7 minute read
Praat over veiligheid
Defensie en civiele partners samen in safety Praat over veiligheid!
Veiligheid op de ʻwerkvloerʼ kent fikse uitdagingen voor organisaties als defensie, brandweer en politie. Die sectoren gaan de samenwerking op safetygebied versterken. De focus ligt daarbij op opleiden, trainen en oefenen van personeel. Leren van elkaars praktijkervaringen en incidenten is het doel van het initiatief.
tekst Rob Jastrzebski
OPLEIDEN Praat over veiligheid!
Begin dit jaar sloten defensie en het Instituut Fysieke Veiligheid (IFV) een intentieovereenkomst om de samenwerking te bekrachtigen. De overeenkomst werd getekend door generaal-majoor Rob Jeulink, plaatsvervangend Commandant der Landstrijdkrachten, en IFV-directeur IJle Stelstra. Dat gebeurde tijdens de jaarlijkse netwerkdag van het samenwerkingsplatform OTOTEL. Het samenwerkingsverband van professionals op het gebied van opleiden, trainen en oefenen, heeft als hoofddoel het delen van kennis en ervaringen. Safety was het centrale thema van de netwerkdag dit jaar. Een breed begrip; het gaat om fysieke veiligheid tijdens missies en hulpverleningsoperaties, maar ook over dagelijkse arbeidsveiligheid en een sociaal veilige werkcultuur. Het waarborgen van safety heeft voor elk van de partners in het plat- form OTOTEL andere accenten. Maar voor alle organisaties zijn scholing, vorming en een open leercultuur voorwaarden om safety goed te verankeren.
Lerende organisatie
Met welke bijzondere werkgebonden gevaren personeel in het veiligheidsdomein te maken heeft, illustreert het aangrijpende verhaal van militair Rick Torenstra. De Afghanistanveteraan vertelt wat hem overkwam tijdens een uitzendingsmissie in Kandahar. Hij en zijn teamleden werden tijdens een patrouille in een pantservoertuig doelwit van een zelfmoordaanslag. Het team overleefde de aanslag, maar Torenstra raakte aan één oog blind en liep hersenletsel op. Dat hersenletsel werd echter pas zeven jaar later ontdekt toen, na jaren therapie en omscholing, re-integratie in een nieuwe baan niet lukte. Het verhaal van Rick komt uit de defensiepraktijk, maar kan model staan voor alle beroepsgroepen die hun werk doen onder gevaarlijke omstandigheden. De opleiding was goed, de training stevig, materiaal en uitrusting klopten, doelen en opdrachten waren helder. En toch ging het gruwelijk fout. Maar Defensie leerde van het incident, blijkt uit het voorbeeld. Zo voert de organisatie tegenwoordig bij slachtoffers van ernstige dienstongevallen en aanslagen standaard een neurologisch onderzoek uit. In de tijd van de uitzendingsmissie van Torenstra was dat nog niet het geval. Vroegtijdig herkennen van neurologisch letsel is essentieel om de kans op blijvend letsel te verkleinen. Ook maakt een ‘ballistische bril’, die beschermt tegen scherfwerking bij explosies, tegenwoordig standaard deel uit van de uitrusting bij uitzendmissies. De verbeteringen tonen aan dat defensie een lerende organisatie is. Een opgave voor alle operationele organisaties die met gevaarlijke werkomstandigheden worden geconfronteerd.
Luitenant-kolonel Renzo Versteeg: “Professionals moeten het niet raar vinden in hun organisatie over veiligheid en risicoʼs te praten.”
Praat over veiligheid!
Scholing, training en leren van de praktijk, om gevaren te herkennen en veilige werkomstandigheden te borgen. Dat is wat de partners in het samenwerkingsplatform OTOTEL verbindt. Luitenant-kolonel Renzo Versteeg, Specialist Bedrijfsveiligheid & Gedrag bij Defensie, stelt: “Als professional moet je het niet
René Verjans (Schiphol) benadrukt de essentie van een ʻjust cultureʼ.
raar vinden om in je werkomgeving over veiligheid en risico’s te praten, ongeacht hoe die werkomgeving eruitziet.” Het mooie van de netwerkdag is volgens Versteeg dat mensen uit het militaire en civiele domein samen tot de ontdekking komen dat in alle kolommen dezelfde vragen leven: ‘Wat betekent veiligheid voor ons? Wat betekent het voor het werk dat ik iedere dag doe?’ En dat is volgens dagvoorzitter Koos Kranenburg, programmamanager civiel-militaire samenwerking, de essentie van de netwerkdag OTOpia. Kranenburg: “Het is belangrijk dat we onze mensen leren in welke situaties ze terecht kunnen komen en ze daar goed op voorbereiden. We leren hier van elkaar hoe ontzettend veel er in het veiligheidsdomein mis kan gaan. En ook dat kennisoverdracht van fundamenteel belang is om die risico’s te beheersen.”
ʻVeiligheidscultuur? Ga kathedralen bouwen!ʼ
Beroepsinspirator Daan Quackernaat geeft tijdens de netwerkdag van OTOTEL op ludieke wijze zijn visie op veiligheidscultuur. Wat is dat eigenlijk en hoe realiseer je zoʼn cultuur? Veiligheid die is gestoeld op structuren en procedures is niet effectief, is zijn overtuiging. Organisaties willen nog wel eens in de risico-regelreflex schieten en willen alle risicoʼs honderd procent controleren. Maar in de praktijk zijn veiligheidsoplossingen op basis van rigide regels soms strijdig, omdat iedereen zijn eigen ding doet en niemand het totaaloverzicht heeft. Welke oplossing ziet hij daarvoor? In cryptische termen: “Ga kathedralen bouwen!” Want Quackernaat is gebiologeerd door de wetenschap dat in de middeleeuwen kolossale en complexe kathedralen werden gebouwd zonder bouwtekening en zonder plan. Daar kunnen veiligheidsprofessionals in zijn ogen een voorbeeld aan nemen. Honderd procent veiligheid is een illusie, dus regel niet alles dicht met planning en control. Streef geen onhaalbare doelen na, dúrf fouten te maken en leer daarvan. Veel beter dan regelgerichtheid is dat mensen in organisaties samen optrekken en praktisch en pragmatisch betekenis geven aan veiligheid. Waaróm willen we veilig werken en wat hebben we aan maatregelen en voorzieningen nodig om dat doel te bereiken? Gedragsverandering door betekenisgeving; dát is volgens Quackernaat de sleutel tot een veilige bedrijfscultuur. Maritiem en luchtvaart
Ook de scheepvaartwereld en de luchtvaart zijn complexe werelden met potentieel grote risico’s. John Hutchins en Anouk Vermeulen van de STC Group verzorgen opleidingen voor de maritieme sector. Zij benadrukken dat samenwerking en communicatie cruciaal zijn voor veiligheid aan boord van schepen en op terminals. “Let niet alleen op je eigen veiligheid, maar ook op die van anderen. Weet waar je collega’s zijn en wat ze aan het doen zijn.” Hutchins en Vermeulen vertellen over een nieuwe benadering van safety op basis van ‘veerkracht’. Dat begint bij het kennen van de werkprocessen en de risico’s die daarin kunnen schuilen. Vorm jezelf een beeld van hoe een ‘typische werkdag’ eruitziet (in de fabriek, op de terminal, aan boord van het schip). En baseer veiligheidsmaatregelen niet op hoe je dénkt dat het werk wordt gedaan, maar op hoe het féitelijk gebeurt.
René Verjans, beleidsadviseur crisisbeheersing op Schiphol, onderstreept het belang van een ‘just culture’. Een werkcultuur waarin fouten en incidenten niet worden toegerekend aan één persoon, maar waarin alle proces- en organisatieaspecten integraal worden beschouwd. Veiligheid op Schiphol heeft zijn fundament in basis-safetytrainingen voor alle medewerkers en een hele reeks aanvullende trainingen voor specifieke functies. Maar even belangrijk is het waarborgen van een veilige meldcultuur, waarin mensen incidenten en gevaarlijke situaties durven te melden.
Samenwerking weerbarstig
De kernboodschap tijdens de netwerkdag luidt dat samenwerking binnen en tussen organisaties de sleutel is tot verbetering
OPLEIDEN
Plaatsvervangend Commandant Landstrijdkrachten Rob Jeulink en IFV-directeur IJle Stelstra ondertekenen de intentieverklaring voor meer samenwerking.
van safety. Dat geldt des te meer in een operationele werk- omgeving, waarin hulpverlenings- en crisisbeheersingsorga- nisaties in een keten samenwerken en van elkaar afhankelijk zijn. Samen een crisisbeheersingsoperatie uitvoeren betekent ook samen trainen en oefenen. En samen oog hebben voor de risico’s van het vak. Dat dit niet altijd vanzelf gaat, betoogt Rob Hagman, directeur van het Departementaal Coördinatiecentrum Infrastructuur en Waterstaat. Hagman stelt vast dat de partners in het I en W-netwerk elkaar in de operationele praktijk van crisismanagement goed weten te vinden. Maar bij opleiden, trainen en oefenen opereren ze nog te veel binnen de eigen kolom. Daarom is de opgave voor alle ketenpartners om over de eigen grenzen heen te kijken. Breng in kaart welke andere professionals je in de ‘warme fase’ van crisismanagement nodig hebt. ‘Kies je partners, bouw een relatie met elkaar op en vul elkaar aan, ook bij opleiden, trainen en oefenen.’
Intentieverklaring
Dat is de lijn die defensie en het Instituut Fysieke Veiligheid volgen, op basis van de op 13 februari ondertekende intentieverklaring. De ambities van beide organisaties sluiten aan bij de conclusie van de netwerkdag: veiligheid is mensenwerk en begint bij elkaar (leren) kennen, partnernetwerken bouwen en samen opleiden, trainen en oefenen. Een belangrijk speerpunt in de samenwerking is het gezamenlijk bevorderen van ‘veiligheid’ in de breedste zin van het woord. IFV-directeur IJle Stelstra en plaatsvervangend Commandant der Landstrijdkrachten Rob Jeulink stellen vast dat defensie en de civiele veiligheidswereld elkaar veel te bieden hebben. Jeulink: “Samen kunnen we meer dan individueel. We brengen allebei onze eigen expertise in. Bij het IFV zit veel kennis op het gebied van safety, die wij minder hebben. Maar wij hebben juist veel kennis en capaciteit op het gebied van vorming en training in huis, gekoppeld aan operationele inzetervaring.” Die wederkerigheid ziet IFV-directeur IJle Stelstra ook. Kennis en kunde verbinden, leren van elkaars ervaringen en meer samenwerken bij scholing en training, ziet hij als de kern van de samenwerking: “Mijn droom is dat we ooit in een breed partnerschap van kennis- en opleidingsorganisaties gezamenlijke leerlijnen kunnen ontwikkelen.” HOUD > www.nspoh.nl VOL
Arbeidsomstandigheden zijn belangrijk en nog meer in coronatijd. De zorg hiervoor gaat constant door. Dat is een enorme belasting. Daarom zijn we ontzettend trots op alle hardwerkende arboprofessionals die – ieder vanuit zijn/haar eigen deskundigheid – bijdragen aan de gezondheid in de maatschappij en op de werkvloer: houd vol!
