De eerste waterstofwijk van Nederland

Eerste waterstofwijk van Nederland

In de gemeente Hoogeveen komt de allereerste waterstofwijk van Nederland. De wijk Nijstad-Oost moet een blauwdruk worden voor waterstofwijken van de toekomst. Niet voor nieuwbouwwijken, maar voor wijken die al bestaan en op den duur de overstap naar waterstof willen maken.

Tekst Hidde Middelweerd

Een nieuwbouwwijk die als demonstratieproject geldt voor bestaande wijken; hoe zit dat? “Dat heeft met schaalgrootte te maken”, legt Kees Boer uit, projectleider van de waterstofwijk. “Nijstad-Oost wordt een woonwijk van bijna honderd woningen. Het was ons nooit gelukt om een bestaande wijk van die omvang om te bouwen tot demonstratieproject. Het zou jaren duren om toestemming te krijgen van alle bewoners. Door te beginnen met een nieuw

bouwwijk kunnen we in één klap een demonstratieproject op schaal realiseren. We bootsen daarbij een bestaande woonwijk na.” Het demonstratieproject moet aantonen dat een waterstofwijk technologisch mogelijk is en dat je er veilig en comfortabel kan wonen. Zo hoopt Gemeente Hoogeveen maatschappelijk draagvlak te creëren voor waterstof als verwarmingsoptie. Nijstad-Oost is daarom slechts de eerste stap in de plannen van de gemeente. Als de eerste waterstofwijk van Nederland eenmaal staat, wordt buurwijk Erflanden óók omgebouwd tot waterstofwijk.

Waterstof benutten Het zijn ambitieuze plannen, waar Gemeente Hoogeveen met maar liefst 22 partners invulling aan geeft. “We wilden een duurzame wijk realiseren, maar niet volgens het vaste stramien van isolatie, zonnepanelen en all-electric oplossingen. Zo ging het balletje een paar jaar geleden rollen”, herinnert Boer zich. Gemeente Hoogeveen kwam in contact met Hydrogreenn, een innovatieplatform dat zich inzet om de kansen van een waterstofeconomie te benutten. “Die vroeg ons of we mee wilden werken aan een pilot voor een woonwijk op groene waterstof”, vervolgt Boer. “Dat zagen we wel zitten, maar dan wilden we wel iets in de praktijk realiseren. Zo ontstond het idee voor Nijstad-Oost.” De wijk zal bestaan uit acht erven, met gemiddeld twaalf woningen per erf. Van luxe rijtjeswoningen, tot 2-onder-1-kappers en een enkele vrijstaande woning. Interessant detail: elk erf beschikt over een aantal omliggende velden, waar bewoners zelf invulling aan mogen geven. Boer: “Je kunt er bijvoorbeeld een boomgaard,

Nijstad-Oost moet aantonen dat een waterstofwijk technologisch mogelijk is en dat je er veilig en comfortabel kan wonen.

zwemvijver of moestuin realiseren. Zo hopen we de gemeenschapszin te stimuleren.” Met een TKI-Gas subsidie op zak kon het waterstofproject eind 2018 van start gaan. Partner Bekaert Combustion Technology ontwikkelde bijvoorbeeld een waterstofketel, die momenteel getest wordt in testcentrum EnTranCe in Groningen en die in de toekomst in de woningen van Nijstad-Oost komt te hangen. “De waterstofketel is voor negentig procent een stan

De wijk krijgt een microgrid, warmtenet en een ‘micro powerplant’

daard cv-ketel, zoals we hem kennen”, zegt De Boer. “Alleen bepaalde componenten zijn specifiek ontworpen voor waterstof. Zo is de brander aangepast, omdat waterstof een heel vluchtig gas is. Ook de vlambewaking moest anders, want een waterstofvlam is slecht zichtbaar.”

Transport Voor het transport van waterstof naar de woningen worden conventionele aardgasleidingen aangelegd, waar de waterstof onder een druk van 100 mbar doorheen zal gaan. “We willen immers een blauwdruk voor bestaande wijken creëren en dus gebruik maken van het aardgasnetwerk dat er al ligt”, verklaart Boer. Verschillende onderzoeken tonen inmiddels aan dat conventionele aardgasleidingen geschikt zijn voor waterstof. Toch worden de aardgasleidingen in Nijstad-Oost in eerste instantie goed gemonitord. Boer: “En dan met name de koppelstukken en lasverbindingen. Waterstof is het kleinste molecuul dat we kennen, dus het ontsnapt ook gemakkelijker. Lekkages willen we natuurlijk voorkomen.”

Groene waterstof De aardgasleidingen verbinden Nijstad-Oost met de nabij gelegen gasbehandelingsinstallatie Ten Arlo, van de Nederlandse Aardolie Maatschappij (NAM). Het plan is om daar een bovengrondse waterstoftank met een capaciteit van achthonderd kilo te installeren, die waterstof onder hoge druk kan opslaan. De opslagtank zal regelmatig bevoorraad worden door een tankwagen. “We verwachten dat dit in de winter ongeveer twee keer per week zal zijn”, aldus Boer. Een leverancier heeft Hoogeveen ook al op het oog: de groene waterstoffabriek HyStock van Gasunie. Want groene waterstof is een absolute vereiste voor Gemeente Hoogeveen. De samenwerking met HyStock is nog niet rond, maar er worden wel al gesprekken gevoerd. Dat heeft echter best wat voeten in de aarde, vertelt Boer. Huidige wetgeving stelt bijvoorbeeld dat Gasunie geen waterstof (of aardgas) mag verkopen aan consumenten. Gasunie is volgens de wet namelijk uitsluitend een energietransporteur: “Een oplossing zou de oprichting van een energiecoöperatie zijn, die als tussenpersoon fungeert en onze leverancier wordt. Maar op den duur moet de wetgeving rondom aardgas natuurlijk vertaald worden naar waterstof.”

Zelf waterstof produceren Bovenstaande plannen gelden voor zeven van de acht erven in Nijstad-Oost. Eén erf, het Van der Veen-erf, wordt echter een proeftuin op zich. Gemeente Hoogeveen verkocht deze grond aan advies- en ingenieursbureau Arcadis en conceptontwikkelaar LiveFree, die er iets bijzonder van willen maken. De wijk wordt namelijk uitgerust met een eigen microgrid, warmtenet en zogeheten ‘micro powerplant’. Gezamenlijk moeten die zorgen voor de energievoorziening van de zestien woningen op het erf. Dat werkt als volgt: zonnepanelen op het dak zullen voorzien in het grootste deel van de energievraag van de huishoudens. Overschotten aan opgewekte zonne-energie gaan echter naar de ‘micro powerplant’, waar het door middel van elektrolyse omgezet wordt naar waterstof. De waterstof wordt vervolgens opgeslagen en kan op een later tijdstip weer worden ingezet. De ‘micro powerplant’ zal namelijk ook over een brandstofcel beschikken, die het in de winter om kan zetten naar warmte. Een deel van de overtollige zonne-energie wordt daarnaast opgeslagen in een accupakket van de ‘micro powerplant’. Die opgeslagen elektriciteit wordt weer aangesneden op momenten van piekvraag naar elektriciteit. Of de wijk daarmee volledig in zijn eigen energie kan voorzien, is natuurlijk afwachten, maar veel potentie heeft het wel. “Lokale productie van waterstof kan in de toekomst een rol spelen in het ontlasten van het elektriciteitsnet”, licht Boer toe. “Door daar nu al mee te experimenteren, dragen we ook daar ons steentje aan bij.”

Ombouwen Met een beetje geluk wordt Nijstad-Oost in 2022 opgeleverd. Maar dan begint het echte werk pas, stelt Boer. “Dan is de bestaande wijk Erflanden aan de beurt”, zegt hij. “We krijgen vaa k de vraag: waarom maken jullie die wijk niet gewoon all-electric? Dat komt omdat wij geloven dat waterstof een betere optie is. Het gaat namelijk om huizen uit het jaar 2000. Die wer den gebouwd tijdens de transitie van hoge naar lage temperatuurverwarming en hebben dus een beetje van beide. Dat zorgt ervoor dat de transitie naar all-electric voor deze huizen ontzettend duur is. Je investeert immers in een warmte pomp, lage temperatuurverwarming én extra isolatie.” “Voor dit soort gebouwen, waarvan er ongeveer één miljoen in Nederland zijn, kan het in onze ogen juist veel interessanter zijn om op waterstof over te stappen,” vervolgt hij. “De investering ligt lager en je kan het bestaande aar dgasnet blijven gebruiken. We hopen als een van de eersten aan te tonen dat dit mogelijk is.” Vele uitdagingen Dat gaat echter niet zonder slag of stoot, erkent Boer. Het is pionieren en dat gaat logischerwijs gepaard met vele uitdagingen. Op technisch gebied ziet hij echter weinig problemen: “Het gaat veelal om bestaande technieken, die we nu al gebruiken. We moeten natuurlijk goed monitoren of alles naar behoren functioneert, maar in principe moet dat lukken. Wat een veel lastigere vraag is: hoe kunnen we dit project uitvoeren binnen de huidige regelgeving? Dat vergt veel uitzoekwerk.” Een voorbeeld daarvan is het Bouwbesluit. Die stelt (logischerwijs) dat het gebruik van andere gassen net zo veilig moet zijn als het gebruik van aardgas. “Een aardgasinstallatie is een beproefd concept, waarvan alle componenten aantoonbaar veilig zijn. Aan ons de taak om aan te tonen dat de componenten van ons toekomstige waterstofsysteem net zo veilig zijn. Dat heeft no g wel wat voeten in de aarde”, aldus Boer. Een ander heikel punt (en misschien wel de grootste uitdaging) is de prijs van waterstof. Gemeente Hoogeveen wil dat de energielasten in Nijstad-Oost ongeveer gelijk worden aan die van een aar dgaswijk. Het prijsverschil tussen aardgas en watersto f is vooralsnog echter groot. “De prijs van waterstof daalt in de loop der jaren ongetwijfeld, maar zeker in het begin is dit een probleem. We kijken naar verschillende opties om dat op te lossen”, zegt Boer. “We hopen bijvoorbeeld de subsidie ‘Proeftuinen aar dgasvrije wijken’ te ontvangen, waarmee we het prijsverschil deels kunnen ondervangen.”

Tool voor energietransitie Spannende tijden dus. Momenteel wordt het bestemmingsplan voor Nijstad- Oost afgerond. Als alles goed gaat, kan de bouw eind dit jaar van start gaan en heeft Gemeente Hoogeveen een blauwdruk voor watersto fwijken van de toekomst in handen. “Ho pelijk hebben we tegen die tijd een belangrijke tool toegevoegd aan de gereedschapskist van de energietransitie”, besluit Boer. “Waarmee op termijn één miljoen woningen betaalbaar van het aard gas af kunnen.”

 

 

  
  
   



ODQJGXULJHHIƜFLQWHYXLODIVFKHLGLQJ

Serie KIT5453

• Garandeert een grotere efficiëntie en betere thermische opbrengst van het systeem • C3 CLEANER is geschikt voor het verwijderen van vuildeeltjes, kalk en lasresidu van nieuwe en bestaande verwarmingssystemen • C1 INHIBITOR is ideaal voor het beschermen van het systeem tegen mogelijke corrosie en afzettingen • De vuilafscheider inclusief afsluiters is zowel horizontaal als verticaal te installeren en maakt een eenvoudige toevoeging van additieven mogelijk

www.caleffi.com