Było członkiem społeczności, osobą budującą różnorodne relacje i mającą różne role w życiu społecznym, a także niepowtarzalne doświadczenie. Doświadczenie biograficzne dzieci trafiających do Naszego Domu było skrajnie trudne, choć – podkreślmy – w Polsce międzywojennej było to częste w środowiskach wiejskich i robotniczych. Dzieci doświadczały nie tylko skrajnej biedy, choroby i śmierci najbliższych, lecz także konieczności pracy zarobkowej w warunkach upokorzenia, niedożywienia i przemocy fizycznej. Warto zadać pytanie, czy w ramach nowoczesnych wzorców traktowania dzieciństwa jako enklawy beztroskiej niewinności – narzucanych głównie przez środowiska mieszczańskie, później zaś klasę średnią – dzieci Naszego Domu były w ogóle dziećmi. Zwłaszcza że często od najmłodszych lat brał y na swoje barki f unkcje współopiekunów i współży wicieli, według ówczesnych stereotypów mieszczańskich zasadniczo przeznaczone dla dorosłych. Ani Falska, ani Korczak nie traktowali doświadczenia swoich wychowanków jako czegoś, co jest jedynie piętnem. Korczak całe życie walczył we własnych tekstach ze stereotypami moralnej i intelektualnej gorszości czy wręcz patologii środowisk chłopskich i robotniczych: stereotypami klasowymi, z którymi – niezależnie od zmian polskiego pejzażu klasowego – borykamy się do dziś i które stanowią istotny komponent współczesnych wojen kulturowych. Przyczyną cierpień dzieci ze środowisk określanych dziś jako zaniedbane lub defaworyzowane – podkreślał Korczak – są przede wszystkim ich społeczne położenie i ekonomiczna kondycja, a nie właściwe tym środowiskom sposoby działania i myślenia, w tym praktyki wychowawcze. Nie oznacza to wcale, że zdaniem Korczaka wysoki status ekonomiczny pozwala wychowywać lepiej. W Jak kochać dziecko pisze ironicznie: „Nie wolno, by zamożnych rodziców
21