บทความตีพิมพ์ในสูจิบัตรการแสดงศิลปกรรมแหํงชาติ ครั้งที่ 61 ระลึกถึงสามดวงดาวผู้จากไปสู่แดนไกล โดย ศาสตราจารย์เกียรติคุณพิษณุ ศุภนิมิต
ชํวงเวลาที่ผํานมานี้ มีคากลําวที่นําใจหายอยูํบํอยๆวํา มีดวงดาวหลํนจากฟากฟ้าหลายดวง โดยเฉพาะ ดวงดาวแหํงศิลปะ ดาวดวงใหญํหลํ น จากฟากฟ้าถึงสามดวงในรอบปีที่เพิ่งผํานมา เริ่มจาก ถวัลย์ ดัชนี ประหยัด พงษ์ดา และชลูด นิ่มเสมอ การเอํยนามสามผู๎ยิ่งใหญํแหํงวงการศิล ปะ โดยไมํมีคานาหน๎าดูจะไมํสุภาพและไมํบังควรแตํที่ผมเอํย เชํนนี้ ก็เพราะนึกถึง ถวัลย์ ดัชนี ซึ่งปกติผมจะเรียกวําพี่หวัน แตํครั้งหนึ่งที่ผมเป็นพิธีกรแนะนาพี่หวันวําเป็น “ศิลปินชื่อดัง” ก็โดนสวนกลับทันทีวํา “ผมไม่ได้ชื่อดัง และผมก็ไม่ได้เป็นนักร้อง” (นักร้อง ดัง พันกร) นี่ เป็นมุกของศิลปินใหญํนาม ถวัลย์ ดัชนี ซึ่งทาให๎ผมไมํกล๎าแนะนาศิลปินด๎วยคานาหน๎าใดๆเพราะไมํวําจะเอํย นามใด ก็จะโดนพี่หวันสวนกลับทุกครั้งไป ถวัลย์ ดัชนี ดาวดวงใหญํที่รํวงจากฟากฟ้าเป็นดวงแรกในชํวงรอบปีนี้ คือ วันที่ 3 กันยายน 2557 สิริ อายุ 74 ปี หลายคนได๎ทราบขําวตั้งแตํเช๎าจากโลกของโซเซียล มีเดีย และตกใจไมํแนํใจกับขําวการจากไปอยําง กะทันหันครั้งนี้ ถวัลย์ ดัชนี ต๎องทวนคาที่พี่หวันไมํชอบจริงๆ วํา พี่เป็นศิลปินดังคับฟ้าจริงๆ ไมํเฉพาะเขตเชียงราย ภาคเหนือ และทั้งประเทศ แตํดังในระดับโลก ดังทั้งผลงาน ดังทั้งลักษณะของงาน ดังทั้งเสียง และดังทั้ง สานวนโวหาร พี่หวันเป็นทั้งพหูสูตจดจาพระคัมภีร์ ทํองบทกลอนได๎เป็นเลํมๆอยํางที่ไมํมีศิลปินคนไหนเทียบเทําได๎ มี นิยายนิทานที่ผู๎คนตํางพากันรุมล๎อมเมื่อเจอถวัลย์ ดัชนี ไมํวําพี่จะไปปรากฏตัวอยูํที่แหํงใด ก็จะเป็นคนที่เดํน เป็นพระเอกอยูํเสมอ เรื่องสานวนโวหารนั้นเป็นเลิศกวําใคร มีทั้งโวหารที่เป็นปรัชญาล้าลึกและสานวนที่ห้าหั่นเชือดเฉือน แตํ ไมํมีเจตนาที่จะทาร๎ายใคร ผมมีตัวอยํางที่จะเลําให๎ฟัง ถึงครั้งหนึ่งที่อยูํในบรรยากาศเมื่อคราวที่พี่หวันกาลังให๎สัมภาษณ์กับรายการ โทรทัศน์โดยพิธีกรชื่อดัง (ดังอีกแล๎ว) พี่หวันกาลังอรรถธิบายถึงความหมายของศิลปะตามสานวนที่ล้าลึกของ ทําน เป็นเวลานานพอสมควรพิธีกรก็เลยถามขัดขึ้นมาวํา