Beeldverslag Keizersgracht by Architectenbureau Vroom

KEIZERSGRACHT

Keizersgracht 443 Amsterdam Beeldverslag van de restauratie van een grachtenpand Report on the restoration of a canal house Een uitgave van / published by Architectenbureau Vroom BNA september 2020 / September 2020 Contact / contact Architectenbureau Vroom BNA Vijzelgracht 6 sous 1017 HR Amsterdam T 020 6208132 info@vroomarch.nl www.vroomarch.nl

INHOUD

INDEX

Inleiding 8 Bouwhistorisch overzicht 12 Tijdlijn 20 Structuur en indeling 22 - Routing via het centrale trappenhuis 28 - Één gezin, twee “huishoudens” 34 Uitstek 102 Scagliola kamer 130 Tuinhuis 172 Oplevering 186

Introduction 8 Architectural history 12 Timeline 20 Structure and floorplan 22 - Routing through the central stairwell 28 - One family, two “households” 34 Extension 102 Scagliola room 130 Garden residence 172 Handover 186

INLEIDING

INTRODUCTION

Het pand gelegen aan de Keizersgracht 443 is in 2017 gekocht door een particuliere partij met als voornemen om het pand geheel te laten restaureren en renoveren. Hun wens was om het gebouw in gebruik te nemen als woning en daarbij zoveel mogelijk de oorspronkelijke onderdelen en structuur te herstellen. Hiervoor hebben zij Architectenbureau Vroom benaderd.

The property located at Keizersgracht 443 was purchased in 2017 by a private party with the intention of having the property completely restored and renovated. Their wish was to use the building as a home and restore the original features and structure as much as possible. To achieve this they approached Architectenbureau Vroom.

Tijdens de eerste bezichtiging bleek de indeling, de afwerking en de technische staat van het pand aan onderhoud toe. De eerste opgave was om de indeling compleet te herzien, niet alleen om deze te herstellen, maar ook om de twee generaties van het gezin te kunnen verwelkomen. Het meest ingrijpende voorstel was om de op de aanbouw (het uitstek) toegevoegde bouwlaag uit 2000, met het daarop gelegen dakterras, geheel te verwijderen. In het uitstek is een met stucmarmer (scagliola) afgewerkte schoorsteenmantel aangetroffen. Maanden later, tijdens de sloopwerkzaamheden, leidde verder onderzoek tot nog een ontdekking: al sinds 1956 hielden voorzetwanden een gehele scagliola kamer verborgen. In deze midden 19e-eeuwse stijlkamer is uitbundig gebruik gemaakt van verschillende stuc-technieken. Dat een dergelijke zaal zich in een woning bevindt maakt het geheel erg bijzonder.

During the first viewing, the layout, finish and technical condition of the building were due for maintenance. The first task was to completely revise the layout, not only to bring it back to its original structure, but also to welcome the two generations of the family. The most drastic proposal was to completely remove a building layer with its roof terrace, which were added on top of the extension in 2000. In the extension a mantelpiece was found which was finished with stucco marble (scagliola). Months later, during the demolition work, further research led to yet another discovery: since 1956, partition walls had been hiding an entire scagliola room. This mid-19th century period room features various stucco techniques. The fact that such a room is located in a private house makes it very special.

nr. 443

Achtergevel Front room entrance level

1960-1970 (bron: Beeldbank, gemeente Amsterdam) 1960-1970 (source: Beeldbank, municipality of Amsterdam)

Achtergevel Front room entrance level

BOUWHISTORISCH OVERZICHT

ARCHITECTURAL HISTORY

De vier panden met de nummers 443, 445, 447 en 449 zijn in 1672 gebouwd in opdracht van Pieter Janszoon Sweelingh en de ‘scheepskapitein’ en admiraal Isaac Sweers. Eigenlijk waren hier drie huizen gepland met een perceel breedte van 7,47 meter. Vermoedelijk is in het rampjaar 1672 besloten tot een zuinigere optie en zijn er vier huizen gebouwd met een breedte van 5,60 meter, de zogenoemde ‘vierling’.

The four buildings with the numbers 443, 445, 447 and 449 were built in 1672 by order of Pieter Janszoon Sweelingh and the “ship captain” and admiral Isaac Sweers. Actually, three houses were planned here with a plot width of 7,47 meters. Presumably in the disaster year 1672 it was decided to use a more economical option and four houses were built with a width of 5.60 meters, the so-called “quadruple”.

De vier huizen waren oorspronkelijk voorzien van een halsgevel met vleugelstukken, een segmentvormig fronton, twee linten met “Ao” en “1672” en guirlandes om het vlieringvenster en op de borstweringen. De guirlandes en de jaartallinten zijn verdwenen. Als linker buitenste pand had Keizersgracht 443 een stoep aan de linkerkant.

The four houses originally had a gable with wing pieces, a segmental pediment, two ribbons with “Ao” and “1672” and garlands around the loft window and on the parapets. The garlands and the year ribbons have disappeared. As the left outer building, Keizersgracht 443 had a sidewalk on the left.

1943 (bron: Beeldbank, gemeente Amsterdam) 1943 (source: Beeldbank, municipality Amsterdam)

Plattegrond van Amsterdam (bron: Gerrit de Broen, 1744) City map of Amsterdam (source: Gerrit de Broen, 1744) 14

Panorama van de Keizersgracht nummers 421 tot 453, een vergelijking van het heden met het verleden van Erwin Meijers (amsterdamsegrachtenhuizen.info). De getekende gevels onder de panorama foto zijn afkomstig uit het grachtenboek van Caspar Phillips (1771). De drie identieke gevels van nummers 443, 445 en 447 zijn duidelijk zichtbaar. Panorama of the Keizersgracht, house numbers 421 to 453, a comparison of past and present by Erwin Meijers (amsterdamsegrachtenhhuizen.info). The drawn façades under the panorama are from the ‘Canal-book’ of Caspar Phillips (1771). The three identical facades of the numbers 443, 445, and 447 are clearly visible.

Circa 1865-1870 (bron: Beeldbank, gemeente Amsterdam) Circa 1865-1870 (source: Beeldbank, municipality of A’dam)

Augustus 2014 (bron: Google streetview) August 2014 (source: Google streetview)

De nummers 443 en 445 zijn tot 1770 in het bezit geweest van de familie Sweers. Vanaf 1851 tot ongeveer 1893 stond de familie Martens ingeschreven op huisnummer 443. In de jaren 1950 tot midden jaren 1980 is het notariskantoor Van der Laan en Gerver er gevestigd. Na nader onderzoek bleek dat in opdracht van de notarissen in 1956 het scagliola werk was afgedekt met voorzetwanden. Het pand is van 1966 tot aan 2017 in handen geweest van advocaat M. Mees. In 1966 is het pand ook ingrijpend gerestaureerd en van een nieuwe fundering voorzien, o.l.v. architect H.J. Rappange. Het uitstek is in 2000 opnieuw gefundeerd, en voorzien van een extra verdieping met een dakterras o.l.v. architektenburo F.C. Hofman. Numbers 443 and 445 were owned by the Sweers family until 1770. From 1851 to about 1893, the Martens family was registered at house number 443. In the 1950s to the mid-1980s, the notary office Van der Laan and Gerver was established there. After further investigation it turned out that in 1956 the scagliola work was covered with partition walls by order of the notaries. The property was owned by lawyer M. Mees from 1966 to 2017. In 1966, led by architect H.J. Rappange, the building was also extensively restored and a the foundation underpinned. The extension was provided with a new foundation and an extra floor with a roof terrace in 2000 under leadership of architectural firm F.C. Hofman.

1673: Gedicht ter gedachtenisse van de dapperen zeehelt Isaac Sweers, Vice-Admirael van Hollant en Weft-Vrieflant, in de derde Victorie tegen twee Koningen roemwaardich overleden.

“De Hemel fchijnt in brant, de Lucht verftikt; De Zee verdrinkt in bloet, het Aartrijk fchrikt: Wat’s dit? ‘t is SWEERS: en dat’s genoech geschreven. Dus doet zijn dood de waarde Vryheit leven.” 1673: Poem in memory of the brave sea hero Isaac Sweers, Vice-Admiral of Holland and West-Friesland, who died in glory in the third Victory against two Kings.

Portret van Isaac Sweers (voor 1673) door B. Vaillant Portrait of Isaac Sweers (before 1673) by B. Vaillant

Heaven appears on fire, the sky is suffocated; The Sea drowns in blood, the earth is startled: What’s this? It is SWEERS: and that is enough written. So his death brings the value of freedom to life.”

- 1664: aankoop drie erven door Isaac Sweers “scheepscapitein” en Pieter Jansz Sweelingh

- 1664: purchase of three plots by Isaac Sweers “ship captain” and Pieter Jansz Sweelingh

- 1672: bouw panden nummer 443, 445, 447 en 449;

- 1672: construction of buildings number 443, 445, 447 and 449;

- c. 1770: verlijsten van de topgevel; - c. 1770: framing of the top facade; - c. 1850: aanbrengen scagliola in diverse ruimtes en de entresol; - 1956: verbouw tot notariskantoor, inclusief het plaatsen van voorzetwanden in de scagliola kamer; - 2000: aanbrengen extra woonlaag en dakterras op het uitstek; diverse bouwkundige ingrepen voor meergezinsbewoning en kantoor aan huis.

- c. 1850: application of scagliola in various rooms and the mezzanine; - 1956: conversion to a notary’s office, including the placement of partition walls in the scagliola room; - 2000: addition of an extra floor and roof terrace to the extension; various architectural interventions for multifamily living and home offices.

Straatprofiel Keizersgracht ter hoogte van nummer 443 (d.d. 27 augustus 2020) Section view of the Keizersgracht at number 443 (d.d. 27 August 2020)

Kadastrale kaart ter hoogte met Keizersgracht 443 Cadastral map including Keizersgracht 443

A° 1684

443

Keizersgracht

A° 1684

443

Bovenaanzicht van de straat ter hoogte van Keizersgracht 443 Top view of the street in front of Keizersgracht 443 Vooraanzicht van Keizersgracht 443 Front view of Keizersgracht 443

Architectural firm Vroom received the order for the restoration of the building at Keizersgracht 443 in August 2017. In the following months, the preliminary design was adopted and completed in March 2018. The building permit was submitted on May 2 and granted on August 1 by the Municipality of Amsterdam. The construction work contract was signed at the end of October with the main contractor Leguit and Roos. They immediately started the demolition work. The construction work took one and a half years, until March 2020. Plasterers and Restoration company Zardoni has been hired to restore the scagliola room. They started in August 2019. The entire building was completed in July 2020.

VERGUNNINGPERIODE UITVOERING

defi n

07/2020

01/2020

10/2019

09/2019

08/2019

06/2019

05/2019

04/2019

03/2019

02/2019

01/2019

11/2018

08/2018

07/2018

05/2018

04/2018

09/2017

08/2017

AANVANG

fina itieve o l han dove pleveri ng r

Architectenbureau Vroom heeft de opdracht voor de restauratie en het herstel van het pand aan de Keizersgracht 443 in augustus 2017 ontvangen. In de daaropvolgende maanden is het voorlopig ontwerp vastgesteld en in maart 2018 afgerond. De bouwaanvraag is op 2 mei ingediend en op 1 augustus verleend door gemeente Amsterdam. De aannemingsovereenkomst voor het bouwkundige werk is eind oktober ondertekend met de hoofdaannemer Leguit en Roos. Zij zijn daarop direct gestart met de sloopwerkzaamheden. De bouwwerkzaamheden hebben anderhalf jaar in beslag genomen, tot aan maart 2020. Voor het herstel van de scagliola kamer is Stukadoors en Restauratie bedrijf Zardoni ingeschakeld. Zij zijn in augustus 2019 gestart. Het gehele pand is in juli 2020 opgeleverd.

star t star sloopwe t de moli rkzaam tion h wor eden extr ks a bo uwla dem a o over lition of g geslo opt loop add (u e dem g olitio esloop d buildi itstek) t n (ent ng lay ges o f ch la re e disc ilderd mnding ( sol) r (exten m ov sion a ) nieu ery of p rmer in ezzanin e) we v aint g a ng o new loer ed m ntd de ar flo ond orboar len (eer ble in h ekt (be erzo ds ( l a s t e fi ek s verd llway ( -etage) rese ca rst flo iepin grou ar nd f g) nieu ch scag gliola he or) loor w l r ) new e scho iola res stel doo uw ( torat r man Z ardo ion tuin besp telpi by Z hui n e r ardo i (entre con eking p ce (gard s) so ni (m sulta lan v en h ezza l) tion a nine abo n aanp ouse) ) ut p star lan o ak Zard t oni f ac star restaura m tion tr ti Zard et M&A scagestorati e stuca oni doo liola on o with r f disc M&A over in trapp scaglio Zardon i l y e a ( nhu entr nieu of s b y is e Z c w new e traple agliola i ontdek ardoni ( sol) t (be Mez unin n sta stair za l irwe g railin ll (g etage) nine) g roun d flo or) eers te o plev prel e imin ary ring han dove opd r rach tg clien ts m evers v erhu ove izen in

TIMELINE

star t star werkzaa t ac mh t scag ivities a eden bi j Vro t arc liola om scag h s liola choors itectura teen l firm man m telp iece antel a Vroom ang foun etro d voor ffen over leg prel Mon imin verg ary co ument n e u perm nning in sultation n & Arc he ged it su with ie bmit Mon ologie ted nd ume scag nts liola &A scag rche k olog liola amer o y ntde verg room k unn t d ( i e s c n ing perm o t r v e e sol) it gr verlee red ante nd d

TIJDLIJN

Trappenhuis Stairwell

Gevel - tijdends uitvoering (d.d. 23 oktober 2019) Facade - during construction (d.d. 23 October 2019)

STRUCTUUR EN INDELING

STRUCTURE AND FLOORPLAN

Het pand verkeerde bij aanvang bouwtechnisch in redelijke staat. De fundering was immers al hersteld en de algemene staat van het casco was in orde, maar de gevels, daken en de gevelkozijnen waren aan onderhoud toe.

At the outset the building was in reasonable technical condition. After all, the foundation had already been repaired and the general condition of the shell was in order, but the facades, roofs and window frames were due for maintenance.

De verbouwing van twintig jaar geleden had tot doel gehad het huis te splitsen door middel van een extra trap en doorgangen. Het gevolg was een waar doolhof. Het door Vroom gemaakte ontwerp gaat uit van de heldere, oorspronkelijke opzet: een hoofdhuis met een centraal trappenhuis en een ondergeschikte aanbouw (uitstek).

The renovation of twenty years ago was intended to split the house by means of an extra staircase and passageways. The result was a true maze. The design made by Vroom is based on the clear, original structure: a main house with a central staircase and a subordinate extension.

Bel-etage, uitstek - na oplevering (d.d. 2020) Ground floor, extension - after handover (d.d. 2020)

Het dakterras is bereikbaar via het raam. Eerste verdieping - bestaande indeling (d.d. 20 september 2017) The roof terras is accessible through the window. First floor - existing layout (d.d. 20 September 2017)

Bel-etage - bestaande indeling (d.d. 20 september 2017) Ground floor - existing layout (d.d. 20 September 2017)

W.M.A.

Souterrain Achtergevel Lower Front room ground entrance floor level 26

Tussenverdieping Intermediate floor

Bel-etage Ground floor

Entresol Mezzanine

Bestaande toestand (d.d. 2 mei 2018) Existing condition (d.d. 2 May 2018)

W.M.A.

EersteAchtergevel verdieping First floor Front room entrance level

Tweede verdieping Second floor

Zolderverdieping Attic

Vliering Loft 27

Routing via het centrale trappenhuis

Routing through the central stairwell

In de bestaande toestand was de entresol verdieping afgezonderd van het centrale trappenhuis. Deze ruimte met uitzicht op de bel-etage was enkel te bereiken via het trappenhuis in het uitstek, achter het hoofdhuis. In het uitstek was het secundaire trappenhuis uitgebreid om, via een oorspronkelijke raamopening, de toegevoegde verdieping en het dakterras van het uitstek te bereiken. Om alle verdiepingen van het hoofdhuis weer bereikbaar te maken vanuit een centraal trappenhuis wordt de route weer via het oorspronkelijke (en weliswaar steile) trappenhuis geleid. Het ondergeschikte uitstek is bereikbaar via het secundaire trappenhuis, dat tevens de interne toegang biedt tot het souterrain. De twee trappenhuizen en de daaruit vloeiende routing zijn hiermee een echo van de structuur van het gehele pand. Zo wordt het huis weer een logisch geheel wat de oriëntatie ten goede komt.

In the existing condition, the mezzanine floor was separated from the central stairwell. This room with a view of the first floor was only accessible via the staircase in the extension, behind the main house. In the extension, the secondary stairwell was expanded to reach the additional floor and roof terrace of the extension through an original window opening. In order to make all floors of the main house accessible again from a central stairwell, the route is again led via the original (and admittedly steep) stairwell. The subordinate extension is accessible via the secondary stairwell, which also provides internal access to the basement. The two stairwells and the resulting routing are an echo of the structure of the entire building. In this way the house becomes logical again, which benefits the orientation.

Bestaande trapleuning - tijdens uitvoering (d.d. 30 january 2020) Existing banister - during construction (d.d. 30 January 2020)

W.M.A. W.D.A.

Souterrain Achtergevel Lower Frontground room entrance floor level 30

Tussenverdieping Intermediate floor

Bel-etage Ground floor

Entresol Mezzanine

Routing vlekkenplan (d.d. 8 maart 2018) Routing zoning plan (d.d. 8 March 2018)

oven

W.M.A. W.D.A.

W.M.A. + droger

Eerste Achtergevel verdieping First Front floor room entrance level

Tweede verdieping Second floor

Zolderverdieping Attic

Vliering Loft 31

Trap - bestaande toestand (d.d. 29 september 2017) Stairs - existing condition (d.d. 29 September 2017)

Leuning - tijdens uitvoering (d.d. 31 oktober 2019) Handrail - during construction (d.d. 31 October 2019)

Trap - tijdens oplevering Stairs - during handover

Één gezin, twee “huishoudens”

One family, two “households”

Het verzoek was om een kantoor aan huis en twee ‘huishoudens’ te huisvesten: ouders beneden en studerende kinderen boven. Om aan de wensen en eisen van de opdrachtgevers te voldoen en iedereen voldoende privacy te bieden is per verdieping de volgende indeling bedacht:

The request was to house a home office and two ‘households’: the parents on the lower floors and their studying children above. In order to meet the wishes and requirements of the clients and to offer everyone sufficient privacy, the following layout has been devised for each floor:

De onderste verdiepingen en het uitstek zijn ten behoeve van de eigenaren:

The lower floors and the extension are for the benefit of the owners:

- souterrain: kantoor aan huis en logeerkamer; - bel etage: woonverdieping met eetkeuken; - entresol: werkkamer; - eerste verdieping: slaapkamer aan de achterzijde, walkin closet aan de voorzijde en in het midden de bad- en wasruimte;

- lower ground floor: home office and guest room; - ground floor: living room and dining kitchen; - mezzanine: study room; - first floor: bedroom at the rear, walk-in closet at the front and in the middle the bath and laundry room; The top floors are for the benefit of the studying children:

De bovenste verdiepingen zijn ten behoeve van de studerende kinderen: - tweede verdieping: een zitkamer aan de voorzijde, eetkeuken aan de achterzijde en toilet in het midden; - zolderverdieping: slaapkamers aan de voor- en achterzijde met in het midden de badruimte, het toilet en de CV; - vliering: vooralsnog één open ruimte met het oorspronkelijke hijsrad.

- second floor: a sitting room at the front, dining kitchen at the rear and toilet in the middle; - attic floor: bedrooms at the front and rear with the bathroom, toilet and central heating in the middle; - loft: as yet one open space with the original hoisting wheel.

Bel-etage - bestaande indeling (d.d. 13 september 2017) Ground floor - existing layout (d.d. 13 September 2017)

Bestaande toestand (d.d. 2 mei 2017) Existing condition (d.d. 2 May 2017)

Nieuwe toestand (d.d. 8 maart 2018) New condition (d.d. 8 March 2018)

W.M.A.

Bestaande toestand - Souterrain (d.d. 2 mei 2017) Existing condition - Lower ground floor (d.d. 2 May 2017) 38

W.M.A. W.D.A.

Nieuwe toestand - Souterrain (d.d. 27 augustus 2019) New condition - Lower ground floor (d.d. 27 August 2019)

BT-01 39

Tijdens de bouw bleek dat de in 1966 aangelegde riolering zo lek was als een mandje. Tussen de betonbalken van de funderingsconstructie moesten de vloervelden worden open gezaagd om de riolering te kunnen vervangen. De betonvloer is weer gedicht en met marmeren plavuizen afgewerkt. During construction, it turned out that the sewerage system constructed in 1966 was as leaky as a basket. The floor fields between the concrete beams of the foundation construction, had to be cut open to be able to replace it. After being closed againg it was finished with marble tiles.

Souterrain vloer - tijdens uitvoering (d.d. 7 maart 2019) Lower ground floor flooring - during construction (d.d. 7 March 2019)

Souterrain vloerverwarming - tijdens uitvoering (d.d. 26 september 2019) Lower ground floor heating - during construction (d.d. 26 September 2019)

Souterrain vloer - tijdens uitvoering (d.d. 10 oktober 2019) Lower ground floor flooring - during construction (d.d. 10 October 2019)

Souterrain floor - tijdens uitvoering (d.d. 13 oktober 2019) Lower ground floor flooring - during construction (d.d. 13 October 2019)

Souterrain gang - tijdens uitvoering (d.d. 5 februari 2019) Lower ground floor hallway - during construction (d.d. 5 February 2019)

Souterrain gang - tijdens uitvoering Lower ground floor hallway - during construction

(d.d. 26 september 2019) (d.d. 26 September 2019)

Souterrain gang - tijdens uitvoering (d.d. 3 oktober 2019) Lower ground floor hallway - during construction (d.d. 3 October 2019)

Ook de kasten zijn door Architectenbureau Vroom ontworpen en uitgewerkt.

360

Closet and cabinets have also been designed and developed by architectural firm Vroom.

360

lade

140

510

lade

738

Vooraanzicht I 738

738

SCHAAL 1:20 18

738

kast kleur: Sikkens S1002Y, zijdeglans

738

prikbord kleur: 2185 18

738

564

Zijaanzicht I

ladefronten: fineer 18

738

SCHAAL 1:20

5310

Plattegrond I

120

111

738

600

SCHAAL 1:20

410 310

5310 5945

Ruimte S.02 S.02 verblijfsruimte 38.4m2 2755-P

ALLE MATEN IN HET WERK TE CONTROLEREN Project:

Keizersgracht 443

m.k.

1017 DJ, Amsterdam Onderwerp:

WERKTEKENING

NIEUWE TOESTAND Detailblad inbouw kasten binnen ruimte S.02 - boekenkast

200 210 410

Fragment dwarsdoorsneden SCHAAL 1:100

5310

Fragment langsdoorsneden SCHAAL 1:100

Ontwerp inbouwkast (d.d. 8 oktober 2019) Bookcase design (d.d. 8 October 2019)

600

120

Fragment plattegrond SCHAAL 1:100

600

2140

S.01 verkeersruimte 4.4m2 2755-P

Opdrachtgever:

Dhr. B. van Liemt & mevr. A. Gratama Keizersgracht 443, 1017 DJ, Amsterdam Projectnummer:

2017546

Schaal:

1:20 Formaat:

Bladnummer:

WT-09F

Getekend:

Laatste datum:

08-10-2018

wijz D wijz C wijz B wijz A start

Adres: Telefoon: Internet:

Vijzelgracht 6 sous, 1017 HR Amsterdam 020 620 8132 www.vroomarch.nl • info@vroomarch.nl

W.M.A.

Bestaande toestand - Bel-etage (d.d. 2 mei 2017) Existing condition - Ground floor (d.d. 2 May 2017) 46

Nieuwe toestand - Bel-etage (d.d. 27 augustus 2019) New condition - Ground floor (d.d. 27 August 2019)

BT-03 47

Situatie vóór 9 juli 2018 Front room entrance level

Bel-etage Situatie nahal 9 juli (d.d. 2018 18 september 2017) Front room Ground floorentrance hall (d.d.level 18 September 2017)

Bel-etage hal (d.d. 5 juli 2018) Ground floor hall (d.d. 5 July 2018)

Geschilderd marmer, bel-etage hal (d.d. 28 februari 2019) Painted marble, ground floor hall (d.d. 28 February 2019)

Bel-etage hal - tijdens uitvoering (d.d. 5 juli 2018) Ground floor hall - druing construction (d.d. 5 July 2018)

Bel-etage hal - tijdens oplevering (d.d. 1 juli 2020) Ground floor hall - during handover (d.d. 1 July 2020)

Handgetekend ontwerp van interieurontwerper Pierre Grové (d.d. 24 juli 2019) Achtergevel Front room Hand drawnentrance design from levelinterior designer Pierre Grové (d.d. 24 July 2019)

Voorkamer bij oplevering (d.d. 27 augustus 2020) Front room ground floor at handover (d.d. 27 august 2020)

B-B-1 (905mm)

0.05 verblijfsruimte

0.04 verblijfsruimte

Aanzic

PEIL=0

merk B.02

Uitwerking voorkamer (d.d. 20 september 2019) Front room elaboration (d.d. 20 SeptemberPlattegrond 2019) 52

merk B.03

ruimte 0.04 (voorkamer)

0.04 verblijfsruimte

Aanzicht C-C

Aanzicht A-A

PEIL=0

merk B.02

merk B.03

Plattegrond ruimte 0.04 (voorkamer)

Aanzicht D-D

Aanzicht B-B (inclusief. aanzicht kast)

ALLE MATEN IN HET WERK TE CONTROLEREN

RENVOOI

Project:

MATERIAAL

Keizersgracht 443

metselwerk baksteen bestaand binnenwanden bestaand metselwerk baksteen nieuw betonconstructie nieuw lichte scheidingswanden nieuw

1017 DJ, Amsterdam Onderwerp:

WERKTEKENING

NIEUWE TOESTAND Uitwerking stijlkamer, ruimte 0.04 (voorkamer)

0.05 verblijfsruimte

Opdrachtgever:

Dhr. B. van Liemt & mevr. A. Gratama Keizersgracht 443, 1017 DJ, Amsterdam Projectnummer:

2017546

Schaal:

1:50 Formaat:

Bladnummer:

Getekend:

CONCEPT d.d. 25-09-2019

wijz D wijz C wijz B wijz A start

CONCEPT

Adres: Telefoon: Internet:

Vijzelgracht 6 sous, 1017 HR Amsterdam 020 620 8132 www.vroomarch.nl • info@vroomarch.nl

B-B-1 (905mm)

WT-12b

0.04 verblijfsruimte

Aanzicht C-C

Aanzicht A-A

PEIL=0

merk B.02

merk B.03

53 Plattegrond ruimte 0.04 (voorkamer)

Achtergevel Front facade Rear room entrance level

Bel-etage (d.d. 20 september 2017) Ground floor (d.d. 20 September 2017)

Achtergevel Bel-etage (d.d. 18 september 2019) Front room entrance Ground floor level (d.d. 18 September 2019)

Achtergevel Front room entrance level

Bel-etage (d.d. 28 februari 2019) Ground floor (d.d. 28 February 2019)

Bel-etage (d.d. 1 juli 2019) Ground floor (d.d. 1 July 2019)

Bestaande toestand - Eerste verdieping (d.d. 2 mei 2017) Existing condition - First floor (d.d. 2 May 2017) 60

W.M.A. W.D.A.

Nieuwe toestand - Eerste verdieping (d.d. 27 augustus 2019) New condition - First floor (d.d. 27 August 2019)

BT-05A 61

Eerste verdieping - bestaande toestand (d.d. 13 september 2017) First floor - existing condition (d.d. 13 September 2017)

Eerste verdieping - tijdens sloopfase (d.d. 15 november 2018) First floor - during demolition (d.d. 15 November 2018)

Achtergevel Front room entrance level

Eerste verdieping - tijdens uitvoering (d.d. 11 maart 2019) First floor - during construction (d.d. 11 March 2019) 63

De vloerdelen in het pand verkeerden in matige staat, echter die van de eerste verdiepingsvloer verkeerden in slechte staat. Een deel van deze bestaande vloerdelen van de eerste verdieping kon worden behouden en zijn hergebruikt op de overige verdiepingen om de vloeren aan te helen. Vroom heeft geadviseerd om voor de eerste verdieping te zoeken naar gebruikte vloerplanken aangezien deze in het zicht zouden blijven. Het was lastig om een goede partij te vinden voor dit oppervlak. Uiteindelijk is een fantastische partij vloerplanken gevonden bij een handelaar in historische bouwmaterialen. De planken zijn afkomstig van een kasteelvloer, grenen in een afmeting van 380 x 8500 mm en een dikte van 38 mm en waren perfect voor toepassing op de eerste verdiepingsvloer.

The floorboards in the building were in poor condition, but those of the first floor were in terrible condition. Part of these existing first floor floorboards could be saved and reused on the other levels to heal the floors. Vroom advised buying used floorboards as new flooring for the first level, as these would remain in sight. It was difficult to find a good match for this surface. In the end, a fantastic batch of floorboards was found at a trader in historical building materials. These pine boards come from a castle floor. They measure 380 x 8500 mm with a thickness of 38 mm, perfect for use on the first floor. The timber was planed, provided with tongue and groove and fastned with nails.

De planken zijn geschaafd, voorzien van messing en groef en met nagels geplaatst.

Vloerdelen bij aankoop (d.d. 4 februari 2019) Floorboards upon purchase (d.d. 4 February 2019)

Vloerdelen na bewerking (d.d. 14 maart 2019) Floorboards after processing (d.d. 14 March 2019)

Balken met wiggen (d.d. 7 maart 2019) Beams and wedges (d.d. 7 March 2019)

Balken met nieuwe vloerdelen (d.d. 26 maart 2019) Beams and new floorboards (d.d. 26 March 2019)

Nieuwe vloer - bij oplevering New floor - at handover

Eerste verdieping - tijdens sloopfase (d.d. 10 januari 2019) First floor - during demolition (d.d. 10 January 2019)

Plaatsen van binnenwanden en kozijnen - tijdens uitvoering (d.d. 23 april 2019) Installing door frames and interior walls - during contruction (d.d. 23 April 2019)

Achtergevel Front room entrance level

Schouw - tijdens uitvoering (d.d. 11 maart 2019) Fireplace - during contruction (d.d. 11 March 2019)

Schouw - Bestaande toestand (d.d. 19 september 2017) Fireplace - Existing condition (d.d. 19 September 2017)

Schouw - Nieuwe toestand (d.d. 31 januari 2020) Fireplace - New condition (d.d. 31 January 2020)

kast kleur: Sikkens S1002Y, zijdeglans 564

564

573

ruimte tussen kast en balklaag dichtzetten met mdf-delen, 18mm

600

leg

287

2730 2505

290

564

2730 2440

18 277.5 18 277.5 18

564

2440

gefreesde v groeven 18

Fragmenten doorsneden

113.5 18

lade

140

600

Vooraanzicht I

564

600

564

600

110

100

garderobekast, opgebouwd uit mdf-delen, 18mm dik lades en deuren met 'push-to-open' scharnieren

3110 564

Zijaanzicht I

457 600

3110 ca.4410

SCHAAL 1:100

SCHAAL 1:20

schacht met kanalen t.b.v. onderliggende schouwen in de kast verwerken 36

564

Ruimte 1.06 - kledingkast

273 18

300

600 573

1290

260

600

SCHAAL 1:20

Fragment plattegrond 140 18

200

ca.1300

113.5 574

lade

1.06 verblijfsruimte 5580+P

113.5

200

lade

200

hang

600

1081 2440

981

2440 1100

SCHAAL 1:100

600

Plattegrond I

600

110

passtuk

SCHAAL 1:20

ALLE MATEN IN HET WERK TE CONTROLEREN Project:

Keizersgracht 443 1017 DJ, Amsterdam Onderwerp:

WERKKTEKENING

NIEUWE TOESTAND Detailblad inbouwkast binnen ruimte 1.06 Opdrachtgever:

Dhr. B. van Liemt & mevr. A. Gratama Keizersgracht 443, 1017 DJ, Amsterdam Projectnummer:

2017546

Schaal:

1:20 Formaat:

Bladnummer:

WT-09A

Ontwerp inbouwkast (d.d. 11 oktober 2019) Wardrobe design (d.d. 11 October 2019)

Getekend:

Laatste datum:

11-10-2019

wijz D wijz C wijz B wijz A start

11-10-2019

Adres: Telefoon: Internet:

Vijzelgracht 6 sous, 1017 HR Amsterdam 020 620 8132 www.vroomarch.nl • info@vroomarch.nl

W.M.A.

Bestaande toestand - Tweede verdieping (d.d. 2 mei 2017) Existing condition - Second floor (d.d. 2 May 2017) 74

oven

Nieuwe toestand - Tweede verdieping (d.d. 27 augustus 2019) New condition - Second floor (d.d. 27 August 2019)

BT-06 75

Tweede verdieping badkamer muur - bestaande toestand (d.d. 19 september 2017) Second floor bathroom wall - bestaande toestand (d.d. 19 September 2017)

Tweede verdieping badkamer muur - tijdens sloopfase (d.d. 15 november 2018) Achtergevel Front room Second floorentrance bathroom level wall - during demolition (d.d. 15 November 2018)

Tweede verdieping achterkamer- bestaande toestand (d.d. 19 september 2017) Second floor rear room - existing condition (d.d. 19 September 2017)

Tweede verdieping - tijdens sloopfase (d.d. 15 november 2018) Second floor - during demolition (d.d. 15 November 2018)

Tweede verdieping achterkamer - tijdens uitvoering (d.d. 7 maart 2019) Second floor rear room - during construction (d.d. 7 March 2019)

Tweede verdieping achterkamer - tijdens uitvoering (d.d. 16 oktober 2019) Second floor rear room - during construction (d.d. 16 October 2019)

Tweede verdieping voorkamer - bestaande toestand (d.d. 19 september 2017) Second floor front room - existing condition (d.d. 19 September 2017)

Tweede verdieping voorkamer - tijdens uitvoering (d.d. 7 maart 2019) Achtergevel Front room Second floorentrance front room level- during construction (d.d. 7 March 2019)

Tweede verdieping voorkamer - tijdens uitvoering (d.d. 16 oktober 2019) Achtergevel Front room Second floorentrance front room level- during construction (d.d. 16 October 2019)

Tweede verdieping voorkamer - tijdens uitvoering (d.d. 7 maart 2019) Second floor front room - during construction (d.d. 7 March 2019)

W.M.A.

Bestaande toestand - Zolderverdieping (d.d. 2 mei 2017) Existing condition - Attic (d.d. 2 May 2017) 86

W.M.A. + droger

Nieuwe toestand - Zolderverdieping (d.d. 27 augustus 2019) New condition - Attic (d.d. 27 August 2019)

BT-07 87

Zolderverdieping - tijdens sloopfase (d.d. 15 november 2018) Attic - during demol;ition (d.d. 15 November 2018)

Zolderverdieping - tijdens uitvoering (d.d. 23 april 2019) Attic - during construction (d.d. 23 April 2019)

Zolderverdieping - tijdens uitvoering (d.d. 10 januari 2019) Attic - during construction (d.d. 10 January 2019)

Zolderverdieping Achtergevel - tijdens uitvoering (d.d. 7 maart 2019) Attic Front-room duringentrance construction level (d.d. 7 March 2019)

Zolderverdieping - tijdens sloopfase (d.d. 15 november 2018) Attic - during demolition (d.d. 15 November 2018)

Zolderverdieping - tijdens uitvoering (d.d. 13 juni 2019) Attic - during construction (d.d. 13 June 2019)

564

kast kleur: Sikkens S1002Y, zijdeglans 564

564

18 18

573

365.3

573

leg

200 18 209 18

564

18 209 18

gefreesde v groeven 18

leg

287

113.5

lade

113.5

600

SCHAAL 1:20

600

527

293.6 2100 295

727 800

600

afdekpaneel ivm schoorsteen

140 18

lade 140 18

140

600

Vooraanzicht I

leg

598

113.5

lade

598

lade

200

hang

lade

200

hang

1005

leg

2100

1005

1081

1360

498.4

287

afdekpaneel ivm schoorsteen

opgebouwd uit mdf-delen, 18mm dik

Zijaanzicht I

lades en deuren met 'push-to-open' scharnieren

SCHAAL 1:20

2400 564

564

ALLE MATEN IN HET WERK TE CONTROLEREN

573 600

800 773

600

Project:

Keizersgracht 443

Plattegrond I

SCHAAL 1:20

1017 DJ, Amsterdam Onderwerp:

WERKTEKENING

NIEUWE TOESTAND Detailblad inbouw kasten binnen ruimte 3.01 Opdrachtgever:

Dhr. B. van Liemt & mevr. A. Gratama Keizersgracht 443, 1017 DJ, Amsterdam Projectnummer:

2017546

Schaal:

1:20 Formaat:

Bladnummer:

WT-09D

Getekend:

Laatste datum:

08-10-2018

wijz D wijz C wijz B wijz A start

Adres: Telefoon: Internet:

Vijzelgracht 6 sous, 1017 HR Amsterdam 020 620 8132 www.vroomarch.nl • info@vroomarch.nl

Architectenbureau Vroom heeft een inbouwkast op maat ontworpen om de bestaande schacht te verhullen en optimaal gebruik te maken van de beschikbare ruimte onder de schuine kap: de linker en rechter kastelementen bevatten extra diepe lades alsmede een schuine achterwand waardoor er een nis ontstaat achter de hangruimte. (d.d. 8 oktober 2019) Architectural firm Vroom has designed a custom built-in wardrobe to conceal the existing shaft and make the best use of the available space under the sloping hood: the left and right cabinet elements contain extra deep drawers and a sloping rear wall, creating a niche behind the hanging space. (d.d. 8 October 2019)

Gerealiseerd ontwerp (d.d. 23 januari 2020) Executed design (d.d. 23 January 2020)

W.M.A.

Bestaande toestand - Vliering (d.d. 2 mei 2017) Existing condition - Loft (d.d. 2 May 2017) 98

Nieuwe toestand - Vliering (d.d. 27 augustus 2019) New condition - Loft (d.d. 27 August 2019)

BT-08 99

100

Vliering en hijsrad - tijdens uitvoering (d.d. 23 oktober 2019) Loft and hoisting wheel - during construction (d.d. 23 October 2019)

101

UITSTEK

EXTENSION

Het oorspronkelijke uitstek (aanbouw aan de tuinzijde) was in 2000 vergroot door middel van een toevoeging van architektenburo F.C. Hofman: een opbouw van een verdieping met daar op een dakterras. Door deze bijgeplaatste bouwmassa bleven de scagliola kamer en de ondergelegen kamers donker en was de visuele relatie met de tuin en het tuinhuis grotendeels verloren. Daarbij was de toegang tot de opbouw en bijbehorend terras een wezensvreemde uitbreiding, met treden die naar een nieuwe deur leidden in een oorspronkelijke raamopening.

The original extension was enlarged in the year 2000 by architects F.C. Hofman in the shape of an addition of one floor with a roof terrace. Due to this added building mass, the scagliola room and the rooms below remained dark and the visual relationship with the garden and the garden house was largely lost. Moreover, the entrance to the addition and associated terrace was peculiar, with steps leading to a new door in an original window opening.

Door de toegevoegde bouwlaag te verwijderen is het uitzicht op de binnentuinen van het keurblok vanuit de entresol, de eerste en de tweede verdieping strek verbeterd. Het ‘oogkleppen-effect’ is grotendeels tenietgedaan en de lichtinval is weer optimaal. De entresol kamer is hiermee ook een prominenter middelpunt van het huis geworden. In het uitstek zijn de eerste scagliola details aangetroffen: een schoorsteenmantel t.b.v. een zogenoemde kolomkachel. Deze vondst gaf hoop om vergelijkbare afwerkingen ook elders in het pand aan te treffen.

By removing the added building layer, the view of the inner gardens has been improved from the mezzanine, the first floor and the second floor. The “blinker effect” has largely been canceled out and the rooms receive light again. The mezzanine room has also become a more prominent centerpiece of the house. The first scagliola details have been found in this area: a mantelpiece for a so-called column heater. This discovery gave hope to find similar finishes elsewhere in the building.

Uitstek - bestaande toestand (d.d. 20 september 2017) Extension - existing condition (d.d. 20 September 2017)

102

Tussenverdieping van het uitstek. Bestaande toestand - Uitstek (d.d. 19 september 2017) Intermediate floor of the extension. Existing condition - Extension (d.d 19 September 2017)

104

Trap naar de extra bouwlaag van het uitstek, nu verwijderd. Bestaande toestand - Uitstek (d.d. 19 september 2017) Stairs to the extra building layer on the extension, now removed. Existing condition - Extension (d.d 19 September 2017)

De extra bouwlaag van het uitstek, toegevoegd tijdens de verbouwing in 2000, nu verwijderd. Bestaande toestand - Uitstek (d.d. 20 september 2017) The extra building layer on the extension, added during the renovation in 2000, now removed. Existing condition - Extension (d.d. 20 September 2017)

105

Uitstek - Bestaande toestand (d.d. 2 mei 2018) Extension - Existing condition (d.d. 2 May 2018)

106

Belending Keizersgracht 441

balklaag onbekend

G.W.S.

Doorsnede DD Uitstek - nieuwe toestand (d.d. 8 maart 2018) Extension - nieuw condition (d.d. 8 March 2018)

107

o.k. nok

3190

Vliering

1985

3185

16800 + P

2245

2490

13615+P

Zolderverdieping

11125+P

2270

2620

voorgevel op vlucht, ca. 1° 2e Verdieping

8505+P

2505

2925

Belending Keizersgracht 441

1e Verdieping

5580+P

2750

3145

balklaag onbekend

Entresol

2175

2435

5185

2435+P

Bel-Etage

Peil=0

2275

Maaiveld

WBDBO 30 min 2110

WBDBO 30 min

645

2110-P

2755-P

Souterrain

G.W.S.

Maaiveld= ca.950+N.A.P. bron: waternet G.W.S.= ca. 810-N.A.P. bron: waternet

Doorsnede DD

Zichtlijn vanuit stijlkamer op het tuinhuis - nieuwe situatie (d.d. 25 maart 2019) Sightlines from the period room to the garden residence - new situation (d.d 25 March 2019)

k. onbe ru 5

verbli 34

onbenoemde ruimte 12.7m2 3615-P

verkeersruimte 2.8m2 2610-P

toilet 1.1m2

CV/berging 1.3m2

badruimte 2.7m2

2755-P

verkeersm.k. ruimte 4.1m2

nr. 443

108

2565 3520

belending nr. 441

Voorgevel Tuinhuis

Dwarsdoorsnede tuinhuis Doorsnede EE

tuinhuis nr. 441

5 0

verblijf 16. 207

Herengrach

1900

109

Zicht vanuit de entresol met de extra bouwlaag op het uitstek (d.d. 18 september 2017) View from the mezzanine with the extra building layer on the extension (d.d. 20 September 2017)

Uitzicht na het verwijderen van de extra bouwlaag op het uitstek (d.d. 1 juli 2020) View after removing the extra building layer on the extension (d.d. 1 July 2020) 110

111

Uitzicht vanuit de eerste verdieping met de extra bouwlaag op het uitstek (d.d. 20 september 2017) View from the first floor with the extra building layer on the extension (d.d. 20 September 2017)

112

Uitzicht na het verwijderen van de extra bouwlaag op het uitstek (d.d. 30 juni 2020) View after removing the extra building layer on the extension (d.d. 30 juni 2020)

113

Bestaande toestand (d.d. 2 mei 2017) Existing condition (d.d. 2 May 2017)

Nieuwe toestand (d.d. 8 maart 2018) New condition (d.d. 8 March 2018)

Uitstek tussenverdieping - tijdens sloopfase (d.d. 15 november 2018) Achtergevel Front roomintermediate Extension entrance level floor - during demolition (d.d. 15 November 2018)

116

Uitstek tussenverdieping - tijdens sloopfase Extension intermediate floor - during demolition

(d.d. 31 januari 2019) (d.d. 31 January 2019)

Uitstek tussenverdieping - tijdens uitvoering (d.d. 5 februari 2019) Extension intermediate floor - during construction (d.d. 5 February 2019)

117

Uitstek tussenverdieping - tijdens sloopfase (d.d. 24 januari 2019) Extension intermediate floor - during demolition (d.d. 24 January 2019)

118

Uitstek dakterras - tijdens uitvoering (d.d. 15 november 2018) Extension roof terrace - during construction (d.d. 15 November 2018)

Uitstek tussenverdieping eraf - tijdens uitvoering (d.d. 11 maart 2019) Extension intermediate floor removed during construction (d.d. 11 March 2019) 119

Uitstek - 1943 (bron: Beeldbank, gemeente Amsterdam) Extension - 1943 (source: Beeldbank, municipality of Amsterdam)

120

Uitstek - tijdens opname (d.d. 20 september 2017) Extension - during survey (d.d. 20 September 2017)

Uitstek - tijdens uitvoering (d.d. 30 januari 2020) Extension - during contruction (d.d. 30 January 2020)

121

W.M.A. W.D.A.

Uitstek - Souterrain (d.d. 27 augustus 2019) Extension - Lower ground floor (d.d. 27 August 2019)

122

BT-01

Uitstek - Wijnkelder (d.d. 2020) Extension - Wine cellar (d.d. 2020) 123

Uitstek - Tussenverdieping (d.d. 27 augustus 2019) Extension - Intermediate floor (d.d. 27 August 2019)

124

BT-02

Uitstek - Tussenverdieping (d.d. 2020) Extension - Intermediate floor (d.d. 2020)

125

Uitstek - Bel-etage (d.d. 27 augustus 2019) Extension - Ground floor (d.d. 27 August 2019)

126

BT-03

Uitstek - Bel-etage (d.d. 2020) Extension - Ground floor (d.d. 2020)

Uitstek - Bel-etage (d.d. 2020) Extension - Ground floor (d.d. 2020) 127

Uitstek - Groen dak (d.d. 27 augustus 2019) Extension - Green roof (d.d. 27 August 2019)

128

BT-04

Uitstek - Groen dak (d.d. 23 januari 2020) Extension - Green roof (d.d. 23 January 2020)

129

SCAGLIOLA KAMER

SCAGLIOLA ROOM

Toen de opdrachtgever het pand kocht was de entresol kamer bekleed met een wandbetimmering van board die niet in de smaak viel. Architectenbureau Vroom kwam met het voorstel om het board te verwijderen en te vervangen met gipsplaat. Maar volgens een van de medewerkers van Monumenten en Archeologie zou de wandbetimmering echter gemaakt kunnen zijn van een zeldzaam board uit de jaren 1930. Een locatie bezoek was nodig om te bepalen of dit het geval was en zo ja, wat de mogelijkheden waren.

When the client purchased the property, the mezzanine room was covered with a board wall paneling that did not appeal to them. Thus, architectural firm Vroom articulated a plan to remove the board and replace it with plasterboard. But according to one of the staff members of Monuments and Archeology, the wall paneling could be made of a rare board from the 1930s. A site visit was necessary to determine if this was the case and if so, what the possibilities were.

Entresol schouw (d.d. 22 juni 2018) Mezzanine fireplace (d.d. 22 June 2018)

130

Stijlkamer - bestaand plafond (d.d. 24 oktober 2017) Period room - existing ceiling (d.d 24 October 2017)

132

Stijlkamer - bestaande voorzetwanden met lambrisering (d.d. 24 oktober 2017) Period room - existing partition walls with wood panelling (d.d. 24 October 2017)

133

Bestaande toestand - Entresol (d.d. 2 mei 2017) Existing condition - Mezzanine (d.d. 2 May 2017)

134

Nieuwe toestand - Entresol (d.d. 27 augustus 2019) New condition - Mezzanine (d.d. 27 August 2019)

BT-04 135

Wolbert Achtergevel Vroom met medewerkers van Monumenten en Archeologie, gemeente Amsterdam (d.d. 4 juli 2018) Wolbert Front room Vroom entrance and staff levelmembers of the department of Monuments and Archeology, municipality of Amsterdam (d.d. 4 July 2018)

136

Op 4 juli 2018 werd in bijzijn van vier medewerkers van Monumenten en Archeologie van gemeente Amsterdam door de wandbetimmeringen een kijkgat gemaakt. Daarachter bleek zich een vlak lapis lazuli blauwe wandafwerking te bevinden. Het kijkgat werd al snel vergroot om de wanden bloot te leggen. Hier verschenen grote blauwe gemarmerde vlakken met een omlijsting, afgewisseld met witte pilasters. Deze afwerkingen moeten uit circa 1850 stammen, dezelfde tijd als het rijk gedecoreerde plafond, de schouw van witte natuursteen en de vensterlambrisering. De sporen van de timmerman die in 1956 wandbetimmeringen had aangebracht kwamen ook in potlood tevoorschijn. Na professionele verwijdering van de verflagen op een latere datum bleken er in het vertrek veel meer kleuren te zijn gebruikt: blauw, beige, geel en roze. Deze kleuren zijn gemaakt met scagliola, een stuctechniek die marmer nabootst. On 4 July 2018, a peephole was made through the wall paneling in the presence of four employees of Monuments and Archeology of the Municipality of Amsterdam. Behind it appeared to be a flat lapis lazuli blue wall finish. The peephole was soon enlarged to expose the walls. Here, large blue marbled surfaces with a frame appeared, alternated with white pilasters. These finishes must date from around 1850, the same time as the richly decorated ceiling, the white stone fireplace and the window paneling. The traces of the carpenter who had applied the wall paneling in 1956 also appeared in pencil. After professional removal of the paint layers at a later date, it appeared that many more colors had been used in the room: blue, beige, yellow and pink. These colors are made with scagliola, a plastering technique that mimics marble.

137

Hier volgt de beschrijving door Monumenten & Archeologie: “Het recent teruggevonden stucmarmer in de achterkamer op de insteekverdieping in het voorhuis is zeer zeldzaam in Nederland. Een ander voorbeeld in Amsterdam van de toepassing ervan is Keizersgracht 695, waar (in de zijkamer op de bel-etage) twee pilasters in kunstmarmer zijn gemaakt (1823). Hier zijn stukjes marmer verwerkt in de stuclaag door de stucwerker E. de Lange. Een iets ouder voorbeeld is te vinden op Singel 24, waar de boezem rond 1760 van stucmarmer is gemaakt. In beide gevallen gaat het om interieurfragmenten. Wat de achterkamer van Keizersgracht 443 betreft, is sprake van complete wandafwerkingen die – afgezien van beschadigingen – goed geconserveerd zijn. Dat maakt het interieur van niet te overschatten kunsthistorische waarde. Ook in de vestibule en het trappenhuis is stucmarmer toegepast, die gedeeltelijk in het zicht is. De kwaliteit van het stucmarmer in Keizersgracht 443 is hoog. De marmerimitatie is op het oog niet van echt marmer te onderscheiden. Het voordeel van marmerstuc is dat het in de gewenste kleuren kon worden vervaardigd; voor echt marmer was men afhankelijk van het aanbod van de steenhandelaars. Het maken van marmerstuc was arbeidsintensief en kostbaar. In een artikel uit 1899 in het tijdschrift Vademecum voor de bouwvakken wordt kunstmarmer zelfs geprefereerd boven echt marmer: ‘de kleuren zijn frisch de bewerking zuiver en scherp (…)’.” Here is the description by Monuments & Archeology: “The recently found stucco marble in the back room on the mezzanine floor in the front house is very rare in the Netherlands. Another example of its application in Amsterdam is Keizersgracht 695, where (in the side room on the first floor) two pilasters are made in artificial marble (1823). Here, pieces of marble have been incorporated in the stucco layer by the stucco worker E. de Lange. A slightly older example can be found on Singel 24, where the chimney breast was made of plaster marble around 1760. In both cases it concerns interior fragments. As far as the back room of Keizersgracht 443 is concerned, there are complete wall finishes that - apart from damage - are well preserved. This makes the interior of an art historical value that cannot be overestimated. Stucco marble is also used in the vestibule and the stairwell, which is partly visible. The quality of the stucco marble in Keizersgracht 443 is high. The marble imitation is, to the naked eye, indistinguishable from real marble. The advantage of marble plaster is that it could be produced in the desired colors; for real marble, people were dependent on the offer of the stone traders. Making marble plaster was labor intensive and expensive. In an article from 1899 in the magazine Vademecum for the construction industry, artificial marble is even preferred over real marble: “the colors are fresh, the processing is pure and sharp (...)”.”

138

Scagliola kamer - tijdens sloopfase (d.d. 4 juli 2018) Scagliola room - during demolition (d.d. 4 July 2018)

139

Deze vondst is een zeldzame verrassing. Er is sprake van een vrijwel intacte stijlkamer uit het midden van de 19e eeuw. De ruimte is zeer waarschijnlijk vervaardigd door de heer J.E. Martens, een meester stukadoor uit Leeuwarden, en werd vermoedelijk als toonzaal gebruikt. Scagliola werd in dezelfde periode vaker toegepast in Nederland in onder andere gemeente huizen en paleizen. De raadzaal in het stadhuis van Leeuwarden is bijvoorbeeld ook door J.E. Martens uitgevoerd. Maar dat een geheel in scagliola afgewerkte kamer zich in een woonhuis bevindt, is uniek. Architectenbureau Vroom heeft veelvuldig overlegd met de opdrachtgevers om het belang van deze bijzondere/uitmuntende afwerking uit te leggen zodat restauratie mogelijk kon worden. This find is a rare surprise. It is a virtually intact period room from the mid-19th century. The space was most likely made by Mr. J.E. Martens, a master plasterer from Leeuwarden, and was probably in use as a showroom. During this same period, scagliola was applied more often in the Netherlands in, among others,municipal houses and palaces. The council chamber in the city hall of Leeuwarden was also executed by J.E. Martens. But it is unique that a room completely finished in scagliola is located in a private house. Architectural firm Vroom has frequently consulted with their clients to explain the importance of this special finish so that restoration could be possible.

142

1769 Altaar van de Stiftskerk in Thorn, stucwerker F.X. Bader 1769 Altar of the church in Thorn, stucco worker F.X. Bader

1789 Statenzaal Paviljoen Welgelegen, architect A. van der Hart 1789 States chamber Villa Welgelegen, architect A. van der Hart

1816-21 Stuczaal Paleis Soestdijk, architecten De Greef en Reijers, stucwerker J. Gigel 1816-21 Stucco room Paleis Soestdijk, architects De Greef and Reijers, stucco worker J. Gigel

1845 Nieuwe zaal Stadhuis Leeuwarden, stucwerker J.E. Martens 1845 New chamber Leeuwarden town hall, stucco worker J.E. Martens

1795 Eetzaal Huis Doorn, architecten A. van der Hart en B.W.H. Ziesenis 1795 Diningroom Huis Doorn, architects A. van der Hart en B.W.H. Ziesenis

1807 Grote erkerzaal Huis Barnaart, architect A. van der Hart, stucwerker J.J. Martin 1807 Marble room Huis Barnaart, architect A. van der Hart, stucco worker J.J. Martin

1814-30 Balzaal Paleis Noordeinde, architecten Ziesenis en De Greef, stucwerker J. Gigel 1814-30 Ballroom Paleis Noordeinde, architects Ziesenis and De Greef, stucco worker J. Gigel

1850 Entresol Keizersgracht 443, stucwerker J.E. Martens 1850 Mezzanine Keizersgracht 443l, stucco worker J.E. Martens

1876-79 Kasteel Oud Wassenaar, stucwerker A. Detoma 1876-79 Castle Oud Wassenaar, stucco worker A. Detoma

1880-85 Teylers museum, stucwerker Voigt 1880-85 Teylers museum, stucco worker Voigt

143

Aanzicht A

Aanzicht A Aanzicht C

Aanzicht B

Aanzicht B Aanzicht D

Situatie vóór 9 juli 2018 (d.d. 16 juli 2018) Situation before July 9, 2018 (d.d. 16 July 2018)

Aanzicht C

Aanzicht D

houten plint

Aanzicht A

Situatie na 9 juli 2018 (d.d. 16 juli 2018) Situation after July 9, 2018 (d.d 16 July 2018)

144

Aanzicht B

Detai

Aanzicht A

Aanzicht B

Aanzicht C

Aanzicht D

Aanzicht C

Aanzicht D

houten plint

Aanzicht A

Aanzicht B

Detai

Aanzicht A

Aanzicht B

Detai

houten plint

Aanzicht C

Aanzicht D

145

Schoonmaken van de schouw (d.d. 30 april / 22 augustus 2019) Cleaning of the overmantel (d.d. 30 April / 22 August 2019)

146

Schoonmaken van wanden en plafond (d.d 29 / 30 april 2019) Cleaning of the walls and ceiling (d.d. 29 / 30 April 2019)

147

Zardoni en opdrachtgever in scagliola kamer (d.d. 30 september 2019) Zardoni and client in scagliola room (d.d. 30 September 2019)

148

Stucadoorsbedrijf Zardoni omschrijft de bijzondere scagliola techniek als volgt: Scagliola wordt gemaakt op basis van drie materialen: gips, beenderlijm en pigmenten. Het gips dat hiervoor gebruikt wordt is alabaster gips, wat zeer fijn en wit is. Dit wordt vervolgens vermengd met beenderlijm, water en (vaak aardkleurige) pigmenten. Met dit mengsel worden deegbroden gemaakt, die de bouwblokken vormen om tot kleurschakeringen en motieven te komen. Wanneer de deegbroden op de goede manier worden vermengd ontstaat er een realistische imitatie van marmer. Het geheel wordt vervolgens in plakken gesneden om op de wand te verwerken. Hierna moet het oppervlak afgewerkt worden door het meermaals uit te vullen, te schuren en te polijsten. Het vereist veel kennis, ervaring en geduld om een overtuigende nabootsing van marmer te produceren. Stucco company Zardoni describes the scagliola technique as follows: Scagliola is made from three materials: plaster, bone glue and pigments. The plaster that is used for this is alabaster plaster, which is very fine and white. This is then mixed with bone glue, water and (often earth-colored) pigments. With this mixture, dough loaves are made, which form the building blocks to construct color shades and motifs. When the dough loaves are mixed in the right way, a realistic imitation of marble is created. The whole is then cut into slices to use on the wall. After this, the surface must be finished by filling, sanding and polishing it several times. It takes a lot of knowledge, experience and patience to produce a convincing imitation of marble.

Zardoni aan het werk (d.d. 3 oktober 2019) Zardoni at work (d.d. 3 October 2019)

149

Achtergevel Front room entrance level

150

Plafond schoonmaak en restauratie (3 oktober 2019/16 oktober 2019/12 mei 2020) Cleaning and restoration of cealing (3 October 2019/16 October 2019/12 May 2020)

151

Kapitelen (15 november 2018 / 12 december 2019) Capitals (15 November 2018 / 12 December 2019)

152

Scagliola restauratie technieken van Zardoni (12 december 2019 / 24 januari 2020) Scagliola restoration techniques by Zardoni (12 December 2019 / 24 January 2020)

153

Schoonmaken van stucplafond (d.d. 12 mei 2020) Cleaning of the plaster ceiling (d.d. 12 May 2020)

154

Stucplafond bij oplevering (d.d. 27 augustus 2020) Plaster ceiling at handover (d.d. 27 August 2020)

155

Restauratieproces (d.d. 16 oktober 2019) Restoration process (d.d. 16 October 2019)

156

Restauratieproces (d.d. 5 december 2019) Restoration process (d.d. 5 December 2019)

157

3D visualisatie (d.d. 14 oktober 2019) 3D visualisation (d.d. 14 October 2019)

158

3D visualisatie (d.d. 14 oktober 2019) 3D visualisation (d.d. 14 October 2019)

159

160

Open haard (d.d. 22 juni 2018) Fireplace (d.d. 22 June 2018)

162

Open haard (d.d. 22 augustus 2019) Fireplace (d.d. 22 August 2019)

Open haard (d.d. 10 oktober 2019) Fireplace (d.d. 10 October 2019)

Open haard (d.d. 17 januari 2020) Fireplace (d.d. 17 January 2020)

163

2017

2020

Scagliola tijdens de ontdekking (d.d. 9 juli 2018) Scagliola during discovery (d.d. 9 July 2018)

166

Scagliola tijdens restauratie (d.d. 21 januari 2020) Scagliola during restoration (d.d. 21 January 2020)

Scagliola (d.d. 23 januari 2020) Scagliola (d.d. 23 January 2020)

167

3D visualisatie (d.d. 12 juni 2019) 3D visualisation (d.d. 12 June 2019)

Scagliola kamer - voor oplevering (d.d. 1 juli 2020) Scagliola room - before handover (d.d. 1 July 2020)

TUINHUIS

GARDEN RESIDENCE

Het tuinhuis, gelegen op de achter grens van de kavel, staat al sinds 1832 op de kadastrale kaart. Dit gemeentelijke monument heeft een bijzondere 19de-eeuwse gevel die zowel van binnen als van buiten diverse keren is aangepast. In de 20ste eeuw is de voorpui tijdens een restauratie bijna geheel vervangen in oude vormen. De aangetroffen indeling van het tuinhuis was recent en is compleet vervangen door een nieuw interieur met enkele nuttige functies voor een werkkamer. De rasters in de gevel hebben als inspiratie gediend voor het ontwerp van de kasten in het interieur.

The garden house which is located on the rear boundary of the plot, has been on the cadastral map since 1832. This municipal monument has a special 19th-century facade that has been adapted several times, both inside and out. In the 20th century, the front facade was almost completely replaced in old forms during a restoration. The interior and layout of the garden house was recent, and has been completely replaced by a new interior with some useful functions for an office. The grids in the facade served as inspiration for the design of the cabinets in the interior.

1980 (bron: Beeldbank, gemeente Amsterdam) 1980 (source: Beeldbank, municipalicty of Amsterdam)

172

Tuinhuis - bestaande entresol (d.d. 29 september 2017) Garden residence - existing mezanine (d.d. 29 September 2017)

174

Tuinhuis - bestaande keuken (d.d. 29 september 2017) Garden residence - existing kitchen (d.d. 29 September 2017)

175

Tuinhuis - Bestaande toestand (d.d. 2 mei 2018) Garden residence - Existing condition (d.d. 2 May 2018)

176

Tuinhuis - 3D impressie gevel (d.d. 12 mei 2018) Garden residence - facade 3D impression (d.d. 12 May 2018)

Langsdoorsnede tuinhuis I

Dwarsdoorsnede tuinhuis I

SCHAAL 1:50

belendend perceel, Herengracht nr. 410/412

pantry / CV

tuinhuis nr. 445

tuinhuis nr. 441

kast

TH.01 verblijfsruimte 18.5m2 2070-P

ALLE MATEN IN HET WERK TE CONTROLEREN Project:

Keizersgracht 443 1017 DJ, Amsterdam

Onderwerp:

Plattegrond tuinhuis I

NIEUWE TOESTAND

WERKTEKENING Detailblad nieuwe inrichting tuinhuis

SCHAAL 1:50

Opdrachtgever:

Dhr. B. van Liemt & mevr. A. Gratama Keizersgracht 443, 1017 DJ, Amsterdam

5 Meter

Projectnummer:

2017546

Schaal:

1:50 Formaat:

Bladnummer:

WT-03A

Langsdoorsnede Langsdoorsnede tuinhuis tuinhuis I SCHAAL I1:50 SCHAAL 1:50

Getekend:

Laatste datum:

11-04-2019

wijz D wijz C wijz B wijz A start

11-04-2019

Dwarsdoorsnede Dwarsdoorsnede tuinhuis tuinhuis I SCHAAL I1:50 SCHAAL 1:50

Tuinhuis - ontwerp (d.d. 11 april 2019) Garden residence - design (d.d. 11 April 2019)

belendend perceel, belendend Herengracht perceel, Herengracht nr. 410/412nr. 410/412

pantry / CV

kast

177

Adres: Telefoon: Internet:

Vijzelgracht 6 sous, 1017 HR A 020 620 8132 www.vroomarch.nl • info@vroo

Keuken - bestaande toestand (d.d. 29 september 2017) Kitchenette - existing condition (d.d. 29 September 2017)

178

Nieuwe hoekkast - tijdens uitvoering (d.d. 2 mei 2019) New corner cabinet - during construction (d.d. 2 May 2019)

Nieuwe hoekkast - tijdens uitvoering (d.d. 26 september 2019) New corner cabinet - during construction (d.d. 26 september 2019)

Nieuwe hoekkast - tijdens uitvoering (d.d. 31 oktober 2019) New corner cabinet - during construction (d.d. 31 October 2019)

179

180

TH.01 VERBLIJFSRUIMTE

(INSTALLATIE)RUIMTE KAST

Vooraanzicht hoekkast (rechts) I SCHAAL 1:10

Hoekkasten werktekening (d.d. 11 april 2019) Corner cabinet working drawing (d.d. 11 April 2019)

Verticale doorsnede voorwand hoekkast I SCHAAL 1:10

Nieuwe hoekkasten - tijdens bij oplevering (d.d. 1 juli 2020) New corner cabinet - at handover (d.d. 1 July 2020)

181

Schouw werktekening (d.d. 11 Vooraanzicht april 2019) schouw I SCHAAL 1:10 Fireplace working drawing (d.d. 11 April 2019)

182

Verticale doorsnede schouw I SCHAAL 1:10

Ver lam

Schouw - tijdens uitvoering (d.d. 12 september 2019) Fireplace - during construction (d.d. 12 September 2019)

Schouw - tijdens uitvoering (d.d. 19 december 2019) Fireplace - during construction (d.d. 19 December 2019)

183

Tuinhuis (datum onbekend, bron: Beeldbank, gemeente Amsterdam) Garden residence (date unknown, source: Beeldbank, municipality of Amsterdam)

184

Tuinhuis (d.d. 1 juli 2020) Garden residence (d.d. 1 July 2020) 185

OPLEVERING

HANDOVER

In januari 2020 heeft de eerste oplevering plaatsgevonden. De opdrachtgevers besloten het pand in maart te betrekken, vóór de definitieve oplevering. Het afronden van de voorkamer op de bel-etage en de scagliola kamer op het entresol duurde nog enkele maanden vanwege de werkzaamheden van Grové en Zardoni, die later in de constructiefase zijn gestart. In juli zijn de laatste werkzaamheden aan het interieur afgerond en is het gehele project opgeleverd.

The first handover took place in January 2020. The clients decided to move into the building in March, before the final completion. The front room on the ground floor and the scagliola room on the mezzanine floor took a few more months to complete due to the work of Grové and Zardoni, who started later in the construction phase. The last work on the interior was finished in July and the entire project was handed over.

186

188

189

19e-eeuws toilet 19th century toilet

190

Scagliola schoorsteenmantel Scagliola mantelpiece 191

Achtergevel Front room entrance level

192

193

Achtergevel Front room entrance level

194

Achtergevel Front room entrance level

195

Achtergevel Front room entrance level

196

Achtergevel Front room entrance level

197

Situatie na 9 juli 2018 Front room entrance level

198

199

200

201

202

203

Achtergevel Front room entrance level

204

205

206

207

208

209

Keizersgracht 443 Amsterdam, Beeldverslag van de restauratie van een grachtenpand Keizersgracht 443 Amsterdam, Report of the restoration of a canal house Een uitgave van / published by Architectenbureau Vroom BNA september 2020 / September 2020 Architect / architect Ir. Wolbert Vroom Project-architect / projectmanager Jan-Willem Kuipers MSc Vertaling / translation Lily Knox Fotografie / photography Roos Aldershoff Fotografie Architectenbureau Vroom Contact / contact Architectenbureau Vroom BNA Vijzelgracht 6 sous 1017 HR Amsterdam T 020 6208132 www.vroomarch.nl info@vroomarch.nl

210

Bronnen en geraadpleegde literatuur / sources and literature - Stadsarchief, gemeente Amsterdam - Beeldbank, gemeente Amsterdam - B. Olde Meierink & F. Grovestins, ‘Keizersgracht 443 Amsterdam, Bouwhistorische verkenning met waardestelling’, Bureau voor Bouwhistorie en Achitectuurgeschiedenis, Utrecht 2018 - C. J. Philips, Het Grachtenboek, Amsterdam ca. 1771 - C. Krabbe & P. Vlaardingerbroek, ‘Beschrijving van Keizersgracht 443’, Monumenten en Archeologie, Amsterdam 2018 - Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, Stuc - Kunst en Techniek, Waanders, Amsterdam 2010 Hoofdaannemer / contractor Leguit en Roos Projectleider: Muus de Groot Uitvoerder: Marcel Blotevogel Werkvoorbereider: Muus de Groot Onderaannemers / subcontractors CR Tegels Tegelwerk Dapper & Harder Natuursteenbedrijf B.V. Natuursteen Deegen & Zn Sloopwerkzaamheden ETB Ronday BV E- installaties Indri Vloersystemen B.V. Dekvloer souterrain Installatiebedrijf Herfst B.V. W- installaties J.P. de Koning B.V. Stucwerk Perfect Steigerbouw Steigerwerk Putter & Zn Schilders B.V. Buitenschilderwerk Van Apeldoorn & Faber Hout B.V. Schuren/behandelen vloerdelen Constructeur / structural engineer De Beaufort Bouwadvies BV Derden / third parties Stucadoorsbedrijf Zardoni Stucwerk en restauratie Pierre Grové Interieur Dis Studio Keukens

211