Duits huzarenstukje met prefab gevels in Harlingen / Alex J. de Haan

INDUSTRIALISERING

Duits huzarenstukje met prefab gevels in Harlingen

In Harlingen bouwt Spaansen een nieuwe fabriek voor het fabriceren van prefab gevels. Duitse robots gaan het meeste werk doen. Ze produceren veertig typen steenstrips in drie verschillende diktes waardoor uitkragend metselwerk en vrijwel alle metselverbanden mogelijk zijn. Met voeg, maar ook zonder.

DOOR ALEX J. DE HAAN

De nieuwe Gevelklaar-fabriek op het terrein van de Spaansen Groep in Harlingen luidt voor het product prefab gevel een nieuw tijdperk in. In twee jaar tijd ontwikkelde het bedrijf een compleet nieuw concept voor het verlijmen van steenstrips op isolatie die op betonnen prefab gevels is aangebracht. “We hadden het net voor elkaar dat we isolatiepanelen op de nog natte gevel monteerden, maar we wilden meer innovatief aan de slag’’, aldus groepsdirecteur Ab Knook van Spaansen Groep en eerste aanspreekpunt voor de divisie Bouwsystemen. Het verlijmen van steenstrips op industriële wijze was een stap, die met hulp van William van Rijn werd gezet. Hij is voormalig aannemer en tijdelijk in dienst van de fabrikant.

Authentieke uitstraling Voordat de plannen voor de nieuwe fabriek werden ontwikkeld, vond onderzoek naar de behoefte onder vaste klanten plaats. “De Nederlander wil een stenen gevel met een authentieke uitstraling’’, luidde de conclusie. Daarmee kwam Spaansen, dat het hoofdkantoor in het Noord-Hollandse Winkel heeft, uit op een keramisch gebakken steenstrip. Een van de grootste steenfabrieken in de Benelux, Vandersanden, levert de strips als onderdeel van het speciaal ontwikkelde concept Robobrick. Het bedrijf levert ook de lijm en zelfs garantie op de verlijming van de strips.

De robots in Harlingen werken zo nauwkeurig dat twintig jaar garantie op de verlijming van de steenstrips wordt gegeven. Met keuringsinstituut Kiwa is het Noord-Hollandse bedrijf druk om het nieuwe product te testen. “We zijn er momenteel volop mee bezig en de eerste resultaten zien er positief uit. Als we slagen, dan willen we voor ons product een referentieperiode van vijftig jaar kunnen afgeven, net als voor regulier metselwerk’’. De prefab gevels met steenstrips worden op tal van zaken getest, zoals vorst, dooi, veroudering, brandveiligheid, de invloed van hemelwater en windbelasting.

Het hoge tempo waarmee de robots steenstrips kunnen plakken, zo’n 2.000 per uur, is een huzarenstukje van machinebouwer Lingl uit het Duitse Krumbach. Niet alleen het recht-toerecht-aan-werk, maar ook de verschillende metselverbanden en de hoekstrips kunnen ze aan. Het op maat zagen gaat in een zucht door. De operators hoeven alleen te zorgen dat de pallets met steenstrips op tijd worden geladen. Acht robots en twee zaagmachines zijn in de nieuwe fabriek in Harlingen actief voor het sorteren, zagen en lijmen.

Voegstraat In het hele productieproces heeft Spaansen alleen het voegen nog niet geautomatiseerd. Een voegstraat met zo’n tien voegers voor twee shifts completeert de productielijn. “We zoeken wel naar een oplossing, maar hebben nog niets gezien waarmee we uit de voeten kunnen. Als er iemand is, die ons daarin kan helpen, dan is ie welkom. We willen dat onderdeel heel graag automatiseren’’, vertelt Knook.

De fabriek moet eind oktober zijn eerste productie draaien. De onderdelen van de eerste robots zijn net aangevoerd en worden gemonteerd op de 3.200 vierkante meter grote vloer van de nieuwe fabriek in Harlingen. Zes robotstations krijgen elk hun eigen taak. De prefab gevels, voorzien van speciale isolatie van Kingspan-Unidek, worden in een carrousel ingevoerd. De zware betonelementen worden verticaal op een tafel neergezet en daarna horizontaal gekanteld. Een volgend station bewerkt de isolatie om een geringe tolerantie te bereiken. Dat is nodig om de kwaliteit van het lijmwerk en de uiteindelijke gevel te waarborgen.

Veel afval is er niet. De isolatieplaten worden op maat gemaakt en geleverd als een legpuzzel. Bij de bewerking van het EPS wordt hooguit een centimeter van de platen afgegloeid. Het overschot aan isolatiemateriaal wordt geshredderd en daarna hergebruikt, onder andere als spouwmuurisolatie.Het productieproces in Harlingen wordt continu gemonitord. Op de robotlijn worden tientallen parameters gecontroleerd.

De robots werken zo nauwkeurig dat twintig jaar garantie op de verlijming van de steenstrips wordt gegeven.

Gekeken wordt naar bijvoorbeeld de dikte van de lijmril, de hoeveelheid aangebrachte lijm, de omgevingstemperatuur en de druk, die de robot op de steenstrip uitoefent. Van elke wand en zelfs elke steenstrip kunnen data worden uitgelezen en later gecheckt, aldus Knook. Voor het geven van de garantie zijn die gegevens van belang.

Zodra de robots zijn geïnstalleerd start het proefdraaien. “We hebben ook al projecten verkocht. Als eerste is een serie van 37 woningen in Wieringerwerf aan de beurt. Een van de vaste afnemers, Trebbe Wonen, realiseert dat project voor de woningcorporatie. We wilden de prefab gevels ervoor per se leveren. De woningen staan namelijk op vijf minuten van ons hoofdkantoor en dat is voor ons dus een mooi referentieproject.’’

Voordelen op de bouwplaats Knook schetst het toekomstperspectief: “Het gebruik van complete prefab gevels met kozijnen en steenstrips zorgt ervoor dat het straks een stuk rustiger op de bouwplaats wordt dan nu het geval is. Metselaars, voegers en steigerbouwers hoeven niet meer langs te komen. Voor de bouw van het casco zijn dan alleen nog een montageploeg en een vrachtwagenchauffeur nodig. Het transport van de gevels van en naar de bouwplaats wordt beperkt tot één beweging.”

Spaansen sorteert met de nieuwe Gevelklaar-fabriek daarop overduidelijk voor. De bedoeling is dat jaarlijks voor 1.000 tot 1.200 woningen compleet geprefabriceerde gevels de Harlinger fabriekshal zullen uitrollen.

Op de bouwlocatie van de toekomst wordt de montage van de betonnen prefab gevels, die met hulp van robots van steenstrips zijn voorzien, straks ook anders. “De montageploeg stelt de kanten-klare gevels dan niet meer aan de binnenzijde maar aan de buitenkant. Voordeel is dat het huis dan snel winden waterdicht is. We hebben laatst een twee-onder-een-kapwoning voor aannemer Ouwehand Bouw uit Katwijk neergezet. De metselaars van het project ernaast stonden zeer geïnteresseerd te kijken.’’

Het aantal transportbewegingen kan ook flink worden gereduceerd, omdat steenstrips vijf keer lichter dan bakstenen zijn. Volgens Knook kan zeker op de helft van de ritten worden bezuinigd, omdat transport van stenen en mortel niet meer nodig is.

De nieuwe fabriek in Harlingen is duurzaam gebouwd. Het dak telt 1.150 zonnepanelen, die de eigen warmtepomp en alle machines van energie kunnen voorzien. Grote tochtsluizen

“We willen een referentieperiode van vijftig jaar kunnen afgeven, net als voor regulier metselwerk’’

houden de warmte binnen en samen met de vloerverwarming zorgen ze ervoor dat de fabriekshal op een temperatuur van 18 tot 25 graden Celsius blijft. Het nieuwe pand is bewust ver van de bestaande productiehal gebouwd, aan de andere kant van het 14 hectare grote terrein in het havengebied van Harlingen. Spaansen heeft de productie vanwege de brandveiligheid gesplitst. “We hebben daar meer dan genoeg ruimte. Voor de interne logistiek geeft dat geen problemen’’.

Regie bij de aannemer De prefab gevels uit de fabriek hebben volgens de groepsdirecteur uiteraard een toegevoegde waarde voor de klanten. “De rol van aannemer wordt anders. Hij wordt meer regisseur en bouwt steeds minder traditioneel dan voorheen. Hij zorgt voor het contact met toeleveranciers en bewaakt de processen.’’ Vanwege de nieuwe manier van bouwen, waarbij een groot deel van de woning in een fabriekshal en dus in een geconditioneerde omgeving wordt gerealiseerd, lopen ook de faalkosten in de bouw terug als meer op prefab gevels wordt ingezet, verwacht Knook. “Daar zit straks de winst: in tijd en het verminderen van faalkosten.’’

Betonnen huizen Spaansen is in Nederland de eerste, die op deze schaal gerobotiseerd steenstrips op EPS- en betonelementen gaat verlijmen. Ook elders in West-Europa is Knook de productiemethode nog niet tegengekomen, maar dat komt mede doordat in het verre buitenland amper met bakstenen wordt gebouwd. Nieuwe ontwikkelingen op het gebied van de prefabbouw verwacht hij wel snel. Niet zozeer in industriële veranderingen als het compleet printen van betonnen huizen. “Interessant, maar ik verwacht niet dat die techniek op grote schaal snel in de praktijk wordt toegepast.’’ Hij ziet de volgende stappen vooral in het ‘Legoliseringstract’, zoals het mee monteren van bijvoorbeeld een prefab badkamer, maar ook de complete kap en zelfs binnenwanden.