dziecinnych zabawach, o książkach, w których rozczytywali się, gdy byli mali. Tak, na pewno zapomnieli! W przeciwnym razie pozwoliliby nam bawić się i przyjaźnić ze wszystkimi dziećmi na ulicy, łazić po dachach, brodzić po kałużach i uważać króla szachowego… za samowar. Tak myśleliśmy siedząc w kącie3. Po czterech minutach owych badań (i posępnej refleksji filozoficznej) narrator wpada na olśniewającą myśl: Już nie trzeba było nigdzie uciekać, nie trzeba już było szukać ziemi obiecanej. Była tuż, obok nas, w nas samych. Należało ją tylko wymyślić. Widziałem ją już wyraźnie w ciemnościach – ot tam, gdzie są drzwi do ustępu… Palmy okręty, pałace, góry… – Ośka, ląd!... – zawołałem zdyszany. – Ląd, ziemia! Nowa zabawa na całe życie4. Odkrycie, jakiego dokonał w przypływie juwenilnego geniuszu, było nie mniej przełomowe od tego, jakiego dokonał Kolumb (a kto wie czy nie szczęśliwsze w skutkach). Wynalazł Szwambranię, krainę nie podlegającą innym prawom prócz zasad dziecięcej wyobraźni… Szwambrania była lądem pochodzenia wulkanicznego. W nas także kłębiły się rozżarzone, dojrzewające siły. Ujarzmiał je stwardniały, skostniały układ starej rodziny i społeczeństwa. Pragnęliśmy dużo wiedzieć i jeszcze więcej umieć. Ale nasza władza pozwalała nam wiedzieć jedynie to, co było w podręcznikach gimnazjalnych i niedorzecznych legendach. […] W odróżnieniu od książek, w których dobro tryumfowało dopiero na ostatnich stronicach, w Szwambranii bohaterów nagradzano, a niegodziwców 3 Ibid., s. 11. 4 Ibid.
14 B ojo wnic y Sz wam branii