Айбат - коомдук-саясий гезити №113 by bekturb VIB

www.aibat.kg

Чынара ЭСЕНГУЛ: “Оппозициячылдардын АКШга жөн гана консультация алганы кеткенинен күмөнүм бар”

5-бет.

№113

30-январь, 2015 ж. Гезит 2010-жылдын 27-августунан бери басылат Баасы келишим түрдө.

15 миң сомду теңине албаган Эл өкүлдөрү Курмантай Абдиев Нурлан Төрөбековго 15 миң сом үчүн кылмыш ишин козгоону уят катары баалады. Ал эми жөнөкөй эл бир тоок үчүн соттолуп кетип жатат... 3-бет.

"Республика Ата-Журттун" "Данчикке" күнү түшөбү? 2-бет. "Петрол групп" ЖЧКсын текейден арзан баада сатып, мамлекетибизди миллиондорго чыгым кылгандарга кылмыш 2-бет. иши козголду

Ислам дини баланы эмдөөгө каршы эмес! Бул тема Кыргызстанда кызамыктын эпидемиясын токтотууга салымымын кошоор... 4-бет.

2-бет.

Аппалузанын “ата-теги” Кыргызстандан табылды 6-бет.

ТӨҢКӨРҮШ КАРАЖАТЫ ҮЧҮН АМЕРИКАГА "МАРШ БРОСОК" ЖАСАГАН РАВШАН ЖЭЭНБЕКОВ ФЕВРАЛЬ АЙЫНДА КУРУЛТАЙ ӨТКӨРӨМ ДЕЙТ Кыргызстандын тарыхында оппозициячыл саясатчылардын АКШны көздөй дүңүнөн жөнөп бериши үстүбүздөгү жылдын январь айында биринчи жолу катталды. Болгондо да алардын бардыгы Кыргызстанда Американын саясатын жүргүзүп, Американын кызыкчылыгын коргоп жүргөндөр болуп чыкты. Равшан Жээнбеков башында турган оппозициялык кыймылдын мүчөлөрү жана Америкадан каржыланган бейөкмөтчүлөр Кыргызстандын эзелтеден стратегиялык өнөктөшү болуп келген Россия Федерациясына ыкташын кескин сынга алышып, «Биздин бийлик

силерди жээрип атат, муш көргөзгөнгө жардам бергиле» таризинде «алакандарын» жайып, саясый «кайыр суроого» кетишкени бешиктеги балага деле белгилүү болуп туру. Мына ошол океандын ары жагында жүргөн Равшан Жээнбеков маалымат агенттиктеринин бирине үстүбүздөгү жылдын февраль айынын аягында, же март айынын башында Курултай өткөрө тургандыгын билдирди. Кыязы Америкадагы жолугушуулары «көңүлүндөгүдөй» болуп атса керек. Капчыгын калыңдатып алып кайтып келсе, Курултай өткөрөм деген шылтоо менен ызы-чуу, башаламандык

жасоого киришпейби деген суроону азыр коомчулук кабыргасынан коюп туру. Эске сала кетсек, дал ошол февраль-март айларында Кыргызстанга качып жүрүшкөн Мырзакматов, Келдибеков жана Садыр Жапаровдор да кайтып келери маалымат булактарында айтылган. Алар келери менен өлкөбүздө Украина «майданынын» сценарийин жасап башташмакчы болуп аткандыгы айтылган. Андыктан Равшан мырзанын айтып аткан Курултайы ошол сценарийдин башталышы болуп жүрбөсүн деген шек бар.

Гүлжигит Сатыбеков: “Чын жүрөгүмдөн жазылган ырды эл алдына тартуулабай коюш туура эмес болмок” 9-бет.

АЙБАТ ПРЕСС

“ПЕТРОЛ ГРУП” ЖЧКсын ТЕКЕЙДЕН АРЗАН БААДА САТЫП, МАМЛЕКЕТИБИЗДИ МИЛЛИОНДОРГО ЧЫГЫМ КЫЛГАНДАРГА КЫЛМЫШ ИШИ КОЗГОЛДУ

«ЄГЄЙ БАЛАСЫ» «КИДАЙТЕТТИБИ»? Алматада абакта жаткан жатындашын эркиндикке чыгарам деп жїрїп партиянын ишинен алыстап кеткен Эркин Бєлєкбаев «Жашылдардын» тєрагалыгынан шыпырылды. Бошогон орунга анын «подружкеси», экология жаатында эксперт Динара Кутманованын уулу К.Кутманов кєчїк басты. Бул жигит жеке ишкерлик менен алектенип, «Браво» магазинин жетектейт. Ансыз да акыркы жылдары партия жашылданбай эле, наркотикалык заттар менен «ууланып» «саргайып» баштаган эле. Эми абалы кандай болор экен?

«РЕСПУБЛИКА АТАЖУРТТУН» «ДАНЧИККЕ» КЇНЇ ТЇШЄБЇ?

«Республика Ата журт» партиясынын теўтєрагасы Камчыбек Ташиев эл єкїлї Динара Исаева менен жолугушуу єткєрдї. Анда алдыдагы парламенттик жарышта Чїй облусунан арбын добуш жыйноо маселеси талкууланыптыр. Ал їчїн, Динара Шертаевнанын акчасы самандай сапырылышы керектиги ачык айтылды дейт. Динара айым кадимки Данияр Їсєновдїн «кєрєр кєзї» экенин билебиз. Мындан

улам: «Республика – Ата журттун» «спонсору» Данияр Токтогуловичби?» деген суроо єзїнєн єзї жаралат. Эске сала кетсек, 2010-жылдагы парламенттик шайлоодон кийин Камчыкебиз «Динара Исаева депутаттыгын єткєрбєсє, мен парламентке барбайм» деп догурунуп жїргєн эле. Эми минтип анын акчасына кїнї тїшїп калганын кєр, эй! Бул Камчыкенин позициясы “опоў-чычаў”экенин эле кєргєзєбї же?..

Эске сала кетсек, 2011-жылдын 17-октябрында 9 АЗСи жана 5 жер тилкеси бар «Петролл Групп» ЖЧКсынын улутташтырылган 100 пайыз акциясы аукционго коюлуп, анын жеўїїчїсї катары «БНК» компаниясы табылган. Аталган компания 1 миллиард 555 миллион сом (34 миллион 556 миў доллар) сунуш кылган. Анан эле кїтїїсїздєн “БНК” компаниясы улутташтырылган “Петрол Групп” їчїн єздєрї сунуштаган акчаны тєлєєдєн баш тартат. Мындай баш тартуудан улам ведомстволор аралык комиссия андан бир аз азыраак сунуш кылган (1 миллиард 550 миллион сом) “Бишкек Ойл” ЖЧКсын жеўїїчї деп табат. Бирок бул компания дагы баш тартканы маалым болот. Андан соў ошол эле жылдын 7-декабрында экинчи аукцион болот дагы “БНКнын” башкы директорунун орун басары Кайрат Курбанов 137 миллион сом (2 миллион 924 миў 538 доллар) сунуш кылып, жеўїїчї болуп чыга келет. Башында 34 миллион доллардан ашуун каражатка бааланып аткан компания арадан эки ай єтпєй кандайча болгону 3 миллион долларга жакын акчага гана бааланып калат? Абдан кызык суроо. Бул суроонун жандырмагы табыла электе эле арадан 3 жыл єткєн соў, 2014-жылы “БНКны” “Роснефть” 39 миллион долларга сатып алат. Ошентип дагы бир кызык жагдай пайда болот. Мына ушул чырмоокчосунан тїшїнїксїз болуп чырмалышып бараткан иш боюнча УКМКнын антикоррупциялык кызматы оперативдїї иш-чараларды жїргїзїп, мамлекеттик мїлктї башкаруу Фондунун жоопту кызматкерлери тарабынан кызматтык

«АК ЖОЛЧУЛАР» «ЄНЇГЇЇ» ЖОЛУНДА «Єнїгїї» партиясынын тєрагасы Бакыт Тєрєбаев єгїнї Ноокатрайонунда жолугушуу єткєрдї. 50 чакты адамдын алдында мурдагы «ак жолчу»депутат Зиядин Жамалдинов «Єнїгїїнїн» туусу астында парламенттик шайлоого катышарын билдирди. «Эски досун эстен чыгарбаган» Бакыт мырза дагы канча «ак жолчуну» кучагына батырар экен? Ошондо «Єнїгїї» партиясы «кой терисин жамынган карышкырларды» єз короосуна чогултканы аткан болобу? Алар кайрадан парламентке келсе, дагы канча саясатчы окко учуп, канча журналист бычак мизинде туруп калаар экен?..

Редакциялык жамаат:

Гезит ээси:

"Айбат Аймак" коомдук фонду Башкы редактор:

Каныбек САПАРОВ

№ 113 • 30-январь, 2015-жыл

Акинай АЙДАРОВА Рахатбек РЫСАЛИЕВ Тєлєбїбї КАСЫМАЛИЕВА Дамир ЭСЕНГУЛОВ Мирбек АСАНАЛИЕВ (0777 15 99 45 Нарын) Рыскїл ТЫНЫБЕК кызы (03943 43679 Ыссык Кєл)

Коммерциялык директор:

Бектур БАЙМОЎОЛОВ (0772) 16 11 00

абалынан кыянаттык менен пайдалануу фактысын таап чыгышты. Иликтєєлєрдїн жыйынтыгында мамлекеттик мїлктї башкаруу Фондунун кызматтык адамдары улутташтырылган “Петрол Групп” ЖЧКсын аукционго коюуда анын баасын аныктоо їчїн талапка жооп бербеген баалоочу компанияны тартышкандыгы анык болгон. Ал эми алар баалаган баа учурдагы стандартка туура келбегени билинген. Жыйынтыгында “Петрол Групп” ЖЧКсынын 100 пайыз їлїшї “БНК” ЖАКсына тємєндєтїлгєн баада берилген. Анын натыйжасында мамлекетибизге єтє ири кєлємдє чыгым жасалган. Ошондой эле “Петрол Груп” ЖЧКсынын мїлктєрї аукциондун жыйынтыгы менен берилгенден кийин ал аукционго катышкан їч компанияга бєлїштїрїлгєндїгї аныкталган. Демек, ал компаниялар “Петрол Груптун” баасын тємєндєтїї їчїн атайын сїйлєшїїлєргє барышкан деген тыянак келип чыгат. Мына ушул иш боюнча УКМКнын тергєє башкармалыгы Кылмыш-жаза кодексинин 304 –берене (кызматтык абалынан кыянаттык менен пайдалануу), 306-берене (Кыргыз Республикасынын кызыкчылыгынан сырткары мамлекеттик сатууну, контракт тїзїїнї жїзєгє ашыруу) жана 224-берене (Коммерциялык пара берїї менен сатып алуу) боюнча кылмыш ишин козгоду. Учурда тергєє иштери жїрїп атат. Мамлекеттин казынасына тїшє турган миллиондорду єздєрїнїн жеке чєнтєктєрїнє буруп жиберген шылуундар эми мыйзам алдында толугу менен жооп берїїгє тийиш.

МИТААМ «КЇЧЇК» ТОЙГОН ЖЕРИНДЕ ЇРЄБЇ? «Жашылдар» партиясынын мурдагы лидери Эркин Бєлєкбаевдин жанынан чыкпай, жандап басып жїргєн Єкмєтбек Алмакїчїков аттуу эрен бар. Мурдагы «кожоюну» партия тєрагалыгынан шыпырылып тїшєєрї менен «Ата мекен» партиясынын босогосунда шыйпаўдап туру дешет. Шайлоонун камын эртелеп кєрїп, жаўы кожоюн издеп чыккан Алмакїчїков тойгон жеринде жїрє береби дешип эски сааналаштарынын башы маў.

Веб-сайт: www.AIBAT.kg Электрондук каттар їчїн дарегибиз: redactor@aibat.kg Редакцияга келген материалдар жана сїрєттєр кайтарылбайт.

Гезит редакциянын компьютердик басма бєлїмїндє терилип, жасалгаланды.

Гезитте жарыяланган материалдар редакциянын кєз карашын чагылдырбайт. Макала жана интервьюлардагы чындыкка дал келбеген маалыматтарга макала жазган жана интервью берген инсандар єздєрї жоопкер. Жарнамалардын мазмунуна жарнама берїїчїлєр жооптуу. Жарнамалык материалдар:

Кыргыз Республикасынын Адилет министрлигинде катталган, Каттоо № 1853 Гезит «ММК колдоо боюнча борбор» фондунун басмаканасында басылды Гезит келишим баада.

Буйрутма №197

Нускасы: 1500

УЯТ-УЯТ

МАНДАТ БАРДА ЖАСАЛМА ДИПЛОМ АЙЫП ЭМЕС

Жогорку Кеўеш депутат Нурлан Тєрєбековду жоопко тартууга макулдук берген жок. Парламентарийлер Тєрєбековдун диплому жасалма экенин моюндап, бирок ал їчїн жоопко тартууга болбойт деген чечимге келишти. “Ар-намыс” фракциясынын мїчєсї Нурлан Тєрєбековго кылмыш иши єткєн жылы Башкы прокуратура тарабынан козголгон. Ал “мамлекеттик кызматтын 3-класстагы мамлекеттик кеўешчиси” чинин алуу їчїн жасалма диплом колдонгон деп айыпталган. Депутаттык комиссиянын текшерїїсїндє Тєрєбеков чынында эле жасалма дипломду пайдалангандыгы аныкталган.

зыян тартканын, ошондуктан ага кылмыш ишти ачуунун єзї уят иш деп чыкты. Башкы прокурордун орун басары Темирбек Осмонов жасалма дипломдун тїп нускасы Нурлан Тєрєбековдун єзїндє болушу мїмкїндїгїн, аны сурак тактарын, бирок депутатты суракка алуу мїмкїн болбой жатканын билдирди. Ошол эле учурда кыйыр далилдер депутаттын кїнєєсїн далилдегенин жана ал оор кылмыш экенин кошумчалады.

Депутат Исмаил Исаков кесиптештерин маселенин моралдык жагын карап кєрїїгє чакырды:

ЭЛ ЄКЇЛДЄРЇ КЕСИПТЕШИ ТЄРЄБЕКОВДУ САКТАП КАЛЫШТЫ Парламенттин 28-январдагы жыйынында «ар-намысчы» Нурлан Тєрєбековдун кол тийбестик макамын алуу боюнча депутаттык комиссиянын жыйынтыгы каралды. Натыйжада парламент Башкы прокуратуранын Н.Тєрєбековду депутаттык ыйгарым укугунан ажыратып, аны жоопкерчиликке тартууга макулдук берїї сунушун четке какты. Окурман журтчулугуна тїшїнїктїї болушу їчїн окуяга кыскача токтололу. Былтыр октябрда Башкы прокуратура Н.Тєрєбековго “жогорку билим алгандыгы тууралуу жасалма диплом колдонгон” деген айып тагып, ага кылмыш ишин козголгон эле. Ачылган кылмыш иштин мыйзамдуулугун текшерїїгє алган депутаттык комиссиянын тєрагасы Курманбек Дыйканбаевдин билдиришинче, башкы кєзємєлдєєчї органдын таккан айыбы тастыкталган эмес. Ал эми Башкы прокурордун 1-орунбасары Темирбек Бекмаматовдун айтымында, дипломдун жасалма экенин тастыктаган кыйыр далилдер бар экенин маалымдады. Жогорку Кеўештин мындай чечим чыгарары мурдатан белгилїї болчу. Жогор-

ку окуу жайын 13 жыл дегенде аяктап, болгондо да сырттан окуу бєлїмїн аяктаган Нурлан мырзанын диплому жасалма экени мурдатан айтылып келген. Ал дал ушул дипломунун арты менен жогорку мамлекеттик чин алган, ал їчїн, айына 15 миў сомдон кошумча акча тєлєнїптїр. «Ата журтчу» Курмантай Абдиев Башкы прокуратуранын дал ушул болбогон 15 миў сом їчїн кылмыш ишин козгогонун уят катары баалады. А 15 миў сом – 20 адамдын минималдык социалдык жєлєк пулу болуп саналат. Ошондо кимдин бети кызарыш керек болот? Албетте кесиптешин коргогон депутаттардын…

Муну депутаттык комиссиянын тєрагасы Курманбек Дыйканбаев тастыктады:

- Тєрєбековго №10837 сериядагы 2155-каттоо номери менен диплом берилген эмес. Каттоо китебинде дипломдун берилгендиги жєнїндє жазуу жок. Башкы прокуратуранын айыптоосун депутаттык комиссиянын иликтєєсї мына ушинтип аныктаганга карабай Тєрєбековду жоопкерчиликке тартууга Жогорку Кеўеш макулдук берген жок.

Депутат Курманбек Осмонов дипломдун кєчїрмєсї далил боло албайт деген жїйєнї келтирди:

- Жасалма диплом деп, ошол дипломдун кєчїрмєсїн кєрсєтїп жатат. Юриспруденцияда, Темирбек Бекмаматович сиз жакшы билгендей, бул жол берилбеген далил. Кєчїрмєнї соттук жана тергєє практикасында эч ким далил катары колдонгон эмес. Курманбек Осмонов сыяктуу эле юридиканын тилин мыкты билген депутат Курмантай Абдиев Тєрєбековдун аракетинен мамлекет болгону 15 миў сом

- Моралдык жагынан алганда эртеў бири-бирибиздин жїзїбїздї кантип карашабыз? Элди кантип карайбыз!? "Силердин кылганыўар эмне деген кеп?" деп айтат да. Комиссияўар айтып атса, прокуратура минткен деп атса. Менин жеке Нурлан Тєрєбековдун єзїнє жаман оюм жок... Бирок маселенин моралдык жагын карап кєрїї чакырыгы Жогорку Кеўештеги кєпчїлїк депутаттарга таасир эткен жок. Алар Нурлан Тєрєбековду жоопко тартууга Башкы прокуратурага уруксат берїїдєн баш тартышты.

Кезинде парламентти жетектеген, єлкєдєгї белгилїї юристтердин бири Мукар Чолпонбаев Нурлан Тєрєбековдун кадамдары Кылмыш-жаза кодексинин жасалма документ жасоо жана кєз боёмочулук боюнча беренелерине туура келерин айтып, аны коргоо парламентке аброй алып келбейт деди: - Бул парламентке аброй алып келбейт. Зыян гана алып келет. Эл ансыз деле парламентке нааразы болуп турган кезде зыяндан башка пайдасы жок. Эмне їчїн кылмышкерлер жооп бербеши керек? Башка жєнєкєй адам жооп бериш керек. Депутат болсо эле жооп бербей калганда болбойт да. Мукар Чолпонбаевдин айтымында, депутаттар кїзгє чейин бири-бирин сактоого аракеттенип жатышат. Бирок азыркы парламенттин мєєнєтї аяктары менен Нурлан Тєрєбековду жоопко тартууга прокуратурага мїмкїнчїлїк ачылат. Азаттык

Дамир ЭСЕНГУЛОВ № 113 • 30-январь, 2015-жыл

ОЙ-ПИКИР

“ИСЛАМ ДИНИ БАЛАНЫ ЭМДЄЄГЄ КАРШЫ ЭМЕС” Кыргызстан мусулмандарынын дин башкармалыгы шарият ымыркайга эмдєє алууга каршы эместиги тууралуу билдирїї таратты. Дарыгерлер жугуштуу ооруларды алдын алуу їчїн эмдєє жїргїзїї зарыл экенин айтышат. Муфтияттын бул кайрылуусу соўку кездери коомчулукта диний кєз караштан улам баласын эмдетїїдєн баш тарткандар кєбєйїп жатканына байланыштуу жасалды. Муфтийдин орун басары Замир Ракиев билдирїїнїн маани-маўызы тууралуу жоопторду берди.

- Медициналык эмдєєдєн баш тартуу бир топ убакыттан бери шарият жолундагы жарандар арасында актуалдуу маселе катары кєтєрїлїп келет. Муфтият эмне їчїн буга эми гана реакция кылып жатат? - Кыргызстан мусулмандарынын дин башкармалыгы буга чейин бир да жолу жарандарга “эмдєє албагыла”, “эпидемияларга каршы жїрїп жаткан аракеттерге тоскоолдук кылгыла” деп їгїт-насаат кылган эмес. Бул боюнча фатва да чыгарган эмес. Эмдєєнїн зарылдыгы тууралуу коомчулукка маалымат жеткирїї, адамдарды ошого ынандыра алуу Саламатыкты сактоо министрлигинин милдети болчу. Бул маселеде бизге кайрылгандардын баарына дарыгерлер менен кеўешїї керектигин белгилеп келгенбиз. Бирок акыркы кездери эмдєє алуудан баш тартып жаткандардын маселесин динге байланыштырып жаткандар кєбєйїп кеткени їчїн буга муфтияттын эч кандай тиешеси жок экенин, эмдєєгє каршы эместигибизди айтып коюуну туура кєрдїк. - Ислам дини буга кандай карайт? Шарият адам єзїнїн ден соолугуна кам кєрїшї їчїн кандай кеўештерди сунуштайт? - Биздин кайрылуубуз муфтияттын сайтында турат. Кеўири таанышып, окусаўыздар болот. Ислам дининде ден соолукка кам кєрїї парз болуп эсептелет. Бирок эмдєє алуу же албоо ар бир жарандын єз укугу. “Динчил кишилер ага каршы чыгып жатат” деген сєз туура эмес. - Бирок эмдєєгє каршы пикирлер кєп учурда молдокелер тарабынан чыгып атпайбы...

ТАМЧЫ КАБАР Êûðãûçñòàí ÁÓÓäàãû äîáóø áåð¿¿ óêóãóíàí óáàêòûëóó àæûðàäû *** Îòîðáàåâ Áàøêû àðõèòåêòóðàíû òàðòèïêå ñàëóóíó òàïøûðäû *** Æîãîðêó Êå¢åø Êóìòºð ìàñåëåñèí ôåâðàëäà êàðàéò *** Äåïóòàòêà òèéèøò¿¿ äåëãåí æàéäàí ñîéêóêàíà òàáûëäû *** Æîãîðêó Êå¢åø Òºðºáåêîâäóí êîë òèéáåñòèãèí ñàêòàï êàëäû *** Ïàðëàìåíòòå ýëåêòð ýíåðãèÿñûíûí áààñûí àðçàíäàòóó òàëàáû àéòûëäû *** Ïàðëàìåíò î¢ ðóëäóó óíàà àëûï êåë¿¿ãº òûþó ñàëãàí ìûéçàìäû æàêòûðäû

- Намаз окугандын баарын эле молдоке деп айткан туура эмес. Мисалы, жума намазга миўдеген кишилер келет. Алардын баарын молдо деп айтпайбыз да. Мындай кєз караштагы пикирлерди ар ким сїйлєп коёт берет экен. Кээде диний кєз караштагы дарыгер єзї айтышы мїмкїн. Трактор айдап жїргєн адамдын оозунан чыгышы ыктымал. Казыятта иштегендер же имам-хатибдер ушундай їгїт жїргїзсє, же фатва чыгарсак, ошондо молдолорду кїнєєлєсє болот.

- Бул билдирїї коомчулукка толук жетип барышы їчїн кандай аракеттер кєрїлїп жатат? - Билдирїїбїздї жалпыга маалымдоо каражаттарына бердик. Алар жарыялап жатышат. - Диний кєз караштагы кишилер жума намазга топтолгон учурда билдирїї жєнїндє аларга да маалымат берилеби? - Биздин мындан башка да карай турган толтура маселелерибиз бар. Милдетибиз - билдирїї жасап коюу. Ал биздин сайтта турат. Азыр технологиянын єнїккєн заманы. Каалаган адам каалаган учурунда интернеттен окуса болот. Адамдар

муруўкудай эмес да. Єз укугун талашып, пикирин айтып жїрїшєт. Ошонун баарына акылы жеткен киши сайтка кирип окуганды да билет.

- Демек жума намаздарда айтылбайт? - Айтып жатпаймынбы, кїнї-тїнї интернетте жашап калган заман болуп калбадыбы. Ошол жактан эле билип алышат. Негизи аны аткаруу адамдардын єз укугу экенин да унутпашыбыз керек. Ар ким єз чечимине жараша иш кылат. Эмдєє албагандардын кєбєйїшїн динчилдерге шылтоолоп коюу туура эмес. Бирок Саламаттыкты сактоо министрлигине да кайрылып жатабыз, “эл арасында тїшїндїрїї иштерин жакшылап жїргїзгїлє” деп. Ошол эле учурда медицина кызматкерлери жарандарга вакциналардын сертификаты, кайсыл илдетке каршы экени, сакталуу мєєнєтї жана кайсыл єлкєдєн алынганы жєнїндє так маалымат берїїгє милдеттїї. P.S.: Республикалык Иммунопрофилактика борборунун маалыматына ылайык, Кыргызстанда диний кєз караштан улам баласын эмдетїїдєн баш тарткандар учурда 6000ден ашат. Азаттык

*** Àçèçäåð ¿÷¿í “Êûðãûç òèëè” êèòåáèíå àê÷à áºë¿íä¿ *** ÓÊÌÊ æ¿ðã¿í÷¿ëºðä¿ òàøóó èøêàíàñûíàí êîððóïöèÿëûê ñõåìà òàïòû *** Ëåéëåêòå ýêè ìåêòåïòèí îêóó÷óëàðû ìåí÷èê ¿éëºðäº îêóóäà *** Ýêîëîãèÿëûê èíñïåêöèÿ æåòåê÷èëèãè êûçìàòêåðëåðäèí àê÷àñûí ýýëåï àëãàí äåï àéûïòàëóóäà *** “Êûðãûç ÷îðîëîðó” ñóðàê áåðäè *** Ëåãåíäàðëóó æåðäåøèáèç Ì.Â.Ôðóçåíèí 130 æûëäûãû áåëãèëåíåò *** Îðóñèÿ ÅÊÏÀäàí ÷ûãàò

МИНИСТР Т.БАТЫРАЛИЕВ «КЫРГЫЗСТАН – ИРАН ДОСТУГУ» ТОБУНАН ЖАЎЫ ЗАМАНБАП КЛИНИКАЛАРДЫ КУРУУ МЇМКЇНЧЇЛЇГЇН КАРООНУ СУРАНДЫ 29-январда КРнын саламаттыкты сактоо министри Талантбек Батыралиев, «Кыргызстан – Иран достугу» тобунун жетекчиси Али Каеиди башында турган Иран парламентинин депутаттары менен жолугушкандыгын министрликтин басма сєз кызматы маалымдады. Анын маалыматы боюнча, тараптар жолугушуунун жїрїшїндє саламаттыкты сактоо тармагындагы эки тараптуу кызматташтык маселелерин талкуулашты. Сїйлєшїїлєрдїн жыйынтыгында та-

№ 113 • 30-январь, 2015-жыл

раптар эки єлкєнїн Саламаттыкты сактоо министрликтеринин ортосунда аталган тармактагы кызматташтыкты кїчєтїї макулдашуусуна кол коюшту. Сїйлєшїїнїн жїрїшїндє министр Батыралиев, Иран тараптан тиешелїї эл аралык талаптарга жооп берген заманбап клиника куруу, ошондой эле Кыргызстандын азыркы клиникалары їчїн заманбап технологиялар менен медициналык жабдууларды алуу мїмкїнчїлїгїн кароону суранды.

*** Óêðàèíàäàãû êîçãîëî¢÷óëàð Äåáàëüöåâî êóð÷îîãî àëûíãàíûí áèëäèð¿¿äº *** Óêðàèíàäà Ëåíèíäèí äàãû ¿÷ àéêåëèí êóëàòûøòû *** Èçðàèë ÁÓÓãà ºç¿í êîðãîé òóðãàíûí ìààëûìäàäû *** ÈÌ òîáó Ïàêèñòàí æàíà Îîãàíñòàí áîþí÷à êîëáàø÷ûñûí äàéûíäàäû *** Èîðäàíèÿ ÈÌ òîáóíóí òàëàáûí àòêàðóóãà äàÿðäûãûí áèëäèðäè

***

САЙ-САТ

Чынара Эсенгул, саясат таануучу:

«ОППОЗИЦИЯЧЫЛДАРДЫН АКШГА ЖЄН ГАНА КОНСУЛЬТАЦИЯ АЛГАНЫ КЕТКЕНИНЕН КЇМЄНЇМ БАР» нулуучу акцияларды єткєрїїнї пландаштырышкан болсо, анда кооптуу. Негизи тынчтык митингдердин болуп турганы деле жакшы. Себеби бийликтин асманга учуп кетпей, жерде эле басып жїрїїсїнє себеп болуп турат. Бирок, оппозициянын план «Бсы» бар болсо, анда ага терс баа берем. Анда алар мамлекеттин кызыкчылыгын ойлобогон, бийликти гана самап-кєксєгєн жигиттер болуп калат.

- «Дело №» гезити бийликке таарынган кыргыз оппозиционерлери Кыргызстанга Украинанын «майданын» алып келїїнї максат кылганын жазып чыкты. Гезиттин берген маалыматы боюнча єткєн жылдын акыркы айынын 20-сында борбор шаарыбыздагы кафелердин биринде Равшан Жээнбеков, Кубанычбек Кадыров, Уран Ботобеков, Бектур

Асановдор жолугушуп, жаз айларында бїтїндєй республика боюнча массалык нааразычылык акцияларын єткєрїїнї пландаштырган экен. Буга кандай кєз караштасыз? - Бул эми менимче божомолдоо болсо керек. Эгерде алар жєн гана тынчтык акцияларын єткєрїїнї пландаштырышкан болсо, анда жакшы. Эгерде революциялык кырдаалга алып бара турган агрессивдїї, кїч колдо-

- «Дело №» гезитинин жазганына караганда март-апрель айларында чет єлкєлєрдє жїргєн Мырзакматов, Келдибеков жана Садыр Жапаровдор бир убакта келишип, ар кимиси єз тарапташтарын алып чыгышы кїтїлєт экен. Алардын кезектеги революцияны жасоо ыкмасы Украинанын «майдан» сценарийи боюнча жїргїзїлїп, борбордук аянтка боз їйлєрдї тигип, автоунааларды єрттєп, милиция кызматкерлерине бєтєлкєгє куюлган кїйїїчї майларды ыргытуу менен жасалары айтылат. Буга элибиздин реакциясы кандай болушу мїмкїн? - Албетте, биринчи кезекте Украина «майданынын» бизде кайталанышынан Кудай сактасын. Экинчиден, азыркы тапта жаз айларында кїн жылуу болуп

калса деле элди кєчєгє алып чыгуу кыйын. Эл жєн эле чыга бербейт. Себеби революцияларды башынан єткєрдї. Бирок, элди акча менен алып чыгууга мїмкїн. Ал їчїн чоў каражат керек. Себеби бизде азыр саясый маданиятыбыз бир аз тємєн болуп атат. Анча-мынча кыйналып турган адамдар акча берип койсо эле кєчєгє чыгып алышууда. Мына ушундай кырдаалдан пайдаланып калууну кєздєгєн сырткы кїчтєр да бар. Кыргызстанда стабилдїїлїктїн орнобошуна кызыкдар болуп тургандар бар. Андыктан азыр финансы каражзаттары кайдан келип жатканын кєзємєлгє алып туруу зарыл.

- Элди акча менен алып чыкса болот деп атасыз. Жакында эле оппозиция єкїлдєрїнїн жоон тобу АКШга сапар алышты. Алар жогоруда айтып єткєн пландарын жїзєггє ашыруу їчїн акча тапканы кетишкен жокпу? - Ємїрбек Абдрахмановдун расмий билдирген сєзїнє карасак, алар акча алганы эмес, консультация алганы кетишти. Ошондой эле болсун деп тилейм. Бирок, алар кандай консультация алуулары мїмкїн? Эгерде ал жактан келгенден кийин ар кандай башаламандыктарды жасагандан кєрє, экономиканын модернизациясы мындай экен, саясый модернизация мындай экен деп айтып турушса туура

эле кабыл алмакпыз. Бирок, менин алардын жєн гана консультация алганы кеткендеринен кїмєнїм бар. Алар саясый технологияны їйрєнїї їчїн кетишти го деп ойлойм. Айтор алар азыр кызык тактикаларды жасап атышат. Эгерде алар келгенден кийин єлкєбїздє башкача кырдаалдар тїзїлє баштаса, шамал кайдан согуп жатканын билип калабыз. Азыр Украинадагы абалдын кандай болуп атканын кєрїп атабыз. Андай кырдаалды кыргыздын бир дагы кыз-жигити каалабаса керек.

- Алар эгерде борбордук бийликти ала албай калышса, Мырзакматов Ош шаарындагы бийликти колго алып, єзїн кайрадан «хан» кєтєрєєрїн билдириптир. Бул аракет єлкє бїтїндїгїнє доо кетирбейби? - Албетте доо кетирет. Негизи жердешчилик, тууганчылык деген нерсе бар. Бирок, аны саясый максатта колдонуу туура эмес. Бул примитивдїї логика. Андайды колдонгондорду кыргыз элинин душмандары деп айтсак да болот. Стабилдїїлїк болсо єнїгїї болорун ко�шулар мамлекеттердин тажрыйбасынан деле кєрїп атабыз. Мисалы Казакстан. Бизде азыр бийликке келїї їчїн шайлоого катышып, эл ишенимине кирип келсе да болот. Мурдагыдай авторитардык бийлик жок. Акинай АЙДАРОВА

ЄКМЄТТЇН ТАГДЫРЫ КУМТЄРДЄН КЄЗ КАРАНДЫ Парламенттеги башкаруучу коалиция азыркы єкмєттїн тагдыры Кумтєр маселесинен кєз каранды экенин айтса, айрым депутаттар азыртан эле Оторбаевдин ордун кєздєгєн талапкерлер пайда болгонун айтышууда. Премьер-министр Жоомарт Оторбаев башында турган єкмєт тарайт же тарабайт деген сєздєр жыл жаўырары менен кїчєдї. Оторбаев бул сєздєрдї расмий тєгїндєп, кызматтан кетїї тууралуу ою жок экенин айтканы да єкмєттїн отставкасы тууралуу сєздєрдї басаўдата албагандай. Маселен, “Республика” фракциясынан депутат Курманбек Дыйканбаевєкмєттїн отставкасы тууралуу сєздєр депутаттар арасында да єз ара кызуу талкуу жаратып жатканын, ал тургай єкмєт башчылык кызматка талапкерлердин да аттары аталып жїргєнїн “Азаттыкка” ачыктады: - Оторбаевдин єкмєтїнє маанай жакшы эмес, кєп сын-пикир бар. Оппозиция-

лык фракциялар гана эмес башкаруучу коалициядан да тїрдїї сындар бар. Жогорку Кеўештин Кумтєр маселеси боюнча чыгарган токтомдору аткарылбаса, анда єкмєт чын эле отставкага кетет деп ойлойм. Єкмєт башчы болом деп азыртан эле Сариев, Сарпашевдер чуркап жїрєт. Анткен менен Дыйканбаевдин бул сєзїн башкаруучу коалициянын мїчєлєрї четке кагууда. “Ата Мекен” фракциясынын лидери Ємїрбек Текебаев єкмєттїн иши Кумтєр маселесин чечїїдєн кєз каранды экенин жокко чыгарбайт, бирок азырынча Оторбаевдин кызматынын чегинїїгє маанилїї себептер жок экенин билдирди: - Азырынча єкмєттї кетиргенге себеп жок, балким Кумтєрдїн чечилишине жана кыштан элди алып чыгышына карап, баа берилиши мїмкїн. Бирок муну мїмкїн деп гана айтам, азыр бар же жок деп мен айта албайм. Єкмєттї курагандардын катарындагы “Ар-намыс” фракциясынын лидериФеликс Кулов да ушундай эле пикирде.

Єкмєттї кетирїїгє шашкан эч ким жок деди Кулов: -Менимче, азыр єкмєттї кетиргенге себеп жок, бизге туруктуу єкмєт керек. Мындан бир апта мурун єкмєт башчы Жоомарт Оторбаев єзї журналисттерди чогултуп, отставкага кетїїгє арыз жазыптыр деген сєздєрдї четке каккан. Ал керек болсо дагы тогуз айдан кийин єтчї парламенттик шайлоону таза єткєрїїгє салым кошом деген ниетин айткан. Социал-демократтар фракциясынын лидери, кєпчїлїк коалициянын башчысы Чыныбай Турсунбеков “Азаттыкка” курган маегинде єкмєттїн тагдыры Кумтєр маселеси менен байланыштуу экенин ачыктады. - Жогорку Кеўештин токтомунда кєрсєтїлгєн чечим чыгышы зарыл. Жок эле дегенде принципиалдуу маселе болгон 50Х50 пайыз деген биргелешкен компания Кыргызстанда тїзїлїшї керек. Аны башкаруу боюнча бизде бир топ сунуштар бар. Азыр Центерранын жетекчиси Кыргызстанда жїрєт. Шарттар аткарылбаса, чечимдер кабыл алынбаса, азыркы

єкмєткє биздин эле эмес, элдин да ишеними жоголот. Жоомарт Оторбаев 2014-жылдын 4-апрелинен бери єкмєттї жетектеп келет. Ага чейин ал биринчи вице-премьер-министр кызматын аркалаган. Премьер-министр Оторбаевге буга чейин айрым саясатчылар чечкинсиз жана жумшак башкаруучу деп сын тагып келишкен, бирок Оторбаевди экономиканы жакшы тїшїнгєн, жаўыча кєз караштагы таза саясатчы катары сыпаттагандар да жок эмес.

№ 113 • 30-январь, 2015-жыл

АТ ЖАЛЫНДА

АППАЛУЗАНЫН “АТА-ТЕГИ” КЫРГЫЗСТАНДАН ТАБЫЛДЫ Жаўы Зеландиялык жылкычы айым Америкадагы атактуу аппалуза аттарынын тїпкї теги Кыргызстандагы кадимки чаар жылкылар экенин аныктап чыкты. 69 жаштагы Скотт Ингстром соўку 12 жылда алгач ирет атка минип, дїйнєнїн эў бийик тоолорунан жїрїп, аппалуза жылкылары Тїндїк Америкага Европадан

эмес, Беринг кысыгы аркылуу Азиядан келгенин генетикалык анализдер аркылуу далилдеди. Скотт кыргыздын чаар аттарын кандайча билип, аны кантип издеп тапканы тууралуу тележурналист Конор Вудман "Сырдуу тулпар: Аппаллузанын тек-жайын териштирїї" аттуу атайын документалдык тасма тартып, ал Улуу Британияда обого чыкты. Биз тасмада Скотт менен Конорго кол кабыш кылган кыргызстандык жылкы багуучу, “Кыргыз-Азия” компаниясынын жетекчиси Мунарбек Кулданбаевди кепке тарттык.

Кубат Касымбеков: Аппалуза аттары менен кыргыздын чаар аттарынын тамырын байланыштырган окуяга кандайча катышып, кїбє болуп калдыўыз? Мунарбек Кулданбаев: 2008-жылы Конор Вудман “Дїйнєнїн чар тарабындагы 80 соода” аттуу программасынын бир сериясын Кыргызстанда тарткан. Тасманын алкагында токтогулдук досум экєєбїздїн жылкыларыбызды Конорго сатканбыз. Конор болсо ал жылкыларды Єзгєн шаарындагы мал базарда саткан. Ал фильмдин максаты таптакыр башка болчу. Жылкы эмес соода-сатык жєнїндє эле. Биз саткан жылкылардын арасында Мартин аттуу чаар ат бар болчу. Ал эми Скотт деген айымды мен да, Конор да таанычу эмес. Бир жылдан кийин баягы тасма дїйнєдєгї телеканалдардан кєрсєтїлїп баштаганда, Скотт айым Мартинди кєрїп:

“Ошол атты тапсак болобу? Анткени ал Америкадагы белгилїї аппалуза аттарына окшош экен”,-деп авторго кат жєнєтєт. Анан Конор мени менен байланышып, ал атты табуу мїмкїнчїлїгїн сураптыр. Чынын айтканда, ал кезде чаар аттын сапаттарын деле билчї эмесмин. Скоттун катын катардагы кат деп ойлоп, билбейм деп жооп бергем. Кєп єтпєй Конор кайра чалып, Скоттун кайра кайра кат жєнєткєнїн, атты таппасак болбостугун айтты. Андан кийин аппалуза аттары тууралуу интернеттен маалымат караштырып, ага кызыгып калдым. Конор да кызыгып, натыйжада бул изилдєє башталды.

№ 113 • 30-январь, 2015-жыл

Кубат Касымбеков: Ошол изилдєєнїн жыйынтыгында жана Би-Би-Синин англис телеканалында кєрсєтїлгєн тасмада Америкадагы аппалуза жылкылары Азиядан, анын ичинде Кыргызстандан келгени аныкталып жатат. Сиз аттарды асыраган адам катары айтсаўыз, бул маалыматтын Кыргызстан, кыргыздар жана кыргыз аттары їчїн кандай мааниси бар? Мунарбек Кулданбаев: Мааниси чоў жана ар тараптуу. Кыргыздар ат жалында єскєн деп айтканыбыз менен єзїбїздїн колубуздагы жылкылардын баркын билбей, жоготуп жатабыз. Мисалы, арабдардын “араб жылкысы”, тїркмєндєрдїн “ахалтеке” жылкысы сыяктуу, айрым улуттар єз жылкылары менен сыймыктанып, аларды коргоп, санын кєбєйтїп келишет.

Биз болсо тескерисинче чет жактан ар кандай жылкыларды алып келип, башаламан аргындаштырып жатабыз. Аттарыбызды чоў бойлуу кылгыбыз келет. Мен муну єтє жаман кєрїнїш деп эсептейм. Он жылдан кийин кыргыздар араб же англис жылкыларын їйїрлєп айдап калабызбы? Єзїбїздїн жылкыбызды жоготуп, єзгєлєрдїн жылкысын багып калабызбы? Муну айтканым менен, бєлєк жылкыларга каршы эмесмин. Ар кайсы жылкылар єзїнїн ар тїрдїї сапаттары менен жакшы. Бирок алар єз жерлеринин шартына ылайыкташкан. Мисалы, англис жылкысы Кыргызстандын тоолуу шарттарында жашай албайт. Азыр бизге эў жакшы мїмкїнчїлїк тїзїлїп турат. Анткени дїйнєдєгї эў популярдуу аппалуза жылкыларынын ата-теги биздин чаар жылкылар. Алар кыргыз элинин тарыхы менен тереў байланышкан. Арабдар єз жылкылары менен кандай сыймыктанышса, биз да єзїбїздїн чаар жылкыларыбыз менен ошондой сыймыктанып, канын сактап, кєбєйтїп калсак болот. Боз їй, калпак сыяктуу эле ушул жылкыны да кыргыздын символу катары туу тутуп алышыбыз керек.

Кубат Касымбеков: Чаар жылкылардын башкалардан єзгєчєлєнгєн кандай касиети бар? Мунарбек Кулданбаев: Биринчиден, єўї-тїсї абдан кооз. Адам бир кєргєндє эле жактырып калат. Эў башкысы, бул жылкы єтє чыдамдуу келет. Татаал шарттарда, Кыргызстандын тоолуу шартында, ысык-суукка карабай єзїнїн жанын багып кетет. Алыс жолдо, єйдє-тємєн жїргєндє єзїн жакшы алып жїрєт. Ат минген адам мени тїшїнєт болушу керек. Англис аты жарым сааттан кийин эле чабандес-

тин ичин оорутуп коет. Чаар жылкынын басыгы болсо єтє жеўил жана ылдам. Мындан тышкары бул жылкы єзїнє кєп комфорт талап кылбайт. Кедей чєп менен эле жанын багып, карышкыр, чєєлєр эле жеп кетпесе эле ызгардуу суукта да карды тээп жашап кетет.

Кубат Касымбеков: Чаар аттар эзелтеден эле кыргыздардыкы болгон деген кандай далилдер бар? Мунарбек Кулданбаев: 2008-жылы изилдєєлєрдї баштагандан бери кєптєгєн жылкычылар менен, эски кишилер менен да кєп сїйлєштїм. Ыраматчылык манасчы Уркаш Мамбеталиев менен да баарлашып калдым. “Манас” эпосунда

Манас 12 жашында тору чаарды минген деп айтылат экен. Кыргыздардын Алтайда жашаган убактарын алып кєрсєк, кыргыздар чаар аттар менен Орто Азияга тїшїп келгени тууралуу маалыматтар Кытайдын тарыхында да чагылдырылган. Фильмдин алкагында бул жоромолду генетикалык изилдєєлєр менен да бекемдедик.

Кубат Касымбеков: Мына ошол документалдык тасмада Жаўы Зеландияда жылкы баккан Скотт айым аппалуза аттарынын тїпкї теги Азияга, Кыргызстанга барып такалаарына ишенди. Бирок аппалуза аттары Испаниядан чыкканы айтылып келет эмеспи. Сиздердин соўку табылгаўыздарга дїйнєдєгї башка аппалуза аттарын багуучулары ынанабы? Мунарбек Кулданбаев: Бардык далилдер эле айтып турат. Ишенишет. Туура, каршылаштар чыкканы чын. Себеби Кыргызстандагы чаар аттарды эске албаганда, дїйнєдє таза кандуу аппалуза аттарынын саны 150гє жетпейт. Бирєє жарымдын бизнесине залакасы тийип калышы мїмкїн. Бирок жалпысынан алганда каршылаштарга караганда жактоочуларыбыз аябай эле кєп. Муну Би-Би-Сиде болгон фильмдин премьерасынан кийин кєрдїк. Бул биз їчїн далил. Кубат Касымбеков: Тасманы

кєрїп отурсам, Кыргызстанда чаар жылкыларды табуу, башкача айтканда аппалуза аттарынын тїпкї тегин аныктоо иши кєп кыйынчылыктар менен коштолуптур. Мартин аттуу чаар ат бир колдон экинчи колго єтїп кетип, табылбай калган экен. Акыры Кыргызстандын Кытай менен чек арасына жакын жайлоосунан андай жылкыларды таптыўыздар. Сиз чаар аттар табыларына, коюлган максат ишке ашаарына алгач ишендиўиз беле? Мунарбек Кулданбаев: Мен алгач ишенген эмесмин. Бирок Конор экєєбїз изилдеп баштаганда, эл менен сїйлєшє баштаганда ишеним пайда болду. Анын їстїнє менин ишим туризмге байланыштуу болгондуктан, ары-бери кєп каттап, мындай жылкыларды кєрє баштадым. Айта кетиш керек, Кыргызстанда чаар жылкыларды атайын баккан жер жок экен. Ар кайсы їйїрдє бирден-экиден болуп, аралашып багылып келатыптыр. Кубат Касымбеков: Тасмада сиз бул жылкыларды багып єстїрїїгє бел байлаганыўыз айтылат? Мунарбек Кулданбаев: Мен аракет кылып жатам. Бирок жалгыз дарак токой болбойт дегендей, бул ишке жапа тырмак киришсек, “кыргыздын чаар жылкысы” деп туу кєтєрїп жїрсєк, жакшы болоор эле. Кубат Касымбеков: Скотт айым дал ушул чаар жылкыларды алып келип, аппалуза аттары менен аргындаштырам деген ниетин билдирди эле. Ал ниети ишке аштыбы? Мунарбек Кулданбаев: Скотт аябай эле аракет кылып жатат. Бирок биздин алдыбызда чоў маселе турат. Себеби биздин мамлекеттин ветеринардык сертификаттары чет єлкєдє жарабайт экен. Башкача айтканда, чет єлкєлїк ветеринардык кызматтар биздин сертификаттарды тааныбайт экен. Ошол себептен бул долбоор азыр токтоп турат. Фото: Макалада колдонулган сїрєттєр Мунарбек Кулданбаевдин жеке архивинен алынды. Алардын арасында "Сырдуу тулпар: Аппалузанын тек-жайын териштирїї" тасмасынан да сїрєттєр бар.

ИНСАН

Зияш БЕКТЕНОВ котормочу, белгилїї тилчи, окумуштуу –

КЫЙЫН МЕЗГИЛДИН КЫРААН ОКУМУШТУУСУ Мен жашымдан досу болдум эмгектин, Эмгек, менен дайым чеке тердеттим. Эмгек, кайрат байлабаса белимди, Эбак тоўуп, мен ачкадан єлмєкмїн. Кайрат жокто сездим иштин оўбосун, Кайда жїрсєм-кайрат болду жолдошум- деген ыр саптарды кимдер гана билбейт. Тил илими, кыргыз адабиятынын єнїгїшї їчїн єзїнїн кырчындай ємїрїн арнап, келечек ээлери їчїн кыргыз маданиятын, їрп-адат, каада-салтын, тил кєрєўгєсїн толуктап, сактап калууга кїчїн аябай, ак кызматын кылган окумуштуу Зияш Бектенов. Бїгїн силердин назарыўыздаргы Зияш Бектенов агайыбыздын басып єткєн ємїрї жєнїндє баяндамакчыбыз. 1933-жылы Т.Байжиев менен теў авторлукта биринчи жолу 3-4-класстар їчїн кыргыз тили окуу китебин чыгарышкан, 1949-ж. кыргыз адабияты боюча биринчи окуулуктун автору болгон (Т. Байжиев авторлош). "Кыргыз адабияты. Орто мектептин 8-классы їчїн хрестоматия – окуу китеби” деп аталган бул саамалык кыргыз педагогика, методикасы багытындагы гана эмес, адабияты менен маданиятындагы зор жаўылык болгон. Кыргыз окуулуктарына эў алгачкы жолу ЕнисейОрхон жазуулары кыргыздыкы экендиги туурасында кабарланып, анын тили, стили, тарыхы туурасында кеп салынган. Октябрь рев-на чейинки фольклор тереў талдоого алынган. Окуулукка камтылган їлгїлїї тексттер кєркєм чыгарманын ордуна сїйє окулуп, кєптєгєн жаш-карыга рухий кубат берип, зор тарбиялык мааниге ээ болгон. "Замандаштарым жєнїндє эскерїї” (1992) китебинде єз замандаштары кыргыз адабияты, маданияты илиминдеги И. Арабаев, К. Тыныстанов, С. Карачев, К. К. Юдахин, Б. Данияров, М. Элебаев, У. Абдукаимов, Т. Жолдошев, С. Каралаев, М. Ауэзов, В. М. Жирмунский ж. б. залкарлардын кийинкилер жакшы биле бербеген адамдык сапаттарын, ил. кєркєм багыттагы эмгектерин жеткире жазган. З.Бектенов А.Н.Островскийдин, Н.В.Гогольдун, К.Гольдонинин, Д.Фонвизиндин, А.М.Горькийдин, А.А.Фадеевдин, Н.Хикметтин ж.б. чыгармаларын кыргыз тилине которгон. З.Бектенов кєп жылдар бою "Манас" эпосун изилдеген. Анын эмгектери «Маданий майдан», «Ала-Тоо» журналдарында жарык кєргєн. 1986-жылдан Жазуучулар союзунун мїчєсї болгон. 1949-жылы З.Бектенов негизсиз репрессияга туш болуп 10 жылга соттолуп, эркинен ажыратылган. 1955-жылы толугу менен акталып бошо-тулган жана бардык граждандык укуктары калыбына келтирилген.

СЫЙЛЫК З.Бектеновдун кыргыз элине кылган эмгеги эгемендик алганга чейин такыр бааланбай келген. Бааланмак турсун, азыр биз мактап, даўктап жаткан И.Раззаков такыр ишке алдырбай койгон. «Ачуу-таттуу» китебиндеги ырларында автор бул жєнїндє кеўири кеп кылат. Зияш агайдын ємїрїнїн акырында эки кєзї таптакыр кєрбєй калган. Айласы жок, эс алууга чыгууга туура келген. Ал жєнїндє єзї мындай эскерген: «1991-жылы жашым эчак єтїп кетсе дагы пенсияга чыгайын деп (сексенге чыкканда-А.К.) КМУнун ректору Їсєн Асановго барсам: «Эмне сый-

лыктарыўыз, наамдарыўыз бар?» дейт. Бир барак мактоо баракчасы да жок, ал тургай оозеки алкыш дагы ала албадым десем, таў калды. Сиздей эмгеги сиўген баштоочу окумуштууларга чын эле сыртыбызды салган экенбиз. Мен жогорку бийликтеги жетекчилерге бир наам берїї жєнїндє сунуш менен чыгам деди. Эгерде куру доомат менен камалбаганыбызда, илимий китеп жазып жїргєн окумуштуулар Академия ачылганда эле академик болуп єтмєкпїз». «Ак ийилет, бирок сынбайт» дегендей аз да болсо эмгеги бааланып, сексен жаш курагында КМУнун Окумуштуулар кеўешинин атайын чечими менен «Ардактуу профессор» наамы ыйгарылып, № 1 диплому тапшырылган, мындан сырткары, «Кыргыз Республикасынын эмгек сиўирген мугалими» деген ардактуу наам ыйгарылган. Андан башка «Кыргыз тили» коомунун академик Б.М.Юнусалиев атындагы сыйлыгы 1993-1994-жылдарда кыргыз тилин илимий жактан єнїктїрїїгє олуттуу салым кошкондугу, эл арасында кадыр-баркын кєтєргєндїгї, мамлекеттик тил мыйзамын жїзєгє ашырууда зор уюштуруучулук иштерди жїргїзгєндїгї їчїн ыйгарылган. «1941-1945-жж. Германия менен болгон согуштагы жеўиши їчїн», «Эмгек ветераны» медалдары, Кыргыз ССРинин Жогорку Советинин Ардак грамоталары менен сыйланган. Кыргыз ССРинин эл агартуусунун отличниги.

АКЫРКЫ ДЕМ Зияш агай ємїрїнїн акырында єзїнїн жеке тагдыры боюнча каўырыгы тїтєп, тємєнкїдєй сєздєрдї айткан экен: «Мен жараткандан эмнеден жаздым?! Ємїр бою куугунтукта болдум. Сибирдеги жабык лагердин тозогу, кыйноо- кыстоосун да кєрдїм. Узак жылдары кызматсыз «їй тїрмєсїнїн» зарыктырган ачуу тузун да таттым. Адилеттик болуп, эми кєрїп билгенимди жаўыдан кызуу жаза баштаганымда минтип эки кєзїмдєн айрылып карайлап калдым. Ємїрлїк жарым Ракышымдан да айрылдым. Же кєзїм соо, же балдарымдын энеси аман болсочу! Жараткандын мага карата кылган кандай таш боордугу!» Тагдыры ушундай аянычтуу жана татаал болгон тилчи-окумуштуу Зияш Бектенов 1994- жылы дїйнєдєн кайткан.

ЗИЯШ БЕКТЕНОВДУН НЕГИЗГИ ЭМГЕКТЕРИ: • Эне тили: 3-класс їчїн (Т.Байжиев менен) - Ф.: Кырмамбас, 1933. • Кыргыз тили: 4-класс їчїн (Т.Байжиев менен) - Ф.: Кырмамбас, 1933.

• Кыргыз орфографиялык сєздїгї (Т.Байжиев, К.Карасаев менен) - Ф.: Кырмамбас, 1938. • Биздин адабият: Хрестоматия (Т.Байжиев менен) - Ф.: Кырмамбас, 1946. • Кыргыз адабияты: Фольклор (Т.Байжиев менен) - Ф.: Кырмамбас, 1949. • Киргизский язык: Учебник для 3 класса русской школы (М.Жаўыбаев менен) - Ф.: Кырмамбас, 1959. • Киргизский язык: Учебник дня 4 класса русской школы - Ф.: Кырмамбас, 1959. • Биздин адабият: 5-класс їчїн (авторлор менен) - Ф.: Мектеп, 1963. • Биздин адабият: 4-класс їчїн (авторлор менен) - Ф.: Мектеп, 1969. • Эне тил: 3-класс їчїн (авторлор менен) - Ф.: Мектеп, 1970.

МАНАСТААНУУ • «Манас» эпосунун прозалык сюжети - Ф.: Кьфмамбас, 1940. • Жакыптын тїшї, Манастын тєрєлїшї // Маданий майдан.-1940.-№12. • Манастын балалык чаты // Маданий майдан -1941.-№1. • Саякбай «Калевала» жеринде // Ала-Тоо. - 1979. -№8.

КОТОРМОЛОР • Гольдони К. Эки мырзанын малайы. - Ф.: Кырмамбас, 1940. • Фадеев А. Талкалоо. - Ф.: Кырмамбас, 1957. • Соболев Л. Жашыл нур. - Ф.: Кыргызокуу-педмамбас, 1958. • Островский H. Добул. - Ф.: Кыргызокуупед-мамбас, 1959. • Макаренко А. Педагогикалык поэма. - Ф.: Кыргыз-окуупедмамбас, 1959. • Гоголь Н. Тандалмалар. I том. - Ф.: Кырмамбас, 1960. • Ибрагимов Г. Тереў тамырлар. - Ф.: Кырмамбас, 1963. • Хикмет Н. Унутулгандар. - Ф.: Кырмамбас, 1970. • Фонвизин И. Кемпай. - Ф.: Кырмамбас, 1977. • Штейн А. Нєшєрлєр ортосунда. Ф.: Мектеп, 1979. • Украин эл жомоктору. - Ф.: Мектеп, 1986. • Шоу Б. Пигмалион. - Ф.: Мектеп, 1993.

ЭСКЕРЇЇЛЄР, БАШКА БАСЫЛМАЛАР • Эне тилден гїлдесте: Ырлар, макалдар, табышмактар. - Б.: Адабият, 1990. • Замандаштарым жєнїндє эскерїї. 1-бєл. - Б., 1992; 2-бєл.-1996. • Ачуу-таттуу аралаш: Ырлар жана жолдоштук азилдер. -Б.: 1993.

КЫСКАЧА ЄМЇР ЖОЛУ • Çèÿø Áåêòåíîâ 1911-æûëû 29-îêòÿáðäà Ò¿ï ðàéîíóíà êàðàøòóó Êå¢-Ñóó àéûëûíäà òóóëãàí. • 1925-æûëû ºç àéûëûíäàãû áàøòàëãû÷ ìåêòåïòè, 1930-æûëû Ôðóíçåäåãè ïåäòåõíèêóìäó, 1940æûëû Êûðãûç Ìàìëåêåòòèê ïåäàãîãèêàëûê èíñòèòóòóí á¿ò¿ðãºí. • Ýìãåê æîëóí 1930-æûëû Ñ¿ë¿êò¿ øààðûíäà ðàéîíäóê ýëãå áèëèì áåð¿¿ áºë¿ì¿í¿í áàø÷ûñû áîëóï èøòºº ìåíåí áàøòàãàí. • 1931-1932-ææ. Áîðáîðäóê áàñìà êîìèòåòèíèí Ïðåçèäèóìóíà êàðàøòóó ÑÑÑÐ ýëäåðèíèí áîðáîðäóê áàñìàñûíûí Êûðãûç ñåêöèÿñûíûí æîîïòóó êàò÷ûñûíûí îðóíáàñàðû, Ìîñêâàäàãû ×ûãûø ýìãåê÷èëåðèíèí êîììóíèñòòèê óíèâåðñèòåòèíäå îêóòóó÷ó, • 1932-1934-ææ. Êûðãûçìàìáàñòà îêóóìåòîäèêàëûê áºë¿ìä¿í áàø÷ûñû, • 1940-1942-ææ. Ïðæåâàëüñêèäåãè ìóãàëèìäåð èíñòèòóòóíäà äèðåêòîðäóí îðóíáàñàðû áîëóï èøòåãåí. • 1942-1946-ææ. Ñîâåòòèê Àðìèÿíûí êàòàðûíäà êûçìàò ºòºãºí. • 1946-æûëäàí ÑÑÑÐ ÈÀñûíûí Êûðãûç ôèëèàëûíûí òèë àäàáèÿò èíñòèòóòóíäà ôîëüêëîð æàíà «Ìàíàñ» ýïîñó ñåêòîðóíóí áàø÷ûñû æàíà êåíæå èëèìèé êûçìàòêåð, • 1956-1961-ææ. «Ìåêòåï», «Êûðãûçñòàí» áàñìàëàðûíäà æàíà Êûðãûçñòàí Æàçóó÷óëàð ñîþçóíóí áàøêàðìàëûãûíäà èøòåéò. • Àë ýìè 1961-æûëäàí ÑÑÑÐäèí 50 æûëäûãû àòûíäàãû ÊÌÓíóí êûðãûç òèëèí æàíà àäàáèÿòûí îêóòóóíóí ûêìàëàðû êàôåäðàñûíäà àãà îêóòóó÷ó æàíà äîöåíò áîëãîí.

Канат КЕБЕКОВ № 113 • 30-январь, 2015-жыл

ШОУ ЖАЎЫЛЫК "Х-ФАКТОР КЫРГЫЗСТАН” КОНЦЕРТИ БОЛОТ

“Жат” деген тасмасына тартты. Тасма єткєн жылы эле аяктаган. Жаўырган жылда буюрса кинонун сюжетин кєрїп калабыз.

АНЖЕЛИКА КЇЙЄРМАНДАРЫН КУБАНТАТ

3-февралда Опера жана балет театрында "Х-ФАКТОР КЫРГЫЗСТАН" эксклюзивдїї концерти болот. Концертте ар ким єз єнєрлєрїн тартуулап, кыргыздын жигиттери электр тогун оозуна чайнап, 60 жаштагы апалар ырдап, колу менен мык кагып, 4 жаштагы бала кара жорго бийин бийлеп, эў башкысы кыргыздын жигити темирдин їстїндє бензин менен отко кїйєт.

САЙКАЛ САДЫБАКАСОВА ТУРМУШКА ЧЫКПАЙ КАЛДЫ

Анын айтымында, А.Жумаеванын паспорту менен кєйгєйлєр жаралган. В.Ясырова Сеулга бїгїн, 28-январда учуп кетет.

“ТУМАР” ТОБУ ТУЛПАРЛУУ БОЛДУ

Талантына тырышчаактыгы айкалышкан татынакай Анжелика бул жылы кїйєрмандарына чоў сюрприз камдап жаткан чагы. 14-февраль сїйїшкєндєр кїнїнє карата Кыргызстандын тїштїк аймагынын жаштарын майрамдатып чоў программадагы концертин тартуулайт. "Айым-style" салонунун 7 жылдык мааракесин да ушул жылы белгилєєнї пландоодо. Кыз-Бурак тобунун солисти, Гїлшайыр Садыбакасованын эркетайы Сайкал Садыбакасова сїйлєшїп жїргєн жигитин кыргыз журтуна тааныштырып, ал гана эмес ал жигитке жакынкы аралыкта турмушка чыгаарын айткан. Бирок, Сайкалдын ал жигитке турмушка чыгуудан баш тартканы туурасында уктук. “Жигитим Нурлан Акматбеков мурун їйлєнїп, биринчи никесинен алты жаштагы кызы бар экен, аны мага айтпай эки жїздїїлєнїп жїрїптїр, ошондуктан мен ал жигитке турмушка чыгуудан баш тарттым” – дейт Сайкал.

СЕУЛДАГЫ СУЛУУЛУК СЫНАГЫНА АЙОВА ЖУМАЕВАНЫН ОРДУНА ВИКТОРИЯ ЯСЫРОВА КАТЫШАТ

Мїмкїнчїлїгї чектелген балдардын курамынан турган “Тумар” тобу жакында эле темир тулпарлуу болду. Белгилїї болгондой Президентибиз Алмазбек Атамбаев топтун мїчєлєрї менен жоолугуп, аларга 500 миў сом єлчємїндєгї тастыктама тапшырып, автоунаа алып алууларын айткан. Мындан ары алар такси менен жїрбєй єздєрїнїн унаасы менен гана жїрїшєт.

«АЗИЯ МИКС» 2015 СЕЗОНУНДАГЫ ЖОГОРКУ ЛИГАДА ОЙНОЙТ

ЭЛИНА АБАЙ КЫЗЫ КАЗАК КИНОСУНА ТАРТЫЛДЫ

«КиВиН-2015» КВН командаларынын 12-25-январда Сочиде єткєн Эл аралык фестивалдагы жыйынтыктары боюнча «Азия Микс» КВН командасынын курамы 2015 сезонундагы КВНдин Жогорку лигасынын курамына кирди. Жогорку лиганын курамы:

Курманжан датка тасмасынын башкы ролун аткарган актриса Элина Абай кызына Казактардын режиссерлорунун да кєздєрї тїшїп, анын актрисалык чеберчилигине баа берип Эрмек Турсунов аттуу режиссер анын

№ 113 • 30-январь, 2015-жыл

Кыргызстандык Виктория Ясырова Super Model International сулуулук сынагында Айова Жумаеванын ордуна катышат. Бул тууралуу World Beauty Congress эл аралык компаниясынын директору Амина Юсурова билдирди.

• Грузиянын курама командасы, Тбилиси. • «Эркиндик радиосу», Ярославль. • «Омичи», Омск. • Москва каржы-юридикалык университетинин курама командасы, Москва-Волгоград. • Той алып баруучуларынын курама командасы, Республика Татарстан. • Дагестандын курама командасы, Махачкала. • «Жаман компания», Красноярск крайынын курама командасы. • Айыл-чарба академиясынын курама командасы, Иркутск. • «Мыкты достор», Минск. • «С.У.Р.А», Пенза. • «Саратов», Саратов. • «Жаштык», Красноярск. • «Шаар боюнча экскурсия», Новосибирск. • «Азия MIX», Бишкек. • «Спарта», Астана. • «Лунный свет» детектив агенттиги», Белгород. • Мурмансктын курама командасы. • «Горизонт», Москва. • «Приоритет ДГТУ», Ростов-на-Дону. • Камызяк крайынын КВН боюнча курама командасы, Астрахан облусу.

ШОУ МАЕК

Гїлжигит САТЫБЕКОВ:

“ЧЫН ЖЇРЄГЇМДЄН ЖАЗЫЛГАН ЫРДЫ ЭЛ АЛДЫНА ТАРТУУЛАБАЙ КОЮШ ТУУРА ЭМЕС БОЛМОК” 2000-жылдардан баштап, сахнага жол жазап келип, атактуулукка жетип, бир топ ийгиликтерди жаратып, бир топ наамдарды алган Гїлжигит Сатыбеков 2-3 февралда чоў концерт бергени турат. “Репетиция” аттуу концертинин алдында, “Бек Борбиевдин ордун баса турчу ырчы” деп эл кеп кылган ырчы мырза менен маек курдук.

- Саламатсызбы Гїлжигит мырза, ден-соолук, иштериўиз жакшыбы? - Саламатчылык, рахмат, баары буйруса жакшы. - Биринчи эле сурообуз, жан эргиткен ырларыўыздын текстин ким жазат? - Ырларымдын сєзї, обону 100� єзїмє таандык. - “Мен сенден кетейинчи” жана “Туулган кїн” деген ырларыўыз сиздин тагдырыўызга тиеше-

лїїбї же жєн эле кєркєм чыгармабы? - “Мен сенден кетейинчи” деген ырдын тексти бир ырчы кыздын суранычы менен жазылган. Бирок ал кыз турмушка чыгып кетип, “ырдай албайм” дегенинен чын жїрєгїмдєн жазылган ырды эл алдына тартуулабай коюш туура эмес болмок деп, єзїм ырдап чыктым. Ал эми “Туулган кїн” деген ырымдын єзїмдїн тагдырыма байланышы жок, жєн гана кєркєм чыгарма деп билсеўиздер болот. - Бул жашоодо єкїнгєнїўїз жана кубанганыўыз эмнеде? - Жашоодо єкїнгєнїм убакыттын ушунчалык тез єтїп жаткандыгы. Ал эми кубангандыгым ошо убакыт єтсє да, ар бир таўым атып, тиричилик кылып, эл менен аралашып жашоо кєрїп жаткандыгымда. - Чоў сахнага кантип келип калдыўыз? - Чоў сахнага келиш оўой эмес, бирок мен жашымдан чоў сахнаны арзуу кылып, максат кылгам, ошо максаттарым-

дын бири орундалып жатат. Ушу сахнада ырдасам, єзїмдїн авторлук ырларымды элге жеткизсем деп ниет, тилек кылып, кыялданчумун жана ушу кыялымдын орундалып, максатыма жетиш їчїн бир топ жерде кара терим менен иштеп, эмгектендим.

- Бере турган концертиўизден кандай єзгєчєлїктї кїтє алабыз? - Концертте дайыма сапатына чоў кєўїл буруп келгенбиз. Бул концертим дагы мурункуларынан єтє чоў айырмаланат жана жылыш албетте жакшы, оў жакты кєздєй. Концертиме келген коноктор кайдыгерлик кылбай, буйурса їч жарым сааттык концерттик программам элге жагат жана кєўїлдєрї кєтєрїлїп, ыраазы болуп кетишет. Концерт майрамдай єтїп, бул кїндєр эсте калаарлык болот деген чоў їмїт бар. - Концертиўиздин аты эмне їчїн “Репетиция” ? - Кєп элдердин кєўїлїн бура алдык, бирок бул тууралуу концертке келген ко-

нокторго кененирээк айтып берейин, ага чейин сыр болуп турсун.

- Чоў концертиўиз алдыдабы? - Туура байкагансыз, чоў концерттер дагы алдыда. Ар бир концерт берген сайын, мага элим кїч берип, дагы жогорку деўгээлге кєтєрїлїїгє дем берет. Элим ырларымды кабыл алып, батасын берип турса, албетте ийгиликтер жаралып турат. Ар дайым жакшы ой-тилек кылсак, алар орундалат. Андыктан кїйєрмандарыма тереў ыраазычылык билдирем жана боло турган концертиме конок болуп, чыгармачылыгымды баамдап кетиўиздер деп чакырат элем. - Маегиўизге чоў рахмат жана чыгармачылыкта дагы бир топ ийгилик жаратып, концертиўизди ийгиликтїї єткєзїп алууўуздарга тилектешмин! - Сизге да рахмат жана мїмкїнчїлїктєн пайдаланып жалпы кыргыз элине салам айтып, аманчылык, токчулук, тынччылык тилеп кетет элем. Бар болуўуздар!

«ÌÅÍ ÑÅÍÄÅÍ ÊÅÒÅÉÈÍ×È» Ñºç¿: Ã.Ñàòûáåêîâäóêó Îáîíó: Ã.Ñàòûáåêîâäóêó

Áàê òèêòèê, äàðàêòàð äà êóóðàï êàëäû, Òàìûðû ñóóãà æåòïåé êóðãàï êàëäû. ¯éð¿ë¿ï ìýýðèìè¢äè òºêñº¢ äàãû, Êº¢¿ë¿ì æàêøû ñºçãº ñóóñàï êàëäû. Êàéûðìà: Ìåí ñåíäåí êåòåéèí÷è, êåòåéèí÷è, Æàíû¢äà ºç¿ìä¿-ºç¿ì æåáåéèí÷è. Áàêòûìäû áèð ºç¿¢º áàéëàãàí÷à, Êûäûðûï äåðáèø áîëóï êåòåéèí÷è. Ìåí ñåíäåí êåòêèì êåëäè, êåòåéèí÷è, Áààðûí àë, êààëàãàíû¢ áåðåéèí÷è. Á¿ò ºì¿ð áèð ºç¿¢º áàéëàíãàí÷à, Êûäûðûï ä¿éíº êåçèï êåòåéèí÷è. Êº¢¿ëãº áèð ìóçäàêòûê óþï àëäû, Ñåçèìäåð ºç-ºç¿í÷º òóíóï àëäû. Êîéíó¢à ÷àêûðáà÷û, ýðêåëåòïå, Æàí ä¿éíºì ñåíäåí êà÷ûï òóðóï àëäû. Ñºçäºð¿¢ ìóðäàãûäàé æàêïàé êàëäû, Á¿ðêºë¿ï àð áèð ê¿í¿ì ìó¢ãà àéëàíäû. Òóì÷óãàì êó÷àãû¢äà ò¿íäºð óçóí, ª÷ºø¿ï òà¢äàð äàãû àòïàé êàëäû. № 113 • 30-январь, 2015-жыл

ЭКОНОМИКА

БОРОМБАЙ ЖАНА АНЫН ДООРУ

Кыргызстандын Улуттук китепканасында Боромбай Меўмурат уулунун 235 жылдыгына арналган китеп кєргєзмє ачылды. 20-январда ошондой

эле илимий конференция болуп бул инсандын кыргыз элинин турмушунда ойногон ролу жєнїндє баяндамалар окулду. Боромбай Меўмурат уулу (эски адабиятта – Бекмурат уулу) – (Болжол менен 1789-ж. – 1858) – XIX кылымда ЫсыкКєл, Каркыра жана Текес єрєєндєрїн жердеген бугу уруусунун белек уругунун манабы. Боромбай 1843-жылы Жууку суусунун боюндагы Кызыл-Їўкїр деген жерге чеп курдуруп, аны ордо кылган. 1844-ж. ал бугу уруусунун атынан Батыш Сибирдеги орус падышалыгынын бийликтерине букаралыкка кабыл алуу єтїнїчї менен элчи жиберген. 1848-жылы дагы бир ирет орус бийликтерине кайрылган. Анын элчилери 1854-жылы сентябрда Омскиге келип, 1855-жылы 17-январда Сибирдеги бул шаарда Орусиянын букаралыгына єтїї жєнїндє бугу уруусунун атынан ант беришкен. 1855-жылы Боромбай орустун подполковник чинин алган. 1855-жылы бугу менен сарыбагыш уруулары чабышкан кезде улам артка чегинип, Текести жердеп калган. Боромбай бугу уруусун сактап калуу їчїн цин-манчжурдук Кытайдан да кємєк

сураган, бирок, учурунда кємєк ала алган эмес. Ошондон кийин кайрадан падышалык орус бийликтерине єтїнїч менен кайрылган. 1856-жылы июнда орусиялык тыўчы жана саякатчы, теги казак Чокон Валиханов Боромбайдын Тулпар-Таш капчыгайындагы жайлоодогу айылында болуп, бийдин сїрєтїн тарткан. Саякатчы Петр Петрович СеменовТян-Шанский болсо Боромбай менен 1856-57-жж. Теўир-Тоого саякаты маалында жолуккан. Боромбай ага Карахандар каганаты доорунда Ысык-Кєлдї жердеген чигилдер кыргыздардын бабаларынын биринен экенин айткан. 2012жылы Боромбай Меўмурат уулунун аты Каракол шаарынын мурдагы Октябрь кєчєсїнє ыйгарылды. Заманбап кыргыз тарыхнаамасында Боромбай Меўмурат уулу тууралуу ар тараптуу, калыс маалыматты чагылдыруу зарылчылыгы ал жєнїндєгї бир катар негизсиз же талаш-тартыштуу жоромолдорду тактоону, айрымдарын таптакыр четке кагууну талап кылат. Tарыхчылар Тынчтыкбек Чоротегин менен Кыяз Молдокасымов "Боромбай жана анын доору жєнїндє" талкуу курушат.

ЄКМЄТ БЕРГЕН БАТИРДЕН КУРУ КАЛГАН МАЙЫПТАР “Азиздер жана дїлєйлєр” коомунун жыйырмадай мїчєсї Бишкектин Кєк-Жар кичи районунда майыптарга берилген їйлєр акыйкатсыз бєлїштїрїлгєнїн айтып, уюм жетекчилигине нааразылык билдирип жатышат. Алар мамлекет тарабынан майыптар їчїн берилген турак жайлар муктаждарга эмес, їй-жайы барларга берилип жатат деп арызданышууда. Ал эми “Азиздер жана дїлєйлєр” коому мындай дооматтарга негиз жок деп ишендирїїдє. Эки кїндєн бери батир бєлїштїрїїгє нааразы болгон топ “Азиздер жана дїлєйлєр” коомунун мекемесин айланчыктап, жетекчиликке нааразычылыгын билдиришїїдє. Алардын бири Батма Койлубаева кызы їчїн кам кєрїп жїргєн экен. - Менин кызым биринчи топтогу майып. Эки баласы бар. Алты жаштагы кызы да биринчи топтогу майып. Беш жылдан бери реабилитациялоо борборунда турат. Алардын єзїнїн эрежеси бар экен. Ага ылайык ал жерде алты ай гана турууга болот. Биз алты ай сайын чыгып, кайра барганга туура келїїдє. Ал жердегилер боору ооругандан гана кабыл алышат. Батма Койлубаева мында топтолгон жыйырма чакты майып бул маселени иликтєє їчїн тиешелїї органдарга кайрылышарын билдирди. “Мамлекеттик мекемелерден атайын комиссия тїзїлїп, бизден озунуп батир алгандардын аракети канчалык деўгээлде мыйзамдуу экенин аныктап чыгышы керек”, - дейт ал. Жетимиш Мамашев да бир нече жылдан бери мамлекет тарабынан майыптар їчїн берилип жаткан батирге кезекте турат. Анын айтканына караганда, батир алган майыптардын дээрлик баары буга чейин бир нече жолу їй алган. - Булар буга чейин бир нече жолу їй алган. Алды алган їйлєрїн сатып жиберип, кайра жаўы їй алышып жатат. "Балык башынан сасыйт" деген ушул. Аларга № 113 • 30-январь, 2015-жыл

Калык Барктабасович (“Азиздер жана дїлєйлєр” коомунун жетекчиси - ред.) жумуш да берип жатат. Бул адилетсиздик. Їйгє муктаждардын тизмесин єздєрї чечет экен. Алар єз алдынча уюшуп алып, туура эмес чечип жатат. Єткєн жумада Кєк-Жар кичи районунда президенттин атынан “Азиздер жана дїлєйлєр” коомунун мїчєлєрїнє бир бєлмєлїї 90 батирдин ачкычтары тапшырылган. Президенттин расмий сайтындагы маалыматка караганда, 90 батирлїї турак їйдїн курулушуна мамлекеттик бюджеттен 87,51 млн. сом бєлїнгєн. Бул їйгє кирип жаткан 90 жашоочунун 60ы азиз, 25 адам дїлєй, тєртєє майып, бирєє “Азиздер жана дїлєйлєр” коомунун окуу-єндїрїштїк ишканасында кїзєтчї болуп, 10 жылдан ашуун эмгектенген адам. Їйдїн жертєлєсїндє медициналык борбор, азиздер жана дїлєйлєр їчїн адистештирилген республикалык китепкана жана социалдык-соода жайлары жайгашкан.

ЄКМЄТ АРАЛАШПАГАН КОМИССИЯ “Азиздер жана дїлєйлєр” коомунун президенти Калык Мамбетакуновдун айтымында, їй берїї учурунда ар бир алуучу тыкыр текшерилген, бир нече комиссиядан єткєн. Бєлїнгєн їйлєр мурда батири барларга таркатылды деген туура эмес.

Калык Мамбетакунов - Жетимиш Мамашев деген бир жигит арызданып жїрєт. Анын буга чейин їйї бар эле. Оштон 1990-жылдарда коомдун акчасына салынган їйдєн эки же їч бєлмєлїї батир берилген. Єзїнїн каалоосу менен ал їйдї жок кылып салыптыр. Эми кайра дагы бер деп атпайбы. Алтынбек Тобокел уулу деген да кєзїнєн майып жигит бар. Ал атасынын жалгыз уулу. Майып карындашына їй берилген. Ата-энеси

єтїп кетти. Эми бул жигит ата-энесинин мураскору да. Ал дагы туруп алып, мага да їй бергиле деп жатат. Мисалы, азыркы їйлєрдї жети, беш балалуу кєчєдє жїргєн майыптарга бердик. Негизинен кєп балалууларга бердик. Мамбетакунов айткан Жетимиш Мамашев єзї болсо союз учурунда ага иштеген жеринен їй берилгенин танбайт. Бирок кашайып ал батирин ошол кезде єзї сыяктуу майыптар менен бирдикте башка бир адамдарга алдатып ийген экен. “Ошондо мени менен кошо їй алып, анысын мен сыяктуу эле алдатып ийгендер да алып жатат, а мага жок”, - дейт Мамашев: - Токсонунчу жылдары биз жумуш токтоп калганда соода кылабыз деп алдатып койгонбуз. Биз менен кошо он чакты киши алдаткан. Ошолордун ичинен менден башкалары їйгє ээ болду. Мен эле калдым. Жогорку Кеўештин депутаты Дастан Бекешовдун айтымында, їй маселеси миўдеген майыптардын негизги кєйгєйї. Депутат нааразы болгондор ошол коомдун мїчєсї болгондуктан ич ара комиссия тїзїп, їйлєр кимдерге, кандай шартта берилгенин аныктап чыкканга укугу бар экенин айтты:

Дастан Бекешов - Депутаттар коомдук уюмдардын ишине киришкенге болбойт. Бул боюнча мага да кайрылгандар болуп жатат. Бирок мен аларга силер ошол коомдун мїчєсї бол-

ЧУЙ-БИШКЕКСКОЕ УПРАВЛЕНИЕ ЮСТИЦИИ СООБЩАЕТ Чуй-Бишкекское Управление юстиции сообщает, что в соответчтвии с Законом Кыргызской Республики «О внесении дополнения в Гражданский кодекс Кыргызской Республики», принятого 21 апреля 2014 года в статью 89 Гражданского кодекса Кыргызской Республики (вступил в силу 25 апреля 2014 года) в п. 1 ст. 89 Гражданского кодекса КР внесены следующие дополнения: «Юридические лица с частной формой собственности, использующие в своем наименовании названия государственных (муниципальных) органов, а также названия должностей, относящихся к политическим (специальным) и высшим административным государственным должностям» При этом статьей 2 вышеуказанного закона предусмотрено, что, юридические лица с частной формой собственности, использующие в своем наименовании названия государственных (муниципальных) органов, а также названия должностей, относящихся к политическим (специальным) и высшим административным государственным должностям, обязаны в течение года с момента вступления в силу указанного Закона в порядке, установленном законодательством Кыргызской Республики в сфере регистрации юридических лиц, изменить свое наименование. Юридические лица, не прошедшие государственную перерегистрацию в связи с изменением своего наименования в установленном порядке в течение года с момента вступления в силу указанного Закона, подлежат принудительной ликвидации судом на основании соответствующего заявления государственного органа, осуществляющего функции государственной регистрации юридических лиц. гондон кийин ал жердеги абалды иликтегенге укугуўар бар деп жєнєткєм. Алар єздєрї комиссия тїзїп, їйлєр кимдерге берилгенин изилдеп чыкса болот. Батирлерди бєлїштїрїї комиссиясына Социалдык єнїктїрїї министрлиги жана Бишкек мэриясынын социалдык коргоо бєлїмї таптакыр катышкан эмес. Алар да бул маселени негизинен “Азиздер жана дїлєйлєр” коомдук уюму єздєрї чечкенин айтышты.

“Азиздер жана дїлєйлєр” коомунун президенти Калык Мамбетакуновдун айтымында, Союз кулагандан бери Орусияда, Казакстанда, Єзбекстанда, Тажикстанда мїмкїнчїлїгї чектелген жарандар їчїн бир да їй салынган эмес. Тїркмєнстан жыйырма їч жылда бул катмардагы жети жаранга мамлекеттин эсебинен їй берген. Ал эми Кыргызстанда эгемендик жылдары майыптар їчїн 653 тїтїн майыпка бекер їй тартуулаган. Учурда “Азиздер жана дїлєйлєр” коомдук уюмунун 10 200 мїчєсї бар.

ЖЕРГИЛИКТЇЇ ЖАЎЫЛЫКТАР ЭТНИКАЛЫК КЫРГЫЗДАРДЫН ТАРЫХЫЙ МЕКЕНИНЕ КЄЧЇП КЕЛЇЇ ТАРТИБИН ЖЕЎИЛДЕТЇЇГЄ БАГЫТТАЛГАН МЫЙЗАМГА КОЛ КОЮЛДУ

Президент Алмазбек Атамбаев «КРнын айрым мыйзам актыларына єзгєртїїлєрдї жана толуктоолорду киргизїї жєнїндє» кол койду. Бул тууралуу президенттин басма сєз кызматы билдирди. Мыйзамды Жогорку Кеўеш 2014-жылдын 25-декабрында кабыл алган. Мыйзам этникалык кыргыздардын тарыхый мекенине кєчїп келїї тартибин жеўилдетїїгє жана КР аймагында эмгек ишмердїїлїгї їчїн шарттарды тїзїїгє багытталган. Мыйзам расмий жарыяланган кїндєн тартып 10 кїн єткєндєн кийин кїчїнє кирет.

И.ЖОЛДУБАЕВА КЫРГЫЗСТАНДЫН БАШКЫ ПРОКУРОРУ БОЛУП ДАЙЫНДАЛДЫ Жолдубаева Индира Ырысбаевна КРнын башкы прокурору болуп дайындал-

ды. Бул тууралуу жарлыкка 29-январда президент Алмазбек Атамбаев кол кой-

гонун президенттин басма сєз кызматы билдирди. Жарлыкка КР Конституциясынын 64-беренесинин 4-бєлїгїнїн 1-пунктунун негизинде кол коюлду.

А.АТАМБАЕВ КЫРГЫЗСТАНДЫН КУРАЛДУУ КЇЧТЄРЇН КАЙРА КУРАЛДАНДЫРУУ ЗАРЫЛДЫГЫН БЕЛГИЛЕДИ

29-январда президент Алмазбек Атамбаев єлкєнїн Куралдуу кїчтєрїнїн Баш-

ЖОГОРКУ КЕЎЕШТЕ ЖУРНАЛИСТТЕРДИН КООПСУЗДУГУНА ТЫНЧСЫЗДАНЫШТЫ

ЄЗГЄН РЭСИнин КЫЗМАТКЕРИ ПАРА АЛЫП ЖАТКАН ЖЕРИНЕН КАРМАЛДЫ КР ИИМдин Ош шаары жана Ош облусундагы башкы башкармалыгынын басма сєз кызматынын билдиргенине караганда, 28-январда Єзгєн районунун 1973-жылкы тургуну Х.Ндан, Єзгєн райондук электр станциясынын кызматкерине акча талап кылып жатат деген айып менен ага карата чара кєрїїсїн суранып, кайрылган. Маалыматка ылайык, Єзгєн РЭСтин кызматкери, электр энергиясын мыйзамсыз колдондугу боюнча 2015-жылдын 26-январында тїзїлгєн актты жоготуу максатында 27-январда 7000 сом єлчємїндє акча талап кылган. Ош ОИИБдин 5-бєлїмдїн кызматкерлери, Ош шаары жана Ош облусттук баш-

БАЗАР-КОРГОН РАЙОНУНДА АЯЛЫН ТАШ МЕНЕН БАШЫНА УРГАН ЖЕРГИЛИКТЇЇ ТУРГУН КАРМАЛДЫ Базар-Коргон районуна караштуу Кеўеш айыл айыл аймагында єзїнїн аялын таш менен башына урган жергиликтїї тургун кармалды. Бул тууралуу аймактык тескєєчї, милициянын ага лейтенанты Темир Жолдошов билдирди. Анын айтымында, бул факт боюнча мурда издєєдє жїргєн Б.С кармалып, Базар-коргон РИИБнын убактылуу кармоочу токтотуучу жайына киргизген. Тергєє иштери уланууда.

«ДЕЛЬТА-ВОСТОК» ИНКАССАТОРДУК ФИРМАСЫНЫН ДИРЕКТОРУН ЄЛТЇРЇП, 1 МЛН 770 МИЎ ДОЛЛАРДЫ ТАРТЫП АЛГАН КЫЛМЫШКЕРЛЕРДИН АТЫ-ЖЄНЇ ТАКТАЛДЫ УКМКнын Коррупцияга каршы кїрєшїї кызматынын кызматкерлери «Дельта-Восток» инкассатордук фирмасына кол салгандардын аты-жєнїн аныктады. Бул тууралуу 29-январда билдирди. Маалыматка ылайык, кол салгандар Кыргызстан жана Казакстандын жарандарынан турган эл аралык кылмыштуу топтун мїчєлєрї болгон. «Ыкчам маалыматтарга ылайык аталган топ ири суммада акча каражатын та-

керектелери азырынча белгисиз. “Кристаллда” иштегендер бул боюнча комментарий бере элек. Суусуз калган 190 їй-бїлєдє эки миўдей тургун жашайт. Кєпчїлїгї улгайган кишилер жана балдар.

«БААТЫР ЭНЕ» НААМЫН АЛУУДА ТАЛАП КЫЛЫНГАН ДОКУМЕНТТЕРДИН САНЫН КЫСКАРТУУ ДЕМИЛГЕСИ КЄТЄРЇЛДЇ

“КРИСТАЛЛДЫН” КАРЫЗЫ БИР КОНУШТУ СУУСУЗ КАЛТЫРДЫ Таш-Кємїр шаарына караштуу КызылАлма конушунда жашаган 190 їй-бїлє эки жумадан бери таза сууну атайын башка жактан сатып алып ичїїдє. Же болбосо эки километр алыстагы Нарын дарыясынан ташып келип жатышат. Шаардагы “Кристалл” заводунун карызына байланыштуу конушка суу жеткирген насос электрди бєлїштїрїїчї станция тарабынан жарым ай мурун кыркып салынган. Конуштун башчысы Матисак Дооронкулов билдиргендей, банкрот деп жарыяланган “Кристаллдын” аталган станцияга карызы 11 миллион сомдон ашкан. Завод бул сумманы тєлєп бере албай турганы маалым болгондуктан, учурда жергиликтїї бийлик конуш їчїн жаўы насос орнотуу аракетин кєрїїдє. Ага канча акча

КЫЛМЫШ ЖАНА КЫРСЫК кы башкармалыктын тергєє бєлїмїнїн кызматкерлери менен жїргїзгєн ыкчам иликтєє иш-чараларынын жїрїшїндє, РЭСтин аймактык бєлїгїнїн башчысы, 1992-жылы туулган А.Аны 7000 сом пара алып жаткан жеринен кармашкан. Бул факт боюнча, кылмыш жаза кодексинин 313-беренесине ылайык кылмыш иши козголгон. Учурда тергєє иштери жїрїп жатат.

29-январда єтїп жаткан парламенттик жыйында депутат Курманбек Дыйканбаев («Республика») парламенттин ишин чагылдырган журналист менен болгон окуя тууралуу маалымдады. «Болот Сатаркулов деген журналист бар. Ал кєбїнчє парламенттин ишин чагылдырат. Анын кабыргаларын сындырып, камерасын талкалап кетишиптир. Азыр ал ооруканада жатат. Журналисттерди коргоого алыш керек», - деди депутат. Эл єкїлї, журналист менен болгон жаўжал тапшырык мїнєзїнє ээ, деп болжолдоду.

кы штабынын жетекчиси Асанбек Алымкожоевди кабыл алганын президенттин басма сєз кызматы билдирди. Жолугушууда, єлкєнїн Куралдуу кїчтєрїн реформалоого жана модернизациялоого, ошондой эле Кыргызстандын коргоонуусун жана коопсуздугун камсыз кылуу боюнча кєрїлїп жаткан чараларга тиешелїї маселелер талкууланды. Ошондой эле Кыргызстанга заманбап аскердик техникаларды жана курал-жарактарды жеткирїїнїн жїрїшї каралды. Президент єлкєнїн коргонуу жєндємдїїлїгїн чыўдоо їчїн Кыргызстандын Куралдуу кїчтєрїн кайра куралдандыруунун жана модернизациялоонун маанисин белгиледи.

шыган фирмаларга кол салуу менен алектенишкен», - деп айтылат маалыматта. Маалым болгондой, 2014-жылдын 23-сентябрында Бишкек шаарындагы Панфилов жана Мичурин кєчєлєрїнїн кесилишинде белгисиз адамдар кїзєт агенттигинин директору Н.Гумновго курал менен кол салышкан. Натыйжада Н.Гумнов ок атуучу куралдан алган жаракаттарынан улам кєз жумган, ал эми аны коштоп жїргєн фирманын кызматкерлери оор жарадар болушкан. Аны менен катар, кылмышкерлер 1 млн 770 миў АКШ доллары суммасындагы акча каражатын ээлеп алып, белгисиз багытта качып кетишкен. Белгиленген сумма «Дордой» соода їйїнїн ишкерлерине таандык болуп, Тїркиядан товар сатып алууга багытталган. «Ошондой эле, кылмышкерлер кол салуудан кийин їй-бїлєсїн алып, уурдалган каражаттар менен коўшулаш єлкєгє чыгып кетишкен», - деп маалымдалат. Учурда аталган кылмышкерлерге эл аралык издєє жарыяланды. УКМКнын Коррупцияга каршы кїрєшїї кызматынын кызматкерлери алардын жїргєн жерин тактоо боюнча тиешелїї иш-чараларды жїргїзїїдє.

ЖЕТИ-ЄГЇЗДЄ ОПУЗАЛОО ЖОЛУ МЕНЕН 9-КЛАССТЫН ОКУУЧУСУНАН 6 МИЎ СОМ АЛГАН ЖОГОРКУ КЛАССТЫН ОКУУЧУСУ КОЛГО ТЇШЇРЇЛДЇ Ысык-Кєл облусунун Жети-Єгїз районунда 9-класстын окуучусунан опузалоо жолу менен 6 миў сом алган жогорку класстын окуучусу кармалды. Бул тууралуу Жети-Єгїз РИИБдин жетекчиси Тилек Тїкебаев билдирди. Маалыматта айтылгандай, 26-январда милиция кызматкерлерине кайрылган Ирдык айылынын тургуну Х.Айша, аталган айылда жайгашкан Ю.Хазрета атындагы орто мектептин 10-классынын

«Баатыр эне» наамын алууда талап кылынган документтердин санын кыскартуу демилгеси 29-январда Жогорку Кеўештин жыйынында кєтєрїлдї. Депутат Айнуру Алтыбаева, 8 балалуу Мамаюсупова Жамилянын єткєн жылдын сентябрь айында эле «Баатыр эне» наамын алууга документ топтоп, тапшырып, дагы деле маселеси чечилбей келе жатканын мисалга тартты. Депутаттын айтымында, майыптыкка чыгууда жана аны жыл сайын тастыктоодо дагы толгонтокой документ талап кылынат. Мындай жагдайлардын механизмдерин жєнєкєйлєтїї зарыл, деди ал.

окуучусу Ю.Нурмухамед 9-класстын окуучусу Х.Исламдан опузалоо жолу менен 5 миў сом єлчємїндє акчасын тартып алгандыгын билдирген. Ю.Нурмухамед иликтєє иштеринин жїрїшїндє дагы 1 миў сом алып жаткан жеринен колго тїшїрїлдї. Ал тергєєнїн жїрїшїндє 2014-жылдын 27-декабрында Исламдан 5 миў сом алгандыгын мойнуна алды. «Ал менден улуу болгондуктан сабап салат деп коркуп, ал сураган акчаны бердим», - деп тїшїндїрдї акча берген окуучу Ислам. Милиция кызматкерлери єспїрїмдєр менен иш алып барууну улантууда.

ДЕПУТАТ Є.БАКИРОВ ЄКМЄТТЄН УЛУТТУК ГВАРДИЯНЫН ЖООКЕРИНИН ЄЛЇМЇН ИЛИКТЄЄНЇ ЄТЇНЄТ Жогорку Кеўештин депутаты Ємїбек Бакиров («Ата-Журт») єкмєттєн Улуттук гвардиянын жоокеринин єлїмїн изилдєєнї єтїнєт. 29-январда єткєн парламенттин отурумунда депутат билдиргендей, ага Араван районунун Тєє-Моюн айыл аймагынын тургундарынан кайрылуу келип тїшкєн. «Бїгїнкї кїндє кыргыз армиясына ар кандай окуялар, уруш-талаштар, жада калса єлїмдєр болууда. 3-4 кїн мурун мага Араван районунун Тєє-Моюн айыл аймагынын тургундарынан кайрылуу келип тїштї. Алардын айтымында, алардын уулу Улуттук гвардиянын ШамалдыСайдагы №713 бєлїгїндє кызмат єтєгєн 1991-жылы Акжол Пазылбеков 21-январь кїнї кєз жумган. Аскер кызматкерлери ата-энесине анын жїрєк оорусунан улам каза болгондугун айтышкан. Эгерде анын жїрєк оорусу болсо, анда эмне їчїн комиссия аны жарактуу деп тапкан», - деди ал. «Канчалаган ден-соолугу чыў жаштарыбыз альтернативдїї тїрдє кызмат єтєп жатышат, а аны кызмат єтєєгє алышты. Мен изилдєє жїргїзїп, баланын єлїмїнїн себебин тактоону єтїнєм. Эгер ал жїрєк оорусунан каза болгон болсо, анда кабыл алуу комиссиясы жопкерчиликке тартылышы керек», - деди депутат.

№ 113 • 30-январь, 2015-жыл

КЫЗЫКТАР

ДЇЙНЄНЇН ЭЎ КЕДЕЙ МАМЛЕКЕТТЕРИ жылдык кирешеси болгону $ 768 тїзєт экен. Мындай абалдары менен дїйнєнїн эў кедей мамлекеттердин ичинен 6 орунунда турат.

Элдин саны жыл санап єскєн сайын экономикасы начар мамлекеттерге элди багуу кыйынга турат жана мындан тышкары жарандык согуш, оорулар, ачарчылык ал мамлекеттин єнїгїшїнє терс таасирин тийгизет. Биз єткєн саныбызда дїйнєнїн эў бай єлкєлєрї менен тааныштырсак бул саныбызда дїйнєнїн эў кедей єлкєлєрїн тартуулайбыз.

№ 10. ТОГО

№ 5. ЭРИТРЕЯ

шаган калктын 70� кїнїнє эки маал гана тамактын даамын татып ачкачылыктын кїнїн кечиришет экен. Бул єлкєдє жашаган жарандардын жылдык кирешеси $ 849 тїзїп мындай кєрїнїш менен биздин эў кедей мамлекеттердин ичинен 8 орунун камсыздайт.

№ 7. НИГЕР

Того кофе, какаоларды экспорттоп мамлекеттик бюджеттин 40� камсыздайт, ал эми Фосфор єндїрїшї боюнча эў чоў єлкє болгону менен калкынын жарымы кїнїнє 1,25 долларга жашашат. Калктын жылдык кирешеси $ 899 тїзєт.

№ 9. МАЛАВИ

Нигериянын жаратылыштык ресурстары мамлекеттин бюджетин бекемдеп экономикасын кєтєрїїгє болот эле. Бирок, мындай жыйынтык кєрсєткєнгє терс таасирин ички мамлекеттик баш аламандык тийгизип, элдин жакшы жашоо шартынын їмїтїн їзїп койгон. Калктын жылдык кирешеси $ 771 тїзєт.

Малави єлкєсїнїн жарандары єзїнїн мамлекетинин туткундары болуп калган. Мамлекеттин башкаруучулары коррупцияга малынып жана тышкы карыздарынын кєптїгїнєн элдин жашоо шарттары абдан начар. Бул єлкєдє жашаган элдин жылдык кирешеси$ 860 долларды тїзєт.

№ 8. СЬЕРРА-ЛЕОНЕ

№ 113 • 30-январь, 2015-жыл

№ 2. ЛИБЕРИЯ

Соода кылып экономикасын єнїгїшїнє географиялык абалы эў ыўгайлуу келген Эритрея єлкєсї жакырчылыктын кїнїн баштарынан кечирип жатат. Бул єлкєнїн тарыхына кєз чаптырсак Англия менен Италиянын кол астында кїн кечиришкен. Бул эки улуу державанын алдында кїн кечирсе да єздєрїнїн экономикасын чыўдай алган эмес. Калктын жылдык кирешеси $ 735 тїзєт.

№ 4. БУРУНДИ

№ 6. БОРБОРДУК - АФРИКА РЕСПУБЛИКАСЫ

Бїт єлкєнї алмаз, титан жана боксит менен камсыз кылган мамлекет кедей жашашы таўкалдырат. Сьерра-Леонедо жа-

СПИД болуп саналат. Калкынын жылдык кирешеси $ 487 тїзєт.

№ 1. ДЕМОКРАТИЯЛЫК КОНГО РЕСПУБЛИКАСЫ Бурунди мамлекетинде жарандык согуш бїтсє да єлїм дагы деле токтобой жатканы жанды кейитет. Єлїмдїн башкы себеби болуп жаш балдардын 57� ачкачылыктан, миўдеген кишилер СПИД оорусунан жана курсактары ачтан каза болушат. Мамлекеттик бюджетти кофени экспортто менен толтурушат. Калктын жылдык кирешеси : $ 615 тїзєт.

№ 3. ЗИМБАБВЕ

Алмаз, нефти жана ураны бар Борбордук-Африка Республикасында жакырчылыктын кїнїн єткєрїп жатышат. Жарандар кїнїнє 1 долларга жашайт, ал эми

Либерия мамлекети дагы бир жарандык согуштун коркунучунда. Бул єлкє Американын мамлекеттик башкаруу системасын кабыл алса да экономикасын єнїктїрїп, бекемдей албай жатканы єлкєнїн ичиндеги жарандык кагылышуулар болуп саналат экен. Калкынын жылдык кирешеси $ 456 гана тїзєт. Бул кєрсєткїч менен дїйнєнїн эў кедей мамлекеттердин ичинен 2 орунда турат.

Бул єлкєдє жарандык согуш болгон эмес, экономикалык кризисте эмес. Бул Зимбабве єлкєсїндє оору кїч алып, мамлекеттин єнїгїшїнє кедергесин тийгизип келет. Оорунун айынан ємїр сїрїї боюнча аялдардын орто жашы 37 жаш, ал эми эркектердики 34 жашка чейин жашайт экен. Бул оорунун кєбї ВИЧ жана

Биринчи орунда Демократиялык Конго Республикасы турат. Бул єлкєдє согуш миллиондогон кишилердин жанын алып кетти, мындан тышкары экономикасын талкалады. 4,5 миллиондогон кишилер ачарчылыктан кєз жумду. Калктын жылдык кирешеси $ 348 тїзєт экен. Бул кєрсєткїч менен дїйнєнїн эў кедей мамлекеттердин алдыўкы сабында турат. Рахатбек РЫСАЛИЕВ

ПАЙДАЛУУ КЕЎЕШ КЇРЄЎ ЧАЙ

КУЛМАК Кулмактыктар тукумундагы кєп жылдык, эки їйлїї, оролуп єсмєє уруусундагы єсїмдїк. Сабагынын жєнєкєй узундугу 3-6 м-ге чейин жетет. Їйлєрдїн тегерегинде жакшы єсєт. Єстїрїлсє оролуп єсєт. Жалбырагы сабагында тушташ жайгашкан, 3-5 айчыктуу (жалбырак пластинкасындагы оюктары анын туурасынын тєрттєн бирине чейин жетет). Гїлдєрї майда, жашыл мала-саргыч. Энелик гїлї (20-40) тобурчак сымал топ гїлдї тїзєт. Гїлдєгєндєн кийин гїл жан жалбырактары ургаачылчк машагында кєбєйїп, бардык гїлдєрї биригип гїлдєн калыптанган топ мємє пайда кылат.Їзгєндє да мємєлєрї бириндеп їзїлбєстєн чогуу їзїлєт. Аны кулмактын тобурчагы дейт. Гїл жан жалбырактарынын ичинде кєптєгєн сары безчелер болот. Анда чайыр жыттуу лупулин деген зат бар. Єсїмдїк июль-августа гїлдєйт. Тобурчактары саргыч-жашыл, кийин кїрєў сымал болот. Сырье катары кулмактын тобурчагы быша электе їзїлєт. Аны тезинен желдетилген сарайда кагаздын їстїнє жука жайып кургатат. Кургак тобурчактар кїрєўїрєєк тїстє, жыты анча эмес, даамы ачуураак тобурчакты силкигенде безчелер тез эле бєлїнїп чыгат. Анын кургак сырьесу - лупулин бир жыл сакталат. Кулмактын тобурчагында 2� эфир майлары, лупулин, фитонциддер, чайырлар,витаминдер (В1,В3,В6,Р,РР), гормондор, боёгуч заттар ж.б. бар. Кулмактын тобурчагындагы лупин сеп алдырмаа касиетке ээ. Витаминдер, гормондор ооруну басаўдатат, зат алмашуунун баардык процестерине оў таасир берет. Бактерияларга каршы, грибокторго да каршы таасир этет. Сезгенген жерге жалбырактарын майдалап жабыштырса болот. Дем алуу органдары сезгенгенде демдеп ичсе жакшы. Батыш Европада дарылоо максатында гїлдєрї пайдаланылат. Медицинада кулмактын тундурмасы колдонулат. Ал їчїн 10 г майдаланган кулмактын їстїнє бир стакан кайнак cуу куюп, 30 минута термосто демдейт. Кїнїнє бир аш кашыктан тамакка 20-30 минута калганда їч маал ичсе адам сеп алып, уктайт, гипертония, невроздо колдонулат.

Эрин гїлдїїлєр тукумундагы кєп жылдык єсїмдїк. Сабактары тєрт бурчтуу, бийиктиги 30-60 см. Тамыры жайылган. Жалбырактары кезектешкен, саптуу, узунчаа, учтуу, кыры тїктїї, кара жылчыкчалары болот. Жалбырактардын їстїнкї бети кочкул-жашыл, астынкы бети мала-жашыл. Гїлдєрї сыя кєк-мала кызыл,сабактын учунда шыпыргыдай чогулган. Кїрєў чай чєп май-августа гїлдєйт. Мємєсї - тєрт жангакча, бозомук, же кїрєў, жылма. Кїрєў чай чєп республиканын баардык аймактарында жолдун жээктеринде,бактарда,токойлордо,тоонун этектеринде єсєт. Дары максатында кїрєў чай чєптї жерден 15см жогору жагын гїлдєгєндє кургак мезгилде кайчы же орок менен кесип алат. Жакшы желдетилген, кєлєкє жайда кургатылат. Кургагандан кийин гїлдєр менен жалбырактарын катуу сабактардан ажыратат. Кїрєў чай чєптї башка єсїмдїктєр менен бирге сактоо болбойт. Сактоо мєєнєтї – 2 жыл. Кїрєў чай чєптє 1.2�-ке чейин эфир майлары бар. Анын жыты абдан жагымдуу келет, мындан тышкары аскорбин кислотасы, флавоноиддер, микроэлементтер бар. Кїрєў чай чєптї демдеп,дем алуу органдарынын сезгенїї ооруларында, тамакка мейил тарттыруу,адам дїїлїккєўдє сеп алдыруу їчїн берилет. Бїйлєєлєр сезгенгенде тундурмасы менен оозду чайкаганга болот. Безетки жана башка тери ооруларында арома-ваннага тїшкєн жакшы. Кїрєў чай чєптїн жыпар жыттуу гїлдєрї менен жалбырактарын шкафка салып койсо, кїбєнї жоготот. Кїрєў чай чєптї салаттарга, жыттуу, даамдуу татымал катары тамака кошсо сонун (базилик менен кара мурч менен бирге).

МЫШЫК ТАМЫР, ДААРЫ ВАЛЕРИАНАСЫ

МЕЛИССА Мелисса, лимон жалбызы, эрин гїлдїїлєр тукумундагы лимон жыттанган кєп жылдык чєп. Тамыры жайылган, сабагы тїз, бутактанган. Жалбырактары кезектїї, мутовкага чогулган. Жогорку жалбырактары ромб сымал же узунча, тегерек, кыры тїктїї. Гїлдєрї жогорку жалбырактарынын колтугун 3-5тен болуп ээлейт. Гїл таажычасы аксары, ак, же мала кызыл тїтїкчєдєй, эки эриндїї. Июль-сентябрьда гїлдєйт. Бактарда, огороддордо єстїрїлєт. Сырьесу - жалбырактары менен сабагынын башы. Анда 0.3� эфир майы бар. Курамын цитраль (60�), гераниол тїзєт. Ошондуктан жыты лимонго окшош болот. Негизги таасири: ооруну басаўдатат, сеп алдырат, ич кєпкєндї басаўдатат. Жїрєк оорусу менен жабыркагандарын энтигїї, жїрєктїн тез-тез кагышы мелиссанын таасири менен жоголот, жїрєктїн тушунун ооруганы басаўдайт, жогорулаган артериялык кан басым тємєндєйт. Элдик медицинада мелиссаны невроздо, кош бойлуулукта кусуп кыйналганда колдонот. Авиценна мелиссаны ич ооруганда, шакый кармаганда ооздон жаман жыт чыкканда, тиш ооруганда колдонгон. Терс таасири жок. Колдонулушу: 2 аш кашык майдаланган мелиссанын їстїнє эки стакан кайнак cуу куюп, 30-40 минута термосто же чайнекти жылуу ороп, демдейт. Чыпкалангандан кийин ал тундурманы жарым стакандан 2-3 жолу ичсе болот.Териде ириўдїї жара же бут-кол урулуп, сыйрылып кетсе, мелиссаны жанчып, ооруган жерге тартса жакшы болот.

Валериа на тукумундагы кєп жылдык єсїмдїк. Анын тїрлєрї абдан кєп. Тамыры кыска,андан майда тамыр тїптєр таралат. Сабагы тїз, цилиндр сымал, тилинип кеткен жолдору бар. Сабагынын узундугу 0.7-1.5 м-ге жетет. Жалбырактары кезектїї, тїгєйсїз канаттай татаал; жалпы жалбырак саптын учунда тїгєйсїз. Тамырынан чыккан жалбырактар саптуу, жогоркусу-сапсыз. Гїлдєрї майда, жыттуу, сабагынын чокусунда зонтиктей болуп, чоў топ гїлдї пайда кылат. Май-июнда гїлдєйт. Уруктары майда. Cуунун жээгинде,саздарда єсєт. Мышык тамыр огороддордо да єстїрїлєт. Сырье катары эки жылдык тамыры менен тїп тамырлары жаз алдында же кечки кїздє казып алынат. Топурагын силкип тезинен муздак cууга чайкап, желдетилген жерге илип коюп, андан кийин кєлєкє сарайда же кургаткычта кургатылат. Сууга кєп кармаганда тамырлар карарып кетет. Ошондуктан мїмкїн болушунча cууга чайкабай эле, калбырдан топурактан тазаласа жакшы болот. Мышык тамырдын курамында эфир майлар 0.5-2 �-ти тїзєт. Анын кєпчїлїгї майда тамырларда болот.Негизги эфир май изовалериан кислотасы, андан тышкары курамына борнеол ,терпинеол, лимонен кирет. Мышык тамырдын єзгєчє жыты жогоруда айтылган эфир майлары менен байланыштуу. Анын жытына мышыктар алыстан эле билип жетип келет. Мышык тамырдын организмге таасири ар кандай болот. Валериана нерв системасына сеп алдырма таасир берип, уктатат. Ич тїйїлїп ооруганда аны жазат, ич кєпкєндї токтотот, от айдама касиети да бар. Жїрєктїн иштешин борбордук нерв система аркылуу жєнгє салат. Жїрєк-кан тамырларынын куушурулушун жазат. Климакста, калкан безинин функциясы бузулганда жардам берет. Ошондуктан майдаланган мышык тамырдан 1 аш кашык алып, їстїнє бир стакан (200 мл) суу куюп, 30 минута термосто же чайнекти жылуу ороп коюп демдеп, чыпкалап, кїнїнє бир аш кашыктан 3-4 маал ичсе жакшы болот. Аптекада валериананын кургак экстракты драже, таблетка тїрїндє сатылат. Мындан тышкары валерианадагы изовалериан кислотасы “корвалол”,”валокордин” деген дарылардын курамында бар.

МИСТЕ Мисте, фисташка - сумахтар тукумундагы жаўгак данектїїлєр уруусундагы бадал же дарак сымал єсїмдїк. Кыргызстандын тїштїгїндє єстїрїлєт. Кадимки мистенин бийиктиги 5-10 м,кєп сєўгєктїї дарак, кээде калыў шактуу, тамыр системасы кубаттуу бадал, кургакчылыкка жана cуукка (-25С) байымдуу келет. Жалбырагы татаал, кабыктуу, жашыл, їчїлїк же канаттай. Гїлї кош жыныстуу, чачы сымал топ гїл. Апрелде гїлдєйт. Мємєсї жалгыз данектїї, кабыгы катуу. Чийки же кууруп желет.Мємєсїнїн єлчємї: узундугу 1-2 см, туурасы 0,5-1 см. Ядросу 47-49�-ти тїзєт. Анда 54-60� май, 18-25� белок, 16,17�ке чейин азотсуз заттар бар. Кондитер єнєр жайында кеўири пайдаланылат.Фисташкадан (мистеден) абдан баалуу май чыгарылат.Аны менен ар кандай жараларды,карын жана он эки эли ичегинин жарасын дарыласа болот. Мистенин сєўгєгї жыгач устачылыкта бааланат. Чайыры лак менен сыр єнєр жайында колдонулат. Мистенин жалбырактарындагы галлыларда ийлєєчї жана боечу заттар бар. 8-10 жылдык фисташка 30-45 кг данды берет.

№ 113 • 30-январь, 2015-жыл

ШАЙЛОО

КАЙРЫЛУУ Єткєн 2013-жылдын 27 май кїнї акимди шайлоо болду, ошондо эле аким Черикбаев Семетейдин ыплас жол менен шайланганын элдин бары билет. Ошондогу шайлоодо депутаттардын кєбїн сатып алган. Черикбаев Семетей акимдин орун басары болуп турганда эле «Турук» кємїр бассейинен кємїр тарткан шоферлордун 1 млн. 200 миў сомун жеп алып, карыз болчу. Аны бїгїнкї кїнгє чейин тєлєй элек. Бул кємїр чырында бир топ адамдар бар. Бир топ махинациялар болгон. Мындан бир аз мурдараак, а мїмкїн азыр дагы Ош, Жалал-Абад, Баткен, Ысык-Кол, Чуй тараптан 30 тонналык «ХОВО» автоунаалары «Турук» кємїр кенинен кємїр алышты. Алар келгенде биздин «Зил» автоунааларын артка жылдырып, кезексиз башаламандык менен жїктєтїп жатыптыр. Жергиликтїїлєргє 1200 сомдон тоннасын сатып, аларга 2-3 эсе кымбат сатыптыр. Муну кандай тїшїнсєк болот? Бул жерде да бир шектїї нерсе бар го деп ойлоносуў. «Айта берсе арман кєп» дегендей, бїгїнкї кїндє деле канчага чейин созулаары белгисиз. Анткени, деўиздин тамчысындай болгон гана окуялар азыр кагаз бетинде тїшїрїлїп жатат, башкача айтканда бир райондун жетекчисинин тегерегинде ыплас, чуулгандуу, туура эмес, жогору жактагы алдуу кїчтїї тиреги бар адамдай Гїлдїйнєсї кїбїлїп бїткєн экен. Негедир ал ушу азыр мурдагы жантїгєйїн, аны менен акыркы жолу їйїгїшє чагышканындагыдай кїндїн ага кїлїмсїрєгєнїндєй нурун, шаркыратмалар менен токойлордун бир керемет сыр каткан доошун, гїлдїйнє кїїсїн, ургаачы барсынын мурда эч качан болбогон ыракат жыргалына бат кандагы їнїн угууну кєкїрєгї ачыша эўседи. Бирок, дїйнє керендей тунжурап турду... Каўырыгы тїтєгєн Жаабарс - аскар тоолордун кез мети бїткєн падышасы, кайда барарын билбей каўгып барат. Жанга баткан жалгыздык акыры ємїрдїн соўуна чыгарарын сезип, кїнї бїтїп, тїнї тїшїп бир кезди кїтїп, асканын коўулунан єзїнє жатар жер издеп барат. Ошентип барат, ошол їчїн анын ємїр-кїнїнїн соўундагы ажырыктын тамырындай чиеленишкен тагдырын тукуму бир жырткычтар эмес, адам баласы теў бєлїшєрїн ал таптакыр билген эмес. Ооба, Жаабарсты адамдар кєргєндїр, ал аларды кєргєн эмес, кээкээде тынч тоолорду жаўырта ок атуулар чыкканда адамдардын келгени деп тїшїнчї, тарса-турстан кулагы тунуп, алардан жележортуп алыс кетїїгє шашылчу. Ошол їчїн ошол кїндєн ушул кїн ал адамды кєргєн эмес. Жаралганда Жараткан маўдайга эмне жазса жан аттуунун бардыгы ошону кєрєт экен, ал акыры адам менен кез келди. Кээде кайсы бир окуянын болоор жери, єтєєр сааты, анан калса башкысы ага катышкан адамдын тагдыр-турмушун ойдо туйбас окуяга арга жок жерден мєгдїрєтє багынткан жагдайлары боюнча да биринен бири ажырабас окуялар болот, анын сыры жандырмагы табылгыс бойдон кала берет. Бул жолу да дал ошондой оболмурун ойго илинбеген иш болду. Болору анын санаасында да жок эле. Дилкыйноого салган бул абал акыры акыйкаттын жеўиши менен аяктайт деп ойлогон. Ооба, акыйкат дегендин єлїшї мїмкїн эмес да. Ошондуктан жїрєгїў согуп, тамырыў кагып турганда сен ошо акыйкаттык їчїн жашай бил да, сен ошо акыйкаттыкты корго, анткени сени Жараткан жарык дїйнєгє ошол їчїн жа-

№ 113 • 30-январь, 2015-жыл

болуп иштеп жаткан Черикбаев Семетейдин гана айланасында гана кеп жїрїп жатат. Ушуга окшогон, мындан да кєлємдїї, ыплас коррупциялык схемаларды жалгыз президент кантип кєзємєлдєйт? Кептин баары президенттин ишенген адамдарында болуп жатат. Єкмєткє да, парламентке да эл ишенбей калды. “Мындай депутаттардын барынан жогу жакшы” деп калдык. Бут баары эмес, арасында эл урматтаган депутаттар да бар. Ошондуктан, кадырман калк, єзїбїзгє єзїбїз кєр казбай, байлардын акчасына, куру убадасына ишенбей, эли-жери їчїн кїйгєн, татыктуу адамдарды жаш курагына карабай эл тааныган, кадырлаган эже, ага, ини, карындаштарыбызды шайлап алалы. Черикбаев Семетей бїгїнкї кїнгє чейин аким катары колго алаарлык жумуш деле аткарган жок. Анын негизги функциясы «конок тосмой,конок узатмай, жакындарын кызматка коймой». Эў єкїнїчтїї нерсе ушул 2014-жылдын жай мезгилинде Черикбаев Семетей ээн баштык менен мыйзамсыз Кытай Эл Республикасына єз кызыкчылыктары їчїн 4-5 киши жиберип, автокырсыктан болгон жесир аял, жетим балдарды калтырып Нурдоолотов Сыргак Сатыбалдиевич 30-35 жашында бул дїйнє менен кош айтышты. Ушуга байланышкан Суу пайдалануучулар ассоциясынын жаўы 15

Кыргыз Республикасынын Жогорку кеўешинин тєрагасы А.Жээнбековго. Кыргыз Республикасынын премьер министри Ж.Оторбаевге. Кыргыз Республикасынын биринчи Вице премьер министри Т.Сарпашевге.

000$га келген «Нива- Тайга» автоунаасы керектен чыкты. Бул жогорку жак менен келишип алып чечилбей жатат жана автомашина ордуна койула элек. Бїгїнкї кїндє ак їйдїн ичи-сырты бїт эле Черикбаев Семетейге окшогон коррупционерлерге жана сїткєрлєргє толуп кеткен. Атап айтсак, акимдин орун басары Э.Ибраимованын убагында Нарын областынын «Арис» программасын жетектеп кызматта иштеп турган убакта канча бир суммадагы акчаны єздєрїнїн кызыкчылыгына пайдаланышып, жок кылышкан. Ал жактан кызматтан кетип, бош жїргєндє таза эмес 1-орун басар Сулайманов Адбымаликти КСДПнын райондук координатору кылып, Медетов Ишенбек єзїнїн ордуна койдурган. КСДПнын бїгїнкї кїндєгї координатору Каналиев Рысбек, район боюнча жайыт комитетинин тєрагасы. Черикбаев Семетейдин командасы менен Кытай Эл Республикасына бара жатып, автокырсыкка учурагандардын ичинде бар. Бул адам жогорудагы «Турук» кємїр чырында активдїї катышуучусу. Эгер, Медетов Ишенбек КСДПга координатор болуп келбегенде мындай тескери кєрїнїш болмок эмес. Ишенбек мырза деле таза адам эмес. Ал райондо салык инспекциясын жетектеп турганда кєп суммадагы акча чыры менен кызматтан кеткен. Акыркы жаўылык: Союз убагында салынган авто-

ЧЫЎГЫЗ АЙТМАТОВ (Сандан санга)

Тоолор кулаганда (КЫЗКАЙЫП)

Роман

раткан. Ушундай, а бирок ошо акыйкаттык деген эмне? Ал єзї кандай? Кептин баары мына ушунда жатыры. Жума кїндєн ишембиге караган тїнкї турмуш агымы негедир бїгїн демейдегиден эрте башталды. Арсен Саманчин каш карая баштаган маалда адатынча ресторанга келди да, жанына жагым тартуулаган кєнгєн орунуна отуруп, ич жылытар бирдемелерге заказ кылды, анан адатынча маашырлана тамекинин ыракатына кирген жок. Ооба, ал ушу пайдасынан зыяны ашкан чылымды биротоло таштаганы турат. Ошол їчїн єзї менен єзї кїрєшїп, єзїнїн эркин єзї сынап отуру. Анткен, менен тагдырына бириккен тамекинин кумары анын темирдей эркин талкалап, чылым чегип жаткандагы магдыраткан жан жыргал абалды кайракайра эс эўшерип эўсеттире берди. Анын їстїнє бир нерсени кєз тешилте зарыга кїткєн учурда, кєўїлїў чєгїп, кєкїрєк кїйгєн кезенде ар дайыма ушундай абал

єзїўдєн єзїўдї азгырары айкын иш. Азыр да ошентип туру. Кєз байланар маал эле, сырт тарапты карады да, кєчєдєгї жарык шамдар жымыўдап, бул калаанын кан жолу менен суудай аккан автомашиналардын жарыгы анын карегинде бирде кїйїп, бирде жалп єчїп жатты. Азырынча бул ресторандын казаны чындап кайнай элек. Жарым-жартылайы бош, болбосо кези келип, сааты чыккан мезгилде эл дегениў батпай чыгат. Дайыма ушундай, буга таў кала турган себеп жок. Жарп жазыша баарлашып, эл шаўында эс алууну каалагандар дал ушул жерге, Эмен сейилбагынын чет жагындагы ханзададан кадырлуу, акчага бай адамдар гана бара алчу, кийин эле мынабу 90-жылдары мурдагы офицерлер їйї аталган жайды Евростилге салып, кайрадан кирген чыккыс кылып оўдоп-тїзєп, кєз жоосун алгыдай жасалгалаган, анан да геосаясий мааниде єтє айырмаланган «Евразия» аталыш бе-

базанын 8 квартиралуу 2 їйїнїн бирєєнї элди алдап арзан баада бузуп кетип, Бишкек шаарына там салды. Медетовду Ак-Талаа районуна координатор кылып ким жиберди? Чыныбай мырза! А Медетов Ишенбек болсо «Ак жолдун» чын жїрєктєн берилген адамы болгон. Черикбаев Семетейдин аким болуусуна ким баш оту менен далбастап атып мїмкїнчїлїк тїзїп берди? Жанторо Сатыбалдиев, Тайырбек Сарпашев мырзалар. Эскерте кете турчу жагдай Черикбаев Семетей Ак-Талаа районуна акимдикке сунушталып жатканда районго келген ошол кездеги єкмєт башчы Ж.Сатыбалдиевге Черикбаев Семетейге 1 млн. 200 мин сомун жедирген райондун кємїр тарткан шоферлору арыз менен кайрылган, ошого карабастан акимдик кызматка Сатыбалдиев менен Сарпашевдер «Турук» кємїрїн чогу иштетиш їчїн алып келген єўдєнєт. Андан кєрє Сарпашев «Градиент» фирмасын улам-улам тендерге катыштырып утуп алып 10�«откат» алып отура бербейби. Ал эми жогорудагыдай ичип жээр, паракор, Ак-Талаа районунун элинин кызыкчылыгын ойлобогон, жоруктары їчїн Черикбаев Семетейдин жоопкерчилигин карап койор таза бийлик бар болду бекен?! Ак-Талаа району Жашкарбек Иманбердиев рилген, эў кымбат ресторанга бет алышчу. Ал мына ушул жерде єзїнїн жылдызы жанар бир кезин кїтїп отурат. Аны сыртынан сынай карагандар буга эмне болгон, дайыма келет, келгенде да жалгыз, жан адамга жарыгын чачпай, жылдызын ачпай келет да, кетет деп ойлошор. Кокус ал байлык їчїн эмне болсоў ошо бол деп башынан аша тобокелдикке барып, анан ошо кумар-оттун айынан бїт баарынан айрылып сормо саздан чыгалбай, жан айласын табалбай сыздап отурган, келкели кеткен ишкер болсо анда муну кєргєндєр жїлїнї сыздап, жїрєгї ыйлап турганда арманды арак басат деп калган жан тура деп коюшмак. Жо-ок, анын тагдыры таптакыр башка адам эле, жакын досторун кїтїп отургандай тїр кєрсєтїп, кун жетпес кымбат шараптан кайра-кайра кылт эттирип коюп отурган. Дил кєєнїндє кїйгєн бир арманга ал каяктан минтип байланып калганын єзї деле анчалык жакшы билчї эмес. Ооба, ар качандан бир качан ала жїргєн кол сумкасынан кандайдыр бир кагаздарды алып чыгып, убакытты бекер єткєрбєгєн адамдарча аларды караган болуп, алдындагы шараптан ууртап коюп, бул жерден кїндє жаўырган музыканы тындаган тейде кєрїнїп, а чынында ал єзї жер кєтєрїп, тоо чыдагыс тобокелге кєзїн жуумп арга жок бармак болгонун ичинен тїтєп тїшїндї, а бирок анын алдында мындан башка жол жок калганын, дилиндеги гїлдєй їмїт-кїтїїсї кїбїлїп бїткєнїн сезип, соўку жолу багын сынап, жазмыш жазганын эртелеп кєрмєк болуп туру. Антпесе, ал эўсеген бакыттын келмейи кайдан, андыктан ага тартынбай жакын барып, оюнда от болгон сєздєрїн айтыш кажет. Ал ага кандай мамиле кылар экен? Анын їстїнє билгендер аны єлкєнїн ырчы жылдыздарынын чолпону аташат, болсун деген менен алар бири-биринин ким экенин жакшы билишет. Ошондуктан азыр ага ыўгайды гана єткєрїп жибербєє керек, дагы бир жолу таалайы жанар кез болуп, жанагыл єзїнїн акыйкаттык дегенин сактап калар мїмкїндїк турат. Кашайгырды карасаў, дагы эле баягыл акыйкаттыгын кармайт.

СКАНВОРД

№ 113 • 30-январь, 2015-жыл

ТАСМА ТАРЖЫМАЛЫ

КЕКЕЧ

КЫЗЫКТУУ СЇРЄТТЄР

Бул автобиографиялык тасманын єзєгї 1980-жылы автордун тїшїнє аян болуп келген. 1994-жылы мындай абалды «пьяный провинциал» сценарийине айланткан. 2000-жылдары ушундай єзєктї тїзгєн тасмалар голливуддун студияларынан пайда боло баштайт. Ошого карабастан автор єзїнїн оюн акыры иш жїзїнє ашырып ушул тасманы сиздерге тартуулайт. Мындан тышкары, автор жаш кезинде кекеч болгон, окуусуна, достор менен пикир алышууда кекечтиги тоскоол болгон. «кекеч» тасмасынан – автордун бир гана жаштыгы эмес. Тасма автордун ички дїйнєсїн, аял затына болгон кєз карашын кєрєбїз. Тасмада эрнест абдыжапаровдун фольклер, рок, джаз, классика жанрындагы музыкасы жаўырат.

ТАСМАСМАСЫНЫН СИНОПСИСИ Саксофонист Нурак бийчи Аянага ашык. Бирок єзїнїн ички сырларын бєлїшкєндєн сестенет. Аракет кылып кєрсє, єзїнїн кекечтигинен шылдыўга кабылат, кызды чочутуп єзїнєн оолактатат. Жан дїйнєсїндєгї уйгу туйгулары кыял-тїштєрї менен коштолот. Кєздєгєнїнє жетиш їчїн болгон сезим кудуретин, армандуу музыкасын, сырдуу аракетин пайдаланат. Бактысына акыры жеттиби же бул дагы кезектеги кыялдуу тушубу? • Жанр: Романтикалык, музыкалык, мистикалык, комедиялык, автобиографиялык драма. • Слоган: Тїш кєрдїм, тїшїмдє сулуу кыз кєрдїм • Тасманын бет ачаары 12 феврялда • Съемочная группа: • Сценарий жана режиссер Эрнест Абдыжапаров • Экинчи режиссер Перизат Эрнест кызы • Камера Санжар Абдыжапаров • Кийим жана келбет стили Замира Молдошева • Кєркєм сїрєтчї Улан Азиев • Курак Айзаада Омуралиева • Композитор Мурзали Жеенбаев • Добуш Александр Бисли • Продюсер Суйумкан Сулайманова • Актердук состав: Нурак Омурбеков, Рахат Божокоева, Жаныш Майрамбек уулу, Алиша Диа, Айнура Чанчарбаева, Кайрат Мусаев

УРМАТТУУ ОКУРМАН! "АЙБАТ" гезитине жазылуу жїрїп жатат!

Жазылуу почта кызматын кошкондо:

- 1 айга – 49 сом 50 тыйын - 3 айга – 148 сом 50 тыйын - 6 айга – 297 сом 00 тыйын Жазылуу республиканын, бардык почта бєлїмдєрїндє чектєєсїз жїргїзїлєт.

СЇЙЇКТЇЇ ГЕЗИТИЎИЗГЕ ЖАЗЫЛЫЎЫЗ!

Жазылуу индекси: 68546 № 113 • 30-январь, 2015-жыл