TEMA: TESTET E DIAGNOSTIKIMIT TE PATOLOGJIVE TUBERKULARE. ROLI ORIENTUES-DIAGNOSTIK I ENZIMAVE.
Permbajtja: -Karakteristikat e përgjithshme të Mycobacterium tuberculosis. -Infeksioni/sëmundja tuberkulozit dhe gjërësia përhapjes në vendin tonë. -Parandalimi dhe diagnostikimi i hershëm i infeksionit tuberkular. -Orientimi pacientit drejt testeve të duhura diagnostike mbi bazën e stadit te infeksionit (TB latent) apo sëmundjes (TB aktiv). -Krahasimi i metodave diagnostike ,në kërkim të metodës ideale për kapjen e TB. -Qasja ndaj patologjive tuberkulare me hulumtim enzimatik si ekzaminim rutinë, me synim orientues-diagnostik.
Hyrje ⹠Mycobacterium tuberculosis është një bakter i detyruar aerob, që rritet në inde me nivele të larta të oksigjenit. ⹠Muri i tij qelizor ndërtohet nga lipide komplekse (acidi mikolik). ⹠Janë patogjenë intraqelizore fakultative, që zakonisht infektojnë qelizat e sistemit monocito-fagocitar.
Morfologjia ⹠Forma:Bacile ⹠Madhësia: 0.5 x 3 um ⹠Acido-rezistent dhe hidrofob. ⹠As Gram-pozitiv as Gramnegativ. ⹠Aerob, i palëvizshem, I pakapsuluar, nuk formon spore.
Histori ⹠1865- Jean Antoine Villemin konfirmoi se tuberkulozi është kontagioz. ⹠1882-Robert Koch izoloi dhe kultivoi M.tuberculosis. ⹠1890-R.Koch zbuloi tuberkulinën. ⹠1921-Përdorimi i parë i vaksinës BCG ⹠1943-1952-zbulohen barnat për trajtimin e tuberkulozit. ⹠1990-OBSH shpall Emergjencë Botërore nga TB.
M.Tuberculosis përhapet nëpërmjet rrugës aerogjene nga një person te tjetri.
Pse jemi të riskuar? ⹠Përhapet lehtësisht . ⹠Jep nje infeksion të gjeneralizuar (pulmonar dhe extrapulmonar). ⹠Veshtirësi në diagnozen diferenciale të TB latent dhe atij aktiv. ⹠Rritja e shtameve Multi Drug Resistant (MDRtuberculosis) ⹠Risk i larte te personat e imunosupresuar dhe ato me komorbiditet (HIV,diabet,kequshqyerje).
Diagnostikimi i tuberkulozit Do të ndjekim dhe diagnostikojmë për prani infeksioni nga TB këto grupe pacientësh:
1-Pacientët me TB latent 2-Pacientët me TB aktiv 3-Grupe të vecanta pacientësh: ⹠Me HIV/AIDS, ⹠Fëmijët, ⹠Diabetikë (SI i dobësuar) ⹠TB extrapulmoar
Një vlerësim i përgjithshëm i sëmundjes së TB përfshin këto pesë komponentë: 1.Historia mjekësore 2.Ekzaminimi fizik (shenjat klinike) 3.Radiografia e kraharorit 4.Testet për infeksionin e M.tuberculosis 5.Ekzaminimi bakterologjik i mostrave klinike.
Screening test për pacientët e dyshuar për TB 1.Anamneza 2.Ekzaminimet imazherike
⹠Anamneza ⹠Shenjat klinike -Djersitje natën. -Rënie peshë. -Kollitje që zgjat më shumë se 3 javë dhe nuk i pergjigjet mjekimit. -Hemoptizi gjatë kollitjes . -Dhimbja ne gjoks gjatë frymëmarrjes . -Ethe,lodhje.
Radioskopia kraharorit (Chest X-ray) konvencionale dhe digitale CHEST X-RAY | MJET SCREENING | NUK MUND TE DETEKTOJE SHTAMET AB-REZISTENT
ï¶PERPARESITE
âąâKosto e ulĂ«t âą âGjĂ«rĂ«sisht I gatshĂ«m nĂ« zonat urbaneâ âąSensitivitet I lartĂ«
ï¶PERPARESI SHTESE TE DIGITAL XRAY âąâKosto e ulĂ«tâ âą Rezultatet dalin nĂ« njĂ« kohĂ« tĂ« shkurtĂ«r âą âDozĂ« e ulĂ«t radiacioni â âąSistem portativ i lehtĂ« per tâu pĂ«rdorur edhe nĂ« mjedise jashtĂ«spitalore âąâOfron rezultate gjĂ«rĂ«sisht tĂ« disponueshmeâ âąI lehtĂ« pĂ«r tĂ« ruajtur dhe gjetur imazheâ âąImazhe me kualitet tĂ« mirĂ«
ï¶MANGESITE âąâDuhet te ndiqet nga teste tĂ« tjera pĂ«r tĂ« konfirmuar praninĂ« e TB (specifitet I ulet) âąâMund tĂ« detektojĂ« TB vec nĂ« pulmone â âąChest X-ray Ă«shtĂ« njĂ« screening test dhe jo njĂ« test diagnostikâ.10%â15% tĂ« TB kulturĂ«pozitive nuk detektohen nga chest X-ray ; nĂ« njerezit me HIV, rreth 30% e pacientĂ«ve me TB nuk detektohen nga chest X-ray âąâNuk mund tĂ« tregojĂ« rezistencĂ« ndaj antibiotikĂ«ve âą KĂ«rkon paisje tĂ« vecantaâ âąâKĂ«rkon personel tĂ« trajnuar âąGjendet i limituar nĂ« vendet me tĂ« ardhura tĂ« ulta âą Ekspozon individin nĂ« doza tĂ« ulta radiacioni, duke kĂ«rkuar paisje dhe procedura te vecanta ( tĂ« pajisesh me veshje mbrojtĂ«se ndaj radiacionit pĂ«r personin qĂ« kryen testin dhe pĂ«r punonjĂ«sin e shĂ«ndetĂ«sise)
Imazheria pulmonit te nje grua 48 vjecare me TB pulmonar. (a) Radiografia posteroanterior tregon nje lezion kavitar tĂ« dyshimtĂ« nĂ« anĂ«n e djathte tĂ« zonĂ«s sĂ« siperme tĂ« pulmonit. (b) Imazhi DTS tregon njĂ« kavitet nĂ« anĂ«n e djathtĂ« tĂ« zonĂ«s sĂ« sipĂ«rme tĂ« pulmonit dhe tregon njĂ« tjetĂ«r kavitet nĂ« anĂ«n e djathtĂ« tĂ« zonĂ«s sĂ« poshtme tĂ« pulmonit. (c, d) Imazhet CT konfirmojnĂ« praninĂ« e dy kaviteteve ânjĂ« nĂ« segmentin posterior tĂ« anĂ«s sĂ« djathtĂ« tĂ« lobit te sipĂ«rm (c) dhe njĂ« nĂ« segmentin superior tĂ« anĂ«s sĂ« djathĂ« tĂ« lobit tĂ« poshtĂ«m (d)->STANDART.
-Digital chest X-ray është një formë moderne e Rrezeve-X, ku në vend të përdorimit te filmave dhe slide-ve, prodhon imazhe dixhitale që mund të lexohen në kompjuter.
- Anormalitetet që shihen në radiografitë e kraharorit mund te jene sugjestive por asnjehëre diagnostike në sëmundjen e tuberkulozit.
Pneumonia/Tb (imazheri)
A
(A) Ekz.imazherik i pacientit me TB pulmonar. (B) Ekz.imazherik i pacientit me pneumoni.
B
⹠Testet mikrobiologjike dhe CT imazheri vazhdojnë të konsiderohen GOLD STANDART në vendosjen e diagnozës së TB. ⹠Mostrat në TB pulmonar. 1. Sputum (ekspektorat) 2. Sputum (i provokuar) 3. Lavazha gastrike
4.
Teknika invazive (aspirim transtrakeal,biopsia mushkërisë)
⹠Mostrat në TB extrapulmonar. 1. 2. 3. 4.
Gjaku Urina Fluide Inde
Siguria në laboratore gjatë manipulimit me mostrat patologjike Mikroorganizmat klasifikohen në 4 Grupe Risku, gjithashtu dhe laboratoret klasifikohen në 4 Nivele Sigurie korresponduese. Grupi 1 i Riskut
Grupi 2 i Riskut
Grupi 3 i Riskut
Grupi 4 i Riskut
PĂ«rshkrimi
Organizmat nuk shkaktojnë sëmundje në njerëz të shëndetshëm(E.Coli,L actobacillus)
Organizmat shkaktojnë sëmundje në njërëz por sëmundja është e trajtueshme dhe e parandalueshme(Str eptococc,Herspes v.)
Organizmat shkaktojnë sëmundje serioze dhe vdekjeprurëse në njerëz.Ekzistojnë trajtimi dhe vaksinat për këto patogjene (HIV,Yersinia pestis,TB)
Organizmat shkaktojnë sëmundje vdekjeprurëse në njerëz dhe mund të transmetohen lehtësisht nga një person te tjetri.Nuk ekzistojnë medikamente apo vaksina per këto patogjenë (Ebola,Lassa virus)
Niveli i Sigurisë në laboratore
Niveli 1 i Sigurisë
Niveli 2 i Sigurisë
Niveli 3 i Sigurisë
Niveli 2 i Sigurisë
Tuberkulozi bën pjesë në patogjenët e Grupit të 3 të Riskut. -Kontaminim i larte -Transmetim me aerozole -Sëmundje serioze me risk vdekje. -Shkaktojëe sëmundje të parandalueshme dhe të trajtueshme.
Mikroskopi
1. Ziehl Neelsen 2.Kinyoun 3.Auraminë-rodaminë me fluoreshencë.
(A) Sputumi i ngjyrosur me ZN tregon bacile te kuqe TB ne nje sfond blu i zmadhuar 1000x. (B) Sputumi me AO fluoreshence tregon bacile TB te verdha te shkelqyeshme ne nje sfond jeshil i zmadhuar 400x.
MIKROSKOPIA E SPUTUMIT| DIAGNOZA TB AKTIV|NUK DETEKTON SHTAME ABREZISTENT ï¶PERPARESITE
ï¶MANGESITE
âąâI thjeshtĂ«, jo i kushtueshĂ«m dhe i shpejtĂ« âą âI pershtatshĂ«m pĂ«r laboratore tĂ« nivelit tĂ« ulĂ«t dhe tĂ« lartĂ«, duke pĂ«rfshirĂ« laboratore me nivel tĂ« ulĂ«t tĂ« mbrojtjes nga mikroorganizmat â âąMund tĂ« pĂ«rdoret pĂ«r trajtim dhe monitorim
âąâKĂ«rkon sputum âą âMund tĂ« pĂ«rdoret vetĂ«m pĂ«r TB pulmonar â âą Sensitivitet i ulĂ«t, sidomos pĂ«r TB ekstrapulmonar, te femijĂ«t dhe pacientĂ«t me HIV âąâNuk mund tĂ« diferencojĂ« MTB nga bakteret e tjera qĂ« ndodhen nĂ« tĂ« njejtin grup â âąNuk mund tĂ« diferencojĂ« TB e ndjeshĂ«m ndaj antibiotikĂ«ve nga ai antibiotiko-rezistent
ï¶PERPARESI SHTESE TE MIKROSKOPISE LED(fluoreshencĂ«) âąâSensitivitet i lartĂ« (prej 10%) me
shumĂ« se sa mikroskopi normal me dritĂ« âą âBurim jo i kushtueshĂ«m dritĂ« me bateri qĂ« zgjat shumĂ« â âąKĂ«rkon me pak energji elektrike se sa mikroskopi normal me fluoreshencĂ« â âą Redukton kohĂ«n e zbulimit tĂ« MTB
Kultivimi -Terrenet e kultivimit: a)të ngurta: Loëenstain Jensen,Middlebrook, Cohen. b)të lëngëta: Sauton,Dubos,GeneXpert
Rritja e bacileve acido-rezistente në terrenin e LJ me rezultate 3+,2+,1+ dhe pa rritje. LEXIMI KULTURES
REZULTATI
Nuk ka rritje
Negative
1-19 koloni
E pakët (nr.i përcaktuar)
20-100 koloni
1+
Koloni të panumërta diskrete
2+
Koloni sh. e dendur
3+
PROCEDURA -Marrja e sputumit apo e materialeve të tjera të trupit që permbajnë bakterin TB. -Dekontaminimi (frenon rritjen e organizmave jo-TB). -Mbillen në terrene të posacme,inkubohen dhe i jepet koha e caktuar për rritje (M.TB: 6-8 javë).
KULTURA | DIAGNOZA E TB AKTIV | MUND TE DETEKTOJE SHTAMET AB-REZISTENT TERRENE TE NGURTA
ï¶PERPARESITE âąâJep diagnozĂ« definitare tĂ« TB â âą Mund tĂ« detektojĂ« 30%â50% me shumĂ« raste se sa mikroskopia (sensitivitet I larte) â âą MundĂ«son izolimin e nevojshĂ«m per testin e ndjeshmĂ«risĂ« ndaj antibiotikĂ«ve(DST) â âąE nevojshme pĂ«r monitorimin gjatĂ« trajtimit
ï¶MANGESITE âąâRezultatet kerkojne njĂ« kohĂ« tĂ« gjatĂ« (rreth dy muaj) pĂ«r shkak tĂ« rritjes sĂ« ngadaltĂ« âą âKĂ«rkon nivele tĂ« larta tĂ« biosigurisĂ« âąKĂ«rkon staf tĂ« trajnuar mirĂ«
TERRENE TE LENGETA(BACTEC MGIT) ï¶PERPARESI SHTESE âąâMund te procesojĂ« numĂ«r mĂ« te madh mostrash se sa kultura e ngurtĂ« (10% mĂ« shumĂ« âą âĂ«shtĂ« mĂ« e shpejtĂ« se sa kultura e ngurtĂ« (rreth dy javĂ«)
ï¶MANGESITE âąâKa rrezik kontaminimi; kĂ«rkohet transport i shpejtĂ« i mostrĂ«sâ âą Ă«shtĂ« mĂ« e kushtueshme se kultura e ngurtĂ« kur pĂ«rdor MGIT; âą KanĂ« kosto relativisht tĂ« lartĂ« âą KĂ«rkojnĂ« reagentĂ« pĂ«r kryerjen e testeve âąKĂ«rkon nivele tĂ« larta tĂ« biosigurisĂ«
-Kultura mund të detektojë TB Antibiorezistent (DR-TB).
-Kultura duhet të përdoret për të monitoruar trajtimin të subjektet TB multiDRrezistente (MDR-TB). OBSH rekomandon bërjen e kulturës cdo muaj te këto subjekte.
Bactec MGIT
BACTEC MGIT -VecoritĂ« âąPĂ«rdoret pĂ«r kultivimin e mostrave tĂ« ndryshme te marra nga pacienti
âąMetodĂ« e shpejtĂ« e kultivimit nĂ« terrene tĂ« lĂ«ngĂ«ta (10-12 ditĂ« kultura pozitive)
âąLexim automatik i rezultatit âąKa kapacitet tĂ« mbajĂ« dhe analizojĂ« deri nĂ« 960 mostra
Provat biokimike për MTB Testet biokimike
Rezultati reaksionit
Testi niacinës
pozitiv
Testi aril sulfatazës
negativ
Testi neutral red
pozitiv
Testi i reduktimit të nitrateve
pozitiv
Testi i katalazĂ«s 68 ÌC/pH 6.8
negativ
Testi i peroksidazës
pozitiv
*Shtamet e M.tuberculosis rezistente ndaj isozianid-it japin rezultate negative në testin e katalazës dhe peroksidazës.
Teste për depistimin e infeksionit latent nga M.tuberkulozi Në ditët e sotme dy teste perdoren për depistimin e personave të infektuar me M.tuberkulozi dhe këto janë:
1. Mantoux tuberculin skin test (TST) 2. Interferon-gamma release assays (IGRAs) ku përfshihet: a)QuantiFERON-TB-Gold In-Tube test b) T spot TB assay
Mantoux tuberculine skin test
QuantiFERON-TB- Gold
Mauntox TST vs QuantiFeron-TB-Gold Mantoux TST
QuantiFERON-TB-Gold
Specifiteti
91%
98%
Sensitiviteti
66.7%
70-89%
Përparësitë
âą Kosto e ulĂ«t âąI lehtĂ« per tâu performuar
âąKerkohet vetĂ«m njĂ« vizitĂ« âąRezultatet janĂ« objektive (nuk varen nga operatori) âąNuk zhvillon reaksione tĂ« kryqĂ«zuara me BCG âą Rezultatet janĂ« gati brenda 24 orĂ«ve âąNuk nxit njĂ« pĂ«rgjigje imune âąTesti realizohet in vitro
Mangësitë
⹠Kërkon staf të trajnuar për
⹠Gjaku duhet të mbërrijë në laborator brenda 12 orëve ⹠Ka përdorim të limituar në grupmoshat e popullsisë
leximin e rezultateve âąRezultatet janĂ« subjektive (varen nga operatori) âąZhvillon reaksione te kryqĂ«zuara me BCG âąKĂ«rkohen dy vizita âąTesti realizohet in vivo âąNxit pĂ«rgjigje imune
(QuantiFERONI nuk duhet tĂ« pĂ«rdoret nĂ« individĂ« nĂ«n 17 vjec) âąQuantiFERONI nuk mund tĂ« pĂ«rdoret nĂ« persona me imunitet tĂ« kompromentuar dhe as nĂ« persona me leukemi dhe limfoma âąNuk diferencon TB aktiv nga ai latent
Teste që kanë në bazë amplifikimin e acidit nukleik (NAAT) 1.Testi Xpert MTB/RIF 2.LAMP test
Testi Xpert MTB/RIF ⹠Testi detekton Mykobakterin e tuberkulozit dhe rezistencën ndaj rimfapinës RIF në më pak se dy orë. ⹠Xpert MTB/RIF është një test që mundeson amplifikimin e acidit nukleik. ⹠Një mostër sputum e marrë nga pacienti i dyshuar me TB përzihet me reagentin e testit, hidhet në një epruvetë dhe vendoset në GeneXpert machine. I gjithë procesi nga kjo në vazhdim është plotësisht automatik.
Interpretimi I rezultatit 1. RIF Resistance Detected Rezultatet janë pozitiv për MTBC dhe për rezistencën ndaj RIF 2. RIF Resistance Not Detected Rezultatet janë pozitive për MTBC por negative për rezistencën ndaj RIF 3. RIF Resistance Indeterminate Rezultatet janë pozitive për MTBC por të papërcaktuara per rezistencën ndaj RIF. Kjo do të thotë se testi nuk mund ta vendosë saktësisht nëse shtami ka krijuar rezistencë ndaj RIF.
GENEXPERT MTB/RIF | DIAGNOSTIKON TB AKTIV | MUND TE DETEKTOJE REZISTENCEN NDAJ RIFAMPINES
PĂ«RPARĂ«SITĂ«
MANGëSITë ⹠Kërkon energji elektrike të qëndrueshme dhe të
âąâMund tĂ« detektojĂ« TB dhe rezistencĂ«n ndaj rifampinĂ«s nĂ« tĂ« njĂ«jtĂ«n kohĂ« â pandĂ«rprerĂ« (jo i pĂ«rshtatshĂ«m nĂ« rajone me âąI shpejtĂ« (rezultatet kĂ«rkojnĂ« mĂ« pak se dy orĂ«) â probleme tĂ« energjisĂ« elektrike) â âą Sensitivitet I lartĂ« (88%) dhe specifitet i lartĂ« âąTemperatura e operimit nuk duhet tâi kalojĂ« 30 (99%) krahasuar me kulturat e lĂ«ngshme nĂ« mostrat e sputumit â KĂ«rkohen nivele tĂ« ulĂ«ta tĂ« biosigurisĂ« krahasuar me kulturĂ«n â Personel me trajnim minimalâ Mund tâi detektojĂ« tĂ« dy: TB pulmonar dhe TB ekstrapulmonar â
âą âą âą
gradĂ« Celsius dhe cartridge duhet tĂ« ruhen nĂ« temperaturĂ« mĂ« tĂ« ulĂ«t se 28 gradĂ« Celsius â âąJetĂ«gjatĂ«sia e catridgeve duhet tĂ« monitorohet vazhdimisht(jetĂ«gjatĂ«sia e MTB/RIF Ă«shtĂ« 22 muaj; Ultra, ka njĂ« jetĂ«gjatĂ«si mĂ« tĂ« shkurtĂ«r) â âą Nuk mund tĂ« pĂ«rdoret pĂ«r monitorim gjatĂ« trajtimit â âąPaisja duhet tĂ« kalibrohet cdo vit
LAMP(loop-mediated isothermal amplification)
Rezultati lexohet vizualisht :1)FluoreshencÄĆ€
2)TurbullirÄĆ€
Loop-mediated isothermal amplification (LAMP) TB LAMP | DIAGNOSTIKON TB AKTIV | NUK DETEKTON SHTAMET AB-REZISTENT
ï¶PĂ«RPARĂ«SITE âą I shpejtĂ«-kerkon mĂ« pak se nje ore pĂ«r tĂ« dhĂ«nĂ« rezultatetâ âą KĂ«rkon nivele tĂ« ulĂ«ta tĂ« biosiguriseĂ« âąSensitivitet mĂ« tĂ« lartĂ« se sa mikroskopia me ngjyrosje (prej15% mĂ« shumĂ« pacientĂ«) âą âPaisjet janĂ« mĂ« pak tĂ« kushtueshme se sa GeneXpert
ï¶MANGĂ«SITĂ« âą Nuk diferencon DR-TB nga DS-TB â âąSpecifitet mĂ« tĂ« ulĂ«t se sa mikroskopia me ngjyrosjeâmĂ« shumĂ« rezultate falco pozitive â âąSensitivitet mĂ« tĂ« ulĂ«t se sa GeneXpert âą I ngjashĂ«m me GeneXpert, nuk mund tĂ« pĂ«rdoret pĂ«r monitorimin e trajtimit sepse nuk dallon bakteret e gjalla nga ato tĂ« vdekura. Kjo tregon nevojshmerinĂ« e mikroskopisĂ« me ngjyrosje tĂ« sputumit pĂ«r monitorimin e trajtimitâ âą TB-LAMP kĂ«rkon shumĂ« hapa manual (rreth 10 hapa) pĂ«r tĂ« performuar njĂ« test dhe disa prej hapave janĂ« tĂ« ndjeshme ndaj kohĂ«s dhe volumit. Kjo Ă«shtĂ« arsyeja pse kĂ«rkohet njĂ« investim me i madh nĂ« trajnim.
Testi i Adenozin deaminazĂ«s âą âą âą
âą
ADA është një enzimë që katalizon shëndrrimin adenozinës në inozinë dhe të deoksiadenozinës në deoksiinozinë) Niveli i saj në organizëm është i lidhur me aktivizimin e limfociteve. Niveli i saj rritet në infeksionin TB,por dhe në patologji të tjera të shoqëruara me inflamacion. Diazyme's ADA është test që ka në bazë metodën enzimatike kolorimetrike për matjen e nivelit të enzimës.
Testi i Adenozin deaminazës PëRPARëSITë
MANGĂ«SITĂ«
âą Marker sensitiv pĂ«r pleuritin tuberkular edhe nĂ« pacientĂ«t HIV pozitiv âą Ka sensitvitet 94% dhe specifitet 95% nĂ« kĂ«to pacient. âą Ka kosto tĂ« ulĂ«t âą Ă«shtĂ« i shpejtĂ« âą Ă«shtĂ« i thjeshtĂ« pĂ«r tâu performuar
âą Ka sensitiviteti tĂ« ulĂ«t (35%) nĂ« lĂ«ngun peritoneal dhe cerebrospinal âąNuk shĂ«rben si test diagnostikues
Enzimat lipolitike si shënjues të rinj biokimik në diagnostikimin e TB
âą
âą âą âą
âą
Enzimat lipolitike prodhohen nga M.TB dhe kanë veprim intraqelizor ose jashtëqelizor. Shfrytëzojnë dhe ndërhyjnë në metabolizmin e lipideve të qelizave bujtëse të njeriut. Lipidet i akumulojnë në citosolin e tyre (trupëzat inkluzive). Këto lipide janë burim karboni dhe energjie për M.TB,që ndihmojnë në mbijetesën e tij gjatë fazës latente dhe aktive. Jane faktorë virulence dhe patogjeniciteti.
ENZIMA
FUNKSIONI
Lipaza (lipaza brendaqelizore)
Hidroliza e triglicerideve (TAG) me zinxhir të gjatë.
Fosfolipaza A,C,D
-Hidroliza fosfolipideve të membranës së qelizës bujtëse -Rrisin inflamacionin.
MAG hidrolaza (lipaza brenda dhe jashtëqelizore)
Hidroliza monoacilgliceroleve (MAG)
Fosfolipaza Fosfolipide
Trigliceride
MAG hidrolaza DAG/MAG
Lipaza
Ac.te lira yndyrore
*Ac. e lira yndyrore janë burim karboni dhe burim energjie për bakterin. *Studimi i enzimave lipolitike shihet si një drejtim i ri terapeutik i infeksionit TB.
DIAGNOSTIKIMII I TB NE GRUPE TE VECANTA TĂ« POPULLATES TB EXTRAPULMONAR (EPTB)
FĂ«MIJĂ«T
âą 17%â52% e njerĂ«zve kanĂ« EPTB. âąMostra duhet tĂ« merret nĂ« site ku ndodhet i lokalizuar infeksioni TB (limfonoduj,LCR,inde). âąPĂ«rdoret kombinim i metodave pĂ«r konfirmim diagn. EPTB si: NAAT dhe kultura. âąGeneXpert Ă«shtĂ« testi mĂ« i pĂ«rshtatshĂ«m pĂ«r tâu pĂ«rdorur sepse Ă«shtĂ« mĂ« i shpejtĂ« se kultura. âą Gjaku nuk merret si mostĂ«r pĂ«r diagnozĂ«n e EPTB.
âąRisk mĂ« i lartĂ« se tĂ« rriturit pĂ«r tĂ« zhvilluar TB aktiv. âąDiagn.TB mĂ« i vĂ«shtirĂ« sepse: 1)Ă«shtĂ« e veshtirĂ« tĂ« marrĂ«sh sputum tĂ« fĂ«mijet. 2)Zakonisht kanĂ« infeksion TB me pakicĂ« bacilesh. âą GeneXpert Ă«shtĂ« mĂ« sensitiv sesa mikroskopia e sputumit nĂ« diagn. e TB tĂ« femijĂ«t. âąMjeku klinicist shpesh e trajton TB tĂ« fĂ«mijĂ«t pa konfirmim diagn.mikrobiologjik (trajtimi empirik).Trajtimi empirik vendoset duke ndjekur :â 1)Shenjat dhe simptomat e TB aktiv (screening); â 2)Ekz.imazherike me dyshime pĂ«r TB; 3)Ndjek kontaktet me persona me TB; 4)Anamneza (ka shfaqur mĂ« parĂ« infeksion nga TB).
PERSONAT ME HIV/AIDS âąKanĂ« njĂ« risk tĂ« lartĂ« pĂ«r tĂ« zhvilluar TB (12x-20x)se personat pa HIV. âąKanĂ« njĂ« risk tĂ« lartĂ« pĂ«r tĂ« zhvilluar EPTB (40%-80% me shumĂ«),krahasuar me personat me TB,por pa HIV (10%-20%). âąKanĂ« mĂ« pak ngarkesĂ« bakteriale nĂ« organizĂ«m. âąEkz.imazherik nuk Ă«shtĂ« njĂ« screening test qĂ« duhet perdorur pĂ«r kapjen e TB nĂ« personat me HIV GeneXpert Ă«shtĂ« testi i parĂ« i rekomanduar pĂ«r diagn. e TB te personat me HIV. âąNjĂ« tjetĂ«r test i rĂ«ndĂ«sishĂ«m pĂ«r diagn. e TB nĂ« pacientĂ«t me HIV Ă«shtĂ« TESTI LAM.
LAM: për njerëzit që jetojnë me HIV
âą
âą âą
âą
Lipoarabinomannan (LAM)-antigjen i murit qelizor të MTB,i pranishëm vetëm te pacientët me TB aktiv dhe ata me imunosupresion. Ag zbulohet nga marrja e mostrës së urinës. LAM test ka filluar që përdoret në 2015, dhe rekomandohet vetëm te personat me HIV (CD4<100/ml3). Një test negativ nuk e përjashton TB, por pacienti duhet të ndiqet me teste të tjera.
LAM | DIAGNOSTIKON TB NE PACIENTE ME HIV DHE QELIZA CD4 TE ULETA | NUK DETEKTON SHTAMET AB-REZISTENT
ï¶PERPARESITE âąâMostra e lehtĂ« pĂ«r tâu marrĂ«: urina eshte mĂ« e lehtĂ« pĂ«r tâu mbledhur se sa sputumi (sidomos nĂ« pacientĂ« shumĂ« tĂ« sĂ«murĂ«) âąâI shpejtĂ«âkĂ«rkon 25 minuta pĂ«r tĂ« dhĂ«nĂ« rezultat âą âI thjeshtĂ« â âą Jo i kushtueshĂ«m â âą Asiston nĂ« detektimin e TB nĂ« pacientĂ« me HIV, me qeliza CD4 tĂ« ulĂ«ta dhe qĂ« janĂ« shumĂ« tĂ« sĂ«murĂ«.
ï¶MANGESITE âąSensitivitet i ulĂ«t (56%) dhe specifitet suboptimal. âąTĂ« dyja rezultatet, pozitive dhe negative, duhet tĂ« ndiqen nga GeneXpert ose teste tĂ« tjera laboratorike. âąâNuk detekton shtamet AB-rezistente â âąMund tĂ« pĂ«rdoret vec nĂ« popullata specifike me qeliza CD4 tĂ« ulĂ«ta (ka specifitet tĂ« ulĂ«t nĂ« popullata HIVnegativ) âąâNuk diferencon MTB nga bakteret e tjera tĂ« tĂ« njĂ«jtit grup â
TESTET
SPECIFIT.
SENSITIV
DST
KOHA
MOSTRA
TESTET PER SEMUNDJEN E TB (AKTIV) GeneXpert MTB/RIF
â
â
LAMP
â
â
Terreni ngurte
â
â
BAC.MGIT
â
â
X-Ray
â
I ulet
Digital X-Ray
â
Mesatar
Microskopi
I ulet
LEDfluores.
Mesatar
LAM
I ulet
Perdoret ne keto grupe popullate:
Femije Sputum etj
â
â
1 dite
Sputum etj
â
â
â
6-8 jave
Sputum etj
â
â
â
â
7-14 dt (+) 4-6 jave (-)
Sputum etj
â
â
â
â
â
Quantiferon
Mesatar
â
1 dite
â
25 min
Urine
TESTE PER TB LATENT Mesatar
EPTB
2 ore
Rif
â(HIV+ & CD4<100)
TST
HIV
I ulet
48-72 ore
Lekure
24-48 ore
Gjak
CD4<100
â(HIV+ & CD4<100)
Përfundime: ⹠Infeksioni i tuberkulozit vazhdon të mbetet i zakonshem në popullatat : -me të ardhura të ulëta; -të stigmatizuarit; -personat me HIV -fëmijët
âą âą âą
RĂ«ndesia e orientimit tĂ« duhur tĂ« pacientit pĂ«r kryerjen e ekzaminimeve pĂ«r kapjen e hershme tĂ« TB,me qĂ«llim qĂ« tâi kursejmĂ« atij kohĂ«,para dhe tĂ« favorizojmĂ« prognozĂ«n e sĂ«mundjes. Njohja e karakteristikave,ciklit jetĂ«sor dhe patogjenezĂ«s sĂ« MTB,na con nĂ« drejtime tĂ« reja tĂ« diagnostikimit dhe trajtimit tĂ« ineksionit TB.
Nevoja e qasjeve ndaj teknikave të reja diagnostike përpara drejtimit te mjeku specialist dhe testeve të kushtueshme.
Punoi: Artjola Puja Silvja Yzeiraj Era Hada Jorida Asabella
UdheheqÄĆ€si Shkencor: Dr.Sh.M. Admir Nake Referoi: Artjola Puja
FALENDEROJMë: Stafin organizator Dr.Sh.M Admir Nake Stafin akademik të Fakultetit të Shkencave Mjekësore Teknike Studentet që morën pjesë në realizimin e temës
REFERENCA: Dr.Sh.M Admir Nake, Dr. Lidra Zikaj âBiokimi e aplikuarâ,2017
Tuberculosis: Diagnosis and Treatment, edited by Timothy D. McHugh http://www.diazyme.com/adenosine-deaminase-ada
http://www.ifcc.org/media/334114/eJIFCC2015Vol26No4pp295-309.pdf http://impaactnetwork.org/DocFiles/2017AnnualMtg/presentations/MDRTBtraini ng/03A_IMPAACT-TB-microbiology-Demers-final_16.9.pdf http://journals.plos.org/plosone/article?id=10.1371/journal.pone.0025078 https://www.cdc.gov/tb/topic/testing/default.htm
http://www.quantiferon.com/products/quantiferon-tb-gold/ https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4207672/