Het magazine van Cursuscentrum Dierverzorging
VOORJAAR 2020 | Jaargang 13 | Editie 30
MAGA ZINE
Germaine Richier Mensbeeld-Mensbeest
“Verrijking stopt verveling.”
Zhang Dali. Body and Soul – 18 maart t/m 25 juni 2017, Grote Zaal |
1
Spiegel
van de t/m 10.05.2020 ISM
Piet Mondriaan, Passiebloem (detail), 1900-1908, 725 x 475 mm, aquarel, Kunstmuseum Den Haag
ziel
FUNDATIE NU IN
MUSEUMDEFUNDATIE.NL
OPEN DI T/M ZO 11-17 UUR, BLIJMARKT 20, ZWOLLE, TEL: 0572-388188
CRUX MARTIN KOBE MIRJAM VÖLKER ROBERT SEIDEL TITUS SCHADE
Met CRUX laat Museum de Fundatie een nieuwe generatie schilders uit Leipzig zien. De grote schildertraditie van Leipzig en hun virtuositeit en aandacht voor architectuur en landschap verbindt hen. De wegen van Martin Kobe, Mirjam Völker, Robert Seidel en Titus Schade kruisten toen zij studeerden aan de beroemde Hochschule für Grafik und Buchkunst in Leipzig. Kobe was Meisterschüler bij Arno Rink; Völker, Seidel en Schade bij Neo Rauch. Martin Kobe, Zonder titel, 2012, acrylverf op doek 120 x 170 cm, collectie van de kunstenaar; Robert Seidel, Manu, 2018, ei-tempera op doek 60 x 40 cm, particuliere collectie Eindhoven; Mirjam Völker, Stoß, 2014, houtskool op papier 120,5 x 92,2 cm, collectie HGN, courtesy Galerie EIGEN + ART Leipzig/Berlin; Titus Schade, Regal I, 2012, olieverf en acrylverf op doek 150 x 200 cm, particuliere collectie, Keulen, courtesy Galerie EIGEN + ART Leipzig/Berlin, foto: Uwe Walter, Berlijn.
In Museum de Fundatie en Kasteel het Nijenhuis:
ANNABEL OOSTEWEEGHEL INSOMNIA
Insomnia toont de wereld van de slapelozen door de lens van Annabel Oosteweeghel (1969). De duistere en verborgen wereld van de nacht, waarin de meesten van ons slapen maar 20 procent van de Nederlanders wakker is. De eenzaamheid, het woelen; nachtelijk lijden dringt zich aan je op in deze fotoserie.
Oost-Duitsland, Altengrabow, Russisch schietterrein, archival pigment print 120 x 180 cm.
MARTIN ROEMERS
PIM TROOSTER
Martin Roemers (1962) fotografeerde tussen 1998 en 2009 de in verval geraakte fysieke resten van de Koude Oorlog, vanuit de gedachte dat die grimmige periode voorgoed geschiedenis zou zijn. De serie krijgt een beangstigende actualiteit nu de oude tegenstellingen weer lijken te herleven.
Pim Trooster (1954) is een postmodernist. Met grote vrijheid combineert hij allerlei kunstvormen en creëert hij een heel nieuwe eclectische beeldtaal.
RELICS OF THE COLD WAR
DE RENOVATIE
BEELDENTUIN KASTEEL HET NIJENHUIS Op 4,5 hectare siertuin zijn ruim 100 beelden te zien uit de collecties van Museum de Fundatie, Museum Beelden aan Zee en de Provincie Overijssel. Met o.a. werk van Karel Appel, David Bade, Zhou Brothers, Pino Castagna, Tom Claassen, Eugène Dodeigne, Dora Dolz, Alfred Hrdlicka, Igor Mitoraj, Charlotte van Pallandt, Theresia van der Pant, Oswald Wenckebach, Ronald A. Westerhuis en Ossip Zadkine. Steef Roothaan, Het gezicht, 1999, brons, collectie Museum Beelden aan Zee, langdurig bruikleen aan Museum de Fundatie.
VOORJAAR 2020 | Jaargang 13 | Editie 30
06
In dit BAZ magazine 05
Editorial
06
Germaine Richier Mensbeeld-Mensbeest Feico Hoekstra over de tentoonstelling in de Grote Zaal
12
11
Beeldcolumn
12
Jacob van der Beugel Marjan Overdijk over werken op het raakvlak van kunst en wetenschap
16
Stapelstoelen van Klaas Kloosterboer door Dick van Broekhuizen
20
Ed Prins & Margreet Pruijt, LIEFHEBBERS een interview door Godelieve Huijskens
22
Carel Blotkamp over Sculptuur-On Sculture door Joost Bergman
24
Marino Marini en Memory Lane een column van Paul van Rosmalen
26
Colofon
22
Cover: Germaine Richier in haar atelier in ZĂźrich, 1944
24
Beeldhouwer Wezelaar op bezoek bij Richier.
Geschonden mensbeeld
D
e verschrikkingen van de Eerste Wereldoorlog hadden tot gevolg dat er na 1918 in de beeldende kunst een ontwikkeling op gang kwam die men in de kunstgeschiedenis aanduidt met Retour à l’ordre. Modernisten van het eerste uur – Picasso voorop - die aan de vooravond van de miljoenenslacht nog volop hadden geëxperimenteerd, onttakeld en gedeformeerd, grepen terug op de eeuwige schoonheid van de klassieke oudheid en schilderden en beeldhouwden mensfiguren in rust, regelmaat en reinheid. De herontdekking van de klassieken en het streven naar eeuwige schoonheid domineerden de officiële kunst van het interbellum en gingen een verstandshuwelijk aan met de moderne, functionalistische architectuur van Le Corbusier en J.J.P. Oud. De aftermath van de Tweede Wereldoorlog laat iets geheel tegenovergestelds zien en er wordt wel beweerd dat dit mede het gevolg is van de wurggreep waarin de neoklassieke kunst, door haar enthousiaste ontvangst bij Hitler en Stalin, terecht was gekomen. Hoe het ook zij, nogal wat beeldhouwers die in de naoorlogse jaren de internationale beeldhouwkunst opzienbarend zouden vernieuwen, kozen voor de vereeuwiging van de geschonden mens: onttakeld, verminkt, soms bijna dierlijk woest, dan weer plantaardig passief. Alberto Giacometti, Lynn Chadwick, Germaine Richier en - in Nederland - Wessel Couzijn, Pearl Perlmuter, Carel Kneulman en Hans Verhulst predikten een bewust ongepolijste, anti-behaagzuchtige beeldhouwkunst van niet gepatineerd brons en roestig ijzer. Een beeldhouwkunst die raakte aan CoBrA (Tajiri!) en een brug zou slaan naar de pure abstractie van de jaren ’60 van de twintigste eeuw. De sculpturale figuratie van het geschonden mensbeeld reflecteerde direct op de volstrekte onttakeling die de Tweede Wereldoorlog teweeg had gebracht en reageerde op de angsten en onzekerheid van de daaropvolgende Koude Oorlog en op de algehele grimmige gemoedstemming van die jaren waarin existentialistisch filosoof Jean-Paul Sartre vertolkte dat de mens in wezen slecht is en zijn medemens per definitie in de weg zit. Het is een internationale, sculpturale stroming die essentieel is geweest voor de ontwikkeling van de moderne beeldhouwkunst, maar door zijn morose en individualistisch karakter nog goeddeels ontdekt en beschreven dient te worden. Het eerste retrospectief over de Franse beeldhouwer Germaine Richier in een Nederlands museum kan daartoe de aanleiding zijn. Jan teeuwisse, directeur Beelden aan Zee
Zhang Dali. Body and Soul – 18 maart t/m 25 juni 2017, GroteEditorial Zaal | 5| 5
La Grande Spirale, 1956
6
Germaine Richier MensbeeldMensbeest De huidige presentatie in Beelden aan Zee is het eerste retrospectief dat in Nederland aan haar beeldhouwkunst wordt gewijd
G
ermaine Richier (1902-1959) was in de jaren direct na de Tweede Wereldoorlog een van de leidende figuren van de moderne Europese beeldhouwkunst. Tussen haar overwegend mannelijke collega’s manifesteerde zij zich even sterk als vanzelfsprekend. Samen met het werk van onder anderen Alberto Giacometti en Marino Marini vertolkten haar verontrustende sculpturen, half mens en half dier, volgens velen de voorgoed veranderde tijdgeest. Na haar vroege dood in 1959 raakte zij echter snel in de vergetelheid. Onterecht, want haar invloed laat zich tot op de dag van vandaag gelden. Meer dan een halve eeuw na hun ontstaan, hebben de beelden van Richier nog niets aan kracht ingeboet. Bescheiden debuut
L'orage, 1947-‘48, brons, 188 x 67,5 x 52,5 cm., Stedelijk Museum Amsterdam
Het Nederlandse publiek kon al in 1939 kennismaken met het werk van Germaine Richier op de tentoonstelling Rondom Rodin in het Stedelijk Museum Amsterdam. De tentoonstelling, een overzicht van honderd jaar Franse sculptuur, was samengesteld door museumdirecteur David Röell en beeldhouwer Han Wezelaar. Die laatste woonde tussen 1923 en 1934 in Parijs en kende Richier persoonlijk. Op Rondom Rodin was zij op een totaal van maar liefst 364 werken vertegenwoordigd met twee portretkoppen, waaruit zowel haar waardering voor Charles Despiau sprak als die voor haar leermeester Antoine Bourdelle. Daarmee sloot zij net als Wezelaar aan bij de classicistische trend in Frankrijk in de jaren dertig. Het was een bescheiden debuut, dat door het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog pas veel later een vervolg kreeg. In de winter van 1948-’49 was zij een van de deelnemers aan de tentoonstelling 13 beeldhouwers in Parijs in hetzelfde museum, samengesteld door Willem Sandberg, de opvolger van Röell. Hier kreeg het publiek een heel andere Richier te zien.
|
7
De tentoonstelling 13 beeldhouwers in Parijs, Stedelijk Museum Amsterdam
Gedurende haar verblijf in Zwitserland in de periode 1939-‘46 wijzigde haar kunst zich drastisch. Haar mensbeeld was een mensbeest geworden. Sculpturen als L’homme-forêt (De bosmens, 1945), La mante (De bidsprinkhaan, 1946) en L’Orage (De stormman, 1947-‘48) stellen figuren voor die weliswaar menselijke trekken vertonen, maar die in de eerste plaats mysterieuze, haast sprookjesachtige natuurwezens zijn – dat wil zeggen: niet de feeën en de elfjes, maar de draken en de trollen.
Anti-klassiek Willem Sandberg was veruit de belangrijkste promotor van Richiers kunst in Nederland. Hij rekende de Française tot een selecte groep kunstenaars (in zijn optiek de enige echte kunstenaars) die na 1945 ‘met open oog op de uitkijk’ stonden, oftewel kunstenaars die de actuele maatschappelijke ontwikkelingen kritisch 8
|
volgden en daarop reageerden met hun werk, met als hoogste doel niets minder dan het voorkomen van een nieuwe oorlog. Richier onderscheidde zich van de vele andere Franse beeldhouwers die volgens hem juist achterom keken door de classicistische lijn van Aristide Maillol en Despiau te willen voortzetten. ‘Hun volgelingen hebben zich, door aan de stijl van hun leermeesters vast te houden, bewust van het heden gedistancieerd’, luidde Sandbergs oordeel. ‘Slechts een kleine groep, waarvan de 13 kopstukken hier zijn vertegenwoordigd, heeft gemeend de blik niet te moeten wenden.’ Al vóór de oorlog, in 1938, liet Sandberg (toen nog conservator) met de expositie Abstracte Kunst zijn voorkeur blijken voor de anti-traditionele en anti-klassieke richting, die op Rondom Rodin grotendeels was genegeerd. Zijn eigen overzicht van de Franse beeldhouwkunst was dan ook niet bedoeld als een vervolg op Röells tentoonstelling uit 1939, maar als een
Links: L'homme-forêt, 1945-‘46, brons, 93 x 45 x 30 cm. Kunstmuseum Den Haag Rechts: Beelden van Germaine Richier op het terras van Musée Picasso in Antibes
correctie. In feite was hij net zo eenkennig als zijn voorganger, maar kiezen en stellingnemen zag hij als de plicht van een museumdirecteur. Kunstcriticus Jan Engelman zag het anders en hekelde deze ‘bewust partijdig samengestelde tentoonstelling van experimentele, abstracte, half-abstracte, nieuwe dimensies zoekende, gothiserende, skeletachtige, soms speelse, soms humoristische, soms sinistere plastiek’. Ook de Nederlandse Kring van Beeldhouwers achtte de tentoonstelling niet representatief en liet dit per brief aan Sandberg weten.
Inspiratie en interpretatie
zelf aangaven met heel andere zaken bezig te zijn geweest. Inspiratie bleek kortom wat anders dan interpretatie. Zo kon het gebeuren dat Giacometti’s ijle gestalten, die volgens hun maker voortkwamen uit een poging mensen in de verte weer te geven, door filosoof Jean-Paul Sartre in verband werden gebracht met uitgemergelde gevangenen in de
waarin schepping en vernietiging, leven en dood, onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn. Als beeldhouwer was zij ongetwijfeld ook eerder geïnteresseerd in de vorm en expressie van haar onderwerpen dan in hun politieke of morele implicaties. En wie kent niet de schoonheid van verval? ‘Ik voel me meer aangetrokken tot een dode tak,’ verklaarde zij ooit, ‘dan tot een uitbundig bloeiende appelboom.’
De huidige presentatie in Beelden aan Zee is het eerste retrospectief dat in Nederland aan haar beeldhouwkunst wordt gewijd
De heibel rond 13 kunstenaars uit Parijs was kenmerkend voor het kunstklimaat in Nederland in die tijd. Sinds het succes van Rondom Rodin, die vele duizenden bezoekers had getrokken, was de beeldende kunst in hoge mate gepolitiseerd. Het voorheen zo gewilde classicisme raakte gedurende de Tweede Wereldoorlog besmet door de exclusieve inlijving van het klassieke ideaal door de nazi’s. Daarmee werd anti-klassieke kunst door Sandberg en andere invloedrijke personen in de kunstwereld bijna automatisch gezien als teken van verzet, ook wanneer kunstenaars
concentratiekampen van nazi-Duitsland. Ook Sandberg was naar eigen zeggen voortdurend op zoek naar de weerslag van de oorlog in kunstwerken en vond die onder andere in de beelden van Richier. Precies om die reden kocht hij haar L’Orage voor het museum aan. Richier zelf daarentegen noemde desgevraagd altijd de flora en fauna van haar geliefde Provence, haar geboortestreek, als belangrijkste inspiratiebron. Ze had bewondering én ontzag voor de natuur,
Pionierswerk
Richiers ongepolijste, expressieve en soms ronduit angstaanjagende figuren (schilder Carel Willink omschreef ze als ‘uit het water opgehaalde kadavers’) maakten grote indruk op een aantal jongere Nederlandse beeldhouwers. In Amsterdam waren het met name Carel Kneulman, Wessel Couzijn en Pearl Perlmuter die zich in haar werk herkenden, net als Lotti van der Gaag in Den Haag. Terwijl de Amsterdammers de vormentaal van Richier expliciet verbonden aan maatschappelijke thema’s, zoals Sandberg het graag zag, omarmde Van der Gaag vooral de grillige fantasie van deze kunst. Maar bovenal inspireerde hen Richiers experimentele
|
9
La Feuille, 1948, brons
Meer dan dertig sculpturen, afkomstig uit Nederlandse, Belgische en Franse musea, kunsthandels en privécollecties, demonstreren de schier grenzeloze verbeeldingskracht van Richier op de toppen van haar kunnen werkwijze. Veel sterker dan met haar ongewone onderwerpen of vermeende politieke bedoelingen was het de grote vrijheid die Richier zich veroorloofde ten aanzien van materialen en technieken waarmee zij uiting gaf aan de rusteloze vernieuwingsdrang van de naoorlogse generatie kunstenaars. Richier verwerkte takken en stenen in haar beelden, ze gebruikte schedels en zeeschuim, staaldraad en stukken glas, ze beschilderde haar figuren of vroeg anderen deze te beschilderen, ze bekraste hun oppervlak en maakte er gaten in. Voor de surrealistische schrijver André Pieyre de Mandiargues was die ongebreidelde experimenteerlust reden om Richier zélf een natuurkracht te noemen. Zoals het een experimenteel kunstenaar betaamt, liet zij zich door geen enkele traditie of conventie beperken en hield zij tijdens het werk alle mogelijkheden open. Door haar voortijdige overlijden aan kanker in 1959 is de voortrekkersrol die Richier op die manier speelde echter decennialang onderbelicht gebleven en zelfs onderschat. Haar invloed is namelijk nog altijd aanwijsbaar, ook in Nederland. De kunst van hedendaagse Nederlandse beeldhouwers als Arie Schippers, Karin Arink en Maartje Korstanje is zonder het pionierswerk van Germaine Richier eenvoudigweg ondenkbaar, ook al zijn zij zich dat misschien niet per se bewust.
Niet vergeten De tentoonstelling Germaine Richier. Mensbeeld-Mensbeest, die de komende maanden in de Grote Zaal van museum Beelden aan Zee is te zien, kwam tot stand in nauwe samenwerking met het Musée Picasso in Antibes, dat eind vorig en begin dit jaar het decor vormde voor Richiers beeldhouwkunst. Meer dan dertig sculpturen, afkomstig uit Nederlandse, Belgische en Franse musea, kunsthandels en privécollecties, demonstreren de schier grenzeloze verbeeldingskracht van Richier op de toppen van haar kunnen. Alle werken, op twee na, werden gemaakt in de slechts veertien levensjaren die haar na afloop van de Tweede Wereldoorlog waren gegund, een periode die kennelijk te kort was om haar reputatie voldoende te bestendigen. De huidige presentatie in Beelden aan Zee is het eerste retrospectief dat in Nederland aan haar beeldhouwkunst wordt gewijd. Behalve de beelden wordt er een uitgebreide selectie tekeningen en prenten geëxposeerd. De tentoonstelling is daarmee een waardig eerbetoon aan een kunstenares die zestig jaar na haar overlijden eindelijk weer haar rechtmatige plaats terugkrijgt tussen al die andere grootheden van de moderne Europese beeldhouwkunst, tussen Picasso en Zadkine, Giacometti en Marini, om enkele van haar meest verwante collega’s te noemen. Opdat zij niet opnieuw vergeten wordt. Feico Hoekstra, tentoonstellingsmaker en schrijver over kunst 10
| Germaine Richier. Mensbeeld - Mensbeest - 13 maart 2020 t/m 7 juni 2020, Grote Zaal
Beeldcolumn Jiska de Waard |
11
Jacob van der Beugel
werkt op het raakvlak van kunst en wetenschap
O
p de vraag of hij de titel van zijn installatie die te zien is in de Kleine Zaal van museum Beelden aan Zee, A Mutating Story, kan toelichten, antwoordt Jacob van der Beugel (Londen, 1978) uitgebreid. ‘De mensheid is voortdurend onderhevig aan veranderingen die veroorzaakt worden door de evolutie en de techniek. Die veranderingen vinden plaats op metafysisch/lichamelijk en op microscopisch niveau. Wij veranderen in z’n geheel, maar ook onze cellen. Soms zijn deze veranderingen positief, maar heel vaak ook niet.’
Van der Beugel versierde een van de salons met keramische panelen die het DNA-profiel van de Oranjes verbeelden Modellen en werk in uitvoering (atelier kunstenaar 2019)
Theo Scholten-lezing Beelden aan Zee maakte vier jaar geleden kennis met Van der Beugel toen hij de Theo Scholten-lezing uitsprak. Ook toen al bleek dat de kunstenaar werkt op het raakvlak van kunst en wetenschap. In het interview dat naar aanleiding van zijn lezing gepubliceerd werd in het BaZ-magazine spreekt hij de hoop uit dat Beelden aan Zee in de toekomst in aanmerking zal komen om zijn werk te huisvesten. En nu is het dan zo ver. A Mutating Story is daadwerkelijk te zien in Beelden aan Zee.
Huis ten Bosch De rol van de wetenschap is groot in het werk van de in Engeland woonachtige Van der Beugel die enkele maanden geleden plotseling ook het Nederlandse nieuws haalde. Hem is namelijk de eer te beurt gevallen om een van de zalen van Huis ten Bosch, het woonpaleis van koning Willem Alexander en zijn gezin, op te luisteren met kunst. Van der Beugel versierde een van de salons met keramische panelen die het DNA-profiel van de Oranjes verbeelden.
Sanger Institute Voor de installatie in de Kleine Zaal van Beelden aan Zee was zijn verblijf sinds 2014 als Artist in Residence in het Welcome Trust Sanger Institute van groot belang. ‘Mijn verblijf daar was met name belangrijk, omdat het me inzicht gaf in de problemen waarmee wetenschappers te maken hebben als zij de genetica van kanker proberen te doorgronden. We zien onwillekeurige, oncontroleerbare veranderingen optreden. De biologie trekt zich niets aan van de oorsprong van de veranderingen; zij verandert gewoon. En dat is wat ik heb geprobeerd weer te geven, ondanks de gevoelige implicaties.’ Jacob van de Beugel is met name onder de indruk van de
ambitie waarmee de wetenschappers het probleem rond de ziekte kanker te lijf gaan. Wat hij er vooral van onthoudt is de paradox dat zij de verandering moeten bevechten bij het bestrijden van ‘de keizer van alle ziektes’ terwijl het leven niet zonder veranderingen kan.
Concrete Met A Mutating Story probeert Van der Beugel de mens en die processen beter te begrijpen. De materialen waar hij gebruik van maakt zijn beton ( in het Engels concrete) en keramiek. ‘Zij weerspiegelen onze obsessie met eeuwigheid en het vinden van het levenselixer. We streven ernaar de dood te overwinnen. En daarom maak ik gebruik van materiaal dat concreet en tastbaar is. Denk aan uitdrukkingen als: a concrete truth en a concrete fact.’ De vier panelen van de installatie zijn abstracte voorstellingen van het ouder worden, van kwaadaardige celdeling, van het behandelen van ziekte als iets chronisch en als laatste van de mogelijkheid de verandering tegen te gaan.
Onsterfelijkheid Veel kunstenaars proberen met hun werk onsterfelijk te worden. Hoe kijkt hij daar tegenaan? ‘Aangezien ik geloof dat onsterfelijkheid van de ziel een illusie is en dat lichamelijke atrofie altijd zal blijven bestaan is volgens mij de meest haalbare vorm van ‘door leven’ die via nakomelingen en in de gedachten van anderen. Veel van de hedendaagse, keramische kunst wil de vluchtigheid van het leven vangen, omdat klei de mogelijkheid biedt menselijke beweging vast te leggen. Daarom maak ik deze vier monumentale werken.’ Marjan Overdijk, neerlandica en eindredacteur BaZ-magazine
Jacob van der Beugel. A Mutating Story - 21 maart 2020 t/m 28 juni 2020, Kleine Zaal |
13
WILLEM LENSSINCK Willem Lenssinck werkend aan ‘Nuclear Wind’ ( geplande hoogte 4m 60 cm ) en ‘Nuclear Zoo’, in zijn atelier te Langbroek
ARTFAIR - PINKSTERWEEKEND 29 MEI T/M 1 JUNI 2020 - LANDGOED SANDENBURG LANGBROEK
AAN DE VOET VAN DE UTRECHTSE HEUVELRUG IN HET KASTELENDORP LANGBROEK BEVINDT ZICH ONZE GALERIE. TWEE VERDIEPINGEN KUNST, DESIGN EN EEN ROYALE BEELDENTUIN.
GALERIE LAIMBÖCK is iedere zondag geopend van 11.00 -17.00 uur en ook dagelijks na afspraak vooraf. Doornseweg 10, Langbroek, The Netherlands, T. +31-343561699 M. +31 6 50521389, art@galerielaimbock.com, www.galerielaimbock.com, www.willemlenssinck.com
JAAP HARTMAN Den Haag
Maanweg 68 2516AA Den Haag Tel: 070-3060655 info@beeldhouwwinkel.nl Laarstraat 130 7201CH Zutphen dinsdag t/m zaterdag van 10.00 tot 17.00 uur
Zutphen
INTRIGUING COMPOSITION
steen klei gips hout siliconen
28 MRT 2020 T/M 3 MEI 2020 Opening zal plaatsvinden op zaterdag 28 maart om 15.00 uur in aanwezigheid van de kunstenaar.
machines werkplaatsinrichting en heel veel gereedschap
Landpoortstraat 1 4285 AR Woudrichem info@galeriedesamis.nl
ART Breda stand nr. 41 M 06 52 30 76 99 www.galeriedesamis.nl
Stapelstoelen van Klaas Kloosterboer uit de schenking Lampe & Plompen
V
orig jaar heeft het museum de beschikking gekregen over sculpturen, die afkomstig zijn uit de collectie van Anno Lampe en Lex Plompen. Lampe en Plompen zijn geen onbekenden voor het museum en voor dit magazine, want al in 2016 is er in het BaZ-magazine een interview gepubliceerd met deze verzamelaars (in het Picassonummer 20). Kantoormeubilair
Tot de schenking van het kunstenaarsduo behoort het beeld Z.T. 15189 (Gele berg), (2015) van Klaas Kloosterboer, een groot beeld dat zeer imposant op de toeschouwer overkomt. Het bestaat uit enkele eenvoudige tafels en een stoel, kantoormeubilair, die elk zijn bedekt met doeken die beschilderd zijn in de drie primaire kleuren. Een tafel bedekt met een doek in blauw, met daarop een andere tafel met daarop een grotere doek in rood, met daarop een plastic stapelstoeltje met daaroverheen een heel grote doek in geel. Het is een vreemde stapeling, die uiteindelijk resulteert in een intrigerende sculptuur. Kloosterboer heeft geholpen met het inpakken van het beeld, dat vooral bestond uit het goed oprollen van de doeken. De doeken zijn namelijk niet zomaar wat gekleurde lakens, maar uiterst hoge kwaliteit schildersdoek, dat zich jarenlang goed kan houden en dat op een natuurlijke wijze over het nederige massameubilair valt.
Z.T. 15189 (Gele berg), 2015, tafels, stoel, kantoormeubilair en beschilderde doeken
Bij schildersdoek dat is beschilderd met de primaire kleuren, denken kunstliefhebbers meteen aan Mondriaan en De Stijl
Mondriaan Bij schildersdoek dat is beschilderd met de primaire kleuren, denken kunstliefhebbers meteen aan Mondriaan en De Stijl, maar Kloosterboer is erin geslaagd het schilderslinnen zo in het kunstwerk te gebruiken, dat je niet meteen een associatie hebt met een kunstwerk als de Victory Boogiewoogie. Kloosterboer gebruikt de kunstgrepen van Mondriaan in een nieuw beeld, een neoplastiek, waarmee hij misschien eer betoont aan het Neo-Plasticisme van weleer. Of hij steekt er de draak mee. In elk geval is het museum een interessant beeld van Klaas Kloosterboer rijker.
07133 Kloosterboer (1959) is een leerling van de Rijksakademie (1979-1983). Zijn werk is opgenomen in ettelijke particuliere collecties, maar ook in musea als het Stedelijk Museum Amsterdam, 16
|
Tot de schenking van het kunstenaarsduo behoort het beeld Z.T. 15189 (Gele berg), (2015) van Klaas Kloosterboer, een groot beeld dat zeer imposant op de toeschouwer overkomt Boijmans Van Beuningen in Rotterdam en het Centraal Museum in Utrecht. Onlangs was werk van hem te zien in de tentoonstelling waarmee Boijmans een laatste groet bracht aan haar huidige gebouw, Kunst van Formaat. Daar was Kloosterboer vertegenwoordigd met een werk getiteld 07133, een soort stoelvorm in gips.
Aanvullingen Verzamelaars Lampe en Plompen hebben de collectie van museum Beelden aan Zee verrijkt met een schenking van ettelijke sculpturen, waaronder het hierboven beschreven object van Klaas Kloosterman. Van zijn hand bezit Beelden aan Zee ook een multiple, een stoel met styrofoam wokkels uit 2018 in deze schenking ontvangen. Twee beelden
van Herman Makkink, Twist (1986, hout) en Omhulsel I (1985, gips), twee van Esther Jiskoot (Brital 2007 en Lolac 2007) in porselein en katoen, drie objecten van Arie Berkulin (Loek 2005, Z.t. 2002, en Why, 2007) en een organische vorm in PU schuim en andere kunststoffen van Adam Colton, een beeld getiteld Weird uit 2009, maken deze schenking compleet. In de collectie zijn dit stuk voor stuk goede aanvullingen, omdat het de breedte van de Nederlandse beeldhouwkunst in de periode na de Tweede Wereldoorlog toont en het hoofdthema van de collectie-Scholten, het mensbeeld in al zijn vormen, uitdiept. Dick van Broekhuizen, conservator Beelden aan Zee
Installatie van het beeld door de kunstenaar
7 maart t/m 19 april 2017, Zeezaal |
17
04 • 04•2020 – 20 • 09•2020
Mirjam Rosa Merel Schoneveld Sandra Uittenbogaart Giedo van der Zwan
Panorama Mesdag
Zie collectie op website. Jonneke.Kodde@gmail.com Tel: 0653 311 502
MUSEUM BEELDEN AAN ZEE zoekt vrijwilligers BEELD je eens in: werken op een unieke en inspirerende locatie aan het strand. Wij zijn op zoek naar enthousiaste vrijwilligers die zich willen inzetten voor museum Beelden aan Zee. Het museum richt zich als enige in Nederland exclusief op moderne en hedendaagse beeldhouwkunst. Dit zou niet mogelijk zijn geweest zonder de inzet van onze 150 vrijwilligers. Wie zoeken wij? Als vrijwilliger bent u het eerste contact met de bezoeker. Wij zoeken daarom vrijwilligers met een proactieve en dienstverlenende houding en met goede communicatieve vaardigheden. Wat gaat u doen? De vrijwilligers verwelkomen de bezoekers in het museum en vervullen afwisselende diensten in de museumwinkel, in het museumcafé en in de tentoonstellingsruimten.
Wat bieden wij u? • Samen met een hecht team levert u een belangrijke en onmisbare bijdrage aan de dagelijkse bedrijfsvoering. • U ontmoet andere enthousiaste collega’s, die dezelfde passie hebben voor kunst. • U wordt uitgenodigd voor openingen, lezingen en borrels. • U ontvangt regelmatig een catalogus over de tentoonstellingen. • U krijgt korting in de museumwinkel en café. Heeft u tijd en interesse en bent u bereid om 23 dagen per jaar te werken voor museum Beelden aan Zee? Meld u zich dan aan! Voor meer informatie en aanmelden kunt u contact opnemen met Jacquelien van Schaik via vanschaik@beeldenaanzee.nl of + 31 (0)6 21 877 838.
VRIJHEID
ZEELAND
SCHOUW vrijdag 15 mei t/m zondag 7 juni
kunstschouw.nl
Herma de Wit-Orobio de Castro ‘Euphorbia’, foto Kasia Gatkowska
13 t/m 21 juni 2020
Korte Welleweg 1 3218 AZ Heenvliet Open van donderdag t/m zondag 12:00 - 17:00 uur
www.beeldentuinravesteyn.nl
www.cindyvanwoudenberg.nl
Bronzen Vogelbeelden
Jonneke Kodde
www.JonnekeKodde.com
De natuur als inspiratie
In eensg ezin en met h dheid et har t kiezen z e hun vaak rui mtelijke kunstw erken.
Ed Prins & Margreet Pruijt,
liefhebbers H
et huis van Ed Prins en Margreet Pruijt ligt op een benijdenswaardige locatie in de duinen van Zuid-Kennemerland, omringd door natuur, met uitzicht over een voormalige zanderij. Samengevoegd uit twee voormalige dienstwoningen is het ruimtelijk en intiem tegelijk. Tien jaar geleden zijn ze er komen wonen ‘voor de natuur’, vooruitlopend op het afronden van hun beroepsbezigheden.
Buurtbuschauffeur Opgeleid als biologen kwamen ze in andere sectoren terecht. Ed hield zich in dienst van de provincie Noord-Holland bezig met bodemsanering, milieuregelgeving en geodata. Margreet werkte voor de gemeente Amsterdam in milieu- en organisatiezaken; had een eigen coaching bureau voor tijdmanagement en persoonlijke effectiviteit, en was jarenlang verbonden aan de Academie voor Bouwkunst. Inmiddels laat hun agenda meer ruimte voor uiteenlopend vrijwilligerswerk - van buurtbuschauffeur tot natuurgids - ten bate van natuur en leefomgeving. En voor kunst is er nu, letterlijk en figuurlijk, volop plaats in hun leven, al was de liefde er altijd al.
André Volten Ed vond recentelijk tijd om zich grondig in de kunstgeschiedenis te verdiepen. Bij Margreet begon de passie al in haar jeugd. Haar vader, Barend Pruijt, voormalig hoogleraar economie, had een grote bewondering voor abstracte kunst en nam haar o.a. mee op atelierbezoek bij André Volten. De vriendschap van haar ouders met Theo en Lida Scholten (Theo promoveerde bij haar vader) vormt het begin van hun bijna erfelijke betrokkenheid bij museum Beelden aan Zee. Ze vinden – net als de Scholtens – ‘kunst iets wat je ook een ander gunt’. Dat verklaart waarom Margreet in Amsterdam met buurtgenoten fondsen wierf voor een ‘speelsbeeld’, de Hazentafel van Iris Le Rütte en waarom Ed zo’n grote vasthoudendheid aan de dag legde bij speuren naar een verdwenen Volten in Haarlem.
Uit de kunst waarmee ze zich thuis omringen, spreekt de fascinatie van twee bevlogen natuurliefhebbers voor samenhang, ordening en structuur. Margreet heeft hiervoor een trefzekere naam gesmeed: ‘ordeningskunst’. Ze wijst op een subtiel werk van Berend Bodenkamp: een licht verspringend hangend koord, stekelig bezet met elkaar overlappende plaatjes kwartsiet. Het is de uiterste reductie van natuurobservaties, en voor Margreet ‘een werk om bij weg te zwijmelen’. Buiten belichaamt een robuust werk van Erik Van Spronsen voor Ed dezelfde fascinatie. Het is een organische stapeling van kubussen, die hem steeds weer iets nieuws laat ontdekken en ook met ontzag vervult voor het ambachtelijk proces. De roestkleur ervan, bij beiden favoriet, ‘het valt zo mooi weg’, verbindt het werk met andere objecten: een slingerende spiraal van Pieter Obels en een takkenstructuur van Sjoerd Buisman.
Schuiven en herschikken In eensgezindheid en met het hart kiezen ze hun - vaak ruimtelijke kunstwerken: ze zijn LIEFHEBBERS, geen verzamelaars. Ontroering, niet uitgekeken raken, en gevoel voor structuren, die criteria scheppen de sterk voelbare verwevenheid in hun rijk gevarieerde collectie. Een enkel werk zoomt letterlijk in op organismen: naast elkaar hangen drie witte vierkante porseleinen ‘kussens’ van Heather Knight, dichtbegroeide structuren van mos, koraal en zwammetjes. Een metalen object van Jack Prins, een los geweven hekwerk van krassen, staande en dwarse halen, verwijst juist naar grotere verbanden, de compartimenten in het bollenlandschap. Met veel oog voor de zeggingskracht wordt door schuiven en herschikken voor elk object de ultieme plek gevonden. Zo voert een zeldzaam aangrijpend geschilderde vlieg van Arthur Kempenaar een dialoog met een toren van Annemiek van Kollenburg, keramiek met een hoekinzet van geschept papier. In dit huis ‘dat honkvast maakt’ raken zij niet uitgekeken. De bezoeker evenmin. Hun gastvrijheid reikt helemaal tot het station van Overveen: ik word precies op tijd voor mijn trein afgezet en geniet nog uren na. Godelieve Huijskens, classica, kunsthistorica, vrijwilliger Beelden aan Zee
|
21
Carel Blotkamp
A
ls ‘verfijnde kitsch’, zo worden de uit kleurige pailletten opgebouwde werken van kunstenaar Carel Blotkamp (1945) wel omschreven. De nogal ongebruikelijke materiaalkeuze die we doorgaans associëren met het opfleuren van kleding of kledingattributen, wordt door hem ingezet om kunstwerken van bewonderde kunstenaars als Mondriaan, Barnett Newman en Giacometti van visueel commentaar te voorzien. Hij stelt daarbij ondermeer status en reputatie van zowel de kunstenaar als het kunstwerk ter discussie, daarbij gebruikmakend van zijn uitgebreide kennis van de kunstgeschiedenis. Blotkamp is behalve kunstenaar een vooraanstaand kunstcriticus en emeritus hoogleraar Moderne Kunst aan de Vrije Universiteit in Amsterdam.
Over SculptuurOn Sculpture Ansichtkaart Het vereist monnikenwerk om al die honderden en soms wel duizenden pailletten een voor een, nauwgezet in rijen op de ondergrond te bevestigen. Hij plakt ze vaak over een bestaande afbeelding zoals een ansichtkaart, poster of tentoonstellingsaffiche waarvan hij de voorstelling heel precies volgt of waarin hij slechts enkele accenten aanbrengt. Zo ontstaat een stralende en flonkerende versie van het ontheiligde, maar nog steeds herkenbare origineel. Met dezelfde techniek maakt Blotkamp ook tekstwerken, al dan niet gebaseerd op uitspraken van kunstenaars, die hij uitlicht of juist laat opgaan in de achtergrond zodat een abstract patroon ontstaat.
Kabinet Hoewel hij sinds 2007 met emeritaat is, is Blotkamp nog altijd bijzonder actief. Behalve met het schrijven van boeken en artikelen houdt hij zich bezig met het inrichten van tentoonstellingen. Zo maakte hij bijvoorbeeld voor Museum Boijmans Van Beuningen in 2017 De collectie als tijdmachine, een veelgeprezen nieuwe opstelling van de vaste collectie. Vorig jaar nog was hij curator van de overzichtstentoonstelling Carel Visser: Genesis, in museum Beelden aan Zee. In het Kabinet toont hij ouder en meer recent werk dat gerelateerd is aan sculptuur. Voornamelijk paillettenwerken, maar ook enkele driedimensionale werken waaronder de videosculptuur TOT die hij in 19851992 samen met zijn echtgenote Hoos Blotkamp (1943-2014) maakte.
‘Ik probeer verder te zien dan de materie. Ik wil weten welk verhaal een kunstwerk vertelt’
Joost Bergman, conservator Beelden aan Zee
22
| Carel Blotkamp. Over Sculptuur - On Sculpture - 25 april 2020 t/m 7 juni 2020, Kabinet
Atelier van Carel Blotkamp
Column
Marino Marini en memory lane Het moet ergens rond 1960 geweest zijn. Ik was een jaar of tien toen ik voor het eerst het Kröller-Müller Museum van binnen zag. Mijn ouders namen ons kinderen vaak ’s zondags mee op diverse uitstapjes in het land en bepaald favoriet was een tochtje naar de Hoge Veluwe. Een feest voor ons, want er waren veel bomen om in te klimmen en het leek daar wel één grote zandbak. Mijn vader had daarnaast uiteraard nog een andere, vooral culturele en opvoedkundige agenda. Niettemin, met zijn belofte van bomen klimmen en picknicken erna, lieten wij ons heel gewillig door het museum leiden.
Paul van Rosmalen (’s-Hertogenbosch,1950) is eigenaar van BorzoGallery Amsterdam. Als werkstudent begon hij bij het Veilinghuis Mak van Waay in Amsterdam en daarna kwam hij in dienst van Sotheby’s. Vanaf 1978 werkte hij samen met zijn vader Jan van Rosmalen in Kunsthandel Borzo te ’s-Hertogenbosch. Sinds 2004 is de galerie gevestigd in Amsterdam.
24
|
Marino Marini (1901-1980), Paard en ruiter, hout en verf
Aan deze zondagmiddag bewaar ik mijn vroegste herinnering aan een kunstmuseum. Natuurlijk was daar de eerste kennismaking met Van Gogh, maar zelf herinner ik me vooral nog levendig de beeldenzaal en in die zaal dat grote houten paard, dat een beeld bleek van Marino Marini. Van hem had ik toen nog nooit gehoord, maar het beeld maakte een onuitwisbare indruk. Zo’n groot beeld, zeker voor een ventje van tien, dat paard met die stramme, wat uit elkaar staande benen, het hoofd strak omhoog en dat mannetje op het paard dat met gestrekte armen eraf dreigt te vallen… Die eerste indruk, die liefde op het eerste gezicht, is nooit meer verdwenen. Mijn hele middelbareschooltijd heeft er een reproductie van Marini boven mijn bureautje gehangen en de kunstenaar heeft er vast toe bijgedragen dat ik mijn HBS-diploma heb gehaald. Later met mijn vrouw tijdens onze eerste trip naar Florence bezochten we natuurlijk het Museo Marino Marini in die stad en speciaal ook met dat doel gingen we naar Pistoia, Marini’s geboortestad, en bezochten er de Fondazione, toen nog kleinschalig als onderdeel van het gemeentehuis of zoiets. Hoewel men vanwege de lunch ging sluiten, mochten we er toch vrij rondlopen mits we beloofden na bezoek goed de deur achter ons dicht te trekken. Dat waren nog eens tijden. En nog altijd zal ik tijdens ons tweejaarlijkse bezoek aan de Biënnale van Venetië nooit een bezoek aan het Peggy Guggenheim Museum overslaan om Marini’s indrukwekkende L’Angelo della Citta op het terras aan het Canal Grande weer te zien. Dat beeld, in brons weliswaar en wat kleiner, heeft enige gelijkenis met het houten ruiterbeeld uit mijn jeugd, hoewel een zekere anatomische variatie bij de ruiter niet over het hoofd valt te zien. Maar dat moet u zelf maar gaan bekijken…
Eja Siepman van den Berg fighting time with marble
Projectruimte Hoofdstraat 17 Hoofdstraat 17
16 februari 2020 t/m 19 april 2020 Geopend van vr – zo, 13 uur – 18 uur Tevens op afspraak ejasiepmanvandenberg.com
9244 CL Beetsterzwaag info@projectruimte-hoofdstraat17.com projectruimte-hoofdstraat17.com 0512-729080
Museum Beelden aan Zee is het enige museum in
internationale beeldhouwkunst en is gelieerd aan
Fotografie
Nederland dat zich exclusief richt op de moderne
museum Beelden aan Zee.
©Christian Staub/Fotostiftung Schweiz cover
beeldhouwkunst, het museum is een stichting
Het Sculptuur Instituut werkt samen met de
Piet Esser 5
die werd opgericht door echtpaar Theo en Lida
Universiteit Leiden, vanuit het Instituut worden de
François Fernandez Musée Picasso, Antibes 6
Scholten. Beelden aan Zee is 100% particulier en
colleges Moderne en hedendaagse beeldhouwkunst
© Stedelijk Museum Amsterdam 7
ontvangt geen structurele subsidie, maar wordt
uitgedacht en gegeven.
© Stedelijk Museum Amsterdam 8 (boven) © Kunstmuseum Den Haag 8 (onder)
ondersteund door een groot aantal vrienden en zakenvrienden, sponsors, fondsen en circa 150
Uitgever
François Fernandez / Musée Picasso, Antibes 8/9
vrijwillige medewerkers.
Louise Bos
© Musée Picasso, Antibes 10
museum Beelden aan Zee
Redactie
Dick van Broekhuizen 16,17
Harteveltstraat 1
Dick van Broekhuizen
Wim de Boer 20
2586 EL Den Haag
Marjan Overdijk
Jory de Koning 26
Telefoonnummer: 070-358 58 57
Emma van Proosdij
Sam Pocock 12, 13
Advertentieverkoop
E-mail: info@beeldenaanzee.nl Eindredactie
Ireta/Gideon Krebs
Openingstijden
Marjan Overdijk
museumbeeldenaanzee@ireta.nl
Dinsdag t/m zondag van 10.00 tot 17.00 uur.
overdeijnse@planet.nl
(06) 24 60 98 25
Toegangsprijzen
Fotoredactie
© 2020 museum Beelden aan Zee ISSN 1876 9284
Elizabeth Muilwijk
Museumkaart
gratis
Vereniging Rembrandt
gratis
Volwassenen
16,00
Aan dit nummer werkten mee
bij een CISAC-organisatie is het auteursrecht
Kinderen 13-18
8,00
Joost Bergman
geregeld met © Pictoright Amsterdam.
Kinderen < 13
gratis
Dick van Broekhuizen
Niets aan deze uitgave mag worden gereproduceerd
BGL VIP-kaart
gratis
Feico Hoekstra
en/of openbaar gemaakt door middel van druk,
Godelieve Huijskens
foto-kopie, film en of op welke andere wijze dan ook
Met dank aan
Marjan Overdijk
zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van
Board of Trustees, Vormidable Patronen, Sculpture
Paul van Rosmalen
de uitgever.
Club, Gouden Vrienden en Vrienden van museum
Jan Teeuwisse
Beelden aan Zee
Jiska de Waard
Zakenvrienden van museum Beelden aan Zee
Hoofdsponsoren
niet aansprakelijk voor handelingen van derden die
ARDIS, AutoBinck Group, Beheerskantoor
BankGiro Loterij
mogelijkerwijs voortvloeien uit het lezen van deze
Scheveningen b.v., Caldic Collectie b.v., Fugro n.v.,
AEGON
uitgave. Beelden aan Zee behoudt zich het recht voor
Van werken van beeldende kunstenaars aangesloten
Beelden aan Zee is niet aansprakelijk voor eventuele onjuistheden in deze uitgave. Beelden aan Zee is
ingezonden materiaal aangepast te publiceren. Over
Onno Schamhart Beheer, Pellenaer Events/Paviljoen De Witte, Rabobank Regio Den Haag, Van Hilten
Ontwerp
speciale acties kan niet worden gecorrespondeerd.
Advocaten & Mediators
Studio Mooijman en Mittelberg
De uitgever heeft ernaar gestreefd de rechten met
www.mooijmanenmittelberg.nl
betrekking tot de illustraties volgens de wettelijke bepalingen te regelen. Degenen die desondanks
Sculptuur Instituut
26
Het Sculptuur Instituut is een onderzoeksinstituut
Druk
menen zekere rechten te kunnen doen gelden,
op het terrein van de moderne en hedendaagse
Vellendrukkerij BDU B.V. , Barneveld
kunnen zich alsnog tot de uitgever wenden.
|
jan mankes
JAN MANKES | PORTRET VAN ANNIE ZERNIKE | 1918 | MUSEUM MORE
de werkelijkheid niet
10 april t/m 30 augustus 2020
AFFICHE ERLEND SCHENK MMXX
coda-apeldoorn.nl/loveletters
Hannah Wooll, Best in Show, acrylic and acrylic ink on book page, 2019
THE FUTURE IS FEMALE LOVE LETTERS
