WETENSCHAP
Diversiteit samenleving vraagt om bijzondere competenties van jeugdartsen
4
Nederland is divers. Niet alleen geldt dit voor de grote steden, waar inmiddels meer dan een derde van de bevolking een nietNederlandse achtergrond heeft. Maar ook voor Groningen of Limburg of welke provincie dan ook. Want bij diversiteit gaat het feitelijk om meer dan verschillen in etniciteit of cultuur. Denk aan verschillen in sociaaleconomische status, geletterdheid, waarden, normen, levensovertuigingen, vaardigheden en levenservaring. De jeugdarts moet in haar contacten met deze verschillen om kunnen gaan. Geen geringe opdracht, temeer omdat de maatschappij steeds meer van haar verwacht. Van alle jeugdprofessionals, dus ook van jeugdartsen, wordt namelijk gevraagd mee te werken aan de realisatie van de doelen van de Transformatie Jeugd. Het stimuleren van de eigen kracht van ouders, ontzorgen en normaliseren zijn hier sleutelbegrippen. Deze vormen ook de kern van het nieuwe basispakket Jeugdgezondheidszorg. De jeugdarts heeft een nieuw paradigma nodig om vanuit deze drie kernbegrippen goede zorg te bieden aan elke ouder en elk kind, rekening houdend met de etnische achtergrond en andere aspecten van diversiteit. In dit artikel treft u de resultaten aan van een wetenschappelijk onderzoek naar culturele competentie bij jeugdartsen én een voorstel voor een nieuw conceptueel kader voor de JGZ.
Door: Jessie Hermans en Conny Seeleman
HOE GAAT DE JEUGDARTS OM MET ETNISCHE DIVERSITEIT? U zit in uw spreekkamer tegenover een moeder met een Turkse achtergrond. Haar zoon van vijf jaar heeft fors overgewicht. U heeft in een eerder gesprek uitgelegd wat de gevolgen kunnen zijn van het overgewicht voor de gezondheid van haar zoon. U heeft moeder en zoon toen ook verwezen naar een beweegprogramma. U hoort nu van moeder dat zij één keer geweest is en daarna is gestopt. Wat doet u? Legt u nogmaals uit hoe ernstig de situatie is? Vraagt u aan moeder wat haar ideeën zijn of wat zij zelf zou willen doen? Of kiest u voor een meer direc-
Jessie Hermans en Conny Seeleman vragenlijst meet de culturele competenties van zorgverleners: de kennis, attituden en vaardigheden die nodig zijn om goede/effectieve zorg te verlenen aan patiënten van etnisch diverse herkomst. Daarnaast wilden we weten hoe de resultaten van de vragenlijst gebruikt kunnen worden in medische (vervolg-) opleidingen. De resultaten van het onderzoek wijzen erop dat jeugdartsen laag tot gemiddeld scoren in cultureel competente consultvoering. Dit betreft vooral het vragen naar opvattingen en behoeften van ouders bij een bepaald gezondheidsvraagstuk en het omgaan met ouders met lage gezondheidsvaardigheden. In situaties met een taalbarrière blijkt de inzet van professionele tolken niet gebruikelijk. Een groot deel van de jeugdartsen heeft bovendien weinig informatie over het sociale netwerk van de gezinnen of is niet bekend met de dagbesteding van de ouders. Ook kennis over (leefstijl gerelateerde) gezondheidsrisico’s die voor kunnen komen bij bepaalde etnische groepen scoort matig. Dit geldt eveneens voor kennis over gewoonten en gebruiken die consequenties kunnen hebben voor de gezondheid of voor zorggebruik. Het vermogen om te reflecteren op het eigen functioneren in de praktijk is bij jeugdartsen goed ontwikkeld. Een overgrote meerderheid van de jeugdart-
‘Jeugdartsen ervaren grote leerbehoeften bij alle aspecten van cultureel competente zorg.’ tieve houding? Deze vragen maakten deel uit van een onderzoek dat door het AMC/Universiteit van Amsterdam is uitgevoerd in samenwerking met de NSPOH. We wilden in dit onderzoek een zelfevaluatievragenlijst uittesten waarmee het mogelijk zou zijn inzicht te verkrijgen in de kwaliteit van de zorg die artsen verlenen aan cliënten met een niet-Nederlandse achtergrond. Deze