Herengracht 421, Amsterdam Beeldverslag van de renovatie van een grachtenpand
Een uitgave van Architectenbureau Vroom BNA
December 2022 Contact
Architectenbureau Vroom BNA Vijzelgracht 6 sous 1017 HR Amsterdam
T 020 6208132 info@vroomarch.nl www.vroomarch.nl
Inhoud 7
Inleiding 8
Bouwgeschiedenis 12
Garagedeur 22 Begane grond 28 Eerste verdieping 42 Dakterras 60 Tweede verdieping 66 Zolderverdieping 78
In 2020 zijn wij benaderd om een plan op te stellen voor de renovatie van het grachtenpand gelegen aan de Herengracht 421. Het pand is kort na 1665 gebouwd en bestond toen uit een huis met werkplaats. De gang tussen nummer 419 en 421 gaf toegang tot een woning op het achterterrein, dat in 1881 werd gekocht door de RK parochie voor de bouw van een kerk. De smalle gang bleef behouden.
Het pand heeft een rechthoekige plattegrond opgebouwd uit een begane grond, twee verdiepingen en een zolder. Het zadeldak heeft de nokrichting haaks op de gracht. De begane grond verdieping is over de gehele breedte van het perceel uitgebouwd en heeft aan de achtergevel een plat dak. Het pand kreeg in 1970 de status van Rijksmonument onder vermelding van “pand met puntgevel (XVIII A)“.
Het stadserf 13, 14 voet breed, aan de noordzijde 29 ¾ voet en aan de zuidzijde 32 voet lang, werd in 1665-6 gekocht door koopman Joannes Elison jr. [1606-77] van nummer 388 aan de overzijde, die spoedig daarna ter plaatse een huis moeten hebben laten bouwen. In 1680 werd dit woonhuis, helft van de steeg en achterwoning voor fl.2.200,- verkocht. [BRON: Vier eeuwen Herengracht]
De hoofdopzet is al die tijd gelijk gebleven: een voorhuis bestaande uit begane grond en 1e, 2e en zolderverdieping met een uitbouw aan de achterzijde en gang tussen Herengracht 419 en 421. De begane grond werd gebruikt als werkplaats, stal en later garage. De indeling van de bovengelegen verdiepingen wijzigde een aantal malen en werd altijd als één of meerdere woningen gebruikt.
In juni 2021 werd een omgevingsvergunning verleend voor het uitvoeren van funderingsherstel, wijzigen voorgevelkozijnen, en de garagedeuren, herindeling van de bestaande woningen en het realiseren van twee dakkapellen. De begane grond bleef als garage in gebruik. Beide woningen op de eerste verdieping en op de tweede met zolder kregen een nieuwe indeling en werden opgeknapt om te voldoen aan de hedendaagse standaard.
Het pand is rond 1665 gebouwd. Een deel van de hoofddraagconstructie stamt waarschijnlijk uit de bouwtijd. Oorspronkelijk was de bestemming huis met werkplaats, maar begin van de achttiende eeuw veranderde de functie op de begane grond in stal en werd de voorgevel aangepast. In 1935 werd het pand grootschalig verbouwd en werden de twee bestaande bovenwoningen samengevoegd tot één woning. De achtergevel werd opnieuw opgemetseld en waarschijnlijk werden rond deze tijd de trappen vernieuwd. Halverwege de twintigste eeuw werden de bovenlichten van de pui in achttiende-eeuwse trant vernieuwd. In 1984 vond een verbouwing door G. Prins plaats, waarbij een vernieuwde stoep werd geplaatst, de ingang van de garage werd aangepast en de indeling van de woningen wijzigde.
De voorgevel heeft een hoge monumentwaarde, de rest van het exterieur wordt positief gewaardeerd. Ook de hoofddraagconstructie en de spaarzaam bewaard gebleven interieurafwerkingen hebben een positieve monumentwaarde.
421
Herengracht 421-425, ca. 1902 (bron: Beeldbank, gemeente Amsterdam)
detail uit prent “De Bloei der RC Kerk”, ca. 1805 (bron: Beeldbank, gemeente Amsterdam)
Herengracht 417-427, ca. 1935 (bron: Beeldbank, gemeente Amsterdam)
Nieuwe toestand, verbouwing Prins 1984 - niet op deze manier uitgevoerd (bron: Stadsarchief, gemeente Amsterdam)
Foto’s bestaande toestand (bron: Funda)
3D impressie Herengracht 421 - t.b.v. studie in ontwerpfase (d.d. 6 september 2021)
Oorspronkelijk werd de ruimte op de begane grond gebruikt als werkplaats. Na de verkoop in 1765 werd deze geëxploiteerd als stal. Op de tekening van Philips is zichtbaar dat het pand een houten pui had met stal- en bovenhuisdeuren. In de archieven is te lezen dat het complex in 1805 werd verkocht “als zijnde slepersstalling met huis en erve”. Tegelijk met de verkoop van het achterhuis aan de RK parochie in 1881 werd de stal aan de grachtzijde verkocht aan de Amsterdamsche Rijtuigmaatschappij. Daarna bleef de begane grond in gebruik als garage.
In de houten pui bevonden zich in eerste instantie twee grote naar buiten draaiende deuren, met aan de rechterzijde een rechte stoep met de ingang naar de bovenwoningen en aan de linkerzijde een nooddeur naar de gemeenschappelijke gang van Herengracht 419 en 421. In de jaren ’50 veranderde de indeling van de pui naar een driedeling met nieuw bovenlicht, totdat het in de jaren ‘’80 bij de verbouwing door Prins weer werd gewijzigd naar twee grote garagedeuren.
Bij de aankoop van Herengracht 421 in 2020 was de houten onderpui ingedeeld met twee grote naar binnen vouwende staldeuren. In geopende toestand vouwden deze deuren naar de rechterzijde en bleven deels in de gevelopening staan. Hierdoor konden auto’s zeer moeizaam naar binnen en werd de binnendeur naar het trappenhuis belemmerd.
Bij de renovatie zijn de bestaande deuren vervangen waarbij de nieuwe deuren naar de linkerzijde openen zodat deze in geopende toestand achter de muurdam schuiven. Hierdoor is een grotere doorrijbreedte ontstaan wat voor het gebruik als autostalling wenselijk is. Het aanzicht aan de buitenzijde is nagenoeg hetzelfde gebleven.
Bestaande toestand (d.d. 23-2-2021)
Garagedeur bestaande toestand: straatzijde - tijdens uitvoering (d.d. 8-7-2020) binnenzijde - tijdens uitvoering (d.d. 8-6-2021)
Nieuwe toestand (d.d. 15-12-2021)
Garagedeur nieuwe toestand: straatzijde - tijdens uitvoering (d.d. 1-9-2022) binnenzijde - tijdens uitvoering (d.d. 19-5-2022)
Aan de hand van foto’s uit de Beeldbank was te zien dat er al in 1910 sprake was van scheefstand in de voorgevel, maar dat deze beduidend minder was dan de huidige scheefstand. Uit de recente funderingsinspectie is gebleken dat funderingsherstel moest worden uitgevoerd. De bestaande fundering was zodanig verzwakt dat deze voor een zeer grote scheefstand in het pand heeft gezorgd en niet aan de wettelijke, minimale kwaliteitseisen voldoet. Funderingsherstel was daarom op korte termijn urgent en onafwendbaar.
De bestaande Amsterdamse paalfundering bestond uit dubbele houten funderingspalen met kespen onder een funderingsplaat. Deze palen bleken een zeer kleine diameter te hebben en waren licht verzwakt door bacteriële aantasting. De sondeergrafiek bevestigde dat de bestaande houten heipalen van het pand rustten op de eerste zandlaag op ca 13m onder het maaiveld. Uit het geotechnische onderzoek bleek dat de palen onder de linker bouwmuur in deze eerste zandlaag wegzakten. Vermoedelijk was de paalfundering onder de rechter bouwmuur stijver, waardoor een grote verschil in zakking tussen links en rechts kon ontstaan met als gevolg de grote scheefstand en schade in de achtergevel.
De bestaande betonvloer is gesloopt en er is een nieuwe constructieve betonvloer gerealiseerd op nieuwe funderingspalen. De schroef-injectiepalen zijn in de tweede zandlaag geplaatst op ca, -21,0 m NAP. Het peilniveau van de vloer is gelijk gebleven en de begane grond zal opnieuw in gebruik genomen worden als garage / stalling voor auto’s.
220 150 70
funderingsherstel: 3.7 m²K/W conform laatste veranderingen bouwbesluit (januari 2021), constructie door constructeur
50 350 50 550
vloeropbouw: - afwerkvloer, 50mm - constructieve betonvloer, 350mm - werkvloer, 50mm - isolatiemateriaal (harde pers), 100mm
Begane grond PEIL = 0 = 930 +NAP
Inkassing nieuwe funderingsvloer in bestaande bouwmuur 100
nieuwe schroef-injectie palen, conform opgave constructeur, diepte ca. 21 meter - N.A.P.
Grondwaterstand (G.W.S.) 1210 -P=G.W.S.=280 -NAP
bestaande fundering
o.k. bestaande fundering 1890 -P=960 -NAP
Detaillering nieuwe fundering (d.d. 01-06-2021)
UO-tekening (bron: de Beaufort Bouwadvies, d.d. 10-6-2021)
Funderingsinspectie (bron: Fugro, d.d. 5-11-2020)
Funderingsherstel - wapening t.b.v. werkvloer (d.d. 14-7-2021)
Funderingsherstel - vers gestorte werkvloer (d.d. 21-7-2021)
Funderingsherstel - uitgehakte kassen (d.d. 26-8-2021)
Funderingsherstel - werkvloer (d.d. 22-7-2021)
Funderingsherstel - geplaatste vijzels in de kassen (d.d. 1-9-2021)
Achterkant garage - bestaande toestand (d.d. 15-9-2020)
Achterkant garage - tijdens uitvoering (d.d. 8-6-2021)
Achterkant garage - tijdens uitvoering (d.d. 28-9-2021)
Achterkant garage - tijdens uitvoering (d.d. 27-1-2022)
Achterkant garage - bestaande toestand (d.d. 2-2-2022)
Achterkant garage - tijdens uitvoering (d.d. 10-2-2022)
Achterkant garage - tijdens uitvoering (d.d. 10-3-2022)
Achterkant garage - tijdens uitvoering (d.d. 5-4-2022)
Trappenhuis - tijdens uitvoering (d.d. 22-7-2021)
Trappenhuis - tijdens uitvoering (d.d. 25-2-2022)
Trappenhuis - tijdens uitvoering (d.d. 10-3-2022)
Trappenhuis - tijdens uitvoering (d.d. 19-5-2022)
Trappenhuis vanaf begane grondtijdens uitvoering (d.d. 26-8-2021)
Trappenhuis vanaf begane grondtijdens uitvoering (d.d. 10-2-2022)
Trappenhuis vanaf begane grondtijdens uitvoering (d.d. 5-4-2022)
Trappenhuis vanaf begane grondtijdens uitvoering (d.d. 30-6-2022)
De bestaande woning op de 1e verdieping is opnieuw ingedeeld. De toegang vanuit het trappenhuis bleef gelijk, net als de woonfunctie aan de grachtzijde. De keuken werd meer naar voren verplaatst, met boven het aanrecht een bestaande raamopening naar de smalle tussengang. In de bestaande schouw aan de voorzijde van de woning werd een gashaard geplaatst.
De slaapkamer aan de achterzijde van de woning werd vergroot en kreeg een kastenwand. Deze slaapkamer kijkt uit op de kerk en heeft toegang tot het dakterras. Doordat gebruik is gemaakt van schuifdeuren kon de verkeersruimte zo klein en efficiënt mogelijk gehouden worden. Aan weerszijden van de korte gang liggen nu rechts een berging en wasmachineruimte en links toilet en badkamer.
De woonkamer aan de voorzijde van de woning is voorzien van een nieuw zwart marmeren schouw inclusief gesloten gashaard. Keuken, kasten en wastafelmeubel zijn verzorgd door Ethnic Chic. Tijdens de uitvoeringsfase werd besloten om koeling toe te voegen, waardoor integreren niet meer mogelijk was.
Het bestaande dakterras werd volledig gerenoveerd. Het bestaande houten hek met twee horizontale regels voldeed niet aan de hedendaagse regelgeving en werd vervangen door een nieuw hardhouten hek. De betontegels werden vervangen door nieuwe vlonderdelen.
Woonkamer eerste verdiepingbestaande toestand (d.d. 21-7-2020)
Woonkamer eerste verdiepingtijdens uitvoering (d.d. 20-10-2021)
Woonkamer eerste verdiepingtijdens uitvoering (d.d. 1-11-2021)
Woonkamer eerste verdiepingtijdens uitvoering (d.d. 19-5-2022)
nieuwe schouw - tijdens uitvoering (d.d. 30-6-2022) nieuwe schouw - tijdens uitvoering (d.d. 5-4-2022)
Woonkamer/keuken eerste verdiepingbestaande toestand (d.d. 21-7-2020)
Woonkamer/keuken eerste verdiepingtijdens uitvoering (d.d. 1-11-2021)
Woonkamer/keuken eerste verdiepingtijdens uitvoering (d.d. 27-1-2022)
Woonkamer/keuken eerste verdiepingtijdens uitvoering (d.d. 31-5-2022)
1.05 badruimte 3.5m2 m.v. 1.1m spiegelkast
Plattegrond en aanzichten badruimte eerste verdieping - nieuwe toestand (d.d. 20-8-2021)
Slaapkamer eerste verdiepingbestaande toestand (d.d. 19-10-2020)
Slaapkamer eerste verdiepingtijdens uitvoering (d.d. 13-9-2021)
Slaapkamer eerste verdiepingtijdens uitvoering (d.d. 12-4-2022)
Slaapkamer eerste verdiepingbij oplevering (d.d. 30-6-2022)
Het bestaande dakterras werd volledig gerenoveerd. Het bestaande houten hek met twee horizontale regels voldeed niet aan de hedendaagse regelgeving en werd vervangen door een nieuw hardhouten hek. De betontegels werden vervangen door nieuwe vlonderdelen.
Dakterras - tijdens uitvoering (d.d. 19-5-2022)
Dakterras - tijdens uitvoering (d.d. 30-6-2022)
1.07 1.08 0.08 0.09 4090
Achtergevel achterhuis, aanzicht dakterras
nieuw houten hekwerk: - balustrade 1000mm hoog - balusters 100x100mm; - houten delen 22x70mm breed, max. 100 mm tussen spijlen 3010
Doorsnede AA
nieuw houten hekwerk: - balustrade 1000mm hoog - balusters 100x100mm; - houten delen 22x70mm breed, max. 100 mm tussen spijlen
3010
100 70
50 800 1000
50
100
Houten vlonderplanken
Bestaand dak
4090 3010
nieuw houten hekwerk: - balustrade 1000mm hoog - balusters 100x100mm; - houten delen 22x70mm breed, max. 100 mm tussen spijlen hardhouten vlonderdelen
Plattegrond 1e verdieping
Principedetails dakterras - nieuwe toestand (d.d. 16-12-2021)
nieuw houten hekwerk: - balustrade 1000mm hoog - balusters 100x100mm; - houten delen 22x70mm breed, max. 100 mm tussen spijlen 300
100 70 100
100 70 100 1000
30
50 800 50 100 270
hekwerk op bestaand
De bestaande woning op de 2e verdieping en zolder werd ook opnieuw ingedeeld. De indeling van de tweede verdieping is grotendeels gelijk aan de indeling van de eerste verdieping inclusief korte gang met schuifdeuren als verbinding tussen de leefruimte aan de voorzijde en de slaapruimte aan de achterzijde. De trap en toegang tot de woning liggen in dit geval in de gangzone.
In de woonkamer aan de voorzijde van de woning werd de bestaande schouw voorzien van een nieuwe gesloten gashaard. Keuken, kasten en wastafelmeubel zijn verzorgd door Ethnic Chic. Tijdens de uitvoeringsfase werd besloten om koeling toe te voegen, waardoor integreren niet meer mogelijk was.
Boven de trap van de eerste naar de tweede verdieping is een nieuwe trap geplaatst. Via dit trapgat valt mooi daglicht in de gangzone.
Woonkamer tweede verdiepingbestaande toestand (d.d. 21-7-2020)
Woonkamer tweede verdiepingtijdens uitvoering (d.d. 22-7-2021)
Woonkamer tweede verdiepingtijdens uitvoering (d.d. 12-4-2022)
Woonkamer tweede verdiepingtijdens uitvoering (d.d. 19-5-2022)
Verkeersruimte tweede verdiepingtijdens uitvoering (d.d. 1-11-2021)
Verkeersruimte tweede verdiepingtijdens uitvoering (d.d. 19-5-2022)
Slaapkamer tweede verdiepingbestaande toestand (d.d. 19-10-2020)
Slaapkamer tweede verdiepingtijdens uitvoering (d.d. 22-7-2021)
Slaapkamer tweede verdiepingtijdens uitvoering (d.d. 1-11-2021)
Slaapkamer tweede verdiepingtijdens uitvoering (d.d. 19-5-2022)
De nieuwe trap van de tweede verdieping naar de zolder is direct boven de toegangstrap gelegd. Dit was mogelijk dankzij de vergunning die werd verleend voor het realiseren van een dakkapel aan weerszijden van het dakvlak. Op die manier ontstond ruimte voor een trap aan de rechterzijde van de gang en een toilet met aparte douche aan de linkerzijde. Aan zowel de voorzijde als de achterzijde is een slaapkamer gemaakt met spanten in het zicht.
Voorkant zolderverdieping - bestaande toestand (d.d. 21-7-2020)
Voorkant zolderverdieping - tijdens uitvoering (d.d. 26-8-2021)
Voorkant zolderverdieping - tijdens uitvoering (d.d. 22-9-2021)
Voorkant zolderverdieping - tijdens uitvoering (d.d. 19-5-2022)
multiplex, 18mm isolatiemateriaal, 100mm, m²K/W conform bouwbesluit balklaag, 38x100mm klimaatfolie regelwerk, 20mm gipsplaat, 12.5mm afwerklaag 4
opening t.b.v. ventilatie m.b.t. de zijwang
WANDOPBOUW (van buiten naar binnen): brandwerend 18mm isolatiemateriaal, 110mm, Rc ≥ 4.7 m²K/W bouwbesluit dampremmende laag 12,5mm afwerklaag
goot vullen met isolatie aanzicht balklaag
opening t.b.v. ventilatie m.b.t. de zijwang
HR++ isolatieglas, ≥ 1.65W/m2K 30min brandwerend D-3
goot - zink - multiplex, 18mm - isolatiemateriaal, 100mm, Rc ≥ 6.3 m²K/W conform bouwbesluit - balklaag, 38x100mm - klimaatfolie - regelwerk, 20mm - gipsplaat, 12.5mm - afwerklaag
38x
buiten buiten binnen
DAKOPBOUW BESTAAND (van buiten naar binnen) - dakpannen - dakbeschot, 25mm - isolatie, 90mm - 30min brandwerend - gipsplaat, 12,5mm - afwerklaag 20 100 30 140
zinken afdekkap met kraaldeel 100 100
pannen boven de dakkapel in totaal 11 dakpannen bovenkant vloer
100
NIEUWE TOESTAND
67x114
38x 100 67x 54 67 x 114 50x110 67x54
D-4
67x54
100 54 114 50x110
50 50x110
55 65 WANDOPBOUW (van buiten naar binnen): - 30min brandwerend - multiplex, 18mm - isolatiemateriaal, 110mm, Rc ≥ 4.7 m²K/W conform bouwbesluit - dampremmende laag - gipsplaat, 12,5mm - afwerklaag
D-5 D-6
DAKOPBOUW BESTAAND (van buiten naar binnen) - dakpannen - dakbeschot, 25mm - isolatie, 90mm - 30min brandwerend - gipsplaat, 12,5mm - afwerklaag 20 100 30 140 115 60 55 20 15 110 150
buiten binnen goot
DAKOPBOUW BESTAAND (van buiten naar binnen) - dakpannen - dakbeschot, 25mm - isolatie, 90mm - 30min brandwerend - gipsplaat, 12,5mm - afwerklaag 20 100 30 140
waterkerende
55 65 WANDOPBOUW (van buiten naar binnen): - 30min brandwerend - multiplex, 18mm - isolatiemateriaal, 110mm, Rc ≥ 4.7 m²K/W conform bouwbesluit - dampremmende laag - gipsplaat, 12,5mm - afwerklaag
buiten 55 50
- afwerklaag
OPBOUW ZIJWANG DAKKAPEL: (van buiten naar binnen) - zink - houten delen, 18x100mm - multiplex, d=18mm -30min brandwerend - stijl- en regelwerk, 45x75mm, met isolatie, Rc ≥ 4.7 m²K/W - gipsplaat d=12,5mm - afwerklaag (stuc) 67x 54 67x 114
55 60 115
OPBOUW ZIJWANG DAKKAPEL: (van buiten naar binnen) - zink - houten delen, 18x100mm - multiplex, d=18mm -30min brandwerend - stijl- en regelwerk, 45x75mm, met isolatie, Rc ≥ 4.7 m²K/W - gipsplaat d=12,5mm - afwerklaag (stuc) 115 67x 54 67x 114
DAKOPBOUW BESTAAND (van buiten naar binnen) - dakpannen - waterkerende laag - dakbeschot, 25mm - 30min brandwerend - isolatie, 90mm - gipsplaat, 12.5mm - afwerklaag buiten 55 50
67x 125 D-2 55
55 60 115
150 50
goot - zink - multiplex, 18mm - isolatiemateriaal, 100mm, Rc ≥ 6.3 m²K/W conform bouwbesluit - balklaag, 38x100mm - klimaatfolie - regelwerk, 20mm - gipsplaat, 12.5mm - afwerklaag 4 pannen boven de dakkapel in totaal 11 dakpannen bovenkant vloer ALLE MATEN IN HET WERK TE CONTROLEREN Project: Herengracht 421 1017 BR, Amsterdam
67x 114 55 50 1370
55 60 115
67x 54
67x 114
67x 54 125 D-2 55
67x 114 55 50 1370
55 60 1370 D-1
Toiletruimte zolder - tijdens uitvoering (d.d. 6-10-2021)
Toiletruimte zolder - tijdens uitvoering (d.d. 1-11-2021)
Toiletruimte zolder - tijdens uitvoering (d.d. 10-3-2022)
Toiletruimte zolder - tijdens uitvoering (d.d. 19-5-2022)
Doucheruimte zolder - tijdens uitvoering (d.d. 20-10-2021)
Doucheruimte zolder - tijdens uitvoering (d.d. 1-11-2021)
Doucheruimte zolder - tijdens uitvoering (d.d. 10-3-2022)
Doucheruimte zolder - tijdens uitvoering (d.d. 19-5-2022)
Plattegrond en aanzichten toiletruimte zolderverdieping - nieuwe toestand (d.d. 20-8-2021) B D
3.04 en badruimte 3.03
3.04 toiletruimte 1.9m2 m.v. 3.03 doucheruimte 1.8m2 Laatste datum: Omschrijving: Schaal:
toiletruimte 3.04
Projectnummer: Herengracht 421 1017 BR, Amsterdam WERKTEKENINGEN NIEUWE TOESTAND Toiletruimte 3.04
202607 DE-06
20-08-2021 A 1:20/1:50 PJ
ALLE MATEN IN HET WERK TE CONTROLEREN Project: Detailnummer: Projectnummer:
Herengracht 421 1017 BR,
Amsterdam 202607 DE-06
Achtergevel en dakterras tijdens uitvoering (d.d. 19-5-2022)
Geschilderde voordeur tijdens uitvoering (d.d. 8-11-2022)
Herengracht 421 Amsterdam, Beeldverslag van de renovatie van een grachtenpand
Een uitgave van Architectenbureau Vroom BNA December 2022 Architect Wolbert Vroom
Project-architect Jan-Willem Kuipers
Interieurontwerp Ethnic Chic
Fotografie Debby Heilker-Lamerigts Architectenbureau Vroom
Aannemer KOEK bouwbedrijf BV Projectleider/werkvoorbereider: Martijn Koek Uitvoerder: Anton Overbeeke + Tim de Haan
Onderaannemers
Morsman Installatietechniek BV W-installatie Duynker Elektrotechniek BV E-installatie schildersbedrijf David Maas schilderwerk Betonhoeve fundering
Derden
ERCO Lighting B.V. verlichting tbv garage (begane grond) Jos Harm gesloten gashaarden (1e en 2e verdieping) Schermerhorn zwart marmer schouw (1e verdieping)
