montessori MAGAZINE
Jaargang 38 nummer 3 April 2015
Thema:
Inspiratie
Kool en Bosch: van boerderij naar kindcentrum Weer meer deelnemers Landelijke Montessoridag Rondleiding door hoofdkantoor AMI in Amsterdam
Groepsverblijven
Montessori nascholing en praktijkbegeleiding
Start:
September 2015 Scholing op woensdagmiddag
Meer informatie: J.S.de.Groot@hr.nl transfergroep.nl/onderwijs
Samen dichtbij groen • Voor groepen van 14 tot 500 personen • Overnachten in groepsgebouwen, safaritenten en tentenkampen • Voor elk budget een verblijf mogelijk • Overnachten vanaf € 15,- p.p.p.d. incl. 3 maaltijden per dag Handig! • Altijd dichtbij de natuur • Altijd als enige in een verblijf • Veel speelmogelijkheden rondom de verblijven • Catering: standaard drie maaltijden p.p.p.d. rekening houdend met dieet- en eetwensen
36 groepsverblijven door heel Nederland
Contact: 0800 - 400 400 4 (gratis) info@paasheuvelgroep.nl www.groepsgebouw.nl
Een verfrissend moderne montessori taallijn voor midden- en bovenbouw. Leverbaar vanaf juli 2015
info@taal-doen.nl www.taal-doen.nl
Inhoud
Van de redactie 2
Column: Inspiratie om te delen
Bob Molier
Floor Vermeulen
Hoofdredacteur Montessori Magazine
3
Piazza : ‘Hoe laat jij je inspireren?‘
Hildi Glastra-van Loon
4
Waarom weet niemand dit?
steun en vertrouwen van je omgeving. Als ouders en leraren
Hildi Glastra van Loon en Paula Leideritz
kinderen inspireren, kunnen die bergen verzetten.
6
Kool en Bosch: van boerderij naar kindcentrum
Het is prachtig om jongeren te zien groeien, dag na dag. Van
Joke Werver, Erica Dirven
peuter tot bovenbouwer die tijdens de Landelijke Montesso-
8
Weer meer deelnemers Landelijke Montessoridag
rondleidt. Van brugpieper tot zelfverzekerde middelbare scho-
Bob Molier
lier die een aankomend leraar een top-proefles belooft, voor
Niks heerlijkers dan vol inspiratie aan de slag te gaan. Te weten wat er moet gebeuren en hoe je het aan wilt pakken, met
ridag de voorzitter van de NMV en andere geïnteresseerden
een tientje per leerling. Van leerling tot leraar van het jaar die 10
AMI-reportage
bij de minister aan tafel pleit voor ruimte voor leraren: ruimte
Bob Molier
om zich op te laden. Om te werken aan ‘een rijke context
14
Joost Witte, gesprek met leraar vmo over inspiratie
en bezig zijn met hun plek in de samenleving,’ zoals Claire
Bob Molier
Boonstra het formuleert.
15
Piazza : ‘Shining eyes‘
Dat is iets anders dan toewerken naar een hoge score op de
Esther Pelgrom
schoolprestatielijst van Dronkers of de opbrengstenbereke-
16
De Kwestie
waarin leerlingen kunnen ontdekken, experimenteren, leren
ning van de Onderwijsinspectie. ‘Schijnzekerheid’ noemt onze
nieuwe columnist Quincy Elvira dat. Soms stelt de inspectie ook ‘schijneisen’: tijdens een masterclass ‘Anders evalueren
18
MKC: herontwerp montessoriopleidingen
& verantwoorden’ schetste Sasha Brasz dat inspecteurs nogal
Martine Lammerts
eens andere informatie opvragen dan de wet voorschrijft. We kunnen meer kleur geven aan het onderwijs dan we denken.
20 Column: Inspiratie gezocht!
Vol inspiratie aan de slag, dat is Corina Giesbers in haar tot
Femke Cools
kindcentrum omgebouwde boerderij en dat is ook de Associa-
21
Parel: Lezen
AMI allemaal en wie stuurt het aan? U komt het te weten uit
Mike Louwman
het verslag van een rondleiding door het hoofdkantoor aan de
21
Rectificatie
22
Column: Schijnzekerheid
rige jongeren, uit samenwerking, liefde, vriendschap, boeken,
Quincy Elvira
muziek en schilderijen. En toen kwam de tentoonstelling van
23
Bezoek bij Masterclass Anders Evalueren
Museum in Amsterdam.
Debbie van der Burgh
Ik zocht zijn werken alvast
24
Colofon
tion Montessori Internationale (AMI) in Amsterdam. Wat doet
Koninginneweg. Inspiratie. Ik haal die uit contact met spontane en nieuwsgie-
Matisse in het Stedelijk
op internet op en bleef gefascineerd kijken naar de prachtige collage ‘La Chute d’Icare’ *). De vormen en kleuren laden mij op. Ik mag er heel iets anders in zien dan de kunstenaar en ik zie sierlijk bewegen. Een danser met een vurig hart.
‘De val van Icarus’, zie cover. De Griekse mythe Daedalus en Icarus gaat over hoogmoed voor de val. In dit verhaal luistert zoon Icarus niet naar zijn vader (Daedalus) en stort hij uiteindelijk in zee.
*
Voorblad: Henri Matisse, ‘La Chute d’Icare’ © Succession H. Matisse, c/o Pictoright Amsterdam 2015
nummer 3 | jaargang 38
1
i
Column
Inspiratie om te delen Floor Vermeulen
Op 11 maart hebben veel van onze scholen en montessorikindcentra de deuren geopend voor publiek. De Landelijke Montessoridag was alweer een groot succes voor iedereen, van leerkracht tot leerling, die zich heeft ingezet om de dag mede vorm te geven. Veel nieuwe ouders en kinderen die nadenken over een school hebben met eigen ogen kunnen zien hoe het montessorionderwijs vandaag de dag helpt ontwikkelen en vormen. Zelf mocht ik in Maassluis rondkijken met een echte rondleiding door twee leerlingen uit de bovenbouw: Eva en Indy. Niet alleen lieten zij trots ‘hun’ school zien, maar ze vertelden allebei vol verwachting over hun volgende stap naar het voortgezet onderwijs. Natuurlijk zullen ze hun school gaan missen en dat snap ik ook. De basis voor een bewuste volgende stap in hun leven is zorgvuldig gelegd en dat kan niemand ze afnemen. Het Montessori Kennis Centrum (MKC) is volop bezig met het proces om de ideeën voor een nieuwe opleiding vorm te geven. Zo’n nieuw vormgegeven opleiding voor montessorileerkrachten in het basisonderwijs is nodig om in te
2
kunnen spelen op de groeiende vraag naar opleidingen en leerkrachten die gekwalificeerd zijn. Het MKC praat u in deze editie bij over dat proces dat uitstekend verloopt. In het vorige Montessori Magazine schreef ik over de tentoonstelling in Noordwijk ter gelegenheid van het Montessori Memoriejaar. Inmiddels is deze tentoonstelling voorbij. Wat blijft zijn geweldige maanden waarin iedereen, uit binnen en buitenland, de tentoonstelling heeft kunnen bezoeken. De twee lezingen waren ook een groot succes en mijn complimenten gaan uit naar Marjolijn van der Jagt, het Noordwijks Museum en al diegenen die hebben bijgedragen. AMI heeft een belangrijke bijdrage aan de tentoonstelling geleverd en ook aan de conferentie vorig jaar. Het heeft voor mij als voorzitter geresulteerd in een warm kennismakingsgesprek bij AMI in Amsterdam. De wederzijdse intentie tussen NMV en AMI is om elkaar waar mogelijk te versterken en samen te blijven werken in het belang van goed montessorionderwijs. Er zijn genoeg aanknopingspunten om hier werk van te maken. In dit blad kunt u aan de hand van een rondleiding door het gebouw aan de Konininneweg nader kennismaken met AMI. Ik wens u veel inspiratie toe.
Floor Vermeulen voorzitter@montessori.nl
Montessori Magazine
nummer 3 | jaargang 38
Piazza
Piazza Hildi Glastra van Loon
Hoe laat jij je inspireren? Door de drukte van alledag kom je er in het onderwijs niet altijd toe om bij een collega in de klas te gaan kijken of elkaar tijdens teambijeenkomsten te inspireren en op nieuwe ideeën te brengen. Daarvoor bestaat een oplossing. Janneke Koot, leerkracht op de Tielse Montessorischool, bezocht samen met een collega de inspiratie middag voor de onderbouw onder leiding van Esther Pelgrom van Ave-ik. Zij vond deze middag waardevoller dan veel cursussen die zij gevolgd heeft. ‘Hiermee kon je de volgende dag direct aan de slag in je klas.’ De middag vond plaats in een onderbouwlokaal van Montessorischool Wageningen. Aan de acht aanwezige leerkrachten was van te voren gevraagd of zij iets wilden meenemen uit hun eigen onderwijssituatie waar ze trots op waren of graag wilden delen met de anderen, zoals een zelfgemaakt werkje of een foto hiervan. ‘Het was leuk om leerkrachten te
3
ontmoeten van scholen die we niet kenden, hierdoor hoorden we weer eens een heel ander geluid. Er werden volop lesideeën uitgewisseld zoals het gebruik van een matrix voor de trinoom en een leuke uitbreiding van de geometrische figuren en de roze toren met bruine trap.’ In de verschillende lokalen werd een kijkje genomen in de kasten op zoek naar inspirerende materialen. ‘We ontdekten materiaal dat we zelf bijna vergeten waren. Ook wij hebben nu weer een pindaset en een suikerklontjestang waarmee kinderen de linzen, erwten en bonen kunnen sorteren.’ Esther Pelgrom vertelde over de nieuwste ontwikkelingen in het montessorionderwijs en had Véronique Weeda uitgenodigd, een leerkracht die met opvallend lange werkperiodes in de onderbouw werkt en hierover uitleg gaf. Janneke Koot: ‘We kregen tips over hoe je meer rust in de groep krijgt en ze maakte ons ervan bewust wat de voorbereide omgeving met kinderen doet.’ Zij vindt de bijeenkomst een aanrader: ‘De middag heeft mij ertoe aangezet na te denken over waarom ik de dingen doe zoals ik ze doe en ik experimenteer nu weer volop met werkjes en materialen.’ De eerstvolgende inspiratiebijeenkomsten vinden plaats op 16 en 23 september 2015 van 14.00 - 17.00 uur in Amsterdam, Utrecht of Apeldoorn. info@ave-ik.nl
Montessori Magazine
nummer 3 | jaargang 38
Thema
w
‘Waarom weet niemand dat?’ Hildi Glastra van Loon en Paula Leideritz
gaan doen is belangrijk. Klagen over alles wat mis is - en er is veel mis in het onderwijs - is een volledig ineffectieve strategie.’
Durf te dromen! ‘Wat ik mensen wil laten doen is durven te dromen! Tegenwoordig hebben kinderen een levensverwachting van 100 jaar, zij moeten dus 100 jaar leven in een samenleving die steeds sneller verandert. Wat betekent dat? Wat is dan belangrijk om te leren? En wat is daarin de rol van het onderwijs, wat is daarin de rol van je school en wat jouw eigen rol als docent? Hoe zou
4
jij dat vormgeven? Als je deze vragen stelt aan leerkrachten en docenten, dan gaan ze aan, wauw, dan komt er licht
autonome jonge vrouw die het
Op zoek gaan naar gelijkgestemden
onderwijs wil opschudden. Daartoe
‘Operation Education begon in sep-
gelooflijk gezamenlijk toekomstbeeld
heeft zij Operation Education1 opgericht, een lerende organisatie
tember 2012 met mijn Ted Talk3 waarop
is. Ook de mensen die aan de knoppen
ik vele duizenden reacties kreeg. Het
die de beweging, de transitie van
grootste deel van die mensen dacht:
zitten zoals de Tweede Kamerleden, de politici, de inspectie, SLO5 en het Cito,
het onderwijssysteem wil versnellen.
“Eindelijk iemand die hetzelfde denkt”.
delen dit toekomstbeeld. Dat is fantas-
Boonstra voert het woord op veel
Deze mensen hadden zich jaren-
tisch! Ik was blij verrast dit te merken
bijeenkomsten en discussieavonden
lang alleen roepende in de woestijn
en het maakt mij optimistisch. Blijft de
over onderwijs om haar boodschap
gevoeld. Zij wilden graag verandering,
vraag: waarom weet niemand dat?’
uit te venten. Zij maakt inmiddels
maar hadden het gevoel dat zij werden
deel uit van een kring van passievolle
tegengehouden door het systeem,
mensen die zo nu en dan sparren
het management en de politiek. Deze
Wat is nu eigenlijk het doel van onderwijs?
met staatssecretaris van Onderwijs
mensen wil ik verbinden.
‘We moeten op alle niveaus verande-
Claire Boonstra is een gedreven,
in hun ogen. Dan blijkt dat er een on-
ren, want het pre-digitale top-down
Sander Dekker om hem van munitie te Ik denk dat het goed is dat docenten
onderwijs is niet meer van deze tijd.
en leerkrachten op zoek gaan naar
De kanteling in dit digitale tijdperk
Wij hadden een interview met haar
gelijkgestemden en elkaar inspireren
is onomkeerbaar. Je ziet dat de groei
in het prachtig nieuw ingerichte FreedomLab2 tegenover Artis in
en steunen om dingen anders te gaan
en de innovatie komt van netwerken,
doen. Dit kan binnen je school, maar
van groepen en ecosystemen. Ik en
Amsterdam. Het is een meetingpoint,
dit kan ook door je aan te sluiten bij United4Education4, een digitaal
anderen willen mensen faciliteren
maar ook fablab, voor experts die zich samen willen buigen over hoog-
platform waar je mensen ontmoet met
en het top-down denken los te laten.
complexe vraagstukken. Een thuisbasis
wie je kunt dromen over onderwijs en
Er zijn dan drie pijlers essentieel. De
dus voor Claire.
kunt co-creëren. Vooral het met elkaar
eerste is bewustwording dat er zoveel
voorzien.
om verandering mogelijk te maken
http://operation.education/ http://www.freedomlab.org/ en https://www.facebook.com/FreedomLab 3 Te zien en te horen op www.claireboonstra.com en ook op youtube.com. 4 http://united4education.nl/ 5 Zie onder andere het SLO informatiepunt Onderwijs en Talentontwikkeling http://talentstimuleren.nl/ 1
2
Montessori Magazine
nummer 3 | jaargang 38
Thema
gewoonte in het systeem is geslopen.
allen één voelen. Maar het is nog niet
van de regeldruk binnen het onderwijs,
Ik wil daar de massa via massamedia
altijd makkelijk om een gezamenlijke
in betrekken, maar ook de lezers van
opvatting over het onderwijs in een
dat is wat nodig is. Ook Sander Dekker ontwikkelt zich in zijn functie7.
LINDA of Ouders van Nu. We moeten
manifest vast te leggen. Ik heb de
We kunnen heel lang stil blijven staan
elkaar bevragen waarom we de dingen
beweging die we nu willen maken
bij de redenen waarom het onderwijs-
doen zoals we ze doen. Waarom heb-
geformuleerd als van een systeem van
systeem niet werkt of waarom het
ben we jaarklassen, waarom hebben
iedereen langs dezelfde lat, naar een
initiatief van de docenten beperkt
we lange zomervakanties, is dat nog
systeem waarin iedereen tot volle bloei
wordt, maar ik wil liever praten over
logisch of kan het ook anders? Ik wil
kan komen. Dat is het niveau waarop
hoe we het wél voor elkaar gaan krij-
dat de massa gaat nadenken over het
we het wel met elkaar mee eens. Het is
gen. In mijn ogen zijn we met zijn allen
onderwijs. Want pas als de massa in
overigens helemaal niets nieuws, Mon-
zo gewend geraakt aan het top-down
beweging komt, komt de politiek in
tessori heeft daar ook over nagedacht,
aangestuurd worden en het wachten
beweging en niet andersom. Onderwijs
maar het is wel heel basaal.’
op opdrachten van bovenaf alvorens te gaan handelen, dat we er als mensen
is nog onvoldoende onderwerp van
niet meer zo makkelijk uit kunnen
bevragen moet eerst gaan gebeuren en
Gewoonte is onze grootste vijand
als mensen er eenmaal over nagedacht
‘De derde pijler is zichtbaar maken
vijand. Maar ik zie heel duidelijk dat er
hebben, kun je niet meer ontdenken,
wat werkt. Mensen kunnen dan zien
nu dingen in beweging zijn en dat er
dan is de geest uit de fles.
dat het ook anders kan. Hiermee kun
heel veel gebeurt.’
discussie buiten onderwijskringen. Dat
breken. De gewoonte is onze grootste
je trekkracht creëren zodat mensen Dan volgt de meest basale vraag:
zien in welke richting zij kunnen gaan
Ga staan waarvoor je staat!
waartoe dient het onderwijs? Ik wil dat
‘Het doel van onderwijs is voor mij
iedereen op dit fundamentele niveau
bewegen. Ik was blij met de uitzending van Tegenlicht6 waarin drie scholen
persoonlijk dat je met jezelf als instru-
nadenkt: de ouders die een school
in beeld werden gebracht die het flink
ment een leven lang een waardevolle bijdrage kan leveren aan een steeds
zoeken voor hun kind, de leerlingen, maar zeker ook de mensen die beslissingen nemen en die het geld verdelen. Het maakt mij trouwens niets uit welk antwoord je op deze vraag geeft, als je er maar goed over nagedacht hebt. Pas als je die vraag hebt beantwoord, kun je gaan bouwen. We willen daarom met Operation Education op 1 september 2015 een landelijke waarom-gaan-we-naar-school-dag organiseren. Dit jaar gaan we dat met de directies en leerkrachten van 100 scholen doen. De pennen gaan op die dag neer en we gaan praten over wat nu eigenlijk het doel van een school is. De ultieme droom is dat elk jaar, alle belanghebbenden van de school nadenken over de vraag waartoe ons
‘Ik kom dagelijks mensen in het onderwijs tegen waarvan ik denk: jeetje, dat je bestaat! Mensen met vuur, met energie, een soort wil en een diepe gedrevenheid. Mensen die precies datgene doen wat bij ze past, dan maakt het niet uit wat de rest van de wereld ervan vindt. Die wandelen hun pad en doen hun ding. Daar word ik heel blij van.’
sneller veranderende samenleving. Je moet jezelf leren kennen. Het zou geweldig zijn als kinderen zich weer eigenaar kunnen voelen van hun leerproces, dat hoef ik Montessorimensen niet te vertellen. Als kinderen maar ‘aan staan’, als ze maar gretig zijn, als ze maar willen leren en ontdekken dat leren superleuk is. Ik droom van een systeem waarbij we bij elk kind op zoek gaan naar hoe zit jíj in elkaar en waarbij we een rijke context creëren waarin die leerlingen kunnen gaan ontdekken, kunnen gaan experimenteren, kunnen gaan leren en continu bezig zijn met hun plek in de samenleving. Een eigen curriculum kiezen zou daar eventueel ooit onderdeel
onderwijs dient en op basis daarvan aanpassingen maken in de koers van
anders doen dan wat gangbaar is en
de school. Want de wereld verandert
waarbij Arnold Jonk, hoofdinspecteur
steeds en snel.
primair onderwijs, ook nog eens zegt
Voor mij zijn er drie kernwoorden.
vanuit kunnen maken.’
dat dit dus mag en kan. Ook bij de
Vertrouwen: vertrouwen geven en ver-
De tweede pijler is verbinden. Er zijn
Inspectie van het Onderwijs is echt be-
trouwen krijgen; verantwoordelijkheid
overal eilandjes in het onderwijs en er
weging. Pak dus je ruimte! De mensen
nemen en verantwoording afleggen. De
is weinig vertrouwen in mensen van
die aan de knoppen draaien moeten
Inspectie van het Onderwijs zegt dat
buiten het onderwijs die een mening
ervoor zorgen dat er ruimte ontstaat
nu ook. Arnold Jonk zegt: “Ga staan
hebben over het onderwijs. We moeten
in het systeem. Sander Dekker is echt
waar je voor staat en bewijs dat wat je
ervoor zorgen dat we ons met zijn
heel hard bezig met het terugdringen
doet werkt”.’
6 7
VPRO Tegenlicht uitzending van 1 februari 2015 De onderwijzer aan de macht. http://tegenlicht.vpro.nl/afleveringen/2014-2015/onderwijzer-aan-de-macht.html Als voorbeeld noemt Boonstra de TedxYouth talk van Sander Dekker van 9 februari 2015. Zie https://www.youtube.com/watch?v=WrjO18cBA6Y
Montessori Magazine
nummer 3 | jaargang 38
5
Thema
k
Kool en Bosch: van boerderij naar kindcentrum Erica Dirven en Joke Werver
6
Al jaren roepen wij: ‘We moeten naar
maar wij weten al langer van de ont-
moet zijn voor alle kinderen van Baam-
Baambrugge!’ Nu is Baambrugge
staansperikelen. Corina Giesbers heeft
brugge, ongeacht de achtergrond en
bekend van couturier Jan Taminiau die
namelijk de montessoricursus voor
economische situatie van het gezin.
verantwoordelijk was voor Maxima’s
peuterleidsters gevolgd, waaraan wij
creaties op de Kroningsdag, van de
beiden verbonden waren als docent.
Op een stralende winterse middag zijn
Lindenhoff waar alle Amsterdamse
Corina kondigde al tijdens de cursus
we dan eindelijk op Kool en Bosch te
sterrenrestaurants hun producten
haar plannen aan en na afloop hield ze
gast en spreken Corina in de voorma-
inkopen en van Samuel Levie die er
ons via mailtjes op de hoogte van de
lige opkamer. Strak en wit. Het plafond
het varkensvlees vandaan haalt voor
laatste ontwikkelingen. Steeds met de
met krullen is verborgen onder gips-
zijn worstenmakerij. Maar wij kennen
uitnodiging om vooral eens te komen
plaat vanwege de brandveiligheid. De
Corina Giesbers. Zij is daar op een
kijken. Drie jaar is ze, samen met Anna
originele vorm van de ramen is behou-
voormalige boerderij een heel speciaal
Kisman, bezig geweest met onder
den, al zijn ze nu voorzien van dubbel
kindcentrum begonnen.
andere de gemeente en de eigenaar
glas. De oude kasten zijn opengebro-
van het pand. Uitgangspunt van Corina
ken en fungeren als materiaalkast voor
Op 1 februari van dit jaar bestond
is altijd geweest dat er vóór de basis-
de peutergroep. Het pand is gehuurd
kindcentrum Kool en Bosch twee jaar,
school opvang en educatie beschikbaar
en volgens de regels mag honderd
Montessori Magazine
nummer 3 | jaargang 38
Thema
verhuisde naar Loenen aan de Vecht en de vrouw van de zoon speelde met de gedachte kinderopvang in het pand te vestigen. Montessori is een grote inspiratiebron voor Corina. Voor de omgang met de allerjongsten wordt ook gebruik gemaakt van de ideeën van Emmi Pikler en van de theorieën over creativiteit Reggio Emilia’s. Beide werkwijzen liggen heel dicht bij Montessori’s visie. Kool en Bosch biedt dagelijks plaats aan 16 kinderen verdeeld over dagopvang, peutergroep en naschoolse opvang en is opgezet in samenwerking met een kinderopvang in Abcoude. De sfeer is huiselijk en warm. Op het moment dat wij Kool en Bosch bezoeken, een vrijdagmiddag, zijn er weinig kinderen wakker. Twee baby’s en twee oudere kinderen scharrelen rond in een ruimte met twee leidsters. Corina laat vierkante meter gebruikt worden voor
ze deze montessorischool. Vol passie
ons vol trots de verschillende ruimtes
kinderopvang. Op het achtererf bevindt
vertelt Corina over het traject dat ze
zien. We zien een aantal originele
zich een loonwerkerbedrijf waarvan de
heeft doorlopen voordat haar droom
‘werkjes’. Zo geeft een houten blok op
trekkers van tijd tot tijd langskomen.
werkelijkheid werd. Zelfs de econo-
een dienblad met een stuk schuur-
Dat is interessant voor de kinderen!
mische crisis en de gevolgen daarvan
papier meteen zin in schuren. Ook
Een ingegraven tractorband vormt een
voor de kinderopvangsector hebben
aantrekkelijke voelzakjes met mysteri-
zandbak en een andere deels ingegra-
haar niet gedwarsboomd. Ondanks te-
euze inhoud laten direct de hersenen
ven band is een klimobject. Toen we
genslagen kwamen er mensen op haar
analyseren wat mogelijk de inhoud kan
aan kwamen lopen viel ons oog ook
pad die haar steunden in het verwezen-
zijn. Corina wijst naar de rekenstokken:
al op de kindermoestuin met een hut
lijken van haar plannen. Dorpseigen: in
‘Gemaakt door mijn man.’
van gevlochten wilgentenen. Kippen en
de Oranjevereniging trof ze de vrouw
konijnen worden hier ook door de kin-
van de huidige eigenaar van het pand.
Een waarlijk doe-het-zelf project in
deren verzorgd. Het oogt idyllisch. In
De toenmalige eigenaar (vader van
Baambrugge, volbracht door een bevlo-
de eetkeuken zijn wel wat concessies
de huidige eigenaar) van het pand
gen dochter van het dorp.
gedaan aan de montessori-uitgangspunten. Zo is er hoog meubilair, maar de stoelen zijn licht van gewicht en de oudste kinderen kunnen ze wel zelfstandig verplaatsen. Ook zijn er voor de veiligheid bij alle ingangen hekjes geplaatst. Zelfs voor de toiletruimte, waar kinderen snel en zelfstandig naar binnen moeten kunnen. Als de kleinsten slapen gaat dit hekje om die reden van het kinderslot. Van huis uit is Corina kraamverzorgster. Zij werkte daarna als gastouder, peuterleidster in het dorpshuis van Baambrugge en als invalleidster in de onderbouw van de montessorischool in Loenersloot, waar haar eigen zoon ook naar school ging. Door een aantal van haar gastouderkinderen ontdekte
Montessori Magazine
nummer 3 | jaargang 38
7
w Vereniging
Weer meer deelnemers Bob Molier foto’s Rolf van Koppen
Bij de ingang van de Montessorischool Maassluis wappert geheel in het teken van de Landelijke Montessoridag op
11 maart de schoolvlag. Een stoepbord tussen de school en het ruime school-
plein toont de ‘7 redenen om te kiezen voor montessori’. Al flink wat belangstellenden hebben de weg naar binnen gevonden, een aantal met kleine kinderen. Bovenbouwers leiden hen rond door de zesklassige school, met bieb, hal en speellokaal. In de gangen is voldoende ruimte voor bezoekers met kinderwagens om elkaar te passeren, in de bibliotheek
8
gaat dat maar moeilijk. Directeur Deb-
pissebedden. Een van hen wijst gedeci-
ons zonnestelsel. Ik krijg zin om mijn
bie van der Burgh, ook bekend van het
deerd naar een hoopje mos in de bak:
kennis op te frissen.
Montessori Kenniscentrum, ontvangt
‘Er moet ook een mier zijn.’
niet alleen ouders: ook NMV-voorzitter
We lopen via de kamer van de directeur
Floor Vermeulen is vandaag te gast.
Eva en Indy tonen montessorimateri-
‘die altijd zo hard werkt’ naar de
Hij komt uit een onderwijzersfamilie
alen op kleedjes in verschillende groe-
teamkamer met de koffiemachine en
en zat vroeger zelf op een Vrije School.
pen, ze leiden ons via de onderbouwen
een ‘verbeterbord’ dat is geïnspireerd
Hij laat zich, samen met mij, graag
(elk met extra werkruimtes op een
vanuit de Stichting LeerKRACHT. Daar
inspireren door achtstegroepers Eva le
vide) naar de mediatheek. Daar staan
ontmoeten we Tessa Groenewegen,
Feber en Indy Spruyt. Zij vertellen vol
behalve veel boeken ook techniekkas-
leraar op de Montessorischool
verve over worteltrekken met het knop-
ten, een opbouwbaar skelet en, gepar-
Naaldwijk. Deze school streeft
jesbord, dat in hun klas op een kleedje
keerd voor de afbeelding van de aardse
naar erkenning door de NMV en
ligt uitgestald. Ze nemen ons mee naar
tijdlijn, een enorme telescoop: een
Groenewegen komt, samen met haar
twee klasgenoten die een terrarium op
hulpmiddel voor hemelse projecten. In
tweejarig zoontje, hier in Maassluis
tafel bestuderen, met daarin slakken en
de hal hangen ook nog de planeten van
inspiratie opdoen. In het speellokaal vertelt Eva dat de Jeugdtheaterschool hier ook toneellessen verzorgt. Die hebben Eva geïnspireerd om zich aan te melden bij de Theaterhavo/vwo in Rotterdam. Ze hoort deze maand of zij wordt aangenomen, spannend. Indy wil naar het Maaslandcollege. Hoe de meiden gaan terugdenken aan hun tijd op de montessorischool? ‘Een echt leuke tijd!’ ‘Dat blijft je hele leven belangrijk,’ zegt Floor Vermeulen, ‘dat je een fijne tijd had op je basisschool.’
Montessori Magazine
nummer 3 | jaargang 38
Vereniging
Landelijke Montessoridag Sinds 2013 organiseert de NMV op elke tweede woensdag in maart samen met vele montessorikindcentra en montessorischolen de Landelijke Montessoridag. Dit keer nemen er ruim 65 instellingen aan deel, meer dan in de vorig jaren. Zij zorgen zelf voor publiciteit in hun omgeving, de NMV verspreidt een landelijk persbericht en organiseert campagnes in de sociale media waar scholen bij kunnen aanhaken. De campagne resulteerde in meer dan 51.000 vertoningen op Facebook bij de doelgroep jonge moeders. Daarvan klikten er 970 door naar kiezenvoormontessori.nl. Deze site werd in de week voor de Landelijke Montessoridag in totaal 2400 keer bezocht. Er waren ook 50.000 vertoningen op andere aan montessorigerelateerde facebookposts. Veel geïnteresseerden deelden pagina’s. De opbrengsten van de Landelijke Montessoridag aan publiciteit, bezoekers, aanmeldingen e.d. kunt u melden op onze facebookpagina.
De Montessorischool Heerhugowaard nam op 18 februari al deel aan een gemeentelijke Open Dag. Daar kwamen acht ouderparen en op de Landelijke Montessoridag nog eens vier. Directeur Carla van Wijngaarden: ‘Voor ons kleine schooltje is dat een mooie opkomst. De ouders waren enthousiast en waren vooral getroffen door de rondleiding die de kinderen uit de bovenbouw bij ons verzorgden.’
9
De Landelijke Montessoridag in Bilthoven stond dit jaar in het teken van de nauwe samenwerking tussen de MontessoriKinderOpvang en de Montessorischool Bilthoven: één doorgaande lijn voor kinderen van 3 maanden tot 12 jaar, op hetzelfde bosrijke terrein. Belangstellenden werden ontvangen door ervaringsdeskundigen: ouders die hen enthousiast vertelden over hun eigen ervaringen met de kinderopvang en de school. Leerkracht Lieke van Noord: ‘Het was
Open dag Montessorischool Breda was later in maart
een succesvolle dag!
Karin Groenendijk, directeur Montessori Kind Centrum MozaieK in Dordrecht, had ‘een prima open ochtend’. Ze zag ‘veel mensen die erg enthousiast waren over het gebouw en het montessorionderwijs.’ De bovenbouwers gaven rondleidingen van dagopvang tot en met bovenbouwunits. ‘Ook dat werd door de belangstellenden als positief ontvangen. Wat hebben we toch mooi onderwijs!’
Montessori Magazine
nummer 3 | jaargang 38
Thema
A
Association Montessori Internationale: rondleiding door hoofdkantoor Amsterdam Bob Molier foto’s Rolf van Koppen
de tuinzijde op het zuiden. Aan de voorkant was haar studeerkamer, met uitzicht op de Koninginneweg. Boven haar woonden zoon Mario met zijn tweede vrouw Ada Pierson. Ada, telg uit een bankiersfamilie, had Montessori in 1936 leren kennen in Oxford. Twee jaar eerder had Ada de montessoriopleiding gevolgd en Ada hielp in
10
Oxford als vrijwilligster bij een congres. Maria was met hulp van de Engelse ambassadeur Barcelona ontvlucht, haar vaste woonplaats sinds 1916. In Spanje was zojuist de Spaanse burgeroorlog losgebroken en Montessori kon na het congres niet meer terug. Ada Pierson Onopvallend tussen de hoge heren
belde naar haar ouders in Nederland om
huizen op de kronkelende Koningin
te vragen of zij de familie Montessori
neweg staat, naast Hotel Wilhelmina,
tijdelijk konden opvangen. De Montes-
op nummer 161 het hoofdkantoor
sori’s waren welkom in Baarn, waar de
van Association Montessori Interna
familie Pierson een villa met meer dan
tionale. AMI heeft het Amsterdamse
dertig kamers bezat. In september 1936
pand sinds 1947 in gebruik. Maria
verhuisden zij naar Nederland, waar Ma-
Montessoriwoonde er nadat zij
ria een opleiding en een school opzette
keuken - de originele eettafel staat er
terugkwam uit India van 1947 tot haar
in Laren. Eind 1939 reisde zij met Mario
nog - en tot de kamer van de huismees-
dood in 1952. Zij overleed tijdens haar
naar India om een cursus en wat lezin-
ter. Hij zorgde ’s winters vroeg in de
slaap, op 6 mei 1952 tijdens een korte
gen te geven, maar ze kon vanwege de
ochtend voor warmte, vulde de kolenkit-
voorjaarsvakantie in Noordwijk.
Tweede Wereldoorlog niet meer terug.
ten en leegde de asladen van de kachels.
Pas in 1947 keerde zij terug naar NederDe drie treden naar de zware donker-
land. De familie Pierson had zich tijdens
De lift, Maria’s levenslijn met de
groene voordeur waren voor de bijna
de oorlog bekommerd om Mario’s
buitenwereld, was aan het eind van de
tachtigjarige Maria Montessori nog
kinderen Marilena, Mario jr, Rolando, en
gang. Ze werkte en reisde nog volop,
wel te doen, al liep zij met een stok.
Renilde. Nu vestigden de Montessori’s
bijvoorbeeld naar congressen in San
Maar omdat hoge trappen haar te
zich in Amsterdam vanwege de centrale
Remo in 1949 en Londen in 1951. Ze
zwaar waren, koos de Nederlandse
ligging. Aan de Koninginneweg.
gaf nog drie cursussen. En ze ontving verschillende onderscheidingen,
schoonfamilie van haar zoon Mario voor dit pand met ingebouwde lift. Die
Bibliotheek
waaronder ereburgerschappen van
reikte tot de tweede verdieping. Hier
De marmeren gang op de benedenver-
de steden Ancona en Perugia in Italië
had Montessori haar slaapkamer, aan
dieping bood in 1947 toegang tot de
en een eredoctoraat van de Universi-
Montessori Magazine
nummer 3 | jaargang 38
Thema
teit van Amsterdam. Daarnaast werd ze benoemd tot officier in de Orde van Oranje Nassau, en het Légion d’Honneur (Frankrijk). Vanaf 1936 was het secretariaat van AMI gevestigd aan de Quinten Massijsstraat in Amsterdam. In 1947 verhuisde het naar de Koninginneweg. Nadat Montessori er woonde is er veel veranderd. De lift is buiten gebruik en hangt vermomd als kast op de eerste verdieping. De keuken is in stijl gerenoveerd, de tafel van de Montessori’s staat er nog. Waar de huismeester woonde is nu de bibliotheek. Het is een kleine, internationale, goed gevulde bieb. De boeken van Maria ten worden grondig belicht: beweging,
De Italiaanse encyclopedie die zij
0-3-jarigen1, 3-6 en 6-12. Er zijn ook assistant courses van zestig uur, waarin de
gebruikte neemt veel ruimte in. In bak-
uitgangspunten van montessori-educatie
verantwoordelijkheid. De informatie
ken staan tijdschriften van montessori
centraal staan. Er zijn ook veel ouders
op de site is beschikbaar in het Engels,
verenigingen van over de hele wereld.
die op deze manier de achtergrond van
Spaans, Chinees, Roemeens, Russisch,
Er staan mappen vol Nederlandse
Montessori’s gedachtegoed meekrijgen;
Japans en Vietnamees. AMI wil deze
montessoripublicaties en –verslagen.
zo begrijpen ze beter waar de school
site uitbreiden en alle ontwikkelingsfa-
Er zijn tijdschriften en publicaties van
voor staat.
sen tot 24 jaar aan bod laten komen.
Montessori zijn geordend per taal.
communicatie, onafhankelijkheid en
De populairste diplomacursus van
bijna honderd jaar oud. Het archief groeit: kinderen en kleinkinderen van
Als zij zelf leren observeren, begrijpen
AMI is de Casa dei Bambini-cursus
eerste generatie montessorianen willen
zij waarom leraren de tijd nemen om
waarin de studenten leren werken
de dozen met verslagen en brieven van
in de groep te observeren en hopelijk
met kinderen van 2,5 tot 6 jaar. In veel
hun pionierende montessoriouders
gaan zij aspecten van montessoriop-
landen staat montessori nog synoniem
niet per se zelf bewaren, maar vinden
voeding thuis toepassen. Speciaal voor
voor kleuteronderwijs, maar daar komt
het zonde om die weg te gooien.
jonge ouders heeft AMI de website
verandering in. Er is met name veel be-
aidtolife.org (geïnspireerd op het mon-
langstelling voor de 0-3 opleiding, maar
‘Rietje Frénay was lang geleden juf op
tessori-motto ‘opvoeding als gereed-
ook de vraag naar de cursus voor de
de Amsterdamse Montessorischool’,
schap tot het leven’) ontwikkeld, om
leeftijd 6-12 neemt toe. Hetzelfde geldt
vertelt Joke Verheul. Zij ontvangt in
hen inzicht te geven in de ontwikkeling
voor de vraag over het ontwikkelings-
dienst van AMI al 25 jaar bezoekers
van het jonge kind van 0-3. Vier aspec-
traject van de adolescent. David Kahn
aan de Koninginneweg. ‘Op een dag stonden de kinderen van Frénay voor de deur, die maakten een tocht langs alle plekken die voor hun moeder van belang waren geweest. En ze hadden een doos met boeken voor ons, plus tijdschriften. Er zaten brieven bij, en jaargangen van NMV-opvoeding die wij nog niet hadden.’
AMI-opleidingen We nemen de ruime trap naar het kantoor van AMI op de eerste etage. Hier onderhouden stafleden intensieve contacten met opleiders over de hele wereld. Er lopen meer dan honderd cursussen tegelijk, voor begeleiders en leraren van 1
Zie artikel ‘We start education far too late!’ van Erica Dirven en Joke Werver, Montessori Magazine 37-4.
Montessori Magazine
nummer 3 | jaargang 38
11
Thema
(NAMTA) en AMI hebben hiervoor een oriëntatiecursus ontwikkeld: docenten in voortgezet onderwijs leren in vijf zomerweken - plus extra tussentijdse seminars - de montessorifilosofie kennen, de omgeving inrichten, vakken integreren en werk aanbieden. Zo’n cursus liep afgelopen zomer in Zweden. Tsjechen gaan het, ondersteund door een EU-beurs, nog breder aanpakken. Zij doen dat samen met moederorganisatie AMI en partners uit bijvoorbeeld Engeland, Noorwegen, Slovenië, Zwitserland en Oostenrijk. Leraren uit het middelbaar onderwijs gerelateerd aan de partnerorganisaties zullen kennis en ervaringen delen; de inzichten hoe de montessorifilosofie het best ingezet kan worden bij leerlingen van 12-18 moeten uiteindelijk ook leiden tot het ontwikkelen van een montessoriprogramma voor die leeftijdsgroep. Gewoonlijk vallen de AMI-cursussen binnen schooljaren, maar op basis van de veranderende behoeften van de
Lynne Lawrence
studenten biedt AMI zomercursussen
12
en modulaire cursussen aan.
op nummer 163. De werkkamer van
2007 de overstap naar het hoofdkantoor
Lawrence is niet altijd in gebruik want
van AMI in Amsterdam maakte. Lawren-
Montessorizaadjes
Lawrence reist. Als ambassadeur van
ce wordt veel gevraagd als internationaal
We verlaten het kantoor en nemen de
montessorionderwijs trekt zij de hele
spreker en maakt zich er ook sterk voor
trap naar de tweede etage. Maria’s
wereld over zoals zij zelf zegt ‘montes-
om met montessoriprincipes mensen
slaapkamer is er niet meer. Een deel
sorizaadjes te zaaien’. Zij werkt daarbij
te bereiken in achterstandsituaties: kin-
is nu werkkamer van Lynne Lawrence,
samen met overheden, instellingen
deren in vluchtelingenkampen en arme
directeur van AMI - maar zij werkt ook
en partnerorganisaties. Van huis uit is
woonwijken, moeders die in de gevange-
graag een etage lager, om samen met
Lawrence opleider voor het Casa dei
nis bevallen, speciale taalprogramma’s,
haar staf direct te kunnen overleggen.
Bambini-diploma en zij gaf bijna dertig
werk met inheemse bevolkingsgroepen
Een deel van Montessori’s slaapkamer
jaar leiding aan het Maria Montessori
en ouderen die aan dementie lijden. Om
fungeert als passage naar het pand
Institute (MMI) in Londen, voordat ze in
maar wat te noemen.
Carolina Montessori (links) en Joke Verheul
Montessori Magazine
nummer 3 | jaargang 38
Thema
Beatrice De werkkamer van Maria op de tweede verdieping is er nog wel. Deze is goed intact gebleven: Zet een stap over de drempel en je ademt geschiedenis. Je ziet Montessori bijna zitten, achter haar eikenhouten bureau met de grote onyx asbak. Ja, ze rookte. Op een vitrinekast staat een kop van Beatrice, de muze van Dante. De bewondering van Montessori voor Dante ging zo ver, dat zij altijd een pocketuitgave van zijn Divina Commedia op zak had. Er staat ook een koperen crucifix. Verheul vertelt dat Maria eerder spiritueel dan katholiek was en dat zij vooral vaak bijbelteksten gebruikte vanwege het referentiekader dat zoveel mensen in die tijd deelden. Aan de muur hangt Montessori’s artsendiploma, tussen onderscheidingen en foto’s. Een prachtig album uit 1933, waarvan de leren kaft een reliëf toont met eenhoorns, bevat handgetekende montessorimaterialen van cursisten van Montessori, plus hun beschrijving van de lesjes. Tijdens en na haar leven werkte ook Maria’s zoon Mario Mon-
13
tessori in deze kamer. Hij gaf er ook tutorials: een kleine groep cursisten zat dan op de drie ranke stoelen en bank met rieten zittingen, uit Montessori’s oorspronkelijke inboedel in Barcelona. Ook opmerkelijk zijn de houten luiken aan de binnenzijde voor de ramen. Zij zullen veel kou hebben tegengehouden, nu hangen zij boven een centrale verwarming. rileerkrachten uit Rusland komen op
Montessori zoek ik antwoord op vele
Speurneuzen
bezoek na een studiedag bij Nienhuis,
vragen van bezoekers. En we digitalise-
Elk jaar bellen honderden bezoekers
iemand uit Mongolië vraagt hulp om
ren en beschrijven alle geschriften van
uit vele landen aan bij AMI. Soms op
daar een montessorischool te stichten.
Maria Montessori, een klus van jaren.
afspraak, vaak ook onverwacht. Een
Gastvrouw Joke Verheul leidt soms
Carolina heeft daarbij het voordeel dat
Amsterdamse leesvader komt in de bi-
op een dag wel drie groepen rond.
zij ook uit haar geheugen kan putten.
bliotheek inspiratie over lezen opdoen,
Zij noemt zich visitekaartje van AMI.
Ze is onderdeel van de geschiedenis
promovendi studeren er. Montesso-
En speurneus. ‘Samen met Carolina
die ze beschrijft. Ze werd nieuwsgierig naar de Italiaanse achtergrond van haar vader Mario jr (kleinzoon van Maria) en begon de taal te leren. Nu spreekt zij vloeiend Italiaans. Het stelde haar in staat een reisverslag te vertalen van haar overgrootmoeder, toen die in 1913 naar Amerika voer. Het was een emotionele reis voor Maria, die haar zoon achterliet in Italië.’ Een exemplaar van de fraaie Engelstalige uitgave staat in een vitrinekastje in de werkkamer van Montessori.
Montessori Magazine
nummer 3 | jaargang 38
t Thema
14
‘Tientje de man en het wordt zó’n les!’
Bob Molier
Het jaar 2000. Op de dag voor zijn
durfde het met mijn levenservaring. En
dreef? Vind je dat het goed gaat? Wat
proefles gaat Joost Witte (48) even
ik had twee zoons die net iets ouder
ga je doen? Oké, dan kom ik volgende
kijken in de klas. Hij zit achterin.
waren dan deze leerlingen in havo-4. Zij
week kijken hoe het gaat.
De jongen voor hem draait zich om
waren acht en negen jaar toen in 1992
en vraagt: ‘Wie ben je en wat kom
mijn eerste vrouw overleed. Ik heb ze
Het montessorionderwijs past bij mij
je doen?’ Joost antwoordt: ‘Ik wil de
met veel plezier opgevoed en daar-
omdat we kinderen aanspreken op hun
klas leren kennen voordat ik bij jullie
door begreep ik de kinderen aan wie
interne motivatie. Toen ik begon was
morgen een proefles kom geven.’ De
ik les ging geven, had ik een klik met
er op het Wagenings Lyceum nog geen
jongen maakt een gebaar richting de
ze. Ik wist hoe het was om ruimte en
montessorionderwijs, maar ik wilde
groep rond en zegt: ‘Tientje de man en
vertrouwen te geven, maar ook dat ze
er per se heen omdat het een warme
het wordt zó’n (beide duimen omhoog)
steun en grenzen nodig hebben. En dat
school was die bij mij paste. Ik had het
les.’ Het is nu 2015 en Joost Witte lacht
ik daarin consequent moest zijn. Daar
beeld van een open school, waar lera-
er nog steeds om. Hij ging graag in op
gaat montessorionderwijs ook over:
de uitnodiging om te vertellen over wat
hoeveel eigen verantwoordelijkheid kan
hem drijft in zijn vak.
een leerling aan? Ik probeer maximaal de vrijheid geven, en toch moet ik steu-
‘Ik vond het meteen leuk. Mijn proefles
nen, grenzen stellen. Dat schuift op als
ging over muziek. Ik liet ‘Nothing but a
kinderen ouder worden: wie in 5 havo
hound dog’ horen van Elvis Presley, de
nog geen huiswerk maakt, heeft zelf een
brave versie. En het origineel van Big
probleem. We helpen de leerlingen om
Mama Thornton waar nog wel de tekst
geleidelijk meer eigen verantwoordelijk-
in staat: ‘You can waggle with your tail
heid te dragen. Ze bewust te maken.
but you can’t come in.’ Ik twijfelde: kan
Dus niet: Als je zo doorgaat krijg je on-
ik dit vertellen, over expliciete seks? Ik
voldoende. Wel: Hoe gaat het, ben je op
Levensloop Joost Witte
Ging als student (‘een eerzaam beroep’)
Richtte, na opheffing van Toontje Lager
Geboren in 1953 in Arnhem. Katholieke
weer drummen en richtte de band Toon-
in 1987, Captain Gumbo op, waar hij
basis- en middelbare (kost)scholen in
tje Lager op, samen met Huub van Melik
een tijd van kon leven.
Doorwerth, Nijmegen, Wageningen en
en met twee jongens van punkband
Maakte in 1987 zijn studie af, zonder
Zetten. Bleef twee keer zitten. Een van
Maandverband. Deze band zou maar
didactische aantekening. Bracht na af-
zijn middelbare scholen, het Domini-
een maand bestaan, vandaar. Stopte van-
loop al zijn geschiedenisboeken naar de
cuscollege in Nijmegen, werd opge-
wege het succes van Toontje Lager met
ramsj, hij wilde toch geen leraar worden.
heven omdat alle paters vriendinnen
zijn studie. Eerst was Nederlandstalige
kregen en gingen trouwen.
muziek niet hot, maar na een optreden
Wilde in 2001 als 48-jarige toch eens
in Toppop stonden er opeens dranghek-
weten of leraarschap iets voor hem was.
Speelde op de lagere school al drums.
ken bij een school in Noord-Holland. Tot
Behaalde in 2001 zijn didactische aante-
Richtte als leerling op het Wagenings
verbazing van de bandleden stroomde,
kening (zijn medestudenten waren half
Lyceum ‘The Obsession Bluesband’ op
toen de deuren open gingen, de zaal
zo oud als hij) terwijl hij al een halve baan
(naar een lied van de Rolling Stones).
opeens vol. De band ging er slecht van
had op het Wagenings Lyceum. Werkt
Studeerde vanaf 1973 geschiedenis in
spelen maar dat gaf niet. Hits: Ben jij
daar (het heet nu Pantarijn) sindsdien
Utrecht. Wilde geen leraar worden en
ook zo bang, Net als in de film, Ik heb
fulltime als leraar geschiedenis. Muziek
liever ook geen archivaris of journalist.
stiekem met je gedanst.
maken is vrijetijdsbesteding geworden.
Montessori Magazine
nummer 3 | jaargang 38
Thema
ren en leerlingen dicht bij elkaar staan.
Een leerling schreef: eindelijk iemand
We hebben een 70-minutenrooster,
En zo heb ik het ook ervaren; goede
geïnteresseerd in ons.
dat geeft ruimte voor afwisseling. Ik
collega’s, goede keuze.
merk dat de spanningsboog bij leerAls ik mij niet gerespecteerd voel heb
lingen om te luisteren, film te kijken
Ik krijg energie van humor, van res-
ik een probleem. Voorbeeld: ik heb
of opdrachten te doen ongeveer een
pons en van interactie. Als leerlingen
het verboden om met een mobieltje te
kwartier is. Ik heb het ook eens anders
niet reageren, dan word ik moe.
spelen en betrap een leerling die een
geprobeerd, toen gaf ik steeds na vijf
Daarom stel ik vragen, nodig ik ze uit.
spelletje zit te doen. Tegenwoordig ben
minuten een andere opdracht. Na
Voorbeeld: ik heb een toetsanalysefor-
ik daar minder fel op omdat ik begrijp
afloop vroeg ik: hoe vonden jullie deze
mulier ontworpen, ik vraag daarin de
dat kinderen het niet bedoelen als
les? Antwoord: we hebben nog nooit
leerlingen: wat heb je geleerd, wat kan
gebrek aan respect naar mij. Daarom
zo hard gewerkt en wilt u het nooit
beter? En wat vind je van deze vragen?
neem ik het niet meer zo hoog op.
meer doen?!’
Piazza
Piazza Esther Pelgrom, AVE.IK
Shining eyes Ik herinner me de lichtjes in de ogen nog goed. De derdegroeper die eindelijk de letters tot woorden kon maken. En begreep wat hij las. De bovenbouwer die vol flair op het podium ging staan dansen. De eindeloze staartdeling op het stuk behang van Tom. Je zult het herkennen, wat kunnen we genieten van kinderen. De lichtjes in hun ogen raken ons vol in het hart. Dáárom gingen we het onderwijs in. Toen ik de basisschool verliet en opleider en begeleider werd, is me de volgende vraag dan ook vaak gesteld: Ga je ze niet missen, die kinderen? En ik dacht: Ja, ik ga ze vreselijk missen. En wat bleek dat mee te vallen. Ik ontdekte iets prachtigs. Ik geniet volop als ik met mijn collega’s Femke en Véronique van het oosten in het land naar het westen rijd. Waar we om de 14 dagen samen met een groep van 25 leerkrachten aan het werk gaan rondom modern montessori onderwijs. Zij hebben overdag in de groep gewerkt en professionaliseren zich daarnaast. Ze zijn blij als ze zitten en gewoon even kunnen luisteren naar een stukje theorie. Ik zie ze denken, ik zie ze in beweging komen en ik zie de lichtjes ontstaan. Niet alleen de ogen van kinderen kunnen stralen. Boeiende gesprekken ontstaan er en verbinding. We gaan aan het werk met leerinhouden en materialen. We zoeken gezamenlijk naar mogelijkheden. Wat zou het mooi zijn om de kinderen weer wat meer vrijheid te geven. En daarmee henzelf. Ik geniet volop als ik met Liene in Utrecht met leidinggevenden het montessorilandschap verken. Wat een prachtige dingen heeft Montessori bedacht en geschreven. En hoe mooi is het om dat in 2015 vorm te mogen geven op een school met gedreven leerkrachten. Hoe de ogen van professionals open gaan door anders naar kinderen, naar onderwijs, naar het leven te kijken. En dat ik daar getuige van kan zijn. Ook dan zie ik de lichtjes verschijnen. Al schrijvende realiseer ik me ineens dat die lichtjes in de ogen van andere mensen mij al heel lang beroeren. Die lichtjes staan voor mij synoniem aan beweging, aan leren, aan willen. Dat je echt geraakt wordt en kunt genieten van de stappen die je gezet hebt. Dat genieten kunnen wij volwassenen net zoals kinderen. Of het nu jonge of oude ogen zijn, shining eyes inspireren mij.
Montessori Magazine
nummer 2 | jaargang 38
15
De Kwestie
k
Het geven van een hand door de docenten aan de leerlingen is een wezenlijk onderdeel van de montessoripedagogiek, volgens het College Rechten van de Mens1. Stelling: Een moslima-docente die personen van het mannelijke geslacht geen hand wil geven vanwege haar geloofsovertuiging, hoort niet thuis op een montessorischool.
‘Een hand geven is een gouden moment’, zei onlangs een cursist tegen mij. Dat ben ik helemaal met hem eens. Het geven van een hand bij binnenkomst en beëindigen van de schooldag, cursus, vergadering is een goede gewoonte en past bij de montessoripedagogiek. Of het nu gaat om een jongen of meisje, een man of een vrouw, moet geen verschil maken. Als je dat onderscheid wel gaat maken, ga je te veel uit van jezelf in plaats van de ander. De leraar is een rolmodel voor kinderen, van hem of haar wordt verwacht het goede voorbeeld te geven en een ander niet te beperken door zijn geloof.
Els Wasmann-Peters Montessoriopleider aan de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen
16
Waarom is het een gouden moment? Omdat je elkaar persoonlijke aandacht geeft. Het is ook een uniek moment dat bepalend kan zijn voor de prettige sfeer en de samenwerking. Niet alleen de handdruk, ook het oogcontact daarbij is waardevol. Door een observerende houding kan je al het nodige signaleren: je ziet aan de uitstraling of iemand goed in zijn vel zit, of dat er iets aan de hand is. Je kan daar meteen op inhaken door interesse of belangstelling te tonen en door te luisteren. Soms kom je er later op terug als het meer tijd vraagt. Meestal geven kinderen of volwassenen spontaan al informatie. Zo kan een kind stralend binnenkomen en bij het geven van een hand helemaal blij vertellen dat het met zijn nieuwe schoenen naar school mag. Een kind kan vertellen welk werk het wil gaan doen. Of er is iets droevigs gebeurd en dan kan je de gelegenheid geven dit even met je te delen. En natuurlijk kan je juist aandacht geven aan degene die weinig aandacht vraagt. Je begrijpt veel beter waarom een kind of volwassene bepaald gedrag vertoont. Naast het geven van aandacht schept het ook duidelijkheid in een situatie. Door het geven van een goed voorbeeld weet je hoe we met elkaar omgaan. Ik zal nooit vergeten dat een kind uit mijn groep mij belde en zei: ‘Els ben je nog op school? Ik schrok net zo, omdat ik helemaal vergeten ben je een hand te geven. Mag ik dat nog even doen?’ De tijd is nu voor mij aangebroken om een hand te geven: dit is de laatste Kwestie voor mij. Ik heb het een eer gevonden om hieraan bij te dragen.
Een stagiaire weigeren omdat zij geen hand schudt? Voor een buitenstaander klinkt het zeker ridicuul. Maar waar gaat het eigenlijk om? Het gaat om uiting van cultuur en meer specifiek gaat het om een identiteit, normen en waarden van een school of samenleving.
Tessa Wessels Medeoprichter Tweetalige Montessorischool Casa in Pijnacker
Mijn eerste impuls bij een vraag of men iemand met een hoofddoek of tatoeages met bepaalde symbolen of andere geloofsuitingen op school accepteert, zal meteen zijn: natuurlijk. We willen kinderen juist leren dat er verschillende mensen zijn met verschillende achtergronden, geloven en gewoontes en dat we iedereen moeten kunnen accepteren. Maar dan realiseer ik me dat we het niet over iemand op straat hebben. We hebben het over mensen die voorbeeldfuncties bekleden; mensen van wie kinderen houden en soms idolaat van zijn. Die mensen mogen niet direct of indirect hun levensbeschouwing uiten door bijvoorbeeld geen hand te schudden, die niet in lijn is met de normen en waarde van onze school. Met deze realisatie is de keuze makkelijk gemaakt. Begeleiders die op een school of dagverblijf werken staan achter de normen en waarden van de instantie en vertegenwoordigen deze letterlijk en figuurlijk. Een stagiaire onderwerpt zich gedurende de stageperiode aan de geldende waarden. Die zijn van tevoren bekend en worden zo toegepast.
1
Zie artikel VBSchrift van Bas Vorstermans http://linkd.in/19z4kjh
Montessori Magazine
nummer 3 | jaargang 38
De Kwestie
Bij het lezen van de stelling hield ik meteen mijn hart vast: typisch een onderwerp waar je flink je handen aan kunt branden tegenwoordig. De maatschappelijke discussie hierover is fel en wordt, helaas, ook niet altijd met woorden gevoerd. En eigenlijk zou het best de moeite waard zijn om hier een open gesprek met elkaar over te voeren. Is het geven van een hand een deel van de identiteit van de school of van de maatschappij? Is het geven van een hand een essentieel onderdeel van ons onderwijs? Of gaat het om contact maken, elkaar in de ogen kijken, gezien worden? Een handreiking naar respectvol omgaan met elkaar. En die discussie kan natuurlijk ook nog een stap verder worden gevoerd door de vraag of het geven van een hand aan een man anders is dan het geven van een hand aan een vrouw.
Egbert de Jong Algemeen directeur
In mijn wereld maakt dat geen verschil. In mijn wereld begrijp ik ook niets van een geloof dat dergelijke restricties oplegt aan personen. En in mijn wereld zou ik dit ervaren als onderdrukking en ongelijkheid. Maar in mijn wereld heeft geloof dan ook geen plaats. Gesprekken hierover leiden in mijn omgeving vaak tot verharding van stellingen waarbij de uitslag is: ‘Ja, dat geloof ik nou eenmaal.’ Maar het ís niet alleen mijn wereld. We leven in een gezamenlijke wereld waarin we elkaars ruimte moeten accepteren. Ik zelf zou geen moeite hebben om deze moslima te accepteren met het geloof dat ze heeft. De hand wel of niet is voor mij minder van belang. Het zou anders worden als haar moslim-zijn in de klas zou leiden tot beperkingen in haar handelen of in gesprekken. Ik maak me zorgen over de manier waarop haar geloof haar handelen beïnvloedt. Is dit dan ook een argument geworden om haar uit de school te krijgen zonder de discussie over het geloof te willen voeren?
Montessorivereniging Haarlemmermeer
Ik zou het de moslima gunnen om te groeien naar een minder rigide geloof. Ik ben altijd bereid om daar de discussie over te voeren. Maar discussiëren over geloof is complex en een discussie voer je met woorden, anders is het niet mijn discussie.
In de jaren zeventig studeerde mijn vrouw culturele antropologie en ikzelf ontwikkelingssociologie. We leerden om andere culturen niet ethnocentrisch te beoordelen. Het cultuurrelativisme stelde ons in staat om onze eigen tradities en gewoonten kritisch te beschouwen. Mijn partner ervoer in een vrouwenziekenhuis in Pakistan op schokkende wijze tot welk geweld ongelijkheid tussen mannen en vrouwen kan leiden. Zo ontwaakten wij uit onze droom van een multiculturele mondiale samenleving met gelijkwaardige culturen. De confrontatie met verkrachte of door familie mishandelde, soms zelfs verbrande vrouwen, was voor mijn vrouw reden om te stoppen met haar studie culturele antropologie. Er is een grens aan wat je nog begripvol kunt relativeren. Zij besloot voeding te gaan studeren in Wageningen, waarna ik daar op Pantarijn een baan vond als leraar cultuurgeschiedenis en maatschappijleer.
Gabriël Enkelaar Teamleider onderbouw (havovwo) scholengemeenschap Pantarijn in Wageningen
Montessori Magazine
De gelijkwaardigheid van culturen houdt voor ons op wanneer deze een aantasting betekent van gelijkwaardigheid van mannen en vrouwen. Een cultuur waarin jongens en meisjes anders behandeld worden moet in Nederland ter discussie gesteld worden. Natuurlijk vraagt dat om dialoog en gesprek op onze scholen. Het is een gesprek met leerlingen én ouders dat niet vrijblijvend gevoerd kan worden. Daar hoort bij, dat we van alle docenten verwachten dat zij open communiceren met de leerlingen. In het voortgezet onderwijs staat de docent niet bij elke les aan de deur om de leerlingen allemaal een hand te geven. Maar de docent maakt wel zowel verbaal als non-verbaal contact met de leerlingen, begroet hen zonder onderscheid te maken tussen jongens en meisjes. Als de docent de jongens een hand geeft, doet hij/zij dat ook bij de meisjes. Geen hand is geen probleem, als er maar open en transparant gecommuniceerd wordt. Mijn collega-moslima-docentes zijn het schoolvoorbeeld dat een hoofddoek daarbij geen enkele belemmering is. Maar zij geven wel regelmatig een hand, zowel aan jongens, meisjes als aan ouders. En zo moet het ook zijn!
nummer 3 | jaargang 38
17
Vereniging
18
n
‘Never fear those mountains in the distance’
Martine Lammerts
2 Breedteopdracht: ontwerp een mo-
‘Never fear those mountains in the
ook gebaseerd is op de uitgangspunten
distance’ zegt voorzitter van de NMV
dule die gebaseerd is op de nieuwe
Floor Vermeulen aan het eind van
van het montessorionderwijs.
de eerste bijeenkomst van de Klank
Tijn Nuyens van NTO-Effekt leidt de
starten vanaf het nieuwe jaar.
bordgroep herontwerp montessori
bijeenkomst van de klankbordgroep op
vorm van opleiden zodat deze kan
opleidingen op 16 maart in Utrecht.
16 maart. Annette de Deken en ik verte-
Vanuit vertrouwen en met dank voor de
genwoordigen in aanwezigheid deze
Ontwerpers van het leerproces
aanwezigen voor hun gegeven input,
ochtend het MKC. Centraal staat het
Tijdens de klankbordsessie kwam een
kan het MKC verder met het verder
toekomstperspectief van de opleiding:
invulling van de rol en houding van
ontwerpen van het basis opleidings
‘Wat zien we aan het einde op de
leraren naar voren: ‘Zij zijn nieuws-
plan voor montessorionderwijs aan
horizon?’
gierig, onderzoekende ontwerpers van
vier tot twaalf jarigen.
‘Schets de ideale montessori-opleiding,
onderwijs en opvoeding op maat van
welke elementen zitten daarin?’
ieder kind. Kwalificatie, socialisatie
Het Montessori Kennniscentrum (MKC)
De deelnemers vullen een vier meter
en subjectwording zijn gelijkwaardige
heeft de opdracht gekregen om het
lang wandbord in met hun antwoor-
ontwikkelgebieden.’ Ook vindt de
herontwerp montessoriopleidingen
den. Op procesniveau:
klankbordgroep dat de opleiding de
vorm te geven. Daarbij raadpleegt het MKC een klankbordgroep, bestaande uit verschillende leden vanuit de sectie Basisonderwijs (Bao) en de sectie Ontwik-
- het kader waaraan de opleiding moet voldoen - wat we hebben bereikt in de voorgaande periode
cursisten goed onderbouwd montessorionderwijs moet bieden, waarbij de rol van de leraar met betrekking tot de schoolontwikkeling centraal staat.
keling, begeleiding en opleiding (Obo).
ideeën, weergegeven in ‘lampjes’
De insteek is dat de basiscompeten-
Het doel van deze bijeenkomst met de
- mogelijke belemmeringen, weer-
ties vooral op de werkvloer worden
Klankbordgroep is: vanuit een genera-
gegeven in bergen die we kunnen
ontwikkeld. Hierbij is aangegeven
tieve dialoog komen tot een herontwerp
‘flippen’ naar kansen.
dat de plaats van feedback geven, de
voor de initiële en vervolgopleiding van
Hierbij komt een focus naar voren
ruimte om verschillende manieren
leerkrachten, zodat elke montessori-
waar het MKC mee gaat starten. De
van bewijsbaarheid van competenties
school kan beschikken over basisbe-
opdracht is tweeledig:
ook essentiële onderdelen zijn in dit
kwame, ervaren en excellente montessorileerkrachten waarbij de opleiding zelf
Montessori Magazine
1 Dieptevraag: beschrijf de visie ‘Waartoe leiden we kinderen op?’
herontwerp. De opleidingen moeten worden ge-
nummer 3 | jaargang 38
Vereniging
alle scholen, opleidingen, inspecties
Kort samengevat kijken we terug op
en andere betrokkenen die verantwoor-
een goede, inhoudelijke en inspire-
dingsvragen stellen. Een kader van
rende bijeenkomst.
waaruit we handelen, denken en vorm-
- We delen het belang van het
geven in ons montessorionderwijs.
opleiden van leerkrachten tot
Uiteindelijk gaat het om de begeleiding
basisbekwame leerkrachten én het
van de optimale ontwikkeling van de
voortdurend verder ontwikkelen
kinderen, dat is en blijft de focus in het
van de professionaliteit van alle
grote geheel.
collega’s zodat zij zich kunnen ontwikkelen tot ervaren en excel-
Draagvlak Het MKC werkt de resultaten van deze
lente Montessori leerkrachten. - We herkennen en erkennen
klankbordsessie uit en verspreidt deze
stimulerende en belemmerende
via de leden van de klankbordgroep.
factoren die een rol spelen in het
Op 26 mei is de volgende bijeenkomst
opleidingsontwerp.
van de klankbordgroep. In de tus-
- We beschikken over een denkkader
sentijd bespreken de leden van de
waarbinnen een herontwerp van de
klankbordgroep de uitkomst van deze
opleidingen kan plaatsvinden.
borgd en de kwaliteit moet periodiek
bijeenkomst in hun secties Bao en
getoetst worden. Het MKC zal dit in
Obo. De hamvraag is: Dit is de uit-
Het MKC heeft met de uitkomst van
een later stadium voorleggen aan het
komst waarmee we aan de slag gaan…
deze bijeenkomst de eerste bouwstenen
bestuur van de NMV.
zie je nog een aanvulling? Hierdoor
en we gaan hier enthousiast mee aan de
De klankbordgroep zou graag zien dat
creëren we een nog grotere opbrengst
slag. Heeft u vragen en/of wilt u input
er een ‘nationaal montessoricurricu-
en maken we de draagkracht en gedeel-
leveren, mail dan naar
lum’ komt om een kader te bieden aan
de verantwoordelijkheid nog sterker.
martine.kenniscentrum@montessori.nl
19
Taakvelden MKC Het Montessori Kenniscentrum (MKC) helpt verbinding te leggen tussen scholen onderling, tussen de werkgroepen van de NMV en tussen scholen en werkgroepen. Het MKC richt zich op zes verschillende taakvelden: kwaliteit, professionaliteit, internationalisering, ontwikkeling, onderzoek en helpdesk. Zij bewaakt en actualiseert de montessorivisie en is eerste aanspreekpunt voor externe onderzoekers, opleiders en organisaties op het terrein van alle taakvelden. Zij coördineert alle activiteiten op de diverse taakvelden en draagt zorg voor verantwoording van de activiteiten aan het bestuur van de Nederlandse Montessori Vereniging en aan alle secties. Zij ontwikkelt beleid op de taakvelden en adviseert het bestuur hierover.
Montessori Magazine
nummer 3 | jaargang 38
Column
Inspiratie gezocht!
waar vaak over leraren en ons vak gesproken wordt, ik de microfoon pak om als leraar toch vooral even te zorgen voor de nodige realitycheck. Hoezo heb jij 34 kinderen in de groep? De gemiddelde groepsgrootte in Nederland is toch maar 25? Hoezo hebben jullie geen remedial teacher in huis? Dat moet toch zeker standaard zo zijn in verband met Passender Onderwijs? Er is veel onwetendheid bij mensen
Femke Cools
die dagelijks over onderwijs praten. Omdat ze – hoe betrokken ze ook zijn en hoe goed bedoeld de plannen ook zijn – toch nooit in de klas hebben gestaan. De werkelijke en essentiële
Ik heb even geen inspiratie. Soms heb
sie. En als je gepassioneerd bent, heb
ervaring missen van ons prachtvak.
ik dat. Dan ben ik zo ontzettend druk,
je energie voor tien. Energie dus, voor
En dan zie ik het als mijn taak om te
dat er even helemaal niets meer komt.
vijf banen.
benadrukken dat we ons onderwijs
Dan kan ik eigenlijk alleen nog maar
20
alleen maar mooier en beter kunnen
voor me uit staren en afwachten. Of
Mijn meest bijzondere baan is momen-
maken als we meer ruimte krijgen.
toch iets doen, zoals een rondje wan-
teel het ambassadeurschap voor het
Ruimte voor onszelf. Om ons op te
delen. Buitenlucht doet wonderen. Een
primair onderwijs. Als Leraar van het
laden. Om te spreken met elkaar. Om
cliché, maar die zijn vaak waar.
Jaar heb ik de prachtige kans om de
de permanente onderwijsdialoog te
stem van onze beroepsgroep te laten
kunnen voeren. Om onszelf te kunnen
Even stilstaan en staren is eigenlijk erg
horen, onder andere bij het Ministerie
scholen en scherp te houden. Om
goed voor mij. Momenteel is daar wei-
van OC&W. Dat betekent bijvoorbeeld
onze passie te blijven voelen.
nig ruimte voor. Ik was al leerkracht en
dat ik mag pitchen voor Jet Busse-
ICT-coördinator op Montessori Nijme-
maker over de ideale begeleiding van
Zo. Inspiratie gevonden! Ben ik toch
gen, en werk daarnaast als montesso-
de startende leraar en dat ik Sander
nog geïnspireerd geraakt. Hopelijk
rispecialist en trainer bij AVE.IK. Toen
Dekker aan de tand mag voelen over
jullie ook. Ik heb in ieder geval mijzelf
werd ik Leraar van het Jaar en stond
zijn stokpaardje #onderwijs2032. Het
geïnspireerd. En dát kunnen, is het
mijn banenteller op drie. Vier eigenlijk,
betekent ook dat ik op conferenties
belangrijkste.
want ik schrijf ook voor magazines en mijzelf. Nee, vijf! Want ik ben in de eerste plaats moeder van twee zoons van 3 en 5, en ook het moederschap telt mee als baan. Mensen vinden het soms moeilijk om te begrijpen hoe ik dit allemaal volhoud. En er zijn momenten dat ik mijzelf dat ook afvraag. Momenten waarop ik geen inspiratie heb en alleen maar kan staren. Maar op de momenten dat ik druk in de weer ben met al die banen, gaat het als vanzelf. Door uitdagende dingen te doen houd ik mijn focus. Door prachtige ontmoetingen en gesprekken te hebben raak ik geïnspireerd. Door dagelijks met onderwijs bezig te zijn voel ik mijn pas-
Montessori Magazine
nummer 2 | jaargang 38
L
Parel
Lezen Mike Louwman
Ik weet niet zoveel van hedendaagse jeugdliteratuur. Ik ken
Dezelfde leerlingen zitten over een paar jaar in de boven-
een paar boeken van Carry Slee die de tand des tijds heb-
bouw. Dan lezen ze geen jeugdboeken meer, maar romans,
ben doorstaan, maar meer ook niet. Het boek Boy 7 heb ik
met diepere lagen en ingewikkelde verwijzingen. Ik hoop
nooit gelezen en over de Hoe-overleef-ik-serie weet ik pre-
dat ze dan ook nog over de boeken dromen, of in ieder
cies niets. Gelukkig word ik deze weken bijgepraat. Leerlin-
geval boos zijn over het einde.
gen vertellen in de klas over de door hen gelezen boeken. Ze doen dat duidelijk en zonder vage, literair verantwoorde
http://alsdocent.blogspot.nl
omzwervingen. Ik steek er een boel van op. Het boek dat Ines heeft gelezen gaat over zombies en is geschikt voor iedereen die van boeken over zombies houdt. Het boek ‘Omgeruild’ van haar vriendin Naomi is dun maar niet zo dun dat het verhaal niet af is. De kaft had mooier gekund. Twan vertelt over een boek dat Mark ook heeft gelezen. Twan vond het ingewikkeld. Het verhaal werd door meerdere personen verteld, maar dat leidde alleen maar af van de belangrijke gebeurtenissen. Mark vond het wel een mooi boek, al vond hij het onverteerbaar
21
dat het een open einde had. Jasmine vond haar boek eigenlijk niet zo leuk, maar wilde niettemin nog een boek van de schrijfster Marion van de Coolwijk gaan lezen. Ryan had over zijn boek gedroomd. Het was een enge maar ook leuke droom geweest.
Rectificatie Montessori Magazine 38-2 De Kwestie - Blz 16
Zorgmodule mkvs - Blz 21
Tekst Egbert de Jong staat bij Els Wasmann en omgedraaid.
Bij de tekst over DLE-scores ontbrak de noot: Bij omrekening van dle’s binnen het programma is gebruik van het DLE-Boek (Boom test uitgevers) verplicht.
Werkgroep Taal - Blz 19 Afbeelding didactische bijsluiters ontbrak. Zie hier.
Werkgebied: technisch lezen
Gevorderde geletterdheid
Tussendoel 2.3
Expertisecentrum Nederlands
Essentie
De kinderen herkennen het unieke letterpatroon van (leen)woorden.
Wat een kind vooraf moet kunnen moet kunnen
het kind beheerst tussendoel 9 van Beginnende Geletterdheid; het kind leest woorden met drie of meer lettergrepen vlot en nauwkeurig; het kind leest teksten met langere woorden vlot en nauwkeurig.
Opbrengst
het kind is zich bewust van het feit dat sommige woorden in het Nederlands leenwoorden zijn uit vooral het Engels, Latijn en Frans; het kind kan van een aantal woorden benoemen uit welke taal ze geleend zijn; didactische bijsluiter. het kind kan benoemen welk uniek letterpatroon uit welke taal Afbeelding afkomstig is; http://bit.ly/1CCx7hB het kind kan (leen)woorden met unieke spellingpatronen vlot en nauwkeurig lezen.
Lusmoment: Montessori Magazine
nummer 3 | jaargang 38
Verwerving: het kind leert dat er in het Nederlands woorden zijn die vooral afkomstig zijn uit het Engels, Latijn
s Column
22
Schijnzekerheid Quincy Elvira Docent management & organisatie en economie aan het Montessori Lyceum Amsterdam; lerarenopleider en onderzoeker aan de Radboud Docenten Academie in Nijmegen
Geboren onder de rook van de ENCI,
was mager, welgeteld twee studenten.
voordeel. Zo heb ik de laatste jaren
op een steenworp afstand van het
Het is nu zo lang geleden dus ik er
gemerkt en ervaren dat het onderwijs
Vrijthof en Carnaval met de paplepel
wel voor durf uit te komen. De module
omhuld wordt door schijnzekerheden.
ingegoten, kwam ik 15 jaar geleden in
leek me een ‘makkelijke’ manier om
Over deze schijnzekerheden zal ik het
aanraking met montessorionderwijs.
aan mijn studiepunten te komen. Daar
in mijn toekomstige columns vaak
Het was in het 3e jaar van mijn studie
heb ik me lelijk op verkeken. Daarover
gaan hebben.
Bedrijfseconomie aan de Universiteit
straks meer. Ik werd geplaatst op
van Maastricht. De keuzemodule had
mijn eigen oude middelbare school.
Een tipje van de sluier. De jaarlijkse
ten doel om studenten economie en/
Deze school had in de jaren negentig
wedren om de brugklasleerling
of bedrijfseconomie te laten snuffelen
het roer volledig omgegooid en zich
is al weer een tijdje bezig. Je zou
aan het leraarschap. Het enthousiasme
gestort op montessorionderwijs. Het
verwachten dat leerlingen en
Montessori College Maastricht was
ouders genoeg informatie hebben
geboren. En het was op die plek in
(Vensters voor Verantwoording, de
Maastricht-West waar ik mijn hart
scholenlijst van Dronkers, Elsevier,
verloren heb aan het onderwijs. Het
Onderwijsinspectie) om een
contact met de leerlingen, bijdragen
weloverwogen keuze te maken voor
aan de ontwikkeling van jonge
een school. Dat zou open dagen
volwassenen, fijne collega’s, veel leren.
overbodig maken. Of zijn er zo veel gegevens dat er geen chocolade van
Montessori Magazine
Maar het was niet alles goud wat er
te maken valt? Of zouden ouders
blonk. De bergen toetsen, ouderavon-
beseffen dat al deze getallen alleen
den, drie uur lang surveilleren (en
maar een schijnzekerheid opleveren?
dan niet stiekem een krantje lezen!),
De wereld achter deze getallen, de
de extra klussen bovenop je niet te
docent (m/v) van vlees en bloed, daar
doorgronden takenoverzicht, allez, het
gaat het om. Niet voor niets worden
hoort erbij. Een probleem dat ik (toen
open dagen ondanks de appisering,
nog jong) en met mij veel jonge docen-
facebookisering van de samenleving
ten kenden en nog steeds kennen: heb
druk bezocht. Met als belangrijke
ik mijn baan nog na de zomervakantie?
vragen: heeft de leerling een klik met
De goede beoordelingen van de team-
de (toekomstige) docent? Ontstaat er
leider, de positieve geluiden vanuit de
een gevoel dat deze docent weet waar
leerlingen, je zichtbaarheid op school,
hij het over heeft? En kan de directie
allemaal schijnzekerheid. De keuze
laten zien waar de visie van de school
tussen jou en een niet–functionerende
echt terug te zien is in het onderwijs?
collega van een andere school binnen
De antwoorden op deze vragen hebben
hetzelfde bestuur met een vast con-
met één ding te maken: emotie, gevoel.
tract is snel gemaakt, en niet in jouw
Daar kan geen getal bij helpen.
nummer 3 | jaargang 38
Vereniging
O
Op bezoek bij de masterclass Montessori Meesterschap ‘Anders evalueren & verantwoorden’ Debbie van der Burgh
In de regio’s West en Oost zijn dit
Het instrument Tri-band Verantwoorden is ontwikkeld om verantwoording
schooljaar groepen montessorileer-
te kunnen afleggen over de opbrengst van het onderwijs, het weten,
krachten aan de slag gegaan met de
doen, samenleven en zijn van kinderen. De uitgangspunten van het
masterclass Anders evalueren & verant-
montessoriconcept en de kwaliteit van het onderwijs willen we kunnen
woorden, die in overleg met het MKC
verantwoorden op alle lagen die het onderwijs kent: die van de leerling,
is ontwikkeld. MKC-lid Debbie van den
de school en het Openbaar Bestuur (inspectie). Het gebruik van een
Burgh bezocht zo’n masterclass, die is
pedagogisch evaluatieprogramma met verschillende assessmentvormen
gebaseerd op het instrument Tri-band
en toetsen, die zowel het persoonlijk leerproces als het resultaat in beeld
verantwoorden (zie kader).
brengen, is daarbij onontbeerlijk.
‘Al het hele jaar zijn er bijeenkomsten waar de leerkrachten taal en vaardig-
bijeenkomst uit hoe de inspectie wil dat
zien hoe mooi montessorionderwijs is
heden aangereikt krijgen om op school
scholen zich verantwoorden en wat er
en hoe we daarover vanuit ons pedago-
onder andere de volgende vragen te be-
wettelijk verplicht is. Zij beantwoordde
gisch gezichtspunt ten volle verantwoor-
antwoorden: Hoe geeft de leraar ruimte
alle vragen die de directeuren hadden
ding kunnen afleggen!’
voor eigenheid aan de kinderen? Hoe
over ‘verantwoorden’. Met een schema
geeft hij optimaal ruimte aan sociale en
‘hiërarchie van de wetgeving’ schetste zij
affectieve vaardigheden naast cognitieve
een duidelijk beeld van wat je als direc-
Neem voor meer informatie
vaardigheden? Hoe leert hij kinderen het
teur wel en wat je niet mag en moet.
contact op met Annemieke Zwart
nieuwe te ontdekken, uitdagingen aan te
Door deze werkwijze en de verhalen van
quartz@annemiekezwart.nl of met
gaan om doelen te bereiken? En hoe ver-
elkaar werd ook onze taal weer verrijkt.
Centrum onderwijs & innovatie
zamel je samen met kinderen, collega’s
We leerden om elkaar, ouders en inspec-
Leiden, via 071-51 88 726/
en ook met ouders de bewijzen van wat
tie te vertellen wat we allemaal meer
posthbo.educatie@hsleiden.nl of
kinderen kennen en kunnen?
doen in het montessorionderwijs dan
met het MKC: kenniscentrum@
Niet alleen leerkrachten nemen deel
taal en rekenen. Het enthousiasme om
montessori.nl.
aan deze masterclass, er zijn ook twee
met het instrument Tri-band Verantwoor-
bijeenkomsten met directeuren om de
den te gaan werken is groot en ik merkte
ontwikkeling en de professionele groei
dat er onderling veel ideeën werden uit-
van de deelnemers te verduurzamen.
gewisseld en onderlinge hulp geboden.
De directeuren onderzoeken hoe zij
De deelnemers verzochten zelfs om een
de ingeslagen weg en de hedendaagse
extra middag, om samen met de direc-
montessoriwerkwijze het best levend
teuren van Oost en West nog meer grip
kunnen houden en hoe dat onder het
te krijgen op Anders evalueren & verant-
motto ‘bewaren en doorgeven’ binnen
woorden. Deze bijeenkomst wordt een
het team kan worden doorgegeven.
onderdeel van het symposium Anders
Ik heb een bezoek gebracht aan de
evalueren en verantwoorden op 20 mei
masterclass in de regio Oost voor
in de Hogeschool Leiden. Alle montesso-
directeuren met de titel: wat moet en
rischolen zijn hiervoor uitgenodigd. Het
wat mag. Sasha Brasz legde tijdens deze
helpt ons om heel Nederland te laten
Montessori Magazine
Afbeelding: de Verantwoordingskalender van Montessorischool Maassluis. Hierop brengt ons team in kaart wat we allemaal doen in een jaar.
nummer 2 | jaargang 38
23
Thema
Colofon
U promoot toch ook het montessori onderwijs? Noteer alvast in uw jaarplanning:
Montessori Magazine is een uitgave van de Nederlandse Montessori Vereniging en verschijnt vier keer per jaar.
Redactie Erica Dirven, Joke Werver, Paula Leideritz, Hildi Glastra van Loon, Bob Molier (hoofdredacteur en eindredactie) Redactieadres (voor artikelen en inhoudelijke mededelingen) E-mail: mm@montessori.nl parel@montessori.nl piazza@montessori.nl Roghorst 184, 6708 KS Wageningen Telefoon: (070) 331 52 82
Grafische vormgeving en advertentieverkoop
Landelijke Montessoridag
E Media Groep B.V. Keizelbos 1, 1721 PJ Broek op Langedijk Postbus 18, 1720 AA Broek op Langedijk Telefoon: (0226) 331600 Fax: (0226) 331601 E-mail: info@elma.nl Website: www.elma.nl
24
Abonnementen Leden van de NMV ontvangen Montessori Magazine gratis. De kosten van een gewoon lidmaatschap bedragen € 31,91. De abonnementsprijs voor niet-leden bedraagt € 20,26. Reductie is Maria Montessori had een zachter gezicht, maar
mogelijk voor studenten.
toch: wie zou niet vereerd zijn door zo’n anoniem
Aanmelding:
eerbetoon op het strand van La Palma? De inspiratie
Per fax: (070) 381 42 81
spat er af!
Per e-mail: nmv-secretariaat@montessori.nl Men ontvangt na aanmelding een acceptgirokaart. Losse nummers zijn verkrijgbaar bij het secretariaat. Centraal Secretariaat NMV (voor informatie over abonnementen) Bezuidenhoutseweg 251-253 2594 AM ’s Gravenhage Telefoon: (070) 331 52 82 E-mail: nmv-secretariaat@montessori.nl Websites NMV: www.montessori.nl www.montessorinet.nl Sluitingsdatum kopij Montessori Magazine 38-4 (juni 2015): 16 mei 2015 Kopij aanleveren: mm@montessori.nl Gehele of gedeeltelijke overname van artikelen uitsluitend na schriftelijke toestemming van de uitgever. De redactie tracht bij alle gebruikte afbeeldingen de eigenaar te achterhalen. Foto: Evelien Potters
Waar dit niet is gelukt, vragen wij de rechthebbende om contact op te nemen. ISSN nummer Koninklijke Bibliotheek: ISSN 2352-2623
Montessori Magazine
nummer 3 | jaargang 38
NAAR GEPERSONALISEERD LEREN MET DE EXOVA LEERLIJNEN In de visie van EXOVA dient het onderwijs meer aan te sluiten bij de capaciteiten en interesses van elk kind afzonderlijk. Gepersonaliseerd leren wordt mogelijk als de op groepen gerichte methodes vervangen worden door digitale leerlijnen, die ontwikkeling op eigen niveau en in eigen tempo mogelijk maken. De leraar krijgt hierbij andere rollen: coach, friendly mediator, teacher. Het leren leren loopt als een rode draad door alle leeractiviteiten heen. De ervaring heeft geleerd dat training en begeleiding van de leerkrachten bij de invoering van dit proces noodzakelijk is. EXOVA beschikt hiertoe over een team van ervaren consultants en experts op gebieden als verandermanagement, leren leren, voeren van leergesprekken, social media etc.
De leerlijn MATH bestrijkt in ca. 500 leerdoelen het gehele kader van referentieniveaus, kerndoelen en CITO. De doelen zijn opbouwend in moeilijkheidsgraad. Het uitgangspunt dat werken met concreet materiaal, binnen MATH de ontdekhoek of 3D-rekenen genaamd, de basis vormt van alle rekenbegrip, sluit nauw aan bij de Montessori gedachte. De ervaring is dat het Montessori materiaal prima binnen MATH ingezet kan worden.
In T-WORLD komen alle domeinen van WO aan bod: natuur & techniek, ruimte, tijd, mens & samenleving. De kerndoelen 34 t/m 53 zijn voor groep 1 t/m 8 uitgewerkt in uitdagende leeractiviteiten. Ook zijn de kerndoelen 1 t/m 10 van taal zoals informatieverwerving en verwerking, communicatie, presentatie etc. impliciet verwerkt. De leeractiviteiten gaan uit van ontdekkend leren met voldoende ruimte voor individuele verbreding en verdieping. T-WORLD kan derhalve tevens gezien worden als een leerlijn onderzoekend leren.
De taalleerlijn CODE26 is nog in ontwikkeling en omvat de meer technische taalonderdelen: lezen, spelling, grammatica, woordenschat. In samenwerking met de UU hebben we een uitgebreide serious game ontwikkeld, LetterRijk, waarmee kinderen vanaf ca. 4-5 jaar spelenderwijs lezen kunnen leren.
Voor uitgebreidere informatie over de leerlijnen en de implementatietrajecten binnen school: zie exova.nl of mail info@exova.nl
- Gepersonaliseerd leren.
PABO De Haagse Hogeschool verzorgt in de avonduren een montessori opleiding voor het primair onderwijs Wij verzorgen op de dinsdagavond een tweejarige cursus die opleidt tot het montessoridiploma. De opleiding is modulair opgezet. De cursist kan naar keuze beginnen met de pedagogiek en didactiek van het jonge kind of die van het oude(re) kind. De opleiding besteedt aandacht aan: ■ de theorie achter het montessori-concept; ■ de methodiek van het werken in een montessori-groep; ■ de didactiek van de verschillende montessori-werkvormen in onder-, midden- en bovenbouw; ■ kosmische opvoeding en kosmisch onderwijs. Desgewenst kunnen we de cursisten ook begeleiden in de (eigen) praktijk, zodat na afronding een volledig diploma wordt verworven. Ook degenen die al in het bezit zijn van een montessori-diploma, maar hun kennis willen verdiepen of het werken in hun groep willen verbreden, kunnen losse modulen volgen. Zij ontvangen een certificaat.
Voor inlichtingen en inschrijvingen: Haagse Hogeschool: Sector Onderwijs, Sport en Talen, PABO Johanna Westerdijkplein 75 Postbus 13336 2501 EH Den Haag Telefoon: (070) 445 86 30
Montessori Coördinator: M. Lammerts Lammerts35@gmail.com Telefoon: 06-45 626 070 Coördinator nascholing: W.F.J. de Looze wfjdelooze@ziggo.nl Telefoon: 06 28911156