путин менен КР президенти Алмазбек Атамбаевдин жолугушуусунун алдында болгон эле. Кишиневдеги бейрасмий жолугушуу тууралуу президенттин аппараты расмий маалымат бере электе эле оппозиция єкїлдєрї бул жолугушууну аз эле жерден “шпиондук” иш-аракетке салыштырып жибере жаздашты. Тактап айтканда БОКтун башынан кечээ эле талп этип кулап тїшкєн эркин депутат Равшан Жээнбеков “чагылгандай” тездик менен

коомчулукка билдирїї таратып, арасында президент Алмазбек Атамбаевдин атына дагы бир нече суроолорду берип жетишип калды. Мынчалык шашылуунун не кереги бар эле? Президенттин бул жолугушуусу тууралуу акыры расмий маалымат берилет эле го? Равшан мырзанын шашылганынын себеби эптеп эле бийликти каралап, коомчулукка жек кєргєзїп алуу аракети болгон. Муну жаап-жашыра албайбыз. Маселен, ал “президент Кишиневге кайсы бир олигархтын самолету менен учуп барыптыр” деген имиштин башын кылтыйтып, “беш єрдєгїн” учурат. Анан дагы ал жакка жасалган бейрасмий иш сапардын чыгымдарын ким кєтєрєт деген суроону коет. Буга президенттик аппараттын бер-

ген расмий жообун сєзмє-сєз берип коелу: «Бишкек - Кишинев - Санкт-Петербург Бишкек» каттамы боюнча кыргыз делегациясынын авиаучууларында башынан эле жол чыгымдарын Алмазбек Атамбаев жеке каражаттарынын эсебинен тєлєєрї белгилїї болгон. 1993-жылы жасалган ТУ-154 президенттик самолет ошол учурда учуу алдындагы текшерїїлєрдєн єтїп жаткан”. Демек, эч кандай мамлекеттин казынасына чыгым болгон эмес. Дал эле ушундай суроо менен Равшан мырзанын єзїнє кайрылган адам жок. Болбосо жоон топ оппозициячыл саясатчыларды ээрчитип алып АКШга бир нече кїнгє иш сапар жасап келди. Анын чыгымдарын ким кєтєрдї эле? Ар кимиси єз чєнтєгїнєн акча чыгарды дегенге бешиктеги бала деле ишенбейт. Анткени ал оппозициячылдардын делегациясында жалаў битин сыгып, канын жалагандар учуп барганы маалым. Экинчиден, бїгїнкї кїндє биз Евразия экономикалык биримдигине кирїї алдында турабыз. Мындай кырдаалда ал биримдиктин курамындагы мамлекеттер менен андан сырткары турган мамлекеттердин ортосундагы карым-катыш, мамилелердин тїз болушу биз їчїн дагы єтє маанилїї. Мына ушундай учурда Кыргызстандын башка мамлекеттердин ортосундагы мамилелердин бекемделиши їчїн кадамдарды жасап жатышы бизге эл аралык деўгээлде кадыр-барк алып келет. Бул жагынан алганда Алмазбек Атамбаевдин учурда кадыр-баркы єсїп атат деп айта алабыз. Мындай иш-аракеттерди, кадамдарыбызды мындан ары дагы уланта берсек, жакынкы жылдарда Кыргызстан менен кєптєгєн ири мамлекеттер дагы кадимкидей теў ата мамиле кылып калышаары бышык.

№ 120 • 20-март, 2015-жыл

Êûðãûçñòàíäûí Ïðåçèäåíòè åâðîïàãà èø-ñàïàðûíûí àëêàãûíäà Ãåðìàíèÿíûí êàíöëåðè ìåíåí æîëóãàò ***

2014 æûëû 4 ìè¢äåí àøóóí àÿëãà “Áààòûð ýíå” íààìû áåðèëäè ***

Àìåðèêàäà æàøàï æàòêàí êûðãûç áàëäàð ¿÷¿í “Àëèïïå” êèòåáè áàñûëûï ÷ûêòû ***

2015-æûëãà ñóãàòêà äàÿðäàíóó ¿÷¿í 105 ìëí ñîì êàðàëãàí ***

Êîðåÿëûê èíâåñòîð ÊÐíûí ñîòòîðóíàí ìûéçàìäû ñàêòàøûí òàëàï êûëóóäà ***

Ñàëûêòûê ò¿ø¿¿ëºðä¿í æàëïû êºëºì¿ 10 ìëðä ñîìäó ò¿çä¿ ***

Ñàïàòñûç çåð áóþì ñàòêàíäàðäûí æîîïêåð÷èëèãè ê¿÷ºò¿ëºò ***

Áûéûë 2 àéäà áûëòûðêûãà ñàëûøòûðìàëóó áþäæåòêå 931 ìëí ñîì êºï êèðåøå ò¿øò¿ ***

Ìàéëóó-Ñóóäàãû àñêåðäèí ºë¿ì¿ áîþí÷à êûëìûø èøè êîçãîëäó ***

Òàëàñòûê äûéêàíäàð áûéûë êûçûë÷à ýã¿¿í¿ ïëàíäàøòûðûøóóäà ***

Æàëàë-Àáàä: æàøòàðäûí ìóøòàøû áîþí÷à èø êîçãîëäó ***

Àèäà Òîêòîìàòîâàíû êûçìàòòàí àëóó ìàñåëåñè êàðàëóóäà ***

***

“ПРЕЗИДЕНТТИН МОЛДОВАГА ЖАСАГАН САПАРЫ КЫРГЫЗСТАНДЫН КЫЗЫКЧЫЛЫГЫ ЇЧЇН ГАНА...” се деп кїтїп тургандай болууда. Айтор, жумурткадан кыр чыгаруу менен алек. Єздєрї деле АКШга биринин артынан бири барып жолугушууларды уюштуруп келатат. Ага эч ким эч нерсе деген жок. Анан єздєрїнїн иш сапарлары тууралуу эч нерсе айтышпай, бийликтин иш сапарларын сынга алып жаткандары туура эмес.

- Молдовага жасаган кыска мєєнєттєгї жолугушуусунда Молдованын Европа союзу жана Россия менен карым-катышы туурасындагы маселелер каралыптыр. Ушул эле маселелер Россия президенти менен болгон жолуушуусунда каралган. Алдыдагы расмий иш сапарларда да ушул маселелер каралары белгилїї болду. Мындан кынтык издеп аткан оппозицияны кандай тїшїнсєк болот?

***

Ûñûê-ʺë ìàìëåêåòòèê óíèâåðñèòåòè æàáûëûøû ì¿ìê¿í

Чынара ЭСЕНГУЛ, саясат таануучу:

- Президент Алмазбек Атамбаевдин Санкт-Петербург шаарында Россия президенти Владимир Путин менен менен болгон жолугушуусуна чейин Молдованын Кишинев шаарына кыска мєєнєткє кайрылып, ал жактын парламент тєрагасы Адрианом Канду жана башкаруучу коалициянын лидерлеринин бири Владимир Плахотнюк менен жолугушуусу болгондугун президентик аппарат расмий билдирди. Буга чейин бул жолугушууну оппозиция єкїлдєрї сынга алып чыгышты эле. Президенттин мындай бейрасмий жолугушууларга барганга укугу жокпу?

- Президенттин расмий дагы, бейрасмий дагы иш сапарларды жасоого толук укугу бар. Оппозиция азыркы учурда бийликтен эптеп эле бир катачылыкты кетир-

ТАМЧЫ КАБАР

“Ýë íàìûñû” äåãåí óëóòòóê êûéìûë ò¿ç¿ëä¿ ***

Ýêè æàøòàãû áàëàíû êîðäîî áîþí÷à ñîò áàøòàëàò ***

Êàçàêñòàíäà 3 ïîëèöèÿ÷û êûéíîîëîð ¿÷¿í ñîòòîëäó ***

Ïîëüøà ïðåçèäåíòè Ìîñêâàíûí ÷àêûðóóñóíàí áàø òàðòòû ***

ÀÊØ ìåíåí Óêðàèíà æåòåê÷èëåðè Îðóñèÿãà êàðàòà ñàíêöèÿëàðäû òàëêóóëàäû ***

Ýêñòðåìèñòòèê óþìäóí ì¿÷ºëºð¿ êóðàë ìåíåí êàðìàëäû ***

- Туура, биз да жакында Евразия экономикалык союзуна кирїї алдында турабыз. Андыктан анын курамындагы єлкєлєр менен башка мамлекеттердин ортосундагы мамилелердин кырдаалы биз їчїн дагы маанилїї. Кандайдыр бир эл аралык деўгээлдеги маселелерди чечїїдє Кыргызстандын дагы таасири болуп жатканы биз їчїн гана пайдалуу.

Ãåðìàíèÿäà ïîëèöèÿ ìåíåí äåìîíñòðàíòòàðäûí êàãûëûøóóñóíäà 80äåé àäàì æàðàêàò àëäû ***

Îîãàíñòàíäûí ò¿øò¿ã¿íäº êîë ñàëóóäàí 7 êèøè êàçà áîëäó ***

Òóíèñòå ìóçåéãå êîë ñàëãàíäàð 20 òóðèñòòè ºëò¿ð¿øò¿

5

САЙ-САТ Бактыгул МАМАТОВ, ЖК депутаты:

“АТАМБАЕВ КИШЕНЕВ ШААРЫНА КЫРГЫЗСТАНДЫН КЫЗЫКЧЫЛЫГЫ ЇЧЇН БАРГАНЫН БИЛЕМ” - Президент Алмазбек Атамбаевдин Россия падышачылыгына иш сапары учурунда чет элдик учакта Молдованын Кишенев шаарында белгисиз себептерден кармалгандыгы тууралуу маалыматты президенттин басма сєз кызматы да ырастаган болчу. Оппозициянын президенттин чет элдеги болгон жашыруун иш сапарын расмий эмес деп сынга алып жатат, муну сындоонун жєнї барбы?

- Президент Алмазбек Атамбаев Россия падышачылыгына иш сапарга баргандыгы Молдованын Кишенев шаарында кармалгандыгын да президенттин басма сєз кызматы ырастаган. Мындан кооптоно турган эч кандай коркунуч деле жок. Мунуну саясий оппозиция кєп сєз кылып кєбїртїп жатат. Президенттин бул кадамдары жашыруун болгон болбогон деп сын айтуудан алысмын. Президент кандай формада тышкы саясатын жїргїзєт єзї билет.

- Сиздин оюўузча президент кандай багытта жолугушу мїмкїн - Ал тууралуу айтуу кыйын. Мындан такыр кабарым жок экен. Кандай сїйлєшїїлєр болсо да эч кандай кыргыз элинин кызыкчылыгын коргогон мыйзамдардын бирине да каршы келген иш жасалган жок деп айтам. Президент кандай тышкы саясат жїргїзєт кандай кадамдарга барат мамлекеттик жана жалпы дїйнєлїк ченемдери бар ошонун негизинде гана президент иш кылат. Мындан эч кандай мыйзамга каршы келген аракетти кєргєн жокмун.

Нурканбек КЕРИМБАЕВ:

“ЖАЛГАН МААЛЫМАТТЫ ТАРАТКАНДАР МЫЙЗАМДАН КОРКПОСО ДА, КУДАЙДАН КОРКСО ТУУРА БОЛМОК”

24.kg маалымат агенттиги Жогорку Кеўештин тєрагасы Асылбек Жээнбековдун 10 бир туугандары Ош облусунун Кара-Кулжа районунда жооптуу кызматтарды ээлеп алганын жазып чыкты. Бул атайылап таратылган жалган маалымат экенине тємєнкї далилдерди келтиребиз. Биринчиден, спикердин жакын тууганы Султанбек Байымбетов Кара-Кулжа районунун акими деген маалымат чындыкка коошпойт. С.Байымбетов тєраганын жакын тууганы эмес, ошондой эле бїгїнкї кїндє Кара-Кулжа районунун акими эмес. Азыркы учурда райондун акими - Каныбек Алиязов. Экинчиден, Кара-Кулжа айыл єкмєтїнїн жетекчиси делген Кадыр Токтомушев спикердин жакын тууганы эмес жана ал айыл єкмєттї жетектебейт. Ушундай эле жалган маалыматтар Жумабай Шєкєев жана Урмат Асанбековдорун ысымына байланыштуу таратылган. Мындан сырткары, Кара-Кулжа райондук билим берїї мекемесинин башкы эсепчиси Майрам Жээнбекова спикердин бир тууганы эмес

экенин эскерте кетели. Їчїнчїдєн, тєраганын биртууган иниси Жыргал Жээнбеков Кара-Кулжа районунун токой чарбасынын башчылыгынан кеткенине їч жылдан ашты. «Менин агам спикер болуп турганда бул кызматты єткєрїп берейин» деп кызматынан єз каалоосу менен кеткен. Тєртїнчїдєн, Асан Боронбаевдин Кара-Кулжа райондук коругунда эмгектенгенине 40 жылдан ашты, жетекчилик кызматына А.Жээнбеков Тєрага болгондон жыйырма жыл мурда келген жана бул тармакта эмгек сиўирген ишмер. Дал ушул адистик боюнча Киевдеги жогорку окуу жайды аяктаган адистердин бири экенин эскерте кетели. Аягында белгилей кетчї жагдай: саясий кїрєштїн ар кандай ыкмалары бар, бирок, карандай калпты таратуу журналисттик этиканы одоно бузууга жатат. Жалган маалыматты тараткандар мыйзамдан коркпосо да, Кудайдан корксо туура болмок.

КАЛЕМИЎИЗ КУРЧ, МАРТАБАЎЫЗ УЛУК БОЛСУН!

Сиздин «Жалын тоо» аттуу китебиўиз эски жыл кол булгап коштошуп бара жаткан кїндєрї колума тийген. Баштан аяк окуп чыктым. Таасирлендим. Муну кабарлап коюуну чечтим. Ийги ниеттїї кол тамгаўыз менен окурман катары алган эстетикалык татым їчїн єзгєчє ыраазылык билдирем. Сиз «ыр саптарынан ырдалып чыгып калабы деп адам издесеўиз», окурмандар ырларынан акындардын кишилигин издешет. Турмуш прозасын жакшы эле татып, мунун поэзиясы кандай болду экен деген да маал болот экен. Биздин муун доор тогошкон мезгилдин кереметин да, кесепетин да тартты. «Болочок сїйїїнїн жомогуна» ишенип жашаган балалык, «жылдыздар толгон кезде, ааламга эшик ачып, катташсам колдон келсе» деп космоско умтулган єспїрїм кез, дїйнєгє муш кезеп отуруп, тїбї оюлган мамлекеттен їмїт їзгєн жаштык, жада калса кїндїн табынан деле сактай албаган «жыртык алачык» сымал шаарда алпурушуп жетилген курак, жалгандын тек мааниси єлїм экенин аўдап, «єчкїм жок бийик атылбай» деп, анан «чыдай албай мина коюп мен бїгїн, адамдардын жандїйнєсїн жардырам» деген ички протест – жарым кылымдык ємїргє ашуудан берген жооптой сезилет. Койчунун, кой ферма башчысынын, башкарманын зайыптарынын 8-марттагы маанайы аркылуу коомдогу ажырымды жектєє, символу парторг болгон системага алыстан жактырбоо аракети, алына жараша чєйрє кїткєн ата-энеге чоў їмїт арта албай єзїн єзї камчылоо, «баласынан аяган кїлкїсїн» арноого мажбур кылган жаўы тапка (класс) аргасыз баш ийїї, анан чыдабай алардын сабына умтулуу, бирок ага да ичи чыкпай «ак жоолук салып» сїйгїсї келген ырларына кусалануу – замандашымдын дїйнєдє єзїн, ал эми єзїндє дїйнєнї издєє далбасындай сезилет. Теги шаардык бир курбум «эмне їчїн биздин кичи мекенибиз, айылыбыз жок» деп ата-энесине кейигенин угуп, таўкалганым бар. Акундун акын уулунун ыр арнай турган айылы болуп, анын кеў ааламга жолдоп коюп, єзїнє кайра тымызын тартып турган касиети укмуш турбайбы. Кєрсє бул тагдырдын ыраа кєргєн олжосу экен да. Кыргыз дїйнє таанымында тоонун єзгєчє философиясы бар экени маалым. Тоолор кайсы бир шартта бїктєлїп барып

кєтєрїлїп калган тек гана жердин бир бєлїгї эмес. Анын туруш-турпаты, келбети, айбаты, бетеге-жылгасы, таш-топурагы, таза абасы, мєўгїдєн эрип, ташты жарып чыккан как суулары, жан-жаныбары, анан да миў кулпурган кыялы, ага жандап жашаган адамдардын ден соолугуна эле эмес, кулк-мїнєзїнє, дїйнє таанымына, жашоо менен ойлом тарзына, деги эле тагдырына тїздєн тїз таасир бергенин илим ачып бїтє элек алигече. Сиз єўдїї тоолук айылдан єнїп-єскєн мекендештер мына ошол феноменди єзїнїн дене-боюна, каны-жанына сиўдирип алганы менен баалуу. Балким, азыркы шаардашуу аркылуу ааламдашууга белсенип киришкен жаш муундарга караганда, силер тоолуктардын акыркы мууну болуп каласыўарбы, ким билет. Туулган жерге байлануу сезими – биз орунсуз колдоно берип, кутун учурган жердешчиликтин – жєн эле бир географиялык тїшїнїк эмес, адамды адам кылган, анын жашоосуна багыт берип, байкап турган кут сыяктанат. Ар бир адамдын туулган жерине карата суктануу, кєтєрїп чабып мактануу, кези келсе айбыгып, тартынуу, єзїн ага карыздар сезїї, таазим этїї сыяктуу эмоционалдык байланыштары эч бир нерсеге алмаштырылгыс эмеспи. Муну илим деле баалап, атайын «топофилия» (жерсезимдери) деген ат менен киндик кан тамган жердин ыйыктыгына тан берип отурат.

Андыктан ааламга кеткен жол аралап єткєн айылыўыздын ыр жазган, илим издеген, иш берген, борбордо таламын талашкан гана эмес, ар дайым сыймыгына татыган, ырларында даўктаган уулу бойдон кала бериўиз. Эл-жер деген тилегиўиз орундалып, кєздєгєн максатыўыз ишке ашып, мартабаўыз улук болсун! Бактыгїл КАЛАМБЕКОВА, экономика илимдеринин кандидаты

№ 120 • 20-март, 2015-жыл

6 Ар жылы 9-май, Жеўиш кїнї жакындап келаткан сайын мындан дээрлик жыйырма жылдан ашык убакыт мурда башымдан єткєн бир окуя эске келет. Ал кезде мен бардык єзїм теўдїїлєрдєй эле Ата Мекенди коргоо їчїн Советтик армиянын катарына чакырылып, тагдырдын буйругу менен Германиянын Гера шаарындагы Советтик аскер бєлїктєрїнїн бирине тїшкєн элем. Биз кызмат єтєп жаткан шаардын чет жагында Советтик жоокерлер кємїлгєн кєрїстєн жана ага жанаша курулган мемориалдык комплекс жайгашкан. Аны кєрктєндїрїп жана ирээтке келтирип туруу вазийпасы биздин аскер бєлїккє жїктєлгєн. Жыл сайын биздин бєлїк ал жерде 23-февраль, 9-май майрамдарында атайын иш-чара уюштуруп, гарнизондогу мектеп окуучулары ар кандай салтанаттарды єткєзїп, аягында аскерлер асманга залп атып, марш єткєзєєр элек. Акыркы жолу мындай иш-чара ал жерде 1992-жылы єттї. Акыркы дегеним, ошол жылдын август айына чейин ал жерден биздин аскерлер толук чыгарылып кетмек болчу. Мурда жаш жоокер болгондуктанбы, мемориалдык комплекске келгенде катарга тизилип келип, кайра кетип калчу элем. Экинчи жагынан, ал кєрїстєндє аты-жєнї жазылган жоокерлердин тизмесин окуганга мїмкїнчїлїк деле болчу эмес. Эсимде, биздин аскер бєлїк акыркы жолу ал комплексти шыпырып, тазалап ирээтке келтирїї їчїн кезектеги майрамга эки кїн калганда барган. Бул жолу ал жерди кыдырып, ар бир эстеликтеги жазууларды окуп чыкканга менде кенен убакыт болду. Анда ар бир жоокердин фамилиясы, аты, туулган кїнї жана єлгєн кїнї жазылган отуз бир жана «белгисиз жоокер» деген жазуусу бар жыйырма эки мармар таш кыдырата тизилген эле. Ал таш эстеликтердин арасынан кыргыздыкына жакындашкан КАТАНБЕРДИЕВ деген фамилияны кездештирдим. Аты жазылбагандыктан адегенде анча деле маани берген эмесмин. Андай «берди» менен аяктаган аттар кыргызда эле эмес, єзбектерде, казактарда, тїркмєндєрдє, каракалпактарда, азербайжандарда жана тїндїк кавказ элдеринде кезигээрин угуп, кєрїп эле жїргєм. Элинен ушунча алыста кємїлгєн эки мусулман жоокерге (кємїлгєндєрдїн арасында дагы бир кавказдыктарга таандык мусулманча фамилиясы бар бирєє болгон) багыштап куран окуп коюш керек деп ичимден ойлодум. Советтик мектепте, андан соў жогорку окуу жайда атеисттик билим алып жїрїп, куран окуганды деле їйрєнїп албаганыма ошондо аябай єкїнгєм. Взводдун командиринин орун басары болгондуктан, эртеси куран окуганды билген бир єзбек баланы кошо ала келмей болдум. Бирок ал кїнї ишенген балам нєємєткє чыгып кетиптир, тилекке каршы эртеси кїнї да куран окулбай калды. Гера шаарынан биротоло кеткенге чейин да командирлерим аркылуу канча жерлерге кайрылып, ошол катардагы жоокер Катанбердиев тууралуу маалымат алып берїїсїн сурандым. Бирок эч жерден маалымат табылган жок. Сураштырып жїрїп билгениме караганда, ал жерге 1945-жылдын июлунан баштап келе баштаган Советтик аскерлердин курман болгондору жана аскердик госпиталда дарыланып жатып, каза болгондор кємїлгєн. Эмне їчїн 1945-жылы июлдан баштап келген деген суроо жаралбай койбойт. Гера шаарын жана анын айланасын 1945-жылдын жаз айларында Америкалык союздаштар бошоткон экен. Кийин Германия капитуляция болгондон кийин єзїўєр билгендей, аны тєрт секторго (Советтик, Америкалык, Франциялык жана Англиялык сектор) бєлїшкєн эле. Ошол бєлїштїрїї жараянынын натыйжасында Тюрингия жери (Гера шаары да ал аймакка кирет) Советтик секторго берилген жана биздин аскерлер эч кандай урушу жок эле андан кетип жаткан америкалык аскерлердин ордуна келишкен. Бирок согуш бїткєнї менен ар кандай майда куралчан топтор же партизандык кыймылдар каршылык кєрсєтє бергендиктен, жїргїзїлгєн «рейд» жана «операциялардын» жїрїшїндє аскерлер

№ 120 • 20-март, 2015-жыл

УЛУУ ЖЕЎИШТИН ТЇРКЇКТЄРЇ

ЖООКЕР КАТАНБЕРДИЕВДИ ТААНЫГАНДАР БАРБЫ?

Германиянын Гера шаарындагы советтик жоокерлердин кєрїстєнї

дагы деле жоготууларга учурап турушкан. Мен єзїм да кийин бир ирет бутумду кокустатып алып, 1945-жылдан бери аскер госпиталы болуп турган ошол ооруканага бир жума дарылангам. Белгисиз жоокер Катанбердиев тууралуу госпиталдын кызматкерлерине да кайрылып, бирок ал жылдар тууралуу эч бир документ таба алганым жок. Кандай болгон кїндє да, балким ушул жоокер кыргыз болуп жїрбєсїн деген ойлор Герадан кеткиче жадымдан чыккан жок. Анткени, биринчиден, анын аты жазылган эмес, экинчиден анын фамилиясын балким туура эмес жазып коюштубу деген ой келчї. Себеби мындай бир окуя болгон: бир классташ баламдын агасы армияда «Целинада» кызмат єтєп жїргєндє анын командирлери їйїнє мактоо баракчасын жєнєтїшєт. Штабдын гербдїї печаты басылган, чоў даражадагы командир, начальниктердин колу коюлган грамотанын печаттык машинкада жазылган тексттине Жалил Аскаровду «Заил Лекаров» деп жєнєтїп салышкан экен. Кєрсє, Жалилге тилдери келбей Заил деп айтышчу тура, ошол боюнча анын мактоого кєрсєткєн рапортто, балким тїшїнїксїз кол жазма менен Zaul ekapo� деп жазып коюшса керек. Анан ал жазууну штабдагылар окуй алганына жараша Лекаров деп коюшкандай, сыягы. Бул окуя бардык жактан кененчилик болуп турган 80-жылдарда болуп атса, анан алаамат согуш жїрїп жаткан 45-жылдарда калем сап, кагаз, сыя тартыш кезде мындан да башкача жагдайлар болуп кетиши толук мїмкїн эле. Ошол кїндєрдє Катанбердиев аттуу фамилияны мен ар кандай варианттарда жооруп кєрчї элем. Мисалы, Касамбердиев, Каранбердиев, Капанбердиев, Кадамбердиев деп, деги койчу кыргыздын болгон сєздєрїнє байланыштырып айтсак окшошо берчїдєй. Дагы бир аргументтїї вариант: ал госпиталга эс-учун билбеген абалда эч документтери жок тїшїп калышы мїмкїн эле (єрттєнїп, сууга агып, кескиленип, жарылып) жана эсине келген кезде доктурлар анын аты-жєнїн тактаганга аракет кылышкандыр. Балким дарыгер же медайым анын кыйналып, кысталып ооздон чыккан сєзїнєн фамилиясын курап коюшу мїмкїн эле. Балким ошондо ортодогу бир тамгасы айтылбай же жазылбай калгандыр. Жогоруда жазгандай, ошол жылдардан бери бул "белгисиз жоокер" майрамдарда менин эсиме тїшєт, кээде ошол эки жоокерге багыштап єзїмчє куран окуп да коюп жїрєм. Мындан бир аз мурунураак Улуу Жеўиштин 70 жылдыгына карата орус телеканалынан кандуу согуш жылдарында єлгєн жана дайынсыз жоголгондордун бирдиктїї тизмесин Орусиянын коргоо министрлиги «Мемориал» деген сайт аркылуу ачыкка чыгарды деген кабарды уктум. Ошол замат Катанбердиев эске тїштї. Ал сайтка кирип, дароо ошол фамилияны издесем, баягы жыйырма їч жыл илгерки маалыматтарды гана таба алдым. Аталган эў чоў архивде андай фамилия жалгыз гана мен айтып жаткан жоокердики болуп чыкты. Бирок ал жерде да анын аты-жєнї, кайдан жана кайсы жылы, каерде аскерге чакырылгандыгы жана кайсы аскер бєлїгїндє кызмат єтєгєнї тууралуу бир да ооз сєз жок.

Башкача айтканда, ошол Гера шаарындагы 147-комендатурада болгон эстеликке байланыштуу документтердин эле кєчїрмєсї экен. Менин тамгадан ката кетип калгандыр деген шек саноом ушул жерден да табылып калды. Биринчи документтерде (Гера шаарынын комендатурасынын тизмесинде) ал жоокерди КОТАНБЕРДИЕВ деп жазып коюшкан экен, ал эми «Мемориалдын» бардык документтеринде ал КАТАНБЕРДИЕВ деп жазылып жїрєт. Гера шаарына байланыштуу башка форумдардан ошол кєрїстєн тууралу издештирсем, алардан да ошол сїрєттєр жана эскерїїлєрдєн башка жаўы маалымат кєрє алганым жок. Мына ушулардан улам, балким чындап эле бул жоокердин їйїнє убагында эч кандай кабар берилген эместир деген ойлор келе баштады. Анткени ал 1945-жылдын сентябрь айынын ортосунда каза болгон. Негизи госпиталдын кызматкерлери анын аскер бєлїгїнє маалымдама жибериш керек болчу. Ал эми бул айларда аскер бєлїктєрдїн дээрлик кєпчїлїгї кайрадан Советтер союзуна чыгарылып кете баштаган, ал эми кээ бирлери Япон согушуна жєнєтїлгєн. Жогорку жаштагы жоокерлердин баардыгы (биздин каарманыбыздын жашындагылар да) їйлєрїнє бошотулган эле. Ушундай баш аламандыкта ал аскер бєлїгїн табыш деле оўойго турбаса керек. Ал жоокер тууралуу єздїк маалымат ошол аскер бєлїгїндє гана болушу мїмкїн эле. Ал аскер бєлїктїн журналдарында бул жоокер, балким госпиталга кетти деп жазылып калып, аскер бєлїгї їчїн дагы деле тирїї деп саналган. Бирок ал аскер бєлї-

гї ошол бойдон жїрїшїн улантып, башка жакка жєнєп кетиши толук мїмкїн. Дайынсыз жоголгондор же єлгєндєр башка формадагы тизме менен катталгандыгын да ошол "Мемориалдын" беттеринен алынган штабдык тизмелерден кєрсє болот. Аскер бєлїктєрї согуштук жоготууларды каттап жїргєн тизмелерде кєрсєтїлгєндєй, анда жоготуулар гана эсепке алынган. Ал эми командировка, єргїї, нєємєт, кезмет, дарылануу башка тизме боюнча жїргєн. Архивге аскер бєлїктєрї жиберген маалыматтарды бир караган адам, бул жазуулар ошол кандуу согуш жылдарында эмес, акыбал бир канча турукталган же таптакыр эле согуш басылган убактарда жазылгандыгынан кабар берип турганын байкайт. Бул документтердеги акыркы графага ал жоокердин кайсыл туугандарына маалымат берилгендиги, алардын дареги тууралуу да маалымат жазуу їчїн орун калтырылганын кєрсє болот. Ал эми кээ бир аскер бєлїктєрї штабдагы документтери менен кошо тыптыйпыл талкаланып жок болуп кеткен учурларды да тарыхтан жакшы билебиз. Ал эми госпиталда ал жоокер тууралуу эч маалымат жок болгон соў, алар деле анын їй-бїлєсїнє кабар бере албаса керек. Айрым чоў-чоў операциялар, салгылаштар жана жїрїштєр ушул кїнгє чейин «жашыруун» деген грифтин артында сакталып турганын угуп калабыз. Аларда да єлгєн жана дайынсыз жоголгон канчалаган адамдардын, аскер бєлїктєрдїн, кемелердин тагдырлары катылып жаткандыр. Катанбердиевди Борбор Азиянын маалыматтарынан издештирип кєрєйїн десем, андай электрондук маалымат базасы Казакстандан башка бир да мамлекетте

тїзїлбєптїр. Казак туугандар ал жаатта аябай чоў жумуш жасашыптыр. Улуу Ата Мекендик согушта курман болгон жана дайынсыз жоголгон казак жоокерлеринин бардыгын ошол «Мемориалдын» сайтына алфавит боюнча жайгаштырып коюптур. Ал жерден издештирип кєрсєм, андай фамилия казак элинде таптакыр жок болуп чыкты, Катанбаев деген бир гана фамилия жакындашат экен. Єкїнгєнїм, эмне їчїн биздин жетекчилерибиз, патриот инсандарыбыз андай маалыматтык базаны буга чейин бирдиктїї бир куржунга топтогон эмес, эмне їчїн андай маалыматтарды санариптик форматка єткєзїп, єздєрї сайт ачпаса да, ошол эле орустардын «Мемориал» сайтына жайгаштырып коюшпайт?! Балким кїндєн-кїнгє катары суюлуп бараткан ардагерлерибиздин кєзї тирїїсїндє бир далай керектїї маалыматтарды алып калмакпыз. 70 жыл мурун эл їчїн, жер їчїн деп жанын берген баатырларыбызга таазим кєрсєтїїнїн эў эле мыкты жолу ушулдур. Буга деле єтє кєп каражат кетпесе керек, ансыз деле канчалаган министрликтердин, комитеттердин, облус-райондордун мааракелерин, юбилейлерин мамлекеттик деўгээлде жылына єткєзїп келатабыз. Бирок эч нерсеге карабай мен бул жоокердин тагдырын изилдєєнї уланта берем, анткени, чындап эле Борбор Азия єлкєлєрїндє Катанбердиевди издеп жїргєн адамдар бардыр. Балким алар сиздердин радио аркылуу угуп калаар. Советтер Союзундагы республикалардын ортосундагы чек аралар жок болгондуктан, тигил же бул єлкєнїн адамдары кошуна республикада окуп, же иштеп жїргєн жеринен ошол республиканын военкоматы тарабынан чакырылып, согушка жєнєтїлгєн учурлар аябай эле кєп кездешет. Мындай учурлар да издєєнї татаалдантат. Себеби аскер бєлїктєрї «кабарды» жоокерлердин чакырылган жери боюнча, ошол республикага жєнєтїп турушкан. Тарыхты карап кєрсєк, єлдї деп «кара кагаз» келген адамдар бир канча жылдардан кийин аман-эсен їйїнє кайтып келген окуялар бизде гана эмес, экинчи дїйнєлїк согушка катышкан бардык єлкєлєрдє ондоп эмес, жїздєп саналат. Албетте бул окуянын аягы андай кубаныч менен бїтпєшї мїмкїн, бирок балким тегерегибизде, алыскы айыл-апада ошондой фамилиялуу жоокерди дайынсыз жоголду деп санаган їй-бїлє бардыр. Балким ал жоокердин жесири тирїїдїр, балдары же ини-агалары, бир туугандары айланабызда чогуу жашап жатышкандыр. Антип айтканымдын да бир себеби бар, 150 тїтїндїї биздин чакан айылыбыздан ал согушка кетип, кайра кайтпай калгандардын саны 33 экен. Алардын ар бирин, ошол «Мемориалдын» маалымат базасынан издештирсем, їчєєнїн гана аты-жєнї табылды. Калган отузу ушул менин каарманым, катардагы жоокер Катанбердиев сыяктуу болуп, балким бир жерде кємїлїп, їй-бїлєсїнє эч кабар жетпестен дайынсыз жоголгондордун катарын толуктап тургандыр. «Мемориалдын» сайтындагы тизмелер согуш бїткєн соў, бир туугандары расмий тїрдє военкоматтар аркылуу издєє салгандардын гана аттарынан куралган экен. Бизде болсо "болоору болду, єлгєндї кайтарып ала албайбыз" деп, ошол жылдары кєптєрї андай кайрылуу жєнєтїшкєн эмес. Герадагы мемориалдык комплекстеги кєрїстєндє азыр жыл сайын аларга таазим кылып, опур-топур болуп чогулуп тургандар жок болсо керек. Каз-катар тизилип баскан солдаттардын єтїктєрїнїн дїбїртїн, асманга атылган залптарды жана салюттарды, жаш балдардын, окуучулардын шаўдуу каткырыгын жана ырларын да алар сагынгандыр... Белгисиз жоокер Катанбердиевдин жакындарын издеп табуу аманатын мен мындай жыйырма їч жыл мурда ошол эстеликтин жанында туруп, єзїмє жїктєгєн элем. Эгер издєє иштеринен жыйынтык чыкпаса, буйруса кайра дагы бир барып куран окуп, ал жоокерлерге таазим кылып келсем деген изги тилегим бар.

Булак: Азаттык Темир ЖУСУПБЕКОВ, Бишкек шаары

К

МАДАНИЯТ

ЫЛЫМ АРЫТКАН ОМУЗ

Єрїк жыгачы табына таасын келген тапта комуздун моюнун, сырткы тїзїлїшїн єз кейпине келтире башташат. Демек, сырткы-ички жактары толук бїткєндєн кийин комуз кулагын жана тээгин коет, кайышын тартып, Лад (кылды кєтєрїп туруучу жоондугу ширеўкенин чийиндей, узундугу анын жарымындай — 2,5 смдей неме, ал їч кулактын алдында болот) коюлат. Комуз капкагына Тянь-Шань карагайынан («мари карагай»), Чоў-Кеминдин Баш-Кайыўдысындагы, Жети-Єгїздїн Чоў-Жаргылчагынын башындагы кєп жылдар бою єскєн, єтє жоон, карт (80—90—100 см) карагайлар ойдогудай капкак боло алат. Алардын дагы бутагы жогу, шоолдоп тїз єскєн жери керектелет. Мында чебер жыгачтын узундугун элїї смдей кем эмес кылып араалайт. Бутактарын жайланышканына карата уюлдан жарылган таза жерин бєлїп алат. Аны кайрадан кадимки тактай сыяктуу сїртїїбїз тийиш. Капкактын калыўдыгын беш-алты мм кылып, кыры менен тилет да, аны табигый кургатууга коет. Капкакты комуздун тулкусуна жабыштыруу їчїн бїгїн жыгач (столярдык) желимди колдонуп жатат. Илгерки бул аспаптын бети кєбїнчє айнек же бычак менен кырылуучу, тоў майды жука сїртїїчї. Эми болсо шлифовка (сыртын жылмалоо) берет да, анан їнїн текшерет. Єрїк комузду лактабоо зарыл. Лакты ал жакшы кабыл албайт. Айрымдар чапкан аспаптарынын кєєдєнїн-кєкїрєгїн кененирээк алат да, ал кандайдыр їндїї чыгат. Мына ушундай бєтєнчєлїктєрдєн улам ага кардар адамдардын эч кандай дооматы болбойт. Коомдук комуз єнєрканаларында шарттын болбогондугунун натыйжасында, адатта аспаптын жердиги ойдогудай эмес. Бїгїн їндїї аспаптык материалдар базарларга аз тїшєт. Алардан деле талаптагыдай аспапты чаба албайсыў. Ошол колдо бар жыгачтардан кармалган комуз, албетте, биз ойлогондой жарала албайт. Комуз капкагы їчїн берилген карагайлар чирик, бутактуу, мындайча айтканда, отундук жыгачтар болуп саналат. Келип жаткан бук жыгачынын калыўдыгы эле беш см кєрїнєт. Чеберлердин кээде сегиз-тогуз см букту иштетїїлєрї материалды ашык чыгымдоого учуратат. Демек, ал жердик єзїн-єзї актай албай калат. Арийне, мындай єксїктєр элдик їндїї аспаптын кендирин кесет. Комуздун тилин табууда — жердик (жыгач), уста, комузчу — їчєє бириксе гана аспаптын таасын їнїн таба алышат. Мындайча айтканда, эки комузчу, эки уста — тєртєє єнєктєш отуруп, бирєє чертип берсе, бирєє байкап, кемчиликтерин устага айтып туруусу зарыл. Андыктан республикада атайын кєркєм байкоо єнєрканасы болуусу тийиш. Ошондой эле кыргыз чеберлери союздагы жашаган элдердин улуттук їндїї аспаптарынын жердигин байкап чыгуулары зарыл. Комуз жасоодо бир эле жыгачты же форманы эмес, ар тїрдїї жыгачтарды жана форманы тандап, ага карата изилдєє-иликтєє иштерин жїргїзїї максатка ылайыкташат. Комузду эл кадырлап чертет, муундан

муундарга чейин чертиле бермекчи. Бирок, азыр элге тарап жаткан комуздардын ондон биринде, же жїздєн їчєєндє гана нак комуздук касиет бар. Кыл ордуна «жилка» тагылгандыктан, їнїндє, тилинде анча тактыгы жок. Бул кимдир бирєєнїн ышкысын єзїнє буруу эле эмес, кайра анын кєўїлїн суутуп таштайт. Кылдын їнїн жакшыртуу мїмкїнчїлїктєрї бар экенин билїї їчїн айрым чеберлер байкоо жїргїзїшїїдє. Атайын кылдуу аспаптар їчїн «капрон», «нейлон» сыяктуу сапаттуу жана їндїї кылдар бар. Ошондон комузга ылайык жоондукта кыл кылгандар бар. Демек, кадимки кылга ичеги капрон, нейлон же жибек жиптеринен бир аз кошуп синтездешїїдє. Анда жалгыз ичеги берген їндєн да бийигирээк, тазараак, угумдуураак, сапаттуураак їн пайда болот. Бут кийимдер цехтериндеги жибек же капрон жиптерин алып, тийиштїї жоондукта каттап чыйратып, (ийикке салып ийирет), комузга тагып чертсе, «жилкага» караганда їнї жумшак да, так да угумдуу да болоорун баамдаган усталар жана комузчулар жолугат. Албетте, кыл менен тээк эриш-аркак. Бирок, кылы ичегиден жасалган комуздарда тээк анча кєп жылышып кетпейт. Ал эми жылбышууга ийкем келип, тээктин жылып кетїїсїнє кайсы бир деўгээлде тїрткї болот. Комузду жасоодо капкактан чыгып тургандай 1 —1,5 мм дм деги катуу нерсени (мисалы, пластмассаны) тээк келїїчї жерде капкакка киргизе чаптап, бекитип койсо да жарайт. Мында тээк єзї бош болуу менен алдыга жылып кетпейт. Тээк адатта, єрїк менен дубдан жасалуусу тийиш. Эгер жарылбай турган катуу жыгач табылбаса, пластмассадан жасап коет. Дїкєнгє чыккан комуздардын кулактары жыл айланып айланбай жешилип, токтобой калат. Мында кулактары да, кулак бекитилїїчї тешиктери да тїптїз. Демек, кулактын тїп жагы саал жоонураак тартып, уч жагы бир аз ичкерїї менен кєзєнєкчєлєрї да ошого карата конус формасында жасалышы керек. Конустук ичкерїї жана таруу бир, бир жарым мм дей гана айырмада болот. Ушундай учурда буроодон улам шыкалып, кулак кылды жандырып жибербей, бекем кармайт. Айткандай, комуздун татаалдыгын, артыкчылыгын, сонундугун, чертилишин (позициясын) беренесин так таба билїї керек. Бул: — биринчиден, їндїк туюмдун кїчтїїлїгїн айгинелейт; — экинчиден, їйрєнчїктєрдї, жаш комузчуларды ошого тарбиялайт. Ошондуктан, їйрєнчїктєргє жеўил болсун їчїн ички бєлїгїн конструкциялоо ылайык. Комуз башынын ички кєўдєйїнє, же асты жагына, болбосо аркасына сайлуу тетиктер орнотулуп, кулактардын буралышы ошолор аркылуу кыймылга келсе, (мисалы, гитара, домбралардыкы сыяктуу) ошондо алдына чыгып жанып кеткен кылды кїїлєп, кулакка тїкїрїп туруу зарылчылыгы болбой калат. Їйрєнчїк комузчуларга жеўилдик болушу їчїн экинчи чертилиштин ортону, тєртїнчїнїн сєє-

мєйї, бешинчинин ортону келе турган мерчемдїї гана їч жерге кичинекей седеп шакекчелери чєгєрїлїп коюлса, жетишээрлик болот. Комузду жасоодой эле аны сактоо жана урунуу кїлїктї таптаган саяпкерге, куш асыраган мїнїшкєргє барабар. Аны кургак жайда ыйык катары тутуубуз тийиш. Комузду чалкасынан же кємкєрєсїнєн жаткызбайт. Ал жїккє, дубалга жєлєнєт. Башынан, кулагынан алып, мыкка илип койбош керек. Эки жакка чыкканда жылаўач алып жїрбєй, анын комуз кабы болушу зарыл. Экинчиден, комуздун мойну кєєдєнгє кирген бєлїгїнїн аркасына (шилисине) тогоо бекитип, чачыланган жиптен боо тагылат. Комуз кабына салынбай турганда дал ошол илгичтен їйдїн кєрїнїктїї жерине мыкка илинет. Їчїнчїдєн, комуз менен кєркєм тигилген комуз каптарын кошо жасатып, аны комузга кошуп камдоо зарыл. «Кыргыз музыкасынын тарыхы узак мезгилди камтыйт. Тан (династиясы) доорунда Батыш єлкєлєрдїн (Орто Азия, Тїркстан) жана тїндїктєгї уруулардын музыкасы «хуме» (Хулардын музыкасы) деп аталган. Кыргыздардын музыкасы анын бир бєлїгїнє таандык. Тан (династиясы) доорундагы хан сарайында ойнолуучу он тїрдїї музыканын їчєє Синьцзяндыкы (Тїркстандыкы). Бул їч музыкага: «Гаоган юе (?)», «Цюцы юе(?)», «Шули Юе (?)» кирет. Кыргыз музыкасы — «Гаочан юе» музыкасынын бир бєлїгї. Синьцзяндагы Турфан шаарынын батышындагы «Чжао ха чун гае чан» (?) єрєєнїнєн IX кылымдын башталышына таандык байыркы бир сїрєт табылган. Сїрєттєгї кичине бала чертип жаткан аспап — кыргыздардын комузу. («Жэнь мэн ин юе чубаньше» — «Эл музыкасы басмасы» чыгарган «Майда улуттардын музыкалык аспаптары жана жекече ойнолгон салттуу кїїлєрдїн жыйнагы» деген китепти караўыз.) Комуз «муцин» — «жыгач комуз» деп да аталат. Комуз бїтїндєй жыгачтан жасалып, ага тагылган їч кылды кагуу аркылуу їн чыгарылат. Ал кыргыз элинин эў байыркы жана кеўири тараган музыкалык аспабы... Байыркы заманда эле (комуз) башка улуттар жашаган аймактарда, ал тїгїл, чет элдерге да тараган. Тан (династиясы) доорунда кыргыз эли Тан падышасына белек катары бир комуз беришкен. Кийин, Тан падышасы ал комузду япондорго сыйлык катары тартуулаган. («Бїгїнкї Китай авторлору байыркы кыргыздар жєнїндє») Илим. далил жана божомол («Кыргызстан маданияты», 23-июль 1987-жыл.). Айрым аваздык чеберлер комуз чабууда єрїк кыйып, ал элешем кургаганда (орточо кургаганда) сомдойт. Ичин оюп коет. Аны солидол же алиф менен майлап, кєлєкє жерге таштап койсо 20—30 кїндє жыгач ойдогудай кургайт. Комуз капкагы їчїн башкалардай эле жергиликтїї карагайларды пайдаланат. Азыр комуз оркестрде да ойнолууда. Мында комуздун коштоосунда жаралган комуздун нукура їнїн, колоритин уга-кєрє албай жатышат. Анткени анын да єз таржымалы бар. Оркестрдеги эў негизги аспап комуз болгондуктан ага чоў роль таандык. Бирок, ошол комузубуздун їнї нукура ата-бабаларыбыз чертип келген комуздун шыўгыр їнїнє окшобойт. Кадимден

7

бери залкар комузчуларыбыз кол ойнотуп келген комуз таптакыр башкача кїїлєнєт. Ал абалкы касиети жоголуп, аны кїїлєє принциптери караманча кыл келбеген эрежеге тїшїрїлїїдє. Балалайканын кїїлєнїїсї менен комуздун кїїлєнїїсїн бир эрежеге баш ийдирїї албетте, туура эмес. Мунун єзї комуздун абалкы кїїлєнїїсїн жокко чыгаруу. Анын кийинки «реконструкцияланган» калыбын пайдалануу одоно кєрїнїш болуп саналат. Комуздун чыныгы кїїлєнїшї эстен чыгууда. Абалкы нукура добуштун, ыргактын, кїїнїн, чертїїнїн ыкмалары єзгєрїлїїдє. Азыр оркестр улуттук бирден-бир кєзгє басар болгон аспабыбызды мурдагы калыбына келтирїїгє аракет жасап жатканын акыйкатта, жакшы жєрєлгє катары баалоо керек. Демек, буга дейре єзїбїздїн. улуттук аспабыбызга (комузга) салкын кєз карашта болуп, анын нукура кїїлєнїшїн балалайканыкына жакындаштырганбыз, залкар комузчуларыбыздын ойлонуп чертип калган комуздун нака улуттук кєрєўгєсїн тар кызыкчылыктан улам жогорудагыдай абалга туш келтирип алганыбыз да албетте жакшы жышана эмес. Эми комузду адепки нукуралыгына жетїїнїн єзї да машакаттуу иш. Себеби, оркестрдин чыгармачыл ишин тїп тамыры менен єзгєртїп, комузга мурдагыдай экинчи планда, же болбосо тїс (фон) катары ойноп келген жосунун биринчи баскычка чыгаруу, бул чоў машакат болуп саналат. Комузда кооз, мукам їн чыккандыктан анын жасалышы илимий кєз карашка физика мыйзамы менен да байланышы бар. Ооба, комузчулар физика илими менен тааныш эмес. Бирок, кєкїрєк тунук, баамдоолору жана чеберчиликтери мына ушул илимге шайкеш келип турган. Муну бїгїнкї кїндєгї иликтєєлєрдє даана байкалып отурат. Айрым усталар комуз чабылып бїткєндєн кийин айнек менен сїрєт. Андан кийин майда кум кайрак кагазы жана нооту менен сїртєт, анан жаўы бышырылган акиташтын 70—80 процент эритмеси менен актап, анан ал кургагандан кийин кургак чїпїрєк менен сїртїп, техникалык вазелин менен бир аз майлап коюшат. Мында єрїк комуз кыпкызыл болгон тїскє келет. Комузга лактай эле сырды пайдалануунун кереги жок. Алар комуздун їнїн да, тембрин да єзгєртїп жиберет. Комуздардын кєлємї ар кандай келет. Узуну 70 см, экинчиси — 65 см, їчїнчїсї — 60 см болот. Бул єлчємдє комуз жасоого ниеттенгендер комуздун чарасы менен моюнун єлчєгєндє теў ортосунан алыш керек. Мисалы, 70 см комуздун моюнунун узундугу 35 см, чарасынын узундугу 35 см; 65 см комузда 32,5 см ж.б. Мындай комуздарды, адатта, бала комуз жана чоў комуз деп бєлєбїз. Физикалык жагынан алганда комуздун ортонку кылын кїїлєгєндє кайсы нотадан резонанс кубулушун берерин аныкташыбыз керек. Акмат РААТКАН

№ 120 • 20-март, 2015-жыл

8

№ 120 • 20-март, 2015-жыл

ТЫЙЫНДАН ДЇНЇЙЄ КУРАЛАТ

9

Нооруз майрамыўыздар менен! Урматтуу кыргыз эли сиздерди жер жарып кирип келген Нооруз майрамы менен чын жїрєгїбїздєн куттуктайбыз. Ушул жер бетин кєк шиберге айлантып, айлананы кооздука боеп кирип келген Нооруз сиздердин Ак-єргєгїўїздєргє бакубаттыкты, токчулукту, ырыскыны алып келсин. Ал эми жашооўуздарга ийгилик, єнїгїї, ар бир баскан кадамыўыздарды бакыт коштоп, жашооўуздар єзїўїздєр ойлогондой орундалсын.

КЫСКАЧА ТАРЫХ Нооруз - Орто Азия элдеринин кеўири белгилене турган майрам. Ошентип "Нооруз" - "жыл башы", "жаўы жылдын башы" майрамы. Ал эски жыл эсеби боюнча 21-март кїнї белгиленет. Мїчєл сїрїї эсеби мына ушул кїнгє туура келет. Бул кїнї кїн менен тїн теўелет. Кыргызда эски жыл аяктап, эртен жаўы жыл деген кїнї єткєрїлїїчї ырым-жырым салты "жыл ажыраш" деп аталган. Бул учурда арча, чекенди, адырашман тїтєтїп їй ичин, мал-салды: Алас, алас, Ар балээден калас, Эски жыл кетти, Жаўы жыл келди.

Алас, алас, Айдан аман, Жылдан эсен, Жакшылыкты теўир берди, Жарык кїндї кеўири берди. Орообуз данга толсун, Оозубуз нанга толсун! Алас, алас - деп аласташкан. Жаўырган жылда эл журттун, мал-жандын аман-эсен, тынч, кырсыктан тышкары жана эгин берекелїї болушун тилеп, кудайга, жер-сууга, тоо-ташка сыйынып жалынган, арпадан, буудайдан кєжє, сїмєлєк кайнатып, ар бир їй-бїлє сый тамагын жасап, айыл-апасы менен чогуу ичишкен. Ноорузда жаўы кийимдер кийилет, жакшы тилектер айтылат, айлана кєрккє бєлєнєт. Жаш-карынын баары чогулуп улуттук оюн-зоокторду ойношкон. Илгери нооруз кїнї бир кош єгузгє соко кошуп, жер бетин алгач жолу тилишчї. Тапка келген жерге бороз салып бараткан дыйкандын артынан ээрчиген жоон топ кишилер этектериндеги їрєндїк буудайдан кочуштап чыгышып, элдик ырларды созолонтуп ырдашкан. Нооруз токчулуктун, мол тїшїмдїн, ырыскынын, жаз майрамы катары белгиленген.

2009 жылы Нооруз UNESCO (ЮНЕСКО) тарабынан адамзаттын материалдык эмес маданий мурастардын тизмесине киргизилген.

Òàáûëäû Àêåðîâ, ñàÿñàò òààíóó÷ó, òàðûõ èëèìäåðèíèí êàíäèäàòû Кыргызстандын жалпы элин жаздагы жаркыраган Нооруз майрамы менен чын дилимден куттуктаймын! Нооруз – жаўы мезгилдин башталышы, жаўылануунун символу, табиятка эле эмес, адамдардын їмїттєрїнє жаз тартуулаган кереметтїї ыйык майрам. Баардыўыздарга бекем ден соолук, бакубат ємїр, ишиўиздерги ийгиликтерди жана алдыга койгон асыл ой, ак тилектериўиздин ишке ашуусун каалаймын.

Æàíûø ÌÎÌÓÍÎÂ, îáîí÷ó . Сиздерди Нооруз майрамыўыздар, жаўырган жылыўыздар менен куттуктайбыз. Нооруз жылдын жаўырышынын, сабырдуулуктун, єз ара тїшїнїшїїнїн, кубанычтын, тазалануунун, мээримдїїлїктїн, тереў ишенимдин жана ынтымакты чыўдаган улуу майрам. Жаўырган жыл элибизге ынтымак, жергебизге кут, береке, їй-бїл�ўїзд�рг� бакты-таалай, бекем ден соолук алып келсин. Майрамыўыздар менен!

Æîëäîøáåê Æàíæèãèò óóëó, àêòåð Жерибизде тынчылык, молчулук, байгерчилик болсун, саясий туруктуулук болсун, ынтымакта,биримдикте єсїп єнїгєлїї. Кырызстандыктардын баарын Нооруз майрамы менен куттуктайм!

Ìàíàñ Àëûêóëîâ øîóìåí Мага майрамдардын ичинен баарынын нооруз майрамы жагат, анткени кар ээрип жердин бети кєгєрїп сїмєлєктєр жасалып маайнайлар ачылат. Нооруз майрамыныздар менен урматтуу кыргыз эли! Нооруз майрамы баарыныздарга ийгилик, бактылуулукту, ынтымакты, ырыскыны алып келсин жана жашоонун ырахаттын кєрїўїздєр.

Æèéäå Çîîòáåêîâà 5 êàíàëäûí àëûï áàðóó÷óñó Баардык кыргыз элин кыргыздын жаўы жыл болуп саналган Нооруз майрамы менен чын жїрєктєн куттуктайм. Ар бир їйдє тынчтык єкїм сїрїп, туугандар арасында, тааныштар, элдердин арасында урушуу, таарынуу єкїм сїрбєй, ынтымак болсун!! Ыйлаган апалар, негизи эле ыйлаган адам заты жок болсун! Кїн сайын маанайы биздин каналдын атындай 5 болсун!! Ар бир адамдын каалоо-тилеги орундалып, бакыттан кєзї жайнаган инсандар ар бирбибизди куурчап, алардан бизге да жугуштуу болсун!!

Ñàíæàð Àáäûæàïàðîâ ðåæèññåð, îïåðàòîð Жалпы кыргыз элимди, келе жаткан Нооруз майрамыбыз менен куттуктайм! Ушу жаўы жылыбыз, элибизге токчулук, молчулук, ыйман- достук жана албан-албан жетишкендикти алып келсин! Жалпы журтубузда тынччылык болсун! Нооруз майрамыўыздар менен!

Ìèëàí Òóðïàíîâ Øàõìàò ôåäåðàöèÿñûíûí ïðåçèäåíòè Урматтуу кыргыз элимди Нооруз майрамы менен Куттуктайм! КудайТаалам элибизге ыйман, тынчтык, биримдик, ынтымак береке берсин! Аманчылыкта кїн єткєрїп, ушул жаўырып келген Нооруз майрамы баардык жакшылыктарды алып келсин.

Ìèðëàí Ñàòêûìáàåâ, êëèïìåéêåð Кирип келген жыл кыргыз элиме ак ойлорду алып келсин, ой таза болсо дениў сак болот деп ойлойм. Кыргыз элим бєлїнбєй бир ойго келип алга кадам таштасын жана ошондой эле ушул жаўырган жыл бардык адам баласына ыйманчылык, ырыскы, токчулукту алып келсин демекчимин. Рахатбек РЫСАЛИЕВ

№ 120 • 20-март, 2015-жыл

10

МАСОНДОР КИМДЕР?

МАСОНДОР КАЧАН ПАЙДА БОЛГОН? Израильге масондор 1868-жылы келип жайгашкан. Масондор кимдер (дїйнєнї кємїскєдє башкарууну каалаган уюум). 1948-жылы 14-майда Израиль кєз карандысыз мамлекет деп жарыялангандан кийин алардын жаўы єсїї доору башталды. Масондор тууралуу алгачкы маалымат Ирландиянын тарыхында 1507-жылы кезигет. Негизги такталган маалыматтарга караганда 1725-жылы Парижде Ирланд герцогунун жєнєткєн алгачкы «калп», «жашыруун таасир этїї» масондордун ыкмасы жєнїндє айтылат.

1738-жылы 24-июнда Францияда Корол Луи де Пардайона де Гондриндин мыйзамдаштыруусу менен дїйнє жїзїнє кеў кулачын жайып чыга келди. Коомду кєз каранды кылуунун алгачкы ыкмаларын алар эў биринчи юридикалык жактан кєз каранды кылууну ойлонушат. Кандай гана мыйзам болбосун ошол обьектке карама каршы иштей турган баш айланма жолдорун мыйзамдуу, бирок кєзгє кєрїнбєгєндєй кылып башкарууну тынымсыз адамзатка таўуулап турду. Андан соў курулуштарга кандай жол менен масондордун эмблемасын калтыруу жєнїндє иштей баштады. Кийинчерээк алар ири экономикалык, юридикалык символикаларда єздєрїнїн белгиси коюлган эмблема менен кулач жайып кара шамалды ээрчиткен куюну Американы кєздєй жылып олтурган. Жыйырманчы кылымдын башында масондордун башкы штабы Англияда жайгашып укмуш кїчкє ээ боло баштады. Алар, дїйнєнї багынтуу їчїн їч негизге таянды: 1. Алар элди дин аркылуу кєз каранды кылуунун концепциясын иштеп чыкты. Мусулман дининин кєптєгєн жасалма агымдарын, провослав дининин кєптєгєн секталарын пайда кылып, элдин башын айлантуунун улам жаўы ыкмаларын жаратып олтурду. Алар исламды дїйнє калкына жаман кєрсєтїї їчїн араб тилин мыкты їйрєтїїгє жана ар кандай терактык иштерге мусулмандардын єздєрїн пайдалануу їчїн 120 млрд доллар бєлїнгєнїн айтышат. Анын баарын т олук кєзємєлгє алган АКШ болуп эсептелет. АКШ ар кошкон элдин жыйындысынан тїзїлгєн “плигримдер”болуп саналат. Ал жерде бир нече маданияттын аралашмасынан тїзїлгєн элде, туруктуу каршылык жок болгондуктан масондор уюму АКШны толук колго алды. Жана алардын суук колу менен ар кандай мамлекеттердин койнуна муздак колун сала баштады. 2. Саясат аркылуу мыйзамды бурмалоо жолу менен кєз каранды кылууну мыкты єздєштїрїп алуу їчїн 2 кылымдан ашык машыгышты. Бир мисал катары айтсак «Кумтєр» ишканасынын тегерегиндеги чиеленишкен мыйзамды чечмелєєгє 120 депутаттын

башы айланып олтурганын даана айтсак болот. Кыргызстанда алардын кызыкчылыгында кызмат аткарып жаткан “Кумтєр”, “Кыргыз Теле Ком” “Мега Ком” компанияларын санасак болот. Ал эми алар кєзємєлдєп жаткан дїйнєдєгї ири 147 бизнес компанияларынын катарына биздин компаниялар кошулган эмес. Алар биринчи кезекте адамдын сезимдерин кирдетїїгє, андан соў жїрєктєгї жалындап турган духун єчїрїп салууга машыгышкан кара чїмбєтчєндєр. Ошол себептїї биз азыркы саясатчыларды жек кєрїїгє акыбыз жок, анткени биз жєєтєр даярдап жаткан мыйзамга баш ийип жашап жатабыз. 3. Кайсыл коом болсо да, ал жердин аялдарын жылаўач кийинип жїрїїгє психологиясын кєндїрїї болгон. Алардын оюнда аял жылаўач кийинип жїрсє, аны кєргєн эркектин оюу киндиктен жогору кєтєрїлбєйт жана бизге унчукпай (єздєрїнїн программасында койдой деп айтылат) баш ийишет деп айткан. Кайсыл мамлекет болсо да саясий эркин алдырып койгондон кийин, экономикасын кошо карматат. Ошентип дїйнєнї согушсуз басып алабыз деген масондор ааламдагы банкнотко кєзємєл кылуу їчїн 147 ири экономикалык компаниялардан сырткары, банктарды єз кызыкчылыгына алышкан. Биржада кредит системасын жаратып элди кредит аркылуу кєз каранды кылуунун жолдорун жасашкан. Ал убакыттын єтїшї менен бизге да да жетип келди. Ай сайын жїрєктї эзген кредит тєгєм деген кара санаа пайда болду. Биз жылдап чуркап иштейбиз, кредит тєгєбїз, а батыштан караган масондор їстєк акчага пляждан пляжга жортуп жїрїшєт. Жєєтєр жок азыр дїйнє жїзї кандай абалда болот эле. Асман ачык болсо да суктанууга канимет кылууга , дараметибиз жетпей калган. Кєкїрєктї чаў басып, эч бир табияттын да искусствонун да чыныгы сулуулугуна суктана албай, канды дїрбєтїїчї ырларга кєнїп єз жашообузду чанып салдык. Акчаны керектєє кїндєн кїнгє єсїп жатат. Акчанын баркы адам ресурсунан жогору чыгып кетти. Акча менен баарын жасоого болот. Тез арада адамзат азоо аттай болуп белгисиз жака алып качкан адамзат жашоосун ооздуктабаса чоў катаклизмге алып келээри айдан ачык. Масондордун программасынын биринчи бети мындай цитата менен башталат. «Эгер жумуш орун пайда болсо, ал жумушка сєзсїз еврей улутунан алгыла, эгер ал орунга татыктуу еврей жок болуп калса, анда ал жумушка азияттардан алгыла. Эгер татыктуу азият таба албасаўар, ал жумушту жоюп салгыла. Анткени азияттардын орустарга болгон тїбєлїктїї кеги бар» -деп башталат.

КАЛП АЙТЫП “КАРА ПИАР ЖАСАГАН” НУРЛАН АСАНОВДУН ШЫЛУУНДУГУ

Бул шылуундун мындай алдамчылык иштерин тизмеге тїшїрсєк кагаз бети жетпес. Ал 2010-жылдын 27-майында Р.Тєлєгєновдун жардамчысы болуп турган мезгилде їч Джип машинени сатып алып, апасы Калимандын кїзєт агенттигине каттаткан экен. Апрель революциясынан кийин бул шылуун кымбат баалуу машинелерге каражатты кайдан тапкан деген суроо жаралат. Андыктан апрель революциясынан кийинки мородерлук иштердин чуусу басылбай турган маалда Асановдун ишин азыр да дыкат караса бир топ кылмыштары чыгуусу мїмкїн. Себеби ал ушул кїнї да бир топ адамдарга чоў суммадагы акчаларды карыз болгону аз келгенсип, єзї иштеген Эркин профсоюздар конфедерациясынын бухгалтеринин акчасын жеп, аны кайтарып бербей, жыйынтыгында бухгалтер стресске кабылып ооруканага жатып калган. Адамдарды мындай оор акыбалга тушуктуруп, бир эмес бир нече ирээт алдамчылык менен ар кимдин акчасын алып качып жїргєн бул шылуун бир кезде Карганбек Самаковдун “Биримдик” партиясында да иштеп, ал

КЇНДЇН ТУТУЛУШУ 20-МАРТТА, 16 СААТ 39 МИНУТ ЖАНА 50 СЕКУНДАДА БАШТАЛАТ 20-мартта болот деп кїтїлїп жаткан кїндїн тутулушу Кыргызстанда анча байкалбайт. Болгону айдын кєлєкєсї кїндїн дискинин 2,59 пайызга гана жаап калат. Бул кєрїнїш саат Бишкек убактысы боюнча 16 саат 39 минут жана 50 секундада башталат жана 17 саат 30 минут 44 секундада аяктайт. Кїндїн бетинин толук жабылышы 17 саат 5 минут 42 секундада болот. Кїндїн толук тутулуусу Атлантика океанынын тїндїгїндє жана Артикада даана байкалат, ал эми Европанын, Россиянын батыш бєлїгї жана тїндїк Африканын бир бєлїгїндє кїндїн жарымжартылай тутулушун кєрїїгє болот. Белгилей кетсек, Кїндїн жарым-жартылай тутулушу Кыргызстанда 2011жылы 4-январда болгон. Кїндїн толук тутулушу акыркы 500 жылда Кыргызстандын аймагында байкалган эмес. Кїндїн толук капкараўгы болуп тутулуусу Кыр-

№ 120 • 20-март, 2015-жыл

жерден да бир топ каражатты шылуундук жол менен алып кеткени белгилїї болгон. Ушундан улам анын шылуун экенин билген партиянын єкїлдєрї аны партиядан кууп чыгышкан. Партиядан сїрїлїп чыгып калганы наарданган Асанов ар кандай кептерди таратып, “Ууру тойгончо жеп, єлгєнчє карганат” болуп, эми єзїн сїттєн ак кєрсєткїсї келип жїрєт. Мунун Карганбек Самаковдун дарегине жасаган “кара пиары” да жєн жерден эмес. Анын артында Самаковго кєє жабууга кызыкдар кимдир бирєєлєр туруусу мїмкїн. Эки ирет кылмыш иши козголгон шылуунду ким калкалап жатат деген суроо жаралат. Убагында Нурлан Асанов “АтаМекен” партиясына Райкан Тєлєгєновдун жардамчысы болуп иштеп, Текебаевге жакындыгы бар эле. Акыркы кездерде депутат Каныбек Иманалиев менен жакшы алакада экенин да эшиттик. Айтмакчы, Нурлан Асанов Абай Таштанбеков менен дос болуп жїрєт. Балким экєєнї бир эле киши колдоп жаткандыр?.. "Кыргызстан бїгїн" сайты

гызстанда 1638-жылы 15-январда болуп єткєн экен. Эми эў эле бери дегенде 2100 жылга чейин ай кїндїн бетин толук жаап калган учур болбой турганын астрофизиктер белгилешїїдє. 2019-жылы 28-декабарда Кыргызстанда 18,49 пайыздык кїн тутулуу болмокчу, ал эми 2020-жылы 21-июнда єлкєдє Кїндїн жарымынан ашыгы тутулганы байкалмакчы.

ЖЕРГИЛИКТЇЇ ЖАЎЫЛЫКТАР ПАСПОРТУН ЖОГОТУП АЛГАНДАРГА ЄКМЄТ 10 КЇНДЇН ИЧИНДЕ ПАСПОРТ ДАЯРДАП БЕРЕТ

18-мартта Жогорку Кеўештин жыйында алдыдагы парламенттик шайлоого жакын паспортун жоготуп алган жарандарга єкмєт 10 кїндїн ичинде паспорт даярдап бере тургандыгы маалымдалды. Бул тууралуу жыйынында Мамлекеттик каттоо кызматынын башчысы Алина Шаикова билдирди. Ал эми депутаттар шайлоого паспорт менен гана катыштыруу жарандардын укугун чектей турганын, айрымдар шайлоого 1-2 кїн калганда жоготуп алышы мїмкїндїгїн, шайлоого айдоочулук кїбєлїк сыяктуу башка документтер менен да катыштырууга уруксат берїї зарыл экендигин айтышты. Єкмєт єкїлдєрї азырынча паспорт менен гана шайлоого катыштыруу болорун, айтылган сунуштар келечекте колдонула турганын билдиришти.

КТРК ЖЕТЕКЧИСИНЕ ТАЛАПКЕРЛЕРДИН ЭКЄЄСЇ ШАЙЛОО УЧУРУНДА ТАЛАПКЕРЛИГИН АЛЫП САЛЫШТЫ КТРКнын башкы жетекчилигине талапкер болгон 10 кишинин экєєсї єзїлєрїнїн талапкерлигин алып салышты.

Бул тууралуу19-мартта башкы жетекчини шайлоо болуп жаткан учурда белгилїї болду. Байкоочу кеўештин отурумунун алдында «Кыргыз жолу» коомдук бирикмесинин жетекчиси Кадыр Кошалиев талапкерлигин алып салууну суранган арызын берди. Экинчи талапкер Ишен Айтмамбетов, КТРКны кантип єнїктїрїї керектиги боюнча єзїнїн пландарын айткандан кийин талапкерлигин аларын билдирди. Байкоочу кеўештин мїчєлєрї Айтмамбетовдун телеканалда иштєє тажрыйбасы жок экендигин белгилешти.

Байкоочу кеўештин мїчєсї жана КТРКнын жетекчилигине талапкер Илим Карыпбеков талапкерлерди кароонун алдында єзї Байкоочу кеўештин єкїлї катары добуш бербей тургандыгын айтты. «Мен добуш бербейм. Бирок мен Байкоочу кеўештин мїчєсї боюнча калам. Эгер башкы жетекчи кылып мени тандашса, анда албетте Байкоочу кеўештин курамынан чыгам», - деди Карыпбеков.

БИШКЕКТЕГИ СУВОРОВ АТЫНДАГЫ ОКУУ ЖАЙДЫН КУРСАНТТАРЫ МУШТАШЫП, БИРЄЄСЇ БЫЧАКТАЛДЫ

ОРУСИЯДА ЖОЛ КЫРСЫГЫНАН 4 КЫРГЫЗСТАНДЫК КАЗА ТАПТЫ Орусияда катталган жол кырсыгынан 4 кыргызстандык каза тапкан. Бул тууралуу орусиялык "Наша газета" булагы жазып чыкты. Белгилїї болгондой, жол кырсыгы

ЄКМЄТТЇН ЖЕЎИЛДЕТИЛГЕН НАСЫЯЛАР БОЮНЧА ТОКТОМУ БАЙЛАР ЇЧЇН ЧЫГАРЫЛГАНДАЙ

Дыйкандардын жазгы айдап-себїї иштериндеги кєйгєй болуп жаткан жеўилдетилген насыя, їрєн, жер семирткич маселери 19-мартта Жогорку Кеўештин жыйынында кєтєрїлдї. «Дыйкандар єзї менен єзї, Єкмєт кєўїл бурбаса болбойт», - деген депутат Абдыжапар Бекматов жер семирткичтер менен камсыздоо боюнча завод куруу планы эмне болуп жатканына же коўшу мамлекеттер менен сїйлєшїїлєргє кызыкты. Депутат Нурбек Мурашев, Єкмєттїн жеўилдетилген насыялар боюнча чыгарып жаткан токтому колунда барлар їчїн чыгарылгандай болуп калгандыгын айтты. Мындай пикирди улаган депутат Болот Сулайманкулов жеўилдетилген насыяны берїї чийки иштелип чыккандыгын белгиледи. «Дыйкандарга жеўилдетилген насыялар берилбей жатканын эл єкїлдєрї далилдеп айтып жатса, телеканалдар аркылуу Єкмєттїн насыялар берилип жатат дегени чын эмес», - деп кошумчалады депутат Талантбек Узакбаев. Депутат Таалайбек Ибраев айдап-себїї иштери боюнча Кочкор районунда їрєндїн, жер семиркичтердин жетишсиздиги, техникалардын даяр эместигин сандык маалыматтар менен тастыктап берди.

КЫЛМЫШ ЖАНА КЫРСЫК 15-марттан 16-мартка караган тїнї Свердлов облусунда болгон. Анда жеўил унаа оор жїк ташуучу унаа менен кагылышкан. Анын кесепетинен жеўил унаадагы 4 адам каза таап, бири оор абалда аймактык ооруканага жеткирилген. Унаадагылардын баары кыргыз єлкєсїнїн жарандары болушкан.

Кыргыз улуттук Суворов атындагы аскер лицейинин курсанттарынын ортосунда 18-мартта мушташуу болуп, бирєєсїнїн денесине бычак сайылган. Бул тууралуу бїгїн КРнын Куралдуу кїчтєрїнїн Башкы штабынын маалымат кызматы билдирди. Алдын ала маалымат боюнча, 3-курстун студенттери А.Б. жана А.Анын ортосунда чыр чыгып, мушташка айланган. “Мушташып жатып А. Б. аттуу курсанттын кєкїрєгї менен жоон санына экинчиси бычак сайып жиберген. Учурда ал Улуттук хирургиялык борбордо дарыланууда”,- деп айтылат маалыматта. Коргоо министрлиги тарабынан бул окуя боюнча кызматтык иликтєє жїрїп жаткандыгын Башкы штабдан белгилешти.

Н.Мурашев:

ЖАЛАЛ-АБАДДА УУРДАЛГАН БАЛДАР БОШОТУЛДУ Улуттук коопсуздук боюнча мамлекеттик комитеттин басма сєз кызматы тараткан маалыматка караганда, 18-мартта Сузак районунун бир тургуну 11 жана 12 жаштагы эки уулун бирєєлєр уурдап кетип, аларды коркутуу менен он миў доллар талап кылып жатканы тууралуу кайрылган. Ыкчам жїргїзїлгєн иштердин натыйжасында уурдалган балдар бошотулуп, Сузактын Комсомол айылынын бир тургуну бул ишке шектелип кармалды.

Ош облусундагы Кара-Суу районунун Жаўы-Арык айылындагы №70 Ибрагим Кулбаев атындагы мектептин 5-классынын окуучу Айбек уулу А. кечээ, 18-мартта єзїнїн їйїнїн чатырында асынып алган. Бул тууралуу Кара-Суу РИИБдин башчысы Башкур Абдыкалыков билдирди. Анын айтымында, учурда окуучунун єз жанына кол салуусунун себептери такталууда. Дене ата-энесинин каршылыгынан улам соттук-экспертизага жиберилген жок.

16 ЖЫЛГА КАМАЛГАН АДАМДЫ ЇЙЇНЄ БАРУУГА УРУКСАТ БЕРГЕН ЖЕТЕКЧИ КУРСАН АСАНОВДУН АГАСЫ АКТАЛДЫ

11 ТЇШТЇК КОРЕЯНЫН КРДАГЫ ЭЛЧИСИ КИМ ЧАНГ ГЮ КЫРГЫЗСТАНДЫК ДЫЙКАНДАРДЫ ДАРЫ ЧЄП ЄСТЇРЇЇГЄ ЧАКЫРДЫ Тїштїк Кореянын КРдагы элчиси Ким Чанг Гю 19-мартта дипмиссиясынын аякташына байланыштуу берген брифингинде: «Кореяда дары чєптєр єтє популярдуу жана мен кыргызстандык дыйкандарды дары чєп єстїрїїгє чакыргым келет, - деди. Анын айтымында, Сокулук районундагы кыргыз-корей агроєндїрїш кїнєсканасы, Ысык-Кєл облусунун Ак-Суу районундагы кызыл мыянын тамырын єстїрїї комплекси боюнча долбоорлор кызматташтыктын негизги мисалдары боло алат.

«Дары чєптєрдїн тїшїмї алынары менен Кореяга жеткириле баштайт. Ошондой эле, кореялык инвесторлор ЖалалАбад облусунун Таш-Кємїр шаарында ферросиликоалюминий єндїрїї боюнча долбоорго ири суммада каражат салышкан. Аны Кореяга инвестициялоого болот.

KOICA єкїлчїлїгїнїн кеўсеси ачылды. Жакында эле, Экономика министрлиги менен кореялык инвесторлор Кореяга кургатылган жемиштерди экспорттоо боюнча ири суммалык келишим тїзїштї. Келечекте мындай келишимдер кєп болот», - деп ойлойм деди ал.

Сот канцеляриясынан бул фактыны тастыкташты. Алар иш азыркы учурда Ош шаардык сотунда экендигин жана жакынкы мезгилде Жогорку сотко єткєрїлєрїн билдиришти. АКИpress агенттигинин алган маалыматтарына караганда Ош шаарындагы Жазаларды аткаруу мамлекеттик кызматынын №5 убактылуу кармоочу жайынын жетекчиси болуп штеген Абдыкадыр Асанов 2014-жылдын 20-октябрында кызмат абалынан кыянаттык менен пайдаланды деген шек менен УКМК кызматкерлери тарабынан кармалган. Асанов 16 жылга камалган баўги зат сатуучуну їйїнє барып келїїсїнє уруксат бергени їчїн айыпталган. Материалдар сотко єткєрїлгєн. Ош шаардык сотунун тєрагасы Рамзан Кожомкулов Асановго коюлган кїнєлєрдї канаттандыруудан баш тартып, аны актоо єкїмїн чыгарган. Ош облустук сотунун соту А.Шамшиева биринчи инстанциядагы соттун чечимин кїчїндє калтырды.

НООКАТ РАЙОНУНУН БАЙЫШ АЙЫЛЫНДА БАЛДАРДЫН ОТ МЕНЕН БОЛГОН ШОКТУГУНАН 5 ТОННА ЧЄП КЇЙДЇ

КАРА-СУУ РАЙОНУНДА 5-КЛАССТЫН ОКУУЧУСУ ЄЗ ЖАНЫН КЫЙДЫ

Ош облустук соту, баўги зат сатып 16 жылга камалган адамда їйїнє барып келїїгє уруксат берген СИЗОнун жетекчисин - КР ички иштер министринин орун басары Курсан Асановдун агасы Абдыкадыр Асановду актады. Бул тууралуу 19-мартта АКИpress агенттигине булактар маалымдады.

Ноокат районунун Кєк-Бел айыл аймагындагы Байыш айылында Тоголой кєчєсїндє жайгашкан ээси А. Исмаиловго тийиштїї 100 чарчы метр жыгач устундуу шифер жабылган сарайдын чатыры, 5 тонна чєп кїйгєн. ЄКМ басма сєз кызматы 19-мартта билдиргендей, єрттїн келип чыгышына балдардын от менен болгон шоктугу себеп болгон. Ага їй ээсинин баласы, 2009-жылы туулган Кутманбек Исмаилов кїнєєлїї болгон.

№ 120 • 20-март, 2015-жыл

12

КЫЗЫК ЭКЕН Техас штатынын тургуну 54-жаштагы американец Марк Джордан, бир сутканын ичинде тартынуу боюнча жаўы рекорд койду. Марк Джордан бир сутканын ичинде 4321 жолу тартынып дїйнєлїк рекордду жаўылады. Бул кєрсєткїчкє жетиш їчїн Американын тургуну 1 жылдык убакыт сарптаган.

146 IPHONE ЇЛГЇСЇНДЄГЇ ТЕЛЕФОНДУ УРДАП БАРАТКАН КИШИ КАРМАЛДЫ

ЕГИПЕТТИК АЯЛ 43 ЖЫЛ ЭРКЕК БОЛУМУШ БОЛУП ЖЇРГЄН

Дїйнє жїзїнє таанымал болгон жана ар бир єлкєдє єзїнїн кєркї менен суктандырган iPhone їлгїсїндєгї телефонду кимдер гана кєтєргїсї келбейт. Аябай берилїї менен кызыккан кишилер iPhone їлгїсїндєгї телефонго жетиш їчїн ар кандай ыкманы колдонушат. Жада калса мамлекеттик мыйзамды бузуу аркылуу да жеткендер да аз эмес экен. Анын бири болуп саналган биздин кошуна єлкєбїз Кытай мамлекетинин жараны єзїнїн денесине 94 телефонду катып бара жаткан жеринен кармалып телефон урдоо боюнча рекорд койгон. Бул рекорддук кєрсєткїчтї жаўылаган анын жердеши, дагы бир Кытайлык жаран Шэньчжэн бажы пунктунан кармалган. Ал денесине 146 телефонду катып бараткан жеринен колго тїшкєн. 126 телефонду белине, ал эми 20 телефонду бутуна таўып алып Шэньчжэн бажы пунктунан кетип бара жаткан жеринен кармап алышкан.

кийин єзїн жаман сезип, жєтєлїп, анын жєтєлїїсїнїн артынан кан чыгып жатканда интернет –кафенин жетекчиси, аны диванга жатып тез жардамды кїтїїсїн сунуштаган. Жетекчинин сунушуна макул болбой оозундагы канды колу менен сїртїп єз оюнун уланткан Ву Таю ойноп жаткан жеринен дагы кыйналып жерге кулап тїшкєн. Тез жардам келип ага жардам бере албай болгону єлгєндїгїн тастыктаган.

Сиса Абу Даух 21 жашында, тєрєтїнє бир аз калганда жесир калган. Ал андан ары жашап кеткенге каражаты жок калган. Аялдарды жумушка алууга болбойт деген, жазылбаган мыйзам їчїн ал айласыздан эркекче кийинип, кошуна, башка айылдарга барып иштеп баштайт. Ал курулушта кирпич жана цемент ташып, айыл чарбада жана башка ушул сыяктуу “эркекче” жумуштарда иштеген.

БИР СУТКАНЫН ИЧИНДЕ 4321 ЖОЛУ ТАРТЫНГАН 54-ЖАШТАГЫ АМЕРИКАНЕЦ

19 СААТ ОНЛАЙН ОЮНДАН КАЗА ТАПКАН КЫТАЙЛЫК ЖАРАН 24-жаштагы Шанхайдын жашоочусу Ву Таю 19 саат онлайн оюндан кийин каза тапкан. Кытайда оюн сїйїїчїлєрдїн арасында атактуулукка жеткен World Of Warcraft онлайн оюнду Ву Таю аттуу жаран 19 саат кєз ирмебей ойногон. 24-жаштагы Ву Таю 19 саат оюндан

63 жашаар аял дагы деле эркек болумуш болуп, буткийим тазалап иштейт. “Ал кїнїгє алтыда турат да Луксор станциясына, иш ордуна барат. Анын єтїк май жана щёткаларын мен алып барам, анткени апамдын жашы келип, буларды кєтєрїп баруу оор болуп баштады” – дейт кызы Худа. Жакында эле Египеттин бийлиги Сиса Абу Даухка кєп жылдык эмгеги їчїн “багарман аял” наамын беришти деп билдирет Egyptian Streets.

КАБЫРДАН КАТ!!!

Кагылайын апакем, баарыўар кайгырып, менин жаныма чогулуп, олтуруп, ыйлап жаттыўар элего. Ошол учурда дїйнєдє мен кєрбєгєн, жана тааныбаган, маклуктар жаныма келишти. Алар Азреил жана бул кызматты аткаруучу башка периштелер экен. Ошондой эле ошол учурда мага акыретте тїбєлїк кала турган жерим кєрсєтїлдї. Ал жерде от алоолонуп кїйїп жаткан эле, ал жер жаза берилїїчї жай экен. Ошондо кээ бир нерселерге кайдыгер карап, кетирген жаўылыштыктарымды билдим. Аябай єкїндїм єтє кайгыргандыктан силерди да тааный албай калдым. Азреил периштени карап алып коркуп кеттим. Ал аябай айбаттуу эле, дїйнєдє єткєргєн жашоом їчїн єкїндїм. Ошондо Алла

№ 120 • 20-март, 2015-жыл

тааладан мени жакшы иштерди кылуум їчїн, єлїмїмдї кечиктирїїсїн, жана мени дїйнєгє кайра жиберїїсїн сурандым, бирок аябай кеч болуп калган экен, Албетте суранычым кабыл алынган жок. Силер муну биле албадыўар кандай кыйынчылык кєргєнїмдї да сезе албайсыўар. Себеби: силер мен сыяктуу Азреил периштенин айбатын кєргєн жоксуўар. Жалган дїйнєдє жашап жатканыўарда жан чыгуу деген сєздї уксаўар керек эле. Ал учурдагы кыйналууну сєз менен сїрєттєп айтуу мїмкїн эмес, аны Азреил периштенин колуна тїшкєндєр гана билишет. Чындыгында Пайгамбарыбыздын: Ооо Аллахым, єлїм алдында єзїмдї жоготуп турган учурда мага жардам кыл!!! деген дуасын мол-

докелер айтып калышчу, бирок ал сєздєр бир кулагымдан кирип нафсиме эч кандай таасир бербестен экинчи кулагымдан чыгып кетчї туура, анык туура сєздєр экен. Башкача айтканда жандын чыгуусу касапчынын колунда териси сыйрылап жаткан койдун абалы сыйактуу. Бул коркунучтуу абалда жаным денемден чыгууну каалаган жок, бєлїк-бєлїк болуп качып жїрдї. Жаным денемден чыкпай каршылык кєрсєткєн сайын периштелер мени кыйноого алып жатышты. Кыскасы денемден жаным чыга электе эле кабыр азабы башталган болчу. Акырында жаным денемди таштап чыгып кеткенде гана мен бул азаптан кутулдум. Мынчалык азап тартуумдун себеби: Жалган дїйнєдє жасаган кїнєєлєрїмдїн жазасы экендигин, акыры тїшїндїм. Азреилдин жанында дагы башка эки периште бар эле бири ырайым, экинчиси азап периштелери экен. Азреил денеден алган рухту ал дененин ээси жакшы адам болсо, ырайым периштесине жаман адам болсо, азап периштесине берет. Азреил менин жанымды азап периштесине тапшырды. Мен дїйнєдє жаман иштерди жасап жїргєндїгїм їчїн периштелер менин жанымды кыйноо менен алышты, булар азап периштелери экен. Эгер дїйнє жашоосунда жакшы иштерди жасап жїргєн болсом: рухтун денеден айрылуусун жеўилдетїїчї ырайым периштелери рухумду алып: Ээй Аллахтын сїйїктїї пендеси сага Аллах салам жиберип жатат деп айтмак экен. Ал кайда! капылетте єткєргєн ємїрїмдїн азабын тартып жатам Апаке'..... Азреил периште келгенде даараттуу болгонумда жанымда бирєєлєр да куран

окуп турса, жана жасаган иштерим кєп болгондо мынчалык кыйынчылык тартпайт элем. Єлїмїм да жеўил болот болчу. Ал жерде тургандардан Алла таалага сїйїктїї бир досум; Ээй Азреил менин жолдошумду айа! себеби: Ал момун мусулмандардан эле деп айтып дуба кылса мынчалык азап тартпайт элем. Азреил периште менин жанымды алганы келе жатканда аябай корктум, ал єтє айбаттуу болчу. Аттиў кєздєрїм сокур болсо, анын коркунучтуу кєрїнїшїн кєрбєсєм жакшы болбойт беле. Бирок чындыгында кєздєрїм сокур болсо дагы баарыбир аны кєрмєк экем, жалган дїйнєдє сокур болуу же болбоонун айырмасы жок... єлїм учурунда баары Азреилди кєрїшєт экен. Кагылайын апакем менин єлїм учурунда тамагым буулуп, кыркыраган їнїм чыгып жатканын, жїзїм карарып, оозум ак кєбїктєнгєнїн кєрє алдыўбы?! Кєрє албасаў керек ал учурда катуу кыйкырып ыйлап, олтурган элеў. Аларды сезїїў да мїмкїн эмес болчу. Кєрбєгєнїн- сезбегенин да жакшы болду. Себеби: эгер аны кєрє алганыўда менин акыреттеги абалымды ойлоп аябай кайгырат элеў. Дїйнєдє жасаган иштерим жакшы болгондо: єлїм учурунда жїзїм карарып оозум кєбїктєнїп, кємєкєйїмдєн кыркыраган їн чыкпайт эле. Тескерисинче чекемден тамчы-тамчы тер жїзїмдєн нур чачырап турбайт беле. Дагы айта кетчї нерсе єлїм алдындагы абалыма кєўїл буруп карап сындалып артымдан сїйлєбєгїлє, бул єтє чоў ушак жана чоў кїнє. Ошондой эле єлїм алдындагы кыйноолор Аллахтын мээрими деп айтсакта болот. Себеби: Алла таала ал кыйноо менен пенденин кїнєєлїрїн жеўилдетет экен. Интернет булагы

13

ПАЙДАЛУУ КЕЎЕШ

ЖАЎГАКТАРДЫН СЫРЛАРЫ

Áèç ê¿í¿ìä¿ê æàøîîáóäà äààìäàï æýýï æ¿ðãºí æà¢ãàêòûí ò¿ðëºð¿í æàëïû æóðòêà áåëãèë¿¿ áîëñî êåðåê. Áèðîê àíûí äåí-ñîîëóêêà ïàéäàñûí æàíà çûÿíûí áèëå áåðáåñå êåðåê. Àíäà ñèëåðäèí íàçàðû¢ûçäàðãà áèç ñ¿é¿ï, òàìøàíûï æýýï æ¿ðãºí æà¢ãàêòûí ñûðëàðû ìåíåí òààíûøòûðûï ºòìºêá¿ç. Áàðáûç ìåêòåïòå æàêøû êºð¿ï îêóãàí áîòîíèêà ñàáàãûí æàêøû áèëåáèç. Ìûíà áîòàíèêàëûê òåðìèí ìåíåí êàðãàíäà æà¢ãàêòàðäûí ñûðòû êàòóó êàáûãû ìåíåí êîðãîëñî àíäà è÷è äàíåê ýýëåãåí æåìèø æà¢ãàê áîëîò. Ìûíäàé æà¢ãàêòàðäûí áààðûíûí êóðàìûíäà êàéñû áèð äå¢ãýýëäå òºìºíê¿ çàòòàð êåçäåøåò. Ìàé êèñëîòàëàðû (Îìåãà-6, Îìåãà-3 )- ìûíäàé êèñëîòà àäàìäûí ìýýñèíèí, æ¿ðºã¿í¿í, êºç¿í¿í æàíà ìóóíäàðäûí èøèí æºí㺠ñàëà àëàò. Àíòèîêñèäàíòòàð - àäàìäûí îðãàíèçìäèí êàðòàþóñóíóí àëäûí àëà àëàò æàíà îøîíäîé ýëå îíêîëîãèÿëûê îîðóëàðäàí êîðãîéò. ªñ¿ìä¿ê ñòåðîëäîðó õîëåñòåðèíäèí äå¢ãýýëèí òºìºíäºòºò, æ¿ðºê-êàí òàìûð îîðóëàðûíûí àëäûí àëàò. Ñåëåí, êàëèé, ìàãíèé, òåìèð, éîä, öèíê, êîáàëüò – áóëàð àäàìäûí áºéðºê îîðóëàðûíà òóðóøòóê áåð¿¿í¿ æàðàòûøàò.

ЖЕР ЖАЎГАК

Æåð æà¢ãàêòûí êóðàìû áåëîêêî æàíà íèàöèí àòòóó âèòàìèíãå áàé. Áóë âèòàìèíäåð àäàìäûí íåðâ ñèñòåìàñûíûí, æ¿ðºêò¿í æàíà áîîðäóí èøòºº æºíäºìä¿¿ë¿ã¿í æºí㺠ñàëàò äåï àéòûëàò. Îøîë ýëå ìààëäà æåð æà¢ãàê îðãàíèçìäå êëåòêàëàðäûí æà¢ûëàíûøûíà, ºñ¿ø¿íº øàðò ò¿ç¿ï, êàíäàãû õîëåñòåðèíäè àçàéòàò. Çààðà êóáàëîî÷ó ñàïàòêà äàãû ýãåäåð. Àòàëãàí æåìèø ýñ-òóòóìäó, 꺢¿ë áóðóóíó æàêøûðòàò. Àíàí áàøêà æà¢ãàêòàðäàí àéûðìàëàíûï àäàìäû ñåìèðòﺺ÷¿ êàñèåòêå ýý. Æîãîðêóäàé ìàêñàòòàðäà ïàéäàëàíãûñû êåëãåíäåð áèð ê¿íäº 30 äààíàãà ÷åéèí æåð æà¢ãàê æåé áåðñå áîëîò. Ýñêåðò¿¿: æåð æà¢ãàêòû êóóðóëãàí ò¿ðäº ãàíà æåãåíãå áîëîò, ñåáåáè, àíûí ÷èéêèñè óóëàíóóãà æå ê¿÷ò¿¿ àëëåðãèÿãà ÷àëäûêòûðàò. МИСТЕ

Æà¢ãàêòàðäûí àäàìçàòûíà áèðèí÷è áåëãèë¿¿ áîëãîí ò¿ð¿. Ìóíó 10 ìè¢äåãåí æûëäàð èëãåðè Ñèðèÿäà æàíà Èðàíäà ºñò¿ð¿ø÷¿. Ìèñòåíèí ìºìºñ¿í ò¿íäºï ÷îãóëòóøàò, áîëáîñî ê¿íä¿ç àíûí æàëáûðàêòàðû ê¿íä¿í òààñèðèíåí óëàì çûÿíäóó ýôèð ìàéëàðûí áºë¿ï ÷ûãàðûï òóðàò. Áóë æåìèøòèí êóðàìûíäà äåëå ïàéäàëóó çàòòàð êºï. Àëàð æ¿ðºê-êàí òàìûð òóòóìóíóí èøòåøèí

æºí㺠ñàëûï, ºíºêºò ÷àð÷îîíó æàçûï àäàìãà ê¿÷-êóáàò áåðåò. Àíäàãû Â6 âèòàìèíè, ìàãíèé, êàëèé, ôîñôîð ýëåìåíòòåðè ñººêòºðä¿í áåêåì áîëóøóíà, êàí òàìûðëàðäûí íîðìàëäóó èøòåøèíå ºáºë㺠ò¿çºò. Áèð ê¿íäº áèð àäàìãà 30 ãðàììãà ÷åéèí ìèñòå æåãåíãå áîëîò. ТОКОЙ ЖАЎГАГЫ

Òîêîé æà¢ãàãû æå ôóíäóê - æà¢ãàêòàðäûí è÷èíåí ý¢ äààìäóóñó áîëóï ñàíàëàò. ʺá¿í÷º àøêàíàäà ñàëàò, òàìàê, äåñåðò æàñîîäî àêòèâä¿¿ ò¿ðäº êîëäîíóëàò. Êóðàìûíûí 80 ïàéûçûí ìàé ò¿çãºíä¿êòºí, àíûí ïàéäàëóó ñàïàòòàðû îëèâêà ìàéûíûí ïàéäàëóó æàêòàðûíà îêøîø. Áàø ìýýíèí æàíà ýñ-òóòóìäóí èøòåøè ¿÷¿í ÷î¢ òààñèðèí òèéãèçåò. Îøîíäîé ýëå áóë÷ó¢ òêàíäàðûíûí íîðìàëäóó èøòåøèíå øàðò ò¿ç¿ï, àíåìèÿíû, êàíò äèàáåòèí àéûêòûðóóãà æàðäàì áåðåò. Òîêîé æà¢ãàãûíûí áèð ê¿íä¿ê íîðìàñû - 10 äààíà. ГРЕК ЖАЎГАГЫ

Ãðåöèÿãà ý÷ êàíäàé ò¿çäºí-ò¿ç òèåøåñè æîê æàíà ý¢ êå¢èðè òàðàãàí æà¢ãàê. À ýìíå ¿÷¿í ãðåê æà¢ãàãû äåï àòàëààðûí ý÷ êèì äåëå áèëå áåðáåéò. Êàëîðèÿëóóëóãó æàãûíàí àë ýòòåí àøïàñà êàëáàéò, 75 ïàéûç ìàéäàí òóðàò, àë ýìè âèòàìèíä¿¿ë¿ã¿ æàãûíàí öèòðóñ æåìèøòåðèíå ñàëûøòûðìàëóó 50 ýñå æîãîðó. Ìûíà äàë óøóë

ñàïàòòàðûíà æàðàøà ãðåê æà¢ãàãû "àêûëäûí àçûãû" äåï àòàëûï, ìýýíè æàíà àêûë-ýñòè æàêøû èøòåò¿¿ãº ýáåãåéñèç æàðäàìûí òèéãèçåò. Ìóíó êºá¿ðººê æåãåí æàãäàéäà êàíäàãû õîëåñòåðèí äàãû àçàÿò, èììóíèòåò êºòºð¿ëºò, æóãóøòóó æå¢èë îîðóëàðãà êàðøû òóðóøòóê áåð¿¿ æàðàëàò. Ôèçèêàëûê ÷àð÷îîíó áàñà¢äàòóóäà äà äàãû ãðåê æà¢ãàãûí æåï æîéñî áîëîò. Êè÷èíåêåé áàëäàð ê¿í¿íº 5êå ÷åéèí, ÷î¢äîð 7ãå ÷åéèí ìûíäàé æà¢ãàêòû æåé áåðñå áîëîò. БАДАМ

Áàäàìäûí à÷óó æàíà òàòòóó äåï àòàëãàí ýêè ò¿ð¿ áàð. À÷óó áàäàìäûí êóðàìûíäà ýôèð ìàéëàðû êºï áîëãîí ¿÷¿í àíû êºï äåëå êîëäîíî áåðèøïåéò. Àë ýìè òàòòóó áàäàì ÷ûíûíäà äààìäóó æàíà ïàéäàëóó. Àíäà Îìåãà-3 êèñëîòàñû, ìàãíèé æàíà êàëèé êºï, îøîí ¿÷¿í àíû æ¿ðºê æàíà áºéðºê îîðóëàðûíàí æàáûðêàãàí æàãäàéäà êºá¿ðººê æåø êåðåê. Îøîíäîé ýëå áàäàì òàìàê ñè¢èð¿¿ãº, è÷åãèíèí ºç íóãóíäà èøòººñ¿íº æàêøû æàðäàì áåðåò. Àíäà òèøòåðäèí, òåðèíèí æàíà ÷à÷òûí ñàïàòòóó áîëóøóíà êåðåêò¿¿ êàëüöèé, ôîñôîð æàíà Â2, Â3 âèòàìèíäåðè áàð. Áàäàì ìàéû êóëèíàðèÿäà, êîñìåòîëîãèÿäà êå¢èðè êîëäîíóëóï êåëåò. Ìóíóí áèð ê¿íä¿ê íîðìàñû áàëäàð ¿÷¿í áîëãîíó 2 äààíà áîëñî, ÷î¢äîð ¿÷¿í 7-10ãî áàðàáàð. № 120 • 20-март, 2015-жыл

14

АКЫНДЫН КАЛЕМИНЕН

, з и б н е г л е к о г о о Т а л А п у н ! Кєчїп, ко з и б н е д л э ы к р ы й а б з и Б ! з ы г р ы к м ы н а К

Àðóóäàí á¿òêºí æàðûãû¢ òèéñèí, Àéëàíà êîøòîï êàäûðû¢ áèëñèí. Áèç ºòñºê äàãû ä¿éíºäºí óçàï, Ýë ñ¿é¿ï óêêàí æàí ûðû¢ æ¿ðñ¿í… äåãåí ûð

ÝÍŠƯЪï

è, èðìåáåé ò¿í è÷ Òóòàëàíñàì êºç é¿¿÷¿. ê¿ àé ìä øà ñ ïº Ìà¢äàéûìäà º÷ ðîê, çèìäåð êºï, à áè Æàñàëìàëóó ñå ¿! ¿ñ ëãûç ýíå ñ¿é¿ Æàñàëìàñûç æà å, ìè¢ æîëó, Óÿëàìûí, ýõ àïàê . û¢ áàð òèì êîþó Óðóøïàãàí àäàò , óï óò óí ¢ í¿ Æóêà êèéèï ¿ø¿ãº þ. ëóì êàðàï ò¿í áî Êàí÷à ê¿òò¿¢, æî íûì ûð, ʺêñºãºí¿ì, æà Áèëáåéì íåãå? ãûìäûð. áà àí ïê íèí òà Áàëêèì ûðëàð ìå , åé ðá òè êå í äû¢à Ýëåñèìäè êºç àë ð. äû ãû¢ ÷à àí ðã òó ï À ñåí àçûð îéëî ëïóðóï, ñåí æàíûìäà êó Êàéäà áîëñîì íóï. ñó í ê¿ àëàéûìà Òóðãàíñûéñû¢ òà ó, éä ¢î ÷î ¢ í áàëà Àïàêåáàé, æàìà ¿ì óê! ëê ê¿ é, ïà ðò òà éãûì Ìûíäàí àðû êà øà¢ûíà, ÷óëãàï ìýýðèì Æåðäèí æ¿ç¿í íà. ¢û òà áèð ò¿íä¿í Ò¿ãºë æåòèï, àð ÷àí, êà ý÷ å ëáîéò ýë Êûðãûí, ñîãóø áî à. ûí àð áà å ðñ ðºê áå Ñåíèêèíäåé æ¿

ñàïòàðû ìåíåí æà¢ûäàí êûðãûç ïîýçèÿñûíà ñ¿¢¿ï êèðèï êåëå æàòêàí, ºç ûñûìûí ºç¿í¿í ûðëàðû ìåíåí æàçãàí, êûðãûçäûí ÷ûãààí ìûðçàëàðûíûí áèðè Àêáàð Êóáàíû÷áåêîâäóí êàëåìèíèí ñûÿñû ìåíåí æàçûëãàí ûðëàðûí ñóíóøòàéáûç.

ÊÅ¡ ÏÅÉÈË ÊÛÐÃÛÇ!

ÀË ÁÈÐ

ʺ÷¿ï, êîíóï Àëà-Òîîãî êåëãåíáèç, Êàíûì êûðãûç! Áèç áàéûðêû ýëäåíáèç! Êàí÷àëàãàí êàéãû áàøêà ò¿øñº äà, Êåìåíãåðáèç! Êûéûí ê¿íä¿ æå¢ãåíáèç! Àáàëòàäàí àð óëóòòàí äîñ êóðóï, Àòà ñºç¿í êºê¿ðºêêº òîëòóðóï. Àðóó òèëåê, àðóó æ¿ðºê áèçäèí ýë, Àé-æûëäûçãà æåòêåí äàéûì êîë ñóíóï. Íàðêû áèéèê ñºçä¿í ñî¢óí óëàãàí, Íàð êºòºðã¿ñ îé ò¿é¿í¿í ÷óáàãàí. Íàìûñêà áåê ýðëåð ºòêºí æîë ñàëûï, Íàêòà êûðãûç ýëèí-æåðèí êóðàãàí! Èëèìãå áàé, áèëèìãå áàé êå¢ Ìåêåí! Èçè áàãûò, òàðûõûì ìîë ñåíäå êå¢. Èøè ìåíåí ýë è÷èíäå º÷ïºãºí, Èëãåðòåäåí àòàì êûðãûç æåðäåãåí! Ýðòå¢èáèç àëàêàíãà ñàëãàíäàé, Ýðêèí ýëáèç êàíàòòàðûí æàéãàí æàé. Ýë-æåðè¢å æ¿ðºã¿¢ä¿ áåðãèíè¢, Ý¢ áèéèêêå ÷ûêñûí äåñå¢ òàéìàíáàé! Òåðå¢èíäå àñìàíûìäûí êóøó áàð, Òàøòàí-òàøêà ýðãèï àêêàí ñóóñó áàë. Òóëïàð ìèíãåí, êàëïàê êèéãåí ýëèìäèí, Òýý, áèéèêòå æåëáèðåãåí òóóñó áàð!

Ñåí èøåíñå¢ ê¿í-àéãà, Ìåí èøåíåì Êóäàéãà. Áèëñå¢ ê¿íä¿í, àéäûí äà, Æàðàòêàíû Êóäàé äà! Íóð ñýýï, ñûëàï æ¿ç¿¢äºí, Êå÷èðãåí äà, ò¿ø¿íãºí. Æàðàòêàíäû ñ¿éãºíä¿, ¯éðºíºë¿ á¿ã¿íòºí! Êûëûì, æûëäàð, ê¿í ºòñ¿í, Ñóóñó áîëãîí ì¿ðºêò¿í, Ûéìàí äåãåí àð óáàê, Æàøàðòêû÷û æ¿ðºêò¿í. Òîáî êûëûï ê¿íäº ìåí, Òàøòàê æîëäî ò¿éøºëºì. ªòñº ãàíà àäàìçàò, Ê¿íºº êûëáàé ä¿éíºäºí. ªì¿ð äàéðà øàð àêêàí, ªê¿í¿÷ äà, øࢠàêêàí. Á¿ã¿í áàðáûç, ýðòå¢ æîê… Ìóíóí áààðû Àëëàõòàí! Ñåí èøåíñå¢ ê¿í-àéãà, Ìåí èøåíåì Êóäàéãà. Áèëñå¢ ê¿íä¿í, àéäûí äà, Æàðàòêàíû Êóäàé äà!

КЫСКА МААЛЫМАТ: êîâ •Àòû æºí¿ - Àêáàð Êóáàíû÷áå ïðåëü • Òóóëãàí æûëû - 1992-æûëû 22-à íà • Òóóëãàí æåðè - Íàðûí îáëóñó Êàðà-Ñóó êàðàøòóó Àò-Áàøû ðàéîíóíäàãû àéûëû • ¯é-á¿ëºäº - 3 áèð òóóãàí • Áèëèì àëãàí æåðè - Áèøêåê àòûíäàãû øààðûíäàãû Òîêòîãóë Ñàòûëãàíîâ ¹69-ãèìíàçèÿ • Àçûðêû òàïòà - Êûðãûç óëóòòóê ãèÿ óíèâåðñèòåòèíèí Êûðãûç ôèëîëî. áºë¿ì¿í¿í 5-êóðñóíóí ñòóäåíòè • Êûðãûç Ðåñïóáëèêàñûíûí Ýë ê àðàëûê «Íóðáîðáîð» ÷ûãàðìà÷ûëû . ºñ¿ ì¿÷ í ûíû èÿñ äåì àêà åíòòåð • 2012-æûëû ÁÃÓ óþøòóðãàí ñòóäí ýýñè. ãåíè áàé áàø àêòà ñûí ûð ëûê àðà ê ôîíäó • 2013-æûëû Êûðãûç ʺ÷¿ êîîìäóàêòà óþøòóðãàí æà¢û æûëäûê ûð ñûí æûëäûí «Ê¿ì¿ø ñàï» àêûíû. ëèãè • 2014-æûëû Æàøòàð ìèíèñòð àòà-ýíåì , ñûì ûðû ì -ýíå «Àòà àí óþøòóðã ûð ñûíàêòà áàêûòûì» àòòóó ðåñïóáëèêàëûê áàø áàéãåíèí æ墿¿÷¿ñ¿. äó

ôîí • 2015-æûëû Æîëîí Ìàìûòîâ ûð ñûíàêòà

ÌÅÍ ÌÀÊÒÀÍÀÌ Ìàêòàíàìûí! Ìàêòàíãûäàé æºí¿ì áàð! Ìàêòàíààðëûê ÊÛÐÃÛÇ äåãåí º¢¿ì áàð! Ìåëìèëèíå àð áèð æàíäû áºëºãºí, ̺ëò¿ð òàçà, ìåíèí Ûñûê-ʺë¿ì áàð! Ìàêòàíàìûí! Ìàêòàíãûäàé øàðòûì áàð!

Жаабарс ага да жебедей сызчу. Не деген менен бир убак єттї, баралына толуп, келкели келип турганда бу дїйнє ага баш ийчї, бїт баарына їлгїрчї, качканга жетчї, атаандаштан ашчу, айтор, ал жеўиштен башканы билчї эмес. Ал бар жердеги дїйнє жалгыз анын дїйнєсї эле. Азыр болсо ал кайда, ашууга жетпей тырмышып, єткєндєрдї сагыныч менен азапка батып эстєєдє. Кїн чак тїш. Чак тїшїў кїн сайын болот, а бирок ошол жайдагы чак тїш кєкєйдєн кеткис тїш эле... А турсун ошо жайдын єзї да эстен кеткис болгон... Бийиктин бийигиндеги чайыттай тийген кїн єз жарыгын аянбай тєгїп, жанжаныбар дегенди ченемсиз ишенимге бєлєйт, тїз жерлердегидей куйкалап да жибербейт, кєлєкє жайды издетпейт, тоо турмушун жарык нурга бєлєп, кар жанында кылтыйган чєптєн баштап, асманда каалгып жїргєн канаттууларга чейин, жер бетиндегилердин бїт баарынын жашоосун жандантат. Ошол чак тїштє жан бирге канчыгы экєє Їзєўгїлєштїн жалпак тоосунда кїн нуру менен тоолордун кереметине демдене салып-уруп, бирине бири ыраазы боло кубанып баратканда жанагыл эстен кет-

№ 120 • 20-март, 2015-жыл

Ìåéìàí êåëñå ñûé êºðñºòêºí êàëêûì áàð! Ìåçãèëèíäå Ìàíàñ áàáàì æîë êûëûï, Ìóóíäàí-ìóóíãà ìóðàñ áîëãîí ñàëòûì áàð! Ìàêàë àéòûï æîî òîêòîòêîí òèëèì áàð! Ìóõèò ñûìàë ÷àëêûï æàòêàí äèëèì áàð! Ìàë-æàíäûêòû, àäàì-çàòòû òå¢ êàðàï,

Ìó¢ áàñêàíäà êîëäîé òóð÷ó ïèðèì áàð! Ìàäàíèÿò, ûíòûìàê áàð, ûðûñ áàð! Ìàðòàáàëóó º÷ïºñ ûñûì ×û¢ãûç áàð! Ì¿ìê¿í÷¿ë¿ê áîëóï òóðñà êîëó¢äà, Ìàêòàíãûëà! Ìàêòàíãûëà! Êûðãûçäàð!

óþøòóðãàí ðåñïóáëèêàëûê áè Ïåðèøòåíèí êàíàòû àòòóó êèòå ìåíåí «Ïîýòèêàëûê æà¢û÷ûë ¿í» íîìèíàöèÿñûíûí ýýñè.

òåíèí àâòî íûí íàãû æûé ûð ” êàíàòû ãèë¿¿ àøûê ûðûíà îáîí æàçûëûï áåë ûð÷ûëàð àòêàðàò. áè • Æàêûíäà “Àê æ¿ðºê” äåãåí êèòå ä¿ êºð ûê æàð

ðèø • ¯÷ èðåò áàñûëûï ÷ûêêàí “Ïå ðó. 60òàí

ЧЫЎГЫЗ АЙТМАТОВ (Сандан санга)

Тоолор кулаганда (КЫЗКАЙЫП)

Роман

кис иш болгон. Алар бул жерге жакында эле келген.

Жол бою тїнкї бороонго калбайлы деп кїн уясына отурганча бири-бирине дем

берген жїрїшїнєн жазышкан эмес. Иш оўунан чыгып, мерчеген жерине мезгилинде жетишкен. Анткен менен эмне деген жол калды, эмне деген кїч кетти... Табигат да ал кїнї кучагын ачып жол берип колдоду десе болот. Жатар жай издей баштаганда да иш ошондой болду, ашуу аркылуу суу таппай чаўкап келишкен го, он чакты тоо элиги бейкапар жайнап чыкса болобу. Отко тоюп, суусун кандырмак болгон кєнгєн жеринде аларды капилеттен кырсык кїтїп, ал эми барстарга болсо олжо табылып турганы да табигат-тагдырдын айтканы окшойт. Ашуу ашып, жол басып чаалыгып келген эликтердин бирин тїгєй барстар бурчамга келтирбей эле басып калышты. Кызыл каны булоолонгон жаш эликтин жаўы эти алардын кубатына кубат кошуп, кєўїлдєрїн шай кылды. Кєктєн жанган жылдыздар да алардын максатоюна кошулгансып келер кїнїнє келкел тилеп, жакындарындай жадырап жанып турушту. Эртеў менен кїн чыккан кезде аркайган аскалуу тоо кырлары менен кєк челген бийик чокулар кєздїн курчун сындырып, єзїнїн табигат берген улуулугун жарык дїйнєнїн кїчї жана ыйыгы катары кєрсєтїп турду.

СКАНВОРД

15

№ 120 • 20-март, 2015-жыл

16

КАРЖЫЛЫК БИЛИМДЇЇЛЇК КУТТУКТОО

«ДЇЙНЄЛЇК ИШКЕРДИК КЫЗМАТТАШТЫКТЫ ЄНЇКТЇРЇЇДЄ ЫЎГАЙЛУУ, АРЗАН ЖАНА ИШЕНИМДЇЇ ЖЇК ТАШУУЧУ ЗАМАНБАП СЕРВИСТИК КЫЗМАТЫНЫН РОЛУ ЄТЄ ЖОГОРУ» Кєз жаш жана кубаныч менен тогуз ай кїткєн

АПАМА Апа, сенин батаў менен бардырмын. Апа, сени сагынамын ар бир кїн, Табылгыдан кызыл чокко бышырган, Таўдайымдан кетпейт наныў тандырдын. Апа, узун болсо экен ємїрїў, Апа, сага ден-соолук берсин Теўирим. Жактырбаймын ашкан дїйнє байлыгын, Жетет мага сїйїїў анан мээримиў.

16- марта Бишкекте ишкерлерге заманбап сервистик кызмат кєрсєтїїчї жїк ташуучу «Аманат-Карго» компаниясынын жаўы кызматтарынын презентациясы болуп єттї. Компаниянын презентациясына Кыргыз Республикасынын Жогорку Кеўешинин вице-спикери Тєрєбай Зулпукаров жана депутат Акылбек Эшимов менен бир катар жогорку кызмат єкїлдєрї катышышты. Иш чаранын коногу вице - спикер Тєрєбай Зулпукаров єз сєзїндє дїйнєлїк ишкердик кызматташтыкты єнїктїрїїдє ыўгайлуу, арзан жана ишенимдїї жїк ташуучу за-

манбап сервистик кызматынын ролу єтє жогору экендигин айтып, салыктык тєлємдїн эсебинен єлкєнїн казынасына пайда келтирїїчї ишкердик тармакты мамлекет ар тараптан колдоого даяр экендигин баса белгиледи. Ал эми, компаниянын аткаруучу мїдїрї Мыйзамидин Абдумаликовдун айтымында, «Аманат-Карго» компаниясы дїйнєдєгї эў ири компаниялардын бири болгон «Danis cargo» компаниясы менен биргеликте Турция мамлекетинен Кыргызстандын булуў - бурчуна, Россия Федерациясына, Казакстан жана Тажикистан мамлекеттерине эў ынгайлуу жана арзан, ишенимдїї жїк ташуунун баардык кызматтарын сунуштайт.

СЇРЄТ КОНКУРС

Канча ат бар?

Аталган компания«Daniscargo» компаниясы менен биргеликте 30 жылдык тажрыйбасы менен, 56 мамлекетке товарларды жеткирип дїйнєлїк экономика базарында эў ири компаниялардын бири болуп эсептелет. Ошондой эле, компания їчїн ар дайым ишкердин укугу жана кызыкчылыгы жогору экендигине кепилдик берет. Кардарларларга ыўгайлуу шарт тїзїп берїї максатында кїн сайын авиа, авто жїк ташуу жана башка кызматтар кєрсєтїлїп, шаар ичинде жеткирип берїї акысыз жїргїзїлєт. Учурда кызматтар активдїї жїргїзїлїїдє. Компания ушул эле презентацияны 20 – мартта Ош шаарында єткєрїїнї пландоодо.

Апа, бакыт сага бала болгонум. Апа, сенин мээримиўе тойбодум. Сансыз жаман кесепеттен коргойт да, Сенин мага болгон асыл ойлоруў. Сени кєрсєм унутам турмуш кїйїтїн, Сенсиз кєргїм келбейт комсоо їй ичин. Мени коргойт жаман адам болуумдан, Мага болгон аруу, таза їмїтїў. Дароо кетет сен кєрїнсєў санаа муў. Даарысы сен миў оорунун, жаранын. Кєлєч кийбей чокту баскан мен їчїн, Кымбат тура бейиштен да таманыў. Бир кездерде мени ташып кєтєргєн, Бейиштен да бийик тура таманыў. Адилет жана Жылдыз

УРМАТТУУ ОКУРМАН! "АЙБАТ" гезитине жазылуу жїрїп жатат!

Жазылуу почта кызматын кошкондо:

- 1 айга – 49 сом 50 тыйын - 3 айга – 148 сом 50 тыйын - 6 айга – 297 сом 00 тыйын Жазылуу республиканын, бардык почта бєлїмдєрїндє чектєєсїз жїргїзїлєт.

СЇЙЇКТЇЇ ГЕЗИТИЎИЗГЕ ЖАЗЫЛЫЎЫЗ!

Жазылуу индекси: 68546 № 120 • 20-март, 2015-жыл