Λεύκωμα Επαναστατικών Ιδεών

Η ΕΝ ΑΘΗΝΑΙΣ ΦΙΛΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ (έτος ιδρύσεως 1836) ΑΡΣΑΚΕΙΟ ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ

Λεύκωμα Επαναστατικών Ιδεών

Για τα 200 χρόνια από την έναρξη της Ελληνικής Επανάστασης

Εισαγωγικό κείμενο Στο πλαίσιο του εορτασμού της επετείου των 200 χρόνων από την κήρυξη της Ελληνικής Επανάστασης (1821-2021), υλοποιήθηκε η συγκεκριμένη δράση, από τον Φεβρουάριο έως τον Απρίλιο του 2021. Κάθε εβδομάδα αξιοποιούνταν η μία από τις δύο διδακτικές ώρες του μαθήματος της Νέας Ελληνικής Λογοτεχνίας. Επιλέχθηκαν κείμενα του Νεοελληνικού Διαφωτισμού, της Επτανησιακής Σχολής και του Δημοτικού Τραγουδιού από τα σχολικά εγχειρίδια των δύο τάξεων, Β΄ και Γ΄ Γυμνασίου. Οι μαθητές διερεύνησαν τις προεπαναστατικές ιδέες που διαδραμάτισαν καταλυτικό ρόλο στην έκρηξη της Επανάστασης, μέσα από την ανάλυση των κειμένων και αξιοποιήθηκαν Φύλλα Εργασίας με δομημένες - κατευθυνόμενες ερωτήσεις, οι οποίες αποδελτιώθηκαν με τη συνεργασία των μαθητών. Ο συνδυασμός των απαντήσεων που δόθηκαν, οδήγησε στη σύνθεση των κειμένων του Λευκώματος. Στη συνέχεια, κλήθηκαν να γράψουν ελεύθερα κείμενα, προϊόντα της επεξεργασίας των αρχικών κειμένων και να «μιλήσουν» για τους όρους και τις προϋποθέσεις κήρυξης της Επανάστασης, δίνοντας πάντοτε έμφαση στις ιδέες των κειμένων που οδήγησαν στην έκρηξή της το 1821, όπως για παράδειγμα την κοινωνική δικαιοσύνη, την ελευθερία, τον αγώνα για Εθνική Ανεξαρτησία, το σεβασμό στα ανθρώπινα δικαιώματα. Η συνδρομή της Τέχνης υπήρξε καθοριστική στην φιλοτέχνηση των σκίτσων ή την καλλιτεχνική απόδοση των κύριων επαναστατικών ιδεών, αντλώντας έμπνευση από αναπαραστάσεις αντίστοιχων εννοιών στην Τέχνη, ως επί το πλείστον, θηλυκού γένους, κατ’ αναλογία προς το γραμματικό τους γένος και την τάση για προσωποποίησή τους διαχρονικά σε αυτήν. Το τελικό παραγόμενο προϊόν είναι το εν λόγω Λεύκωμα με αποσπάσματα από τα κείμενα των μαθητών, τα οποία επικεντρώνονται σε ιδανικά, που διέπουν την ελληνική Επανάσταση, με αντίστοιχη εικονογράφηση ηρώων και εννοιών-αξιών του Αγώνα. Στο τέλος του Λευκώματος βρίσκεται το Επίμετρο των κειμένων, που αξιοποιήθηκαν από τα σχολικά εγχειρίδια της Νέας Ελληνικής Λογοτεχνίας στην ολοκληρωμένη τους μορφή.

Υπεύθυνος Καθηγητής: Καναβούρας Αντώνιος Εικαστική επιμέλεια: Πλιάτσικα Νέλλυ Επιμέλεια έκδοσης: Καλτσής Βασίλειος

ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΙΣΟΤΗΤΑ ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΗ ΠΑΙΔΕΙΑ ΑΝΔΡΕΙΑ ΓΕΝΝΑΙΟΤΗΤΑ ΑΞΙΟΠΡΕΠΕΙΑ ΑΥΤΟΘΥΣΙΑ ΕΛΕΥΘΕΡΟ ΦΡΟΝΗΜΑ

Ομάδες Εργασίας Γ΄ Γυμνασίου Τζώλου Σίλια Λάμπρου Ρένα Καμπότα Λαμπρινή Κίτσου Διδώ Βούλγαρης Χαρίλαος Ντάσιος Κωνσταντίνος Σίκλας Μιχαήλ Ζάραγκας Κωνσταντίνος Ντόβας Κωνσταντίνος Παπανικολάου Φυγαλία Θεοχάρη Ελευθερία Τζίμας Ιωάννης Γιώτης Εμμανουήλ Κουράκος Νικόλαος Ράπτης Δημήτριος Αθηναγόρου Βασιλένα

O ΔΙΓΕΝΗΣ

ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ

O Διγενής ψυχομαχεί κι η γης τόνε τρομάσει κι η πλάκα τον ανατριχιά που θέλει τον σκεπάσει.

Μέσα από την προσωπικότητα του Διγενή προβάλλεται η αξία της ελευθερίας, την οποία με αυτοθυσία προσπάθησαν να διατηρήσουν οι υπόδουλοι Έλληνες. Με γενναιότητα και αντρειοσύνη υπερασπίστηκαν και αγωνίστηκαν για την ανεξαρτησία της πατρίδας τους.

Ντάσιος Ιωάννης Ρίζος Άγγελος Μαυρογιώργος Απόστολος Κυρτζόγλου Φαίδων Μελιγγιώτης Μάριος

ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ Ο Διγενής Ακρίτας Κι εκειά βαριά που κείτεται, λόγια αντρειωμένα λέει: - Να ‘χεν η γης πατήματα κι ο ουρανός κερκέλια, να ‘πάτιουν τα πατήματα, να ‘πιανα τα κερκέλια να δώκω σείσμα τ’ ουρανού, να βγάλει μαύρα νέφη, να ρίξει χιόνια και νερά κι αμάλαγο χρυσάφι!

Με το παράδειγμα του Διγενή οι Έλληνες χαρακτηρίζονται από συμπόνοια, ευσπλαχνία και γενναιοδωρία. Πιο συγκεκριμένα, ο Διγενής Ακρίτας, προτού αποχαιρετίσει την επίγεια ζωή εύχεται να προκαλούσε ένα συνταρακτικό γεγονός, το οποίο θα οδηγούσε στην ευτυχία και στην ευημερία των συμπολιτών του. Με βάση τα ανωτέρω συνάγεται ότι το ποίημα του Διγενή εξυμνεί τη δόξα και την ελευθερία του ελληνικού λαού καθώς και αποτελεί πηγή προεπαναστατικών ιδεών και ιδανικών.

Κεντέρη Χρυσούλα Θεοχάρη Ελευθερία Πάφη Ευθυμία Περούλη Σίλια Πασσιάς Νικόλαος

ΘΟΥΡΙΟΣ

ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ

Ως πότε, παλληκάρια, να ζούμεν στα στενά, μονάχοι, σαν λιοντάρια, στες ράχες, στα βουνά; Σπηλιές να κατοικούμεν, να βλέπωμεν κλαδιά, να φεύγωμ' απ' τον κόσμον, για την πικρή σκλαβιά; Να χάνωμεν αδέλφια, Πατρίδα και γονείς, τους φίλους, τα παιδιά μας κι όλους τους συγγενείς; Καλλιό 'ναι μίας ώρας ελεύθερη ζωή, παρά σαράντα χρόνοι σκλαβιά και φυλακή!

Ελάτε μ' έναν ζήλον σε τούτον τον καιρόν, να κάμωμεν τον όρκον επάνω στον Σταυρόν· συμβούλους προκομμένους, με πατριωτισμόν, να βάλωμεν, εις όλα να δίδουν ορισμόν· οι Νόμοι να 'ν' ο πρώτος και μόνος οδηγός, και της Πατρίδος ένας να γένη αρχηγός· γιατί κι η αναρχία ομοιάζει την σκλαβιά· να ζούμε σαν θηρία είν' πλιο σκληρή φωτιά.

Ρήγας

Ρήγας

ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ

Ο «Θούριος» του Ρήγα, 1798, Εθνική Πινακοθήκη

Ο Θούριος είναι μια επαναστατική φωνή, βαλμένη σε μέτρα ποιητικά, φωνή όμως που προδίδει έναν πύρινο ενθουσιασμό και μια ψυχή που πραγματικά φλέγεται για ελευθερία και επανάσταση για ανεξαρτησία. Ποίημα δεν είναι, αλλά και δεν είναι απλό μανιφέστο.

Ο Ρήγας κατόρθωσε να συλλάβει ένα γενικό κοινωνικό αίσθημα ανάτασης και προσδοκίας για ελευθερία και το εξέφρασε με την γλώσσα του ελληνικού δημοκρατικού πατριωτισμού. Θεωρητικά το επίτευγμά του ήταν σημαντικό, γιατί συνδύασε τον πόθο για εθνική απελευθέρωση με την ανάγκη για ριζικό κοινωνικό μετασχηματισμό. Παρόλα αυτά θεωρεί πως στην Ελευθερία πρέπει να υπάρχουν όρια, όπως να εφαρμόζονται οι νόμοι του κράτους, διότι εάν υπάρχει αναρχία και κανείς συμπεριφέρεται ως ζώο, θα κυριαρχήσει το χάος. Την κατάσταση αυτή, παραλληλίζει με την σκλαβιά αποκαλώντας το μάλλον χειρότερο.

Βούλγαρης Χαρίλαος Ντάσιος Κωνσταντίνος Σίκλας Μιχαήλ Ζάραγκας Κωνσταντίνος

Ντόβας Κωνσταντίνος Παπανικολάου Φυγαλία Θεοχάρη Ελευθερία Τζίμας Ιωάννης

Τι σ' ωφελεί αν ζήσης και είσαι στη σκλαβιά; Στοχάσου πως σε ψένουν καθ' ώραν στη φωτιά. Βεζίρης, Δραγουμάνος, Αφέντης κι αν σταθής, ο Τύραννος αδίκως σε κάμει να χαθής· δουλεύεις όλ' ημέρα σε ό,τι κι αν σοι πη, κι αυτός πασχίζει πάλιν το αίμα σου να πιη.

O Σούτζος κι ο Μουρούζης, Πετράκης, Σκαναβής, Γκίκας και Μαυρογένης, καθρέπτης είν' να ιδής. Ανδρείοι καπετάνοι, παπάδες, λαϊκοί, σκοτώθηκαν, κι αγάδες, με άδικον σπαθί· κι αμέτρητ' άλλοι τόσοι, και Τούρκοι και Ρωμιοί, ζωήν και πλούτον χάνουν, χωρίς καμιά 'φορμή.

«Ω Βασιλεύ του Κόσμου, ορκίζομαι σε Σε, στην γνώμην των Τυράννων να μην ελθώ ποτέ! Μήτε να τους δουλεύσω, μήτε να πλανηθώ εις τα ταξίματά τους, για να παραδοθώ. Εν όσω ζω στον κόσμον, ο μόνος μου σκοπός, για να τους αφανίσω, θε να 'ναι σταθερός. Πιστός εις την Πατρίδα, συντρίβω τον ζυγόν, αχώριστος για να 'μαι υπό τον στρατηγόν. Κι αν παραβώ τον όρκον, ν' αστράψ' ο Oυρανός και να με κατακάψη, να γένω σαν καπνός!» Ρήγας

Ρήγας Θ. Κολοκοτρώνης: Ο αγώνας για την ελευθερία είναι η κινητοποιός δύναμη για τη ζωή και τη δράση του. Ο ίδιος τονίζει πως: «Αν θέλετε όμως στρατιώτας δια να ελευθερώσωμεν την πατρίδα μας σε υπόσχομαι και 5 και 10 χιλιάδας στρατιώτας μία φορά εβαπτισθήκαμεν με το λάδι, βαπτιζόμεθα και άλλη μίαν με το αίμα δια την ελευθερίαν της πατρίδος μας» (Διήγησις συμβάντων της ελληνικής φυλής από τα 1770 έως τα 1836. Υπαγόρευσε Θ. Κ. Κολοκοτρώνης. Εισ.-Σχολ.: Ιακ. Μιχαηλίδης. Αθήνα: Η Καθημερινή, 2020).

ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ

Όλη η προσωπικότητα και το έργο του Ρήγα Φεραίου συνδέονται στενά με την βαθύτερη έννοια της Ελευθερίας. Αυτό αποκτά σπουδαιότερη σημασία αν αναλογιστούμε ότι ο αγώνας του Ρήγα υπέρ της Ελευθερίας διεξαχθεί μέσα σε αντίξοες συνθήκες που επικρατούσαν σε όλο το κόσμο. Είναι ο πρώτος που συνέλαβε με τόσο ένταση και τόλμη το όραμα της απελευθέρωσης των υπόδουλων λαών της Οθωμανικής αυτοκρατορίας. Είναι ο άνθρωπος που εμπνεύστηκε από τις ιδέες του Διαφωτισμού και της Γαλλικής Επανάστασης και της μεταλαμπάδευσε στα Βαλκάνια. Το όραμα του Ρήγα για την Ελευθερία ήταν στενά συνδεδεμένο με τις αξίες του αρχαίου δημοκρατικού πολιτεύματος.

Γιώτης Εμμανουήλ Κουράκος Νικόλαος Ράπτης Δημήτριος Αναξαγόρου Βασιλένα

Κ. Κανάρης: Το 1825 αποφάσισε να καταστρέψει με πυρπολικά τον αιγυπτιακό στόλο στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου, αλλά απέτυχε. Είχε την τύχη να ζήσει και να δει την Ελλάδα ελεύθερη. Έγινε Υπουργός Ναυτικών και το 1877 λίγο πριν πεθάνει, Πρωθυπουργός. Ο «ναύαρχος», όπως τον αποκαλούσε ο λαός, πέθανε επί των επάλξεων της πολιτικής στις 2 Σεπτεμβρίου 1877, έχοντας θυσιάσει τα πάντα στο βωμό προάσπισης της ελευθερίας.

Μέσα από το Θούριο γίνεται ξεκάθαρα αντιληπτή η έννοια της Ελευθερίας για το Ρήγα. Αρχικά, όπως φανερώνεται από τους πρώτους στίχους, ο Ρήγας μιλάει για την Ελευθερία ως πολίτης ενός ευνομούμενου κράτους. Για τον Ρήγα, Ελευθερία σημαίνει να μην στερήσε τα βασικά ανθρώπινα δικαιώματα και να είσαι ισότιμος με τους υπόλοιπους ή τουλάχιστον αντάξιος σεβασμού ως ανθρώπινο ον, ανεξαρτήτως εθνότητας και Θρησκείας.

Τζώλου Σίλια Λάμπρου Ρένα Καμπότα Λαμπρινή Κίτσου Διδώ

ΙΣΟΤΗΤΑ

ΤΟ ΠΡΟΣΚΥΝΗΜΑ ΤΟΥ ΤΣΑΙΛΝΤ ΧΑΡΟΛΝΤ ΤΟΥ ΛΟΡΔΟΥ ΒΥΡΩΝΑ Εδώ, στην πέτρα τη βαριά, τώρα ας καθίσω μόνος·σε μαρμαρένιο κι άσειστον ακόμα στυλοβάτη, εδώ που ο παντοδύναμος και διαλεχτός σου θρόνος ήταν, του Κρόνου ω Oλύμπιε γιε, ψάχνοντας δώθε κάτι πάντα κανείς απ' το κρυφό το μεγαλείο θα βρει. Ω απίστευτο· μήδε κι αυτό της φαντασίας το μάτι δεν πλάθει ό,τι με κάματο λες σβήσαν οι καιροί. Μα οι στύλοι οι περήφανοι δε θεν απ' το διαβάτη καν να στενάξει· πάνω τους ο Τούρκος ξαποσταίνει με δίχως έννοια, κι ο Ρωμιός σφυρίζει και διαβαίνει. Μ' απ' όλους όσους το Ναό κουρσέψαν κει ψηλά, όπου η Παλλάδα ίσαμε χτες λημέρευε μονάχη, πονώντας και μη θέλοντας ν' αφήσει τα στερνά της δύναμής της λείψανα· σαν ποια πατρίδα νά 'χει γραφτό ήταν ο υστερότερος στη φαύλην αρπαγή; Καληδονία, κοκκίνισε, γιατί είχε μάνα εσένα. Αγγλία, δόξα σου, που εσύ δεν είχες τέτοια γέννα, τι δεν αγγίζει ελεύθερο παρά όποιος σκλαβοβγεί. Και όμως εβιάσαν και έφεραν κάθε ιερό θλιμμένο πα σε γιαλό πολύν καιρόν αποτροπιασμένο. Λόρδος Βύρων, Το προσκύνημα του Τσάιλντ Χάρολντ

Η Ελλάς στέφει τον Βύρωνα

ΙΣΟΤΗΤΑ - ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ Η περιπλάνηση του ποιητή στους αρχαιολογικούς χώρους της Αθήνας και η συνειδητοποίηση της φθοράς των μνημείων αποτελούν αφορμή για να εκφράσει τους στοχασμούς του για την κατοχύρωση των εθνικών και κοινωνικών δικαιωμάτων. Ως λάτρης του αρχαιοελληνικού πολιτισμού και των μνημείων αναρωτιέται για το μέγεθος της καταστροφής τους και καταγγέλλει την αδιαφορία των ξένων εισβολέων, αλλά και τις διαθέσεις λεηλασία τους. Στρέφεται ξεκάθαρα εναντίον του Έλγιν και της Αγγλίας και καταδικάζει την απάνθρωπη ενέργεια της αφαίρεσης των Μαρμάρων του Παρθενώνα, ως έσχατη μορφή κοινωνικής αδικίας και εθνικής ανισότητας. Αποδοκιμάζει έτσι κάθε μορφή αρχαιοκαπηλίας και με εσωτερικό πόνο προτάσσει τις αρχές διατήρησης κάθε ενιαίου πολιτισμού, με αξίες και δικαιώματα, όπως η πολιτισμική ταυτότητα και η μοναδικότητα της

αντίστοιχης κληρονομιάς, που αυτή εκφράζει. Το ενδιαφέρον για τον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό, καθιστά το ποίημα έναν ύμνο στο ένδοξο ελληνικό παρελθόν και αποτελεί αφορμή για προβληματισμούς αναφορικά με όσα διεκδικεί η Ελλάδα από τους Οθωμανούς. Ουσιαστικά, πρόκειται για έναν ύμνο αντίδρασης και οργής απέναντι σε όποιον επιβουλεύεται τα ελληνικά ιδεώδη και καταπατά τα εθνικά δικαιώματα για κοινωνική δικαιοσύνη, όπως αυτά εκφράζονται στα μνημεία και τον πολιτισμό μιας χώρας.

Ντόβας Κωνσταντίνος Παπανικολάου Φυγαλία Θεοχάρη Ελευθερία Τζίμας Ιωάννης

ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ

ΤΟ ΠΡΟΣΚΥΝΗΜΑ ΤΟΥ ΤΣΑΙΛΝΤ ΧΑΡΟΛΝΤ ΤΟΥ ΛΟΡΔΟΥ ΒΥΡΩΝΑ

[…] ρημάγματα ναούς και Παρθενώνες, που σεβαστήκαν Βάνδαλοι, Γότθοι, Τουρκιά κι αιώνες. Ω της Αθήνας τα στερνά παντέρμα απομεινάρια! Όσοι ν' αρπάξουν σκέφτηκαν απ' τη γαλάζια χώρα, μοιάζει η καρδιά τους η στεγνή το στέρφο τους κεφάλι, στους βράχους της πατρίδας τους που κόβουν τ' ακρογιάλι. Και, ωιμέ, προστάτες αχαμνοί μπρος στους βωμούς της τώρα, να, τα παιδιά της, που ο καημός της μάνας τους σπαράζει τα σίδερά τους νιώθοντας με πιο πικρό μαράζι. Τώρα, το κρένει Βρετανός, ποιος το 'λπιζε, στοχάσου, πως η Αλβιόνα έχει χαρές στων Αθηνών το κλάμα. Μα οι σκλάβοι κι αν τους σπάραξαν, ωιμέ! με τ' όνομά σου, μη στην Ευρώπη, είναι ντροπή, μην πεις το ανόσιο δράμα. Λόρδος Βύρων Αυτόγραφη επιστολή του Λόρδου Βύρωνα προς τον Τζων Χάνσον.

ΙΣΟΤΗΤΑ - ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ

Μία τριλογία: το βυρωνικό αποτύπωμα στην ελληνική ψυχή

Η εποχή αυτή διακινούσε, άμεσα ή έμμεσα, τις ιδέες του Γάλλου φιλοσόφου Ρουσσώ για την ισότητα των ανθρώπων ως συνέπεια της ίδιας της φύσης τους και κήρυσσε τον νόμιμο χαρακτήρα της εξέγερσης κατά του δεσποτισμού, με στόχο την εγκαθίδρυση της λαϊκής κυριαρχίας. Οι Ρομαντικοί στοχαστές του τέλους του 18ου και των αρχών του 19ου αιώνα αποθέωναν τη φύση και παρέπεμπαν μάλιστα στα φυσικά δικαιώματα όλων των όντων. Υπό την επίδραση του ίδιου πνεύματος, ο Βύρων θα εντάξει στο λόγο του τη φύση ως ενοποιό ουσία των όντων, θα εναντιωθεί στους τεχνητούς διαχωρισμούς ανθρώπου προς άνθρωπο.

Τζώλου Σίλια Λάμπρου Ρένα Καμπότα Λαμπρινή Κίτσου Διδώ

Απομνημονεύματα του Μακρυγιάννη

ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΗ ΠΑΙΔΕΙΑ

Αφού λοιπόν καταγίνηκα ένα δυο μήνες να μάθω ετούτα τα γράμματα οπού βλέπετε, εφαντάστηκα να γράψω τον βίον μου, όσα έπραξα εις την μικρή μου ηλικία και όσα εις την κοινωνία, όταν ήρθα σε ηλικία, και όσα διά την πατρίδα μου, οπού μπήκα εις της Εταιρείας το μυστήριον διά τον αγώνα της λευτεριάς μας και όσα είδα και ξέρω οπού 'γιναν εις τον Αγώνα, και σε όσα κατά δύναμη συμμέθεξα κι εγώ κι έκαμα το χρέος μου, εκείνο οπού μπορούσα. Δεν έπρεπε να έμπω εις αυτό το έργον ένας αγράμματος, να βαρύνω τους τίμιους αναγνώστες και μεγάλους άντρες και σοφούς της κοινωνίας, και να τους βάλω σε βάρος, να τους κινώ την περιέργειά τους και να χάνουν τις πολύτιμες στιγμές εις αυτά.

Η πατρίδα του κάθε ανθρώπου και η θρησκεία είναι το παν και πρέπει να θυσιάζει και πατριωτισμόν και να ζει αυτός και οι συγγενείς του ως τίμιοι άνθρωποι εις την κοινωνία. Και τότε λέγονται έθνη, όταν είναι στολισμένα με πατριωτικά αιστήματα· το αναντίον λέγονται παλιόψαθες των εθνών και βάρος της γης. Και διά τούτο, ως πατρίδα γενική του κάθε ενού και έργο των αγώνων του μικρότερου και αδύνατου πολίτη, έχει κι αυτός τα συμφέροντά του εις αυτήνη την πατρίδα, εις αυτήνη την θρησκεία. Δεν πρέπει ο άνθρωπος να βαρύνεται και να αμελεί αυτά· και ο προκομμένος πρέπει να φωνάζει ως προκομμένος την αλήθεια, το ίδιον και ο απλός.

Ι. Μακρυγιάννης

Ι. Μακρυγιάννης

ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΗ ΠΑΙΔΕΙΑ

Απαραίτητη προϋπόθεση για να επιβιώσει και να μεγαλουργήσει μια χώρα είναι, σύμφωνα με το Μακρυγιάννη, οι πολίτες της να μάθουν γράμματα. Ο ίδιος έγραψε μόνο την αλήθεια για να δουν οι Έλληνες ότι πρέπει να αγωνίζονται για υψηλά ιδανικά, όπως είναι η πατρίδα, η θρησκεία και η κοινωνία. Έτσι, οι επερχόμενες γενιές θα δουν το έργο και τις θυσίες των προγόνων τους, θα παραδειγματιστούν από τους αγώνες τους για ελευθερία και θα θελήσουν να τους μιμηθούν.

Δεν μπορεί, λέει, να μείνει άπραγος και αδιάφορος μπροστά στην αδικία που υπάρχει στην κοινωνία. Γι’ αυτό μαθαίνει γράμματα, για να μπορεί να γράφει και να διαλαλεί σ’ όλο τον κόσμο την αδικία που τον πνίγει. αγωνίστηκε κι αυτός για την απελευθέρωση της πατρίδας του. […] Ωστόσο, ο ίδιος αποφάσισε να γράψει κάτι για την πατρίδα του, θέλοντας και μ’ αυτό τον τρόπο να συνεισφέρει και να βοηθήσει την Ελλάδα. Πιστεύει ακράδαντα ότι η πατρίδα ανήκει σ’ όλους τους πολίτες, πλούσιους και φτωχούς, μορφωμένους και αμόρφωτους, πολιτικούς και στρατιωτικούς. Δεν έχει κανένας το δικαίωμα να λέει «εγώ», αλλά πρέπει όλοι να λένε «εμείς», διότι όλοι μαζί αγωνίστηκαν και συνεργάστηκαν για το καλό της πατρίδας τους. Πάνω απ’ όλα τίθεται το «εμείς», επειδή οι δημιουργίες και τα επιτεύγματα είναι αποτέλεσμα κοινής και συλλογικής εργασίας, προϊόν της ανθρωπιστικής παιδείας που χαρακτήρισε τους Έλληνες σε όλες τις περιόδους του Αγώνα, ακόμη κι αν στερούνταν μόρφωσης ή σχολικής εκπαίδευσης.

Ντόβας Κωνσταντίνος Παπανικολάου Φυγαλία Θεοχάρη Ελευθερία Τζίμας Ιωάννης

Γιώτης Εμμανουήλ Κουράκος Νικόλαος Ράπτης Δημήτριος Αναξαγόρου Βασιλένα

Ορειχάλκινο άγαλμα του Ι. Μακρυγιάννη στην Πλάκα Αθηνών του γλύπτη Γιάννη Παππά.

Ο στρατηγός Ι. Μακρυγιάννης μπροστά στα ανάκτορα, διεκδικώντας την ψήφιση Συντάγματος, 3 η Σεπτεμβρίου 1843 Όσα έπαθε η πατρίς διά τους «νόμους» και το καλό αυτηνών, και όσα παλικάρια σκοτώθηκαν, δεν τα 'παθε η πατρίς εις τον αγώνα των Τούρκων. Κατοικίσαμεν τους κατοίκους μέσα στα σπήλαια και ζούνε με τα θερία, και 'ρημώσαμε τους τόπους και εγίναμε η παραλυσίατου κόσμου. Όλα αυτά μου δώσαν αφορμή να μάθω γράμματα εις τα γεράματα, να τα σημειώσω όλα. Ένας από αυτούς ήμουν και εγώ. Ας γράψει άλλος διά μένα ό,τι γνωρίζει. Εγώ την αλήθεια θα την ειπώ γυμνή. Ότι έχω το μερίδιό μου· σ' αυτήνη την πατρίδα θα ζήσω εγώ και τα παιδιά μου. Ι. Μακρυγιάννης Όλοι μαζί ενωμένοι πρέπει να αγωνιστούν για το καλό και την ευημερία της πατρίδας τους. Μοναδικό και πιο ισχυρό όπλο, παραμένει η παιδεία. Αυτή περιορίζει το «εγώ» και οδηγεί στην γνήσια και ισότιμη συνεργασία μεταξύ των ανθρώπων. Μ’ αυτό τον τρόπο μπορεί να καταπολεμηθεί ο εγωισμός και η φιλαρχία, η αγάπη δηλαδή της εξουσίας, που αποτελεί ένα από τα μεγαλύτερα και σοβαρότερα ελαττώματα του ελληνικού λαού. Εξάλλου δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι πολλές φορές το ελληνικό έθνος οδηγήθηκε σε εμφύλιες διαμάχες και συγκρούσεις, εξαιτίας ακριβώς αυτής της μανίας για απόκτηση της εξουσίας, κυρίως όμως λόγω της απουσίας ανθρωπιστικής παιδείας.

Τζώλου Σίλια Λάμπρου Ρένα Καμπότα Λαμπρινή Κίτσου Διδώ

Στις 7 Οκτωβρίου 1838, ο 68χρονος τότε Θεόδωρος Κολοκοτρώνης, αφού παρακολούθησε ένα μάθημα του γυμνασιάρχη Γενναδίου, ζήτησε να μιλήσει ο ίδιος στους μαθητές του Βασιλικού Γυμνασίου Αθηνών και μέσω αυτών σε όλα τα παιδιά της Ελλάδας, επισημαίνοντας: «Εγώ, παιδιά μου, κατά κακή μου τύχη, εξ αιτίας των περιστάσεων, έμεινα αγράμματος και δια τούτο σας ζητώ συγχώρηση, διότι δεν ομιλώ καθώς οι δάσκαλοι σας. Σας είπα όσα ο ίδιος είδα, ήκουσα και εγνώρισα, δια να ωφεληθήτε από τα απερασμένα και από τα κακά αποτελέσματα της διχονοίας, την οποίαν να αποστρέφεσθε, και να έχετε ομόνοια. Μόνο η Παιδεία θα σας σώσει!».

Ομάδες Εργασίας Β΄ Γυμνασίου Γεωργοπούλου Δαυϊδούλα Κοντή Μαρία Παπαδοπούλου Σταυρούλα Γκλίναβου Ελευθερία

Σοφικίτη Χαρούλα Ντάση Μελίνα Μπάλντε Ραμόνα Νίκας Κωνσταντίνος

Κεντέρη Χρυσούλα Θεοχάρη Ελευθερία Πάφη Ευθυμία Περούλη Σίλια Πασσιάς Νικόλαος

Ντάσιος Ιωάννης Ρίζος Άγγελος Μαυρογιώργος Απόστολος Κυρτζόγλου Φαίδων Μελιγγιώτης Μάριος

Καππάς Παναγιώτης Ψυχογιός Βασίλης Γιώτης Σωτήριος Παρσόπουλος Ευάγγελος

Ανδρέας Κάλβος (1792-1869), 2019: 150 χρόνια από το θάνατό του.

ΑΝΔΡΕΙΑ ΓΕΝΝΑΙΟΤΗΤΑ

Εις Σάμον γ' Αφ' υψηλά όμως έπεσε, και απέθανεν ελεύθερος. Αν γένης σφάγιον άτιμον ενός τυράννου, νόμιζε φρικτόν τον τάφον.

α' Όσοι το χάλκεον χέρι βαρύ του φόβου αισθάνονται, ζυγόν δουλείας ας έχωσι. Θέλει αρετήν και τόλμην η ελευθερία. β' Αυτή (και ο μύθος κρύπτει νουν αληθείας) επτέρωσε τον Ίκαρον· και αν έπεσεν ο πτερωθείς κ' επνίγη θαλασσωμένος·

Ανδρέας Κάλβος, Ωδαί, Ίκαρος.

Ανδρέας Κάλβος, Ωδαί, Ίκαρος.

Ο επαναστάτης της Σάμου, Λυκούργος Λογοθέτης

ΑΝΔΡΕΙΑ ΓΕΝΝΑΙΟΤΗΤΑ Ο μόνος θάνατος που «αξίζει» στους σκλαβωμένους, αν η έκβαση του αγώνα είναι αναποτελεσματική, είναι εκείνος στο πεδίο της μάχης. Προτιμούν, λοιπόν, τον ένδοξο θάνατο παρά μια ζωή μέσα στην ατιμία και στο φόβο του τυράννου. Η διαπραγμάτευση θεμάτων που σχετίζονται με υψηλές ηθικές αξίες και ιδανικά (ελευθεροφροσύνη, γενναιότητα, ηρωισμός) δεν αφήνουν περιθώρια στον ποιητή να παρασυρθεί σε λυρισμούς.

Σοφικίτη Χαρούλα Ντάση Μελίνα Μπάλντε Ραμόνα Νίκας Κωνσταντίνος

Θρήνος για τον Ίκαρο (Herbert James Draper). Οι Ωκεανίδες γύρω του τον θρηνούν, τα τεράστια φτερά του δεσπόζουν στο έργο. Ο ίδιος σαν να κοιμάται. Να ονειρεύεται. Στην ωδή συμπυκνώνονται με επιγραμματικό τρόπο τα χαρακτηριστικά που οδηγούν στην απόκτηση της ελευθερίας, δηλαδή η ανδρεία και η γενναιοφροσύνη (αρετήν και τόλμην). Ο ποιητής, προκειμένου να καταδείξει το πνεύμα ελευθεροφροσύνης των υπόδουλων Ελλήνων, φέρνει ως παράδειγμα το μύθο του Ίκαρου, ο οποίος πέθανε από τον πόθο για την ελευθερία την οποία του προσέφερε η πτήση προς τον ουρανό. Επισημαίνει ότι οι Έλληνες οφείλουν να ακολουθήσουν την πορεία του Ίκαρου μέχρι τέλους και να προτιμήσουν τον ένδοξο θάνατο παρά τον ατιμωτικό, που είναι αποτέλεσμα της υπόδουλης ζωής και του φόβου απέναντι στον τύραννο.

Γεωργοπούλου Δαυϊδούλα Κοντή Μαρία Παπαδοπούλου Σταυρούλα Γκλίναβου Ελευθερία

Η καταστροφή των Ψαρών

Μελετά τα λαμπρά παλικάρια Και στην κόμη στεφάνι φορεί Γεναμένο από λίγα χορτάρια Που είχαν μείνει στην έρημη γη. Δ. Σολωμός, Ποιήματα, Ίκαρος.

Πίνακας λαϊκού ζωγράφου, που αποδίδει την Καταστροφή των Ψαρών

ΑΥΤΟΘΥΣΙΑ

ΑΥΤΟΘΥΣΙΑ Στων Ψαρών την ολόμαυρη ράχη Περπατώντας η Δόξα μονάχη... Δ. Σολωμός, Ποιήματα, Ίκαρος.

Σημαία των Ψαρών, όπως χρησιμοποιούταν από πλοία στην Επανάσταση του 1821. Πλέον λειτουργεί ως δημοτική σημαία. Αργυρή, με περίγραμμα ερυθρό. Στο κέντρο ένας μεγάλος ερυθρός σταυρός με το σύνθημα «ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ Η ΘΑΝΑΤΟΣ». Ο σταυρός βρίσκεται πάνω από μία ανάποδη ημισέληνο που συμβολίζει την Οθωμανική Αυτοκρατορία. Πλευρικά μια λόγχη και μία άγκυρα στην οποία συσπειρώνεται ένα φίδι που τρώει ένα πουλί.

Η θεότητα της Δόξας αποτελεί το μοναδικό ζωντανό στοιχείο μέσα σε ένα τοπίο απόλυτης καταστροφής και το μοναδικό «πρόσωπο» που αποδίδει φόρο τιμής στους ένδοξους νεκρούς. Αποδίδεται από το Σολωμό «να μελετά τα λαμπρά παλικάρια», δηλαδή να αναλογίζεται το μέγεθος της θυσίας και την προσφορά τους στον Αγώνα, αλλά και τη μελλοντική έκβαση της Επανάστασης και την τύχη της πατρίδας. Προτιμούν, λοιπόν, τον ένδοξο θάνατο, που γνωρίζουν ότι θα έχει σημαντικό και θετικό αντίκτυπο στον υπόλοιπο κόσμο, παρά μια ζωή υποδουλωμένη στον τύραννο, δίνοντας ένα λαμπρό παράδειγμα ηρωισμού, ηθικής αξιοπρέπειας και κίνητρο για επανάσταση όλων των Ελλήνων ενάντια στον κατακτητή.

Η προσωποποιημένη Δόξα, που αποτελεί το μοναδικό σημείο ζωής μέσα σε ένα τοπίο καταστροφής, τιμά τους ένδοξους νεκρούς που θυσιάστηκαν ηρωικά στον αγώνα για την ελευθερία. Ο Σολωμός αφήνει στην άκρη τα στοιχεία και τις λεπτομέρειες της καταστροφής των Ψαρών και επικεντρώνεται στη διαχρονικότητα του ιστορικού γεγονότος τονίζοντας την καμένη και έρημη γη, καθώς και τα λαμπρά σκοτωμένα παλικάρια. Ανάμεσά τους, περπατά η προσωποποιημένη μορφή της Δόξας, συλλογίζεται το μέγεθος και τη σημασία της θυσίας τους και φορά στο μέτωπο ένα λιτό στεφάνι φτιαγμένο από τα λίγα υλικά που είχαν απομείνει στη δοξασμένη, αλλά έρημη γη.

Ντάσιος Ιωάννης Ρίζος Άγγελος Μαυρογιώργος Απόστολος Κυρτζόγλου Φαίδων Μελιγγιώτης Μάριος

Καππάς Παναγιώτης Ψυχογιός Βασίλης Γιώτης Σωτήριος Παρσόπουλος Ευάγγελος

Του Βασίλη – Κλέφτικο

- Μάνα μου εγώ δεν κάθομαι να γίνω νοικοκύρης, να κάμω αμπελοχώραφα, κοπέλια να δουλεύουν, και να 'μαι σκλάβος των Τουρκών, κοπέλι στους γερόντους. Φέρε μου τ' αλαφρό σπαθί και το βαρύ τουφέκι, να πεταχτώ σαν το πουλί ψηλά στα κορφοβούνια, να πάρω δίπλα τα βουνά, να περπατήσω λόγγους, να βρω λημέρια των κλεφτών, γιατάκια καπετάνων• και να σουρίξω κλέφτικα, να σμίξω τους συντρόφους, που πολεμούν με την Τουρκιά και με τους Αρβανίτες».

ΕΛΕΥΘΕΡΟ ΦΡΟΝΗΜΑ Θ. Βρυζάκης, Πολεμική Σκηνή, 1853, Εθνική Πινακοθήκη. Αθήνα.

Ο Βασίλης δεν έχει να αντιτάξει κάτι άλλο στην τουρκική λεηλασία, παρά μόνο τη γενναιότητα που του παρείχαν τα νιάτα του και το ελεύθερο φρόνημά του. Είχε τη δύναμη και την προθυμία να θυσιαστεί στο πρώτο μέτωπο για την αποτίναξη της σκλαβιάς στην πράξη και αυτό επέλεξε. Είναι ένας από τους πολλούς συνειδητοποιημένους και πρώιμα ωριμασμένους νέους που προτίμησαν την πιθανότητα του θανάτου για την ελευθερία απορρίπτοντας τη δυνατότητα μιας ντροπιασμένης ζωής κάτω από το ζυγό ενός αλλόγλωσσου, αλλόθρησκου και κυρίως βάρβαρου κατακτητή.

Γεωργοπούλου Δαυϊδούλα Κοντή Μαρία Παπαδοπούλου Σταυρούλα Γκλίναβου Ελευθερία

Αντί επιλόγου… Συνοψίζοντας, η επετειακή αυτή δράση, όπως αποδίδεται στο το εν λόγω Λεύκωμα, θέτει ως κυρίαρχο στόχο, όχι μόνο την ανάδειξη των ιδεών ή των αξιών που επηρέασαν την Ελληνική Επανάσταση, αλλά και την ουσία της λογοτεχνικής δημιουργίας στην αναζήτηση και διερεύνηση ιδανικών, που σχετίζονται με το παρόν και το μέλλον των Ελλήνων. Μα πάνω απ’ όλα το παραδοτέο της δράσης αυτής αντανακλά το πάθος και την δημιουργικότητα των μαθητών να συμμετέχουν ενεργά στον εορτασμό της πατρίδας τους για τα 200 χρόνια ελεύθερου πολιτικού και κοινωνικού βίου, παρά τις αντιξοότητες και τις δυσχέρειες των καιρών. Η προσπάθεια αυτή συνολικά αντικατοπτρίζει, άλλωστε, και την στάση του Αρσάκειου Γυμνασίου Ιωαννίνων έναντι όλων των δράσεων, που υλοποιήθηκαν με αφορμή τον εορτασμό των 200 χρόνων από την έναρξη της Επανάστασης του 1821, μια στάση υπευθυνότητας, ευσυνειδησίας και χρέους απέναντι στα εθνικά μας ιδανικά. Η εμπειρία των μαθητών υπήρξε πρωτόγνωρη και η συμμετοχή τους καθολική, διότι το κίνητρο μελέτης λογοτεχνικών κειμένων του Διαφωτισμού και της Επτανησιακής Σχολής ή του Δημοτικού Τραγουδιού εξαρχής τους γοήτευσε και τους ενέπλεξε συναισθηματικά σε μια διδακτική διεργασία ερμηνευτικής ανάλυσης των κειμένων, διερευνητικής αναζήτησης πληροφοριών από το διαδίκτυο και την πλούσια σχολική βιβλιοθήκη, θέτοντας τις βάσεις της κριτικής, ομαδοσυνεργατικής και δημιουργικής μάθησης. Το όφελος, ωστόσο, από τη συμμετοχή εκπαιδευτικών και μαθητών στη συγκεκριμένη δράση είναι βαθύτερο και ουσιαστικότερο: η ενσυναίσθηση του Αγώνα για την Ελευθερία! Η ολοκλήρωση του Λευκώματος Επαναστατικών Ιδεών θα ήταν αδύνατη χωρίς την αμέριστη συμπαράσταση και την ουσιαστική υποστήριξη δύο ανθρώπων: της κ. Τάτση, Διευθύντριας του Αρσακείου Γυμνασίου Ιωαννίνων και του κ. Μαυρόγιαννη, Διευθυντή του Αρσακείου Γενικού Λυκείου, για την καθοριστική του συνδρομή στην εκπόνηση του εγχειρήματος αυτού.

Επίμετρο

Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Γ΄ Γυμνασίου ΘΟΥΡΙΟΣ Ως πότε, παλληκάρια, να ζούμεν στα στενά, μονάχοι, σαν λιοντάρια, στες ράχες, στα βουνά; Σπηλιές να κατοικούμεν, να βλέπωμεν κλαδιά, να φεύγωμ' απ' τον κόσμον, για την πικρή σκλαβιά; Να χάνωμεν αδέλφια, Πατρίδα και γονείς, τους φίλους, τα παιδιά μας κι όλους τους συγγενείς; Καλλιό 'ναι μίας ώρας ελεύθερη ζωή, παρά σαράντα χρόνοι σκλαβιά και φυλακή! Τι σ' ωφελεί αν ζήσης και είσαι στη σκλαβιά; Στοχάσου πως σε ψένουν καθ' ώραν στη φωτιά. Βεζίρης, Δραγουμάνος, Αφέντης κι αν σταθής, ο Τύραννος αδίκως σε κάμει να χαθής· δουλεύεις όλ' ημέρα σε ό,τι κι αν σοι πη, κι αυτός πασχίζει πάλιν το αίμα σου να πιη.

O Σούτζος κι ο Μουρούζης, Πετράκης, Σκαναβής, Γκίκας και Μαυρογένης, καθρέπτης είν' να ιδής. Ανδρείοι καπετάνοι, παπάδες, λαϊκοί, σκοτώθηκαν, κι αγάδες, με άδικον σπαθί· κι αμέτρητ' άλλοι τόσοι, και Τούρκοι και Ρωμιοί, ζωήν και πλούτον χάνουν, χωρίς καμιά 'φορμή. Ελάτε μ' έναν ζήλον σε τούτον τον καιρόν, να κάμωμεν τον όρκον επάνω στον Σταυρόν· συμβούλους προκομμένους, με πατριωτισμόν, να βάλωμεν, εις όλα να δίδουν ορισμόν· οι Νόμοι να 'ν' ο πρώτος και μόνος οδηγός, και της Πατρίδος ένας να γένη αρχηγός· γιατί κι η αναρχία ομοιάζει την σκλαβιά· να ζούμε σαν θηρία είν' πλιο σκληρή φωτιά. Και τότε, με τα χέρια ψηλά στον ουρανόν, ας πούμ' απ' την καρδιά μας ετούτα στον Θεόν. Εδώ σηκώνονται οι Πατριώται ορθοί και, υψώνοντες τας χείρας προς τον ουρανόν, κάμνουν τον Όρκον: «Ω Βασιλεύ του Κόσμου, ορκίζομαι σε Σε, στην γνώμην των Τυράννων να μην ελθώ ποτέ! Μήτε να τους δουλεύσω, μήτε να πλανηθώ εις τα ταξίματά τους, για να παραδοθώ. Εν όσω ζω στον κόσμον, ο μόνος μου σκοπός, για να τους αφανίσω, θε να 'ναι σταθερός. Πιστός εις την Πατρίδα, συντρίβω τον ζυγόν, αχώριστος για να 'μαι υπό τον στρατηγόν. Κι αν παραβώ τον όρκον, ν' αστράψ' ο Oυρανός και να με κατακάψη, να γένω σαν καπνός!» Ρήγα Βελεστινλή, Απάνθισμα κειμένων, Βουλή των Ελλήνων.

ΤΟ ΠΡΟΣΚΥΝΗΜΑ ΤΟΥ ΤΣΑΙΛΝΤ ΧΑΡΟΛΝΤ ΤΟΥ ΛΟΡΔΟΥ ΒΥΡΩΝΑ

Εδώ, στην πέτρα τη βαριά, τώρα ας καθίσω μόνος· σε μαρμαρένιο κι άσειστον ακόμα στυλοβάτη, εδώ που ο παντοδύναμος και διαλεχτός σου θρόνος ήταν, του Κρόνου ω Oλύμπιε γιε, ψάχνοντας δώθε κάτι πάντα κανείς απ' το κρυφό το μεγαλείο θα βρει. Ω απίστευτο· μήδε κι αυτό της φαντασίας το μάτι δεν πλάθει ό,τι με κάματο* λες σβήσαν οι καιροί. Μα οι στύλοι οι περήφανοι δε θεν απ' το διαβάτη καν να στενάξει· πάνω τους ο Τούρκος ξαποσταίνει* με δίχως έννοια, κι ο Ρωμιός σφυρίζει και διαβαίνει. Μ' απ' όλους όσους το Ναό κουρσέψαν κει ψηλά, όπου η Παλλάδα ίσαμε* χτες λημέρευε μονάχη, πονώντας και μη θέλοντας ν' αφήσει τα στερνά της δύναμής της λείψανα· σαν ποια πατρίδα νά 'χει γραφτό ήταν ο υστερότερος στη φαύλην αρπαγή; Καληδονία*, κοκκίνισε, γιατί είχε μάνα εσένα. Αγγλία, δόξα σου, που εσύ δεν είχες τέτοια γέννα, τι δεν αγγίζει ελεύθερο παρά όποιος σκλαβοβγεί. Και όμως εβιάσαν και έφεραν κάθε ιερό θλιμμένο πα σε γιαλό πολύν καιρόν αποτροπιασμένο.

Oι Πίκτοι* να και σήμερα τι θε ν' αφήσουν χνάρια περήφανα· ρημάγματα ναούς και Παρθενώνες, που σεβαστήκαν Βάνδαλοι, Γότθοι, Τουρκιά κι αιώνες. Ω της Αθήνας τα στερνά παντέρμα απομεινάρια! Όσοι ν' αρπάξουν σκέφτηκαν απ' τη γαλάζια χώρα, μοιάζει η καρδιά τους η στεγνή το στέρφο* τους κεφάλι, στους βράχους της πατρίδας τους που κόβουν τ' ακρογιάλι. Και, ωιμέ, προστάτες αχαμνοί* μπρος στους βωμούς της τώρα, να, τα παιδιά της, που ο καημός της μάνας τους σπαράζει τα σίδερά τους νιώθοντας με πιο πικρό μαράζι. Τώρα, το κρένει Βρετανός, ποιος το 'λπιζε, στοχάσου, πως η Αλβιόνα* έχει χαρές στων Αθηνών το κλάμα. Μα οι σκλάβοι κι αν τους σπάραξαν, ωιμέ! με τ' όνομά σου, η στην Ευρώπη, είναι ντροπή, μην πεις το ανόσιο δράμα. Η ρήγισσα του πέλαγου, η ελεύθερη η Αγγλία, από τη ματωμένη τους πατρίδα να ξεσπά τ' απομεινάρια τα στερνά που ανθίζαν στα μνημεία. Ναι, διαφεντεύτρα ευγενική που ο κόσμος αγαπά, με χέρι στρίγγλας ρήμαξες συντρίμμια, που και χρόνια και τύραννοι σεβάστηκαν, μ' αγάπη ή ζηλοφθόνια. Η αιγίδα* σου η θαυματουργή που ξάφνιασε στη στράτα τον θεριωμένο Αλάριχο*, Παλλάδα*, τι έχει γίνει; Τι του Πηλέα γίνηκεν ο γιος*, που τον εκράτα του κάκου ο Άδης σκλάβο του, και που τη μέρα εκείνη πετάχτη η σκιά του πάνοπλη στο φως· μη δεν μπορούσε ξανά ν' αφήσει ο Πλούτωνας* τον ήρωα να βγει, να σκιάζει* κι άλλον άρπαγα μπροστά στην αρπαγή! Ω! μπρος στης Στύγας* τις οχθές ανέμελα γυρνούσε κι αφήκεν απροστάτευτες, τη μαύρη εκείνην ώρα, μετόπες που διαφέντευεν είκοσι αιώνες τώρα. Ω! είναι από πέτρα όποιος για σε δε νιώθει, ωραία Ελλάδα, ό,τι εραστής όπου θεωρεί μπρος του νεκρή ερωμένη, κι αναίσθητη έχει την καρδιά που αβούρκωτη* απομένει, και μισητά τους κλίματα, θεούς που μετόπες, τείχη και βωμούς βλέποντας σκόνη, αράδα ανατριχιάζαν. να σου τα γδύνουν Βρετανοί, που θα 'πρεπε ταμένοι να στέκουν φυλακάτορες στα λείψανα τεμένη*. Λ. Μπάυρον, Τα τραγούδια του Ανάθεμά τη τη στιγμή κουρσάροι που αρμενίζαν για την Ελλάδα, απ' το νησί τους, κι έσκιζαν τα στήθη σου ξανά μτφρ. Στέφανος Μύρτας. τα πληγωμένα, αρπάζοντας να παν στα βορινά

Απομνημονεύματα του Ι. Μακρυγιάννη

1829 Φλεβαρίου 26, Άργος. Είμαι διορισμένος από την κυβέρνηση του Κυβερνήτη Καποδίστρια Γενικός Αρχηγός της Εκτελεστικής δύναμης της Πελοπόννησος και Σπάρτης. O σταθμός μου είναι εδώ εις Άργος. Κάθομαι και αγροικιώμαι με την Κυβέρνηση, και παντού εις τις επαρχίες μ' αρχές κι αξιωματικούς, και όποτε κάνει χρεία φέρνω και γύρα σε όλα τα μέρη αυτά, διά την γενική ησυχία, και ξακολουθώ τα χρέη μου καθήμενος τον περισσότερον καιρόν εδώ. Και για να μην τρέχω εις τους καφενέδες και σε άλλα τοιούτα, και δεν τα συνηθώ – (ήξερα ολίγον γράψιμον, ότι δεν είχα πάγει εις δάσκαλο από τα αίτια οπού θα ξηγηθώ, μην έχοντας τους τρόπους) περικαλούσα τον έναν φίλον και τον άλλον και μ' έμαθαν κάτι περισσότερον εδώ εις Άργος, οπού κάθομαι άνεργος. Αφού λοιπόν καταγίνηκα ένα δυο μήνες να μάθω ετούτα τα γράμματα οπού βλέπετε, εφαντάστηκα να γράψω τον βίον μου, όσα έπραξα εις την μικρή μου ηλικία και όσα εις την κοινωνία, όταν ήρθα σε ηλικία, και όσα διά την πατρίδα μου, οπού μπήκα εις της Εταιρείας το μυστήριον διά τον αγώνα της λευτεριάς μας και όσα είδα και ξέρω οπού 'γιναν εις τον Αγώνα, και σε όσα κατά δύναμη συμμέθεξα κι εγώ κι έκαμα το χρέος μου, εκείνο οπού μπορούσα. Δεν έπρεπε να έμπω εις αυτό το έργον ένας αγράμματος, να βαρύνω τους τίμιους αναγνώστες και μεγάλους άντρες και σοφούς της κοινωνίας, και να τους βάλω σε βάρος, να τους κινώ την περιέργειά τους και να χάνουν τις πολύτιμες στιγμές εις αυτά. Αφού όμως έλαβα και εγώ ως άνθρωπος αυτήνη την αδυναμίαν, σας ζητώ συγγνώμη εις το βάρος οπού θα σας δώσω. Αν είμαι τίμιος άνθρωπος, θέλω γράψει την αλήθεια, καθώς έγιναν τα γραφόμενα, οπού θα σημειώσω. Όλοι οι αναγνώστες έχετε χρέος πρώτα να 'ρευνήσετε διά την διαγωγή μου, πώς φέρθηκα εις την κοινωνία και Αγώνα, και αν τιμίως φέρθηκα, βάλετε βάση και εις τα γραφόμενά μου· αν ατίμως φέρθηκα, μην πιστεύετε τίποτας. Και αφού μάθετε ότι φέρθηκα τιμίως και ιδείτε σημειωμένα έγγραφα και απόδειξες, αρχή και τέλος, από διαφόρους, από κυβέρνησες και από αρχές και από άλλους πολλούς, όθεν χρημάτισα εγώ με τους αδελφούς μου συναγωνιστάς, οπού μ' αξίωσε ο Θεός να έχω εις την οδηγίαν μου, όλο καλύτερούς μου εις τον αγώνα και εις υπηρεσίες, όθεν διατάχτηκα. […] Η πατρίδα του κάθε ανθρώπου και η θρησκεία είναι το παν και πρέπει να θυσιάζει και

πατριωτισμόν και να ζει αυτός και οι συγγενείς του ως τίμιοι άνθρωποι εις την κοινωνία. Και τότε λέγονται έθνη, όταν είναι στολισμένα με πατριωτικά αιστήματα· το αναντίον λέγονται παλιόψαθες των εθνών και βάρος της γης. Και διά τούτο, ως πατρίδα γενική του κάθε ενού και έργο των αγώνων του μικρότερου και αδύνατου πολίτη, έχει κι αυτός τα συμφέροντά του εις αυτήνη την πατρίδα, εις αυτήνη την θρησκεία. Δεν πρέπει ο άνθρωπος να βαρύνεται και να αμελεί αυτά· και ο προκομμένος πρέπει να φωνάζει ως προκομμένος την αλήθεια,το ίδιον και ο απλός. Ότι κρικέλα δεν έχει η γης να την πάρει κανείς εις την πλάτη του, ούτε ο δυνατός ούτε ο αδύνατος· και όταν είναι ο καθείς αδύνατος εις ένα πράμα και μόνος του δεν μπορεί να πάρει το βάρος, και παίρνει και τους άλλους και βοηθούν, τότε να μην φαντάζεται να λέγει ο αίτιος εγώ· να λέγει εμείς. Ότι βάναμε όλοι τις πλάτες, όχι ένας.

Oι άρχοντές μας, οι αρχηγοί μας έγιναν «Εκλαμπρότατοι», έγιναν «Γενναιότατοι», και οι ντόπιοι και οι φερτικοί, όμως τίποτας δεν τους αναπεύει. Ήμασταν φτωχοί, εγίναμεν πλούσιοι. Ήταν ο Κιαμίλμπεγης εδώ εις την Πελοπόννησο και οι άλλοι Τούρκοι πλουσιότατοι, έγινε ο Κολοκοτρώνης και οι άλλοι συγγενείς και φίλοι πλούσιοι από γες, αργαστήρια, μύλους, σπίτια, σταφίδες και άλλα πλούτη των Τούρκων. Όταν ο Κολοκοτρώνης και οι σύντροφοί του ήρθαν από τη Ζάκυνθο, δεν είχαν ούτε πιθαμή γης· τώρα φαίνεται τι έχουν. Το ίδιον και εις τη Ρούμελη. Γκούρας και Μαμούρης, Κριτζώτης, Γριβαίγοι, Στάικος και οι άλλοι, Τζαβελαίγοι και άλλοι πολλοί. Και τι ζητούνε από το Έθνος; Μιλιούνια ακόμα διά τις μεγάλες δούλεψες. Και σε αυτά ποτές δεν αναπεύονται· όλο νόμους και φατρίες διά το καλό της πατρίδος, όλο αυτό πασκίζουν. Όσα έπαθε η πατρίς διά τους «νόμους» και το καλό αυτηνών, και όσα παλικάρια σκοτώθηκαν, δεν τα 'παθε η πατρίς εις τον αγώνα των Τούρκων. Κατοικίσαμεν τους κατοίκους μέσα στα σπήλαια και ζούνε με τα θερία, και 'ρημώσαμε τους τόπους και εγίναμε η παραλυσίατου κόσμου. Όλα αυτά μου δώσαν αφορμή να μάθω γράμματα εις τα γεράματα, να τα σημειώσω όλα. Ένας από αυτούς ήμουν και εγώ. Ας γράψει άλλος διά μένα ό,τι γνωρίζει. Εγώ την αλήθεια θα την ειπώ γυμνή. Ότι έχω το μερίδιό μου· σ' αυτήνη την πατρίδα θα ζήσω εγώ και τα παιδιά μου. Στρατηγός Μακρυγιάννης, Απομνημονεύματα,εκδ. Μπάυρον.

Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Β΄ Γυμνασίου ΕΙΣ ΣΑΜΟΝ ΤΟΥ Α. ΚΑΛΒΟΥ α' Όσοι το χάλκεον χέρι βαρύ του φόβου αισθάνονται, ζυγόν δουλείας ας έχωσι. Θέλει αρετήν και τόλμην η ελευθερία. β' Αυτή (και ο μύθος κρύπτει νουν αληθείας) επτέρωσε τον Ίκαρον· και αν έπεσεν ο πτερωθείς κ' επνίγη θαλασσωμένος·

Η καταστροφή των Ψαρών του Δ. Σολωμού Στων Ψαρών την ολόμαυρη ράχη Περπατώντας η Δόξα μονάχη Μελετά τα λαμπρά παλικάρια Και στην κόμη στεφάνι φορεί Γεναμένο από λίγα χορτάρια Που είχαν μείνει στην έρημη γη. Δ. Σολωμός, Ποιήματα, Ίκαρος.

γ' Αφ' υψηλά όμως έπεσε, και απέθανεν ελεύθερος. Αν γένης σφάγιον άτιμον ενός τυράννου, νόμιζε φρικτόν τον τάφον. Ανδρέας Κάλβος, Ωδαί, Ίκαρος.

Ο ΔΙΓΕΝΗΣ – ΑΚΡΙΤΙΚΟ

Του Βασίλη – Κλέφτικο

O Διγενής ψυχομαχεί κι η γης τόνε τρομάσει κι η πλάκα τον ανατριχιά που θέλει τον σκεπάσει. Κι εκειά βαριά που κείτεται, λόγια αντρειωμένα λέει: - Να ‘χεν η γης πατήματα κι ο ουρανός κερκέλια, να ‘πάτιουν τα πατήματα, να ‘πιανα τα κερκέλια να δώκω σείσμα τ’ ουρανού, να βγάλει μαύρα νέφη, να ρίξει χιόνια και νερά κι αμάλαγο χρυσάφι!

«Βασίλη, κάτσε φρόνιμα, να γένεις νοικοκύρης, για ν' αποχτήσεις πρόβατα, ζευγάρια κι αγελάδες, χωριά κι αμπελοχώραφα, κοπέλια να δουλεύουν.

- Μάνα μου εγώ δεν κάθομαι να γίνω νοικοκύρης, να κάμω αμπελοχώραφα, κοπέλια να δουλεύουν, και να 'μαι σκλάβος των Τουρκών, κοπέλι στους γερόντους. Φέρε μου τ' αλαφρό σπαθί και το βαρύ τουφέκι, να πεταχτώ σαν το πουλί ψηλά στα κορφοβούνια, να πάρω δίπλα τα βουνά, να περπατήσω λόγγους, να βρω λημέρια των κλεφτών, γιατάκια καπετάνων• και να σουρίξω κλέφτικα, να σμίξω τους συντρόφους, που πολεμούν με την Τουρκιά και με τους Αρβανίτες». Πουρνό φιλεί τη μάνα του, πουρνό ξεπροβοδιέται. «Γεια σας βουνά με τους γκρεμνούς, λαγκάδια με τις πάχνες!

- Καλώς το τ' άξιο το παιδί και τ' άξιο παλικάρι». Ν.Γ. Πολίτη, Δημοτικά τραγούδια, Γράμματα.

Δημοτικά τραγούδια, Ακριτικά, μελέτη – ανθολόγηση Β. Χ. Μάκης, Επικαιρότητα.

Τα παιδιά γράφουν για την... Επανάσταση!

Οι μαθητές... εν δράσει!