Айбат - коомдук-саясий гезити №134 by bekturb VIB

АЙБАТ ПРЕСС А.Атамбаев:

НАРЫНДА ЧЫНЫБАЙДЫН АБРОЮ КАНЧАЛЫК?

Акыйкатына келсек беш жыл мурда жїз берген бийлик алмашуу айрым бактылуу адамдарга єз жылуулугун аяган жок. Эми ооматы ашып турса эч ким тоскоол боло албайт экен. Анын їстїнє таалайлуу менен талашууга кимдин чама- чаркы туура келмекчи? Буга окшогон казаны тургай кашыгы майланышкандардын мышыгын азыр ким пыш дей алат? Муну жон терибиз аркылуу сезип турабыз го? Ошолордун калыў сабында Чыныбай Турсунбеков да бар экендигин кантип жашыралы? Ыргыткан чїкєсї сака болуп, конгон сайын айкїр конуп, ал тур-

гай оўко турган кїндєрї кєп болду го чиркин! Беш жыл килем їстїндє басып далай сыйкырдуу жомокторду токуганын кєрдїк. Мейли, жегени аш болсун, кийгени кєпкє чыдасын, ага ич кїйдїлїгїбїз деле жок. Ар ким бешенесине жазганын кєрєт турбайбы? Айтайын дегенибиздин тєркїнї башкада. Бактылуу жылдар тез эле єтїп кетти. Мына эми кайрадан шайлоо болгону турат. Эми ушул абдан жооптуу ишке Чыныбай мырзанын камкордугу кандай, кеп ушул жерде. Себеби келечекте депутат болчулардын ичинде жарк этип кєрїнгєндєрдї байкабай жатабыз. Каражаты барларга кєз кызартпай акылы барларды тандашса болбойбу? Алешемдиктер КСДП партиясында арбын болуп жатканын аксакалыбыз Кемел Ашыралиев айтып жатканы бекерден эмес. Ошондон улам Турсунбековдун Нарында аброю канчалык болду экен деген кытыгылуу суроо жаралып жатпайбы? Партиянын зоболосун кєтєрєм дегендер оболу єздєрї башкаларга єрнєк болуусу керек эмеспи? Бул кептин талашы болбостур?

ТУЙГУНААЛЫНЫН ЗОБОЛОСУ ЗОР ЭКЕН Колдон келип турганда куш салдырып, кєк бїрї тарттырып койгондон эч нерсе кемип калбайт. Анын сыўарындай єткєн жумада БШКнын тєрагасы Туйгунаалы Абдраимов дїўк эттире футболдук стадиондун лентасын кесип жиберди. Кєрсє анын бир тууганы Камбараалы да жєн адам болбоптур. Айтор Чїй боорундагы Нурманбетов айылындагылар тойлоп алышты. Кадимкидей эле дасторкон жайылып тїркїн тамак-аш коюлду. Келгендер кур ооз тараган жок. Шайлоону тескеген тєрага эл деп жїргєнїн кєрсєттї. Бул аземге кимдер гана келген жок дейсиў? Кардинал аттуулардан кадимки Їсєн Сыдыков, Икрам Илмиянов, Канат Исаев, Аскар Салымбеков, Шаршенбек Абдыкеримов, Мелис Турганбаевдер сый-

“ЖАЛКООЛОР ГАНА СЫНООЛОРДОН КОРКОТ”

луу конок болушту. Майда –чїйдєлєрдї айтпай эле койсок болот. Эмнеси болсо да Туйгунаалы мырза айыл жаштарына айткан убадасын, кєкїрєгїндєгї тилегин орундатып алды.

25-июнда президент Алмазбек Атамбаев “Ала-Арча” мамлекеттик резиденциясында жалпы республикалык тестирлєєнїн жыйынтыгы боюнча эў жогорку балл алган орто мектептеринин эў алдыўкы бїтїрїїчїлєрїнє “алтын” сертификаттарды тапшырды. Мамлекет башчысы бїтїрїїчїлєрдї мектепти ийгиликтїї аякташы менен куттуктап, окууга жакшы мамиле жасагандыгы, ак эмгеги їчїн ыраазычылык билдирди. Президенттин колунан "алтын сертификат" жана 10 миў сомдон сыйлыкты Бишкектин 54 мыкты бїтїрїїчїсї алды. Ошондой эле аймактардагы мектепти мыкты бїтїрїп, жалпы республикалык тестирлєєдєн кєп упай алган 16 улан-кызга баалуу белектер тапшырылды. А.Атамбаев мыкты бїтїрїїчїлєрдї сыйлоо салтка айланып баратканын айтып, ар бир окуучунун кесип тандоодо єз эрки бар экенин билдирди. “Мыкты

абитуриенттерди урматтоо жакшы салтка айланып баратат. Мына бїгїн сиздердин алдыўыздарда кєп мїмкїнчїлїктєр ачылды. ЖРТ артыкчылык сертификаты єлкєбїздїн мамлекеттик жогорку окуу жайына конкурсу жок єтїїгє, акысыз билим алууга, каалаган кесипти тандоого жол ачат. Кайсы кесипти тандап алам десеўер – єз эркиўер. Эгерде аракет кылып, эмгектенип, талыкпай умтулсаўар анын ар бири ийгиликке алып келиши мїмкїн”, - деди Алмазбек Атамбаев. Ошондой эле мамлекет башчысы алдыўкы бїтїрїїчїлєрдї тарбиялап, алардын билимге умтулуусун колдогон мектептердин педагогикалык жамааттарына, ата-энелерге ыраазычылык билдирди. Президент Алмазбек Атамбаев жакынкы жылдары Кыргызстанда агрардык єнєр жай, энергетика, туризм жана курулуш тармактарында адистер абдан кєп талап кылынаарын белгиледи. Мамлекет башчысы єнєр жай єндїрїшїнїн басаўдашына байланыштуу совет доорундагы техникалык кызматкерлер кесибин алмаштырышты же пенсияга кетишти, ал эми жаштар модага айланган экономисттердин, юристтердин, финансисттердин кесибин тандап алууга умтулушканын белгиледи. «Бирок мен жакынкы аралыкта Кыргызстанда ири масштабдуу долбоорлор ишке ашырыла баштайт деп ишенем. Єлкєбїз транспорттук хабка айланып баратат. Бїгїнкї кїндє їлгї ала турган инсандар кєп. «Apple» компаниясынын негиздєєчїсї Стив Джобстун сєздєрїн келтирейин: “Ийгиликке жетишкендерди башкалардан єзгєчєлєп турган бул – тырышчаактык», - деди А.Атамбаев. Президент жалкоолор жана эрки бош адамдар сыноолордон коркот, ар дайым шылтоо издеп, єзїнїн жолу болбогондугуна башкаларды айыпташаарын билдирди. “Ошондуктан силер турмушта кайраттуу, тырышчаак жана эрктїї болууга тийишсиўер”, - деди Президент. Сєзїнїн соўунда Мамлекет башчысы бїтїрїїчїлєргє чыў ден-соолук, бакыттаалай каалап, туруктуу жана максатынан тайбас болууга чакырды.

БОЛСОЎ ЭЛЕ САИДДЕЙ БОЛ Æóìà áàøûíäà “Ñóïàðà” ýòíî êîìïëåêñèíå á¿òê¿ë ä¿éíºë¿ê æàøòàð àññàìáëåÿñûíûí ïðåçèäåíòè Ñàèä Áàþìè ûéûê îðîçî àéûíûí êåëèøè ìåíåí îðîçî êå÷òåðãå èôòàð óþøòóðäó. Èôòàðãà êûðãûçñòàíäûí ìóôòèé Ìàêñàò Òîêòîìóøîâ, Æîãîðêó Êå¢åøòèí æîîí òîï ýë ºê¿ëäºð¿ êåëñå ìèíñòðëåðäåí ñîöèàëäûê òàðàïòû áàøêàðãàí Äàìèðà Íèÿçàëèåâà ìåíåí Êóäàéáåðãåí Áàçàðáàåâ æàíà ìàññàëûê ìààëûìàò ºê¿ëäºð¿ äàãû ÷àêûðûëûïòûð. Ñàéèä ìûðçà êûðãûç ýëèíå óëóó ðàìàçàí àéûíäà êºïòºãºí æàêøûëûêòàðäû Àëëà Òààëàìäàí äóáà êûëûï, êåëãåí îðîçî êå÷òåðãå ûðààç÷ûëûãûí áèëäèðå êåòòè. Коммерциялык директор:

Редактордун орун басары: Карачач ШАКИРОВА

Редакциялык жамаат:

Веб-сайт: www.AIBAT.kg

Акинай АЙДАРОВА Рахатбек РЫСАЛИЕВ Тєлєбїбї КАСЫМАЛИЕВА Дамир ЭСЕНГУЛОВ Мирбек АСАНАЛИЕВ Мирбек МАМБЕТОВ

Электрондук каттар їчїн дарегибиз: aybatkg@mail.ru Редакцияга келген материалдар жана сїрєттєр кайтарылбайт.

Бектур БАЙМОЎОЛОВ Тел. (0772) 16 11 00

Гезит ээси:

"Айбат Аймак" коомдук фонду Башкы редактор:

Каныбек САПАРОВ

№ 134 • 26-июнь, 2015-жыл

Гезит редакциянын компьютердик басма бєлїмїндє терилип, жасалгаланды.

Гезитте жарыяланган материалдар редакциянын кєз карашын чагылдырбайт. Макала жана интервьюлардагы чындыкка дал келбеген маалыматтарга макала жазган жана интервью берген инсандар єздєрї жоопкер. Жарнамалардын мазмунуна жарнама берїїчїлєр жооптуу. Жарнамалык материалдар:

Кыргыз Республикасынын Адилет министрлигинде катталган, Каттоо № 1853 Гезит «ММК колдоо боюнча борбор» фондунун басмаканасында басылды Гезит келишим баада.

Буйрутма №1634

Нускасы: 1500

АЙБАТ ПРЕСС

НУРБЕК ТОКТАКУНОВ АКШ ЭЛЧИЛИГИ МЕНЕН ТЫМЫЗЫН КЫЗМАТТАШЫП КЫРГЫЗСТАНГА КЫЯНАТТЫК КЫЛУУ АРАКЕТИН КЄРЇЇДЄБЇ? Їстїбїздєгї жылдын 23-июнунда борбор калаабызда «Мага баары бир эмес» деп аталган жарандык форум башталганын билебиз. Бул иш-чара эки кїнгє созулуп, ага катышкан бейєкмєт уюмдардын єкїлдєрї «парламентте адам укугуна, эл аралык укук нормаларына каршы келген мыйзамдар демилгеленип атат» деп чыгышкан. Мисалга, буга чейин парламентте каралган «чет элдик тыўчылар», кумсаларды їгїттєєгє каршы мыйзам долбоорлоруна каршы пикирлерин айтып чыгышты. Албетте, ар бир жаран єз пикирин айтып чыгууга укуктуу. Бирок бул ишчарага жалаў гана Американын эсебинен жан баккан бейєкмєтчїлєрдїн жыйылып алганы чоў суроону жаратат. Анан дагы аталган форумду Американын долбоору болгон «Сорос-Кыргызстан» фонду каржылаганы ачыкка чыкты. Мына ушундан эле форумдун катышуучулары кимдин арыгын чаап атканын тїшїнсєк болот. Форум жыйынтыкталып бїтпєй жатып эле, 24-июнь кїнї Ак їйдїн алдында Конституцияга єзгєртїїлєрдї киргизїї демилгесине каршы нааразычылык акциясы болуп єттї. Ага катышкандардын басымдуу бєлїгї жогоруда белгиленген форумдун катышуучулары болуп чыкты. Мына ушундан улам коомчулукта бул акцияны дагы «Сорос-Кыргызстан» фондусу каржыласа керек деген пикир жаралган. Баарынан кызыгы андан кийин болуп єттї. Тактап айтканда Ак їй алдындагы акциянын демилгечилеринин бири, бейєкмєтчї Нурбек Токтакунов митингден кийин АКШнын Кыргызстандагы элчиси Ричард Майлз менен єзїнїн офисинде жолугушканы тууралуу видео интернет булактарында жарыяланды. Бир бакыйган єлкєнїн элчиси катардагы бейєкмєтчїнїн офисинде эмне кылып жїрїшї мїмкїн? Мамлекеттик деўгээлде чече турган алардын кандай маселелери бар? Эмне се-

бептен алар Ак їй алдындагы митингден кийин жолугушту? Мына ушундай тїркїн суроолор жаралды. Албетте, жообу деле кєпчїлїккє тїшїнїктїї болуп турат. Балким АКШ элчилиги дагы бул акцияны колдоого алышса керек. Мына ушундан кийин Нурбек Токтакунов єзї маалымат сайттарынын бири аркылуу актанган билдирїїсїн жарыя кылды. Анын айтымында АКШ элчиси Ричард Майлз менен болгон жолугушуу мурда эле пландалган экен. Анда эмне їчїн дал ошол митинг болгондон кийинки учурга пландалган? Бул да кокустукпу, же митингди уюштуруп бергенинин акысын бергени келдиби? Анан дагы Нурбек Токтакунов «Мени Памела Спратлендин учурунан бери эле элчилик угат. Алар єздєрї менин офисиме келишет, мен аларга барганга убактым жок» дейт. Кызык, катардагы бейєкмєтчїнїн жумушу бир єлкєнїн элчисинин жумушунан да кєппї? Же элчиликтин Нурбек Токтакуновго байланып калган кызыкчылыгы барбы? Айтор, мына ушул жашыруун жолугушуу кєп суроолорду жаратты. Американын акчасына маарып, єз мамлекетинин кызыкчылыгын уруп ойнобогондор Кыргызстандын мамлекеттїїлїгїнє коркунуч жаратып жатышкан жокпу? Мына ушуну тиешелїї мамлекеттик органдар тыкыр кєзємєлгє алышы керек болуп турат.

МАНДАТТЫ МЫЙЗАМСЫЗ АЛГАН “АТА МЕКЕН” “ААЛАМДЫН” АКЧАСЫН БЕРИП КОЙСО 2010-жылдагы парламенттик шайлоодо «Ата-Мекен» партиясы аз жерден кєчєдє калып кала жаздаган. Бїтїндєй єлкєнї кызыл матага бєлєп элди иренжиткени да бар. Ал эми “Аалам” партиясын 60 миў долларга алдап кетип ааламчылар акчасын бїгїнкї кїнгє чейин доолап келет. 2-3 айдан бери Асланбек Малиев баштаган ааламчылар каражатын доолаганын койбоду, же “Ата Мекен” партиясы берип кутулбады. «Аалам» партиясынын мїчєсї Бакытбек Малабаев 25-июндагы маалымат жыйында “Ата Мекен” партиясы 2010-жылдагы парламенттик шайлоодо мандатты мыйзамсыз алганын айтып чыкты. Ал белгилегендей, аталган партия Шайлоо кодексинин 74 беренесин бузуп, айрым талапкерлерден ашыкча акча топтогон. “Шайлоодо талапкерлер 100 миў сомго чейин, мекемелер 500 миў сомго чейин гана партия фондуна кошо алат. Ал эми “Ата Мекенден” депутат болгон Ємїрбек

ЖОГОРКУ КЕЎЕШ БАКЫТ АМАНБАЕВДИ КЕТ ДЕДИ 25-июнда Жогорку Кеўеш Акыйкатчы Бакыт Аманбаевди кызматтан кетирїї боюнча маселени карап кєпчїлїк депутаттар аны кетирїї їчїн добуш берди. Залда отурган 60тай депутаттын 56сы Аманбаевди кет деди. Чындыгында Бакыт мырза Акыйкатчы институтуна адашып келип калганы алгач ишке киришкенде эле байкалган. ЫсыкКєлдє ызы-чуу салып, мыйзамды бузуп жаткандарды коргой коёмун деп коомчулуктун катуу сынына кабылган эле. Андан кийин деле карапайым элди унутуп жалаў

эле саясат менен алпурушуп туруп алган. Айрыкча оппозициянын лидерлеринин адвокатына айланып алганычы. Мїмкїн оппозицияны колдосом алар бийликке келип калат деп ойлогондур. Бирок, чыныгы кырдаалды билбегенден кийин тынч эле ишин кылса болмок. Анын мындай алешемдиктери депутаттарды да жадатты окшойт. Ал шайланып жатканда акчасын алган эл єкїлдєрї деле каршы добуш бербедиби. Жарыктык киши эми гезитте эле журналисттик ишин уланта берсе. Бир жерин кыскан бай эмеспи..

ОКУУЧУЛУК КЇНДЄР, МЕКТЕПТЕ ЭМЕС ЧАТЫРДА

Кочкор районундагы Ак-Жар орто мектебинин курулушуна байланышкан чуулгандуу чырына ушул убакытка чейин чекит коюлбай келет. 48 млн сомдук каражат кеткен мектеп балдардын билим алуучу жайы эмес, кєгїчкєндєр кєбєйє турган жайга айланып отурат, деп билдиришти жергиликтїї тургундар. «Мамлекет єзїнїн бюджети жыртык деген сєзїн байма бай айтып келет. Бирок єзї берген каражатты єз деўгээлинде колдонбой, кайрадан чыгым тартып отурат. Азыркы тапта да жаўы мектеп салууга мамлекет тиешелїї каражатын бєлбєй жатканы кыжырды келтирип, мамлекетке болгон ишенимин жоготууда. Себеби ушул эле мектепти курган Хан Теўири фирмасын жазалоого дагы эч бир мамлекеттик органдын кїчї жетпей, азыркы тапта бул фирманын бар жогу билинбей калды», - дейт айылдыктар. Ошол учурларда иштеген финансы министри Акылбек Жапаров, Мамлекеттик курулуш агенттигинин башчысы Ишен-

бай Кадырбеков, ошол убактагы район башчысы Курманбек Байтереков сыяктуу бир катар атка минерлер мектептин курулушуна кайдыгер карап койгон деп нааразы болушат ата-энелер. Жаздын келиши менен жазгы талаа єнєкєтїгї башталып, жардам катары билим алуу їчїн берген їйлєрдї ээлери кайра алган соў балдар чатырларда окуусун улантып отурат. «Деги биз эмне деген мамлекетте жашап жатабыз? Билим деўгээлди єстїрїї їчїн мамлекет ар тараптан жардам кылып, ар бир єз жаранынын билим алышына милдеттїї тїрдє шарт тїзїп бериши керек», - деген оюн билдиришти ата-энелер. Азыркы тапта жергиликтїї депутаттардын айтымында, Финансы министрлиги тиешелїї каражатты бєлїп бере элек. Буга карабастан «Юистрой» курулуш компаниясы тарабынан 6 млн сомдук иш аткарылып калды. Бул каражатты аталган курулуш компаниясы єз каражатынан жумшап, учурда иш жїрїїдє. Муну менен токтоп калбай, мамлекет да єз салымын кошсо, деген їмїтїн билдиришти тургундар.

Абдрахманов 100 миў доллар, Равшан Жээнбеков 50 миў доллар, Шеримкулов90 миў доллар, ал эми «Аалам» партиясы 60 миў доллар берген», - дейт ал. Ошондой эле ал “Ата Мекен” партиясына кайрылып каражатты тез арада кайтарып берїїнї талап кылды. Ємїрбек Текебаев деле акылга келип бирєєнїн акчасын кайтарып берип койсо болмок. Текебаев эмес биз тажап кеттик. Арам акча менен бул партия жыргап деле кетпесе керек.

Мирбек МАМБЕТОВ № 134 • 26-июнь, 2015-жыл

ШАЙЛООГО УТУРЛАЙ

FREEDOM HOUSE КЫРГЫЗСТАНДЫ БОРБОР АЗИЯДАГЫ ЭЎ АЛДЫЎКЫ ДЕМОКРАТИЯЛУУ ЄЛКЄ ДЕП ТАПТЫ

*** Ïóòèí Êûðãûçñòàíäûí ÅÀÝÁãå êèð¿¿ñ¿ áîþí÷à êåëèøèìäè Ìàìäóìàãà æºíºòò¿ *** Ìîñêâàëûêòàð Êûðãûçñòàíäûí òàçà ñóóñó, áàëû, æàøûë÷à-æåìèøè ìåíåí ýòèíå êûçûãóóäà *** Îøòîãó êàðîîñóç êàëãàí “Àòà-Ò¿ðê” ñåéèë áàãû àâãóñò àéûíà ÷åéèí ðåìîíòòîí ºòºò *** Ýñåï ïàëàòàñû Îø øààðäûê áèëèì áåð¿¿ áàøêàðìàëàãûíàí 3 ìëí ñîìãî ìûéçàì áóçóóëàðäû àíûêòàäû *** Àëûìáåê Äàòêà Àñàí áèé óóëóíóí 215 æûëäûãûíà äàÿðäûê æ¿ð¿¿äº ***

ДАТКА—КЕМИН ЛИНИИЯСЫНДАГЫ ЭЎ КАТААЛ АЙМАКТА ИШ АЯКТАДЫ Датка—Кемин жогорку чыўалуудагы электр линиясынын Кырк-Кыз ашуусундагы бєлїгї аяктады. Бул тууралуу линияны тартып жаткан топтун Нарын облусу боюнча єкїлї Талантбек Касманбетов билдирди. Аталган участок Жумал районунда жайгашып эў катаал участок катары айтылып келген. Талантбек Касманбетов Датка—Кемин жогорку чыўалуудагы электр линиясын тартуу иштери кандай гана аба ырайы болбосун иш план боюнча жїрїп жатканын белгиледи. “Негизи бул участокто чубалгыларды тартуу иштери март айында башталышы керек болчу. Бирок, климаттын катаалдыгынан июнь айында ишибизди баштаганбыз”, - дейт ал. Т.Касманбетов Датка—Кемин долбоору мындан 20-30 жыл мурда башталышы керектигин айтып, анын маанисин єзгєчє баалады. Ошондой эле ал тїндїк менен тїштїктї байланыштыра турган бул линия Кыргызстандын улуттук кызыкчылыгы їчїн жасалып жатканын кошумчалады.

ТАРИФТЕРГЕ КАРШЫ ЧЫККАН АРМЕНИЯДА ЭЛЕКТРДИН БААСЫ БИЗГЕ КАРАГАНДА 3,8 ЭСЕ КЫМБАТ

№ 134 • 26-июнь, 2015-жыл

*** ×û¢ãûç Àéòìàòîâ àòûíäàãû æàøûë ñêâåð Ñàíêò-Ïåòåðáóðãäà à÷ûëàò

Америкадан каржыланган бул уюм акыры Кыргызстан тууралуу чындыкты ачык айтты. Бул эл аралык уюмдун «Єткєєл мезгилдин єлкєлєрї - 2015» деп аталган отчетунда Кыргызстан Борбор Азия єлкєлєрїнїн ичинен демократияны туу туткан алдыўкы єлкє катары айтылды. Ал отчетто Кыргызстан авторитардык эмес, жарым авторитардык єлкєлєрдїн катарына кириптир. Мындай категорияга Freedom Houseбиз менен кошо Армения жана Косово мамлекеттерин киргизген. Ал эми Россия, Казакстан, Тажикстан , Белоруссия, Азербайджан, Тїркмєнстан, Єзбекстан єлкєлєрїн авторитардык єлкєлєргє киргизген. Демек коўшулаш єлкєлєрдїн ичинен демократиялык жолдо бараткан жападан жалгыз Кыргызстан болуп чыга келген. Эл аралык уюмдун бул отчету аркылуу Кыргызстан тууралуу чындыкка жакыныраак баа берилгенине да шїгїр деп туралы. Болбосо буга чейин єлкє ичинде жарандарыбыз сєз эркиндигине какап-чакап атышса деле болбой, бизди сєз эркиндигин чектеген єлкє катары кєрсєтїїгє далалат жасап келишкен.

Армениянын Гюмри жана Ванадзор шаарларында 19-июндан бери электр кубатына баанын кєтєрїлїшїнє нааразыболгон жарандар митинг єткєрїїдє. Армения єкмєтї тарифтер 1-августтан тарта 16�га жогорулай турганынын 17-июнда жарыяланган. Чындыгында карапайым армян калкынын нааразы болгонуна да себеп бардай. Анткени, экономикасы бизден артта калган бул мамлекетте жарандар 1 килловат энергия їчїн 41,85 драм же 5 сомдон жогору акча тєлєйт экен. Мисалы, Кыргызстанда орточо айлык акы 210-220 долларды тїзсє, Арменияда болсо орточо айлыктын баасы 190 долларга араў же-

ТАМЧЫ КАБАР

тет. Кыргызстанда 70 тыйын, Òàæèêñòàíäà 2,21 öåíò, æå 1 ñîì 30 òûéûí, îðòî÷î àéëûê àêû 9 447 ñîì (975 ñîìîíè),

Ìàìëåêåòòèê êàòòîî êûçìàòû: “Áèîìåòðèêàëûê ìààëûìàò òóóðàëóó ò¿ø¿íä¿ð¿¿ èøòåðèíå áîëãîíó 800 ìè¢ ñîì áºë¿íãºí” *** Ôèíïîë ÓÊÌÊíûí àðàêåòèí º÷ àëóó äåï ýñåïòåáåéò *** "Êóìòºðä¿í" 5 ìëðä ñàëûãû ìóãàëèì àéëûãûí êºáºéò¿¿ãº äà æåòïåéò *** Òºðò àéëûê ûìûðêàéäû ñàòûï æàòêàí ºãºé ÷î¢ ýíå êàðìàëäû *** Æîë àçàáûíàí Íàðûíäà êºì¿ð òàðòóó ¿çã¿ëò¿êêº ó÷óðàøû ì¿ìê¿í *** Áûéûë æàéëîîëîðäî 85 áàëà áàê÷à à÷ûëàò *** Ìåäèöèíàëûê ñåáåïñèç àáîðò æàñàòêàíäàðäû æàçàëîî ñóíóøòàëóóäà *** “Ûñûê-Êºë îáëóñó áîþí÷à 16 ïàíñèîíàò òóðèñòòèê ñåçîíãî äàÿð ýìåñ” *** 150 òàæèêñòàíäûê Àëòàéäûí óíèâåðñèòåòòåðèíäå îêóó óêóãóí àëäû Ãðåöèÿíûí êàðûçû áîþí÷à c¿éëºø¿¿ëºð æûéûíòûê áåðãåí æîê *** ªçáåêñòàí ìå÷èòòåðäå äà èïòàð ºòêºð¿¿ãº òûþó ñàëäû

Êûòàéäà 7 öåíò, æå 4,2 ñîì, îðòî÷î àéëûê 24 620 ñîì,

Êàçàêñòàíäà 11,4 öåíò, æå 6,84 ñîì, îðòî÷î àéëûê 50 469 ñîì,

***

ªçáåêñòàíäà 5 öåíò æå 3 ñîì, îðòî÷î àéëûê àêû 21 542 ñîì ($350),

Îðóñèÿäà 6,2 öåíò, æå 3,72 ñîì, îðòî÷î àéëûê, 36 885 ñîì (32 642 ðóáëü),

Ñïîðò æóðíàëèñòòåðè àëãà÷êû ôîðóìãà ÷îãóëàò

***

Ìîëäîâàäà 14,4 öåíò, æå 8,64 ñîì îðòî÷î àéëûê 3 979 ñîìîâ (4349 ëåé).

Îáàìà Êûòàéäû êèáåð êîîïñóçäóê áîþí÷à “êîíêðåòò¿¿ êàäàìãà” áàðóóãà ÷àêûðäû ***

БАТИРДИ БОШОТЧУ БАЙБОЛГУР Бакыт БАКЕТАЕВ, коомдук ишмер:

“БИЗДИН ОППОЗИЦИЯ ЭМНЕ БОЛСО ДАГЫ КАРШЫ АЙТЫШ КЕРЕК ДЕГЕН ПРИНЦИПТИ КАРМАП АЛГАН”

- "Мен кайдыгер эмесмин!" аталыштагы форумду "Сорос Кыргызстан" фонду каржылаганы белгилїї. Ошол эле форумдун уюштуруучулары 24-июнда Ак їй астында Баш мыйзамды єзгєртїїгє каршы єткєн митингге катышты. Кызык жери, ошол митингдин катышуучусу Нурбек Токтакунов митингден кийин АКШнын Кыргызстандагы элчисине жолукканын тастыктаган тасма интернетте жарыяланды. Бул кєрїнїш эмнеден кабар берет? - Биздин єлкєдє эмнегедир тїшїнбєстїк иштер болуп жатат. Алсак оппозиция бийликтин ордуна туруп, бийлик оппозициянын ордуна туруп келди. Муну кандай тїшїнсє болот? Мисалы, оппозиция 2020жылга дейре Конституцияны єзгєртпєйбїз деп атышат. Бийликтегилер болсо єзгєртїї зарыл деп жатат. Менимче, бул баш мыйзам бийликке ыўгайлуу 20-жылга чейин тынч иштей берсе болмок. Тескерисинче оппозиция бийликти кыйнаш керек эле... анткени мыйзам бир эле айдын ичинде жазылып калып, каталары кєп

да... азыркы баш мыйзам элдин, коомдун талабына жооп бербей жатат. Ошол їчїн оппозиция баш мыйзамды єзгєртїшїбїз керек деп чыгышы керек эле. Тилекке каршы андай кылышкан жок. Эл такыр эле тїшїнбєй калды. Же биздин оппозиция эмне болсо дагы каршы айтыш керек деген принципти кармап алган. Ошондо биз оппозиция болобуз деп ойлоп жатышат. Булар, бийлик ак десе, кара деп, туура болсо, туура эмес деш керек деген максаттары бар. Менин баамымда бул мыйзамды єзгєртїшїбїз зарыл. Коом єзгєрїп, адамдар єзгєрїп жатса кантип алмаштырбаш керек? Библияга деле, Американын баш мыйзамына да єзгєртїїлєр кирген. Бул Куран эмес да єзгєрбєгїдєй... Эгер єзгєрбєйт дей турган болсо, биздин баш мыйзамды Мухаммед пайгамбар жазганбы? Чынгыз Айтматов айткан “Бул дїйнєдє жыртылбас таш, жыртылбас эч нерсе жок” деп. Сєздєн башка жыртылбас эч нерсе жок. Ошол їчїн Конституцияны коомго жараша єзгєртїп туруш керк. Ал эми єздєрїнїн кызыкчылыгы бар болсо керек. Азыр айтуу абдан кыйын болуп калды.

- Негизи эле АКШнын Кыргызстандагы азыркы элчиси Ричард Майлз тууралуу ар кандай кептер айтылып келет. АКШдан сырдуу жїктєр келип жатканы да айтылууда. АКШ эменени кєздєп жатышы мїмкїн? - Америка, адаттагыдай сєз эркиндиги, адам укуктары жана башка саясаттары менен дїйнє жїзїнє єкїмїн жїргїзїп келе жатат. Кандайдыр бир кызыкчылык бар да ортолорунда. Жєн эч качан болбошу мїмкїн.

Жумакадыр АКЕНЕЕВ, коомдук ишмер:

Нурлан ОРОЗБАЕВ, саясат таануучу:

«КОНСТИТУЦИЯНЫ ЄЗГЄРТЇЇ СУНУШУНДА ПРЕЗИДЕНТТИН УКУГУН КЕЎЕЙТЇЇ ТУУРАЛУУ СЄЗ ЖОК» - Нурлан мырза, учурда Жогорку Кеўештин їч фракциясынын лидерлери тарабынан Конституцияга єзгєртїїлєрдї киргизїї сунушу демилгеленїїдє. Буга кандай карайсыз? - Єзгєртїїгє барса болот. Себеби учурдагы Баш мыйзамда бийликтин вертикалын чыўоодо чаржайыт жагдайлар кеткен. Мисалы премьер-министр жергиликтїї єзїн-єзї башкаруу органдарына талапкерди гана сунуш кыла алат. Бирок дайындай албайт. Аны жергиликтїї кеўештин депутаттары шайлашат. Шайланган аким жакшы иштей албаса, аны єкмєт башчы кызматтан ала албайт. Мындай жагдай мамлекеттин бїтїндїгїнє терс таасирин тийгизип коет. Себеби бизде жарандык позиция жакшы калыптана элек. Андыктан акимдерди шайлоодо жердешчиликке, тууганчылыкка алдырып коюулар болот. Андыктан бийликтин вертикалын чыўоо їчїн Конституцияны єзгєртїїгє барыш керек. Буга биз мамлекеттїїлїктї чыўдоо їчїн барышыбыз керек. Бирок, айта кетїїчї нерсе мурдагы баш мыйзамдарга салыштырмалуу 2010-жылда кабыл алынган Конституция

- Бул єзгєртїї сунушуна ылайык президенттин эмес, єкмєттїн ыйгарым укуктары кеўейтилери белгилїї болду. Бирок ошого карабастан «президент єз укугун

кеўейтип атат» деп айыптап аткандар чыгууда?.. - Президенттин укугу кеўейпейт. Премьер-министрдин укугу кїчтєлєт. Негизи парламенттик шайлоодо уткан партиянын адамы єкмєт башына келип, ал №1 адам болот. №2- адам спикер, №3адам президент болот. Азыркы Конституцияда деле ошондой жазылган. Бирок иш жїзїндє єкмєт да, парламент да баары бир алсызыраак болуп калып атат. Себеби єкмєт башчы бул келип кетїїчї адам. Ал эми президент тарыхта калат. Андыктан кєп учурда президент жоопкерчиликти кєбїрєєк мойнуна алып калууда. Менин оюмча Атамбаев тарыхта жакшы жагынан калууга аракет жасап атат.

- Бул єзгєртїї сунушуна ылайык президенттин эмес, єкмєттїн ыйгарым укуктары кеўейтилери белгилїї болду. Бирок ошого карабастан «президент єз укугун кеўейтип атат» деп айыптап аткандар чыгууда?.. - Мен буга таптакыр карама-каршы карайм. Бул жерде премьер-министрдин ыйгарым укуктарын кеўейтїї гана каралып атат. Президенттин бийлигин чыўдоо тууралуу кеп жок. Ал эми сиз айтып жаткан кєрїнїш бул айрым саясатчылардын саясат жасоо гана аракети.

Токтогул КАКЧЕКЕЕВ, саясат таануучу:

“АКШнын НЕГИЗГИ МАКСАТЫ СОВЕТТЕР СОЮЗУНАН КАЛГАН БАЙЛЫККА ЭЭ БОЛУУ”

«КОНСТИТУЦИЯ 2010-ЖЫЛЫ ШАШЫЛЫШ КАБЫЛ АЛЫНГАН» - Жумакадыр мырза, учурда Жогорку Кеўештин їч фракциясынын лидерлери тарабынан Конституцияга єзгєртїїлєрдї киргизїї сунушу демилгеленїїдє. Буга кандай карайсыз? - Мен буга эки тараптуу карайм. Биринчи четинен алып караганда, Конституция єзгєрїш керек. Себеби чындыгында эле 2010-жылы шашылыш кабыл алынып, бир топ орчундуу жагдайлар эске алынбай калган. Мисалы, премьер-министрдин ыйгарым укуктары азыраак. Район акимдерин кызматка кое албайт, кайра кызматтан ала албайт. Бул бийликтин вертикалын жоготот. Экинчи четинен алып караганда Конституцияны єзгєртпєй деле иштесе болот. Качан мамлекет єнїгєт? Качан туруктуулук болгондо, министрлер 3-4 жыл, премьер-министр 5 жыл иштегенде. Тилекке каршы азыркы Конституция ага жол бербей атат.

бийликти адилеттїї жолго сала алган. Муну моюнга алышыбыз кажет.

- "Мен кайдыгер эмесмин!" аталыштагы форумду "Сорос Кыргызстан" фонду каржылаганы белгилїї. Ошол эле форумдун уюштуруучулары 24-июнда Ак їй астында Баш мыйзамды єзгєртїїгє каршы єткєн митингге катышты. Кызык жери, ошол митингдин катышуучусу Нурбек Токтакунов митингден кийин АКШнын Кыргызстандагы элчисине жолукканын тастыктаган тасма интернетте жарыяланды. Бул кєрїнїш эмнеден кабар берет? - ЛГБТга каршы, чет элдик агент деген мыйзамдардын Кыргызстанда кабыл алынып жатышы чет элдиктерге эч качан жакпайт. Ошондуктан бул жерге Пан Ги Мун да келип кеткен. Андан тышкары, “Сорос Кыргызстан” фондунун каржылоосу менен чыгып жаткан адамдар НПОнун туку-

руусу менен гана кєчєгє чыгууда. Мисалы, укук коргоочулар Аксы окуясында да элди оолуктуруп окко тутуп берген. Бул жерде укук коргоо органдарынын да кїнєєсї бар. Ал эми Нурбек Токтакунов биздин мыйзамдарды сындап эл аралык нормаларга каршы келет деп жатат. Жакында Путин Орусиянын мыйзамы эл аралык мыйзамдардан жогору турат деген мыйзамга кол койду. Биз да ушундай абалга келишибиз керек. Анткени, бїгїнкї кїндє курсагын тойгуза албай жїргєн адамдарды азгырып, “сенин укугуў бузулуп жатат” деп мамлекетке тукуруп жатканын кєрїп жатабыз.

- Негизи эле АКШнын Кыргызстандагы азыркы элчиси Ричард Майлз тууралуу ар кандай кептер айтылып келет. АКШдан сырдуу жїктєр келип жатканы да айтылууда. АКШ эмнени кєздєп жатышы мїмкїн? - АКШ болобу Евро Биримдик болобу булардын негизги максаты Советтер Союзунан калган байлыкты алышы керек. Бїгїнкї кїндє табигый байлыктар тїндїк муз жээгинде, Орто Азияда, Кавказда, Казакстанда калган. Мына ушуга ээ болуу їчїн демократияны башына кармап, элди азгырып, НПО дегендерди уюштуруп саясатты контролдоого аракет кылып жатат. Булар мындай максаты ишке ашырууга акчасын аябай келет. Дамир ЭСЕНГУЛОВ № 134 • 26-июнь, 2015-жыл

АК СЄЗ АЙТСАК БОЛОБУ?

СЫЙМЫКТАНАТ БИРОК, БИЛГИЗБЕЙ 2015-жыл Кыргызстан їчїн маанилїї жыл болду. Ага мисал келтирсек бир катар трагедиялуу окуяларды эскерип жатабыз. 2010-жылдагы апрель революциясы Кыргызстанды парламенттик демократияга багыттап, саясий єзгєрїїлєргє жол ачты. Албетте, биз Чехиядагыдай парламенттик системада жашап жатпаганыбыз менен чыныгы парламентаризмге багыт алдык. Ошентсе да жаўы жашоого, акыйкатуулукка, жаркын келечекке ишеним пайда болду жана їмїттїн шооласы жанды. 2010-жылдагы июнь окуясында биздин коом єтє назик экени даана байкалды. Буга абайлап мамиле кылуу керектигин ушул окуядан кийин толук ынандык. Азыркы учурдагы стабилдїїлїктї, ачык асманды, єз єлкєсїндє балдарын эне тилинде єстїрїї эмне деген бакыт экенин билип калдык. Кыргызстанда жарандар каалагандай оюн айта алат, жашоосуна киришкен эч ким жок. Биз бийликти карапайым элдин проблемасын чечпейт, элге пайдасы тийбейт деп дайыма айыптап келебиз. Мындай кєз караш бизде эле эмес, ар бир мамлекетте болсо керек. Бирок, мамлекеттеги кырдаалды єзгєртїїгє биз кандай салым коштук деп єзїбїзгє суроо бере бербейбиз. Чындыгында, биз коомдогу активдїї жарандар єлкє їчїн эмне жасадык? Мындан бир нече жыл мурда Кытайдын Ички Монголия аймагына барып калдым. Ал жерде курутту кооз таўгактарга салып сатат экен. Ойлонуп калдым. Капаландым. Эмне їчїн бизде ушундай ишти жасаса болбойт деп єзїмє суроо бердим. Кийин Бишкекке келгенден кийин Шоро компаниясынын куруттарды тоголоктоп атайын таўгакталган пакеттерде сатып жатканын кєрїп кубандым. Кимдир бирєє сырттан эле кооз сїйлєп койсо, кээ бирєєлєр иштеп жатканына ынандым. «Бизге эч ким жакшы жашоо алып ке-

лїїгє милдеттїї эмес, биз буга єз эмгегибиз менен жетишибиз керек”. Бул сєз Сингапур кереметинин атасы атыккан, єз єлкєсїн дїйнєлїк каржы борборуна айланткан Ли Куан Юга таандык. Бирок, аны эл колдобогондо мындай ийгиликке жетмек эмес. Бул чындык. Мен Кыргыз Республикасын єткєн кылымдагы авторитардык Сингапурга “чаптагым” келген жок. Биз кичинекей кооз єлкєбїз жана єз жолубуз бар. Мындан беш жыл мурдагыдай авторитардык башкарууга кайра барбашыбыз зарыл. Бизге їлгї болчу башка мамлекеттер бар. Мисалы, Германия, Чехия сыяктуу єлкєлєрдї айтсак болот. Ушул жылы 1990-1993 -жылдары активдїї иш алып барган Кыргызстан Демократиялык Кыймылынын (КДК) 25 жылдыгын белгиледик. Анда кыргыз коомчулугунда КДКнын активдїї мїчєлєрї болгон. Мен эмне їчїн бул окуя тууралуу айтып жатам. Анткени, тарых келечек муундун официалдуу эмес идеологиясы. Биз єткєн тарыхка кєз чаптырып, алдыга карай

жылышыбыз керек. Тарыхый фактыларга канчалык адилеттик менен карасак єткєн кїнїбїздї ошончолук жаркын билебиз. Жакында президент “1916-жылдагы кайгылуу окуяларды белгилєє боюнча” жарлыкка кол койду. Бул кыргыз жана орус улуттары ортосундагы мамилени чыўалтуу їчїн жасалган жок. Бул єз убагында улутту єзїн-єзї таанууну эскертїї жана элдин сыймыгын эске салуу. Їркїн окуясында кыргыз эли падышачылык башкарууга каршы чыгып кєтєрїлїшкє чыккан. Анда биздин ата-бабалар эгемендїї єз єлкєсї їчїн жана кєз карандысыздык їчїн тикесинен-тик турган. А чындыгында, бул кїнгє 1991-жылы жеткенбиз. Кыргыз эли эгемендїїлїк їчїн кылымдар бою кїрєшїп келгенин Манас эпосу сыяктуу чыгармалардан таанышсак болот. Буга мисал катары 1855-1865-жылдагы Кыргызстандын тїндїгїндєгї колонизаторлорго каршы кєтєрїлїштї, 1873-76 жылдардагы Полот хан баштаган каршылык сыяктуу окуяларда айтсак болот. Азыр биздин мамлекетте жашап жаткан орус тилдїї калк да 1916-жылдагы окуяны

акыйкаттык, эгемендїїлїк жана падышалык бийликке каршы кїрєш деп баалайт деп ойлоймун. Азыркы жаштар Їркїндєгї Ысык-Кєл аймагында кєтєрїлїш учурунда кээ бир єзїнїн теги орус болгон кишилер улуттук-боштондук кыймыл тарабына єтїп, жазалоочу орус аскерлерине ок аткан учурларын билет. Їркїндїн учурунда, ага чейинки улуттук-боштондук кїрєшїнїн учурундагы падышалык оторчул жазалоо аскерлеринин ырайымсыздыгын Орусиянын єзїнїн либерал демократтары кєтєрїп чыккан. Александр Керенский деген Мамлекеттик Думанын депутаты, комиссиянын жетекчиси болуп, ошо падышачылык учурунда эле бул ырайымсыздыкты катуу сынга алып келаткан. Демократиялык Россия муну абдан жакшы тїшїнєт. СССР маалында Кыргызстан Енисейдеги Кыргыз Каганаты боюнча тарыхтын бетин ачуудан карманып келген. Бирок, орустун биз сыйлаган археолог досубуз Юлий Худяков (Новосибирск) жана этнограф Виктор Бутанаев ж.б. бир катар орусиялыктар кыргыз Каганатын кыргыз тарыхынын бир бєлїгї катары айткан. Бїгїнкї кїндє биздин ата-бабалардын татыктуу басып єткєн жолунан баш тартпашыбыз абзел. Ушул жылы кыргызстандыктар Саул Абрамзондун 110 жылдыгын белгилейт. Ал 20-кылымдын кєрїнїктїї кыргыз таануучусу экени талашсыз. Саул мырза еврей улутунан чыккан кыргыз окумуштуусу жана санжырачысы, манас таануучусу, этнографы катары бизге белгилїї. Дїйнєдєгї биздин чыныгы досторубуз 1916-жылдагы окуя боюнча илимий-маданий иш чарабызды чын жїрєктєн колдойт деп їмїт кылабыз. Анткени, бул окуя биздин тарыхыбыз жана кыргыз элинин баскан жолунун бир бєлїгї. «Мурас» коомдук фондунун башчысы, Тарых илимдеринин доктору, профессор Тынчтыкбек Чоротегин

«ЗАМАНДАШ» УЛУТТУК КАЙРА ЖАРАЛУУ ПАРТИЯСЫНЫН БИЛДИРЇЇСЇ

БАШ МЫЙЗАМДЫ ЄЗГЄРТЇЇ ЇЧЇН РЕФЕРЕНДУМДУ 2016-ЖЫЛЫ ЄТКЄРЇЇНЇ СУНУШТАЙБЫЗ

«Замандаш» саясий партиясы Кыргыз Республикасынын Конституциясына толуктоолор менен єзгєртїїлєрдї киргизїї боюнча демилгенин тегерегендеги талкууларга кылдат кєз салууда. Єлкєнїн Баш мыйзамын реформалоо боюнча партиянын єз кєз карашы бар. 1. Конституциялык єзгєртїїлєр тууралуу коомдо тїрдїї пикирлер пайда болуп жаткандыктан, партия бардык кызыкдар тараптардын катышуусу менен № 134 • 26-июнь, 2015-жыл

жаўы чакырылыштагы Жогорку Кеўеште бул мамлекеттик зор маанидеги маселе боюнча коомдук угууларды єткєрїїнї сунуштайт. 2. Республиканын эли мамлекеттик бийликтин бирден-бир булагы болгондуктан, ал Конституцияга єзгєртїїлєрдї киргизїї боюнча чечимдерди кабыл алуу процессинен сыртта калбашы керек. Андыктан «Замандаш» партиясы конституциялык єзгєртїї боюнча коомдук угуулардын жыйынтыктарын Элдик конституциялык кеўешменин же комитеттин кароосуна алып чыгууну демилгелейт. 3. Элдик конституциялык кеўешменин талкуусуна «Замандаш» партиясы Конституцияга єзгєртїїлєр менен толуктоолордун єз долбоорун киргизїїгє ниеттенїїдє. Баш мыйзамга керектїї єзгєртїїлєрдї жана толуктоолорду киргизїї техникалык, утурумдук маселелер менен чектелбей, мамлекетти бекемдєєгє багытталууга тийиш. Конституциялык реформалар бийликтин теў салмактуулугун,

укук їстємдїгїн жана соттордун адилеттигин, кєз карандысыздыгын камсыздоо принциптеринин негизинде бийликтин бардык бутактарынын жоопкерчилигин кїчєтїїгє арналышы зарыл. 4. Биз премьер-министрдин ыйгарым укуктарын чыўдоо менен жоопкерчилигин жогорулатууну сунуштайбыз. Єкмєттїн тїзїмї Жогорку Кеўеш тарабынан аныкталып, бирок анын курамы кабинет башчысы тарабынан аныкталышы керек. Турмуш єзї кєрсєткєндєй, коалициялык башкаруу системасы Кыргызстандын шартында єзїн актай алган жок. Коалициялардын туруксуздугу жана лидерлеринин жеке амбицияларынан кєз карандуулугу єз кезегинде министрлер кабинетинин майнапсыз ишмердїїлїгїн шарттап турат. Аткаруу бийлигинин вертикалын так, даана орнотуу да єзгєчє маанилїї маселелердин бири. Башкаруунун аралаш, кош бийлик формасы да єзїн актай албады. Биз же таза

парламенттик республика формасын, же президенттик башкаруу формасын тандап алуубуз керек. Жогорку Кеўешке депутаттарды шайлоо системасы жана депутаттардын санын аныктоо да кылдат мамилени талап кылат, мында биз єзїбїздїн парламентаризмдин оў-терс тажрыйбаларын эске алуубуз зарыл. «Замандаш» партиясы бул Конституциялык реформага шашылбастан, бардык жагдайлардын ар тараптуу жана тереў талдоо менен барууну туура кєрєт. Баш мыйзамды єзгєртїї їчїн референдумду 2016-жылы, жергиликтїї кеўештердин депутаттарын шайлоо менен бирге єткєрїїнї сунуштайбыз. Партия кызыкдар кїчтєрдїн бардыгын, партиянын Конституцияга єзгєртїїлєрдї киргизїї боюнча коомдук угууларды єткєрїї жана Элдик конституциялык кеўешмесин чакыруу боюнча демилгесин колдоого, жана анын ишине жигердїї катышууга чакырат.

МИГРАНТ МАСЕЛЕ

Болот ЖУНУСОВ, Кыргызстандын Орусиядагы элчиси:

"КАРА ТИЗМЕДЕН" ЧЫГУУГА ШАРТ ТЇЗЇЛДЇ тизмени биз алабызбы, муну биз чогуу иштеп, ушул жуманын аягына чечебиз.

19-июнда Кыргызстан менен Орусия Санкт-Петергбургдагы экономикалык форумдун алкагында кыргыз мигранттарына байланышкан келишимге жетишти. Кыргызстандын ЕАЭБге мїчє болуп жатканын эске алуу менен Орусияга кирїїгє 3 жылга чейин тыюу салынган кыргыз жарандары їчїн бул чектєєнї жоюу тууралуу чечим кабыл алынды. Андагы негизги шарт: мигрантка тыюу салынган мєєнєттїн кеминде жарымы аяктаган болушу керек. Келишимге Кыргызстан тараптан элчи Болот Жунусов, Орусия тараптан Федералдык миграция кызматынын башчысы Константин Ромoдановский кол койду. Муну менен катар Орусияда миграциялык мыйзамдарды бузган Кыргызстандын жарандарына 2015-жылдын 10-июлунан 2015-жылдын 1-ноябрына чейин эч кандай тоскоолдуксуз Орусиядан чыгууга жана кайра кирїїгє уруксат берилди. Ошондой эле Кыргызстан жарандарынын эки єлкє аймагында милдеттїї каттоого турбастан 30 кїн жїрє алуусун караган келишимге да кол коюлду. Жаўы тїзїлгєн келишимдердин маани-мазмуну, алардын аткарылышы жана башка суроолорго Кыргызстандын Орусиядагы элчиси Болот Жунусов жооп берди.

- Орусияда миграциялык мыйзамдарды бузду делген Кыргызстандын 80 миўдей жараны бар. Андан тышкары бул “кара тизмеге” кирип калышы мїмкїн делген тобокел тобундагылардын саны 250 миўге жакын экен. Эми азыр соўку келишим-

ТОЛУК КАНДУУ БРИЛЛИАНТТАН ЖАСАЛГАН ШАКЕК

Швейцариянын Женева шаарында жайгашкан Shawish зергер компаниясы дїйнєдєгї алгачкы ирет толугу менен бриллианттан шакек жасашты. Бул тууралуу interfax.by булагы жазууда. Жалаў

дерди мигранттар угуп, сїйїнїп жатышкан кези. Ушул келишимдин маўызын кыскача айта кетесизби? - Жеўилдиктер “кара тизмеге” кирген бардык мигранттарга тиешелїї эмес. Орусияга кирїїгє їч жыл мєєнєттє тыюу салынып, анын бир жарым жылын Кыргызстанда єткєргєн жарандарга гана тиешелїї. Ушуларга кирїїгє уруксат берет. Калган топтор, мисалы, кээ бир адамдар беш жылга, айрымдар он жылга тыюу салынган же атайын органдардын чечимдери бар адамдардын кирїїсїнє уруксат жок. - Эмне їчїн жогорудагыдай чек киргизилди? Атап айтканда, їч жылдык мєєнєткє тыюу салынгандарга уруксат, бирок анын бир жарым жылы Кыргызстанда єтїшї керек ченем кайдан чыкты? - Бул Орусиянын федералдык миграция кызматынын сунушу болду. Аларды деле тїшїнїп жатабыз. Биз башында бул сунушту айтып, талкуулап баштаганда мындай жеўилдик деле убада кылынган эмес болчу. Орусия тарап мыйзамдарды єзгєртє албайбыз, жолду ачалбайбыз деп жатышкан. Бизди да тїшїнгїлє, эгер кайсы бир адам административдик же башка мыйзамды бузса, сєзсїз ага жаза болушу керек да деген пикирди айтышкан. Бирок жыйынтыгында келишим тїзїлдї. Эми биз бул жеўилдиктерди мунапыс катары болду деп жатабыз. Негизи сїйлєшїїлєрдє биздин деле койгон аргументтерибиз туура болду. Мисалы, Евразия экономикалык биримдигине, жаўы интеграциялык уюмга кирип жатсак, анан єнєктєш єлкєнїн жарандарын киргизбей койсоўор, анда бул интеграциянын мааниси кандай болуп калат деген талкуулар болду.

- Мыйзамдарды бузган Кыргызстандын жарандарына ушул жылдын 10-июлунан 1-ноябрына чейин эч кандай тоскоолдуксуз Орусиядан чыгууга жана кирїїгє уруксат берилет деп айтылып жатат. Бул убакытта мигранттар єздєрїнїн документтерин тууралап алганга мїмкїнчїлїк берилет экен. Бул иштер кандайча кєзємєлдєнєт? - Менимче, бул келишимдин тїзїлгєнї єзї чоў иш болду. Биз“кара тизмеге” кирген адамдардын жалпы санын 80 миў деп жатабыз. Ал эми Федералдык миграция кызматы кыргызстандык 190 миў адам Орусияда мыйзам бузган, патенти жок иштеп жїргєн деп айтып келе жатат. Бул албетте єтє чоў сан. Ушул адамдар Орусиянын чек арасынан бир кїн болсо да чыгып кайра кирсе, анын миграциялык картасы, тарыхы таптаза болуп, мурдагы мыйзам бузуулары толук жоюлат. Федералдык миграция кызматынын башчысы Констандин Ромадановский єзї да “баары ак барактан башталат” деп айтып жатат. - Болот мырза, ошол эле кезде "кара тизмеге" кирбей калганын билбей калгандар, ошондой эле Орусияга кирїїгє канча жылга тыюу салынганын, мисалы їч жылбы, же беш жылбы билбегендер да бар. Эми ушул нерселер кандайча кєзємєлдєнєт? - Тобокелчилик тобундагы 190 миў адам менен Орусияга кирїїгє їч жылга чейин тыюу салынган адамдар бул эки башка суроо. Їч жылга чейинки мєєнєткє тыюу салынып, анан бир жарым жылы Кыргызстанда болушу керек деген боюнча биз миграция кызматы менен сїйлєшїїнї баштап жатабыз. Адам єзїн кантип текшерет, сайт аркылуубу же жалпы

КЫЗЫКТАР ДЇЙНЄСЇНДЄ бриллианттан кєркємдєлгєн ири шакек заманбап технологиянын жардамы менен лазерь аркылуу жасашкан. Зергерчиликтеги бул єзгєчє шедеврдин дїйнєдє теўи жок. Алгачкы баасы дагы 68 миллион АКШ доллары. Бул чыгарманын автору Мухаммед Шавишунун бриллиант шакекти бир жыл бою даярдаган. Шакек салттуу ыкма менен жасалып, 150 караттуу кыры бар. Буга чейин Ким Кардашьянин шакеги 22 карат, Бейонс 18 карат жана Элизабет Тейлордун шакеги 30 карат болгон. Ал эми бул толук бриллианттан жасалган шакекти чыныгы искусствонун чыгармасы катары бааланууда. Дїйнєдєгї алгачкы ирет толук бриллианттан жасалган шакектин баасы 68 миллион АКШ доллары.

КЇНДЄ 1 КИЛОГРАММДАН КУМ ЖЕГЕН АЯЛ

Индиянын тургуну Судама Деви кїндє 1 килограммдан кум жемейин тура

- Биздин бир угарман “кандай мыйзам бузганымды билбейм, кокустан эле кара тизмеге кирип калдым” деп айтып жатат. Ушул сыяктуу нерселер териштирилеби? - Менимче, ал адамга берилген маалымдамада бузулган мыйзамдын беренесинин номуру бар. Ал эми "кара тизмеде" бар-жогун Федералдык миграция кызматынын сайтынан текшерип алса болот. Эгер “кара тизмеде” болсо, атыжєнї жана кайсы мыйзамды бузганы, беренесине чейин баары чыгат. - Орусиянын федералдык миграциялык кызматынын чет элдик жарандар менен иштєє департаментинин жетекчиси Сергей Темряковичтин "кара тизмедеги" кыргыз жарандарына мунапыс берилбейт деп, кесе айткан сєзї бар. Буга чейин кыргыз тарап мунапыс алуунун мыйзамдуу жолдорун сурап келбеди беле. Келишимдерди кароо учурунда сиздер айткан сунуш-талаптардын баары эле эске алындыбы? Же башка да сиздер сураган, бирок келишимге кирбеген жеўилдиктер бар беле? - Орусияда мигранттарга патент системасы киргенден тарта эле биз тїшїнїп жаттык. Миграция саясаты жаатында бир топ реформалар болуп жатат, демек биздин жарандарга алардын таасири тийет деп ойлогонбуз. Кыргызстандан жетекчилер, делегациялар келген сайын ушул маселелер кєтєрїлїп жатты. Биз “кара тизмеге” кирген бардык жарандарыбызды мунапыс аркылуу андан чыгарып бергиле деп сурап жаттык. Бирок ошол эле кезде кылмыш кылгандар же атайын органдардын чечими менен кирип калган жарандарыбыз да бар. Албетте алар боюнча биз эч нерсе сунуш кылган жокпуз. Биз административдик мыйзам бузгандар, Орусияга кирип-чыгуу тартибин бузгандар боюнча гана сїйлєштїк. Азаттык албайт. Бул тууралуу Mirror басылмасы жазууда. Маалыматка ылайык Судама Деви 10 жашынан бери кум жегени адатка айланып калган. Бирок, бир да жолу доктурга кєрїнїп, саламаттыгы тууралуу арызданган эмес. Деви жашы чоўойгон сайын бул адатын таштабай улгайган жашына келсе дагы кїнїнє бир килограммга чейин кум жеп келет. Судама Деви азыркыга чейин кум жегенде курсагы ачпагандыгын жана єзїн ток сезгендигин билдирген.Ал айрыкча кумга шекер кошуп жегенди жакшы кєрєєрїн айткан. Бирок, кум жемейин тура албаган аялдын 10 баласынын тєртєє гана жашаган. Деви тескеринче балдарынын кум жебегендиги їчїн ден соолуктары начар болбогондугун дагы кошумчалаган. Бакыт АБАСБЕКОВ

№ 134 • 26-июнь, 2015-жыл

EKARECORDS

Эрнис Уметалиев, композитор, үн режиссеру:

“Бизге секс жана наркотик керек эмес” - “EkaRecords” деп хит ырлардын арасынан угуп калганыбыз менен, ушу хиттерди жараткан студиянын ээсин эл жакшы тааный бербейт экен, єзїўїз жєнїндє тааныштыра кетсеўиз. - Аты-жєнїм Эрнис Уметалиев, Чїйдїн кулуну болом. Атам композитор, “Композиторлор союзун” жетектейт, апам “Ак шоола” балдар хору менен иштеп келет. Ушундай музыкант интеллигенттердин баласы болгондон кийин мен дагы алыс кетпей, бала чагымдан музыка дїйнєсїнє аралашып калдым. Їй-бїлєлїк абалым, азырынча – бойдокмун. - Демек студия ачуу тагдырдын жазылганы экен да? - Ошондой десек да болчудай, себеби

мен жашоомду музыкасыз элестете да албайм. Музыка жазуу менен мен коомго, деги эле бул дїйнєгє єз салымымды кошуп жатам десем болот. Анткени адамдар туура музыка, туура ыр укса, єздєрї дагы туура жолдо жїрєт деген ойдомун. - Логотип эмнени билдирет? - 5-6 дизайнердик компанияларга кайрылганымда, алар мага кєўїлїмє жаккыдай эчтеке тартуулай алышпады. Бардыгы эле микрофон, компакт диск жана ушу сыяктуу музыкалык темадагы дизайнды кєргєзє беришти. Акырында Тилек Каниметов деген байке досум келип – “Эка, идея келди. Эмнегедир сенин студияўды ушундай элестетем. Бул сага менден белек. Єзгєртпєй колдончу” – деп ушуну сунуштады. Ал адамды мен сыйлайм, єзїмє да жакты, ошо менен калды.

- Бишкекте эле отуздан ашык студия бар экен, ошолордун арасынан эў кєрїнїктїїсї сиздики, мындай ийгиликтин сыры эмнеде? - Эў негизгиси биз башынан эле музыканын сапатына катуу басым жасайбыз. Биздин коом эптеп эле бир “ырды” укпастан, кадимкидей тарбия берчї музыканы жаратканга аракет кылабыз. Тойлордо хит болсун деп коммерциялык ойдо эмес, жан дилибизден жаштарга, чыныгы музыка сїйїїчїлєргє иштеп келебиз. Азыр карап кєрсєўєр жаш балдар-кыздар эмнени угуп жатышат, секс жана наркотик тууралуу ырларды угуп, деградация болуп, акыл-эси артка кетип жатат. Биз музыка менен, сиз газета менен, дагы бирєє колунан келгени менен коомго жардам берсе, туура иштерди кылып, туура

багытты кєргєзїп, туура келечек курса, келе жаткан муун бизге рахматын айтса керек. Бизге секс жана наркотик керек эмес, бизге таза аў-сезимдїї коом, таза жана туура курулган келечек керек. Ушундай себептен мен жашоомду толугу менен музыкага арнап, мен єтїп кеткенден кийин дагы менин музыкам жашай берсин деп талыкпай эмгектенгендиктен ушул ийгиликтерге жетип жатсам керек. Сыры ушундай ;) - “EkaRecords” студиясынан жазылыш їчїн ким болуш керек, ырчыларды кандай критерийлер менен тандап жаздырасыўар? - “Сизге кантип келсе болот? Силерде бир гана жылдыздар жазылышат. Канчалаган ырчылар келе албай жїрїшєт, а мен жазылып жатам, вау” деген сымал кєп сєздєр болот, а бирок чындыгында биз антип эчкимди бєлбєйбїз. Талантыў барбы, ырдагыў келеби, анда “EkaRecords” студиясы ар дайым жана ар бир чыгармачыл адамга ачык. - Чет элдик ырчылар менен иштешесиўерби? Дїйнєлїк масштабга чыгууга пландарыўар барбы? - Оозуўузга май! Сунуштар бар, жакшы ойлорубуз бар, ошонун бары ишке ашсын деп аракет кылып жатабыз. Казак туугандарыбыз менен иштешип келебиз жана буйруса ал жака дагы студия ачып, єсїп-єнїгїїнїн кийинки кадамын жасайбыз деген ниетибиз бар. 7 жыл дегеним менен чындыгында он жылдан да ашты, чыгармачылыкта ырчы, бийчи, продюсер, клипмейкер досторум кєп. Бардыгы бардык жагынан жардам берип, чоўоюуга колдоо кєрсєтїп келишет. Бардыгына рахмат, абдан ыраазымын! - Боло турган концертиўиз тууралуу айтып берсеўиз, єзгєчєлїгї эмнеде? - Биздин студия бир нече концерттерди уюштурууга жана єткєзїїгє жардам берген. Тажрыйбабыз бар. Жылдын башында, же аягында деле концерт берсек жараша бермек, бирок биз дал ушул ыйык орозо айына токтолдук. Бул да болсо майрам да. Биз бул концертке абдан чоў каражат жумшаганы жатабыз. Себеби бизге акча табуу эмес, концертке келген кїйєрмандарга сапаттуу музыка, сапаттуу сахна жана эсте калаарлык шоу-концерт тартуулоо. Тарыхта калчудай болот деп ишенем ;) Бектур Баймоўолов

№ 134 • 26-июнь, 2015-жыл

ИШ САПАР

ЭЛИМ ДЕГЕН ЭЛ ЄКЇЛЇ Жогорку Кеўештин депутаты Т.Ибраев Кочкор районуна иш сапары менен барып, бир катар кєйгєй жараткан имарат, сейил бактары менен таанышып, Кєбєгєн-Сай жаўы конушунун тургундары менен жолугушту. Аймактык кабарчы билдиргендей, эл єкїлї Кочкор айылындагы сейил багына тїнкї чырак коюуга жана отургучтарды жасап берїї жагынан жардам берээрин айтып єттї. Ошону менен бирге Кара-Суу айылындагы єткєн ЄКМдин атайы даярдалган аракеттерине кїбє болду. Маалыматка ылайык, окуу машыгуу «Дипеко 8» долбоорунун негизинде єткєрїлдї. Бул долбоор Нарын облусунда 1 жылдан бери иш алып барып келет. Нарын облусундагы кооптуу деп эсептелинген 5 айылды тандап алган. Долбоордун негизги максаты єзгєчє кырдаалга даярдык боюнча окутуп їйрєтєт. Кочкор районундагы Кара-Суу айылдагы єзгєчє кырдаал боюнча окуумашыгууга ЖК депутаты Таалайбек Ибраев жана жергиликтїї бийлик, жашоочулар, мектеп окуучулары жана атайын кызматтык кошуундар катышышты.

«Дипеко 8» долбоорунун негизги донору Евро союздун колдоосу менен иш алып барган ЭКО уюму. Ал эми долбоорду Кыргызстанда ишке ашырган немец Кызыл Крест жана Улуттук Кызыл Ай коому. Андан сырткары, Кочкор райондук маданият їйї менен таанышты. Аталган маданият їйдїн директору Макишов Орозобек азыркы учурда жылуулук системасына муктаж экендигин айтты. Андан сырткары, Кочкор айылындагы Кєбєгєн-Сай жаўы конушундагы 30 їйбїлєнїн ушул убакка чейин жерге чечим жок, кайрылбаган жери калбай турган жергиликтїїлєр менен жолугушту. Алардын айтымында, мындан 7-8 жылдан бери келишим менен алып, азыркы тапта там салып жашап жаткан жергиликтїї тургундар жерге чечими жок насыя ала албай жаткандыктарын айтышты. Єз кезегинде, депутат учурда мындай маселе бир гана Кочкордо эле эмес, республика боюнча орун алып жатканын айтып, Жогорку Кеўеш бул иш боюнча жакынкы убактарда чекит коёрун айтып єттї. Мирбек МАМБЕТОВ

№ 134 • 26-июнь, 2015-жыл

АБИТУРИЕНТ-2015

И. Арабаев атындагы Кыргыз мамлекеттик университети *Япон тили *Корей тили *Араб тили *Тїрк тили *Англис тили Журналистика; кїндїзгї/сырттан-дистанттык -чет тили жок *Кытай тили *Корей тили *Япон тили *Англис тили Филология ; кїндїзгї *Кытай тили *Корей тили *Япон тили *Перс тили *Араб тили *Тїрк тили *Англис тили Которуу жана котормо таануу; кїндїзгї *Кытай тили *Япон тили *Корей тили *Перс тили *Араб тили *Тїрк тили *Англис тили Маданият таануу; кїндїзгї *Япон тили *Перс тили *Кытай тили *Араб тили *Корей тили

Єткєн кылымдын орто ченинде тїптєлгєн алдыўкы окуу жайлардын бири. Ордо шаарыбыздын борборунда жайгашкан, университеттин учур талабына жооп бере турган алты окуу имараты бар. Университетте 1000ден ашуун профессордук-окутуучулар курамы, алардын ичинде 300гє жакын илимдин докторлору жана кандидаттары ийгиликтїї эмгектенишет. Азыр университетте 11000ден ашуун студенттер билим алышууда. 145 докторанттар жана аспиранттар квалификациясын жогорулатууда. И. Арабаев атындагы КМУ магистрдик программаны єнїктїрїїнї максат кылат. Азыркы кїнї университетте 762 магистрант окуп жатат. Биздин университеттин бїтїрїїчїлєрї билим берїї окуу жайларынын, мамлекеттик мекемелердин, илимий-єндїрїштїк бирикмелердин, жеке менчик ишканалардын жана башка тармактардын алдыўкы кызматкерлери катары єз билимдерин практикада їзїрлїї пайдаланып келишїїдє. АКАДЕМИЯЛЫК ТУРМУШ

И. Арабаев атындагы Кыргыз мамлекеттик университети жогорку квалификациялуу адистерди; бакалавр, магистр, аспирант, докторанттарды даярдайт. Университетте 60 багыт боюнча окутуунун тємєндєгїдєй формалары бар: • Кїндїзгї окутуу - окуу мєєнєтї: бакалавр - 4 жыл, магистр - 2 жыл; • Сырттан - дистанттык - окуу мєєнєтї 5 жыл; • Колледж; • Лицей. КР ББИМнин буйругу менен И. Арабаев атындагы КМУнун алдында педагогикалык билим берїї багытындагы окуу-методикалык бирикме иштейт, “бакалавр” жана “магистр” программалары боюнча кесиптик жогорку билим берїїнїн мамлекеттик стандарты тїзїлгєн. ЭЛ АРАЛЫК ТУРМУШУ

2011-жылы ректор Т. А. Абдырахманов Италияда университеттердин УЛУУ ХАРТИЯ макулдашуусуна кол койгон, бул макулдашуунун негизинде биздин диплом менен чет єлкєдєн билимин улантууга мїмкїнчїлїктєр бар. И.Арабаев атындагы университеттин дїйнєнїн 50дєн ашуун алдыўкы университеттери менен эки тараптуу келишимдери бар, ошондой эле университет ШКУ(ШОС) Университетинин “Педагогика” багыты боюнча мїчєсї. И. Арабаев атындагы КМУ чет єлкєдєн келип окуган студенттердин саны боюнча мамлекеттик жогорку окуу жайлардын ичинде алдыўкы орундардын бирин ээлейт. Бїгїнкї кїндє университетте 800 чет єлкєлїк студент билим алышууда. Ошол эле мезгилде биздин университеттин студенттери Россияда, Кытайда, Японияда, Германияда, Францияда, Иранда, Тїштїк Кореяда, Турцияда, Египетте билим алышууда. ИЛИМ-ИЗИЛДЄЄ ИШТЕРИ

Университетте окуу процессинен сырткары сапаттуу илим-изилдєє иштери жїргїзїлєт. Жаўы техника менен жабдылган 20дан ашык лабораториялар, глобалдык интернетке туташтырылган компьютер, мультимедиялык класстар иштейт. Университеттин илимий китепканасы биздин чоў сыймыгыбыз. Анда маалыматтык борбор, миллионго жакын китеп фонду, автоматташтырылган библиотекалык комплекс менен коштолгон интернет зал, электрондук каталогго эркин чыгуучу интернет база жайгашкан. ЖАШТАР САЯСАТЫ ЖАНА СПОРТ

Университеттин жогорку деўгээлдеги спорттук базасы: 2 спорт залы, 2 мини футбол стадиону, кїрєш, чыгыш кїрєшї, шейпинг, тренажер залдары, волейбол аянтчасы жана теннис корттору бар. Университеттин тандалма командалары ЖОЖдор аралык мелдештерге активдїї катышышып, эў мыкты командалардын катарында жїрєт. Биздин студенттер Кыргызстандын тандалма командасынын мїчєлєрї катары эл аралык мелдештерде Республикабыздын намысын коргоп, даўкын чыгарып келе жатышат. Ошондой эле КМУнун базасында профессионалдык волейбол клубу негизделген.

№ 134 • 26-июнь, 2015-жыл

МАДАНИЙ МАССАЛЫК ИШТЕР

Студенттер университеттеги уюштурулган ийрим, студия, клуб жана КВНге активдїї катышышып, єздєрїнїн билимин, дїйнє таанымдарын жогорулатуу мїмкїнчїлїгїнє ээ болушат. Университетте конкурстар, фестивалдар жана студенттик уюмдардын єздїк кєркєм кароо сынактары ар дайым єткєрїлїп турат. СТУДЕНТТЕРГЕ КАРАЛГАН ШАРТТАР

- Бишкек шаарында турак-жайы жок студенттер їчїн жатакана берилет. - Мыкты окуган активдїї студенттерге, томолой жетим жана майыптарга окуу тєлємдєрїнє жеўилдиктер берилет. - Мыкты окуган студенттер (балдар учун) аскер кафедрасында даярдыктан єтїїгє мїмкїндїк алышат. АБИТУРИЕНТ - 2015

Урматтуу бїтїрїїчїлєр жана абитуриенттер! Сиздерди И. Арабаев атындагы КМУнун профессордук – окутуучулар курамынын жана жалпы жамаатынын атынан мектепти ийгиликтїї аяктап, турмуш жолуна аттанышыўыздар менен чын дилимден куттуктайм! Турмуш жолунда кесипти туура тандоо эў маанилїї. Кесипти заман талабына ылайык тандап, коомдун шартына туура келген адистикке ээ болуу кєп ойлонууну, аў- сезимдїїлїктї талап кылат. Биздин университеттин, жогорку квалификациялуу профессордук - окуутучулар курамы сиздердин мыкты адис болушуўуздарга кємєктєшєт. Урматтуу абитуриенттер! Сиздерди биздин университеттин студенттеринин катарынан кєрєбїз деген ишеничтебиз. Ар бириўиздерге бул атаандаштыктагы ийгиликтерди каалайм. И.Арабаев атындагы КМУнун ректору

И.Арабаев атындагы Кыргыз мамлекеттик университети 2015-2016окуу жылына абитуриенттерди кабыл алууну жарыялайт. Мамлекеттик тил жана маданият институту: (кїндїзгї/сырттан-дистанттык) Кыргыз тили жана адабияты; Мамлекеттик тил кыргыз тилинде окубаган билим берїї мекемелеринде; Журналистика; Котормо жана котормо таануу; кїндїзгї Китепкана таануу жана документ таануу (мамлекеттик тилде иш кагаздарын жургїзїї). Гуманитардык билим берїї институту: (кїндїзгї/сырттан-дистанттык) Орус тили жана адабияты; Философия; - Саясат таануу; Психология; - Теология; Социология; кїндїзгї Салык жана салык жыйноо. Тарых жана социалдык-укуктук билим беруу институту: Социалдык-экономикалык билим берїї (тарых, коом таануу); кїндїзгї/сырттан-дистанттык

Социалдык кызмат. кїндїзгї/сырттандистанттык Лингвистика институту: (кїндїзгї) Лингвистика (Англис, Немец, Япон, Кытай тилдери); Филологиялык билим берїї (Англис жана немец тили); Компьютердик лингвистика. Манас таануу институту: Манас таануу. кїндїзгї/сырттан-дистанттык Жаўы информациялык технологиялар институту: (кїндїзгї/сырттан-дистанттык) Математика; - Физика; Информатика; - Прикладдык информатика. Информатика жана эсептєє техникасы. Педагогика институту: (кїндїзгї/сырттан-дистанттык) Башталгыч билим берїїнїн педагогикасы жана методикасы; Мектепке чейинки билим берїїнїн педагогикасы жана методикасы; Сурдопедагогика; - Логопедия; Олигофренопедагогика. Квалификацияны жогорулатуу жана кадрларды кайра даярдоо институту: Атайын-орто жана жогорку билимдин базасында сырттан жана дистанттык окутуу: Табият таануу-математикалык бєлїм: • Биология; - Математика; • Информатика; - География; • Кол єнєр искусствосу. Гуманитардык бєлїм: • Кыргыз тили жана адабияты; • Орус тили жана адабияты; • Тарых; - Социалдык кызматкер; • Уюштуруу менеджменти; • Китепкана таануу. Психология жана педагогика бєлїмї: • Педагогика жана баштапкы билим берїї усулу; • Педагогика жана мектепке чейинки билим берїї усулу; • Психология; - Логопедия. Экология жана туризм институту: (кїндїзгї/сырттан-дистанттык) • География; - Сервис; - Туризм; • Экология жана жаратылыш ресурстарын пайдалануу. Экономика жана менеджмент институту: Менеджмент; кїндїзгї/сырттан-дистанттык Экономика. кїндїзгї/сырттан-дистанттык Биология жана химия факультети: Биология; кїндїзгї/сырттан-дистанттык Химия. кїндїзгї/сырттан-дистанттык Чыгыш таануу жана эл аралык мамилелер факультети: Коомчулук менен байланыш; кїндїзгї/ сырттан-дистанттык Аймак таануу; кїндїзгї *Кытай тили *Перс тили

Кєркєм маданият жана билим берїї факультети: (кїндїзгї/сырттан-дистанттык) Кєркєм сїрєт жана музыка бєлїмї; Дизайн; кїндїзгї Адистик окутуу; Костюм жана текстил искусствосу; Технологиялык билим берїї. МАГИСТРАТУРА: (кїндїзгї/сырттан-дистанттык) 1. Филологиялык билим берїї 2. Филология 3. Биология 4. Менеджмент 5. Педагогика 6. Психология 7. Социалдык – экономикалык жана гуманитардык билим берїї 8. Табигый-илимий билим берїї 9. Теология 10. Экология жана жаратылышты пайдалануу 11. Аймак таануу 12. Физика-математикалык билим берїї КОЛЛЕДЖ: (кїндїзгї/сырттан-дистанттык) • Укук жана социалдык камсыздандырууну уюштуруу; • Экономика, бугалтердик эсеп (тармак боюнча); • Тигїї иштериндеги моделдештирїї жана конструкташтыруу; – кїндїзгї • Башкаруу жана маалыматтардын автоматтык системасын иштеп чыгуу; – кїндїзгї • Дизайн; – кїндїзгї • Салык жана салык жыйноо; • Туризм; • Айлана-чєйрєнї коргоо жана жаратылыш ресурстарын рационалдуу пайдалануу; – кїндїзгї • Мектепке чейинки билим берїї; – кїндїзгї • Баштапкы класстарга сабак берїї; • Прикладдык информатика; – кїндїзгї • Адистик окутуу. – кїндїзгї ЛИЦЕЙЛЕР 1. Чыгыш лицейи – кїндїзгї 2. Гуманитардык лицей – кїндїзгї 3. Теология лицейи – кїндїзгї Окууга тапшырууга тємєнкї документтер талап кылынат: 1. Ректордун наамына арыз; 2. Паспорт же туулганы тууралуу кїбєлїктїн кєчїрмєсї; 3. Окууну бїткєндїгїн кїбєлєндїргєн аттестаттын же дипломдун тїп нускасы; 4. Окуучунун єздїк китепчеси (лицей їчїн); 5. Жашаган жеринен маалымдама (лицей їчїн); 6. Ден-соолугу жєнїндє № 086 У їлгїсїндєгї медициналык справка; 7. 3х4 єлчємїндєгї 6 сїрєт; 8. Документтерди єткєрїїдє абитуриент паспортун же аны кїбєлєндїргєн документти, аскер жашындагылар аскердик билетин кєрсєтєт. Университеттин Дареги: 720020, Бишкек шаары, Раззаков кєч. 51. И. Арабаев атындагы КМУ Тел.: 66-03-47; 62-31-52; 66-19-06. I.arabaev@mail.ru

ТАРЫХ БАРАКТАРЫНАН

ЄТКЄЄЛ МЕЗГИЛ

Рерихтердин їй-бїлєсї 1925-1928-жылдары Алтайдан Гималайга чейин жана кайрадан экспедиция жасашкан. Рерихтердин ошол Борбор Азия боюнча экспедициясынын катышуучулары єз ємїрлєрїн тобокелге салуу менен 1926-жылы жайында Москвага Махатмалардын, б. а. Жердеги эволюциялык процесске жетекчилик кылуучу Шамбала Кайыптар дїйнєсїнїн Улуу Рухтарынын Советтик жетекчилерге жазылган катын алып келишкен. Ал катта Россиянын Азия элдери менен кеўири биримдиктеги сектанттык эмес, анык эволюциялык єнїгїї жолу жєнїндє айтылып, аны турмушка ашырууда колдоо кєрсєтїї сунуш кылынган. Бирок, Кремль ал жардамдан баш тарткан. (Письма Махатм. "Чаша Востока". Рига-М.-Минск. 1995. Редакциялык сєз). Биз СССРдын курамында жашаган кезде, б. а. 1928-1929-жылдары Елена Рерих єз кїндєлїгїнє: "Орустар эволюция дєўгєлєгїн бура алышат. Тїрткї берїї їчїн жєнєкєй эле каалоону – жашоо эркиндигин канааттандыруу керек" деп жазган. (Ариаварта. Журнал, 1996. № 1. 130-б.). Елена Рерихтин бул сєздєрї азыркы улуу доорлор алмашып жаткан мезгилдеги адамдардын жаўы доордун адамдарынын деўгээлине чейин єсїп-єнїгїїсїнє – эволюциясына карата жазылган эле.

Буга байланыштуу Даниил Андреев (1906–1959) мындай деп жазган экен:

"Никто, кроме Господа Бога, не знает, где и когда затеплится первый огонь Розы Мира. Страна – Россия – только предуказана; еще возможны трагические события, которые осложнят совершение этого мистического акта и принудят его перенести в другую страну". ("Роза Мира". СПб, 2013. 36-б.). (Роза Мира деп мында Жер адамдарынын бирдиктїї руханий гїлї деген мааниде, б. а. жалпы адамзаттын руханий жактан єсїп-єнїгїїсї жєнїндє айтылган). Даниил Андреевдин бул жазганы туура болуп чыкты.

Елена Рерихтин кїндєлїктєгї жазганына карата Манас ата аян берген эле: "Жашоо эркиндиги канааттандырыла" турган эл – кыргыз эли болчу. Орустар башында турган Совет мезгилинин ичинде кыргыздар кєп жакшылыктарга жетишти. Арийне, "орусташуу" процесси кїчєп, кыргыз элинин дили, тили кайра жангыс бузулуу коркунучу астында калганда Кудурети кїчтїї Улуу Кудай кыргыз элине мээримин тєктї". (2001. 06. 07). Эзелтеден Ала-Тоо койнун мекендеген кыргыз эли соўку кылымда СССРдын курамында союздук республикалардын бири катары жашап келгенбиз. Бардык байлык, мїлк мамлекетке таандык болуп, бирдиктїї пландуу чарба жїргїзїїчї зор держава болгон СССР 1991-жылы ыдырап кеткен эле. Ошол учурда Кудайдын бизге мээримин тєгїшї кыргыздардын карт тарыхынын качандыр бир мезгилиндегидей єз алдынча мамлекеттїїлїккє ээ болушубуз катары ишке ашты. Ошентип, кыргыздар орустардын атынан эмес, єзїбїздїн – кыргыздардын эле атынан эволюция дєўгєлєгїн жаўы доорго карай бурууга киришип калган элек. Келечек доордогу жашоо жєнїндє Шамбала Кайыптар дїйнєсїнїн Улуу Рухтарынан мындайча аян берилген эле: "Советтер Союзу келечек доордун їлгїсїн кєрсєттї: а) мамлекеттик тїзїлїш жагынан; б) коомдук тїзїлїш жагынан; в) экономикалык тїзїлїш жагынан. Келечек доордо Кыргыз мамлекетинде алтынчы расадагы адамдардын жашоосуна ылайыкталган коомдук-экономикалык формация калыптанууга тийиш. Бардык жагынан". (2009. 02. 01). Жердеги бїткїл жашоо-тиричилик Аалам энергиясынын жардамы менен єсїп-єнїгєт. Ошол Аалам энергиясы алгач Жердин астрал планындагы Башкы энергетикалык борбору (БЭБ) болгон Тибеттеги Кайлас тоосуна келип, андан жер алдындагы дїйнє єзєгї аркылуу биз жашаган физикалык же тыгыз материя

пландагы Жер киндигине же б. а. БЭБге – Кан-Теўир тообузга келип, мындан бїт планетага таралып турары азыркы учурда берилип жаткан аяндар аркылуу белгилїї болгон. Ал Аалам энергиясын биз – кыргыздар бїт Жер дїйнєсїнє (топуракка, єсїмдїк, жаныбарлар дїйнєлєрїнє жана башка адамдарга да) єзїбїз аркылуу чагылдырып-чачыратып єткєрїп турабыз. Кыргыздар болбосо Кыргыз тоолору Жер киндигинин милдет-миссиясын аткара алышпайт. Ал эми кыргыздар Жер бетинин кайсы жеринде жїрбєсїн, Аалам энергиясын єздєрї аркылуу єткєрїп турушат. Байыркы кезде Ыйык-Кєл деп аталган Ысык-Кєлдїн алдында, тереў жер астында Жердеги эволюциялык процесске жетекчилик кылуучу Улуу Рухтардын же б. а. Шамбала Кайыптар дїйнєсїнїн борбору болгон Агартуу шаары жайгашкан. Биздин байыркы бабалар ал дїйнєнї Акырет дїйнє деп аташкан. Демек, алдыда айтылгандай, кыргыздардын эволюция дєўгєлєгїн буруубуз, биринчиден, Аалам энергиясын бїткїл Жер дїйнєсїнє єткєрїп туруу аркылуу ишке ашырылат. Экинчи жагынан, азыркы учурда "Манас" дастанынын каймана мааниси – Манас илими да бизге белгилїї боло баштады. Дастандын ошол каймана маанилеринин биринде кишинин ички жан дїйнєсїндє жїрїп жаткан процесстер чагылдырылган. Алсак, ар бир кишинин єз жан дїйнєсїндєгї тескери сапаттарына каршы кїрєшїї менен аларды жоюп, ыйманга келип, жаўы доордун адамы болуп калыптануусу дастандагы "Чоў Казат" аркылуу каймана мааниде баяндалган. "Манас" – биздин идеологиябыз деген маселенин єзєгї дал ушул жаўы доордун адамы болуп калыптануу жолун бизге кєрсєткєнїндє турат. Азыркы учурда кыргыз элинин бир топ єкїлдєрї аркылуу "Манас илими" да берилїїдє жана аларда да жаўы доордун адамы болуп калыптануунун жол-жоболору айтылууда. Буга Кайыптар дїйнєсїнєн Шайдоот ата А. Осмонкулова аркылуу берип, жазылган "Мезгил сабактарын" мисал келтирїїгє болот. (1-3 тт, Б., 20112013). Мына ушундан улам, адамзат эволюциясынын бурулушу кыргыздар аркылуу адамзатка берилип жаткан Манас илиминин негизинде ишке ашырылмакчы деп айтууга да болот. Єз алдынча мамлекет болгондон бери биздин жашообузга "єткєєл мезгил" деген термин кирип калды жана ал бир нече мааниге ээ болууда. Алгач бул терминди социализмдеги пландуу чарбадан базар экономикасына єтїї деген мааниде тїшїнгєн элек. Ошондо жїргїзїлгєн реформанын натыйжасында эл чарбабыз талкаланып жок болгон, жалпы элдин

мал, мїлкї талоонго тїшїп, жеке менчикке єткєн. Бул мезгилди жапайы капитализмдин алгачкы капиталды топтоо мезгили катары тїшїнгєндєр да болду. Ал эми жеке менчик деген адамда кємїскє жаткан дїнїйєкордук, мансапкордук, ач кєздїк, єзїмчїлдїк, ичи тардык, кєрє албастык, єзгєчєлєнїї, менменсинїї, зєєкїрдїк сыяктуу пас, тескери сапаттарын їстїрт ачыкка чыгарып коёт экен. А бирок, Кайыптар дїйнєсїндєгї Улуу Рухтар берген аянда "єткєєл мезгил" кыргыз эли социализм доорунан кайрадан капитализмге карай артка кеткен жол эмес, кыргыздардын руханий жактан кайра жаралуу доорунун башталышы болот" деп айтылган эле. (2001. 02. 06). Азыркы учурда элибиздин руханий жактан кайра жаралуусу башталып жаткандыгы жашообузда да байкалууда. Доорлор алмашкан мезгилдеги биздин руханий кайра жаралуубуз акыл-эс, аўсезим, ыймандуулук, адамкерчилик, адилеттїїлїк, абийирдїїлїк ж. б. касиет-сапаттар жагынан азыркы бешинчи расанын адамдарынан кыйла жогору турган алтынчы расадагы адамдардын калыптануусуна да туура келїїдє. Тагдыр буйругу менен азыркы учурда мурда СССРдын курамына кирген бир катар єлкєлєр кайрадан эле бир биримдикке бириктик. Андыктан СССР кулагандан берки мезгил да биз їчїн "єткєєл мезгил" болду. Бирок, СССР мезгилинде биз бир гана мамлекеттин курамында болсок, азыркы учурда биз єз алдынча ар башка мамлекеттердин биримдигин тїздїк. Мындай биримдикте мамлекеттердин теў укуктуу, теўаталык, б. а. паритеттик негиздеги кызматташуусу гана орун алууга тийиш. Азыркы Евразиялык экономикалык биримдикке кирип жаткан єлкєлєрдєн Россиянын аймагынын 17� гана Европада, ал эми калган 83� – Азияда жайгашкан. Биримдикке кирген єлкєлєрдєн Белоруссия гана Европада, калган мамлекеттердин бардыгы – Азияда жайгашкан. Мына ошондуктан азыр тїзїлгєн Биримдик Евразиялык эмес, аныгында Азияевропалык биримдик болууда. Европа мамлекеттеринин єзїнчє биримдиги бар эмеспи. Курамына негизинен Азия єлкєлєрї киргендиктен Европа аталышын кайталабай эле, азыр тїзїлгєн Биримдикти биргелешкен иш-аракеттерди баштап жатканда эле Азияевропалык экономикалык биримдик деп атап алсак туура болчудай. Ал эми, аталышынын туура коюлушу Биримдиктин ишинин ийгиликтїї жїрїп кетишине єбєлгє болмокчу. Жаўы Доорго карай ынтымак, биримдикте ишеничтїї, ийгиликтїї кадам таштайлы! Гїлсара МАМБЕТАЛИЕВА. "Манас" изилдєєчї

№ 134 • 26-июнь, 2015-жыл

ОРОЗО

Чубак ажы ЖАЛИЛОВ:

“ЄЗЇЎДЇН КУЛК МЇНЄЗЇЎ МЕНЕН, ЖАШООЎ МЕНЕН ДААВАТ КЫЛ” - Мен адамдарга дин боюнча жакшы айтып бере албай кыйнала берем. Себеби, сїйлєєгє анча шыгым жок. Башка жол менен кантип динди жеткизип, даават кылсам болот? - Китептерди алпарып бер. Єзїўдїн кулк мїнєзїў менен, жашооў менен даават кыл. - Баардык нерсенин акысын бериш керек. Напсинин акысын адал жолу менен кантип берсем болот? - Кїйєєгє тийиш керек. Болгону ошол. - Жаш балдардын кийимин єрттєгєнгє болбой дешет... - Эгер такыр эле кийгенге жарабай калса бир жєндїр. Бїтїн боло турган болсо, башка муктаждарга берип кой. Эгерде жарабай калса, єрттєсє зыяны тийбейт. - Электрондук тесме менен зикир кылса сообу Кытайларга тїшєбї? - Андай эмес. Кытайга тыйыны, сага сообу тїшєт. - Адам єтїп кеткенден кийин кыркылык, аш єткєрїп элди коноктойт эмеспи? Эгерде маркумдун жакындарынын кєўїлїн кєтєрїш їчїн барса динден чыккан болобу? - Эч кандай динден чыккан болбойт. Бирок кырк кїн, жети кїн деп белгилеген болбойт.

- Мен кафеде иштейм. Кээде кафенин кожоюнунан сурабай эле жей беребиз. Ал адал болобу? - Ал арам болот. - Мен инимди сїннєткє отургузалы дедик эле, лазер менен отургузса зыяны тийбейби? - Зыяны тийбейт. Мен да балдарымды ошентип отургузгам.

болот? - Анча-мынча тїшїп коюуунун зыяны тийбейт. Бирок нары-бери карап, кечке тїшє берсеў уят болот. Эгер атасы келбей калган болсо туугандары, агалары кїбє боло берет. - Шам намазына кийин зикир тартылабы? - Ооба

- Бир апа кайрылып, олтуруптуруп намаз окуй албай калдым десе дуа жазып бериптир. Ошол болобу? - Дуа окуп намаздан кутула албайсыў. Олтуруп-тура албаса, жатып окусун.

- Мен єрдєктїн тєш этин базардан алып, тамак кылып сатам. Бул арам эмеспи? - Єрдєктїн эти арам болсо арам, адал болсо адал. Єрдєктїн эти адал болот. Эгер адалдап сойсо...

- Ваннада даарат алып жатканда даарат дуаларын айтса болобу? - Эгер жанында даараткана боло турган болсо айтпаганы жакшы. Эгер єзїнчє, алыс турган болсо айта берсеў болот.

- Мен жолдошум менен эки жыл мурун ажырашкам. Талак берїї керекпи? - Кантип ажырашканыўды такташ керек. Балким талактын деле кереги жок. Ошону менен ажырашып кеткен болосуў.

- Ханафий масхабында парз окулган жерде сїннєт окулган болбойбу? Аялзатка да тиешелїїбї? - Жок андай эмес. Айырмасы жок. Боло берет.

- Нафил намазын окуп бїткєндєн кийин, баардык арбактарга багыштадым десем, єзїмє да сообу тийеби? - Тийет.

- Намазды аялдар їнїн чыгарып окуса кандай болот? - Макрї. - Тойго барганда сїрєт, видеого тїшсє болобу? Эгер тойдо атасы болбой калса кызга кїбє ким

- Бут кийим тууралуу айтып бериўизчи? Аял кишинин бут кийими кара болушу керекпи? - Негизинен кара болушу шарт эмес. Кандай єў болсо дагы денеўди жаап турса боло берет. - Менин кїйєєм дин тууралуу са-

бакка келгениме каршы. Ал жумушта жїргєндє айтпай туруп баса берем, кїнєє эмеспи? - Эгер анын динден кабары жок болсо, боло берет. Бирок кєндїрїп алсаў андан жакшыраак болот. - Бала тєрєлє электе эле кийимдерин алып койсо болобу? - Болот. - Аттахиятта сєємєйїн кєтєрсє болобу? - Кєтєргєн сїннєт болот. Бакыт АБАСБЕКОВ

ОРОЗО ТУУРАЛУ ХАДИСТЕР • «Ñààðëûêòà áåðåêå áàð, áèð æóòóì ñóó è÷èï áîëñî äà àíû êàëòûðáàãûëà. Àíòêåíè Àëëà Òààëà æàíà ïåðèøòåëåð ñààðëûêêà òóðãàíäàð ¿÷¿í äóáà êûëàò». (Àõìàä áèí Õàíáàë, Ìóñíàä, 3-òîì, 12,32,44,99)• • «Îîç à÷óóãà øàøûëûï, ñààðëûêòû êå÷èêòèðñå ýëå, ¿ììºò¿ì æàêøûëûêòà». (Àáó Äàóä, Ñàóì, 21; Òèðìèçèé, Ñàóì, 10; Èáíè Ìààæà, Ñûÿì, 25; Äàðèìèé, Ñàóì, 12). • «Îðîçî ìóñóëìàí ¿÷¿í êàëêàí ñûÿêòóó. Îøîíäóêòàí áèðºº¢ºð îðîçîëóó áîëñî¢îð æàìàí ñºç ñ¿éëºáºñ¿í,æàìàí èø êûëáàñûí; ýãåðäå áèðºº àíû òèëäåñå æå óðóøìàê÷û áîëñî àãà æºí ãàíà: «ìåí îðîçîìóí» äåñèí». (Áóõàðèé, Ñàóì, 8; Àáó Äàóä, Ñàóì, 25; Òèðìèçèé, Ñàóì, 16; Èáíè Ìààæà, Ñûÿì, 21). • «Êºïòºãºí îðîçî êàðìîî÷óëàð áàð, îðîçîñóíàí ñóóñàï-÷à¢êîîäîí æàíà à÷êàëûêòàí áàøêà ý÷ áèð ïàéäàãà æåòïåéò; Ò¿í óéêóäàí òóðóï, íàôèë èáàäàò êûëãàí êàí÷àëàãàí № 134 • 26-июнь, 2015-жыл

àäàìäàð áàð, ìóíóñóíàí óéêóñóçäóêòàí áàøêà ý÷ áèð ïàéäàãà æåòïåéò». (Èáíè Ìààæà, Ñûÿì, 21). • «Àð áèð íåðñåíèí çåêåòè áàð, äåíåíèí çåêåòè áóë - îðîçî òóòóó. Îðîçî êàðìîî - ñàáûðäûí æàðûìû». (Èáíè Ìààæà, Ñûÿì, 44). • «Îðîçî ñàáûðäûí æàðûìû, òàçàëûê ûéìàíäûí æàðûìû». (Òèðìèçèé, Äààâàò, 85; Èáíè Ìààæà, Ñûÿì, 44; Äàðèìèé, Âóäó, 2; Àõìàä áèí Õàíáàë, Ìóñíàä, 4/ 260). • Àáó Óìààìà (ð.à.) àéòàò: Ìåí Àëëàõ Ýë÷èñèíåí êûëóóì êåðåê áîëãîí áèð (æàêøû) èøòè àéòûï áåð¿¿ñ¿í ñóðàäûì ýëå, àë (ñàëëàëëàõó àëåéõè âàñàëëàì): «Îðîçî êàðìà, àãà òå¢ êåëåðè æîê!» äåï æîîï áåðäè. Ìåí ýêèí÷è æîëó îøîë ýëå ñóðîîíó ñóðàñàì, «Îðîçî êàðìà, àãà òå¢ êåëåðè æîê» äåãåí æîîáóí êàéòàëàäû. ¯÷¿í÷¿ æîëó äàãû ñóðàíãàíûìäà, äàãû ýëå: «Îðîçî êàðìà, àãà òå¢ êåëåðè æîê!» äåï æîîï áåðäè. (Íåñàèé, Ñûÿì, 43).

• «Îðîçî íàïñè êààëàãàí æåï-è÷åðäåí áèð àäàìäû êóðó êàëòûðãàí áîëñî, Àëëà Òàëàà àë àäàìãà áåéèøòèí æåìèøòåðèíåí æåãèçèï, áåéèø áóëàêòàðûíàí ñóãàðàò». (Àëè Ìóòòàêè, Êàíçóë-Óììàë, 3-òîì, 328-áåò). • «Îðîçî êàðìàãàí àäàì õàëàë ûðûñêûäàí ýëå ñàðïòàãàí áîëñî, àêûðåòòå (îðîçîäî æåï-è÷êåíäåðèíå êàðàòà) ýñåïêå òàðòûëáàéò». (Àëè Ìóòòàêè , Êàíçóë-Óììàë, 3-òîì, 328-áåò). • «Îðîçî êàðìàãàí àäàìäûí óéêóñó èáàäàò, óí÷óêïàé òóðóøó òàñáèõ áîëóï ñàíàëàò, æàêøûëûê æàíà èáàäàòòàðûíà êàáàòòàï ñîîï áåðèëåò. Äóáà-òèëåãè Àëëà Òàëàà òàðàáûíàí êàáûë êûëûíûï, ê¿íººëºð¿ êå÷èðèëåò». (Àëè Ìóòòàêè , Êàíçóë-Óììàë, 3-òîì, 327-áåò). • «Îðîçî êûÿìàò ê¿íó îðîçî òóòóó÷ó ¿÷¿í øàïààò êûëàò. Îøîíäî Æàðàòêàíãà æàëáàðûï: «Îî, Æàðàòêàíûì! Ìåí àíû ê¿íä¿çäºð¿ æåï-è÷¿¿äºí æàíà æûðãàë÷ûëûêòàðûíàí êóðó êîéäóì, áóë ¿÷¿í àë æºí¿íäº

øàïààòûìäû êàáûë êûëà êºð!» äåéò. Àëëà Òàëàà îðîçîíóí áóë ñóðàíû÷ûí êàáûë àëûï, îðîçîëóó àäàìãà øàïààò êûëóóãà óðóêñàò áåðåò». (Ìóíçèð, Òàðãèá, 2-òîì, 84). • «Áèð àäàì ý÷ êàíäàé ñåáåáè æå îîðó-ñûðêîîñó æîê òóðóï, Ðàìàçàíäûí áèð ýëå ê¿í¿í îðîçîñóç ºòêºðñº, Ðàìàçàíäûí ñûðòûíäà á¿òê¿ë ºì¿ð¿í îðîçî êàðìàï ºòêºðñº äà, êàðìàáàé êàëãàí îðîçîíóí îðäóí òîëòóðà àëáàéò». (Êàíäåõëèâèé, Ôàäàèë-Ààìàë, 335).

ПАРЗ

ОРОЗОнун тїрлєрї Орозо – парз, важиб, нафил жана макрух болуп тєрткє бєлїнєт. 1. Парз орозо. Парз орозо экиге бєлїнєт: а) Анык дайындалган орозо: Рамазан айындагы орозо сыяктуу. б) Дайындалбаган орозо: Казага калган орозо менен каффарат катары кармалчу орозолор. 2. Важиб орозо. Бул да экиге бєлїнєт: а) Арноо (назр) иретинде кармалган орозо. Бул белгилїї бир кїндє кармалуусу дайындалган орозо. б) Анык бир кїндє же убакыттарды белгилебей кез келген мезгилдерде кармоого бекиген арноо орозо. Бул кїнї дайындалбаган важиб орозо болуп саналат. Орозо – парз, важиб, нафил жана макрух болуп тєрткє бєлїнєт.

1.ПАРЗ ОРОЗО. Парз орозо экиге бєлїнєт: а) Анык дайындалган орозо: Рамазан айындагы орозо сыяктуу. б) Дайындалбаган орозо: Казага калган орозо менен каффарат катары кармалчу орозолор.

2. ВАЖИБ ОРОЗО. Бул да экиге бєлїнєт: а) Арноо (назр) иретинде кармалган орозо. Бул белгилїї бир кїндє кармалуусу дайындалган орозо. б) Анык бир кїндє же убакыттарды белгилебей кез келген мезгилдерде кармоого бекиген арноо орозо. Бул кїнї дайындалбаган важиб орозо болуп саналат.

3. НАФИЛ ОРОЗО Бул – сїннєт, мустахаб же мандуб орозо деп да атала берет. Мындай орозо сооп табуу їчїн негизинен тємєнкїдєй кїндєрдє кармалат: 1) Кїн аралатып кармоо: 2) Мындай ыкмада орозо кармоо эў жакшы нафил орозо болуп саналат. Пайгамбарыбыз (САВ) мындай деген: «Эў сооптуу орозо – Дауд пайгамбардын кармаган орозосу. Дауд пайгамбар бир кїн орозо кармап, бир кїн кармабачу». Сахабалардан Абдулла бин Умар: «Мен андан да ашыра кармай алам» дегенде, пайгамбарыбыз (САВ): «Мындан жакшысы жок» деп жооп кайтарган. (Муслим, Сыям-192,203; Ибн Маажа, Сыям-43; Насаи, Сыям-76-77; Ахмад бин Ханбал, 2/225). 2) Ай сайын їч кїн орозо кармоо: Ар бир мусулман айлардын 13-14-15кїндєрї орозо кармоо мустахаб. Сахаба Абу Зардын баяндоосу боюнча пайгамбарыбыз (САВ) мындай деген: «Ай сайын їч кїн орозо кармагыў келсе, 13-14-15-кїндєрїндє карма». (Бухарий, Анбия-37, Саум-56-58; Муслим, Сыям-181; Насаи, Сыям-76; Ахмад бин Ханбал 2/158, 188, 194). Айша энебиз пайгамбарыбыз (САВ) ай сайын їч кїн орозо кармаарын баяндаган. 3) Ар аптанын дїйшємбї же бейшемби кїндєрї орозо кармоо: Сахабалардан Усама бин Зайддын баяндоосу боюнча пайгамбарыбыз (САВ) ар жуманын дїйшємбї жана бейшемби кїндєрї орозо кармаган. Неге бул кїндєрї орозо кармаары жєнїндє суралганда, ал (САВ): «Адамдардын иш-аракети Аллахка дїйшємбї жана бейшемби кїндєрї тапшырылат» деп жооп берген. Башка бир баяндоодо: «Мен орозо кармаган кезимде иш-аракетим Аллахка сунулуусун

жактырам» деп кошумча айтылган. (Абу Дауд, Саум-60; Ибн Маажа, Сыям-42). Кїн аралатып болсо да, Шаввал айында алты кїн орозо кармоо. Орозо айт єтєрї менен дароо алты кїн удаа кармоо жакшыраак. Каза, арноо ж.б. орозолор ушул кїндєрдє кармалса да, бирдей соопторго ээ болот. Сахабалардан Абу Аюб баяндаган бир хадисте пайгамбарыбыз (САВ) мындай деген: «Кимде-ким Рамазанды орозо менен єткєрїп, артындагы Шаввал айында алты кїн кошуп орозо кармаса, жыл бою орозо кармагандай болот» (Ибн Маажа, Сыям-33; Тирмизи, Савм-52), тактап айтканда, «бирге он эсе сооп» эсеби боюнча Рамазан айындагы орозо – он айга, алты кїн Шаввал айынын орозосу 60 кїнгє тете болуп, жалпысынан жыл бою орозо менен єткєн катары саналаары айтылат. Анткени Курани Каримдин Анаам сїрєсїнїн 160-аятында: «Кимде ким бир жакшы иш жасаса ага мунун он эсесиндей сооп бар» деп айтылган.

4) АРАФА КЇНЇНДЄ ОРОЗО КАРМОО: Ажылыкта жїрбєгєн адамдын Зулхижжа айынын 9-кїнїндє (бул кїн «Арафа кїнї» болуп саналат) орозо кармоосу мустахаб. Пайгамбарыбыз (САВ) мындай деген: «Арафа кїнї кармалган орозо – мурунку жана келерки бир жылдык кїнєєлєрдєн арылтаары Аллахтан їмїт кылынат». (Амад бин Ханбал).

5) ЗУЛХИЖЖА АЙЫНЫН АЛГАЧКЫ СЕГИЗ КЇНЇНДЄ ОРОЗО КАРМОО: Хафса энебиз пайгамбарыбыздын (САВ) эч качан калтырбастан аткарган ибадаттарынын катарында муну да айтып єткєн. (Караўыз: Насаи, Сыям-83; Ахмад бин Ханбал, 6/ 287). 6) Мухаррам айынын тогузунчу, онунчу (бул Ашура кїнї) жана он биринчи кїндєрї орозо кармоо: Бул орозо – мустахаб же сїннєт. Сахабалардан Ибн Аббастын баяндалуусуна ылайык, пайгамбарыбыз (САВ) Мадинага келген кезде жєєттєрдїн Ашура кїнї орозо кармаларын кєргєн жана: «Бул кандай орозо» деп сураган. «Бул улук кїн, Аллах ушул кїндє Муса пайгамбар менен Исраил урпагын душмандарынан куткарган. Ошондон улам Муса пайгамбар бул кїндєрї орозо кармаган» деген жоопту айтышканда пайгамбарыбыз (САВ): «Мен Муса пайгамбарга силерден да жакынмын» деп айтып, ушул кїнї орозо кармоого буюрган. (Бухарий, Саум- 69; Ибн Маажа, Сыям-41; ИбнМалик, Сыям-128).

7) ХАРАМ АЙЛАРЫНДА ОРОЗО КАРМОО: Ай календары боюнча «харам айлары» деп аталган Зулкаада, Зулхижжа, Мухаррам жана Ражаб айларынын бейшемби, жума, ишемби кїндєрїндє орозо кармоо мустахаб.

8) ШААБАН АЙЫНДА ОРОЗО КАРМОО: Айша энебиз мындай деген: «Аллахтын элчиси (САВ) эч бир айда Шаабан айындагыдай кєп (нафил) орозо кармачу эмес. Ал (САВ) Шаабан айынын бардыгын орозо менен єткєрчї эле». (Муслим, Салат-176; Абу Дауд, Саум-58; Тирмизи, Саум-36; Насаи, Сыям-34-36; Ибн Маажа, Сыям-4,30; Ахмад бин Ханбал-6/80, 89, 294, 300, 311).

4. МАКРУХ ОРОЗОЛОР Макрух орозолор оор жана жеўил макрух болуп экиге бєлїнєт:

1) Оор макрух орозолор: Орозо айттын биринчи кїнїндє жана Курман айттын 4 кїнїндє орозо кармоо оор макрух. Анткени, ал кїндєр Алла Таала бизге сунган сыйлашып, мейман кїтїп, жеп-ичїї жана кубаныч кїндєрї болуп саналат. 3) Жеўил макрух орозолор: Бир гана Ашура кїнїндє орозо кармоо, ошондой жалгыз жума кїнїндє же болбосо, бир гана ишемби кїнїндє орозо кармоо, нооруз сыяктуу майрам кїндєрї орозо кармоо жеўил макрух. Бирок єзї кармап келген орозосу ушул кїндєргє ойдо жок туш келип калса, эчтеке эмес. Жума кїнї гана орозо кармоо жєнїндє пайгамбарыбыз (САВ) мындай деген: «Тїндєр арасынан бир гана жума кїнїн ибадатка бєлбєгїлє. Бирок бирєєўєрдїн кармап адаттанган орозосу ал кїнгє туш келсе, бул башка нерсе». Эки-їч кїн катарынан ооз ачпастан улап орозо кармоо да макрух. Бул «висал орозосу», же їзбєй орозо кармоо деп аталат. Айша энебиздин мындай дегени баяндалган: «Аллахтын элчиси (САВ) їммєтїнє боор оорутканы їчїн алардын їзбєй орозо кармоосуна тыюу салган. «+зїўїз ушундай їзбєстєн орозо кармайсыз да?» дегендерге пайгамбарыбыз (САВ) мындайча жооп берген: «Анткени мени Жараткан Эгем ичирип-жедирет». (Бухарий, Саум-49; Муслим, Сыям-59; Абу Дауд, Саум-24; Дарими, Саум-14). Шектїї кїнї орозо кармоо да макрух. Шаабан айынын 30-кїнї Рамазандын кїнїбї, же Шаабан айынын акыркы кїнїбї деп айыра албай, асман булуттуу болгондон улам жаўы айды кєрїїгє мїмкїн болбой шектенип калса, бул кїн «шектїї кїн» деп аталат. Эгерде аба ырайы ачык болуп турса да жаўы ай кєрїнбєсє, бул кїн шектїї кїн эмес. Шектїї кїндє Рамазан айынын парз орозосун же башка важиб ниети менен орозо кармоо макрух. Кала берсе Рамазан айы кирерден бир-эки кїн мурда орозо кармай баштоо да макрух. Мындай макрухтун себеби – Рамазан орозосуна єзїм билемдик менен кошумчалоодон сактануу. Пайгамбарыбыз (САВ) мындай деген: «Рамазанды бир-эки кїн мурда орозо кармоо менен тосуп албагыла, бирок кимдир бирєєлєргє адаттанганы їчїн бул кїндєрдї орозо менен єткєрєр болсо кармай берсин». (Бухарий, Саум-5,14; Муслим, Сыям-21; Абу Дауд-7,11; Тирмизи, Саум-2,4, 38). Шектїї кїндє «Рамазан болсо орозо кармоого, Рамазан кире элек болсо орозосуз эле саналаарга» ниет кылынса, бул орозо болуп эсептелбейт. Анткени орозо кармоого анык жана кескин тїрдє ниет кылынуусу керек. Бир аял їчїн кїйєєсїнїн уруксатысыз нафил орозо кармоосу макрух. Мындай орозону кїйєєсї буздура алат. Аял кийин кїйєєсїнїн уруксат берген кїндєрї, же кїйєєсї жокто ал бузулган орозону бир кїнгє бир кїн казасын аткарат. Пайгамбарыбыз (САВ) мындай деген: «Эри жанында болсо, анын уруксатысыз аялдын нафил орозо кармоосу адал болбойт». (Бухарий, Никах-84,86; Муслим, Закат-84; Абу Дауд, Саум-73. Хайз жана нифас маалындагы аялзатынын орозо кармоосу харам. Эгер кармаса, орозосу ишке ашпайт. Мындай кїндєрдїн орозосун кийин тазарганда каза кылып аткарат. Бирок намаздардын казасын аткарбайт.

ОРОЗОНУН КАЗАСЫ Рамазан айынын бир же андан артык кїндєрї орозо кармай албаган адам кийин мунун казасын аткаруусу керек. Башта айтылгандай, оору-сыркоо, жолоочулук,

хайз же нифас єўдїї себептер менен, же атайылап, жаўылып болобу, ниет кылбай коюудан улам орозо кармалбай, анын казасын аткаруу зарыл. Рамазан айынын бир же андан артык кїндєрї орозо кармай албаган адам кийин мунун казасын аткаруусу керек. Башта айтылгандай, оору-сыркоо, жолоочулук, хайз же нифас єўдїї себептер менен, же атайылап, жаўылып болобу, ниет кылбай коюудан улам орозо кармалбай, анын казасын аткаруу зарыл. Алла Таала Курани Каримде мындай дейт: «Силерден кимдир бирєєлєр ооруп калган болсо, же сапар їстїндє болсо, орозо кармай албаган кїндєрдїн ордуна башка кїндєрдї санап кармасын». (Бакара сїрєсї, 184-аят). Рамазанда себепсиз орозо кармабаган адам оор кїнєєкєр болот. Пайгамбарыбыз (САВ) мындай деген: «Эч себепсиз же оору-кеселсиз туруп Рамазандан бир кїн орозо кармабаган адам, башка кїндєрдє ємїр бою орозо кармаса да, ошол кїндїн милдеттин нагыз аткарган болуп эсептелбейт». (Ибн Маажа, Сыям-14; Ахмад бин Ханбал-1/92, 2/386, 422, 458; Дарими, Саум-18). Рамазандан башка ар кандай бир тїрдєгї орозонун казасын да аткаруу зарыл. Рамазан орозосунун казасын їзбєстєн удаа жана шашыла аткаруу шарт эмес. Чамасы жеткен кездерде кармап орундаса болот.

ОРОЗОНУН КАФФАРАТЫ Рамазан орозосун атайылап, себепсиз бузуудан улам каффарат керек болот. Рамазан айындагы парз орозодон башка ар кандай бир орозону бузса, ага каффарат жок. Тек гана казасы аткарылат. Каффараттын башкы себеби – улук Рамазандын урматын сактабай, Алла Тааланын ушул куттуу айында белгилеп берген орозосун себепсиз кордогондук деп айтсак болот. Ошондуктан, билбестен, же жащылып парз орозону бузса каффарат жок. Каффарат їчїн бир кулду эркиндикке чыгаруу керек. Бул тїрї азыркы заманыбызда жок. Буга чамасы жетпесе їзбєстєн удаа эки ай орозо кармоого тийиш. Буга да чамасы келбесе, 60 кедейди тамактандырып, курсагын бир кїн тойгузуу талап кылынат. Алла Таала Курани Каримде мындай деген: «Жасаган ишищерди текке кетирбегиле». Атайылап парз орозону бузуудан улам каффаратты али єтєй электе кайра дагы бир ирет билип туруп, орозосун бузган адам бир гана каффарат аткарса жетиштїї. Каффарат їчїн орозо кармаган адам 2 айдын ичинен бир кїн эле кармабай калса, кайра баштан баштап 60 кїн орозо кармоосу керек. Мисалы, бир адам 40 же 50 кїн їзбєй каффарат орозосун аткарып келип, 41 же 51-кїнї бир кїн кармай албай калса, мунун баары жокко чыгат да, 60 кїндїк орозону кайрадан биринчи кїнїнєн баштап эсептеп кармоосу керек болот. Бирок 60 кїндїн ичине хайз же нифас кїндєрї, орозо кармалбачу айт кїндєрї аралап туш келип калган болсо, мындай олуттуу себептерден улам бир нече кїн орозо їзїлїп калса, кайра баштан баштабастан, келген жеринен улап кармайт. Атайылап парз орозону бузуудан улам каффаратты али єтєй электе кайра дагы бир ирет билип туруп, орозосун бузган адам бир гана каффарат аткарса жетиштїї. Каффаратты аткарууга чамасы келбеген адамдын каффарат милдеттїїлїгї жоюлбайт. Їчєєнїн кайсы тїрїн аткара алса да, айтор бир тїрдїї каффаратты сєзсїз аткаруусу зарыл.

№ 134 • 26-июнь, 2015-жыл

ДЕН-СООЛУК

Накыл сєздєр

ªç¿¢ä¿ ºòº ñ¿éñº¢ - ºç¿¢º ºç¿¢ äóøìàíñû¢. Эбнер - ЭШЕНБАХ.

Социалдык кыйынчылыктар, їй-бїлєлїк, биртуугандык талаш тартыштарды , коллективдик чыр чатакты жєнгє салат. Тибет медицинасынын ыкмасы менен Ян Инди аныктайт, тамыр аркылуу диагноз коюп, Кыргызстандык бийик тоолорунан жыйналган чєптєрдїн 200 тїрї менен дарылайт.

ª¢ãºëºð ñåíè ñ¿éáºñº äà, êàäûðëîîãî òèéèø. Бернар ФОНТЕНЕЛЬ.

ª¢ãºí¿ áàñûíòñà¢, ìåíè äà áàñûíòêàíû¢.

• Карып бараткан беттеги бырыштарды жазат.

Уолт УИТМЕН.

Ñàíäûðàê îéëîð àð àäàìäûí áàøûíà êåëåò, áèðîê, àêûëäóó àäàì ãàíà àíû òèøèíåí ÷ûãàðáàéò.

• Тери оорулары: писариаз, экзема, аллергия, буттагы грибок, чакалай, баштагы дермобайт безекти чернес. • Бронха астма, ангина, кєк жєтєл, туберкулез, ларингит, гаймарит, радикулит, куяў, белдеги грыжа, ич катуу.

Вильгельм БУШ.

Ñåíè àÿãàí - äîñ ýìåñ, ñàãà æàðäàì áåðãåí - äîñ. Томас ФУЛЛЕР.

Ñîðãîêòóí ºç¿í òîéãóçñà¢ äà, êºç¿í òîéãóçà àëáàéñû¢. Уильям КЭМДЕН.

Òîëòóðà àÿêòû àÿð êºðºò. Томас ФУЛЛЕР.

Òîïóãó æîê áàé - êåäåéäèí êåäåéè. Эразм РОТТЕРДАМСКИЙ.

Óëóó àäàìäàð ý÷ áèð èøòè ÷àëàãàéûì æàñàøïàéò. Христофор ВИЛАНД.

Óëóóëàðäûí ºì¿ð¿ ºëºð çàìàò áàøòàëàò. Жан Люсьен АРРЕА.

Óëóó íåðñå ìåíåí ê¿ëê¿ áîë÷ó íåðñåíèí îðòîñó - áèð àòàì. НАПОЛЕОН I.

¯í-ñºç¿ æîê ý¢ ìûêòû ¿ã¿ò÷¿ êóìóðñêà. Бенджамин ФРАНКЛИН.

¯÷ àäàì áèëãåí íåðñåíè - æ¿ç àäàì áèëåò. Иоганн АГРИКОЛА.

• Кыз келиндер оорусу: эрозия, мастапатия, истит, миома, фиброма, менструалдык бузулуулар, климакс, лейкопенения, зарасын кармай албагандар. • Прастатит аденома, энурез, геморой, релатизм, колтуктагы колоўсо, буттагы шыбоо, коўурук ж.б. • Гепатит А, Б, С. давление тїшїрєт, кант диабети. • Бєйрєктєгї, табарсыктагы сезгенїїлєр ж.б. у.с. • Нерв илдеттери: эпилепсия, стресс, коркоктук, шизофрения, тырышуу, арак ичкендер, тамеки тарткандар, наркомания. • Шишик (опухоль), рак, эмчектеги метостаза клеткаларынын єсїшїн токтотот.

• Ички органдагы, денедеги курттарды тїшїрєт. Аскарида, ламбилёз, тумхоланда, кене, демодекс, токсокара, дизбактериоз, митоз ж.б. • Толуп кеткендерди арыктатып жел кабызды чыгарат. • Оорулардын шыпаасын касиеттїї чєптєрдєн тапса болот. Сакайбаган оору жок. Ар кимдин ден соолугу єзїнїн колунда! Ахунбаева кєчєсї №90 (Онкологиялык больницанын жанында, болжол менен Абдрахманв кєчєсї менен кесилишкен жерде). Тел: 0772850673

Кїлкї ден соолуктун мїлкї ПОЛЕ ЧУДЕС

СЄЗГ ЧЕЧЕН АБЫШКА

Айдоочу жолдо бара жатса, ГАИ тосот экен, анан токтоп ГАИ багажыны ашчы десе, айдоочу ачпай эле коеюнчу 500 берем десе, жок ач дейт экен, 1000 сом берем десе, жок дейт, 2000 сом берем десе ГАИ ойлонуп... жок ач дейт экен, анан айдоочу багажын ачса эч нерсе жок экен, ГАИ эч нерсе жок экенго не акча берем дейсиў, МЕН Сиз менен ПОЛЕ ЧУДЕС ойногум келди дейт имиш...

Союз кезинде бир магазинде иштеген, татынакай теўине эч кимди албаган, сулуу кыз бар экен. Бир кїнї ошол магазинге бир абышка кирип. - Кызым кєйнєгїў канчадан десе, єтє эле кымбат айтып мурдун чїйрїп коёт экен. Анда абышка шым сурайт дейт. - А шымыў канчададан десе ага да андан бетер кымбат айтат. Анда абышка тиги кызга айткан тура. -Кызым кєйнєгїўдї канчалык кєтєрсєў кєтєр бирок шымыўды бир аз тїшїр деп.

АСАН МЕНЕН ЇСЄН Асан менен Їсєн тоого эс алганы барышып, тїнєп калышат. Чатырын тигип уйкуга кетишет. Таў сїрїлє электе уйкусу канып калган Їсєн акырын кєзїн ачып ачык жерде жатканын байкап Асанга: -Асан, асманды карап мага эмнени кєрїп жатканыўды айтчы? -Сан жеткис жылдыздарды.... -А, бул сага эмнеден кабар берип жатат? Асан бир азга ойлонуп туруп: -Астрономиялык жактан алганда миллиондогон галактикадан, планетадан; астрологиялык жактан алып караганда Сатурн планетасынын Суупери жылдызында экендигинен; убакыттан алып караганда болжол менен таўкы тєрт жарым экендигинен; теологиялык тараптан карасак Жараткандын баарынан кїчтїї экендигинен жана биздин кичинекей, алсыз экендигибизден; метеорологиялык жактан болсо эртеў кїн чайыттай ачык болот экенинен кабар берип жатат. Сагачы? Сага эмнеден кабар берип жатат? Оозу ачылган Усон : -Ай, акмак Асан!!!! Бирєєлєр чатырыбызды уурдап кетиптир---деген экен!

№ 134 • 26-июнь, 2015-жыл

БИР КОЛУ ЖОК Бир колу жок киши жашоодон тажап менин эми бир колум жок деп 10 чу этаждагы валконго чыгып секирейин десе маўдайындагы їйдїн 10чу этажындагы валкондо эки колу жок киши аябай каттуу бийлеп жатканын кєрїп тан калып барып сурайт. Ай эмне жыргап атасыў, менин бир колум жок єлгїм келип атсам десе. Тиги эки колу жок байкуш минтет: анан эмне кылайын кєчїгїм кычышып атса деген экен.

БИР ТУУГАНДАР Айылда ага ини бир тууган балдар бар экен. Аябай шок экен. Бирєєнїн айнеги сынса, бирєєнїн бир нерсеси жоголсо бир туугандарды кїнєєлєшєт экен. Апасы элдердин арыздарына чыдабай, балдарын мечиттин имамына алып барат. Имам биринчи агасынан сурайт экен. - Кыбыла кайда? Агасы эч унчукпайт. Имам ачууланып кыйкырып сурайт - Кыбыла кайда деп жатам!?

Агасы ыйлап качып жєнєйт. Иниси агасынан эмне болду деп сурайт. Агасы: - Башыбыз балээде, кыбыла жоголуптур, бизден кєрїп жатышат.

"Ы" ТАМГАСЫН АЛЫП ЭЛЕ САЛБАЙЛЫБЫ?" Совет мезгилинде "Кыргыз алфавитинен "Ы" тамгасын алып эле салбайлыбы?" деп ашынган интернационалисттер чыгат. Кадимкидей талкууга коюлуп, колго салып, сунуш єтїп кете турган болгондо кадимки Мидин Алыбаев тура калат: - Айланайын аксакал, бир эле суроо? Тєрага уруксат берет. Анда Мидин: - Айланайын аксакал! Ушул Илимдер Академиясынын тар залына баарыбыз сыгылып кирип, сыгылып чыкчу элек. Эми жанагы сунушуўар єтсє кантип кирип, кантип чыгаар экенбиз, кыйын болду го? - дегенде элдин баары кыраан каткы кїлїп, чогулгандар тарап кеткен экен.

АЛ РЕКЛАМАСЫ ЭЛЕ Аялдар менен кєп жїргєндї, ойнопкїлгєндї жакшы кєргєн киши карып дїйнєдєн кайтыптыр. Чын дїйнєгє тїшїптїр. Караса 2 эшик турат экен. Бир тарабындагы эшикти караса ак кийимчендер тынч болуп эле акырын басып жїрєт экен. 2-тарабындагы эшикке баш бакса жалган дїйнєдєгї жашоосуна окшоп, аял эркектер бийлеп, арак ичип, сайран куруп жатат экен. Эшиктин оозунда турган мєєнєтчї байке сиз кайсы тарабына киресиз десе, 2-тарапты тандаптыр. Эшикти аттап кирсе эле баягы сайран кургандар жок, би-

рєєлєрдї аралап аткан, кыйнап атканын кєрїп, кана баягы майрам? -десе, мєєнєтчї-ал рекламасы эле деген экен.

АЛМА БЫШТЫ ОЙНОЙБУЗ Жиндиканада жиндилерди бакка чыгарып койсо, кїн сайын бирєєсї бутун, бирєєсї колун, бирєєсї дагы бир жерин сындырып келет. Булар эмне болуп жатышат, байкайынчы - деп жиндикананын врачы эртеси алар менен жиндиче кийинип алып бакка чыгат. Жиндилердин бирєєсї: - бїгїн алма бышты ойнойбуз - дейт. Баары алмага чыгышат. Алар менен врач да кошулуп чыгат. Баары теў бир-эки-їч дешип жерге тап-тап деп тїшїп калышат. Бир гана врач тїшпєй туруп алат. Муну кєргєн жиндилер - бышпаган алманы таш менен уруп тїшїрєбїз- дешип врачтын айласын кетирген экен.

ЇЧЄЄЎЄР МИНИП АЛЫПСЫЎАР Апендинин барбаган жери, кылбаган иши жок эмеспи. Анын сыўарындай апенди АКШда МАИде иштеп калат экен. Кечке турса да эч кимге штраф жаза албайт дейт. Иш убактысы бїтїп, эми кетейин деп жатса, жолдон велосипед минген бирєє бара жатыптыр. Апенди аны токтотуп: "Сага штраф жазам" десе, тиги: "Жок, мага штраф жаза албайсыў. Себеби, мен попмун. Бир далымда Мариям эне, бир далымда Иса ата бар" дептир. Анда апенди: "Омееей, жол эрежесин даана силер бузган турбайсыўарбы. Беш жїз доллар штраф жазам. Себеби, бир велосипедге їчєєўєр минип алыпсыўар" деген экен...

СКАНВОРД

№ 134 • 26-июнь, 2015-жыл

Дуйшен Узен уулу, ырчы:

“Кыздарга табитим башкача” «Сулуулар», «Нурдан бїткєн кыргызым», «Жараланган жїрєк» ж.б аттуу ырларды ырдап, элдин сїймєнчїлїгїнє ээ болуп, їн алгы, сын алгыдан кїнїгє жаўырып, ар бир кыздардын уюлдук байланыштарында жаўырып жаткан ырчы ким деп сурасаўыздар анда ал жигитибиз Дуйшен Узен уулу ТУУЛГАН АЙЫЛЫМ-АЛТЫН БЕШИГИМ.... Чаткал районунун Шекафтар деген шаарчасында туулуп єстїм. Айылым єзї кичи болсо да єзгєчє кереметтерге бай, тоолуу жер болгондуктан тоо башынан айылды ылдый карап олтурганын єзгєчє кооз. Кєбї сурап калышат эмнеге айылыўардын аты єзгєчє?- деп, анда сєз башынан болсун , уламыштар боюнча илгери жоокерчилик тар заманда, айылыбыз калаа экен даўкы бийик, калаада Шаа аттуу жетим кыз болгон дешет, Шаа токойго отунга кеткен учурда, жоо келип эки тараптан согушушуп айылда бир да тирїї жан калбай калат. Ызы чуу кан болуп турган жерде кыз ташка жєлєнїп ыйлап уйкуга кетип кафтар болуп учуп кетет. Ошондон кийин Шаакафтар деп айтылып келет . Мына ушундай тарыхы бар айылда балалыктын бактылуу кооз кїндєрїн єткєрдїм. Балдар менен боз ала чаў болуп, бирде таарынышсак, бирде элдешип дегендей. 1999- жылы Ю.А.Гагарин орто мектебинин ак босогосун аттадым. Ата-Энем орус класска тапшыртмакчы болгон, мен болсо бул класста окубайм деп качып кыргыз класска кирип олтуруп алганым эсимде.

ЫРГА БОЛГОН КЫЗЫГУУМ... Негизи кичинемден эле ырдап калчумун, кайсыл жаш экени так эсимде жок Сыймык Бейшекеевдин "Сары тоогум бар элеў ай" "Кїзгї нєшєр" Бек Борбиевдин

« Ыр десте» аттуу ырлары менен чоўоюп, єзгєчє кєп ырдадым. Їйїбїздїн жанында эле тоо болгондуктан тоого чыгып кыйкырып, мал жандыктарды эл кылып бекер концерт койчу элем . Ырга болгон кызыгуума дал ушул инсандар себепкер, себеби ушул адамдарга карап тїздєнїп таасирленип ырдадык, кудай буйруса, тилегим талыкпай иштей берсек бизди да карап тїздєнгєн таасирленген келечек муун єсєєр, жакшы тилек жарым ырыс дейт эмеспи....

ЇЙ-БЇЛЄМ КИЧИ МАМЛЕКЕТИМ... Їй-бїлєдє негизи 5 бир тууганбыз. Мен 3-уул болгондуктанбы эрке кыял болуп єстїм. Менин музыкага кызыгуумду апам колдоп келет, "Балам дайыма аракетиўен жазба" деген сєзї мага дайыма дем-кїч берет. «Атаў барда эл тааны- Атыў барда жер тааны» деген сєз бар эмеспи, менин ушул даражага жетишиме атамдын дагы салымы чоў, єйдєдє єбєгїм- ылдыйда жєлєгїм таяна, ишенер адамдарым атаэнем бир туугандарым. Ата-энем жєнїндє айтсам жєнєкєй эле айыл тургундары, жан дїйнєсї руханий дїйнєсї маданиятка бай адамдар...

СТУДЕНТТИК КЇНДЄР..... Орто мектепти аяктап, кєздєгєн максатым менен 2010-жылы Ныязалы атындагы музыкалык окуу жайга тапшырдым. Башкалар сыяктуу эле мен да жатаканада жашап, ачка болгон студенттик кїндєрдї баштан кечирдим. Окуу жайда Жалилова

Чолпон эжеден сабак алдым. Студенттик кїндєрїм гитара, аккордеон, комуздун коштоосундагы кечелер єз доорун сїрдї.

СЇЙЇЇ-МАХАБАТ... Кыздарга табитим башкача болгондуктанбы, окуу жайдагы кыздар баары бирдей жакшы кєрїнчї, бирок бир дагы кызды жїрєгїмє жакын ала албадым. «Сулуулар» «Жараланган жїрєк» аттуу ырларым ошол окуу жайдын кыздарына арналган десем да болот. Студенттик кїндїн кїчї менен жаралган ырларымдын катарында «Нурдан бїткєн кыргызым» аттуу чыгармам бар. «Эки чылбыр бир тизгин» дегендей 4- курсумда «ЭлFM» радиосуна жумушка орноштум. Алгачкы айлык маянам 3000 сом эле, мээнет менен тапкан акча баары бир башка болот туура, акчанын баркын билип ата-эне бир туугандарыўдын кадыр баркын биле тїшєт экенсиў....

КЫЯЛ-МАКСАТЫМ... Менин жашоодогу урааным «Ар дайым алдагы умтулуу». Ар бир адамдын ойлогон ой -максаты болот, максатым кыргыз элимдин маданиятына азда болсо салым кошуп, жїрєктєн чыккан ырларымды элге тартуулоо. Максаттын чеги болбойт, Кыргызстандын желегин желбиретип ак калпак ала тообузду дїйнєгє таанытуу негизги кыялдарымдын бири. Мен ишенем кыялдар сєзсїз орундалат... Рахатбек Рысалиев

Макс Мырза, ырчы:

Нуркыз Кожонова, ырчы:

“Режиссерлукта єзїмдї сыноодомун”

“Татарстандын Казань шаарына эс алууга кетем”

Жаш ырчы Макс Мырза бир гана ырчылык менен чектелбестен, ал актёр дагы жана кино тармагына кызыгып, єз салымын кошом деген жаш режиссёр десек болчудай. "Ысык-Кєлгє саякат" деген киного Макс Мырза режиссёрдук кылган, “Чеберлер” тобунун экинчи киносу экен. “Актерлору жаш болсо дагы, мыкты роль жарата алган инсандар. Киного ырчылыкка Єсєр Козуевдин “Туулган кїн”, Мукан Рыскулбековдун “Болоюн сенин боогачын” ырын жаздыруудамын ”, – деп, Макс Мырза билдире кетти. Азыркы тапта кинону толук тартып бїтїїгє демєєрчїлєр каралып жаткан учуру экен.

Кєздїї мончок жаш эстрада ырчысы Нуркыз Кожонова ушул тапта Тынчтык Мониторинг Сервисинин жыйынтыгы боюнча топ ондуктун ичинде жїргєн "Мейли" аттуу ырына Канат Култаев продакшн студиясынан клип тартырып жаткан учуру, аны менен катар Мирбек Иманбеков менен дует жаздырып жатышат. “Ушул иштеримди бїтсєм Татарстандын Казань шаарына эс алууга кетем. Жакындарым чакырышууда. Ошол жакка эс алууга кетем деп кудуўдап жїрєм”, – дейт Нуркыз Кожонова. Буюрса бул ырчынын жакынкы арада дуэтин радиолордон угуп, клибин сыналгылардан кєрїп калабыз.

№ 134 • 26-июнь, 2015-жыл

Кыргызбаев Мурат Султанбековичти 22-июнь туулган кїнї менен чын жїрєктєн куттуктайбыз! Гїлдєрдїн назиктерин тартуулайбыз, Тїгєнбєгєн бакыт таалай каалайбыз, Жашоонун булагы деп эсептелген, Чын ден соолук, узун ємїр каалайбыз Гїлгє толсун ар бир баскан кадамыўыз, Нурга толуп жанып турсун жамалыўыз. Сизди сїйїп тїбєлїккє бирге болсун, Жїрєк сїйгєн кадырлаган адамдарыўыз- деп сизди урматтап сыйлаган бир туугандарыўыз куттуктайт!