Айбат - коомдук-саясий гезити №130

2

АЙБАТ ПРЕСС

ЖАНЫШ БАКИЕВ ЖАНА МУРДАГЫ КЇЧ ОРГАНДАРЫНЫН КЫЗМАТКЕРЛЕРИ ЖУРНАЛИСТ СЫРГАК АБДЫЛДАЕВГЕ КОЛ САЛУУ БОЮНЧА ШЕКТЕЛЇЇДЄ

Журналист Сыргак Абдылдаевдин ємїрїнє коркунуч келтирїї фактысы боюнча мурдагы кїч тїзїмдєрїнїн кызматкерлерине, анын ичинде Мамлекеттик кїзєт кызматынын экс-тєрагасы Жаныш Бакиевге айып коюлду. Бул туурасында башкы прокуратура билдирди. «Репортер-Бишкек» гезитинин журналисти болуп иштеп келген Сыргак Абдылдаевдин 2009-жылдын 3-мартында ємїрїнє кол салуу фактысы боюнча тергєє иштери Аскер прокуратурасы тарабынан 2015-жылдын 26-майында аяктап, Бишкек гарнизонунун аскер сотуна кылмыш иши жєнєтїлдї», - деп билдирет башкы кєзємєл органы. Тергєєнїн жыйынтыгы боюнча Мамлекеттик кїзєт кызматынын мурдагы тєрагасы Жаныбек Бакиевге (сыртынан),

улуттук коопсуздук боюнча Мамлекеттик комитеттин тєрагасынын мурдагы биринчи орун басары (УКМК) Турдубек Алмаматовго, ИИМдин кылмыш иликтєєсїнїн экс-начальниги Бакыт Парманкуловго, мурдагы ички иштер министринин орун басары Расулберди Раимбердиевге, ИИМдин башкармалыктарынын биринин начальнигинин мурдагы орун басары Туратбай Уметовго, УКМКнын кызматкери, майор Искендер Соодонбековго айыптар коюлду. Эске сала кетсек, экс-президент Курманбек Бакиевге оппозициялык маанайда болгон журналист С. Абдылдаев 2009-жылдын май айында мыкаачылык менен сабалган. Дарылануудан кийин жабырлануучу Швециядан башпаанек алган.

ЮРИСТИН БАЛАСЫНА МЫЙЗАМ ЖОКПУ? Кыргызстанда єзїн №1 адвокат эсептеген Икрамидин Айткулов деген киши бар. Мыйзамды тим эле семичкедей чагам деп мактанат экен. Макул, кыйын болсо єзїнє кыйын болсун. Бирок, бул киши бир да карапайым адамдын укугун коргогонун кєрє элекпиз. Жалаў гана капчыктуулар, мамлекетти тоногондор кылтакка илингенде кайдан болбосун учуп жетет. Же мурду жыт билеби, айрым коррупционерлерди кылтакка иле электе ошол жерде пайда боло калат. Анын себебин кєп ойлонбой эле билсе болот. Анткени, артында калбыры бар, мамлекеттин миллиондогон каражатын жеген эргулдар кутулуп кетїї їчїн жардам бергендерге акчаны аябашы белгилїї. Икрамидин мындайды єтє єздєштїргєн. Акматтан баштап Ташматка чейинки “эл жутарларды” дал ушул киши коргогонун кєрїп эле жїрєбїз го. Эми дал ушул Айткуловдун уулу Азамат шылуундук аракети менен єткєн жумада камакка алынды. Муну улуу Айткулов заматта саясатка айландырып, єзїнїн ишмердїїлїгїнє байлады. Эсиўиздерде болсо буга чейин да Икрамидин мырза-

ны єчєшкєндєр сабап кеткенде аны саясатташтырып чыккан. Негизи жеке ишин бийликке шылтабай эле койсо болмок жарыктык киши десе. Анткени, анын уулу ишкер адамдарды алдап, акчасын бербей качып жїгєндє кылтакка илинген. Алма сабагынан алыс тїшпєйт деген кеп бекер жерден айтылбаса керек. Атасы элдин жемин жегендерди гана коргоп жїрсє баласы кайда бармак эле? Жок дегенде Кудайды караса болмок кургурлар. Бийлик Айткуловдорго єчєшкєндєй алар бир оппонет боло тургандай кїч болсочу. Алыбай алына жараша жїргєнї эле тїзїк го.

«ААЛАМ» ПАРТИЯСЫ “АТА-МЕКЕН” ПАРТИЯСЫНА КАЙРА НАРААЗЫЧЫЛЫГЫН БИЛДИРИП ЧЫГЫШТЫ “Ата –Мекен” партиясы 5 жылдан бери акча каражаттарыбызды кайрып бербей жатышат дейт “Аалам” партиясынын єкїлї Бактыбек Малабаев. Анын айтымында 2010-жылы “Аалам” партиясы “Ата-Мекен” партиясы менен бирге шайлоого бирге аттанмак экен. "Ата-мекенчилердин” капчыгына 50 миў доллар, андан соў 10 миў доллар беришкен. Ааламчылар їчїн 33 орун берилген. Партиянын тєрагасы Є.Текебаев биз їчїн убаданы берди ошол бойдон калып кетти. “А биз “ата-мекенчилер” єтїїсї їчїн жаныбызды аяган эмеспиз”-деп билдирет єз сєзїндє. “Биздин партиянын лидери Арсланбек Малиевден 2010-жылы акча алганын жа-

Айылчы САРЫБАЕВ, экономист:

«АР БИР АКЦИОНЕРДИК КООМДУН ЄЗЇНЇН ИЧКИ ЭКОНОМИКАЛЫК САЯСАТЫ БОЛОТ» - Айылчы мырза, учурда айрым саясатчылар тарабынан «Центерранын» менеджерлери єтє чоў айлык акы алышат деген айыптоолор айтылып келет. Бул орундуу айыптообу?

- Жок, бул албетте орунсуз айыптоо. Себеби ар бир ишкананын, ар бир акционердик коомдун єзїнїн ички саясаты болот. Ал ички саясат акционерлердин жыйынында каралат. Ага жараша ал коомдун экономикалык саясаты жїрєт. Штат, айлык акы саясаты жїргїзїлєт. Эгерде акционерлердин жыйынында айлык акынын кєлємї туура деп чечилсе, аны башка эч ким туура эмес деп айтууга болбойт. Ал эми бизде айрым саясатчылар «Центерранын» менеджерлеринин кирешелери кєп экен, айлык акыны кєп алышат экен» деген айыптоолорду айтып атканы, бизде акционердик коом тууралуу билимдин жетишсиздиги, тїшїнїктїн жоктугу болуп саналат. «Центерра» бул кичинекей компания эмес. Ал эл аралык деўгээлдеги чоў компания. Ошого жараша тиешелїї айлык акылары коюлган. Алар канча айлык акы алышаарын жашырышкан деле жок. Бардыгы ачык-айкын.

- Кыргызстанда айлык акылар-

Коммерциялык директор:

Гезит ээси:

"Айбат Аймак" коомдук фонду Башкы редактор:

Каныбек САПАРОВ

№ 130 • 29-май, 2015-жыл

Бектур БАЙМОЎОЛОВ Тел. (0772) 16 11 00

Веб-сайт: www.AIBAT.kg

Редакциялык жамаат:

Электрондук каттар їчїн дарегибиз: aybatkg@mail.ru

Акинай АЙДАРОВА Рахатбек РЫСАЛИЕВ Тєлєбїбї КАСЫМАЛИЕВА Дамир ЭСЕНГУЛОВ Мирбек АСАНАЛИЕВ Мирбек МАМБЕТОВ

кынкы аралыкта эле билди. Алар айтты кайра алгансыўар деп. Малиев эч качан кайра алган эместиги туурасында арызын жазды. “Ата-Мекен партиясы” биздин акчаны кайтарып берїїнї ойлонуп кєрєттїр, биз жообун азырынча кїтїп жатабыз...” - деди.

Редакцияга келген материалдар жана сїрєттєр кайтарылбайт.

Гезит редакциянын компьютердик басма бєлїмїндє терилип, жасалгаланды.

дын аз болуп жатышына башкы себеп эмне? Гїлдєп жаткан коррупция себепкер эмеспи?

- Башкы себеп – мамлекеттин экономикалык алсыздыгы. Мамлекет жетекчилеринин башкаруу жєндємїнїн тємєндїгї. Ал эми коррупция бул башкарылбаган єлкєдє болот. Коррупциянын єсїшї албетте айлык акылардын аз болушуна да алып келет. Андыктан биз башка бирєєлєрдїн канча айлык алып атканын аўдыбай, єз арабабызды тыўдап тартууну їйрєнїшїбїз зарыл. Башка бирєєнїн айлык акысын, кирешесин аўдуу – бул башка бирєєнїн тєшєгїн аўдуу менен барабар. Жапайычылык, наадандык. Эў башкысы экономикалык саясатты ачык-айкын жїргїзїп, мыйзам бузуулар болбосо болду.

Гезитте жарыяланган материалдар редакциянын кєз карашын чагылдырбайт. Макала жана интервьюлардагы чындыкка дал келбеген маалыматтарга макала жазган жана интервью берген инсандар єздєрї жоопкер. Жарнамалардын мазмунуна жарнама берїїчїлєр жооптуу. Жарнамалык материалдар:

Кыргыз Республикасынын Адилет министрлигинде катталган, Каттоо № 1853 Гезит «ММК колдоо боюнча борбор» фондунун басмаканасында басылды Гезит келишим баада.

Буйрутма №1377

Нускасы: 1500

3

САЙ-САТ

А.САЛЯНОВА КЄЗДЄЙ КАДРЛАРЫН «САТА» БАШТАДЫБЫ? Мурдагы башкы прокурор Аида Салянова эркин гезиттердин бирине жалаяктай маек куруптур. Ал жакынкы арада кєз жарган соў чоў саясатка аттанаарын билдирген экен. Аман-эсен кєз жарып алсын дейбиз. Бирок, Аида Жеўишбековнанын койнундагы кїйєєсїн чебелектеп коргоп, мурдагы жардамчысы Кылычбек Арпачиевди тааныбайм дегени неси? Ал Арпачиевди Башкы прокуратурага келгенге чейин тааныбаганын, аны прокуратура-

га алып келбегенин айтканы. Ишенбейсиў. Себеби, К.Арпачиев бир жылча Аида айымдын жардамчысы болгону маалым. Жардамчылыкка ишенимдїї адам гана тандалып алынат. Бул жагынан алып караганда, К.Арпачиев кїйєєсїнїн жакын досу болгонун эстен чыгарбайлы. Ошол эле маегинде экс-башкы прокурор Арпачиевди мактап, аны коррупционер эмес деген. «Мен билгенден ал (К.Арпачиев) кесиптештеринин арасында таза, мыкты, профессионал, ишбилги адам катары таанымал болчу. Менин убагымда эле процесстик иш-аракеттеринин кєбї бїтїп, сотко даяр болуп калган иш боюнча пара алганына ишенбейм» дейт ал. К.Арпачиевди жакшы тааныбайм дейт дагы, кайра аны акактай таза дегени кїмєндїї ойду жаратат. Бул: «Эгер жакшылап иликтей келсе, Арпачиевдин коррупциялык ишмердїїлїгїнїн артынан Салянованын кош кулагы тикчийип чыгат» деген кїбїр-шыбырлар бекеринен жаралбаганынан кабар бербейби?

ЖЇЗ АРЧЫГА КАЧАН ЭЛЕ БУТ КИЙИМ ОРОЧУ ЭЛЕ? Мурдагы Баш прокурор Аида Салянованын кїйєєсї Бакыт Абдыкапаровго ири кєз боємочулукка жана коррупциялык иштерге шектелип кылмыш иши козголгон. Буга чейин Бакыт мырза тергєє маалында жїз аарчыга оролгон акча жєнїндє такыр танып чыккан эле. Тактап айтканда ал 25-май кїнї болуп єткєн сот отурумунда “мен Нуртазин Жетибаевден жїз аарчыга оролгон тапочка менен сїлгїнї алгам. Анын ичинде эч кандай акча болгон эмес. Биз Нуртазин жетибаев экєєбїз бир бассейнге чогуу барабыз. Бассейнге барганда унутуп калган экем” деп актанган. Кантип эле дене-башы соо адам жїз аарчыга бут кийимин орочу эле? Бул бир жагы. Экинчи жагынан Нуртазин Жети-

баев экєє бассейнге чогуу барып, кайра чогуу кетишсе, кантип Бакыт мырзанын буюмдары Нуртазин мырзанын колунда болуп калат. Же ал Абдыкапаровдун тапочка ташыгычы болуп калган беле? Абдыкапаровдун мындай калпын 25-майдагы сот отурумда Башкы прокуратуранын кызматкери Н.Жетибаев жокко чыгарды. Ал жїз аарчынын ичинде акча бар экенин жазуу тїрїндє айтып берген. Негизи Салянованын тушунда анын жолдошу ойда чартаўбай тепкени кєпчїлїккє маалым. Эми жегендерин жєн эле кусуп, мыйзам чегинде жазасын алса болмок. Калп эле саясатташтыра бербей. Ушу Кыргызстанда саясатташпаган Абдыкапаровдун эле иши калды эле...

Марат КАЗАКПАЕВ, саясат таануучу:

“БИОМЕТРИКАЛЫК МААЛЫМАТ УЧУРДУН ТАЛАБЫ” - Негизи дїйнєнїн єнїккєн єлкєлєрї биометрикалык паспортко єтїїдє. Бул учурдун талабы. Биздин кыргызстандык жарандар да мындай маалыматтарын тапшырып, єз укутарынан пайдаланышы керек. Ал эми мындай маалыматты тапшыруу менен кайсы бир жарандын укугу бузулат деген бир аз туура эмес болот калат. Анткени, ар бир жаран єзї їчїн биометрикалык паспорт алат. Мисалы, дагы 3-4 жылдан кийин чет єлкєгє чыгууда сєзсїз тїрдє биометрика керектелет.

- Марат мырза, айрым укук коргоочулар єлкєдєгї биомертикарык маалымат топтоо єнєктїгїн мыйзамсыз деп баалып Конституциялык палатага кайрылды. Чын эле биомертикалык маалыматарды топтоо жарандарыбыздын укугун бузабы?

- Шайлоодо да биометрикалык маалымат тапшырбаган жарандар добуш берїїгє катышпайт деген талап айтылып жатат. Мындай жаўы шартка кандай кєз караштасыз?

- Негизи бул талапты киргизбей эле койсо болмок. Бирок, бийлик да тезиреек маалыматты чогултуу їчїн ушундай талап коюп жатса керек. Кантсе да Кыргызстан эл аралык нормаларга жана талаптарга єткєнї оў.

КИМГЕ КИМДЕР НААРАЗЫ? Экс-ханзаада Максим Бакиевдин колдоосу астында «Вечерний Бишкек» басма їйїнє кожоюн боло калган Александр Ким мурдагы табакташы Александр Рябушкинге тиешелїї 50� їлїштї бергиси келбей жакшы эле тырышууда. Кол астындагы кызматкерлерин айдактатып да кєрдї, БОКчуларга да кайрылды, АКШ элчилигинин кызматкерлери менен жолугушуп да кєрдї. Жыйынтык чыкпады, сот адилеттїї єкїм окуп, А.Рябушкиндин їлїшїн бєлїп берди. А.Кимге алданганын сезген кызматкерлер эми ага нааразы болуп, жакынкы аралыкта «жарылганы» атышыптыр. «Кыздын сыры тєркїнгє маалым» демекчи, журналисттер «сасыса» А.Кимдин «бок жини» кайнап эле чы-

гат го. Баса, Александр Рябушкин єгїнї агенттиктердин бирине курган маегинде «Вечерний Бишкектин» жамааты А.Кимге тиш кайрап атканын кабарлаган эле...

«КОШЕЛОКТОРУНАН» ТЇЎЇЛГЄН АЙТИКЕЕВ «Искра плюс» аттуу гезитинде канкор Курманбек Бакиевди баш, анын Мелисбек «кол балдарын» тєш кылып мактап жазган Адилет Айтикеев тескери сие баштаптыр. Ал финансылык колдоо кєрсєтїїнї токтоткону їчїн «тїшпєс ханга» таары-

нып, экс-спикер акасынын этегине жармаша калды. Эртеўки кїнї андан дагы тїўїлсє, Москвадагы качкын ажо Аскар Акаевдин їйїнє барып жашап калбайбы? «Трюктарды» кєп кєрсєткєн Адилеттен баарын кїтсє болот.

ПРЕЗИДЕНТ АЛМАЗБЕК АТАМБАЕВ ЄКМЄТКЄ КАЛК ЇЧЇН ЭЛЕКТР ЭНЕРГИЯСЫНЫН ТАРИФИН 84 ТЫЙЫНГА ЧЕЙИН ЖОГОРУЛАТУУ ТУУРАЛУУ ЧЕЧИМДИ КАЙРА КАРАП ЧЫГУУНУ СУНУШТАДЫ 2015-жылдын 28-майында, Кыргыз Республикасынын Президенти Алмазбек Атамбаев Кыргыз Республикасынын Премьер-министри Темир Сариев менен жолугушту. Жолугушуунун жїрїшїндє Премьерминистр Темир Сариев Мамлекет башчысына Єкмєттїн энергетикадагы тарифтик саясаты, республиканын энергетика тармагын туруктуу єнїктїрїїнї, їзгїлтїксїз жана ишенимдїї иштешин камсыз кылуу, электр энергиясына болгон таўсыктыкты жабуу жана энергетикалык коопсуздукту камсыз кылуу боюнча кєрїлїп жаткан чаралар тууралуу маалымат берди. Премьер-министрдин сєзї боюнча 2014-жылдын ноябрында бекитилген “2014-2017-жылдарга электр жана жылуулук энергиясына КР ортомєєнєттїк тарифтик саясатына” ылайык 2015-жылдын 1-июлунан тартып калк їчїн электр энергиясына болгон социалдык-багыттагы тариф (айына700 кВт.с. чейин) 1 кВт/с. їчїн 70 тен 84 тыйынга чейин кєтєрїлєт Кыргызстандын энергетикалык тармагы туш келип жаткан проблемаларын тїшїнїї менен кабыл алгандыгын билдирип, Президент Алмазбек Атамбаев єлкєнїн Єкмєтїнє ошондой болсо дагы чечимди кайра карап чыгууну, демек, электр энергиясына социалдык-багыттагы тарифтин єлчємї тууралуу маселесине кайрадан кайрылууну сунуштады. Алмазбек Атамбаевдин сєзї боюнча кышы катуу жана узакка созулган бийик

тоолуу жерлердин жашоочуларына єзгєчє кєўїл буруу зарыл. Ошондой эле, Мамлекет башчысы мындай деп белгиледи: “Єкмєт энергоїнємдєє саясатын улантууга тийиш. Жоготууларды кыскартуу боюнча ишти кїчєтїї єзгєчє мааниге ээ. Энергосектордо коррупцияны жое тургандай система тїзїїгє жетишїї зарыл”. "Энергетиканы єнїктїрїї планын ишке ашырууну улантыш керек. Жаўы станцияларды куруп, иштеп жаткандарын модернизациялоо зарыл. Жаўы энергетикалык кубаттуулуксуз экономиканы чыўдоо жана элдин жашоосун жакшыртуу кыйын. Эгерде зарылчылык болсо электрэнергиясын экономикалык жаткан єзїн актаган баада импорттоо зарыл. Эў негизгиси кыргызстандыктардын їйлєрїндє ар дайым свет болуп, калктын социалдык жактан начар корголгон катмары корголууга тийиш”,- деп баса белгиледи Президент Алмазбек Атамбаев. Акинай АЙДАРОВА

№ 130 • 29-май, 2015-жыл

4

БЕЙЄКМЄТ БЕЙКУТТУКТУ БУЗАБЫ?

КЫРГЫЗ БИЙЛИГИ ШАЙЛООНУ ТАЗА ЄТКЄРЇЇ АРАКЕТИН ЖАСАП АТСА, АГА КАРШЫ ЧЫККАН БЕЙЄКМЄТЧЇЛЄРДЇ КАНДАЙ ТЇШЇНЄБЇЗ? Батыштын акчасы менен каржыланып, ошол жактын идеологиясына сугарылып, камчысын чаап кєнїп калган айрым саясатчылар, бейєкмєт уюмдардын мїчєлєрї учурда кыргыз бийлиги кандайдыр бир алгылыктуу иштерди жасап баштаса эле ага каршы чабуул жасап чыгышчу болду. Маселен, буга чейин Кыргызстандын Евразия экономикалык биримдигине кирїїсїнє караманча-каршы чыгышкан болчу. Бирок, мындай кадам єлкєбїз їчїн єтє маанилїї экендигин эл аралык деўгээлдеги дасыккан эксперттер билдирип келишкен. Эми болсо алдыбызга парламенттик шайлоо жакындап келатат. Коррупциянын тамырын кыркып, єлкєбїздї єнїгїї жолуна салыш їчїн эў ириде мына ушул шайлоону таза, акый-

кат єткєрїп алуу зарыл экендиги белгилїї. Ал їчїн учурда кыргыз єкмєтї бардык аракеттерин кєрїїдє. Алардын бири бул жарандардын биометрикалык маалыматтарын чогултуу. Мындай иш-аракеттин негизинде бир эле адам 2-3 адамдын

ордуна кирип добуш берїї мїмкїнчїлїгї болбой каларын жакшы билебиз. Тактап айтканда карусель токтойт. Ар бир жаран єзї їчїн єзї гана добуш бере алат. Бул албетте шайлоонун таза єтїшїнє чоў єбєлгє болот. Мына ушул изги ишке дагы айрым саясатчыларыбыз, бейєкмєт уюмдардын єкїлдєрї терс пикирлерин билдирип чыгышты. Маселен, Токтайым Їмєталиева, Нурбек Токтакунов єўдїї бейєкмєтчїлєр Конституциялык палатага чейин кайрылып, жарандардын биометрикалык маалыматын чогултууну токтотууну єтїнїшїптїр. Муну кандай тїшїнсє болот? Же батыштан алган каражатты актоо їчїн мамлекетибиздин кызыкчылыгына, шайлоонун таза єтїшїнє каршы иштей берсе болобу?

ТАМЧЫ КАБАР Áîþ óçóí Æå¢èøáåêêå ïðåçèäåíò æàðäàì êºðñºòò¿ *** Ìèíèñòðëèê: îêóó÷óëàð ìåêòåï ôîðìàñûí êè鿿㺠ìèëäåòò¿¿, áèðîê ìàæáóðëîî æîê *** Äåïóòàò Áåêåøîâ Ôó÷èê ïàðêûíäàãû êóðóëóøòóí èëèêòåíèøèí òàëàï êûëóóäà *** Êûðãûçñòàíäà æåòèøñèç òàìàêòàíóóäàí àð áèð ýêèí÷è áàëà àç êàíäóóëóê ìåíåí æàáûðêàéò *** Òàì÷ûëàòûï ñóãàðóó Êûðãûçñòàíäûí ýêîíîìèêàñûí ºñò¿ð¿¿äº çîð ðîëü îéíîéò *** Äåïóòàò À.Àðàïáàåâ êº÷ê¿äºí æàáûð òàðòêàíäàðãà 100 ìè¢ ñîìäóê æàðäàì êºðñºòò¿ *** Áèøêåê - Îø òðàññàñûíäà àäàì ºì¿ð¿í àëãàí æîë êûðñûãû êºáºéä¿

Орозбек ДЇЙШЕЕВ, коомдук ишмер:

“ЄКМЄТТЇК ЭМЕС УЮМДАРДЫН МАКСАТЫ ЖАЎЖАЛ ЧЫГАРЫП ТУРУУ” - Кыргыз єкмєтї шайлоону таза єткєрєлї деп элдерден биометрикалык маалыматты топтоо ишин жасоодо. Ушуга єкмєттїк эмес уюмдардын єкїлдєрї каршы чыгып, конституциялык палатага кайрылышыптыр. Чындыгында єкмєттїн иши туура эмеспи?

- Бул єкмєттїн иши туура. Жалпы дїнїйєдє ушундай жана дїйнєлїк нерсе. Качкындар болобу, кылмышкерлер болобу баары билинип турат. Ошондой эле шайлоого 3-4 жолу кире албай калат. Илимбилимдин жетишкенинен артта калбашыбыз керек, колдонушубуз шарт. Ал

уюмдардын кайрылганы туура эмес!

- Єкмєттїк эмес уюумдардын келе жаткан шайлоодо эмне кызыкчылыктары бар? Максаттары эмне деп ойлойсуз?

- Бїгїнкї кїндє Кыргызстанда бирдиктїї пикир жок. Мына карап кєрїўїздєр 200дєй партия бар. Бул кыргыздын бирикпегенинен кабар берет. Алардын максаты жаўжал чыгарып туруу жана бєлїї. Эгер мамлекетте тынчтык жана бирдиктїїлїк болуп, жакшы заман болуп кетсе, алар акча иштей албай, иштеген иштери жїрбєй калат. Негизи алардын максаты бирдиктїї болбошу керек.

*** Áèøêåêòå êûòàé îþí÷óëàðû áàñûìäóóëóê êûëãàí æàøûðóóí êàçèíî òàáûëäû *** Áèøêåê ìåíåí Îøòî òóðàê-æàéëàð 10-20 ïàéûçãà àðçàíäàäû *** Áèøêåêòå íàñâàéäû ñàòóóãà òûþó ñàëûíàò *** Áèøêåêòåãè òàøòàíäû æàéäàãû ºðòò¿ º÷¿ð¿¿ ¿÷¿í 90 òîííà ñóó ñàðïòàëäû *** 2 àé àðàëûãûíäà Îø øààðûíàí 1337 òîííà òàøòàíäû ÷ûãàðûëãàí *** 23 êûðãûç àñêåðè ÁÓÓíóí òûí÷òûê îðíîòóó ê¿÷òºð¿íäº êûçìàò ºòººäº *** ׿éäº ìºíä¿ðäºí 22 ãåêòàð æåðäåãè ºñ¿ìä¿ê æàáûðêàäû ***

ЄКМЄТТЇК ЭМЕС УЮМДАРДЫН МАКСАТЫ КЫРГЫЗДЫ ЖОК КЫЛУУБУ? Єлкєбїздє кїн єткєн сайын коркунучтуу жагдайга туш болуп жатканыбызды баары эле сезип жаткан болушу керек. Єкмєттїк эмес уюмдар башкача айтканда душмандардын саясаты кїч алып, мыйзамыбыздын кабыл алынышына чейин киришип бараткан сыяктуу. Дегеним чет элдик уюмдар ар кандай жолдор менен саясатын жїргїзїп жатат. Мисалга алсак Тєлєйкан Исмаилованын “Бир дїйнє” коомдук уюму кино фестваль єткєрїмїш болуп гейлердин укугу, Ош окуясын башкача чагылдырган кино тасмаларды коюп элдин кыжырын келтиргени эсиўиздерде болсо керек. 27-майда ЖКда чет элдик тыўчылар боюнча мыйзам талкууга коюлган эле. Депутат Равшан Жээнбеков мыйзамдын демилгечилеринен “єкмєттїк эмес уюмдардын иши єлкє коопсуздугуна коркунуч келтиргени тууралуу анык ми-

№ 130 • 29-май, 2015-жыл

сал барбы?” -деген суроону узаткан. Анда “Эдил Байсаловдун єкмєттїк эмес уюму коркунуч келтирет” деп депутат Турсунбай Бакир уулу баса белгилеп єттї. Ал єз сєзїндє Байсаловдун єкмєттїк эмес уюмунан тышкары ал Тєлєйкан Исмаилованын "Бир Дїйнє" уюмун да "кооптуу" деп атады. "Эгер мага ишенбесеўиздер, анда "YouTube"га кириўиздер ал жакта Байсаловдун видеосу бар. Кєрсєўїздєр баары тїшїнїктїї болот",-деди ал. Чындыгында эле єкмєттїк эмес уюмдардын максаты эмне? Єзїбїздї улуттук баалуулуктардан ажыратуубу? Кыргыздын тїп-тамырына жетїїбї? Карап отурсак адам укугу демиш болуп бир жыныстууларды бири бирине кошуп, тукум курут кылуубу? Атасы менен кызы никеге турса болот. Кїйєєсї менен жашап жїрїп ойношунан тєрєсє болот деген мыйзамдарды таўуулап жатышат.

Íàðûíäà êàðîîñóç êàëãàí áàëäàð ñàíû ºñ¿¿äº *** Êî÷êîðäî èøêåðëåð ôîðóìó ºò¿¿äº *** Æàëàë-Àáàä îáëóñóíóí 233 àéûëû è÷¿¿÷¿ ñóó ìåíåí êàìñûç áîëãîí *** Îðòî-Òîêîé ñóó ñàêòàãû÷ûíäà ñóóíóí êºëºì¿ àç *** Æûë áàøûíàí áåðè ÷åê àðà÷ûëàð æàëïû êºëºì¿ 5 ìëí ñîìäóê àòêåç÷èëèê æ¿êò¿ êàðìàäû *** “Google Translate» ñºçä¿ã¿íº êûðãûç÷à 70 ìè¢ ñºç êèðãèçèëäè ***

Чындыгында буга жол бербешибиз керек. Кыргыз элине кыргызча демократия керек. Адам укугу деп ата-бабабыз кылбаган арам нерселерден качышыбыз керек. Айланайындар бизге жолобоўуздар! Чет элдик агент мыйзамынын бизге кереги жок!

Ðîññèÿäà áàëäû äàðû äåï ñàòûï æ¿ðãºí êûðãûçñòàíäûê "òàáûï" êàðìàëäû *** Òàæèê ïîëêîâíèãè ÈÌäèí êàòàðûíà ºòêºí¿í æàðûÿëàäû ***

5

МААНИЛЇЇ МАЕК Мухамметкалый АБУЛГАЗИЕВ, КР Социалдык фондунун тєрагасы:

“ПЕНСИЯНЫН ТОПТОЛМО БЄЛЇГЇНЇН КАРАЖАТТАРЫ МУРАСТАЛАТ!” Пенсиялык системанын топтолмо компоненти тууралуу КР Социалдык фондунун тєрагасы Мухамметкалый Абулгазиев менен болгон маек.

- Мухамметкалый Дуйшекеевич, бїгїнкї кїндє топтолмо компонентти жана салттуу системадан анын айырмачылыктарын кєпчїлїк адамдар тїшїнбєйт эмеспи. Эки ооз соз менен айтканда єзгєчєлїктєрї эмнеде?

- Туура айтасыз, топтолмо компонент биздин пенсиялык системабыздын жаўы тїзїмї болуп саналат. Ал 2010-жылы гана киргизилди. Бул компоненттин иштєє принциби 19-кылымдын аягында Германияда тїзїлгєн пенсиялык системасынан бир топ эле башкача. Топтолмо системанын эў негизги айырмачылыгын айта кетейин: топтолмо бєлїктїн каражаттары азыркы пенсионерлерге пенсия тєлєє їчїн сарпталбайт. Ал каражаттар жеке эсепте топтолуп, инвестицияланат жана киреше алып келет. Келечекте ар бир жаран єзїнїн пенсиясынын топтолмо бєлїгїнє єз алдынча таасир эте алат деп эсептейбиз. Ал їчїн башкаруучу компанияны, же мамлекеттик эмес фонддун бирин тандап алуу керек. Ошону менен бирге, инвестициянын ички рыногун жана калктын финансылык сабаттуулук деўгээлин єнїктїрїї зарыл болот. Топтолмо компоненттен айырмаланып, камсыздандыруу каражаттары жарандын эсебинде жатпастан, толугу менен азыркы пенсияларды тєлєєгє жумшалат.

- Камсыздандыруу системасынын алдында топтолмо системанын артыкчылыктары кандай?

- Ар бир системанын артыкчылыктары да, кемчиликтери да бар. Муну билїї маанилїї. Бир системанын экинчисинен артыкчылыктары кєп деп айтуу да туура эмес. Мындан 10-15 жыл мурда эле демографиялык кризиске байланыштуу топтолмо системалар финансылык туруктуулук жагынан кєбїрєєк артыкчылыкка ээ деген ой пикир калыптанган эле. Бирок, 2008-жылдагы дїйнєлїк кризистен кийин топтолмо пенсиялык системанын финансылык кризистеги тобокелчиликтери андан да кєп экендиги билинди жана бардык топтолгон каражаттардын бир заматта жоголуп кетїї коркунучу туулду. Ошентип, тїрдїї себептерден пайда болуучу кризистерден чыгуу їчїн бул эки системаны айкалыштырып иштетїї туура болот деп эсептейм. Бирок, пенсиянын топтолмо бєлїгїнїн жагымдуу єзгєчєлїктєрїнїн бири –башка єлкєгє туруктуу жашоого кєчїп кетїїдє топтолгон каражаттарды толугу менен алууга же мурастоого болот. Ал эми камсыздандыруу пенсиялык системасында мындай мїмкїнчїлїктєр жок. Топтолмо компоненттин бул єзгєчєлїгї жаштарды абдан кызыктырып, бїт дїйнє боюнча бул пенсиялык схеманын кеўири таралышына шарт тїзїїдє.

- Мїмкїн, Кыргызстан да топтолмо пенсиялык системага толугу менен єтсє жакшы болмок беле? Чили жана Казакстан єлкєлєрї єтїштї го?

- Єз убагында Чилиде пенсиялык реформанын ийгиликтїї єтїшї кєптєгєн єлкєлєрдї топтолмо пенсиялык схемага толугу менен єтїїгє шыктандырган болчу. Пенсиялык тармактагы реформалар башка чєйрєдєгї реформалардан эмнеси менен айырмаланат? Пенсиялык реформанын алгачкы ийгиликтерин 15-20 жылдан кийин гана сезїїгє болот. Анткени, топтолмо схема туруктуу, жетиштїї айлык акы алган адамдар їчїн жакшы. Бирок, кєбїнчє мындай адамдардын саны ишке жєндємдїї жарандардын 20-30�нан ашпайт. Чилиде да топтолмо компоненттин пенсиялары орто эсеп менен кїтїлгєн єлчємдєргє жеткен жок. Анткени, ишке жєндємдїї жарандардын калган бєлїгї топтолмо схемада катышууну кааласа да, системага жетиштїї єлчємдє тєгїмдєрдї тєлєй алышкан жок. Ушундан улам, топтолмо системанын орточо кєрсєткїчтєрї бир топ тємєн чыкты. Казакстан да ушундай эле кєйгєйлєргє дуушар болууда. Бул єлкє да, Чилидей эле топтолмо системанын алкагында жетиштїї пенсия топтой албаган жарандар їчїн минималдуу кепилдиктерди кайрадан киргизїїдє. Ошондуктан, салттуу камсыздандыруу пенсиялык системасына татыктуу альтернатива катары топтолмо системаны гана калтыруу маселеси азыркы учурда каралбай калды.

- Россияда топтолгон каражаттарды Россиянын Пенсиялык фондунан жеке компанияларга єткєрїп берїїгє мораторий жарыялоо, ал эми 2014-жыл їчїн чегерїїлєрдї пенсиянын бєлїштїрїїчї бєлїгїнє жиберїї тууралуу єкмєттїн чечими кеўири коомдук резонансты жаратты. Сиздин бул тууралуу маалыматыўыз барбы же мындай чара эмнеге байланыштуу экендигин айта аласызбы?

- Дїйнє боюнча биздин тармакта болуп жаткан окуялардын баарын кєўїл коюу менен кєзємєлдєйбїз. Россия єлкєсї да анын катарында. Социалдык фонд БУУнун Эл аралык эмгек уюмуна караштуу Социалдык камсыздоонун эл аралык ассоциациясынын (МАСО) жана Пенсиялык жана социалдык фонддордун эл аралык ассоциациясынын мїчєсї болуп эсептелет. Бул уюмдардын алкагында биз тажрыйба алмашып, маалыматтар менен бєлїшєбїз. Россияны алсак, бул процесс акыркы жылдары кєпкє созулган финансылык кризистен жана пенсиялык топтоолорду инвестициялоого экономиканын тїзїмдїк даяр эместигинен улам пайда болду деп айтууга болот. Ошону менен бирге, акыркы жылдары Россиянын Пенсиялык фондунун дефицити бир топ жогорулоодо. Башкача айтканда, учурдагы пенсияны тєлєєгє милдеттемелер жогорулаганда, аларды башка каражаттардын эсебинен жабуу зарылчылыгы пайда болду. Ушуга байланыштуу, Россия єкмєтї мындай чечимди кабыл алууга мажбур болду. Эми Россияда жаран пенсиянын топтолмо бєлїгїнє катышууга ниеттенсе, ал жазуу жїзїндє арыз менен кайрылууга тийиш. Антпесе, анын бардык тєгїмдєрї пенсиянын камсыздандыруу бєлїгїнє тїз эле жибериле берет, т.а. инвестицияланбастан, азыркы пенсионерлердин пенсиясын тєлєєгє багытталат.

- Биздин топтолмо пенсиялык компонентибиздин келечеги кандай?

- Божомолдорубуз оптимисттїї эле. Биз Мамфинкєзємєл менен биргеликте пенсиялык системанын топтолмо компонентин мындан ары єнїктїрїї боюнча иш жїргїзєбїз. Бїгїнкї кїндє топтолмо компонентине тєлєнїїчї камсыздандыруу тєгїмдєрїнїн тарифтери 2�ды тїзєт. Башында, аталган компонент киргизилген учурда пенсиялык системанын тилектештик бєлїгїн азайтуунун эсебинен топтолмо бєлїктї 10�га чейин жогорулатуу каралган эле. Бирок, бул азырынча кєйгєйлїї маселелерден, анткени Соцфонд алдында учурдагы пенсияларды тєлєє милдеттемелери турат. Келечекте сєзсїз тїрдє бул маселеге кайрылууга тийишпиз. Топтолмо компонентти башкарууну, мурда белгиленгендей жана кєптєгєн жеке экспертфинансисттер талап кылгандай, жеке башкарууга єткєрїп бербегендигибиз бїгїнкї кїндєгї биздин артыкчылыгыбыз деп ойлойм. Пенсиялык активдерди ойлонбостон жана шашылыш тїрдє жеке башкарууга єткєрїп берїї жакшы жыйынтыктарды берген жок жана кєптєгєн каражаттар жоголуп кеткендигин эл аралык тажрыйба кєрсєтїїдє. Ушуга байланыштуу, бул єлкєлєр пенсиялык активдерди башкарууну кайрадан єз колуна алууга же жеке пенсиялык институттарды катуу кєзємєлдєєгє мажбур болушту. Бул маселеде, эў алгач, пенсиялык топтоолордун ээси болгон жарандардын кызыкчылыктарын коргоону биринчи кезекке коюу керек. Азырынча пенсиялык активдердин сактыгына жана кирешелїїїлїгїнє жетиштїї кепилдиктер болбогондуктан, аларды жеке башкарууга єткєрїп берїї жоопкерчиликсиз иш деп ойлойбуз. Ошону менен бирге, топтолмо компонент пенсиялык системанын тїзїмїндє калып, инвестициялар рыногу єнїгїшї керек, мында пенсиялык топтоолор єлкєбїзгє жардамын берїї їчїн жумшалат. Эл чарбасында инвестициялар жетишпеген тармактар толтура эмеспи. Албетте, тышкы инвестицияларды тартуу зарыл, бирок ички инвестицияларды да унутпашыбыз керек. Анткени, реалист болууга тийишпиз, єлкєбїздїн єнїгїшїнє биринчи кезекте єзїбїз гана кызыктарбыз. Єлкєнїн эмгекке жєндємдїї калкы пенсиянын топтолмо бєлїгїнє тєлєгєн тєгїмдєрї менен азыркы учурда экономикабыздын єнїгїшїнє єз салымын кошуп, келечекте топтолмо бєлїк тїрїндє пенсиясына олуттуу кошумча алмак. Бул єўїттєн алганда пенсиялык системанын топтолмо бєлїгїн єнїктїрїї керек, бул экономикалык жактан да максатка ыла-

йыктуу. Бул ишке кесипкєй жана жоопкерчиликтїї мамиле жасоо керек.

- Демек баарыбыздын топтолмо пенсиялык эсептерибизде каражаттар бар экен. Каражаттардын бєлїштїрїї жол-жобосу кандай жїргїзїлєт?

- Тилекке каршы, иштеп жана камсыздандыруу тєгїмдєрїн тєлєп жаткан жарандардын бардыгында эле пенсиянын топтолмо бєлїгї бар деп айта албайбыз. Бїгїн пенсиянын топтолмо бєлїгїн тїзїїгє уюшулган сектордун кызматкерлери, т.а. камсыздандыруу тєгїмдєрїн толук чен боюнча - эмгек акыдан 27,25 � тєлєгєндєр гана катышууда. Алардын ичинен, 17,25� иш берїїчї кызматкери їчїн, ал эми 10� кызматкер єзї тєлєйт. Камсыздандыруу тєгїмдєрїнїн 27,25� жалпы чени камсыздандыруу фонддору боюнча тємєнкїчє бєлїштїрїлєт: 23� Пенсиялык фонддун бєлїгїнє, 2� топтолмо бєлїккє, 2� медициналык камсыздандырууга жана 0,25� Эмгекчилердин ден соолугун чыўдоо фондуна жумшалат.

- Топтолмо компоненттин иштегенине 5 жылдай убакыт болду. Кандайдыр бир алгачкы оў натыйжалар барбы?

- Топтолмо компонентти киргизїїнїн жыйынтыгын чыгарууга али эрте. Бул этапта системанын орто-аралык кєрсєткїчтєрї тууралуу гана айтууга болот. Бїгїнкї кїндє пенсиялык каражаттар боюнча топтолгон сумма 6 млрд. 300 млн. сомду тїзєт, анын ичинен 1млрд. 600 млн. сом инвестициялоодон тїшкєн кирешелер. Топтолгон пенсиялык каражаттар боюнча орточо єлчєнгєн кирешелїїлїк 2014 жылы 15�ды тїздї. Бул каражаттар иштеп, олуттуу киреше алып келїїдє. Каражаттарды кайсы багытта инвестициялоо маселесинде чектєєлєр бар. Бул башка кеп. Биз пенсиялык активдерди тобокелчиликсиз активдерге гана, б.а. мамлекеттик баалуу кагаздарга, облигацияларга жана коммерциялык банктардын депозиттерине жайгаштыра алабыз. Бирок жыл єткєн сайын топтолмо компоненттин каражаттарынын суммасы кєбєйїїдє, ушуга байланыштуу пенсиялык топтоолорду инвестициялоонун учурдагы саясатын кайра карап чыгуу зарылчылыгы келип чыгууда. Менин оюмча бул каражаттар єлкєбїздїн бакубаттыгы їчїн иштеп, финансылык инвестициялар єтє зарыл болгон тармактарга багытталышы керек. Бул учурда бир гана маанилїї шарт талап кылынат – пенсиялык активдердин сактыгын жана керектїї кирешелїїлїк кепилдигин камсыздоо учурдун талабы, анткени бул каражаттар жарандардын карылыгына чогултулган жеке пенсиялык топтоолору болуп эсептелет. Акмат РААТКАН № 130 • 29-май, 2015-жыл

6

ЧЫР ТЄР

КАДЫРБЕКОВДУН КАДЫРЫ КЇН САНАП ТЇШЇЇДЄ “Айбат” коомдук саясий гезиттин соттон сотко сїйрєп жїргєн Ишенбай Кадырбековдун былыктарынын бирин кечээ "Азия ньюс” гезити шардана кылды эмне демекчибиз окурман окуп кєрїп таразалап аларсыз Ишенбай мырзанын ким экенин?

ИШЕНБАЙ КАДЫРБЕКОВ КЄЗ БОЕМОЧУЛУК КЫЛГАНБЫ? Эх, шайлоонун алдында кимдерге гана жан кирип, кимдер гана баш кєтєрїшпєйт? Андайлардын арасында бакиевдер доорунда «кызматынан кыянаттык менен пайдаланды» делип, камакка алынган Ишенбай Кадырбеков дагы бар. Ишенбай мырза шайлоонун алдында єзїн пиар кылгысы келип атабы, же дагы башка пландары барбы, айтор, акыркы кездерде кулагы кєрїнє баштады. Кадырбековдун кыўыр иштерине кєз чаптырсак.

2006-жылдын 5-апрелинде Тїштїк Кореянын «Артис Глобал» компаниясы менен КРнын Мамкурулуш ишканасынын ортосунда ипотекалык кредитке берилчї турак-жай куруу иштери боюнча меморандума кол коюлган. Ошол эле жылдын 27-апрелинде аталган эки тарап Бишкек шаарынын Ахунбаев, Некрасов, Коперник кєчєлєрїнїн кесилишиндеги 7,6 гектар жерге 500 батирлїї їйлєрдї куруу келишимин тїзїшєт. Келишимде «ар бир квадрат метри 360 АКШ долларына бааланат» деп жазылып, єкмєттїн «Бишкек шаарындагы «Джал-Артис» 15-кичи районунда эксперименталдык долбоорлоо жана куруу боюнча» 2006-жылдын

19-январындагы №862 токтому менен бекитилген. Айта кетсек, ошол иш каналардын ортосунда ушул эле кїнї, ушул эле жерден дагы 5,1 гектар жерге турак жай салуу боюнча келишим тїзїлгєн. Кийин ал макулдашууга бир нече жолу ондоолор, тїзєтїїлєр киргизилип отуруп, курулчу батирлердин саны 500дєн 400го кыскартылып, баасы ар бир чарчы метрине мурда коюлган ЗбОтан 460 долларга кєтєрїлгєнїн кандайча чечмелейбиз? «Артис Глобал Ко. ЛТД» ЖЧКсынын учредителдери, КР жарандары М.Кутманов (їлїшї 15�), Мамстройдун мурдагы директору Ишенбай Кадырбековдун жубайы Т.Тыныбекова (їлїшї 5�), ошондой эле 40�дан ээлик кылган эки корей жараны. Кызыгы, аталган компания юстиция министрлигинин каттоосунан жогору да айтылып аткан келишимдерге кол коюлуп, бїткєндєн кийин 22-августта каттоодон єтїп атат. Андан кийин дагы эки ирет кайрадан каттоодон єтїп, анда эмнегедир учредитель катары Тыныбекова кєрїнбєй, Кутмановдун їлїшї 20�га єсїп кеткен. Ошондой эле Тыныбекова «Джал-Артисти» куруу боюнча башкы подряддык уюм болуп эсептелген «Хюмонтек Стройдун» 35�ына ээлик кылганы белгилїї болгонун кантебиз?

2011-жылы март айында 430 квартирадан турган 18 кабаттуу 4 їй колдонууга берилген. Анын ичинен 122си мамлекеттик кызматкерлерге 15 жылдык мєєнєт менен ипотекалык кредит аркылуу берилмек. Нарын, Ысык-Кєл облустарында 2006-жылдын 26-декабрында, Баткен облусунда 2007-жылдын 8-январында

жер титирєє болгону эсиўерде болсо керек. Ал учурда Мамкурулуштун директору дал ушул И.Кадырбеков болгон. Ошондо жер титирєєдє талкалангандарды калыбына келтирїї боюнча КР єкмєтїнїн токтому кабыл алынган. Бирок, эч бир шарттар аткарылбай, сынактар єткєрїлбєй эле Мамкурулуш ишканасы 3 мектеп, 2 медпукт, 5 уй жана санэпидемстанция борборун куруу боюнча «Олдомор» ЖЧКсы менен 11 келишимди тїзїп койгон. Бел гилей кетсек, «Олдомор» ЖЧКсынын ээси И.Кыдарбековдун классташы, ошол убакта Мамкурулуштун Бишкек шаары боюнча архитектура, курулуш кєзємєлдєє башкармалыгын жетектеген Б.Мияровдун жубайы болгон. Ошондой эле И.Кадырбеков жетектеген мамлекеттик ишкана Кочкор районунун Ак-Жар айылындагы мектепти, Ысык-Кєл облусунун Тоў районундагы мектепти жана турак їй куруу боюнча «Хан- Тенгри» АКсы менен 3 келишим тїзгєнгє жетишкен. Анысын 2009-жылдын май айында Ак-Жардагы мектепти колдонууга берген. Кызыгы, мектепти салып бїтє электе эле 2008-жылы спорт залынын бир бєлїгї урап калып, кайра аны райондук ЄКМ бєлїмї калыбына келтирген. 2010-жылы ошол эле спорт залынын дагы бар жагы кєчїп тїшкєн.

480 орундуу аталган мектептин сапатсыз курулгандыгын юстиция министрлигинин алдындагы мамлекеттик соттук экспертиза борбору далилдеп берген. Курулуш нормаларын бузгандыгы їчїн Нарын шаардык сотунун чечими менен мамлекеттик архитектура жана курулуш №4 башкармалыгынын начальниги Т.Жу-

мабеков менен «Хан-Тенгри» АКсынын директору А.Халилов кїнєлїї катары табыл- ган. Бирок, кылмыш, жаза кодексинин 67-беренесине ылайык, кылмыштын мєєнєтї єтїп кеткенине байланыштуу кылмыш жоопкерлигинен бошотулган. Кадырбековдун ачкєздїгїнєн, мектепти салгандардын шалаакылыгынан улам, ушул кїнї да мектеп жараксыз абалда жабылып турганына зээниў кейийби? Ал эми балдар айылдагы бош їйлєрдє окууга туура келип атат. Мурда 47 млн сомго курулган бул мектепти оўдоо їчїн эми 60,6 млн сомго чукул каражат та- лап кылынууда. Же болбосо, жараксыз мектепти толугу менен бузуп, кайры салынышы керек экен. Жогоруда аталган 3 компания менен теў келишимдер КРнын ошол убактагы Мамкеттик курулуш ишканасы аркылуу тїзїлгєнї, ал жагын Кадырбеков жеке єзї кєзємєлдїк кылганы белгилїї.

ТАТЫКТУУ БИЙИКТИКТЕ БОЛОЛУ

КЫЙКЫМЧЫЛДАРДЫН КЫЙКЫРЫГЫ СУУ КЕЧЕБИ?..

Бул маанилїї маселе кийинки эки жылдан ашуун убакыттан бери талкууланып келаткан. Єзєгї Кїнкорсуз Мамлекеттердин Шериктештигиндеги Россия Федерациясынан, Казакстан, Беларуссия жана Армения Республикаларынан турган Бажы союзуна кирїї боюнча єлкєбїздє анда коюлган талаптардын негизинде тыкыр даярдыктар кєрїлїп, тийиштїї документтер иштелип чыкты. Жакында, б.а. 8-майда Кыргыз Республикасы Бажы союзуна, Евразиялык Экономикалык Биримдикке мїчє болуп кирди. Ошентип, сїйїктїї єлкєбїздїн эл чарбасын азыркы рынок мамилелеринин талаптарына шайкеш келтирїїгє, элибиздин турмуш-жыргалчылыгын сапаттык жактан жаўы деўгээлге кєтєрїїгє, эл-жерибиздин коопсуздугун чыўдоого ишенимдїї багыт алдык. Бул жумурткадан кыр издеп, саясий упай топтоого маш адамдарга жага бербей калды. “Бїттї, саясий жана демократиялык эркиндиктерибизден айрылдык, эми жер шарындагы башка мамлекеттер менен мамилени єзїбїзчє чече албай калдык, бардык маселеде Москванын кєзїн карайбыз”, деген їрєй учурган сєздєрдї “меники гана туура”, деп элдин кєўїлїн єзїнє бургусу келген демагогдор баймабай кєтєрїп эле жатып калышты. “АКШ менен Европа союзуна кирген єлкєлєр эко-

№ 130 • 29-май, 2015-жыл

номикалык санкциялары менен жїдєтїп жатканда Бажы биримдигине кирїї саясий катачылык” дешти, башка кєптєгєн єлкєлєр биз менен мамиле тїзбєй коюшат деп “пайгамбарланышты”, баалар єсїп, элдин турмуш деўгээли тємєндєйт дешти. Ооба, тим эле элге кїйїп-бышып келген киши болушуп, бийиктен сїйлєп жатышканын жумурай-журт кєрїп турат, алардын артында эмне максат бар экенин билип турат. “Киши болоор кишинин, киши менен иши бар” демекчи, ар тараптан єнїккєн кїчтїї, коопсуз мамлекет болуу їчїн айлана-чєйрєбїздєгї абройлуу мамлекеттер менен тыгыз мамиледе болгонубуз жаманбы? Андай экен, єз алдыбызча єлкє болгондон берки басып єткєн чейрек кылымга жакын убакытта “кой їстїнє торгой жумурткалаган” заманды куруп ийгенибиз кана? Экономикабыз тал-талынан сєгїлїп, маданий очокторубуз биринин артынан экинчиси жабылып, социалдык маселелер, пенсия, пособиелер эптеп ымыркайга упчу эмизгендей єп-чап абалда болуп турганыбыз жалган беле? Ал эми андайда шылуундардын кїнї тууп, бийлик талашып, байлык талашып, ага жетиш їчїн каруу-кїчкє толуп турган жаш балдардан шилтеген жакка баруучу кылмыштуу топторду уюштуруп, коррупция гїлдєп, Баш мыйзам жогору жакта отургандардын кызыкчылыгы їчїн каалагандай єзгєртїлїп, карапайым элдин турмушу “єгїз єлбєсїн, араба сынбасын” таризинде начарлап кеткенин унутуп калабызбы? Же, єлкєбїздїн коопсуздугу жагдайында айтсак, Баткен тараптан чет жердик “сакалчандар” кол салганы, 2010-жылы Ош коогалаўы чыкканы кїнї-бїгїнкїдєй эсибизде, азыр да айрым кара ниет кїчтєр кутман жерибизге кєз артып сестендирип турганы жалганбы? Мына ушул сыяктуу толгон-токой масе-

лелерди жалгыз єзїбїз жападан жалгыз чече алабызбы? Айта келсе суроо кєп, жандырмагы жок... “Жалгыз терек токой болбойт”, “кїч бирдикте”, “жаман туугандан жакшы коўшу артык”, “ынтымагы бар элдин таалай – багы ачылат” ж.б. ушул сыяктуу турмуштук мааниси чоў орошон ойлорду кылымдардан кылымдарга алгы сєз кылып айта келген эмеспи, даанышман ата-бабаларыбыз. Анын сыўарындай, мурда бир кылымдан ашык бирге жашап, сырдакана болуп калган єлкєлєр менен кайрадан бир кемегеге тїшїп, кїн тартибинде турган маселелерди ийгиликтїї чечип алганыбыз жаманбы? Кыргыз Республикасынын Президенти Алмазбек Атамбаев 21-майда ЕврАзиялык биримдик жєнїндєгї Келишимге Кыргызстандын кошулуусу боюнча эл аралык макулдашууларды ратификациялоо каралган Мыйзамга кол коюу аземинде: “ЕАЭБге кирїїдє Кыргызстандын экономикалык жана улуттук кызыкчылыктары толугу менен эске алынды”,- деп айтты. Кыскасы, калайык-калкыбыздын пикирине таянып айтсак, Евразиялык Экономикалык Биримдикке киргенибиз эў эле туура иш болду. Эмки маселе, аталган биримдиктен єзїбїздїн татыктуу ордубузду табууда турат. Ал їчїн єзїбїздїн ички мїмкїнчїлїктєрїбїздї караштырып, анын негизинде чарбакечтик менен ырааттуу иш жїргїзїшїбїз абзел. Арийне, “Эл бийлейм деп талпынба, Эстїїлєр кєп калкыўда” дегендей жетекчиликти ошол ишти билгендерге, ар бир ишти ошол иштин кєзїн так билгендерге бериш керек. Алар єздєрїнє тагылган жїктї тайгылбай тартышат, жаштарды ошол жаратман нукта иштєєгє тарбиялап, їйрєтїшєрїндє шек жок. Жерибиз мал киндиктїї, дан киндиктїї болгондуктан буюрса, биринчи кезекте

мал, дан чарбаларын єнїктїрїїгє, алардын асылдуулугун жана азыктуулугун жогорулатууга, мол жана эл аралык стандарттарга туура келген сапаттуу продукцияларды єндїрїїгє єзгєчє кєўїл бурулганы турат. Эў башкы маселе жерге маўдай терлерин тєгїп тїздєн-тїз иштеп жатышкан дыйкандарга, фермерлерге алар єндїргєн продукцияларды коромжуга учуратпай жыйнап алууда, алардын сатып-єткєрїлїшїндє дыйкан-фермерлерге єбєк-жєлєк болуучу мамлекеттик ишканаларды тїзїїдє экендигин мезгил єзї аныктады. Тактап айтсак, жер-жерлерде-райондордо, облустарда даярдоо контораларын уюштуруу, эт комбинаттарын, ошондой эле эт, дан, сїт азыктарын єнєр жайлык негизде кайра иштетїїчї ишканаларды, фитосанитардык лабораторияларды кечеўдетпестен куруу мезгилдин талабы. Єнєр жайды єнїктїрїїгє айрыкча кєўїл бєлїїнїн багыттары аныкталды. Сыртка чыгарыла турган товарлардын сапаты менен катар товардык кєрїнїшїн жакшыртууга айрыкча кєўїл бурулганы турат. Акырында, тышкы экономикалык иш-аракетти жана тышкы соода иш-аракетин, бажы ишин жакшыртууда инфраструктураны єнїктїрїї так белгиленди жана аны чукул арада чечїї кїн тартибинде турат. Бир сєз менен айтканда, Евразиялык Экономикалык Биримдиктин алкагында аткарыла турган иштердин мейкиндиги эў эле кеўири. Жаратман иштин ташкынында нечен ирет сыноодон ийгиликтїї єтє келген кадырман калкыбыз ал иштерди майын чыгара аткаруу менен Бажы биримдигине кирген мамлекеттердин катарында єлкєбїз єнїгїїнїн жаўы бийиктигине чыга турганы айдан-ачык. Алтымыш АШЫРАКМАНОВ

7

РЕВОЛЮЦИОНЕР

Ленин (Ульянов) Владимир Ильич:

Окуу, окуу жана окуу! “Орусиянын биринчи трагедиясы - Лениндин туулушу болсо, анын мезгилсиз каза болушу экинчи трагедиясы деп эсептейм. Єзї алып келип, таштап койгон сормо саздан элди Ленин гана сїйрєп чыгып кетмек” Уинстон Черчил

Дїйнє тарыхына улуу революционер, коом жєнїндєгї марксисттик теорияны ишке ашырган. Орустун коомдук-саясий ишмери, Советтик Союздук коммунисттик партиясын жана Совет мамлекетин негиздєєчї, Совет єкмєтїнїн алгачкы жетекчиси (1917–24), К. Маркс, Ф. Энгельс тарабынан негизделген коммунизм жєнїндє илимий-теориялык окуунун улантуучусу Ленин (Ульянов) Владимир Ильич жєнїндє кеп кылмакчыбыз.

ЛЕНИНДИН АТА ТЕГИ Лениндин чоў атасы Николай Васильевич Ульянов Астрахан шаарынан чыккан карапайым орус тикмечиси экен. Чоў энеси Анна Степановна Ульянова болсо кадимки орусташып, чокунуп кеткен калмак кызы болгон. Бул фактыны убагында жазуучу Мариетта Шагинян, кийин Лениндин биографы Луис Фишер алаканга салгандай так кылып далилдеп чыгышты. Ошентип Лениндин єз атасы Илья Николаевич орус менен калмактын аралашмасы болсо, єз энеси Мария Александровна болсо немис менен жєєттїн ортосунан чыккан, нака немисче тарбияланган аял экен. Мындан тышкары Лениндин таятасы тарабынан кеткен бабаларынын канында швед да бар экен, ал эми таенесин кээ бир биографтар жєєт десе, кээ бирлер немис деп, бул талаш азыркыга чейин бїтпєй келатат. Бирок биз келтирген фактылар Лениндин бир тууган карындашы Анна Ильинична Ульянова-Елизарованын редакциясы астында 1925-жылы чыккан В.Алексеев менен А.Швердин “Дети Ульяновых в Симбирске” деген китебинде толугу менен камтылган. Ал эми “Ленин” деген сєз Владимир Ильичтин саясий каймана аты гана, чыныгы фамилиясы, албетте, Ульянов.

БАЛАЛЫГЫ ЖАНА РЕВОЛЮЦИОНЕРГЕ АЙЛАНЫШЫ 1924-жылы 21-январда Симбирск, азыркы Ульяновскдо тєрєлгєн. Ленин бала кезинен абдан жакшы окуп, жакшы їй-бїлє тарбиясын алган. 1887-ж. Симбирск гимназиясын алтын медаль менен бїтїрїп, 1887-ж. Казан университетинин юридикалык факультетине єткєн. Ошол эле жылы декабрь айында студенттердин революциячыл жыйындарына катышканы їчїн университеттен чыгарылып, Казан губерниясынын Кокушкино кыштагына

айдалган. 1891-ж. Санкт-Петербург университетинин укук факультетине экзаменди экстерн тапшырып, Самарада адвокаттын жардамчысы болуп иштеген.

1893-ж. Петербургга келип, марксисттик ийримдерге катышкан. Анын тїздєн-тїз демилгеси жана жетекчилиги менен 1895-ж. кїзїндє Петербург шаарындагы марксисттик ийримдер бир уюмга – «Жумушчу табын эркиндикке чыгаруу їчїн кїрєш союзуна» бириккен. Саясий кєз караштарындагы чыныгы бурулуш бир тууган агасы Александр Ульянов орус императору Александр Їчїнчїгє кол салганы їчїн даргага асылган убактан башталган экен. Агасы “Народная воля” деген жарым революциячыл, жарым террористтик уюмга кирип, бирок падышага кол салуу ордунан чыкпай, єлїм жазасына єкїм кылынганы тарыхтан белгилїї. Ошондон баштап Владимир Ленин орус социал-демократтарынын эмгектерин окуп, кийин Маркс менен Энгельстин чыгармаларын казып, бара-бара жєн эле социалист эмес, профессионал революционер болуп кетиптир. Дээрлик 20 жыл революциячыл ишмердикте жїрїп, ошол жылдары болочок аялы Надежда Крупская менен таанышып, бир ирет Сибирге сїргїнгє айдалып, андан соў Европага эмиграцияга кетип, Лондондо, Цюрихте, деле Европанын эў єнїккєн шаарларында жашап, билимин тереўдетип, англисче, немисче эркин сїйлєгєнгє жана окуганга їйрєнгєн экен.

Февраль революциясынан кийин Ленин эмиграциядан Петроградга кайтып келип, 4-апрелде социалистик революциянын жеўиши жєнїндє сїйлєгєн («Апрель тезистери»). 1917-ж. июль айында єлкєдє кош бийлик жоюлуп, бийликке келген Убактылуу єкмєт Ленинди камакка алуу тууралуу буйрук берген. 1917-ж. 7-октябрда жашыруун тїрдє Выборгдон Петроградга келип, Смольныйда штаб уюштуруп, 24-октябрда башталган куралдуу кєтєрїлїштї жетектеген. Советтердин бїткїл россиялык 2-съездинде Л. ЭКСтин тєрагалыгына шайланып, 1918-жылдан жумушчу-дыйкандардын коргонуу советинин тєрагасы, Бїткїл союздук БАК (ВЦИК) менен БАКтын (ЦИК) мїчєсїнїн кызматын аткарган. 1918-ж. Германия менен Брест-Литовск тынчтык келишимин тїзїїдє чоў салым кошкон. Мындан тышкары Лениндин жетекчилиги менен СССР мамлекети, Совет єкмєтї, Кызыл Армия (к. Советтик армия) жана башка тїзїлгєн жана жаўы бийликти чыўдоо їчїн «согуш коммунизми», жаўы экономикалык саясат (НЭП) жана башка иш-чаралар жїргїзїлгєн. 1918–19-ж. Германия жана Австрия-Венгриядагы монархиялык бийликтин кулашын Ленин жана анын тарапкерлери дїйнєлїк пролетардык революциянын башталышы катары эсептешкен. Ленин башка мамлекеттерде революциялык процесстерди кїчєтїї їчїн Коммунисттик интернационалды тїзїїнї сунуштап, 1919-жылдын 2–6-июнунда Москвада єткєн Коммунисттик интернационалдын 1-конгрессинин ишин жетектеген.

СЇРГЇН ЖАНА ИШТЕР

ЭМГЕКТЕРИ

Падышалык бийликке каршы кыймылдарга катышып, бийликти кулатууга їндєгєнї їчїн 1895-ж. декабрда камакка алынып, 1897-ж. Енисей губерниясынын Шушенский кыштагына 3 жылга сїргїнгє айдалган. Сїргїндєн кийин 1900-ж. чет єлкєгє кетїїгє мажбур болуп, В. Г. Плеханов, П. Б. Аксельрод, В. И. Засулич, Ю. О. Мартов жана А. Н. Потресов менен бирге «Искра» гезитин чыгара башташкан. 1900-ж. декабрь айында «Искра» гезитине басылган бир макаласын «Ленин» деген псевдоним менен чыгарып, бул анын тїбєлїк ысмына айланган (мындан тышкары В. Ильин, В. Фрей, Ив. Петров, К. Тулин, Карпов жана башка псевдонимдери болгон). 1903-ж. РСДРПнин 2-съездинде (Брюссель, Лондон) добуш берїїдє социал-демократиялык кыймыл большевиктер (кєп добуш бергендер) жана меньшевиктер болуп бєлїнїп, мындан ары большевиктер партиясын Ленин, меньшевиктерди Мартов жетектей баштаган. 1904-ж. Лениндин демилгеси жана жетекчилиги менен Женевада большевиктердин биринчи «Вперёд» гезити (1904–05) чыгарыла баштаган. Бул мезгилде Ленин РСДРП БКнын курамынан чыгарылган (7 (20).2. 1905). 1905-ж.

8 (21)-ноябрда Ленин эмиграциядан Петербургга келип, большевиктер партиясын куралдуу кєтєрїлїшкє даярдоо планынын їстїндє иштеп, «Жаўы турмуш» гезитин чыгара баштаган. Полициянын куугунтугуна байланыштуу 1906–08-ж. кайрадан чет єлкєлєрдє (Финляндия, Швейцария, Франция) эмиграцияда болгон. 1917-ж.

Лениндин эмгектери дїйнє жїзїндє эў кєп нускада жарык кєргєн. СССРде Лениндин чыгармаларынын биринчи басылышы 1920–26-жылдары (1–20-т.) чыккан.

1923-жылдан кийинки негизги эмгектерине «Эл достору деген эмне жана алар социал-демократтарга каршы кандай кїрєшїп жатат» (1894), «Россияда капитализмдин єнїгїшї» (1899), «Эмне кылуу керек?» (1902), «Бир кадам алга, эки кадам артка» (1904), «Материализм жана эмпириокритицизм» (1909), «Империализм – капитализмдин жогорку стадиясы» (1916), «Мамлекет жана революция» (1917), «Биздин революция жєнїндє», «Аз болсо да жакшы болсун» жана башка макалалары жана «Съездге кат», «Улуттар жєнїндєгї же “Автономиялаштыруу” жєнїндєгї маселеге карата» жана башкалар каттары кирет.

БИЗ БИЛБЕГЕН ЛЕНИН Лениндин биографиясында биз башта билбеген, бирок кийин гана шардана болгон фактылар абдан кєп. Маселен, Ленин Дїйнєлїк биринчи согушта Орусиянын эртерээк жеўилишин аябай каалап, ал оюн ачык эле билдирип жїргєн. Падыша єкмєтїнїн бийлиги канчалык элге жек кєрїмчї болсо, ошончолук бийликти басып алуу да оўой болот деп эсептеген. Ал эми єзї бийликке келгенден кийин Брест келишими деген сепараттык келишимге кол коюп, єз бийлигин сактап калуу їчїн Германиянын кайзери сураган нерселердин

баарына макул болгон. Натыйжада мурда Орусияга караштуу болгон Польшаны, Украинаны, Курляндияны аннексия кылганга макулдук берген. Ал эми орус жазуучусу Александр Солженицын “Кызыл чыгырык” (“Красное колесо”) деген тарыхый чыгармасында Ленин нечен жолу кайзер жашыруун берген акча каражатынан пайдаланганын, ошентип Орусияны ичинен алсыздандырууга кємєк болгонун далилдеп чыкты. Такталган тарыхый маалыматтарга таянсак, 1917-жылдын 7-ноябрында болгон окуя эч кандай революция эмес эле кадимки хан сарай тєўкєрїшї, А.Ф.Керенский баштаган бир ууч Убактылуу єкмєттєн бийликти тартып алуу гана болгон. Бирок чыныгы революция, чыныгы кан тєгїїлєр кийин, большевиктер бийликти колго алгандан соў башталган. Лениндин бийлик башына келген максатташтары, атап айтканда Лев Троцкий, Иосиф Сталин жана башкалар Маркстын, социалист утописттердин окуусуна, теорияларына таянып Орусияны капиталисттик системадан социалисттик мамлекетке кїч менен, зордук менен айландыра баштаган. Маркс менен Энгельс ар бир эмгегинде тилдеген “капитализм” деген сєздї коркпой-їркпєй эле колдонуп, оппоненттерине “марксизм - бул догма эмес, аракеттен берекет издеген жетекчилик” деп айткан. Бийлик колго тийгенден кийин дароо бир гана партиядан турган диктатураны орнотуп, кєп партиялуу парламентти таратып, падыша Николайды укум-тукуму менен аттырган. Дин дегенди тїп-тамырынан жерип, чиркєєлєр менен мечиттерди жаптырган, айрымдарын жардырткан Владимир Ильич Ленин болгон.

КЫРГЫЗДАР ЖАНА ЛЕНИН Кыргыз элинин башынан эле Ленинге кєзї тїз болгону жакшы белгилїї. Анын себеби дал ошол Ленин 1916-жылкы Їркїнгє себепкер болгон падыша Николайды укум-тукуму менен аттырганы, Совет бийлиги їрккєн кыргыздарды Кытайдан эл-жерге кайтарганы болду. Совет бийлигинин учурунда биздин элибиз болуп кєрбєгєндєй ийгиликтерге жетишип, улуттук кайра жаралуу доорун башыбыздан єткєрдїк. Ошон їчїн Владимир Ильич Лениндин борбордук аянттагы коло эстелигин башка мамлекеттердегидей металлоломго ыргытпай, кыргыз єкмєтї колдон келген урмат менен сыйлуу жерге которуп койду. Азыр анын ордунда Айкєл Манас бабабыздын эстелиги турат.

ЛЕНИН ЫСЫМЫ Лениндин атынан Ленин чокусу, Ленин мєўгїсї, Ленинакан платосу, Москвадагы Ленин (азыркы Воробьёвы) дєўсєєсї, Ленинград (Санкт-Петербург), Ульяновск, Ленинск, Ленинск-Кузнецк, Лениногорск, Ленинабад (азыркы Хожент), Ленинакан (азыркы Гюмри) шаарлары, кєптєгєн кыштактар, Москва метрополитени жана башкалар аталган. Лениндин урматына Ленин ордени жана Ленин атындагы сыйлык тїзїлгєн. Рахатбек РЫСАЛИЕВ

№ 130 • 29-май, 2015-жыл

8

ТОЙ-ТОЙ-ТОЙ

Асылбек Изаков, ырчы:

"Рэй Хортон, группа Акценттер менен бирге ырдагам" “Сагынба мени”, “Зар її шамы” Жїрєк”, “ Сїй алгыда, їн деп ар бир ырып єзїнє жаў н сы алгыда той алган жана п то ан дын кїйєрм жаш кыздар арды е эл й до н ошо ал , п ы є чок сал жїрєктєрїн качкан жигит мырза а ал тїн уйкудан п кызыгып жатсаўар де ен эк ким ырчылык за жаўыдан п жаткан р ы м ал да и ан ек тїрїп кир дїйнєгє бил Изаков деген жаш Асылбек з бїгїн аарманыбы ырчыбыз. К тєрдє болуп, єзї бизде маек рмачылыгы жана чыга ен кеп тууралуу кен ы. ч ак м л кы

- Саламатсызбы Асылбек мырза!

- Саламатчылык.

- Асылбек мырза алгач сиздин балалык кїндєрїўїзгє сапар алсак, балалыгыўыз кайда жана кандай єттї?

- Балалык кїндєрїм киндик каным тамган, алтын бешигим болуп саналган Токтогул шаарында єттї. Ал шаарда бактылуу балалыгымдын далай издери калды. Менин чакан мамлекетим болуп саналган їй-бїлєм жєнїндє айта кетсем, їч бир тууганмын. Атам Жакыпбек Изаков да чыгармачылыкка ыктаган композитор адам эле. Ал киши Гїлнур Сатылганова, Бек Борбиев жана башка токтогулдук бир топ ырчыларды тарбиялап єстїрїп, чоў сахнада ырдашына тїрткї болгон. Апам Фатима Матмусаева да ырчылык єнєрї бар, азыркы тапта їй кожойкеси.

- Атаўыз композитор болсо анда сиз сахнанын даамын кичинекей кезиўизде эле татып калган экенсиз да?

- Ооба, мен кичинекей кезимден эле атамды ээрчип жїрїп сахна даамын татып калгам. Атамдын “Миў кыял” деген тобу бар болчу. Ал топ менен гострольго чыкканыбызда мен сахнага чыгып ырдап турчумун. Ошонун таасириненби, айтор, кийин “ырчы болом” деген кыял менен 2011-жылы борборго келип, Муратаалы Кїреўкеев атындагы музыкалык мектепке тапшырып, ал жактан 2 кесиптин ээси болуп чыктым. Биринчиси бул вокалдык жактан болсо, экинчиси сокмо аспап жактан. Мектепте окуп жїргєндє єз алдымча ырларды жаздырып жергиликтїї телеканалдардын музыкалык берїїлєрїнє чыгып жїрдїм. Ал кездерде чоў сахнага аттанууга эрте деп ойлочумун. Мына быйыл билек тїрїп ырчылык сапарга шымалана бел байладым.

- Ырдын кайсы стилине басым жазайсыз?

- Башка ырчылардай бир стилде ырдагым келбейт. Ар тїрдїї жанрда, ар кандай образда ырдагым келет. єзїм билимим боюнча классик болсом да стилдердин баардыгын камтый турган ырчы катары элге таанылгым келет. № 130 • 29-май, 2015-жыл

- Музыкалык конкурстарга катышып жїрсїзбї?

- Эў акыркы катышкан конкурс “Романс русских песен” деген болду. Ал сынактан 2-орунду алдым. Андан бери єзїмдїн ырчылык жумуштарым менен жана єзїмдїн студиямды ачып ошонун жумуштары менен конкурстарга катыша элекмин. “Жигитке жетимиш єнєр аздык кылат” демекчи, студияда ырчылардын ырларын жазып, їн режиссёру болуп эмгектенем.

- Кыргыз эстрадасынан кайсы ырчы менен сыймыктана аласыў?

- Биздин кыргыз эстрадасынан мен сыймыктана турган таланттуу ырчылар кєп. Эгер бирєєсїн гана айт десеўиз анда сєпсїз тїрдє Мирбек Атабеков байкебизди белгилеп айтат элем. Анткени Мирбек байкеде баардык ырчылык мїнєздєр бар, кыргыздын жїзї деп айтсак да болот. Муну биздин кїйєрмандар тастыктап койгон десем жаўылышбасам керек.

- Эгер сизге дїйнєлїк деўгээлде-

ги бир ырчы менен дуэт ырда десе ким менен ырдамак элеўиз?

- Эгер мага андай мїмкїнчїлїк келип калса анда мен Стиви Уандер ме-

алардын концертеринде ырдагам. Мисалга айта кетсем Рэй Хортон, группа Акцент жана башкалардын концертинде сахнага чыккам.

- Сиздин ойуўуз боюнча ырчылык менен їй-бїлєнї бага алабы?

- Ырчылык менен багып жїргєндєр да бар, бага албай жїргєндєр да бар. Мен їчїн ырчылык бул экинчи орундагы кесибим болуп саналат. Анткени ємїр бою ырчылык менен кете албайм. Келечекте бир кесипке ээ болуп ошол кесип менен иштесем деген ой бар. Муну менен ырчылыкты сїйбєйм деген тїшїнїктї киргизгим келбейт, ырчылыкты сїйєм, бирок ырчылык бул менен хоббим болуп кала бермекчи.

нен ырдайт элем. Стиви Уандердин талантына таазим кылам, чынын айтсам менин кумирим болуп да саналат. Андан башка ырчылар менен ырдоо мїмкїнчїлїгїм болсо алар менен деле ырдай бермекмин. Кошумчалай кетсем мен негизинен дїйнєлїк ырчылар менен дуэт ырдабасам дагы

- Клиптериўиздерге кїбє болуп жїрєбїз, бир клип тартыш їчїн канча каражат сарптайсыз жана ал акчаны ким каржылап турат?

- Менин клибиме 500 АКШ доллардай каражат сарптадым. Каржылаган жактан алтындай болгон энекем жардамдашат, єзїм дагы кошумчалап турам. Убакыттан пайдаланып энекеме тереў ырааазычылыгымды билдире кетейин.

БЛИЦ АНКЕТА

• Àòû-æºí¿: Àñûëáåê Èçàêîâ • Òóóëãàí æåðè: Òîêò îãóë øààðû • Òóóëãàí æûëû: 1993 -æûë, 21-äåêàáðü • Ðåïåðòóàðûíäàãû ûð ëàðû: “Ñàãûíáà ìåíè”, “Çà ð æ¿ðºê”, “Ñ¿é¿¿ øàìû”, “Ëþá îâü ìîÿ” • Æàêòûðãàí òàìàãû: ìàíòû, àø • Æàêòûðãàí àêò¸ðó: Äæåêè ×àí

- Азыркы учурда кандай чыгармалардын їстїндє иштеп жатасыз?

- Азыркы тапта жаштардын табитине жага турчу “Айла канча” деген жаўы ырдын аранжировкасы бїтїп калды, эми їн жаздырсак, анан клип тартканга киришебиз.

- Жакшы кєргєн актёруўуз ким?

- Жеке эле менин эмес, биз курактуу балдардын бардыгынын кумири болуп - Джеки Чан саналса керек. Биз ушул актёрдун аткаруусундагы кинолорду кєрїп чонойдук. Ал кишинин актёрдук чебечилигин баалайм, азыр деле жаўы чыгып алган кинолорун калтырбай кєрєм.

- Джеки Чанды баарыбыз билебиз Кунг-фу, Тэквондо жана башка спорттун тїрлєрї менен машыгарын. Ал эми сиз спорттун кайсы тїрї менен кызыгасыз?

- Албетте эркек болгон соў спорт менен алектенишиў керек. Мен башында эркин кїрєш менен машыгып андан соў бокс менен алектенип жїрдїм, ал жактан чыгып боевой самбого бардым. Азыркы тапта машыгуу залына барып булчуў эттерди машыктыруудабыз.

- Бизге келип кызыктуу маек куруп берип кеткениўизге чоў рахамат. Рахатбек РЫСАЛИЕВ

ТАЛАНТ ДА ТАЛАНТ

9

Макс Мырза, ырчы, актер:

“Актерлук жана ырчылык мен їчїн бир сезим” “Сары тоогум бар эле...” деген ыр азыркы тойлордун кєркїн ачып, кара-жорго ыры менен теў тайлаш болуп жатат. Бул ырды уккандар єздєрїнїн бала кезин эстеп да алса болот. Бала чагыбызда обон созуп канчалаган кыздарга, канчалаган кечелерде ырдап дос балдар, классташтарыбыздын кєўїлдєрїн кєтєрїп да калдык. Бул ырда жаўы стилге салып теледен, радиолордон жаўыртып биздин ойлорубуз бала кезибизге алып учкан кыргыздын бычакка сапсап эр азамат жигитибиз Макс Мырза бизде конокто

-Макс Мырза айтсаўыз сиздин кесибиўиз актер экен эмне себептен ырчы болуп калдыўыз?

-Мен мектепте окуп жїргєнїмдє эле ырчы болсом деген кыялдарым бар эле. Мектеп кезимде эле ырдар жїрчїмїн. Сокулук районуна караштуу Кызыл-туу айылынын Садаш Абдылдаева атындагы орто мектепти аяктаган соў Муратаалы Кїреўкеев атындагы музыкалык мектептин бюджеттик бєлїмїнє тапшырам деп їлгїрбєй калгандан кийин Токтоболот Абдумомунов атындагы Кыргыз Улуттук академиялык Драма театрынын алдындагы (КУАДТ) “Театралдык окуу жайга тапшыргам.

окуп менин кєўїлїмдєн орун алгандыктан экєєнє теў бирдей сезимге ээ болуп калды. Кудайым буюрса бир кайыкты эки калак менен жашоо кєлїндє сїзїп єзїмдїн тилегиме жетем деген ойдомун.

- Азыркы тапта сиз кайсы театрда эмгектенесиз жана кандай ийгиликтерге жетишип жатасыз?

- Азыркы учурда мен мамлекеттик “Учур” жаштар театрында бир жылдан бери эмгектенип келем. Ийгиликтеримди айта кетсем “Хочу жить” деген спектаклде ойноп, жылдын дебюту деген наам алдым.

-Наамыўыз кут болсун! Дагы кайсы ролдордо ойноп жатасыз?

-Азыр улуу поэт, драматург байкебиз Алыкул Осмоновдун образын 2-составда ойноп жатам. 1-составда Чыўгыз Мамаев байкебиз ойнойт, мындан тышкары атагы алыска тараган Чыўгыз Айтматов атабыздын “Кыямат” чыгармасындагы спектаклинде дагы 2-составда Ташжайнардын образын жаратып жатам.

-Сиз мектеп кезимде эле ырдап жїрчїмїн деп айтып кеттиўиз. Эў алгачкы жолу сахнага чыкканда элди кандай кабыл алдыўыз?

-Азыр “Сары тоок” деген ырга клип тартып эл алдына чыгарганбыз жана ошондой эле тойлордо ырдалып жїргєн ырды, 7 классымда “Нооруз” майрамында талаада биринчи жолу эл алдына чыгып ырдаганымда абдан сїрдєгєм. Бирок элдин кол жаап, кыйкырып колдогону мени алдыга сїйрєп, элдин сїрї жоголгон. Ошондон кийин мен ырчы болууга талпынып канат кага баштагам. Ал алгачкы эл астына чыккан кїнїм али деле эсимде.

-Андан кийинки жылы музыкалык жайга тапшырган жоксузбу?

-Бир жыл театрда окуп турайын дегем. Бирок ал жердин чєйрєсї, билими мага жагып ал жерден чыгып кете алган жокмун. Жан дїйнємє жаккандыктан ал окуу жайды аягына чейин окуп актёр деген диплом алдым. Театрда драматический вокал жактан сабак бергендиктен, музыкалык жактан билим алдым.

-Сиз бир тарап менен кеткиўиз келбей элеби?

-Мен бир тараптуу болгум келбейт, эки жакты теў бирдей алып кеткенге аракет кылып жатам. Анткени мен жогоруда айтып кеткендей кичикий кезимде эле ырчы болсом деп самачумун, ал эми актерлук бул менин кесибим болгондуктан ал кесипти

-Сизди элдер ырчы катары тааныйбы же актер катарыбы?

-Элдердин ырчылык жагына кызыккандар ырчы катары таанышат, спектаклге келип менин роль жаратып жатканымды жактыргандар жана кинодон кєрїп калгандар актер катары таанышат. Менин кайсы тармакта талантымды жактырып калса ошол тармактын кишиси катары таанышат.

- Сиз кино деп калдыўыз. Кандай кинолордо роль жаратып калдыўыз?

- “Чечилбес чечим” деген кинодо башкы каармандын образын чагылдырдым. Мындан тышкары “Джек пот” жана “Кайра жаралуу” деген кинолорго катышкам. Кинодо роль жаратуу абдан жакты, эгер сунуштар тїшсє тартыла бермекчимин,

киного катышуу менин актерлук жактан тажрыйба алууга шарт тїзїп берет экен.

-Ырчылык дїйнєўїзгє келсек, репертуарыўызда канча ыр канча клип бар?

-Репертуарымда 6 ыр жана 3 клип бар. Ырларымдын кєбї сїйїї темасына арналган. Азыркы учурда мекен, туулган кїн, энелер жєнїндє ырлардын їстїндє иштеп жатабыз. Кудайым буюрса бул темадагы ырларыбыз кїз айларына чейин даяр болуп клиптерин тартып калабыз деген ишеничтемин.

- Продюссериўиз актерлукту тышта ырчылыкка убакыт кєп бєл дебейби?

- Жок. Анткени менин продюссер байкем дагы актер, ал менин абалымды тїшїнєт. Продюссерим экєєбїз тїшїнїї менен иш алып барып жатабыз. Жаўы “Учур” театрына келгенимде агайларыбыз “Биз сага жардам беребиз, бир гана спектакль боло турган жана ага даярдана турган учурларда убакыт бєл” дешкен. Мисалы кыргыз элине таанымал этнос ырчы Тата Улан байкебиз дагы ошол жерден чыккан.

-Эми суроону сиздин продюссериўиз Курманбекке берсек. Курманбек мырза айтсаўыз сиз єзїўїз актер экенсиз эмне себептен продюссер болдуўуз?

-Менин айланамда ырчы балдар абдан кєп жана эл аралык кароо сынактарды кєрїп мен дагы ушундай мыкты ырчыга продюссер болуп кароо сынактарга катыштырсам деген тилегим кудайым буйруп ишке ашып турган учуру.

-Продюссер болуш оор болсо керек ээ?

-Албетте продюссер болуш абдан оор жумуш экен. Мен мурун ырчы менен про-

дюссердин ортосундагы чыр чатакты угуп же окуп калсам таў калчымын. Анын барын продюссердик кесипти аркалагандан кийин тїшїнїп жатам. Продюссер бул ырчынын мотору десем болот. Анткени клипти тартырышын, киймин, ырынын жазылышын, концерттерге чыгуусун жана ушундай нерселерди продюссери жоопту.

-Сиз продюссер менен ырчынын ортосундагы чырды тїшїнїп калдым деп калдыўыз. Силердин ортоўордо кандай мамиле?

-Биздин ортобуз абдан сыйга байланган. Биз экєєбїз теў актер болгондуктан тїйшїктєрїбїздї билебиз жана ини байке катары сыйлашып жїрєбїз. Ортодон кара мышыкты єткєзбєгєнгє аракет кылабыз.

-Макс Мырзадан кандай їмїттєрїўїз бар?

-Макс Мырзадан їмїтїм абдан чоў. Биздин иштешип жатканыбызга 1 жылдын жїзї болду алдыда дагы 2 жылыбыз бар. Алдыдагы 2 жылдыкта кєптєгєн ырларды жазып, клиптерди тартып элдин батасына татып жана кєптєгєн татаал жолду, кєптєгєн бийик зоолорду ашып єзїбїздїн ой максаттарыбызга жетебиз деген ишеничтемин. Кудайым буюрса “жамгыр менен жер кєгєрєт, бата менен эл кєгєрєт” дегендей кїз айлары Макс Мырзанын туулуп єскєн жерине барып, элге чыгармачылыгын тартуулап элдин батасын алып келели деп жатабыз. Макс Мырзада мыкты ырчы болуш їчїн бардык талаптарга жооп берет.

-Клипти тартып жана ырды жаздырууга акча керек эмеспи. Силер акчаны кайдан аласыўар?

-Биздин клип, ырыбызга элдин каражаты менен тартылып, жаздырылат. Мен продюссерден тышкары тамадалыкты аркалап келем. Ар кандай тойлордо мен тамадалык кылсам Макс Мырза ырдайт. Ошентип маўдай терибиз менен тапкан акчабызда клип, ырларга кетиребиз.

-Бизге келип маек куруп бергениўиздерге рахматымды айтып алдыдагы татаал жолдор, кєп кырдуу тоолорду жеўил басып єтїўїздєр -Чоў рахмат. Ошол кєп кырдуу тоолорду, татаал жолдорду жеўилдеткенге газета, журналдар, радиолордун салымы абдан чоў. Ошондуктан ар дайым ишиўиздер илгери боло берсин. Рахатбек РЫСАЛИЕВ

№ 130 • 29-май, 2015-жыл

10

МИГРАНТ МАСЕЛЕ

Айбек САРЫГУЛ:

МЕКЕНГЕ МИГРАНТТЫН ИНВЕСТИЦИЯСЫ КЕРЕК “Журтташтардын" бул жолку каарманы “Кыргызстан - Тїркия" достук жана маданият коомунун жетекчиси Айбек Сарыгул. Айбек Сарыгул Кыргызстан менен Тїркия ортосундагы келишимдин негизинде билим алуу їчїн кеткен алгачкы студенттердин бири. Эгемендиктин алгачкы жылдары, 1992-жылы чет жактан билим алууга бел байлаган биздин маектеш учурда Тїркиядан орун-очок алып, очор-бачар болуп калган чагы.

- Ошол убакта бизге стипендия да каралган болчу. Бирок тїрк лирасы менен тєлєнгєндїктєн инфляция, девальвация болуп кетип биздин алган акча башында 150 доллар болсо, кийин 20-30 долларга тїшїп калды. Бир-эки жылдан кийин балдардын кєбї бош убактыбызда, окуудан сырткары иштеп баштадык. Кийин їй-бїлєлїї болуп, 1996-жылы тун кызыбыз тєрєлдї. Ошондон кийин окууну таштап, жумушка толук єтїїгє туура келди. Мен университетти бїтїрє алган жокмун.

1997-жылдан тартып логистика тармагында, Тїркиянын товарларын Кыргызстан, Орусия, Казакстан, Єзбекстан жана Украинага ташып иштей баштадым. “Биз мамлекетке карызбыз” деген Айбек мырза, “мен єлкє їчїн эмне кылып атам, Кыргызстандын єнїгїїсї їчїн кандай салым кошо алам” деген маселенин їстїнєн кєбїрєєк ойлонот экен.

- Эгер Кыргызстан менен Тїркия келишимге кол койбосо, биз бул жакка келбесек, азыркы жашыбызда ушундай барчылыкка жетмек эмеспиз. Ошондуктан биз мамлекетибизге карызбыз. Азыр биз мектепте 11-класска чейин окутту, анан єзїбїзчє кеттик деп ойлоп атабыз. Бирок биз ошол берген билимине, таалим-тарбиясына, коомго карызыбыз бар. Ошону тєлєп бїтїшїбїз керек. Айбек Сарыгул алты жылдан бери “Кыргызстан - Тїркия" достук жана маданият коомун жетектеп келатат. Ошонун аркасы менен чет жактагы, єзгєчє Тїркиядагы кыргызстандык мекендештердин башын бириктирип, эки єлкєнїн кызматташтыгын бекемдєєгє салым кошуу, маданий, экономикалык иш-чараларды єткєрїїгє аракет жасап, жалпы эле коомдук иштерге кєбїрєєк аралашууда. Андан сырткары Ысык-Кєлдїн Тосор айылынан чыккан идиректїї балдар биригип, башка да айылга жардам берип туруу максатында єзїнчє коом тїзїшкєн. Арасында чет єлкєдє, Кыргызстандын єзїндє ийгиликтїї иштегендер бар.

- Айылга жардамдар коом аркылуу берилсе, сиўимдїї болот экен деген ойдо болуп атабыз. Анткени жалгыздан келип жардам берсек, муну Айбек кылган, муну Тыныбек кылган деп кєп маани берилбейт, бааланбайт экен. Ал эми айылдын балдары жасаса, биздин балдар жасаган деп жергиликтїїлєр да башкача, єздєрїнїкїндєй кабыл алышат. “Бєтєн элдин султаны болгончо, єз элиўдин ултаны бол” деген кыргыздын сєзї бар. Айбек Сарыгулов да мекендин, туулган жердин баасын алыста жїргєндє кєбїрєєк билип, барктап калат экенсиў дейт. Киндик кан тамган жерге жардам берїї демилгелери да ушундай сагынычтан, кусалыктан улам пайда болгон єўдїї.

- Тышта жїрїп мекенди, айылды сагынганда бул сєздєрдїн туура экенин тїшїнєт экенсиў. Жаш болосуў, кєп нерсени билбей№ 130 • 29-май, 2015-жыл

сиў. Бирок убакыт єткєн сайын чет жерде канчалык зоболоў кєтєрїлїп, жакшы иштерди жасасаў да барк албасыўды тїшїнєсїў. Мурда деле колдон келсе айылга жардам берсек деп ойлочубуз. Качан колдон келе баштаганда гана жардам бере баштайсыў. Башында ирденсем дейсиў, ирденгенде коомдо єз ордумду тапсам деген ой пайда болот. Сыртта жїргєндє коомдо єз ордун табуу оор. Адам єз элине, єз жерине жардам бергиси келет. Экинчиден, кыргыздын эў негизги баалуулуктарынын бири - жерибизге болгон сый-урматыбыз. Кыргыздын сєєгї эч качан талаада калган эмес. Кандай болгон кїндє да бир туугандары ата-бабалары жаткан жерге алып барып кємєт. Кыргызда дагы бир салтка айланган, єзгєчє кєрїнїш бар. Ал мектепти бїткєн соў 10, 20, 30 жылдан кийин кайра жолугуп, мугалимдерге белек-бечкек берїї, єздєрї кєўїл ачып тойлоо. Бирок соўку учурда кєп бїтїрїїчїлєр мектебине инвестиция салып, жыртыгын жамап, колдоо кєрсєтїїдє. Айбек Сарыгулдун туулуп-єскєн Тосор айылында жардам берїїсї дагы дал ушул билим очогуна колдоо кєрсєтїїдєн башталган. Ошол кезде Кытайда жашаган классташы Тыныбек Жукешов менен бирге керектїї буюмдарды: эмерек, доска, парта алып берип, тешилген полун жамап, жалпысынан 1 млн. сомдук жардам кєрсєтїшкєн.

- 20 жылдыкка чогулардын алдында, даярдыктан мурда барып кєрдїк. Ошондо мектептин єзїнє 20 жыл бою эч кандай жардам берилбегенин, бир да парта алынбаганын кєрїп, парталарды жаўылап берели деген пикирге келдик. Азыр мектеп класстарынын кєбї жаўыланып калды. Былтыр 5-класстыкын жаўылап бердик. Биздин демилгеден кийин жалгыз эле мугалимдерге ыраазылык айтып кетип калбай, мектепке инвестиция салуу салтка айланып калды. Азыр эми жардам берген балдардын балдары ошол мектептен билим алууда. Учурда тїйшєлткєн маселе катары элдин коомдук иштерге эмес, саясатка єтє кєп аралашуусун атады.

- Эў тїйшєлткєн маселе – азыр тили чыккан баладан баштап, тєшєктє єлїм алдында жаткан абышкага чейин баары саясатты сїйлєп калыптыр. Коомдук ишмердїїлїк, коомдук аў-сезим деген жок. Баарыбыз эле кошунанын, кєчєнїн, айылдын жашоосун кантип жакшыртуу керек деп ойлонгондун ордуна баары эле мамлекетти башкаруу керек, президент, депутат болуш керек деп калдык. Жєнєкєй, коомдук ой-пикирдин жоктугунан єнїгє албай жатабыз. Менден да “саясатка келесиўби?” деп сурашат. Мен колумдан келсе коомдук ишмердїїлїк менен кантип эл-жерге жардам берсе боло турганын кєрсєтєт элем. Жыл сайын кыргызстандык мигранттар жєнєткєн акча 1,5-2 млрд. доллардын тегерегин тїзєт. Эми бул акчаларды натыйжалуу пайдалануу жолдорун чет жакта жїргєн мекендештер єздєрї да ойлонууда.

- Сыртта жїргєн мигранттар бир нерсени тїшїндї десем болот. Алардын алды 20 жылдан ашуун убактан бери чет жакта жїрєт. Кєрїнїп жаткан бир нерсе – биз мамлекетибизди акчаны жиберип гана оўдой албай турганыбызды билдик. Анткени тышта жїргєндєр канчалык кєп каражат жєнєтпєсїн, єзї таппаган акча-

нын баркы кєп билинбеген їчїн ысырапка, ашка-тойго, машинага, болор-болбос нерселерге короп кетип атат. Ошондуктан мигранттардын кєбї муну кандай кылып жакшыраак нерсеге пайдалануу керек, башкача айтканда, табылган каражаттын баркын билдирип, жаўы єндїрїш болсо, жаўы нерсе ачылса деп ойлонуп жатышат. Мигранттар алгач барганда малайдай болуп эле иштейт да. Биз малай чыгарган же їйрєткєн єлкє эмеспиз да, биз єз келечегибизди жасашыбыз керек. Эгер биз мамлекетти оўдой албасак, биздин балдарыбыз, неберелерибиз да кетеби мигрант болуп? Ошону оўдош їчїн кєп аракеттер болуп атат. Ошон їчїн сыртта жїргєн мекендештер муну кєбїрєєк ойлонушу керек. Азыр балыкчыга балык кармап бербей, балык кармоону їйрєткєн заман. Айбек Сарыгул башында турган “Кыргызстан - Тїркия" достук жана маданият коому бир катар маданий иш-чараларды, кыргыз-тїрк экономикалык форумдарын єткєрїп, Кыргызстанга инвестиция тартууга да салым кошуп келатат.

- Инвесторлорду алып келерден мурда бизге кандай инвестиция керек дегенди ойлонушубуз керек. Былтыр Кыргызстанда 111 миў машина алыныптыр, бул деген 1 млрд. доллар. Анын бир жылда жаккан майы болуп жылына 2 млрд. доллар каражатты тышка чачып атабыз. Ал эми тойканаларда канча акча кетип атат, карыздап той єткєрїп жатабыз. Биз кичине мамлекетпиз, ысырапкорчулукту бир аз токтото алсак эле сырттан инвестициянын кереги жок. Ал эми мамлекет мигранттарга канчалык кєўїл бурууда, алардын сырттан алган тажрыйбасын, билимин колдонуп

жатабы? Бул боюнча Айбек мырза мындай деди: - Биз кеч калдык. Биздин мамлекеттин жетекчилери, саясатчылары мурда мигрант, убактылуу кєчїп кеткен деп жїрсє кийин тышта жїргєн балдарыбыз, мекендештерибиз бар экен, кєрсє алар диаспора болуптур, ошол жакта отурукташып кала турган болуптур деп 20 жылдан кийин гана ойлонуп атат. Кєбї їй-бїлєлєрїн алып кеткен, ошол жактын жарандыгын алган. Акырындап алардын бул жакка жиберген материалдык, моралдык жардамы азая баштайт. Ошондуктан аларды кєбїрєєк тартуу їчїн мамлекет да колдон келген аракетин кылып атат. Мисалы, азыр курулуш тармагы єстї. Аны ким салып атат десеўиз ошол эле сырттан иштеп келген мекендештер болууда. Биздин жарандардан келе турган инвестиция башка чет элдик инвестордон кєбїрєєк жана пайдалуу. Анткени сырттан келгендер белгилїї убакка чейин пайдасын табат анан чыгып кетет. Бизге узак мєєнєттїї инвестор керек. Кыргыздан башка, кыргыздын байлыгынан башка мындай инвестор жок деп ойлойм. Биз абдан шашма элбиз, байысак эртеў эле байып кетишибиз керек, їч-тєрт жылда эле демократияны куруп алгыбыз келет. Эгемендик тарыхыбыз 24 жыл, бул анчалык деле кєп убакыт эмес. Дагы убакыт керек... Кыргызстан єнїгєт деп эсептейм, эгер андай деп ойлобосок, эмнеге жашап жїрєбїз?!.. Материал "Роза Отунбаеванын демилгелери" эл аралык фондунун Мекендештер форуму долбоорунун алкагында даярдалды

ФЕСТИВАЛДЫ УТУРЛАЙ Нарын шаарында 30-майда єтє турган «ЭкоНарын» фестивалына 100дєн ашык кол єнєрчїлєр, 50гє жакын жергиликтїї ишкерлер катышат. Ошондой эле, 10го жакын боз їй тигилип, 50дєн ашык таза єндїрїлгєн азыктар кєрсєтїлєт. Бул тууралуу маалымат єкмєттїн Нарын облусундагы ыйгарым укуктуу єкїлчїлїгїнїн басма сєз кызматынан алынды, деп кабарлайт аймактык кабарчы. Маалыматка ылайык, фестивалдын алкагында Нарын облусунун аймагында єндїрїлгєн экологиялык таза азыктардын, облустун бренди болгон эт азыктарынын, чарба буюмдары менен кол єнєрчїлєр єндїргєн буюмдардын, улуттук тамак-аштардын, жер-жемиштердин жарманкеси єтєт. Ошондой эле, программага улуттук бий сынагы, улуттук кийимдердин мода жумалыгы, экологияны коргоо жана аны таза кармоо максатындагы бир катар сынактар камтылды. Андан тышкары «Тазалык» акциясы єтєт. Иш-чара эл-

дин меймандостугун кїчєтїї менен чет элдик туристтерди тартуу максатында уюштурулууда. «ЭкоНарын» фестивалы «Кєчмєн» коомдук фонду тарабынан сунушталып «Исур» коомдук фондунун колдоосуна алынган. Бул долбоорду облус жетекчилиги менен шаардык мэрия колдоого алды.

ЖЕРГИЛИКТЇЇ ЖАЎЫЛЫКТАР ТЕМИР САРИЕВ АСТАНАДА КМШ ЖЫЙЫНЫНА КАТЫШАТ

БИШКЕКТИН АЙРЫМ РАЙОНДОРУНДА 1-5-ИЮНДА ГАЗ БЕРИЛБЕЙТ Жаратылыш газынын ашыкча агуусун токтотуу боюнча авариялык-калыбына келтирїї иштерине байланыштуу 1-5-июнь кїндєрї Бишкектин бир катар райондорунда жаратылыш газын берїї їзгїлтїккє учурайт. Бул тууралуу «Газпром Кыргызстан» ЖЧКсынын басма сєз кызматы билдирди.

Премьер-министр Темир Сариев Евразия єкмєт аралык кеўешинин жана КМШнын премьер-министрлеринин жыйынына катышуу їчїн бїгїн Астанага жєнєп кетти. Бул тууралуу єкмєттїн маалымат кызматынан кабарлашты. Сапар алкагында Сариев Казакстан, Беларус, Тажикстан жана Армениянын премьер-министрлери менен жолугушат. Жыйында аймактагы кызматташтык жана интеграцияны жакшыртуу маселеси талкууланат. Бул Темир Сариевдин кыргыз єкмєтїнїн башчысы катары алгачкы чет єлкєлїк иш сапары.

ЫСЫК-КЄЛ ОБЛУСУНУН АЙМАГЫНДАГЫ ЧЕК АРАГА ЖАКЫН АЙЫЛДАРГА ДААВАТЧЫЛАРДЫ КИРГИЗЇЇГЄ ТЫЮУ САЛЫНДЫ Маалым болгондой, жаратылыш газын Фучик кєчєсїндє, Клубный тар кєчєсїндє жана Кронштадский кєчєсїндє чектєє пландалууда.

ЧАКАН БИЗНЕСТИН САЛЫК ОТЧЕТУ ЖЕЎИЛДЕТИЛДИ Кыргызстанда чакан бизнес жїргїзгєндєрдїн Салык инспекциясына отчет тапшыруу иши жеўилдетилди. Бул тууралуу бїгїн "Азаттыкка" аталган мекеменин маалымат катчысы Эркин Сазы-

УЧАК КЫЙМЫЛДАТКЫЧТАРЫНЫН САТЫЛЫШЫ БОЮНЧА ИШ КОЗГОЛДУ

АЛАЙ РАЙОНУНДА ЖЕР ТИТИРЄЄ КАТТАЛДЫ Улуттук илимдер академиясынын Сейсмология институтунун маалыматы боюнча 2015-жылдын 28-майы кїнї саат 13:30 чамасында республикабыздын аймагында эпицентрде кїчї 3 баллга жеткен жер титирєє катталды. Бул тууралуу ЄКМнин басма сєз кызматы билдирди. Жер титирєєнїн очогу Кыргыз Республикасынын аймагында Нура айылынан 15 чакырым тїштїк-батышты, Сары-Таш айылынан 45 чакырым тїндїк- чыгышты карай жайгашкан. Нура айылында жер титирєєнїн кїчї 2 баллга сезилген. Алдын ала алынган маалымат боюнча жабыркагандар жана кыйроолор катталган жок.

Ысык-Кєл облусунун аймагындагы чек арага жакын айылдарга дааватчыларды киргизїїгє тыюу салынды. Бул тууралуу Ысык-Кєл облустук ыйгарым укуктуу єкїлчїлїгїнєн маалымдашты, деп билдирет аймактык кабарчы. Маалыматка ылайык, Ысык-Кєл облусунун аймагындагы чек арага жакын жерлердеги айылдарга дааватка барган жарандарды киргизїїгє тыюу салынды. Даават жана баян берїї иштерин райондук башкы имам- хатибдер жїргїзїп жатышат. Ошону менен бирге жергиликтїї єз алдынча башкаруу органдарына жыйын-

КЫЛМЫШ ЖАНА КЫРСЫК ОШ ШААРЫНДА БАЎГИ ЗАТКА КЄЗ КАРАНДЫ 1472 ЖАРАН КАТТООДО ТУРАТ

“Манас” аэропортуна таандык ТУ-154 учагынын їч кыймылдаткычынын арзан баада сатылып кетишине байланыштуу кылмыш иш козголду. Бул тууралуу Башкы прокуратурадан кабарлашты. Маалыматка ылайык, “Манас” аэропортунун алдындагы “М.Т.Ц” компаниясына таандык учактын їч даана кыймылдаткычын 7500 долларга сатылып кеткен. Кєз карандысыз баалоочулар алардын ар бирин баасы 14 миў доллардан жогору турарын аныкташкан. Мындай жол менен “М.Т.Ц” компаниясынын жетекчилиги мамлекетке 37 миў доллар чыгым келтирген деген кине боюнча кылмыш иш козголуп, тергєє башталды.

ков билдирди. Анын айтымында, єткєн аптада кїчїнє кирген мыйзамга ылайык 1-июлдан тарта майда, чакан жана орто бизнеси барлар салык тєлєгєнї тууралуу отчетун їч айда бир тапшырса болот. Буга чейин алар ай сайын отчет берїїгє милдеттїї болчу. Мындай чара ишкерлердин убактысын їнємдєє, алардын єнїгїїсїнє шарт тїзїї максатында кабыл алынууда. Расмий каттоодо турган салык тєлєєчїлєрдїн саны Кыргызстанда 400 миўдин тегерегинде. Алардын дээрлик жарымынан кєбї чакан бизнесте алектенгендер.

Ош облустук наркологиялык борборунун директору Айгїл Садиеванын маалыматы боюнча, Ош шаары боюнча 2014жылы баўгизатка кєз каранды болгон 1 463 оорулуу каттоодо турган. “Анын ичинен ийне аркылуу баўгизатты колдонуучулардын саны 1302, аялдардын саны 84тї тїзгєн. Ал эми 2015-жылдын биринчи кварталына баўгизатка кєз каранды болгон тогуз оорулуу каттоого алынган жана жалпысынан баўгизатка болгон кєз карандылык менен 1472 оорулуу катталган. Єкїнїчтїїсї, алардын дээрлик жарымы 20 жаштан 35 жашка чейинкилер” - деди Садиева.

Руслан Умаров бул мыйзамсыз иштерди токтотуу їчїн президентти кєўїл бурууга чакырды. Бирок Улуттук коопсуздук комитети Умаровдун билдирїїсїн четке кагып, негизсиз айыптоо катары баалады.

ПСКОВДО ЖОЛ КЫРСЫГЫНАН ТЄРТ КЫРГЫЗСТАНДЫК МЕРТ КЕТТИ Псковдогу жол кырсыгында кыргызстандыктар каза болгонуна байланыштуу ал жакка Орусиядагы элчиликтин кызматкерлери жєнєп кетти. Бул тууралуу 28-майда элчиликтин экинчи катчысы Айымкан Кулукеева билдирди.

дарда, айылдык ке�ештин сессияларында диний маселе боюнча коркунуч келтирїїчї миссионерлерди киргизбєє боюнча токтомдорду чыгаруу жана укук коргоо органдарына аткарууга берїї практикасын ишке ашыруу боюнча тапшырмалар берилди.

ТАЛАС ШААРЫНДА 44 ЖАШТАГЫ ЭНЕ ТОГУЗУНЧУ БАЛАСЫН ТЄРЄДЇ

Чолпон Мамбетов атындагы Талас облустук биргелешкен ооруканасынын тєрєт бєлїмїндє 44 жаштагы Мэлли Кошчалиева тогузунчу баласын жарыкка алып келди, деп билдирди дарыгерлер аймактык кабарчыга. Ал эми 29 жаштагы Гїлбана Дїйшєнбиева 2 эгиз тєрєдї. Аларды Талас шаарынын мэри Анарбек Кушубеков мэриянын атынан куттуктап, гїл десте жана наристелерге кийим кече тапшырды. Жаўы тєрєгєн энелерге чыў ден-соолук каалап, наристелерди кыргыздын мыкты инсандары кылып тарбиялашына тилектештигин билдирди. Кызыл-Дыйкан айыл аймагынын башчысынын милдетин аткаруучу Н.М. жасалма дипломдун ээси экендиги белгилїї болду. УКМКнын Чїй облусу боюнча башкармалыгы тарабынан жїргїзїлгєн ыкчамиликтєє иш-чаралары учурунда аныкталгандай, Н.М. жасалма диплом колдонуу менен, 2007-жылдан баштап ушул убакытка чейин ар кандай мамлекеттик кызматтарда эмгектенип келген.

28-майда УКМКнын басма сєз кызматы билдиргендей, текшерїї учурунда Н.М. УКМКнын кызматкерлерине жасалма диплому боюнча ачыкка чыккан ишти жашыруу їчїн акча сунуштады. Бул боюнча иликтєє иштери менен Н.М. 20 миў сом пара берип жаткан жеринен колго тїшїрїлдї. Аталган факты боюнча УКМКнын Иликтєє башкармалыгы тарабынан 26-майда «Пара берїї» беренеси менен кылмыш иши козголуп, иликтєє иштери жїрїп жатат.

9 КАБАТТУУ ЇЙДЇН ВЕНТИЛЯЦИЯЛЫК ШАХТАСЫНА КУЛАГАН БАЛА КУТКАРЫЛДЫ

Умаров:

УУЛУМДУН ЄЛЇМЇНЄ АЙРЫМ КЇЧ КЫЗМАТКЕРЛЕРИНИН ТИЕШЕСИ БОЛУШУ МЇМКЇН Экономикалык кылмыштарга каршы кїрєшїї кызматынын тергєє бєлїмїнїн башчысы Руслан Умаров кїч органдарындагы коррупцияны ашкерелєєдє бут тосууга кабылып жатканын айтып чыкты. Бул тууралуу Умаров Бишкекте єткєн маалымат жыйынында билдирди. Айтымында, ал Башкы прокуратура жана УКМКнын бир катар кызматкерлери аралашкан мыйзамсыз иштерди аныктаган, бирок бул боюнча учурда тергєє єз нугунда жїрбєй жатат. Умаров ошондой эле жакында автокырсыктан мерт болгон уулунун єлїмїнє аталган кызматкерлер катышы болушу мїмкїн экенин билдирди. Анын айтымында, ага чейин їй-бїлєсїнє карата ар кыл коркутуулар болгон, кєп єтпєй табышмактуу жагдайда жалгыз уулу автокырсыктан каза тапкан: - Бул жєн эле автокырсык эмес. Мен да оперативдїї кызматкермин. Єз алдымча иликтєє жїргїзїп жатам. Мен шектенген адамдардын арасында УКМК жана прокуратура кызматкерлери бар, - деди Умаров.

11

Учурда элчилик набыт кеткендердин жакындарына кеўеш, жардам берїї, маркумдардын сєєгїн мекенине жеткирїїгє кємєктєшїї ишин жїргїзїїдє. Соўку маалымат боюнча, Псков облусунда кечээ жол кырсыгында тєрт кыргызстандык жаран каза тапты. Киев шоссесинин 287-чакырымында таўга жуук «Mazda MPV» менен «DAF» жїк ташуучу унаасы сїзїшкєн. «Мазданын» айдоочусу менен їч жїргїнчїсї набыт кеткен. Алар баары кыргыз жарандары экени, Невел шаарын кєздєй баратканы аныкталды.

«DAFты» белорус жараны айдап бараткан.

ЖАСАЛМА ДИПЛОМУ АЧЫККА ЧЫККАН ЖАЙЫЛДАГЫ АЙЫЛ АЙМАК БАШЧЫСЫНЫН МИЛДЕТИН АТКАРУУЧУ ПАРА БЕРИП ЖАТКАН ЖЕРИНЕН КАРМАЛДЫ Чїй облусунун Жайыл районундагы

27-майда саат 18:31де Бишкектин Тунгуч кичи районунун № 64/1 їйїнїн, №1 подъездинде 9 кабаттуу їйдїн чатырынан 1-кабаттагы вентиляциялык шахтага жаш бала (2005-жылы туулган) тїшїп кеткен. Бул тууралуу 28-майда ЄКМдин басма сєз кызматы маалымдады.

«Окуя болгон жерге КР ЄКМнин Бишкек шаардык Куткаруу кызматынын куткаруучулары барышып, вентиляциялык шахтадан жабыркаган баланы чыгарышып, тез жардам кызматкерлерине єткєрїп беришкен. Натыйжада Баяман Медетбеков ємїрї сакталып калды», - деп билдирди министрлик.

№ 130 • 29-май, 2015-жыл

12 ЖАКШЫ ЖЄРЄЛГЄ

БААЛУУ ДЕМИЛГЕ

АЛЫКУЛГА ТААЗИМ

ТОКТОГУЛДУН ЄМЇРЇ, ЧЫГАРМАЧЫЛЫГЫ БЇТПЄС ДАСТАН

Кыргыз элинин, кыргыз поэзиясынын кайталангыс залкар акыны Алыкул Осмоновдун быйыл 100 жылдык мааракеси. Буга байланыштуу єлкєдє ар тїрдїї саамалыктар єтїїдє. Алыкул Осмонов єзїнїн 35 жылдык кыска ємїрїндє тїбєлїк єчпєй турган из калтырып кеткен акын. Анын чыгармалары канча кылым єтсє да эл арасында айтылып келет. И. Арабаев атындагы университетинде Алыкул Осмоновдун туулган кїнїнїн 100 жылдыгын татыктуу тосуу жана студент жаштарды улуттук баалуулуктарды билип, таануу жана Алыкулдун чыгармалары менен тааныштыруу, Алыкул таануу, чыгармачыл жаштарды колдоо, таланттарды єстїрїї максатында «Алыкул Кыргыз элинин классик акыны» аттуу кароо-сынак жарыяланган. Бул кароо-сынакка университеттин баардык факультеттери чоў кызыгуу менен активдїї катышышты. Мисалы: Педагогика институту «А. Осмоновдун балдарга арналган ырларынын педагогикадагы ролу», Кєркєм маданият жана билим берїї факультети: «Мезгил жана Алыкул», Мамлекеттик тил жана маданият институту: «Акын пири – Алыкул», Колледж «Алыкулга гїлдесте», Экология жана туризм институту жана химия жана биология факультети «Табият жана поэзия», Манас таануу институту «Ырга айланган ємїр» аттуу кечелерди єткєрїштї. Мындан сырткары студенттер арасында Алыкулга арналган автордук ырлардын да сынагынын жыйынтыгы чыгарылды. Кароо-сынак «Студенттик фестиваль» менен жыйынтыкталып, 24-апрелде И. Арабаев атындагы университетте да єткєрїлдї. Студенттик фестивалга Кыргыз журтчулугуна аттын кашкасындай таанымал акын агайэжелерибиз, Алыкул сыйлыгынын лауреаттары: Р. Рыскулов, С. Акматбекова, Ф.

Абдалова, М. Тентимишев, К. Кадыркулов, Ж. Исабаева ж. б. катышты. Фестивалды И. Арабаев атындагы университетинин ректору, профессор Тєлєбек Абдырахманов ачып, Алыкул Осмоновдун єлбєсєчпєс улуу философиялык чыгармалары бїгїнкї жаштарды патриоттуулукка, табиятты сїйїїгє, аруулукка жана тазалыкка тарбиялоого чакыраарын баса белгиледи. Андан соў сахнада Алыкулдун лирикалык поэзиясын, патриоттук ырларын студенттер окуп беришти. Алыкул Осмонов чыгармачылык жолунда элибизге акын гана эмес, котормочу, драматург катары дагы таанымал экендигин студенттер Алыкулдун «Махабат» драмасынан їзїндїнї коюу менен далилдешти. Кароо-сынактын башкы максаттарынын бири болгон студенттер арасында Алыкулга арналган автордук ырлардын сынагы болду. Сынакка негизинен университеттин алдында тїзїлгєн «Жаш калемгер» клубунун 20дан ашуун мїчєлєрї катышышты. Бул чыгармаларды талдап, тандаган Кыргыз Республикасынын жазуучулар союзунун башкармасынын орун басары Кыргыз маданиятына эмгек сиўирген ишмер, акын Тынчтыкбек Нурманбетов. Жыйынтыгында мыкты деп табылган 7 ыр тандалып, башкы байгеге Мамлекеттик тил жана маданият институтунун 3-курсунун студенти Эркин Жумаалы уулу татыктуу болду. Болочок жаш акындар баалуу сыйлыктар, дипломдор менен сыйланышты. Ошону менен катар кароо-сынакка катышкан факультеттер менен институттарга дипломдор ыйгарылды. Баш байгени Био-химия факультети менен Экология, туризм институттары жеўип алды. Алыкул Осмоновдун 100 жылдык мааракесине карата єткєрїлїп жаткан ишчараларды негизинен университеттин Илимий китепканасы тарабынан уюштурулгандыгын эске алуу менен университеттин жетекчилиги китепкана кызматкерлерин дагы дипломдор менен сыйлады.

ГЇЛЧАМБАР

БИЗ СЕНИ УНУТПАЙБЫЗ!

Бул жашоодо ємїр менен єлїм, жакшы менен жаман, ак менен кара, кубаныч менен кайгы жанаша жїрєт экен. Бирок баарынан єкїнїчтїїсї-адам ємїрїнїн эрте алынышы экенин танууга болбойт. Муну биз єз жон терибиз аркылуу сездик. Каўгыраган боштукту жакын жїргєн адамыўдан айрылганда гана толук туят экенсиў. Биздин ардактуу атабыз Эргеш Кадыралиевдин арабыздан кеткенине билинбей эле кыйла убакыт болуп калыптыр. Ал кїндєр биз їчїн тозоктун-тозогу болгонун ичибизден кан єтїп билдик. Антсе да кїндє кечинде їйгє жаркылдап кирип келчїдєй боло берет. Аттиў, ал болгону кыял! Жарым кылымдан ашыгыраак жашап, эми баралына келип турганда аны оору тооруп акыры муздак жердин коюнуна жаткырып тынды. Ємїрїн ал бекер єт-

№ 130 • 29-май, 2015-жыл

кєрбєптїр. Бул жашоодо кантсе да єз изин калтырып кетти. Акыркы жылдарын ал эс алуу багын жетекчиликке алуунун їстїндє єткєрдї. Токтогул ГЭСтер каскадында бирге иштегендер анын аракетин таасын баалашчу. Жакында эстелигин тургузуп єз милдетибизди аткардык. Ошондо мурда чогуу жїргєндєр, тели-теўтуштары жылуу сєздєрїн айтып эскеришти. Кєрсє ал єзїнїн адамкерчиликтїї сапаттары менен кєпчїлїктїн кєкїрєгїнє уюп калыптыр. Чынында эле ал камкор ата, азис кожоюн болчу. Эч убакта жаман сєз сїйлєгєнєнїн уккан эмеспиз. Анын артында калган уулдары, асыл жары бар. Биз ар дайым эскерип, куран тїшїрїп турабыз. Эргеш сенин жаткан жериў жайлуу, топурагыў торко болсун. Жїрєгїбїздєн сенин жаркын элесиўди чыгарбайбыз! КОШ АТА Эртелеп келатканда баштап кєчтї, Тагдырдын таш-боор ташы капыс кєчтї. Дїйнєсї оодарылып ыйлайт апам, Биз їчїн ата деген жылдыз єчтї. Кайран эй , атпай эми таўыў калды, Кайдадыр учкан сымал жаныў калды. Аттиў ай, мємєлєрїн тєгїп бышкан, Атаке єзїн баккан багыў калды. Кош ата эл аралап ишиў калды , Єстїргєн , сен ишенген кишиў калды. Эсинен эч бир жандын кетпей турган, Эл айтар , эл ичинде изиў калды Жубайыў Гїлмира, уулдарыў Ильяз, Исрадин.

Сєздї ток этер жерден баштайлы. Былтыр кїздє-октябрь айында кыргыз адабиятынын алпыТоктогул Сатылгановдун 150 жылдык торколуу тоюу акындын туулуп єскєн жеринде белгиленген.”Барчынга”жете электе эле алыстан бышкан эттин жыты каўшаарды єрдєп турду.Ошондо деле Ала-Тоодой эт, Узун-Акмат суусундай чык даярдалып келген сый конокторго тартууланды.Бул эми биздин каныбызга сиўип калган кєрїнїш десек болот.Ал тургай акындын урматына арналып союлган малдын этинен бардык аймактын эли ооз тийгенин айта кетели. Мааракелерди минтип тоспосок кыргыз болбой каларыбыз бышык. Арийне,баштагыдай эле китеп басып чыгармайдан артта калган жокпуз.Биздин колго тийбеген далай китептер азыр окулбай бозоруп турганы жалган эмес.Баары эле изилдєєчї болууга аракеттенди. Арасында омоктуулары да бар экенин айта кетпесек калыстык болбой калат.Мындан сырткары акындын тандалма ырларын дисктерге топтомой да унутта калбады. Бирок аны коммерцияга айлантуунун єзї олдоксондук болорун жаман кєрсє да айта кетели.Илимий конференциялар байма-бай єткєрїлїп турганы оў таасир берди.Акындардын айтыштары уюштурулуп кызыл тили менен бїйїр кызыткандар байгеден куру калышкан жок.Негизи акыркы жылдарда айтыш єнєрї бийиктеп баратат. Буга кубануу керек. Себеби Токтогул атабыз да сай-сєєккє жеткирген саптары менен байлардын куйкасын куруштурган.Кєп кырдуу кеменгер акындын чыгармачылыгын ар тїркїн єўїттє изилдеп чыкканына кїбє болдук. Ошентсе да дагы далай кємїскєдє калган жагдайлар бар экенин танууга болбойт.Бирок, мурда эмнеге їзїлїп тїшїп изилдебедик экен деген суроо кєєдєндї жарбай койбойт.Ошонун кесепетинен биз билбеген туўгуюктар эми чыгып жатпайбы? Чийки жерлери дагы толуктоого муктаж. Эми жакшы саамалыктын жаралганын кабарлап кетейин. Былтыр акындын мааракесинин урматына тасма тартууга эки азаматыбыз киришкен. Алар убадасын аткарышты. Тактап айтканда “Токтогул” деген аталыштагы тасма кєрїїчїлєрдїн ортосуна коюлду. Албетте, муну кєпчїлїк азыркыга чейин кєрє элек. Антсе да бул тасманы кєргєн адам кайдыгер кал-

байт. Каражаттын жетишпей калганын кєрєгєч адам баары бир байкайт.Эгерде ушул маселе дурус чечилгенде акындын образы кенен чагылдырылмак. Анткени менен кыска мєєнєттє,акча тартыштыгына карабастан ушунчалык деўгээлге жетишїїнїн єзї эрдик эмей эмне?Мекенчилдик парасаттын бардыгынан тасма жаралып калбадыбы? Улуу акынды баалап-барктагандардан дале болсо уучубуз кур эмес тура. Бєксє жерлерин толуктап тасманы кайрадан тартууга колдоо кєрсєтїїгє даяр экенин “Шамшыкал-Ата” коомдук фондунун Президенти Таймыр Орозов билдирди. Жакын арада Кожомкул атындагы спорт сарайында оболу кїйєрмандарды чакырып тасмадан їзїндї кєрсєтїїнї,андан кийин чоў программадагы концерт берїїнї пландаштырып жатышат. Мындай демилгеге Кино-режиссер Абдиш Айылчиев менен продюссер Муктар Атаналиев кубанычы койнуна батпай турган кези. Алардын кубанычына биз да ортоктош болорубузга саналуу кїндєр калды. Баса андан кийинки долбоор да кызыктуу.Токтогулдун Жамбыл менен жолугушуусу учурундагы таасирлїї эпизоддор да тасмада чагылдырылса ого бетер курч болмок.Кыргыз эли менен казак калкынын ортосундагы бир туугандык мамиле да таасын берилсе тасма єз максатына жетери айтпаса да тїшїнїктїї.Чынында азыркы жаштар,мектеп окуучулары Токтогулдун ким экенин билбей калышты. Бул ачуу чындык.Бир жарым кылым мурда жарык дїйнєгє келген Токтогул Сатылганов кыргыздын таалайына жаралган кеменгер.Анын ємїрї,чыгармачылыгы биз їчїн айтып бїткїс тїгєнбєс дастан. Ошондуктан анын бизге калтырган аманатын келечек муундардын канына сиўиришибиз абзел.Калкына жарык чачкан инсанды даўазалай берїїдєн талбашыбыз керек. Улуу инсандарды барктай албай жерде басып жїргєнїбїз сокур тыйынга арзыбайт. Жора СУЛАЙМАНОВ

ПАЙДАЛУУ КЕЎЕШ

Жай айына дая рсыўбы?

13

Жай айы кучак жайып кирип келе жатканы баарыбызды кубандырат. Анткени алдыда Ыссык-Кєлгє эс алуу, жайлоого баруу, жаратылышка чыгып эс алуулар кїтїп жатат. Бирок жайдын да биздин эс алуубузга зыянын тийгизген чиркей сыяктуулардан кантип коргонуш керек экендигин жана жай айында ачуу тийген кїндїн нурун кантип туура пайдаланышыбыз керек экендигин сиздерге айтып беребиз.

КЇНДЇН НУРУН ТУУРА ПАЙДАЛАНЫП, ТЕГИЗ КЇЙГЇЎЇЗ КЕЛСЕ... Адатта, кїн, аба, суу адам ден-соолугунун жардамчысы болуп, адамдын кєўїлїн кєтєрєт. Бирок, ар нерсенин чеги болот эмеспи, кїнгє алгач кактанууга 5-10 мїнєттєн баштап, аз-аздан кєнїгїї керек. Болбосо, инфра-кызыл нурга бай, куйкаланган кїндє ысык уруп же кїйїк пайда болушу мїмкїн. Ысык кїндїн астында тери кургап жана бырышып кетет. Айрыкча жашы єтїп калган адамдар менен онкологиялык, жїрєк, гипортония ж.б. ооруларга чалдыккандарга кїнгє кєп кактанууга болбойт. Ал турмак коркунучсуз шишик аталган кал, меў, сєєлдєр кїн нурунан чоўоюп кетиши мїмкїн, ошондуктан: • кєлгє тїшїп чыккандан кийин сєзсїз таза сууга жуунуу керек, себеби суудан кийин эт тез кїйєт; • эгер этиўиз кїйїп, ачыша баштаса, денеўиздин кїйгєн жерлерин вазелин, айран, стрептомицин майы менен майлап же картєшкєнї жука тилип алып басат; • ал эми тери кургап бырышып кетпес їчїн майлоочу бетмай сїйкєйт; • кєздїн тегерегинде "каз таманы" сымал бырыштар кєбєйїп кетпеши їчїн, кїндєн сактоочу кєз айнек кийет; Бул жерде эў негизги айта турган сєз - кїндїн ысыгына оорусу барлар жана сепкилдїї териси жактуу адамдарга кєп кактанууга болбойт. Кїнгє эттин тегиз, сыйрылбай кїйгєнї жакшы жана эл ичинде анын эбин билбегендер да кєп. Этти сулуу, тегиз кїйгїзїїнїн натыйжалуу жолу кїнгє кїйїїгє чыкканда туздуу суу куюлган (1 литр сууга 1 аш кашык туз эсебинде) идиш, бетти жапканга жеткидей бир чарчы даки алып алуу керек. Кїнгє кїйїї їчїн чыгарылган "Хелиолон" бет майы керек, ал ультра кызгылт нурларды жакшы єткєрєт да, ысыкты болсо кармап калат. Бул айрыкча эти назик, бат кїйїп кетїїчї адамдарга жакшы. Пляжга келээр менен бетмайды этке тегиз сїйкєп чыгат. Мындан кийин жатып алып кїйїїнїн ордуна бїт дене ачык болуп, кїн нурун тегиз тийгизїї їчїн басып, чуркап, топ ойноп дегендей, дайыма кыймылда болгону тїзїк. Денени болсо туздуу суу менен суулап, ал эми кєлдїн жээгине болсо улам тїшїп чыгуу керек. Качан чарчаганда туздуу суу сиўирилген дакини бетке жаап, кумда бир аз жа-

туу керек. Ошентип, этке бетмай да сиўип, тегиз кїйєт. Кїнгє чыгаардын алдында бир аз туздуу нерсе жеп, лимон кошулган муздак чай ичип алуу абдан пайдалуу.

ЖАЙКЫСЫН КЇНДЇН ЫСЫГЫНАН АЛСЫРАП ЖЕ ЄТЄ ЧАРЧАП КЕЛГЕНДЕ УКТАБАЎЫЗ Кїндїн ысыгынан алсырап же єтє чарчаган убакта кїндїз уктабаганга аракет кылыўыз. Себеби, денеўизди жанчып салгандай болуп, кыйналып каласыз жана тїнкї уйкуўуз бузулат. Уйкуўуз келип, алсырап жаткан мезгилде, спортто же медицинада эмгектенген адистер иштен чарчап кайткан адамдарга сергектенїї менен иш жєндємдїїлїгїн арттырууну жєпжєнєкєй бирок, таасирдїї ыкмаларын сунуш этишет. Кїндїн ысыгында кайттыўыз дейли, дароо бєлмєнї желдетип, їйгє кийїїчї кийимдерди которуп кийиўиз. Колдоруўуз менен бир нече бошоўдотуучу кыймылдарды жасап келиўиз. Анан далыўыз менен тїз жерге жатып, булчуўдарды бошоўдотуўуз да, дем алуу тереўдигин кїчєтпєй, кєзїўїздї жумуп, бир калыпта дем алыўыз. Дем алуу кыймылынын ритмикасын жєн эле саноо жолу менен жїргїзїўїз. Мисалы: дем алуу 1-2, дем чыгаруу 1, 2, 3. Ушундай дем алуунун натыйжасында 5-19 мїнєт єткєндєн кийин, нерв системасында тормуздоо жїрїп, адам єзїн уйку-соо арасында сезет. Бирок, жїрєк кан тамыры, дем алуу, тамак сиўирїї системасынын активдїїлїгї басаўдап вегататив борборунда тормуздоо прцессинин башталганын айгинелейт. Бул процедура 20-30 мїнєт созулат. Ушундан кийин таза абага бир аз чыгып, анан душка тїшїп алсаўыз, єзїўїздї активдїї жана сергек сезесиз. Мындай дем алуунун колдонгон адамдарга байкоо жїргїзгєндє баардыгы теў єзїн жакшы сезип, сергектенип, эмгекке жєндємдїїлїгї жогорулап жана ден соолугу дагы чын болоору далилденген.

КЇНДЄН КОРГООЧУ САПАТТУУ КЄЗ АЙНЕКТИ ТАНДАГАНДЫ БИЛЕСИЗБИ? Кїндїн нурларынын кєзгє зыяны абдан чоў. Себеби, кєзгє тийген кїндїн зыяндуу нурлары бара-бара кєздїн ар кандай ооруларын козгоп же пайда болушун шарттайт. Андыктан, кїн тийип турган маалда кєз айнек тагынып жїрїї менен кєптєгєн кєйгєйлєрдєн ары-

лууга болот. Бирок, кїндєн коргоочу кєз айнекти тандоодо анын сапатына маани берїї кажет. Анткени, кєпчїлїк кєз айнектер кїндїн зыяндуу нурларынан коргой алышпайт. Ал эми сапаттуу кїндєн коргоочу кєз айнекти кантип туура тандоо керек экендигин тємєнкї маалыматтар аркылуу билип алсаўыз болот. 1Кїндєн коргоочу кєз айнектин сапатын текшерїї їчїн аны тагынып, кїйїп турган лампочканы 10-15 секунд карап туруу сунушталат. Эгер бул убакта эч кандай ыўгайсыздыкты сезбесеўиз, ал кєз айнек сапаттуу болуп эсептелет. 2- Кєз айнектин линзалары кєрїнгєн жарыктын 75-90 пайызын жок кылып турушу керек. Тактап айтканда сапаттуу кєз айнек 10-25 пайыз гана жарыкты єткєрїп турат. 3- Кєз айнектин линзаларынын чоўураак болгону жакшы. Анткени, кїндїн зыяндуу нурлары кичинекей кєз айнектин їстї-астынан деле кирип кетиши ыктымал. Ошондой эле кєз айнек сизге чоў же кичине келбеши керек. Єзїўїзгє туура келген, такканда кыймылдабаган, ыўгайлуу кєз айнекти тандап алыўыз.

4- Тїстїї кєз айнектер кїндїн зыяндуу нурларынан жетиштїї деўгээлде сактай албайт. Бул айрыкча унаа айдагандарга жарабайт. . Анткени, мындай кєз айнекти тагынуу менен адам светофордо жанган тїстєрдї айырмалай албай калат. 5- Сапаттуу кєз айнекти сатып алгандан кийин аны туура колдонууга кажет. Эў эле маанилїїсї эч качан кєз айнекти башыўызга такпаўыз. Себеби, чач линзанын їстїўкї катмарына зыянын тийгизет. Кєз айнекти эки колдоп гана чечиўиз, болбосо кыйшайып же сынып калышы толук ыктымал. Майда бирок, маанилїї Кайсы бир буюмду сатып алып жатканда маркадагы сандарга кєўїл буруш керек. Алар буюмдун сапаты жєнїндє єзї эле айтып турат. Эгер кєз айнекте 400 деген сан жана Bloks at least 95 � UVB and 60 � UVA турса, анда ал сизди кїндїн ультрафиалет нурларынан 100 � коргойт. Азыр бардык эле кєз айнектердин тиркемесинде жалпы элге тїшїнїктїї тилдеги тїшїндїрмєлєр жазылбастан, англис тилиндеги белгилер жазылып турат. Англис тилинде зыяндуу ультрафиолет UV деген белгилер менен берилет. Ошондуктан, кєз айнекте мындай белгилер турса, кїмєн санабай эле сатып ала берген оў. Мисалы, айтылуу Polaroid маркасындагы кєз айнектерде тєрт белгиден турган номер болушу керек. Биринчи белги – фирманын маркасынын номуру. Ал 4 же 8 де-

ген сандан башталат. Экинчиси – чыккан жылы, їчїнчїсї жана тєртїнчїсї моделдерди тїшїндїрєт. Алар бир нече тїргє бєлїнєт. Мисалы, спорт тармагындагы кєз айнектердики – 7, балдардыкы – 0. Кєз айнектерде A, В, C жана D деген латын тамгалары бар, булар кєз айнектин тїсїн билгизет.

ЧИРКЕЙЛЕРДЕН КАНТИП САКТАНЫШ КЕРЕК? Чиркейлер жай айларынын кїн бїркєлїп турган учурларында, єзгєчє кечки салкында чагат. Ал эми токойлуу жана саздак жерлерде эртеў менен кечке чейин эле ызылдап жїрїшєт. Чиркей негизи тїтїндєн качат. Ошон їчїн турак-жайдын эшигинин алдына же отурган жердин айланасына бир нерсе жагып, тїтєтїї менен алардан сактанууга болот. Турак-жайлардын эшик, терезесине ар дайым жука кездеме, тор марлиден тагып койсо пайдалуу болот. Аларга ДЭТА, диметилфталат, индалон, реппелин-альфа дарылардан сээп койсо, чиркейлер таптакыр жолобойт. Бул дарылардын таасири болсо 7-10 кїнгє чейин сакталат. Ал эми жашаган жайга кирип кеткен чиркейден кутулуу їчїн аэрозол баллонунда чыгарылуучу дихлофосту чачуу керек. (тамак-аш, гїлдєрдї жаап же чыгарып коюу менен). Буга да болбой эле чиркей бєлмєдє кєп болуп кетсе, аны жок кылыш їчїн жыгачтын чогуна кумшекер сээп же болбосо кактын сиропуна каныктырылып, кургатылган кагазды кїйгїзїї керек жана катуу ысыган кємєчтанга канфораны сээп, бир аздан соў эшикти ачса, бир да чиркей калбайт. Палаткалардын сыртынан жарым метрге чейин репеллент деп аталган суюктукту чачуу натыйжалуу болот. Эшиктин астын болсо, ушул суюктук менен тазалап туруу пайдалуу. Чиркейлїї ачык талаага чыгарда бети-колго, дененин ачык жерлерине жана кийимге ДЭТА же чиркейге каршы чыгарылуучу башка бир суюктуктардан сїйкєнїп алуу жакшы жардам берет. Аларга каршы кийе турган атайын кийимдер да чыгарылат. Вазелинди эритип туруп, ага нафталин, одеколондон кошуп, аралаштырып, кийин акталбаган кїн карама майынан кошуп туруп, дененин ачык жерлерин майлап алса дагы чиркей жолобойт. Ошондой эле онис майы да жарайт. Рахатбек РЫСАЛИЕВ

№ 130 • 29-май, 2015-жыл

14

ДЕН-СООЛУК

Накыл сєздєр

Àðõèòåêòóðà - ñåíèï êàëãàí ìóçûêà. Фридрих ШЕЛЛИНГ.

Социалдык кыйынчылыктар, їй-бїлєлїк, биртуугандык талаш тартыштарды , коллективдик чыр чатакты жєнгє салат. Тибет медицинасынын ыкмасы менен Ян Инди аныктайт, тамыр аркылуу диагноз коюп, Кыргызстандык бийик тоолорунан жыйналган чєптєрдїн 200 тїрї менен дарылайт.

Àñûë òàøêà êèð æóêïàéò. Даниель ЗАНДЕРС.

Àòàê-äà¢ê - ìûñêàëäàï è÷êåí óó. Оноре де БАЛЬЗАК.

• Карып бараткан беттеги бырыштарды жазат.

Áàð ì¿ìê¿í÷¿ë¿ã¿í æóìøàï, áèðîê æå¢èøêå æåòïåãåíäè àéûïòàø - áåêåð.

• Тери оорулары: писариаз, экзема, аллергия, буттагы грибок, чакалай, баштагы дермобайт безекти чернес.

Джордж ВАШИНГТОН.

Áèðäåìå àéòàì äåãåí ýìåñ, àéòàð ñºç¿ áàð àäàì æàçóó÷ó áîëîò.

• Бронха астма, ангина, кєк жєтєл, туберкулез, ларингит, гаймарит, радикулит, куяў, белдеги грыжа, ич катуу.

ФИЦДЖЕРАЛЬД.

Æàçóó÷ó íå áèð øóìäóê êåðåìåòòåðäè æàðàòûï ñàëûï, áèðîê, êºð¿íáºé æ¿ðãºí Êóäàé ñû¢àðû æóïóíó áîëóø êåðåê. Густав ФЛОБЕР.

Æèâîïèñü - áóë êºç ìåíåí êºð÷¿ ïîýçèÿ, à ïîýçèÿ - áóë êóëàê ìåíåí óê÷ó æèâîïèñü. Леонардо да ВИНЧИ.

Èçäåãåíãå - àäàøóó ïàðç. Иоганн ГЁТЕ.

Êåëäèì, êºðä¿ì, æå¢äèì. Гай СВЕТОНИЙ. Бирок силердин бу жагынан тажрыйбаўар мол, жаш эмессиўер, а тагдыр болсо силерди єткєн иштин баарынан ажыратып койду, ооба, ал силерге бир кезде убактылуу Европада болууну, тоо этегиндеги эски сейилбактагы канча мезгил карыткан замокто жашоону берген, булуттардын арасынан ай силерге суктана карап нур тєккєн. Ошол кїндє, ошол тагдыр саатында, ал отуздан ашып, сен болсо кыркка келип калганыўарга карабастан махабат жыргалына куунап, бу дїйнє жалаў сїйїї кубанычынан жаралган, биз анын аппак таўыбыз деп кыялга баткан ал кезде капылет жерден маўдайыўарга Кызкайыптын єзї пайда болуп, эки жан эрип бир болгон ушу силерден єзїн сактап калууну чєгєлєп сурангандай, жабыккан жандїйнєсї менен ой-санаасы, Кызкайып берген дилазабы ырларынан тєгїлїп, анан аны бїт дїйнє балкып уккудай їн беришин єтїнїп, жалгыз талдай жалдырап, ємїр бою єзї издеп, ємїр бою эч табалбай койгонун мына азыр кайыптан таап алгансып Кудайга їнї жетип турсачы. Ооба, бул кыялга келген бир элестетїї дечи, ошентсе да дал ошол кездешїїдє чыгармачылык ойдун єзї, операнын идеясы, анан аны менен байланышкандардын бїт бардыгы жаралган болчу. Ошондогу Кызкайып менен кездешїї куду єўдєгїдєй болгонун, силер аны опера аркылуу театр сахнасына алып чыгып, анын ролун Айдана ырдап аткарып, анан аны силер тїбєлїк сактап калууга ак дилден жана ант кылып, атїгїл Айанын єзї да «Кызкайыпты» тилден калганча ырдап єтєрїн наздана шыбырап убада берген деп бирєєлєрдї ишендирип кєрчї. Ой, сен эмне деп жатасыў?! Токтогун, бул жомогуўа ким ишенет? Акылыўан айный элек бирєє укса тєбє чачы тик туруп, мунун баары ойдон чыгарылган калжыр кеп, миф, аўыз сєз, имиш-имиш тура деп басат да, кетет. Башы бар адам башка эмне айтмак. А бирок Арсен Саманчиндин жандїйнєсїндє Кызкайып жер їстїндє эмес, кєктє жашайт, ошон-

№ 130 • 29-май, 2015-жыл

Êåëåñîîëîð æàçãàíäû êåëåñîîëîð îêóéò.

• Кыз келиндер оорусу: эрозия, мастапатия, истит, миома, фиброма, менструалдык бузулуулар, климакс, лейкопенения, зарасын кармай албагандар.

Марк ТВЕН.

• Прастатит аденома, энурез, геморой, релатизм, колтуктагы колоўсо, буттагы шыбоо, коўурук ж.б.

Êåëåñîîëîð - ºç æà¢ûëûøòûãûíàí, àêûëäóóëàð - º¢ãºëºðä¿í æà¢ûëûøòûãûíàí òààëèì àëàò.

• Гепатит А, Б, С. давление тїшїрєт, кант диабети.

Отто БИСМАРК.

Êîë ÷àáóóëàð - àêûëäóóëàðãà êàì÷û, êåì àêûëäàðãà - ñººëºò. Чарльз КОЛТОН.

Êîìïîçèòîð - áóë äà àêûí. Людвиг ван БЕТХОВЕН.

• Бєйрєктєгї, табарсыктагы сезгенїїлєр ж.б. у.с.

• Нерв илдеттери: эпилепсия, стресс, коркоктук, шизофрения, тырышуу, арак ичкендер, тамеки тарткандар, наркомания.

• Шишик (опухоль), рак, эмчектеги метостаза клеткаларынын єсїшїн токтотот.

ЧЫЎГЫЗ АЙТМАТОВ (Сандан санга)

Тоолор кулаганда (КЫЗКАЙЫП)

Роман

дуктан ал кандайдыр бир жогорку кїчтєр менен байланышы бар. Айдана да ошондо ушундай ойдо, дил-максаты бир тилекте болчу, анан эле аны шайтан азгырып, «Лимузин» минип асманга кетти, кайдагы асман, акылын байлап, жїрєгїн алдап бизнес-туткуну кылып кетишти. Ошентишти, ал эми Кызкайыптын образы болсо кєктєн келген ишеним-аян катары анын каўгырап жалгыз калган жандїйнєсїндє жашап, бир ємїр єтєрєткїчєктї арылбас арман, кутулгус окуя катары кєкєйїндє кєк тїтїн чачып тура берет. Ооба, Кудай дейбиз, а бирок аны кєргєн бир жан жок, ошондой болсо да эл Кудайга, анын бар экенине ишенет. Жерде жок ыйык тїшїнїктї ишеним катары кабыл алганда гана ошо сен издеген образ турмуш чындыгы катары жандїйнєўдє жашай берет, болгону ага бериле ниет бере билиш керек. Кеп маўызы ушунда.

Єйдє жактын кудурет-кїчїнє ишенїї ал экєє Германиянын Хайдельбергинде жїргєн чагында болгон. Балким, бул дагы тагдырдын бир буйругудур, ар дайыма боло бербеген келкелдин келген кезидир. Болсо болот, ооба, ал жерге алар Айдана Самарованын єзїнїн гана концерт берїїсїн єтїнгєн музыка клубунун чакыруусу менен келишкен эле. Бїт бардыгы ойдогудай єткєн. Айдананын бул жакка дал Хайдельбергдин єзїнє чакырылышына Арсен Саманчиндин да эмгеги чоў болчу, бул ишти анын жакын адамдары, журналист достору, тааныш музыканттар уюштурушкан. Ал жердеги музыкага тереў тїшїнгєн кєрєрмандар классиканы ырдаган Айдананы асманга жеткирип салышты. Ал тургай тележаўылыктардан да анын ырлары берилип, басма сєздє ал жєнїндє макалалар жарыяланып, жарнамалар болуп дегендей Айдана жакшы эле таанылды. Баарынан

• Ички органдагы, денедеги курттарды тїшїрєт. Аскарида, ламбилёз, тумхоланда, кене, демодекс, токсокара, дизбактериоз, митоз ж.б.

• Толуп кеткендерди арыктатып жел кабызды чыгарат.

• Оорулардын шыпаасын касиеттїї чєптєрдєн тапса болот. Сакайбаган оору жок. Ар кимдин ден соолугу єзїнїн колунда! Ахунбаева кєчєсї №90 (Онкологиялык больницанын жанында, болжол менен Абдрахманв кєчєсї менен кесилишкен жерде). Тел: 0772850673 да ошо Хайдельбергдин эски чиркєєсїндє ырдаганда кызык иш болду, протестант немистери меймандар їчїн бїт баарын жасайт экен, сыйына турган залды дил-ыйманга тиешеси анча жок, бирок урматтаган иш-чараларга бере беришет экен. Мунаралары шаўкайган, казанбактары калдайган чиркєєдє ырдаганда акустикасы эў сонун бул жай кубулжуган їнїўдї ого бетер кубултуп, ар жагы асманга чейин жеткирип, кєк менен жердин ортосунда жаўыртат. Бїт аалам сенин їнїўє магдырайт. Ал єзїнїн арияларын фортепиано менен органдын коштоосунда немис, орус, италия тилинде, анан бир-эки кыргызча ырдады. Кол чабуулар жер жарып, чиркєєнї терметип, залдагылар менен балкондогулар ар бир ырга ушунчалык суктана ыраазы болуп, кєздєрїнєн жылдыз жанып, жїздєрїнєн кубаныч тєгїлїп турду. Мємєсїн ийген ийгилик менен чыгармачылык эргїїнїн бул жердеги толкунмаанайы ал экєєнї Хайдельбергге бирге барууга тарткан сїйїї сезимдерип кїчєтїп, ушу азыр жїрєктїн ар бир кагышы сайыи бирин бири эўсеген да, бирин бири сагынган, мындан ары ар дайым кошулган жанын ємїр бою бєлїнбєй турган абалга алып келди. Ал эми Айдана анда эркелеп: «Биздин сїйїї экєєбїздїн жаныбыздан жаралган», - деген сєз тапкан. Ошол чын болчу, ортолорунан жел єтпєс жакын болушкан, анткени алар ошол керемет кїнї кек сактап кайра келбеген Хайдельбергде ал экєє жанынан жаралган сїйїїнї баштан єткєргєн. Бири-бирине наздана эркелешип, бирин-бири: «Жалгыз жанымдан жаралган сїйїїм», дешкен. Эмнеси болсо да аларга бул сєз жарашкан. Ушул дїйнє ушул экєєнїн сїйїїсї болуп турганда алар капылет жерден «Кызкайыпты» табышкан. Ооба, концерттен кийин аларды ошо чиркєєгє жакын турган ресторанга чакырышып, урмат-сый кєрсєтїшкєн. Андан алар тоо сейил багындагы эски заманда келиштире салынган, кадырлуу меймандар їчїн гана эшиги ачылчу замокту айланып, кєўїл ачып жїрїшкєн.

СКАНВОРД

15

№ 130 • 29-май, 2015-жыл

16

БИЗДИН АЙЫЛ

КУТТУКТОО

ЭШИГИН КЄРЇП ТЄРЇНЄ ЄТ болсо ар бир кєчєнїн маўдайына кєчєнїн аты жазылган кєрнєктєрдї 25000 сомго жазап чыгышты. Эмне дейли айылдын

Бишкек шаарынын тургуну

ИМАНАЛИЕВА МУНАРАны

босогосундагы бул арка айылга кирешелерди алып келїїчї дарбазалардан болсун деген каалоо менен жаштарыбыз мекенчилдикке умтула берсин демекчибиз.

Кочкор районундагы Ак-кыя айыл аймагына караштуу Кара-Суу айылына баруучу жолго арка ( дарбаза) орнотулду. Бул кєркєм дарбазаны Кара-Суу айылындагы Шапак Рысмендеев атындагы орто мектебин мындан 20 жыл мурдагы ( 1995-жылы) бїтїрїїчїлєрї тургузган. Арканын жанында айылга келген кудасєєктї, конокторду узатып тїштєнїїчї беседка жазалган. Жыйырма жылдыктардын жазаган эмгеги айыл тургундарын кубанычка бєлєгєнїнє анын ачылуу аземинде кїбє болдук. Ачылуу аземине

Кочкор районунун администрациясынын башчысы-аким Нурбек Жусупбеков катышып, мындай жєрєлгєлєрдїн улана беришин каалап, арканы тургузууда демилгечилерден болуп ишти аягына чейин чыгарууда єзгєчє эмгек кылган Самїдїнов Улук Бообековичке, Молдогазиев Мирлан Текшербековичке, Азат Кадыркуловго ыраазычылык билдирип, мактоо баракчаларын тапшырды. Аркага 1978жылы туулган айылдын 21 азаматы 300, 000 миў сом жумшашкан. Ал эми мындан он жыл мурдагы мектепти аяктагандар

КУТТУКТОО

«КЫРГЫЗСТАНДЫН ЖАШ ЛИДЕРЛЕРИ» КООМДУК МЕКТЕБИ 2015-жылдын 25-майында Кыргыз-Тїрк «Манас» Университетинде «Кыргызстандын Жаш Лидерлери» коомдук мектебинин III-агымынын бїтїрїїчїлєрїнє сертификат тапшыруу аземи болуп єттї. «Кыргызстандын жаш лидерлери» коомдук мектеби «Прогрессивдїї Демилгелер Фонду» коомдук фондунун татыктуу муунду тарбиялоо жана тїзїї їчїн багытталган, Кыргызстандагы эў алгачкы жана бїгїнкї кїндє бекер билим берген жалгыз илим долбоору болуп саналат. Мектеп 1 жылда 2 агымды окутуп чыгарат (жаз-жай жана кїз-кыш) жана жыл сайын улана бермекчи. Окуу долбоорунун сезондук созулушу 3 ай жана акысыз. Программанын алкагында инсандык сапаттарды психологиялык жактан єнїк-

тїрїїгє жардам берїїчї тренингдер финансылык сабаттуулук жана єз алдынча иштеп кетїї, оратордук искусство жана маек куруунун ыкмалары, психологиялык жактан єнїгїї, фандрайзинг жана башка кєптєгєн ар тараптуу тренингдер адамдын касиеттерин ачууга жана келечекте ар тараптуу єсїїгє жардам берет.

№ 130 • 29-май, 2015-жыл

«Кыргызстандын жаш лидерлери» коомдук мектеби алкагында, Фонд кєптєгєн алдыўкы ЖОЖдор менен биргеликте иш алпарып келет жана алардын арасында чоў брендге айланды.

2014-жылдын жыйынтыгы менен бардык ЖОЖдордон 1200 билдирме жєнєткєн студенттердин арасынан татыктуу делген 200 студент конкурс аркылуу тандалып алынып, жыйынтыгында 200 лидер аталган мектепти ийгиликтїї аяктаган. Татыктуу муунду тарбиялоо їчїн Фонд, тажрыйбасы жогорку тренерлерди, белгилїї эксперттерди, авторитети кїчтїї окумуштууларды, эмгеги сиўген коомдук ишмерлерди, ийгиликтїї бизнесмендерди жана саясатчыларды чакырып, иш алпарат. “Кыргызстандын жаш лидерлери” коомдук мектебинин жаркыраган келечекти курууга умтулган бїтїрїїчїлєрї тарабынан уюштурулган “Агартуу лигасы” долбоорунун алкагында Бишкек шаарынын ЖОЖдоруна жана орто мектептерине жана ошондой эле Республикабыздын бардык региондоруна тренинг єтїшїп, жыйынтыгында аталган долбоордун алкагында 6000 ден ашуун балдар менен билимдерин бєлїщїп келишкен. “Кыргызстандын жаш лидерлери” коомдук мектеби, ар бир студентке кайтарымсыз негизде ири суммадагы инвестиция кылып, ЖОЖдордо берилбеген заманбап билимдерди берген жалгыз мектеп болуп саналат. Биздин ишенимибизде аталган долбоорго маалыматтык колдоо кєрсєтїї менен кєптєгєн жаш уландардын бул билим долбоору аркылуу єз дараметин арттырууга мїмкїнчїлїк тїзїлєт, жаштар арасында заманбап билимге умтулуу, жаратман аракеттер

29-май туулган кїнї менен куттуктайбыз! Бїгїн сен жарыка келген кїнїў, Бїгїн сенин 37ге толгон кїнїў. Жаркылдап ден соолукта жїрє бергин, Аман болуп арабызда кїлє бергин. Балдарыўа мээримдїї эне болуп, Ак єргєлїї їйїўдїн куту болуп. Бут тоскон душмандарыў болбосун, Жамандыктан кудайым колдосун. деп ата-энеў, бир туугандарыў, эже жезделериў, жеўелериў.

Бишкек шаарынын тургуну

САЙРИДИНОВ ИШЕНБЕКтин

менен єлкєгє салым кошуу аракеттери жанданат деп тереў ишенебиз. Урматтоо менен, «Прогрессивдїї Демилгелер Фонду» коомдук фондусу Аваз Казаков – 0312 690547, 0770 750077

28-май туулган кїнї менен куттуктайбыз! Ємїрїўїз суудай узун, Їйїўїзгє кут толсун. Ден-соолугуўуз темирдей бекем. Пейлиўиз ааламдай кенен, Жашооўуз балдай, Ыйык болсун нандай. Сыноодон сынбай, Колдосун сизди кудай. Їй бїлєўїзгє амандык, Алыс болсун жамандык деп сизди урматтап сыйлаган бир туугандарыўыз