Bouw en Uitvoering 7-2019

BOIJMANS VAN BEUNINGEN BOUWCOMPLEET

VERKEERS VEILIGHEID KANTOOR GEBOUWEN DUURZAAM GENOEG?

C I RC U L A I R E WOONTOREN BITS, BRICKS & BEHAVIOUR BOUW EN UITVOERING

BEREIKT RUIM 73.100 LEZERS

JAARGANG 51 - 7 2019 HET VAKBLAD VOOR RIJK, PROVINCIE EN GEMEENTE

IN NEDERLAND EN BELGIE

NIEUW

Sterk.

Robuust.

Doorbraak bij de SDS-max hamers.

Extreem duurzaam en uitstekend boorvermogen door de Brushless-technologie. De nieuwe SDS-max hamers van Metabo.

9,00!

S 9 I â‚Ź T . v .

GRAERVICE t.w

FULL S

Meer informatie op metabo.com Geldig t/m 31 december 2019 14087

GROOT DEEL NEDERLANDERS WIL HUIS GAAN VERDUURZAMEN Maar liefst 63 procent van de Nederlandse huizenbezitters denkt weleens serieus na over het verduurzamen van hun woning.

Dit blijkt uit onderzoek. Voor bijna zes op de tien ondervraagden zijn financiële overwegingen de voornaamste reden om hun woning te ‘vergroenen’.

Vergeleken bij vorig jaar zegt 55 procent van de respondenten zelfs positiever te staan tegenover energiebesparende maatregelen, zoals een warmtepomp of zonne-

panelen. De bereidheid tot een eventuele verduurzaming van de woning nam het sterkst toe onder veertigers (66 procent), maar ook jongeren tot dertig jaar scoren hoog: 65 procent.

Ondanks de grote bereidheid om energiebesparende maatregelen te treffen, heeft het overgrote deel van de respondenten zijn twijfels over de financiële haalbaarheid daarvan. Zo stelt maar liefst 72 procent van hen dat dit voor de gemiddelde consument niet te betalen is. Onder jonge-

ren tot dertig jaar bedraagt dit percentage slechts 59 procent.

De Subsidieregeling Energiebesparing ­Eigen Huis (SEEH), die vanaf 2 september weer openstaat, kan voor veel mensen net het extra zetje geven om te gaan verduurzamen en geeft (bouw-)branche en consument extra mogelijkheden.

Aanvullende info: www.bouwenuitvoering. nl/renovatie/groot-deel-nederlanders-wilhuis-gaan-verduurzamen

Randstadrail, Netkous Viaduct, Den Haag. Beeld Lahayestock Shutterstock.com

INHOUD

8 Spiegel van Rotterdam Het 39,5 meter hoge kunstdepot telt 15.400 vierkante meter en is straks het middelpunt van het Museumpark in Rotterdam. Het idee voor het depot voor het Boijmans-museum is uit nood geboren. Sjarel Ex, directeur van het Boijmans was de overstromingen in zijn kelders meer dan zat. Ex: “Tussen werken van Albrecht Dürer, Leonardo Da Vinci en Michelangelo liepen de zilvervisjes in het rond.”

‘Depot Boijmans van Beuningen krijgt vorm’

B+U 7 2019 3

‘De vakbeurs heeft een landelijke dekking, maar met een sterk regionaal karakter’ Bouwcompleet Dit jaar een vernieuwde beurs met aandacht voor thema’s als duurzaam bouwen, veilig werken en personeelstekort in de sector.

9 t/m 11 oktober in Hardenberg, leven in de bouwerij.

16

40 Circulaire woontoren van hout Het voormalig haventerrein Buiksloterham aan de noordoever van het IJ in Amsterdam krijgt meer dan vijfhonderd nieuwe woningen. Deze zijn voor wonen en werken verdeeld, over drie kavels. Straks verrijst er een houten woontoren boven een plint van prefab beton.

‘Er moest een loting aan te pas komen omdat we beiden gelijk scoorden’

B+U 7 2019 5

Conferentie Bits, Bricks & Behaviour

50

Duurzaamheid, cybersecurity en digitalisering zijn de drie hoofdthema’s van de jaarlijkse conferentie op 5 november in Utrecht.

Bijna 60.000 hectare voor woningen en bedrijven In twintig jaar tijd is er in Nederland per saldo 59,2 duizend hectare bijgekomen voor wonen, werken en infrastructuur.

Bijna negentig procent hiervan is nieuw woon- en werkterrein. In West-Nederland was de groei van woon- en werkterrein het sterkst, zo meldt het CBS.

30 EN VERDER O.A.

RUIMTE VOOR VERBETERING VERKEERSVEILIGHEID

KANTOORGEBOUWEN NIET

Minder dan twintig procent van gemeenten heeft beleidsplan voor verkeersveiligheid.

ACTIVE HOUSE ....................... 48

DUURZAAM GENOEG............... 32 NDA ....................................... 46 GROEI GEMEENTEN EN STEDEN.................................. 58 RECYCLEBAAR ASFALT ..........60 BEDRIJFSINFO........................ 64

20

COLOFON............................... 92

2019

BITS, BRICKS BEHAVIOUR 5 november Supernova | Jaarbeurs | Utrecht Schrijf u in als exposant op de informatiemarkt!

Stuur een email naar Martin Hof: m.hof@fhi.nl

www.fhi.nl/bitsbricksbehaviour

14049

B+U 7 2019 7

HIP Circulair, prefab, modulair, gasloos, recyclebaar, BIM, VR. Allemaal trendwoorden

REDACTIONEEL

die ­duiding geven aan ontwikkelingen in de bouwsector. In dit nummer van Bouw en ­Uitvoering passeren een aantal hippe termen de revue, maar komt ook een inmiddels onhip woord als duurzaamheid aan bod. Is de laatste toch een blijvertje?

Met de ‘hippe’ term ‘Leven in de bouwerij’ hoopt Bouw Compleet van 9 tot en met 11 ­oktober veel bouwers uit Noordoost-Nederland naar Hardenberg te lokken. Er is aandacht

voor thema’s als duurzaam bouwen, veilig werken en het personeelstekort in de sector.

Fun, entertainment en netwerken komen samen op deze beurs met in hal 3 een pubquiz, live muziek en een VIP Lounge. (Zie pagina 16.)

Rotterdam is weer een hip iconisch gebouw rijker. Het kunstdepot van Boijmans van ­Beuningen van de hand van MVRDV weerspiegelt de stad. Op pagina 8 is alles te lezen

over 39,5 meter hoge depot dat 15.400 vierkante meter telt en straks het stralende middelpunt is van het Museumpark in Rotterdam.

Als je het over hip hebt, mag de stad Amsterdam niet ontbreken. De gemeente Amsterdam

zocht voor het invullen van wonen en werken op het voormalig haventerrein Buiksloterham naar bijzondere, duurzame en circulaire gebouwen. Straks verrijst hier een circulaire woontoren van hout. (Zie pagina 40.)

Duurzaamheid en cybersecurity zijn de hippe woorden als het om gebouwautomatisering gaat. Op de conferentie Bits, Bricks & Behaviour werd nader ingegaan op de energietransi-

tie. Diederik Samson - nog net voorzitter van de Klimaattafel Gebouwde omgeving - sprak over de technologie die de verduurzaming mogelijk zal maken. Op pagina 50 is alles te ­lezen over techniek en de samenwerking tussen de verschillende branches.

De vinding is er al even, maar het recyclebare asfalt was jarenlang niet hip genoeg. Nu

iedereen de mond vol heeft van circulariteit en recyclen timmert de gepolymeriseerde vloeibare natuurlijke hars - uit de schil van de cashewnoot - lekker aan de weg. (Zie pagina 60.)

GERARD VOS HOOFDREDACTEUR BOUW EN UITVOERING G.VOS@APRMEDIAGROEP.NL

8 B+U 7 2019

DEPOT BOIJMANS VAN BEUNINGEN KRIJGT VORM spiegel van Rotterdam

B+U 7 2019 11

OVER MVRDV MVRDV is een Rotterdams architectenbureau en vermaard om zijn experimentele architectuur. Echt bekend werden ze met de Villa VPRO in Hilversum en met het Woonzorgcomplex in Amsterdam-Osdorp. Sommige woonblokken van deze flat steken tot elf meter naar buiten en hangen boven het trottoir. Dichterbij huis ontwierpen ze de Rotterdamse markthal en veroorzaakten ze reuring met de gigantische trap bij Rotterdam Centraal voor het Groot Handelsgebouw.

Dit als knipoog naar 75 jaar wederopbouw van de stad ­Rotterdam.

12 B+U 7 2019

Booosting - het platform voor koplopers in bouwinnovatie organiseerde een projectbezoek naar het Depot Boijmans van Beuningen.

Het 39,5 meter hoge kunstdepot telt 15.400 vierkante meter en is straks het middelpunt van het Museumpark in Rotterdam.

TEKST GERARD VOS BEELD MVRDV

H

et idee voor het depot voor het Boijmansmuseum is uit nood geboren. Sjarel Ex, directeur van het Boijmans was de overstromingen in zijn kelders meer dan zat.

Ex: “Tussen werken van Albrecht Dürer, Leonardo Da Vinci en Michelangelo liepen de zilvervisjes in het rond.” De Boijmans-directeur vond vooral ook dat de collectie - bestaande uit meer dan 151.000 werken - gewoon voor het publiek toegankelijk moest zijn.

In 2007 al liet Ex voor drieduizend euro Winy Maas van architectenbureau MVRDV een tekening maken om te visualiseren hoe een depotgebouw naast het museum eruit zou kunnen zien.

Fokke Moerel partner/architect vertelt dat de discussie over het depot in Rotterdam veel tijd in beslag heeft genomen. “In 2013 werd uiteindelijk een competitie uitgeschreven waaraan MVRDV deel heeft genomen.

De opdracht was om een heel gesloten gebouw te ontwerpen waar de kunst veilig is. Het is feitelijk een kluis, maar moet wel openstaan voor veel bezoekers.”

Op 5 november 2015 stemde de Rotterdamse gemeenteraad in met de wijziging van het bestemmingsplan in het Museumpark, waardoor de plannen voor een bijzonder kunstdepot gerealiseerd konden gaan worden.

BOOOSTING Booosting platform voor koplopers in bouwinnovatie is in 1988 opgericht vanuit een gecombineerd initiatief van industrie, industrieel ontwerpers en architecten. De stichting heeft zich als doel gesteld het proces van vernieuwing en verbetering in de bouw wezenlijk te versnellen. Daarvoor initieert en faciliteert de stichting ideeĂŤn en projecten op het gebied van Onderzoek, Ontwerp en Ontwikkeling.

De bij het bouwinnovatienetwerk aangesloten organisaties wordt de gelegenheid geboden om hun eigen bouwwereld te vergroten door ervaringen te delen, ideeĂŤn op te doen en banden aan te gaan met aanpalende disciplines. Door haar stimulerende activiteiten heeft Booosting een unieke positie binnen de bouw.

Meer info: www.booosting.nl

De 255 acacia’s op de plek van het huidige gebouw zijn verplaatst naar het gemeentelijk bomendepot.

Het 39,5 meter hoge gebouw telt 15.400 vierkante meter en is straks het middelpunt van het Museumpark waar de Kunsthal, het NAi en het Natuurmuseum zijn gevestigd. Het depot ligt tussen het Boijmans Museum en de parkeergarage ingeklemd.

verzameld. Voordeel voor Boijmans is dat hiermee de vindbaarheid van de objecten, de handelingssnelheid en efficiency sterk omhoog gaan. In het depot komen vier professionele restauratieateliers, twee filmcabines, een educatieve ruimte en een filmzaal, bovenin is de ruimte gereserveerd voor een restaurant, daarbij een panoramisch dakterras met berken en dennen.

Moerel: “Die zijn jaren geleden al ingekocht om een goed wortelpakket te krijgen.”

Het spiegelende komvormige ontwerp van Winy Maas vond weerklank. Inhoudelijk gezien is het depot een schatkamer met kunstwerken die door generaties zijn

Het depot reflecteert het plein, maar ’s avonds gebeurt er iets anders, vertelt Moerel. “Er ontstaat dan een omkering van de spiegel. Het gebouw toont haar

SPIEGELING

B+U 7 2019 15

FINANCIEEL PLAATJE Financieel is de realisatie van ‘Depot Boijmans van Beuningen’ mede mogelijk gemaakt door stichting De Verre Bergen met een schenking van € 17 miljoen en een lening van circa € 35 miljoen tijdens de bouwfase.

De exploitatie moet in de toekomst worden bekostigd uit entreegelden en uit inkomsten uit verhuur van depotruimte aan particuliere kunstverzamelaars.

Bron: Wikipedia

interieur. Er zijn een aantal galerie- en contourruimtes die zichtbaar worden.” Door het komvormige gebouw loopt een soort knikkerbaan waardoor je als bezoeker het gevoel krijgt dat je het hele gebouw kunt zien. “Je kunt niet overal komen, maar dat merkt de bezoeker niet.”

DUBBELGEKROMDE GLAZEN GEVEL

BAM Bouw en Techniek was betrokken bij de bouw. Op 17 maart 2017 ging de eerste paal de grond in. Lastig bij dit project is dat de vorm geen enkele concessie toelaat.

Er is gebruik gemaakt van een dubbelgekromde glazen gevel tegen een gekromde draagconstructie.

(Transport)deuren zijn onzichtbaar geïntegreerd in de gevel. Niet onverwacht is de grootste uitdaging hier de gevel met ronde glasplaten in twee richtingen. P ­ rojectdirecteur Hans Polderman: “Het vraagt veel qua maatvoering en bevestiging. Er zit heel veel research en engineering achter om het depot zo strak en perfect mogelijk rond te krijgen. De betonwand is twaalf meter hoog, een halve meter dik en loopt 360 graden rond.”

Om de gevel mooi rond te krijgen is een kist gebouwd in de vorm van een helling van een skateboardbaan. Die is volgegoten met compact zelfverdichtend beton. Aan het einde van de ruwbouw, de fase waar alle dragende wanden, staalconstructies, vloeren, trappen, bordessen zijn gemaakt, werkten er rond de honderd mensen aan het depot.

De oplevering is gepland in het voorjaar van 2021.

BOUWCOMPLEET

LEVEN IN DE BOUWERIJ 9 t/m 11 oktober in Hardenberg

B+U 7 2019 17

18 B+U 7 2019

Van woensdag 9 tot en met vrijdag 11 oktober zet Bouw Compleet weer de deuren open.

Dit jaar een vernieuwde beurs met aandacht voor thema’s als duurzaam bouwen, veilig werken en personeelstekort in de sector.

TEKST GERARD VOS

B

ouw Compleet-marketeer Miranda Vrieling: “De vakbeurs heeft een landelijke dekking, maar met een sterk regionaal karakter. Dit regionale karakter omarmen we door in contact te treden met regionale aannemers, opleidingsinstituten en groothandelaren, zo zijn we onlangs bij een aantal bouwplaatsen op bezoek geweest en gebruiken we in onze uitingen foto’s, die zijn gemaakt op een voormalige bouwplaats in Hoogeveen, het paviljoen Nijstad.”

FEEST VOOR NOORDOOST NEDERLAND

Vrieling: “Bouwen is een feest als alles goed verloopt.

Wanneer alle bouwprocessen naadloos op elkaar aansluiten is ‘de bouw’ een mooie en enerverende branche om

in te werken. Om de bouw te vieren heeft een promotiedame de afgelopen tijd een aantal bouwplaatsen in Overijssel en Drenthe bezocht. Ze trakteerde op ijsjes en bitterballen.”

Dat sluit naadloos aan bij het motto: ‘Een feest voor bouwend Noordoost Nederland’. Aansluitend hierop is er voor gekozen om de vakbeurs ook op de vrijdag te laten plaatsvinden. Hiermee wil Bouw Compleet de vakman, die door de week buiten de regio werkzaam is, de gelegenheid bieden om de week af te sluiten op Bouw Compleet.

Dat het dan ook een feest wordt, daar twijfelt Vrieling geen seconde aan. “We hebben hal 3 zodanig ingericht

B+U 7 2019 19

dat fun, entertainment en netwerken samenkomen. In ‘de Bouwerij’ ontmoet de bezoeker partijen als BMN, van Dijk Bouwgroep. Ook Volandis is hier aanwezig met een ludieke activiteit, waar het thema ‘veilig werken’ centraal staat. Daarnaast is er in hal 3 een VIP lounge, is de media ruim vertegenwoordigd, vindt er iedere dag een Pubquiz plaats en sluiten we de week af met live muziek.

Dit is slechts een greep uit hetgeen de bezoeker aantreft in ‘de Bouwerij’.”

THEMA

De overige vier hallen zijn qua indeling ook aangepast, schetst Vrieling. “De routing is gewijzigd, daarnaast heeft iedere hal zijn eigen thema, zodat de bezoekers zijn bezoek nog doelgerichter kan plannen.”

De hallen zijn gethematiseerd, maar ook staat hier de Toekomst van de Bouw centraal. Hal 1 staat in het teken van Bouwmaterialen, in hal 2 is Ruwbouw en Beton het thema en in hal 4 Gereedschap en Persoonlijke Bescherming. Hal 5 ten slotte heeft als thema Onderhoud en afbouw. Met de nieuwe indeling wordt vraag en aanbod op een slimme manier bij elkaar gebracht, waardoor de match tussen bezoekers en exposanten beter wordt gefaciliteerd.

WERKEN IN DE BOUW

Op het Toekomstplein in Hal 1 wordt er ingespeeld op het personeelstekort in de sector. Vrieling: “Er komen uitzendbureaus, opleidingsinstituten en bouwbedrijven te staan. We nodigen daarbij een aantal beroepsgerichte opleidingen uit om Bouw Compleet te bezoeken.

Studenten kunnen zich bij ons oriënteren op de arbeidsmarkt.”

Verder geven de Bouwmensen Friesland hier acte de présence. Dit opleidingsbedrijf heeft als doel de bouwbranche te voorzien van voldoende goed opgeleide en gekwalificeerde vakkrachten. Door middel van werken, leren en de juiste coaching, kun je hier na twee jaar een diploma in ontvangst nemen. Vrieling: “Zij spreken ook

hun netwerk aan om Bouw Compleet te bezoeken.

Verder kunnen exposanten hun vacatures presenteren.”

NU AL EEN SUCCES

Het nieuwe beursconcept slaat aan, vertelt Vrieling.

Door het concept kan Bouw Compleet zich op een aantal nieuwe exposanten verheugen, waaronder: Saint Gobain, Webermix, Point line, Velux Commercial, Remix droge mortel, Kingspan Unidek, Topspin en van Dijk Bouwgroep.

RUIMTE VOOR VERBETERING VEILIGHEID

B+U 7 2019 21

minder dan twintig procent van gemeenten heeft beleidsplan voor verkeersveiligheid

22 B+U 7 2019

De ambities liegen er niet om. In 2050 moet het aantal doden in het verkeer gereduceerd worden naar nul. Ondertussen zijn de cijfers niet over om naar huis te schrijven, het aantal ernstige verkeersgewonden blijft stijgen en de daling van het aantal verkeersdoden stagneert.

Gemeenten kunnen de aanpak dan ook flink verbeteren, zien Wim van Tilburg van CROW en Charlotte Bax van de Stichting Wetenschappelijk Onderzoek Verkeersveiligheid (SWOV). Zij maken deel uit van het Kennisnetwerk SPV. Hiermee hopen ze gemeenten een verkeersveilig duwtje in de goede richting te geven.

TEKST GERARD VOS

B+U 7 2019 23

Eind vorig jaar werd het Strategisch Plan Verkeersveiligheid gepresenteerd door het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat. De ambitie om te streven naar nul verkeersslachtoffers staat hierin centraal. Om het plan handen en voeten te geven, hebben CROW en SWOV in opdracht van het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat, het Kennisnetwerk SPV gestart. Het Kennisnetwerk SPV helpt provincies, gemeenten en vervoerregio’s met het in kaart brengen van de risico’s op hun wegen.

Wim van Tilburg: “Met het Kennisnetwerk SPV proberen we verbindingen te leggen. Onze primaire doelstelling is om de overheden te helpen goede inventarisaties van de risico’s te maken als het gaat om verkeersveiligheid.”

Bax: “SWOV reikt hiervoor de inhoudelijke kennis aan die vervolgens wordt vertaald naar uitvoeringsprogramma’s. Ons doel is om ervoor te zorgen dat gemeenten en de provincies de nieuwste kennis in huis hebben en weten wat er speelt.”

Hoe doet Nederland het eigenlijk als het om verkeersveiligheid gaat?

Bax: “Vroeger deden we het heel goed. We hoorden tot de top drie van Europa, maar nu dreigen we weg te zakken. De ontwikkeling van verkeersongevallen in Nederland is net zo’n grafiek als de Matterhorn. Sinds de jaren vijftig en de opkomst van de auto waren er opeens veel verkeersdoden te betreuren. Dit resulteerde tot ongeveer 3.200 verkeersdoden per jaar begin jaren zeventig.

Sinds die jaren gaat het stapsgewijs omlaag. Afgelopen jaar waren er 678 verkeersdoden in Nederland. In 2014 waren dat 570 dodelijke slachtoffers. Helaas is er nu weer een langzaam oplopende lijn.”

TIP VOOR GEMEENTEN VAN WIM VAN TILBURG “Het is verstandig als je als gemeente bezig bent met je infrastructuur om een verkeersveiligheidsaudit te doen. Door in de voorkant van het traject al met de juiste mensen om de tafel te zitten die de juiste vragen stellen, kun je veel ellende vermijden en geld besparen.”

Hoe komt het dat de curve weer omhooggaat?

Van Tilburg: “Dat weten we niet precies. Het is waarschijnlijk een mix van factoren. Het wordt drukker op de weg, soms is het onderhoud van infrastructuur slechter geworden, het aantal fietsslachtoffers neemt toe, agressie in het verkeer kan een factor zijn.”

Bax: “We worden ook ouder met zijn allen. Dat wil niet zeggen dat er daardoor gevaarlijkere situaties ontstaan, maar als je valt als tachtigjarige overlijdt je nu eenmaal sneller dan iemand van zestien. De opgave is om een integrale aanpak te bedenken als het om verkeersveiligheid gaat.”

Is de aandacht voor verkeersveiligheid wat weggeëbd?

Van Tilburg: “Je ziet al jaren dat er niet echt een opgaande lijn is als het om de bestedingen gaat voor verkeersveiligheid. Begin jaren negentig was er een flinke impuls met het Startprogramma ‘Duurzaam Veilig’ voor veilige infrastructuur. Er was ook een groot investeringsprogramma aan verbonden. Dat heeft veel effect gehad.”

Bax: “De visie was dat je het hele verkeerssysteem moet toesnijden op de mens. De mens is kwetsbaar, niet altijd bezig met het verkeer. Dat heeft geleid tot maatregelen als rotondes, dertig kilometer per uur zones, het zestig kilometer maken van wegen in plaats van tachtig en rijrichtingscheiding op provinciale wegen”

Is het onderhoud van de infrastructuur een zorg als het om verkeersveiligheid gaat?

Van Tilburg: “Als je kijkt naar de infrastructuur, dan moeten we met elkaar wel een bepaalde zorg uitspreken over de staat hiervan. Als je door slecht onderhoud verzakkingen krijgt bij de aansluiting van bruggen en

24 B+U 7 2019

tunnels dan is dat een risicofactor waar je goed rekening mee moet houden. Ik vind overigens dat de staat van wegen, bruggen en tunnels, best goed is, zeker vergeleken met buurlanden als België en Duitsland.

Bax: “Er is bij gemeenten de komende jaren een grote vervangingsopgave gaande. Als je toch die weg opengooit dan is dit een uitgelezen kans om ze daarna (Duurzaam veilig) in te richten.”

RISICO-ANALYSE VOOR WEGBEHEERDERS IN ZES STAPPEN Het Kennisnetwerk SPV heeft een stappenplan ontwikkeld voor het maken van een risico-analyse waarmee met name gemeenten aan de slag kunnen.

In het kader van het Strategisch Plan Verkeersveiligheid (SPV) ligt er voor gemeenten (en provincies) de opgave om de risico’s voor verkeersveiligheid in kaart te brengen. Het stappenplan geeft in zes stappen aan hoe je als gemeente zelf een risico-analyse maakt.

Meer informatie: www.kennisnetwerkspv.nl

Wat voor maatregelen kunnen gemeenten nemen?

Bax: “Momenteel moeten gemeenten een inventarisatie maken van de risico’s op hun wegen, bijvoorbeeld van inrichting van het wegennet. De SWOV heeft voor gemeenten een stappenplan ontwikkeld om zo een eigen risico-analyse voor verkeersveiligheid te maken.

(Zie kader ‘Risico-analyse voor wegbeheerders in zes stappen’.) Na de risico-analyse kunnen gemeenten en provincies een uitvoeringsprogramma opstellen voor de implementatie van maatregelen. Dit hoeven ze overigens niet alleen te doen. We organiseren regiobijeenkomsten om ze op weg te helpen, dit omdat het concept risicogestuurd werken vrij nieuw is. Er wordt gekeken naar factoren waar we zeker van zijn dat ze de verkeerveiligheid beïnvloeden. Met een focus daarop weet je zeker dat het aantal doden en gewonden kan dalen.”

Van Tilburg: “Vaak wordt gedacht dat bebording een verschil maakt, maar dat valt tegen in de praktijk. Wat je als weggebruiker ziet en bewust waarneemt langs de weg, is beperkt, blijkt uit onderzoek. Je rijdt voor een belangrijk deel op ervaring en gevoel en wat er is. De vormgeving van de weg is heel erg bepalend voor het gevoel wat je er kan en wat je er mag.”

Bax: “Je ziet veel 30 kilometer-wegen waar je vroeg 50 mocht rijden en waarvan de inrichting nog niet is veranderd. Soms is er niets anders gedaan dan een ander bordje ophangen. Als weggebruiker denk je: ‘Waarom zou ik hier geen 50 mogen? Wat je daar kunt doen is dat je de weg begint met een inritconstructie, het asfalt vervang je door klinkers, je maakt de weg wat smaller. Geen

B+U 7 2019 25

HARDENBERG ZET FIETSER CENTRAAL De gemeente Hardenberg heeft een intelligent transportsysteem (ITS) dat de veiligheid voor fietsers moet vergroten. De fietser verleiden staat hierbij centraal.

Wanneer een tractor of vrachtwagen de rotonde met de Bruchterweg in Hardenberg nadert, worden deze met warmtecamera’s gesignaleerd. De fietsers zien dat er groot verkeer nadert op hun weg naar school. Met verlichte borden en rode en groene ledlampjes in de fietsstrook worden ze naar een veilige route gewezen.

Als ze die route kiezen, zien ze een bord met een duim omhoog met daarop de tekst ‘Goed bezig!’.

Het is de eerste keer dat ITS wordt toegepast voor fietsverkeer, dit gebeurt doorgaans om de doorstroming van het autoverkeer te bevorderen.

26 B+U 7 2019

fietsstroken apart langs de weg. Al die ingrepen maken dat je als automobilist vanzelf al langzamer gaat rijden.”

Is het een verplichting voor gemeenten om met verkeersveiligheid aan de slag te gaan?

Van Tilburg: “Het Strategisch Plan Verkeersveiligheid is een richtlijn voor gemeenten en provincies. Het gaat om een wisselwerking tussen nationale wet- en regelgeving, overheden, waterschappen en gemeenten. Maar de verschillende grootten van gemeenten maken het een lastige kwestie. In Amsterdam zijn snorfietsen op de fietspaden niet echt gewenst, maar de situatie in Amsterdam is anders dan in een gemeente als Assen of Lutjebroek. Moet je nationaal scooters gaan verbieden op het fietspad? Zo’n kwestie is niet eenvoudig. De betrokken partijen moeten over dit soort kwesties nog eens goed om de tafel gaan zitten.”

KLEURRIJK NEDERLAND Is het een idee om gekleurd asfalt in te zetten voor verkeersveiligheid? Bijvoorbeeld door alle fietsstroken rood te maken?

Charlotte Bax: “Uniformiteit in weginrichting, dus dat je overal weet wat je kunt verwachten, is een goed idee en of je dat met kleur doet of met belijning en inrichting doet, maakt niet uit. Vaak worden fietsstroken langs 50 kilometerwegen aangelegd in gekleurd asfalt. Wij zijn echter voorstander van een apart, afgescheiden fietspad langs 50 km/uur-wegen, zodat je het risico op aanrijdingen zoveel mogelijk beperkt. Zo’n vrijliggend fietspad hoef je dan ook geen andere kleur te geven.

Wim van Tilburg: “Ik zit daar wat anders in. Ik ben wel voorstander. Als je een fietsstrook maakt en je geeft deze een andere kleur dan de rijbaan gekoppeld met markering, dan geef je het meer duiding dan dat je overal grijs asfalt gebruikt.”

Bax: “Als je praat over de inrichting van wegen, dan gelden de richtlijnen van het CROW als uitgangspunt. Deze richtlijnen zijn gemaakt in werkgroepen met experts, uitvoerders en gebruikers. Juridisch is het niet bindend, maar een rechter gaat er wel vanuit dat een gemeente zich aan zo’n richtlijn houdt.”

Hebben alle gemeenten een beleidsplan voor verkeersveiligheid?

Bax: “Toevallig hebben we net vorige maand hier onderzoek naar gedaan. Het blijkt dat minder dan twintig procent dat heeft en dat is erg weinig. Daar is nog veel ruimte voor verbetering.”

Gemeenten die inzetten op verkeersveiligheid maken het menselijk leed wat kleiner maar besparen ook geld.

Van Tilburg: “De schade die door verkeersongevallen ontstaat is enorm, dat wordt nog weleens onderschat.

Mensen overlijden. Mensen raken gewond, dat is leed en dan heb je de materiële schade. Er is schade aan voertuigen en de infrastructuur. De Economie loopt vertraging op door files als gevolg van ongevallen.”

Bax: “Er is een prijskaart gehangen aan het veroorzaakte leed, de immateriële kosten, en dit is opgeteld met materiële schade. Dat komt jaarlijks uit op veertien miljard euro - ongeveer twee procent van het bruto binnenlands product. Dat is vele malen meer dan bijvoorbeeld de economische schade van fileleed. (Fileleed veroorzaakte in 2017 tussen de 983 miljoen euro en 1,3 miljard euro schade, red.) Het navrante is dat daar dan de kranten vol over staan.”

Gaan Big Data in de toekomst een grote rol spelen?

Bax: “Big Data kunnen zeker een grote rol spelen in de verkeersveiligheid, maar de data zijn nu versnipperd.

Ook al zijn er in wegen enorm veel meetpunten, er is niet een makkelijk toegankelijke database hiervoor.”

Van Tilburg: “Vooralsnog zie je dat heel veel verschillende partijen data beheren. Ik zie een rol voor de Nationale

Databank Wegverkeersgegevens (NDW) waarin veel partijen vertegenwoordigd zijn. Dat is de weg naar de toekomst. Daar ligt de sleutel van ontsluiting van data die voor verkeersveiligheid ingezet kan worden. Het voordeel is dat er steeds meer kan, nieuwe methoden als scanauto’s en smartphone-informatie zorgen voor veel nieuwe data en vervolgens kun je koppelingen gaan maken.”

Bax: “Er gebeurt veel op dit gebied. We werkten recent mee aan een Europees project met naturalistic driving.

In een aantal auto’s zijn camera’s ingebouwd. Mensen rijden enkele jaren rond zoals ze altijd doen. Het is geen experimentele setting. Je kunt zien of vrachtwagenchauffeurs wel in die dode hoekspiegel kijken of mensen wat anders doen tijdens het rijden. Daar komt veel nuttige informatie uit voort. Je kunt door middel van goede software steeds beter snel zoeken in die enorme hoeveelheden data.”

Wilt u etensluchtjes en geschreeuw uit het trappenhuis tegenhouden?

14098a

NIEUWE EIS IN BOUWREGELGEVING: OVERVERHITTING NIEUWBOUWWONINGEN AAN DE KAAK GESTELD Minister Ollongren gaat de bouwsector verplichten tot het verkleinen van het ­risico op oververhitting in een woning. Dit doet zij via een nieuwe eis in de bouwregel­ geving. Hierdoor moet de temperatuur in de woning ook bij warme buitentemperaturen in de zomer op een acceptabel niveau blijven. Bovendien wordt er geen onnodige energie gebruikt.

We worden geconfronteerd met steeds warmere zomers. Hiermee neemt de noodzaak om maatregelen te treffen tegen oververhitting toe. Nieuwe woningen worden zo energiezuinig mogelijk gebouwd.

Woningen houden daardoor hun warmte meer vast. In de zomer kan dat problemen opleveren. Hogere binnentemperaturen leiden tot gezondheidsrisico’s en overlast.

Om zoveel mogelijk energie te besparen,

moet worden voorkomen dat achteraf inefficiënte mobiele airco’s worden geïnstalleerd om de binnentemperatuur op een acceptabel niveau te houden. Door een goed ontworpen gebouw kan dit worden voorkomen. De nieuwe eis kan in de praktijk tot verschillende maatregelen leiden.

Bijvoorbeeld dat - bij oplevering van een nieuwe woning - zonwering aanwezig is, dat er goed nagedacht is over de ventilatie binnen woningen en/of dat er rekening gehouden is met de ligging van de woning ten opzichte van de zon. De nieuwe eis ten aanzien van oververhitting gaat gelijktijdig per 1 juli 2020 in met de eisen voor bijnaenergieneutrale nieuwbouw (BENG).

De Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO.nl) heeft W/E adviseurs onderzoek laten verrichten naar het criterium en

de grenswaarde om het risico op oververhitting in nieuwbouwwoningen te beperken. Dit resulteerde in het rapport ‘Grenswaarden zomercomfort nieuwe woningen in Bouwbesluit’. Op basis hiervan adviseerde RVO.nl het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijkrelaties om TOjuli op te nemen in de bouwregelgeving (Advies eis vermindering risico oververhitting nieuwbouwwoningen in Omgevingsregeling).

TOjuli Voor nieuw te bouwen woningen zal in de bouwregelgeving een grenswaarde worden opgenomen voor TOjuli. Dit is een indicatiegetal waarmee per oriëntatie van het gebouw inzicht gegeven wordt in het risico op temperatuuroverschrijding. De TOjuli volgt uit de Energieprestatieberekening conform NTA8800. De grenswaarde wordt gesteld op een maximale waarde van 1,0.

Kies een voordeur die beschermt tegen geluid en inbrekers.

En de geur van de gebakken hamburgers van de buurman.

Een Zweedse veiligheidsdeur van Daloc is geen gewone woningtoegangsdeur. Deze maakt het een inbreker vrijwel onmogelijk om binnen te komen. De deur is minimaal 30 minuten bestand tegen giftige brandgassen en brand.

Bovendien worden zowel geluiden als ongewenste geuren uit het trappenhuis buitengehouden.

Lees meer op daloc.nl/wooncomfort

14098b

30 B+U 7 2019

Foto: byEffect/Shutterstock.com

BIJNA 60.000 HECTARE VOOR WONINGEN EN BEDRIJVEN

‘Gemeente Westland beschikt over meer bebouwd terrein dan Den Haag’

B+U 7 2019 31

In twintig jaar tijd is er in Nederland per saldo 59,2 duizend hectare bijgekomen voor wonen, werken en infrastructuur.

Bijna negentig procent hiervan is nieuw woon- en werkterrein.

In West-Nederland was de groei van woon- en werkterrein het sterkst, zo meldt het CBS.

I

n 2015 was 493 duizend hectare van het Nederlands grondgebied bestemd voor wonen, werken en infrastructuur. In 1996 was dat nog ruim 433 duizend hectare De nieuwe bebouwde terreinen bestaan voor 47 procent uit woongebied, voor 43 procent uit werkterrein, onder andere voor bedrijven, openbare voorzieningen, glastuinbouw en voor 10 procent uit infrastructuur, zoals wegen, spoorwegen en vliegvelden. Deze uitbreidingen zijn voor een groot deel gerealiseerd op voormalige landbouwgrond.

Het areaal aan werkterrein nam in de periode 1996-2015 met bijna 22 procent toe. Deze groei is vooral toe te schrijven aan een toename van bedrijfsterreinen, met ruim 25 duizend hectare. Het woonareaal steeg in 20 jaar met ruim 13 procent, waarbij de groei voor een aanzienlijk deel kan worden toegewezen aan Vinexwijken.

Het grondgebied voor infrastructuur nam met bijna 6 procent toe.

BEBOUWD TERREIN IN DE GROTE STEDEN

Gemeenten met veel bebouwd terrein zijn vaak ook de steden met de meeste inwoners. Uitschieters zijn Rotterdam met 14,2 duizend hectare bebouwd oppervlak (65 procent van de gemeente), en Amsterdam met 9,5 duizend hectare (57 procent).

IJssel (73 procent). In de twee laatst genoemde steden bestaat bijna de helft van de gemeente uit woongebied.

Vinexwijken Tussen 1996 en 2015 is in alle Nederlandse gemeenten het aandeel woongebied gegroeid, of tenminste gelijk gebleven. De grootste groei vond plaats in gemeenten met Vinexwijken. In Utrecht en Den Haag nam de oppervlakte woongebied hierdoor in deze periode toe met 31,2 procent en 24,7 procent. De impact van deze Vinexwijken was nog groter in randgemeenten.

Zo groeide de oppervlakte woongebied in Barendrecht in de periode 1996-2015 met 91 procent. In PijnackerNootdorp bedroeg de toename 81 procent, in Lansingerland 76 procent. Flevoland telde drie gemeenten die tot de snelste groeiers behoorden. Almere kende de sterkste toename van het woonareaal (60 procent).

Uitbreiding oppervlak bebouwd terrein 1996-2015 Sterke toename Geringe toename Barendrecht Pijnacker-Nootdorp Lansingerland Almere Albrandswaard Zeewolde Houten IJsselstein Hendrik-Ido-Ambacht Lelystad

Daarentegen beschikken de gemeenten Westland en Haarlemmermeer over meer bebouwd terrein dan grote steden als Den Haag en Utrecht. In Westland komt dit vooral door de aanwezigheid van kassen (48 procent), terwijl Haarlemmermeer over veel infrastructuur binnen de gemeentegrenzen beschikt (10 procent). Dit komt met name door Schiphol.

BEBOUWD OPPERVLAK

Het aantal gemeenten met minder dan 5 procent bebouwd oppervlak daalde tussen 1996 en 2015 van 19 naar 11. Deze bevinden zich doorgaans buiten de stedelijke regio’s van Nederland. Vijf van deze gemeenten zijn de Waddeneilanden. Het aantal gemeenten waarvan meer dan 50 procent van het grondgebied in gebruik is voor wonen, werken en infrastructuur, is tussen 1996 en 2015 toegenomen van 24 naar 34.

Verreweg de grootste toename van de bebouwde oppervlakte vond plaats in Barendrecht, van 36 naar 58 procent. De drie gemeenten met het hoogste aandeel bebouwd terrein in 2015 zijn Westland (76 procent), Capelle aan den IJssel (74 procent) en Krimpen aan den

Groei woongebied 1996-2015

20

40

60

80

100%

Bron en statistiekbeeld: CBS

BEDRIJFSTERREINEN

In de afgelopen twintig jaar is de oppervlakte bedrijfs­ terrein in de meeste gemeenten gegroeid, met name in gemeenten met grote havens. In Rotterdam nam de oppervlakte bedrijfsterrein met 1,4 duizend hectare toe, vooral door de aanleg van de Tweede Maasvlakte.

Met 28,4 procent bedrijfsterrein is deze havenstad de koploper. In andere gemeenten met grote havens groeiden bedrijfsterreinen ook hard, zo vertoonden deze terreinen in Amsterdam en Moerdijk een gelijke groei van 458 hectare.

foto: 77studio

B+U 7 2019 33

HELFT KANTOOR ­GEBOUWEN NIET DUURZAAM GENOEG

34 B+U 7 2019

Nederland heeft ruim 85 miljoen vierkante meter kantoor. Een enorm oppervlak ‘kantoortuin’ die over 2,5 jaar minimaal energielabel C moet hebben.

Ruim de helft van de kantoren is al verduurzaamd, maar dit gold begin 2019 nog niet voor ruim 40 miljoen vierkante meter... De efficiëntie van kantoorgebouwen is verre van optimaal.

TEKST MARJAN SCHOLTENS

E

en comfortabele werkplek is een van de belangrijkste vereisten voor kantooreigenaren. Goede verlichting, lift-installaties, een constante temperatuur en grote presentatieschermen zijn essentieel om een kantoor verhuurd te krijgen.

Toch blijven kansen om de gebouwprestaties te verbeteren en het gebruikscomfort te verhogen veelal onbenut.

“Integratie van innovatieve technieken komt moeizaam van de grond, ook is er niet altijd een goede analyse van het gebouw voor handen”, aldus Martijn de Ruijter, commercieel manager e-fficient buildings bij technisch dienstverlener SPIE. Hierdoor blijven er kansen liggen om kantoorgebouwen te verduurzamen. “Vaak worden gebouwen bijvoorbeeld geheel verwarmd, terwijl ze op sommige dagen maar voor de helft gevuld zijn met mensen. Systemen zijn niet altijd op elkaar afgestemd.”

PARISPROOF WORDEN

Juist op dit moment is voor kantoorgebouwen de noodzaak groot om te verduurzamen, legt De Ruijter uit. “Ze

moeten de komende twee jaar ‘Parisproof’ worden.” In 2015 ondertekenden 195 landen - waaronder Nederland - het Klimaatakkoord van Parijs. Een historisch akkoord, want voor het eerst werd een bindend verdrag gesloten om de uitstoot van broeikasgassen aan te pakken. “In Nederland zijn gebouwen verantwoordelijk voor 40% van het totale energieverbruik en voor ruim 30% van de CO2-uitstoot. De maatregelen die uit het Parijse akkoord voortvloeien liggen dus voor een deel op het bord van het Nederlandse bedrijfsleven.” Per 1 januari 2023 moeten kantoren groter dan 100 m2 minimaal energielabel C hebben. En dat is nog maar het begin. Er is de ambitie uitgesproken dat gebouwen in 2030 minstens over een energielabel klasse A moeten beschikken en dat alle gebouwen in 2050 energieneutraal moeten zijn. “Voor veel kantooreigenaren is er dus werk aan de winkel om op tijd aan de vereisten te voldoen. Een enorme klus als je bedenkt dat miljoenen vierkante meters van het Nederlandse kantooroppervlakte op dit moment nog niet eens energielabel C hebben.”

BANKEN EN HUURDERS VOEREN DRUK OP

De druk om te verduurzamen wordt van alle kanten opgevoerd. Verschillende banken hebben al aangegeven dat ze de commerciële vastgoedportefeuille binnen tien jaar volledig willen vergroenen. Door verplichte energielabels te introduceren bij het verstrekken van nieuwe financieringen willen ze een bijdrage leveren aan het op peil houden of zelfs verhogen van de waarde van het onderliggende vastgoed. Verwacht wordt dat gebouwen die niet verduurzaamd zijn, binnen vijf tot tien jaar sterk in waarde zullen dalen. De Ruijter: “Ook huurders kiezen steeds vaker voor een duurzaam gebouw. Allereerst

VOOR WIE? De energielabel C-verplichting geldt voor zowel publieke als private gebouwen groter dan 100m2 die volgens de Basisregistraties Adressen en Gebouwen (BAG) een kantoorfunctie hebben. Monumenten zijn vooralsnog uitgezonderd. Voldoet het pand dan niet aan de eisen, dan mag het per 1 januari 2023 niet meer als kantoor worden gebruikt.

foto: zhudifeng

36 B+U 7 2019

vanwege de lagere energienota. Maar ook vaak vanwege het positieve effect op het imago. Duurzame huisvestiging wordt een visitekaartje voor een onderneming.”

CONCREET AAN DE SLAG IN DRIE STAPPEN

Het verbeteren van het energielabel vraagt om energiebesparende maatregelen. Maar hoe ga je als kantooreigenaar te werk? Waar moet je beginnen? De Ruijter: “In de eerste plaats draait het om bouwkundige verbeteringen, zoals isolatie van het dak of het vervangen van de gevelbeglazing. Daar scoor je het beste mee om de energievraag te verminderen. Daarnaast is het zaak om de installaties voor verwarming, ventilatie, koeling en verlichting zo energiezuinig mogelijk te maken. Ten slotte is er winst te behalen door de benodigde energie zo duurzaam mogelijk op te wekken.”

De allereerste stap naar verduurzaming is volgens De Ruijter een goede analyse van het gebouw. “Je moet inzicht krijgen in het energieverbruik in het gebouw en de opties. Vaak zie je dan direct waar de knelpunten zitten. Denk aan warmteverlies via de buitenmuren of onverwarmde ruimte. Of de ventilatie of verlichting die aanstaat buiten kantooruren. Soms gooi je een dag aan energie weg. Dat is zonde en vrij eenvoudig op te lossen. Daarnaast kun je slimmer omgaan met energie.

Bijvoorbeeld door warmte uit uitgaande ventilatielucht te gebruiken voor het voorverwarmen van ingaande ventilatielucht bij een gebalanceerd ventilatiesysteem.

Of door de opstarttijd van de cv-installatie te regelen op basis van de buitentemperatuur. Het gaat soms om relatief kleine ingrepen die een aanzienlijk effect hebben.”

GEÏNTEGREERDE AANPAK ‘THE ROAD TO PARIS’

Om kantooreigenaren te ondersteunen hebben vijf ondernemingen hun krachten gebundeld: Koers Groep, IOB, MAIN Energie, SPIE en Goodmorrow. Met ‘The Road to Paris’ bieden ze een totaalconcept. Ruijter: “Dat is handig, want je hebt één contactpersoon en schakelt direct met een adviseur, aannemer, installateur en energieleverancier. We zetten onze expertise gezamenlijk in om eigenaren te ontzorgen. ‘Allereerst maken we een quickscan. We komen met logische oplossingen om bijvoorbeeld naar energielabel C of A of zelfs BENG te komen én kunnen de maatregelen uitvoeren.” De partners zoeken ook naar natuurlijke momenten voor verduurzaming. “Bijvoorbeeld als een installatie aan het einde van zijn levensduur is. Dat is het moment om te investeren. Vanzelfsprekend monitoren we ook de gerealiseerde energiebesparing en werken we mee in het beheer en onderhoud van installaties.”

VERBETERDE VOORSPELBAARHEID DOOR SENSOREN EN SLIMME MONITORING

Als onderdeel van gebouwefficiency en verduurzaming wordt de besturing van een pand met sensoren en slimme monitoring volgens De Ruijter steeds belangrijker. “Op dit moment worden technieken en systemen onvoldoende geïntegreerd. Als de energievoorziening, het alarm, de verlichting en ICT op een geïntegreerde manier met elkaar communiceren, geeft dat een

B+U 7 2019 37

foto: peter visual

38 B+U 7 2019

STAPPENSCAN

1 INVENTARISATIE

De quickscan geeft snel inzicht in uw situatie

2 ONTWERP

Onderzoek naar de haalbaarheid met energie ontwerp

3 UITVOERING

Samen inrichten project organisatie en start uitvoering

4 GEBRUIK

In stand houden van de systemen en borgen van de prestatie

5 ONTMANTELING

Het gebouw wordt circulair ontmanteld

B+U 7 2019 39

gebouw een enorme meerwaarde. De technische oplossingen zijn voorhanden; het probleem is echter dat ze los van elkaar worden ingezet. Dit kost onnodig veel geld.

Door gebouwen met 3D-scanning te analyseren, data te verzamelen en slimme logaritmes te ontwikkelen, kunnen het energieverbruik en storingen in ICT-systemen worden voorspeld.” Dit maakt het mogelijk om systemen te optimaliseren, waardoor gebouwen efficiënter en duurzamer worden.

Een verbeterde voorspelbaarheid heeft niet alleen voordelen voor de operatie en het facilitaire proces, maar ook voor het onderhoud. De Ruijter: “Installatiebedrijven gaan straks bij de gebouwbeheerder langs om een onderdeel te vervangen waarvan zij al weten dat dit binnen een week stukgaat. Met preventief onderhoud en proactieve service blijf je storingen en onnodige, dure reparaties voor. Je geeft dus niet teveel geld uit en niet te weinig.” Een volgende fase is ‘augmented reality’, waarbij de monteur de klant op afstand zelf problemen helpt oplossen. Deze optimalisaties leveren niet alleen voordeel op voor de gebouwbeheerder, maar ook voor de medewerkers van deze gebouwen en fabrieken. “Een comfortabele werkomgeving zorgt voor minder ziekteverzuim en een hogere productiviteit.”

ENERGIEBESPAREN LOONT

In veel gebouwen zijn besparingen van 30% op het energieverbruik mogelijk. Op aardgas alleen al zo’n 60%. Het verbeteren van de energieprestatie van gebouwen levert dus geld op, door de lager uitvallende energierekening, ieder jaar opnieuw. “Bovendien laat onderzoek zien dat energiezuinige kantoorpanden ook een hogere verkoopprijs, huuropbrengst en bezettingsgraad genereren. Ze zijn circa 9% meer waard en leveren zo’n 10% hogere huuropbrengsten op dan kantoorpanden die niet energiezuinig zijn. Door gebouwen te verduurzamen, stijgen de marktwaarde en de huuropbrengsten terwijl investeringen na vier jaar zijn terugverdiend”, aldus De Ruijter.

In euro’s leidt het verduurzamen van een kantoorpand met energielabel D of lager naar een label C of hoger tot een gemiddelde stijging van de huur van 14 euro per vierkante meter. De getaxeerde marktwaarde stijgt gemiddeld met 106 euro per vierkante meter.

OVERHEID BETAALT MEE

De overheid stelt niet alleen eisen qua verduurzaming, maar subsidieert deze ook met onder meer fiscaal voordeel en de Investeringssubsidie duurzame energie (ISDE). De Ruijter: “Door investeringsplannen te analyseren en slim gebruik te maken van beschikbare regelingen worden de terugverdientijd en het rendement van een investering positief beïnvloed. Denk aan belastingvoordeel voor ‘groene’ spaarders en beleggers. De bank kan een lening voor een lager rentetarief tot wel 1% aanbieden aan een investeerder met een groenproject.

Ook voor renovaties van gebouwen is fiscale subsidie mogelijk. En tot eind 2020 wordt de aanschaf van onder meer zonneboilers, warmtepompen, biomassaketels of pelletkachels nog gestimuleerd.”

A

0 - 1.05

Zeer laag

B

1.06 - 1.30

Laag

C

1.31 - 1.60

Redelijk laag

D

1.61 - 2.00

Gemiddeld

E

2.01 - 2.40

Redelijk hoog

F

2.41 - 2.90

Hoog

G

>= 2,91

Zeer hoog

VERPLICHT ENERGIEBESPAREN? De Energielabel C-verplichting heeft overlap met de eisen voortvloeiend uit het Activiteitenbesluit, onderdeel van de Wet Milieubeheer. Het Activiteitenbesluit verplicht gebouweigenaren tot het nemen van energiebesparende maatregelen, zodra deze zich binnen vijf jaar terugverdienen. Deze verplichting geldt bij een energieverbruik van meer dan 50.000 kWh per jaar of meer dan 25.000 m3 aardgas. Deze regel is van toepassing op maar liefst éénderde van alle utiliteitsgebouwen, ongeacht hun gebruiksaard of huidige labelklasse.

CONCLUSIE

Kortom, door kantoorgebouwen te verduurzamen voldoen kantooreigenaren niet alleen aan huidige en toekomstige wettelijke verplichtingen, maar zorgen zij er ook voor dat de vastgoedportefeuille haar waarde behoudt of zelfs vergroot. De Ruijter: “Het start met inzicht en een gedegen plan. Je kunt dan de stap maken van reactief handelen naar proactief en voorspelbaar handelen.” Om op tijd aan de wettelijke vereisten te voldoen moet er volgens De Ruijter intensiever worden samengewerkt tussen leveranciers, installatiebedrijven en gebouweigenaren. Ook moeten marktpartijen investeren in innovatie en dan met name in kleine schaalbare oplossingen. “Alleen door samen te werken maken we ruim 85 miljoen vierkante meter kantoor in Nederland Parisproof.”

40 B+U 7 2019

CIRCULAIRE WOONTOREN VAN HOUT

B+U 7 2019 41

Het voormalig haventerrein Buiksloterham aan de noordoever van het IJ in Amsterdam krijgt meer dan vijfhonderd nieuwe woningen.

Deze zijn voor wonen en werken verdeeld, over drie kavels. Straks verrijst er een houten woontoren boven een plint van prefab beton.

TEKST RONALD VAN BOCHOVE BEELD OLAF GIPSER ARCHITECTS

42 B+U 7 2019

K

avel 20 bestaat uit verschillende bouwwerken waarvan er één ontworpen is door Olaf Gipser Architects. Hij koos in overleg met een bouwgroep van 35 particuliere opdrachtgevers en risicodrager en mede-initiatiefnemer Heutink Ontwikkeling en Bouw, voor een houten woontoren boven een plint in meer traditioneel prefab beton.

Het gebouw, Stories BSH20A, biedt ruimte aan meerdere groeiplaatsen voor bomen en andere planten.

De gemeente Amsterdam zocht voor het invullen van wonen en werken op het voormalig haventerrein Buiksloterham naar bijzondere, duurzame en circulaire gebouwen. Met ruimte voor particulieren om hun manier van wonen zelf in te kunnen richten. “Dit was niet onze eerste ervaring met een Bouwgroep van collectief participerende opdrachtgevers. Maar het is wel een grote groep met 35 particulieren”, zegt Olaf Gipser van het gelijknamige architectenbureau.

Samen met deze groep van zelfbouwers stelden zij een plan van aanpak op. Dit plan won de inschrijving na een nek-aan-nek race met een andere indiener. “Er moest een loting aan te pas komen omdat we beiden gelijk scoorden.” Het ontwerp werd onder meer beoordeeld op circulariteit, duurzaamheid maar ook op medezeggenschap en er werden vertegenwoordigers van de toekomstige bewoners door de gemeente gehoord.

Dat was in 2016. Inmiddels ligt er een uitgewerkt ontwerp en de bouw is eind vorig jaar van start gegaan. Het gebouw bestaat uit een plintgebouw waarboven een woontoren komt. “Het ontwerp moest binnen het uitgeschreven kavelpaspoort passen. Een plint van 11 meter hoog en een toren van 45 meter. Binnen het beschikbare volume was er met 5.000 m2 bruto vloeroppervlak (exclusief parkeerfuncties) ruimte voor interpretatie.”

BOMEN

Voor Gipser was het integreren van groen in het gebouw vanzelfsprekend. Al in 2010 ontwierp hij een spectaculair, in het landschap verweven natuuractiviteitencentrum bij de Oostvaardersplassen. “Wij zijn enorm geïnteresseerd in de integratie van groen in de gebouwde omgeving. Onze gebouwen ontwerpen we niet alleen voor mensen. In het gebouw moet er ook ruimte zijn voor niet menselijke bewoners. Een gebouw vervult een belangrijke rol bij het samenspel tussen stad en natuur.

Gebouwen helpen de natuur en de stad beter met elkaar te verbinden. En er is veel mogelijk. De biodiversiteit in steden is eigenlijk groter dan op het intensief beheerde agrarische platteland.”

In het ontwerp van Stories BSH20A bieden de gevels van het gebouw ruimte aan bomen. Voor biodiversiteit, voor het verminderen van het stedelijke hitte-effect, voor luchtfiltering en geluidsreductie, maar ook voor een unieke groene woonkwaliteit die bovendien verschilt per appartement. Het gebouw krijgt 59 groeiplaatsen.

Ruimtes van drie bij zes meter waarin een diversiteit aan groen mogelijk is.

In het ontwerp is hiervoor samengewerkt met SMARTLAND landschapsarchitecten. Gipser: “Zij hebben een landschappelijk ecologisch concept opgesteld: ‘Vertical landscape’. Daarin is de locatie van dit project, aan het IJ en daarmee feitelijk aan de kust als eindpunt van het achterland, vertaald in een beplantingsplan voor de gevels. Het achterland bovenin, de kust aan de voet. In iedere groene nis wordt een ecologisch samengestelde groene compositie gerealiseerd. In de zon beschenen nissen een meerstammige boom met enkele struiken en bloemplanten. In de plint en noordgevel klimplanten.

Deze groene combinaties zijn volgens het landschapsconcept verdeeld over de gevels.”

Samen met de Koninklijke Ginkel groep en Van de Berk Boomkwekers is dit vertaald naar concrete uitwerking van de groeivoorzieningen en het watersysteem. Ook is de soortkeuze concreter gemaakt waarbij ook praktische aspecten een grote rol spelen. Welk groen past bij de lokale ecologische structuren, welke houden het uit in de zon of schaduw. Hoog in de wind. En welke vinden we esthetisch geschikt. “We willen dat elk seizoen het groen een eigen karakteristiek geeft aan het gebouw.”

De bomen zijn inmiddels individueel gekozen en worden voorbereid op hun ‘opgetilde’ leven in de Buiksloterham.

B+U 7 2019 43

ZELFBOUW IN AMSTERDAM NOORD Buiksloterham is een stadswijk tussen het Eye museum en de NDSM aan de noordelijke IJ-oever in Amsterdam. Hier komen in totaal ongeveer 520 woningen. Het aanbod varieert van zelfbouwkavels en marktkavels (CPO) tot koopappartementen en huurwoningen. Wonen en werken gaan hierbij hand in hand, zeggen de ontwikkelaars: in veel woningen wordt een kantoor- of werkruimte gerealiseerd en ook in de woongebouwen komen straks diverse bedrijfsruimten.

Zelfbouw, particulier opdrachtgeverschap, kent al enkele mooie voorbeelden in dit gebied. Olaf Gipser, architect van Kavel 20 wijst bijvoorbeeld op Patch 22 een multifunctioneel, flexibel en duurzaam gebouw met houten hoogbouw van architect Tom Frantzen en bouwmanager Claus Oussoren. Patch 22 van Lemniskade Projecten is de winnaar van de Gouden Piramide 2018.

Het gebouw is dertig meter hoog en daarmee het hoogste houten gebouw van Nederland. Het heeft opvallende gevels, grote woon-werklofts en een riante vrije hoogte van 3,5 meter per verdieping. Rond een betonnen kern zijn zes houten ‘dozen’ van 200 m² geplaatst.

Deze zijn steeds een slag gedraaid ten opzichte van elkaar. Aan de voor- en achterzijde zijn er balkons aan de houten verdiepingen toegevoegd.

HOUTEN TOREN

“We zijn heel blij dat de gemeente een hoge ambitie heeft voor circulariteit in dit gebied. Ons bureau heeft eerder al gewerkt aan projecten met circulaire uitgangspunten. Helaas is er vaak toch op het eind een keuze die om economische redenen minder circulair uitpakt dan je had gewild. Dan speelt de portemonnee van de opdrachtgever toch nadrukkelijk mee. Maar door de ambitieverwachting en -vereisten van de gemeente is dat minder het geval bij dit project.”

Stories BSH20A is remontabel in opzet. Er wordt gebouwd met droge verbindingen en een hoge mate van prefabricage. Boven de prefab betondelen van het meer traditioneel ontworpen plintgebouw, komt een hoge houten woontoren.

Gipser: “Met mijn Zwitserse achtergrond heb ik minder moeite met denken in houten gebouwen. Er is wereldwijd inmiddels een ware hout hoogbouw wedstrijd gaande. Hoewel wij met de 45 meter hoge toren het na oplevering het hoogste gebouw in hout voor Nederland hebben ontworpen, is het niet alleen experimenteel. We bouwen niet in houtskeletbouw maar met schijven van Cross Laminated Timber (CLT). Enorme multiplex platen,

rond een betonnen kern van lift en trappenhuizen. Een stalen draagstructuur aan de buitenzijde maakt de diepe balkons mogelijk.”

Dat heeft uitdagingen genoeg, weet Gipser. En niet alleen wat betreft de brandwerendheid. “De brandwerendheid van de hoofdconstructie van 120 minuten halen we door de dragende wanden aan de binnenzijde af te werken met brandwerende gipsplaten. Het kon ook door nog zwaardere CLT platen te gebruiken, maar dat was duurder. Wel blijven de houten plafonds in zicht.”

De beukmaat in het houten gebouw is ook anders dan die van beton. “Met 4,80 meter hebben we een kleinere stramienmaat dan in beton. De opzet van parallelle CLT-schijven met grote openingen geven aan de woningen hun karakter. De keuze voor hout als duurzaam en circulair materiaal komt ook terug in de gevel met HSB-wanden, houten bekleding en houten kozijnen, die wel kleinere afmetingen hebben dan aluminium of stalen kozijnen wat je normaal in hoogbouw gewend bent. Maar het consequent doorvoeren van hout in het ontwerp geeft het gebouw een bijzondere en eigen uitstraling.”

44 B+U 7 2019

Gipser: “De grootste uitdaging in het houten bouwdeel was de akoestiek. We hebben lang ontworpen aan de samenstelling van de vloeren. Uiteindelijk kozen we voor een opbouw van een 160 mm CLT-plaat van vuren (X-LAM van Derix) waarop 100 mm semi droge kalksplit komt als ballastlaag. Daarboven komt 40 mm thermische isolatieplaat en een dekvloer van 80 mm met vloerverwarming, plus de afbouwlaag.”

Verder is het vertalen tijdens de engineering van de Duitse en Zwitserse bouwnormen naar de Nederlandse rekenmethode tijdrovend geweest. Ook met het oog op de Woningborg garantie.

Gipser heeft zich omringd met zeer deskundige partijen op het gebied van bouwen met hout om het project te realiseren. Naast het Nederlandse bouwbedrijf Heutink uit Genemuiden, dat vanaf het vroegste ontwerp als bouwteampartner betrokken is, wordt het constructieve engineering gedaan door Alferink Van Schieveen (Zwolle) als hoofdconstructeur in samenwerking met CLT-leverancier Derix Gelijmde Houtconstructies (Niederkruchten, Duitsland) en de specialisten voor houten constructies Pirmin Jung (Sinzig, Duitsland) en Constructie Adviesbureau Geuijen (Dinxperlo).

Het heeft een lange voorbereiding geëist, maar Gipser is trots dat hij de houten constructie heeft kunnen behouden. “De plint van het gebouw zal ongeveer eind van het jaar gereed zijn. Dit is een casco dat later door de nieuwe bewoners verder ingevuld wordt naar hun eigen wensen. Daarna zal de woontoren per verdieping worden gerealiseerd. De extra tijd aan engineering en overleg in het voortraject zal dan weer worden ingelopen.”

B+U 7 2019 45

SAMENWERKEN AAN SOCIALE CIRCULAIRE WIJK Buiksloterham is de eerste circulaire wijk van Amsterdam en maakt deel uit van het ‘Living Lab’. Hier wordt gezocht naar nieuwe manieren van samenleven en werken, met circulariteit als uitgangspunt.

Een plek waar experiment, onderzoek, cultuur en innovatie actief wordt aangemoedigd en toegepast met de ambitie om een duurzame en circulaire wijk neer te zitten. Steeds meer opleidingen en dus studenten weten dat Buiksloterham een officiële Living Lab is. Studenten die werken aan een (afstudeer)scriptie rond onderwerpen Buiksloterham en/of Circulaire Economie worden uitgenodigd deel te nemen aan diverse ‘tafels’ waar toekomstige bewoners en deskundigen plannen maken. Zo zijn er tafels Afval en Water.

Stories BSH20A zal straks ook diverse gemeenschappelijke ruimtes hebben zoals een sauna en een moestuin op het plintgebouw. Op virtuele platforms ontstaan al evenementen en sociale initiatieven voor en door bewoners. Met de hulp van crowdfunding wordt mogelijk een verhalencafé gerealiseerd. Een groep van toekomstige bewoners rondom Esther Sarphatie, bouwgroeplid van het eerste uur, streeft er naar hier ruimte te bieden aan een sociaal café waar ‘oude’ bewoners van Buiksloterham hun verhalen met de nieuwe bewoners kunnen delen.

Opdrachtgever: Architecten: Aannemer: Groenconcept:

Bouwgroep CPO Samenwerkers BSH20A Olaf Gipser Architects, Amsterdam Heutink Ontwikkeling en Bouw, Genemuiden Smartland, Amsterdam, ism Koninklijke Ginkel Groep, Veenendaal, en Van den Berk Boomkwekerijen, Sint-Oedenrode Constructie: Alferink Van Schieveen, Zwolle, ism Derix Gelijmde Houtconstructies, Lierderholthuis, Pirmin Jung, Sinzig/ Duitsland, Constructie Adviesbureau Geuijen, Dinxperlo Adviseur akoestiek: Duijnwijck, Baarn

Certificering onderdeel van kwaliteit Laatst belde de directeur van een dakdekkersbedrijf mij op om navraag te doen over de criteria die NDA hanteert om bedrijven toe te laten tot ­Coninko, de inkooporganisatie voor dakdekkersbedrijven.

S

impelweg antwoordde ik dat een toetredend dakdekkersbedrijf allereerst een goede solvabiliteit moet hebben en bij voorkeur ook eigen dakdekkers in dienst heeft. Tevens een jaaromzet draait van ruim 2 miljoen waarbij een inkoopvolume van meer dan 26% in materiaal wordt gerealiseerd. Als je als dakdekkersbedrijf hieraan voldoet is het namelijk direct merkbaar dat het financieel interessant is om toe te treden.

Het dakdekkersbedrijf vroeg mij daarna of er nog eisen met betrekking tot certificering of het werken met gecertificeerde producten als criteria worden meegenomen.

Hijzelf gaf aan dat zijn dakdekkersbedrijf al vele jaren op kwaliteit gedreven is. Mooie werken maakt in de nieuwbouw waarbij hij vaak de goedkoopste kan zijn door een mooie import van buitenlandse materialen en nergens bij aangesloten is, want dat kost alleen maar extra geld! Wars van eigen certificering omdat vaak wordt gewerkt met onderaannemers waar dan vanuit wordt gegaan dat zij de papieren hebben en

materialen verwerken zonder KOMO omdat die uiteraard een stuk goedkoper zijn en volgens de fabrikant net zo duurzaam zijn als de gangbare producten in Nederland met KOMO. Zo hangt al jaren de vlag erbij binnen de dakenbranche. Tweespalt tussen de gecertificeerde bedrijven met oog voor bewezen kwaliteit en de vrije vogels, altijd oog voor de ‘goedkoopste’ kwaliteit!

Vanuit de uitvraag van de opdrachtgever naar de dakdekker ben ik dan ook nieuwsgierig of er nog wel wordt gevraagd naar de nodige certificering? En als men overal certificering heeft ingeregeld waar ligt dan het onderscheidende thema tussen de dakdekkersbedrijven onderling?

Jammer genoeg wordt in de nieuwbouw steeds minder de vraag gesteld of het uitvoerende bedrijf gecertificeerd is. Op basis van prijs wordt bepaald wie de goedkoopste kwaliteit mag aanbrengen. Al jaren een

doorn in het oog van menig dakeigenaar die later met de slechte keuze vanuit de nieuwbouw wordt geconfronteerd met veel meer onderhoud en zelfs naar voren getrokken volledige renovaties. Een kwalitatief dak mag gemiddeld toch wel zo’n 20-25 jaar meegaan. Maar doet dat dak dit in de huidige praktijk?

Uiteraard wordt binnen de nieuwbouw het toepassen van KOMO gecertificeerde materialen direct gevraagd waarbij ook de bewijsstukken worden geëist zoals ook de garantiecertificaten. Toch vinden onze inspecteurs van DIAC Dakadvies middels onafhankelijk dakonderzoek, nog steeds het buitenlandse rolletje zonder KOMO terug op de daken die vanuit de nieuwbouw gegund zijn en na 11-12 jaar alweer volledig versleten zijn.

In het onderhoud is men zeker inmiddels op bedrijfsniveau door schade en schande wijs geworden. En met de komst van RGS (resultaat gericht samenwerken) bij o.a. woningbouwverenigingen is de nieuwe tendens om de dakdekkersbedrijven zelf voor de komende 20 jaar verantwoordelijk te stellen voor het in stand houden van het dak middels prestatie-eisen. De expert verantwoor-

Het Komo certificaat op productniveau leidt tenslotte nog wel tot enige discussie. Minimale eisen die tegenwoordig meer op productieniveau vastliggen binnen het productieproces dan wij voor lief willen nemen. En zoals een ervaringsdeskundige op het gebied van certificering het volgende stelde:

“

Als er laagdikte problemen zijn betekent dit dat de op statistiek te onderbouwen gegevens niet goed zijn. Er dient dus een systematisch, aan de kant van de producent, controlecircuit op relevante eigenschappen te worden opgebouwd. Vanuit die praktijk zitten de producenten hier helaas ver vanaf. In deze tijd zullen wij zeker moeten zijn dat product­fouten worden teruggekoppeld naar de fabrikant. Dit is een onderdeel van de certificering via het dakdekkersbedrijf middels kwaliteitsregistratie als onderdeel van de KAM (kwaliteit, arbeidsomstandigheden en milieu).

Als dan de fabrikant niet wil luisteren en aangeeft dat alles valt binnen de norm van de certificering zoals wordt verklaard dan pas je als organisatie na meerdere klachten uiteindelijk de BRL aan. Dan blijkt ook dat de norm niet juist is en dat komt nog al te vaak voor. Dan is het productiedeel ‘afgekeurd’.

Na de crisis is nu het gehalte aan beginners in de bouw verschrikkelijk hoog. En daar wordt eveneens vandaag de dag leergeld voor betaald door dezelfde bouw. Essentieel voor de bouw is het op alle vlakken inzetten van vakmensen. En houd dan ook papier weg van de doeners. Want die hebben daar niets mee en doen hier niets mee en sterker nog: ze hebben er ook niets aan!

Papier creëert een schijnwereld die dito figuren aantrekt. Die vervolgens de macht grijpen en de bende echt slopen, aldus Henk Honingh van Honingh Consultancy uit Winsum.

”

delijk houden voor de lange levensduur met zo min mogelijk uitval, die doet het in één keer goed!

RGS leidt tot betere kwaliteit en biedt ook de kans voor een opdrachtgever om de gewenste certificering waaraan moet worden voldaan vanuit product en uitvoerend bedrijf te eisen binnen zijn vast te leggen prestatie-eisen. Ook de uitvoering is onderhevig aan kritiek. Onderaannemers, snelheid van werken, buitenlandse werknemers, we generaliseren maar de kwaliteit komt e.e.a. helaas niet ten goede.

En waar kunnen wij ons dan als kwaliteitsbedrijven mee onderscheiden:

Foto: Schadenberg Dakwerken

het opleidingsniveau van onze eigen mensen via organisaties zoals Tectum telkens verbeteren.

Want wat is belangrijker een goed uitvoerend bedrijf of een goed kwalitatief topproduct?

toeleggen op specialisme door trai­ ningen en ondersteuning van de fabrikant.

Allebei uiteraard, een topproduct met bewezen levensduur en een goed uitvoerend dakdekkersbedrijf. Ondanks de opmerking dat een slecht uitvoerend bedrijf met een uitstekend product slechtere daken maakt dan een hoogwaardig uitvoerend bedrijf met een uiterst zwak product: kwaliteit wordt gemaakt door een goede balans in hoogwaardig product en een hoogwaardige uitvoeringstechniek.

het eigen bedrijf certificeren op het gebied van de BRL 4702, ISO 9001, 14001 (milieu). werken conform de vakrichtlijnen. onderscheidende lidmaatschappen zoals Dakmerk, NDA (BRL 4702) en Coninko (solvabiliteit) en branche­ vereniging Vebidak (minimale eis OKD opleiding).

En wil je dan als aannemer of gebouweigenaar niet alleen op de blauwe ogen selecteren en het vertrouwen van horen zeggen dan zal het toch wel op een stuk certificering van product, bedrijf en personeel lukken.

Heeft men wel eens een nominatie ontvangen voor een gouden brander door veel zorg te besteden aan opleidingen van eigen personeel middels het scholingsfonds? Zijn de certificaten ingelijst en hangen die trots aan de wand van het kantoor? Of is men lid van een overkoepelende organisatie met prestatie-eisen op het gebied van certificering? Dan pas kan een opdrachtgever met een gerust hart gaan slapen. Het uitvoeringsdeel is gecertificeerd en dus automatisch goedgekeurd voor de werkzaamheden.

Erik Steegman, directeur Nederlandse Dakdekkers Associatie NDA

48 B+U 7 2019

Actief aan de slag met renoveren Er komt de komende jaren genoeg op corporaties af, ziet Bas Hasselaar. De adviseur duurzaamheid en gezondheid bij DGMR over gemaakte fouten en hoe je die kunt voorkomen.

Bas Hasselaar

Bas Hasselaar staat bekend als voorman van Active House Nederland en bouwde zijn eigen Active House. We spreken hem over de corporatiewoningen in Zoetermeer die onlangs negatief in het nieuws kwamen.

Tussen de oren Veel bewoners van de volledig energieneutrale woningen in Zoetermeer hebben gezondheidsklachten sinds hun bestaande woning is verduurzaamd en CO2-neutraal is gemaakt. Het Algemeen Dagblad berichtte dat ze al een jaar hoofdpijn hebben door een te hoge concentratie CO2 in huis. Verder kampen bewoners met benauwdheid, hebben ze een droge mond en ze slapen slecht.

Het verbaast Hasselaar niet echt. “Ik ga er vanuit dat het een kwestie is van verkeerd inregelen.” Maar er is meer aan de hand, vertelt Hasselaar. “Nog los van de kwa-

Wat is Active House?

Een Active House is een woning waar de mens centraal staat en elementen als energie, milieu en comfort in balans zijn.

Dit resulteert in een gezonde, comfortabele woning waar bewoners zich erg prettig in voelen.

lijke reactie van een van de leveranciers dat het misschien wel mee viel met die klachten, dat het bij de bewoners ‘tussen de oren zou zitten’. Ik denk dat er hier een verkeerd uitgangspunt is gehanteerd. Er bestaat namelijk een risico dat als je gaat ontwerpen voor energiebesparing dat dan het binnenklimaat kan verslechteren als je er onvoldoende prioriteit aan geeft.”

Hasselaar: “Het uitgangspunt moet zijn: ‘we willen een gezonde, comfortabele woning maken die energieneutraal is.’

Dus niet: ‘we willen een energieneutrale woning maken waar mensen fijn in kunnen wonen.’ Het lijkt hetzelfde, maar de nuance is anders.”

Beter presteren We zitten in de vooravond van een van de grootste renovatieslagen in de geschiedenis van Nederland, schetst Hasselaar. “Fouten zoals die gemaakt zijn in Z ­ oetermeer vind ik niet kunnen. De publieke opinie is al aan het kantelen, de projecten waar het niet goed is, krijgen de

Waarom Active House?

Er is veel aan de hand in de bouw. Woningen moeten van het gas af, moeten voldoen aan de BENG en de Wet Kwaliteitsborging en dat alles met het Klimaatakkoord in het achterhoofd. Jammer dat bij al die gewenste maatregelen vooral de energetische kant wordt belicht. Het welzijn van de bewoner wordt compleet uit het oog verloren. Daar komt Active House om de hoek kijken.

Active House is een praktische handleiding bij renovatie en nieuwbouw. Het uitgangspunt? Een gezonde woning. Maak kwaliteit meetbaar met Active House.

B+U 7 2019 49

‘ De labelsprong is nu leidend bij de corporaties, maar het gaat natuurlijk om meer dan die energie alleen’

volle aandacht. Zaak is nu om te presteren als bouw.”

En hier ligt voor Active House een mooie taak, schetst Hasselaar. Corporaties kunnen met Active House goed inzichtelijk maken welke kwaliteit een gebouw heeft.

Dat kan om utiliteit gaan, om nieuwbouw of bestaande bouw. “De labelsprong is nu leidend bij de corporaties, maar het gaat natuurlijk om meer dan die energie alleen.

Als je Active House als visie omarmt dan wordt je aandacht automatisch breder getrokken dan alleen de energieprestatie.

Het welzijn van de bewoner heeft een duidelijke rol erin en aspecten als daglicht, thermisch comfort, luchtverversing en akoestisch comfort spelen een belangrijke rol.” Zaken die voor de bewoner heel tastbaar zijn en waar ze dagelijks mee in aanraking komen, weet Hasselaar. “Daar kun je als corporatie uitstekend over communiceren. Active House voorziet in al deze aspecten zonder dat het duurder hoeft te zijn.”

GEZOCHT: ARCHITECTEN MET VISIE! Voor architecten met visie heeft Active House een infotorial samengesteld met uitleg over hoe je tot een optimaal, integraal ontwerp van gezonde woningen kunt komen.

De bouw loopt niet voorop in de transitie van lineaire naar circulaire economie, maar duurzaamheid - in de breedste zin - is de norm.

Nieuwbouwwoningen moeten worden gebouwd zonder gasaansluiting en vanaf 2030 moeten alle bouwopdrachten voor gemeenten, provincies en rijksoverheid circulair worden aanbesteed.

Maar gasloos en circulair zijn slechts onderdelen in het hele ontwerpen bouwproces. Waar moet je beginnen? Corporaties, gemeenten en andere opdrachtgevende partijen in de bouwbranche zijn vaak zoekende bij deze nieuwe eisen voor gebouwen.

Voor de architect is een mooie gidsende rol weggelegd om deze partijen op weg te helpen. Active House heeft een aantal begrijpelijke tools ontwikkeld om architecten bij te staan in deze nieuwe rol.

Meer informatie zie: www.activehousenl.info/verdieping

Uitgangspunten bij Active House Het uitgangspunt bij Active House is een Radar. Een Active House is het resultaat van de inspanningen om de drie sleutelprincipes: Energie, Binnenklimaat (Comfort) en Milieu. Deze zijn terug te vinden in de radar en worden geïntegreerd in een gebouwontwerp, en in een definitief gebouw.

Voor geïnteresseerden is er een 10 stappenplan beschikbaar, zijn er Ontwerpricht­ lijnen en Specificaties. Daarnaast zijn er infotorials voor architecten en corporaties.

www.activehousenl.info

B+U 7 2019 51

&

Conferentie Bits, Bricks Behaviour gaat energie transitie niet uit de weg

GEBOUW ­AUTOMATISERING DRAAIT OM DUUR­ZAAMHEID EN CYBERSECURITY

52 B+U 7 2019

Duurzaamheid, cybersecurity en digitalisering zijn de drie hoofdthema’s van de jaarlijkse conferentie Bits, Bricks & Behaviour, die de Nederlandse Branchevereniging voor Gebouw Automatisering ook dit jaar, op 5 november organiseert, in de Jaarbeurslocatie Supernova in Utrecht.

“Verschillende sprekers behandelen die dag dus ook de energietransitie in al haar facetten”, voegt Martin Hof toe, senior projectmanager gebouwautomatisering bij FHI, de overkoepelende Federatie van Technologiebranches. Bits, Bricks & Behaviour vindt net als vorig jaar tegelijk plaats met het evenement Smart Homes & Intelligent Buildings van de Jaarbeurs.

TEKST JACQUES GELUK

U

itdagingen en innovaties rond gebouwautomatisering zijn onderwerpen die tegenwoordig in de media uitgebreid en veelvuldig aan de orde komen. De opgave waar de leden van de FHI, maar ook overheden en burgers voor staan, is ambitieus. Het plenaire programma, dat voor de bezoekers van Bits, Bricks & Behaviour én Smart Homes & Intelligent Buildings aan het begin en einde hetzelfde is, begint na de opening door Piet van Veelen, voorzitter van Gebouw Automatisering, dan ook met een ‘keynote’ lezing door Diederik Samsom.

De voorzitter van de Klimaattafel Gebouwde omgeving spreekt over de technologie die de verduurzaming mogelijk zal maken, wat er moet gebeuren en hoever we staan. Het voornemen is miljoenen woningen en kantoren te verduurzamen om een CO2-reductie van 95 procent in 2050 te kunnen realiseren. “De technologische ontwikkelingen dit decennium zijn spectaculair. Dat maakt het vorige decennium, dat tamelijk deprimerend

was, bijna goed”, aldus Samsom in een interview op de website Bits, Bricks & Behaviour, dat ook te lezen is op www.bouwenuitvoering.nl

SAMENWERKING BRANCHES

De techniek en zeker ook de samenwerking tussen de verschillende branches van de FHI (industriële elektronica, gebouwautomatisering, industriële automatisering, laboratoriumtechnologie en medische technologie) maken de noodzakelijke energietransitie volgens Martin Hof ook mogelijk. Nederland loopt voorop in de overgang van aardgas naar duurzamere energiebronnen.

Hof: “Zeker als je kijkt naar Duitsland. Daar zijn ze juist aardgasinstallaties binnen de gebouwde omgeving aan het plaatsen. De komende twintig jaar zitten zij nog aan aardgas vast, terwijl wij kijken hoe we er zo snel mogelijk vanaf kunnen komen.” Hetzelfde geldt enigermate voor België, waar stookolie moet plaatsmaken. Ad van Wijk, hoogleraar duurzame energie aan de Universiteit

B+U 7 2019 53

Utrecht en de TU Delft, besteedt tijdens het plenaire gedeelte eveneens aandacht aan de energietransitie, vanuit een andere invalshoek. “Hij is echt een waterstofgoeroe en voorstander van de toepassing van waterstof binnen de gebouwde omgeving. ‘Waterstof de sleutel tot energietransitie’ is de titel van zijn lezing.”

en facilitair managers.” Dat is belangrijk. Techniek is weliswaar de basis van gebouwautomatisering, de functie van het gebouw en de invloed ervan op het gedrag van de gebruikers zijn minstens even belangrijk. Samen leiden deze drie elementen tot een integrale aanpak die nodig is om gebouwen echt te transformeren.

Martin Hof heeft het conferentieprogramma samengesteld tezamen met de programmacommissie, die bestaat uit leden van de branchevereniging en een aantal aanverwante organisaties, waaronder de NVDO (Nederlandse Vereniging van Doelmatig Onderhoud), TVVL (Kennisplatform Installatietechniek) en de VGME (stichting VastgoedManagers-Expert).

“Daarom kaarten we op 5 november niet alleen de ontwikkelingen rond gebouwautomatisering aan, maar willen we ook de netwerken van onze leden, eindgebruikers en leveranciers van producten die diverse branches vertegenwoordigen, met elkaar in contact brengen. Kennis delen is het voornaamste streven van Bits, Bricks & Behaviour, maar de informatiemarkt is voor de leden van de FHI eveneens heel belangrijk. Ook de samenwerking en integratie met de gelijktijdig te houden conferentie Smart Homes & Intelligent Buildings is daarom van groot belang. Bezoekers kunnen beide evenementen bezoeken en beleven samen het begin en einde van de conferentie.”

INTEGRATIE

Hof: “Op die manier proberen we ervoor te zorgen dat de conferentie verschillende doelgroepen aanspreekt, onder wie gebouweigenaren, vastgoedbeleggers, technische installateurs, investeerders, projectontwikkelaars

54 B+U 7 2019

GREEP UIT HET PROGRAMMA

gezond met bytes’, ontwerpfaciliteiten voor gezondheid en welzijn, gebouwen met sensortechnologie slim en gezond laten zijn, gebouwen empathisch maken en de reis naar een moderne digitale werkomgeving die past bij het werk van vandaag.

De lezingen onder het kopje Bits gaan achtereenvolgens over IP en PoE als basis voor gebouw-gebonden installaties, een nieuwe norm voor het verhogen van cybersecurity van gebouwautomatisering, het hacken van slimme gebouwen, noodzakelijke voorbereidingen om cyberveiligheid te behouden (in het Engels), met elkaar verbonden energiekleppen en slim bouwen in de praktijk: een IoT-ecosysteem als fundament voor kantoren.

De dag wordt plenair afgesloten door Derk Bots, commercieel directeur Benelux van Signify (voorheen Philips Lightning) met een bijdrage over het bouwen van intelligentie met licht (‘Building intelligence with Light’). Derk Bots laat zien wat hedendaagse technologie allemaal mogelijk maakt. Hij legt tevens uit waarom het beter is deze technologie in de lichtinfrastructuur te integreren en vooral waarom een slim gebouw geen voorbijgaande trend is, maar een verstandige en toekomstbestendige investering die bereikbaar is voor steeds meer organisaties. Verlichting heeft volgens Bots unieke eigenschappen. Daardoor is het een efficiënte keuze om te kiezen voor licht als basisinfrastructuur van een slim gebouw.

“Licht is overal, al gevoed en communiceert al data.

Waarom niet verder bouwen op iets dat je al hebt?”

Op de twee plenaire gedeeltes na kunnen bezoekers steeds kiezen uit drie tegelijk te houden lezingen in de categorieën Bits (techniek), Bricks (gebouwen) en Behaviour (gedrag).

Tegelijkertijd kunnen belangstellenden terecht bij Brickslezingen over verschillende onderwerpen: de gebouwde omgeving 4.0, energietransitie door middel van de Fastlane-methode, digitalisering van de gebouwde omgeving, ‘commissioning’ dat het optimaal functioneren van een gebouw mogelijk maakt en stapsgewijs aardgasvrij.

Ten slotte is er een lezing over de cursus systeemarchitect gebouwautomatisering en -beheer. Wie meer geïnteresseerd is in gedrag kan kiezen voor in co-creatie de energietransitie realiseren zonder energieverlies, ‘bricks

Na afloop van het programma is er gelegenheid onder het genot van een hapje en drankje in gesprek te gaan met de aanwezige sprekers en exposanten.

B+U 7 2019 55

SAMENWERKING

“De samenwerking met de beurs Smart Homes & Intelligent Buildings, die de Jaarbeurs zelf organiseert, is een succes en de intentie is er te blijven samenwerken. We vullen elkaar heel goed aan”, zegt Martin Hof. Dit kennisevenement over slimme techniek in de gebouwde omgeving stelt de eindgebruiker centraal. Daardoor is er veel aandacht voor gezondheid en comfort. “Bezoekers hebben toegang tot beide conferenties, de gezamenlijke informatiemarkt en alle onderdelen van de programma’s, die na de plenaire opening gesplitst zijn.

Wat Bits, Bricks en Behaviour betreft ben ik samen met de programmacommissie vrij snel na de evaluatie van de vorige conferentie begonnen met de programmering van de volgende. Eigenlijk nog eerder, want al tijdens de vorige hebben we al uitgevraagd wat de thema’s voor dit jaar zouden moeten zijn, gebaseerd op wat de bezoeker en exposant dachten dat zou gaan spelen. Gedurende het jaar dat dan volgt zoek ik daar de sprekers bij en dat is een flinke klus.”

ONTWIKKELING EN DRAAGVLAK

Martin Hof is zeer zeker tevreden over het aantal mensen dat de conferentie in 2018 heeft bezocht. Dat waren meer dan 700 mensen en dit jaar zullen dat er

waarschijnlijk meer zijn. “Er is nog wel plek voor enkele exposanten”, zegt hij. Sinds 2013 heeft Bits, Bricks & Behaviour zich ontwikkeld tot dé conferentie voor het opdoen van kennis over gebouwautomatisering en -beheersystemen.

Toonaangevende bedrijven op dit gebied presenteren zich in lezingen en op de informatiemarkt met producten, diensten en de noviteiten uit de branche. Gebouweigenaren, vastgoedbeleggers/-investeerders, projectontwikkelaars, directies, faciliteitenmanagers en andere belanghebbenden kunnen zoals gezegd niet alleen kennis delen, maar worden ook uitgenodigd besef te creëren over de mogelijkheden voor een duurzamer Nederland.

De Nederlandse Branchevereniging voor Gebouw Automatisering vertegenwoordigt de belangen vertegenwoordigd van de aangesloten bedrijven. Dit betreft naast commerciële en zakelijke ook andere bedrijfsgeoriënteerde belangen. Het delen van het gezamenlijk belang draagt uiteindelijk bij aan hogere kwaliteit en een breder draagvlak voor gebouwautomatisering als entiteit en installatietechniek als geheel.

56 B+U 7 2019

M E E T I N S T R U M E N T A T I E

Verschildruk / Luchtsnelheid en CO2 instrumentatie

Turfschipper 114 | 2292 JB Wateringen | Tel. 0174 272330 | info@catec.nl | www.catec.nl ppmCO2 Stabiele druk meten

Ventilatie en binnenklimaat meten m.b.v. een Smartphone!

druk, vocht en temperatuur gecompenseerd

EE 600 / EE610 verschildruk sensoren

Luchtsnelheid meter ­ AirPro serie

EE 8915 CO2 sensor

De EE600/610 serie verschildruk opnemers zijn met name ontwikkeld voor HVAC toepasssingen. Ideaal voor lucht­ behandelings systemen. meetbereik EE600 : 0­250/500/750/1000Pa EE610 : ±25/±50/±100Pa •instelbare meetbereiken •diverse analoge uitgangen •éénvoudige installatie, scherp geprijsd!

AirPro meters zijn draadloze luchtsnelheid en drukverschil meters die via bluetooth communiceren met een Smartphone.

AirPro Micromanometer AP800 meetbereik : ­3735 ... +3735Pa meetvoeler : pitot (exclusief) AirPro Luchtsnelheidmeter AP500 meetbereik : 0­30 m/s meetvoelers : m/s, %RV, °C

De EE8915 CO2 opnemers zijn tevens voorzien van sensoren voor barometrische druk, temperatuur en relatieve vochtigheid ter compensatie van het gemeten CO2 •2 modellen leverbaar, wand/kanaal •meetbereik 0­2000/5000/10000ppm •uitgang 0­5/10V en 0/4­20mA Applicaties: veeleisende processen, klimaat controle, OV

info@catec.nl - www.catec.nl

14096

14068

Watermanagement Pompgemalen Waterzuiveringsinstallaties 24/7 Storingsdienst Gemaaltotaal 06 - 512 581 94 walter@gemaaltotaal.nl

www.gemaaltotaal.nl 14084

ONGEWENSTE GEBEURTENISSEN BIJ BODEMWERKZAAMHEDEN Het RIVM heeft in opdracht van de Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT) een ranglijst gemaakt met ongewenste gebeurtenissen bij bodemwerkzaamheden. Met deze risicoranglijst kunnen de ILT en haar toezichtpartners beter prioriteiten stellen voor efficiënter en effectiever toezicht en is kennisdelen en samenwerken makkelijker.

Top 3

De top-3 van aandachtspunten zijn: 1. milieuschade bij grondboringen voor aanleg ondergrondse bodemenergie­ systemen. De ILT wijst nu al een aantal jaren op onverantwoord gedrag van sommige boorploegen.

2. het mengen van verontreinigde grond met schone grond om vervuiling onzichtbaar te maken. De ILT heeft afge-

lopen jaren meerdere malen geconstateerd dat hier sprake van is.

3. illegaal storten van verontreinigde grond. Al eerder is geconstateerd dat bij zandwinplassen partijen vervuilde grond zijn gebruikt.

Bewust

Van de twintig meest ongewenste gebeurtenissen bij bodemwerkzaamheden worden in ten minste een derde van de gevallen bewust de regels niet opgevolgd. Dit is de inschatting van een groot aantal experts van overheid en bedrijfsleven.

Zij maakten een inschatting van de impact van honderden bodemwerkzaamheden voor onder meer milieu, gezondheid en economie.

Aan de hand van de risicolijst zal de ILT - in samenspraak met de handhavingspartners - het toezicht extra aandacht gaan geven.

Schadebedragen

Volgens de ILT-brede risicoanalyse is met aantasting van bodem, grond- en oppervlaktewater een maatschappelijke schade van jaarlijks 1,7 miljard euro gemoeid.

Daarmee staat dit onderwerp hoog op de lijst van onderwerpen waarop de ILT inzet pleegt.

Bovenaan staat ‘Onjuiste verwerking van afvalstoffen’, waarbij de schade geschat wordt op 2,5 miljard euro, en een derde prioriteit is ‘Onveiligheid en verstoring van het marktevenwicht in goederenvervoer over de weg’, geraamd op 773 miljoen euro schade.

58 B+U 7 2019

B+U 7 2019 58

STEDEN EN GEMEENTEN GROEIEN

‘Nederland zal in 2035 naar verwachting 18,3 miljoen inwoners hebben, 1 miljoen meer dan nu’

B+U 7 2019 59

Vooral de grote en middelgrote steden zullen groeien, evenals diverse randgemeenten rondom de grote steden. Tegelijk zal één op de vijf gemeenten krimpen, vooral aan de randen van Nederland.

B

ijna driekwart van de nationale groei met 1 miljoen mensen komt volgens de prognose terecht in de grote en middelgrote steden (gemeenten met ten minste 100 duizend inwoners). Rondom de grote steden groeien ook diverse andere gemeenten, zoals Almere en Haarlemmermeer bij Amsterdam, Zuidplas bij Rotterdam en Rijswijk bij Den Haag. Deze gemeenten ontvangen door hun nieuwbouw veel jonge stellen uit de grote stad.

AANTREKKINGSKRACHT

Amsterdam krijgt er de meeste inwoners bij, naar verwachting ruim 150 duizend tot 2035. Dit betekent een groei van bijna 20 procent ten opzichte van 2019. De stad zal daardoor in 2035 een miljoen inwoners tellen.

Voor Utrecht voorziet de prognose een groei van ruim 20 procent. In Rotterdam en Den Haag stijgt het aantal inwoners wat minder, met elk 15 procent.

De grote steden zijn relatief jong en groeien vooral doordat er meer kinderen geboren worden dan er mensen overlijden. Ook hebben steden een grote aantrekkingskracht op immigranten, waaronder arbeidsmigranten uit de EU, expats en internationale studenten.

In Noord-Brabant zijn het de steden Eindhoven, Tilburg, ‘s-Hertogenbosch en Breda die meer inwoners krijgen.

Ook steden in het noorden zoals Groningen en Assen en steden in het oosten zoals Zwolle, Arnhem en Nijmegen, zullen verder groeien.

KRIMP?

Kleinere gemeenten aan de randen van het land krijgen de komende decennia te maken met verdere krimp.

Het gaat vooral om gemeenten in het noordoosten van Groningen, Drenthe, de Achterhoek, Limburg en ZeeuwsVlaanderen. Na 2035 wordt de krimp nog sterker doordat de bevolking van Nederland dan minder hard groeit.

VERGRIJZING

Nederland vergrijst verder. Op dit moment is ongeveer 19 procent van de bevolking 65 jaar of ouder, in 2035 zal dat zijn opgelopen tot een kwart. De grote steden zijn minder vergrijsd dan de kleinere gemeenten, maar ook hier neemt de vergrijzing de komende jaren naar verwachting toe, van 13 naar 20 procent 65-plussers in 2035.

De vergrijzing elders in Nederland gaat echter sneller, waardoor het verschil tussen stad en platteland toeneemt. Vooral in de krimpgemeenten zal het aandeel ouderen in 2035 naar verwachting groot zijn, dikwijls 30 procent of meer. De vergrijzing is hier een belangrijke oorzaak van de bevolkingskrimp.

Na 2035 nemen de regionale verschillen in vergrijzing naar verwachting weer wat af. In gemeenten die nu sterk vergrijsd zijn, zal het aantal ouderen ten opzichte van de rest van de bevolking weer wat dalen, doordat er meer mensen uit de grote groep babyboomers overlijden. In de meer stedelijke gebieden neemt de vergrijzing dan nog toe.

MEER ALLEENSTAANDEN

In 2035 telt Nederland naar verwachting een half miljoen meer alleenwonenden dan nu. Dan zal bijna 20 procent van de bevolking alleen wonen, nu is dat ruim 17 procent.

In kleinere, vergrijzende gemeenten zullen vooral meer ouderen alleen wonen, nadat hun partner is overleden of na een scheiding.

Dat geldt ook voor middelgrote gemeenten. In bijvoorbeeld de voormalige groeikern Almere zullen veel mensen die er destijds als jong gezin zijn komen wonen, tegen die tijd alleen wonen. In de vier grote steden is het percentage alleenwonenden al hoog (vooral door de toestroom van studenten en werkende jongeren) en zal het verder stijgen doordat hier de vergrijzing ook sterker wordt.

ONZEKERHEID

De PBL/CBS regionale prognose 2019-2050 beoogt de meest waarschijnlijke ontwikkeling te beschrijven, rekening houdend met nieuwe inzichten en recente ontwikkelingen op nationaal en regionaal niveau. Toch zijn de cijfers altijd met onzekerheden omgeven.

Immigratie en woningbouw zijn bijvoorbeeld moeilijk exact te voorspellen. De onzekerheid wordt bovendien groter naarmate er verder naar de toekomst gekeken wordt. Daarom zijn onzekerheidsintervallen rond de uitkomsten van de regionale prognose opgesteld, waarbij de kans twee op drie is dat de gemeentelijke bevolkingsgroei binnen deze bandbreedte zal blijven.

Het blijkt dat ook als de bevolkingsgroei lager is dan verwacht, de grote steden nog steeds zullen groeien.

Kleinere gemeenten aan de randen van het land zullen, als de bevolkingsgroei hoger is dan verwacht, nog steeds krimpen of vrijwel gelijk blijven in bevolkingsomvang.

Bron: Regionale bevolkings- en huishoudensprognose 2019-2050 van het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) en het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS).

60 B+U 7 2019

RECYCLEBAAR ASFALT TIMMERT AAN DE WEG

B+U 7 2019 61

62 B+U 7 2019

De natuurlijke hars uit de schillen van cashewnoten zorgen bij verhitting voor een magisch product. Bij verhitting ontstaat namelijk een donkere viskeuze vloeistof.

Als je deze gepolymeriseerde vloeibare natuurlijke hars toevoegt aan verouderd asfalt is het opeens oneindig recyclebaar. Jeroen Venema van Ventraco geeft tekst en uitleg.

TEKST GERARD VOS

J

eroen Venema ademt asfalt. Bezoekers die voor het eerst voet zetten in het kantoor van Ventraco knipperen vaak even met de ogen. Ze zien geen hoogpolig tapijt op de vloer liggen, maar roodgekleurd asfalt. Venema gaat al tientallen jaren mee in de wereld van het asfalt. Hij is oprichter van het Amsterdamse Ventraco Chemie en voorzitter van de International Coloured Asphalt Foundation.

In Amsterdam Noord bevindt zich niet alleen het kantoor van Ventraco, maar ook een laboratorium. Hier wordt al decennia lang onderzoek gedaan naar alles wat met bitumen te maken heeft. Venema: “Het is weliswaar een klein laboratorium, maar we hebben goede vindingen hier gedaan zoals recyclebaar asfalt en ‘natuurlijke bitumen.’” Dat dit geen loze woorden zijn, blijkt uit het feit dat er inmiddels een samenwerking is aangegaan met een groot chemieconcern om nieuwe producten verder te ontwikkelen en de additieven wereldwijd uit te rollen.

RheoFalt heet de vinding. Het is een additief dat wordt toegevoegd aan bitumen. Venema: “Als asfalt oud is, moet je het vervangen. Je kunt het niet oneindig recyclen, simpelweg omdat asfalt te hard en bros wordt.

Als je gaat recyclen moet je de bitumen eigenschappen terugbrengen naar de originele basiskwaliteit. Dan heb je maltenen nodig, een zachte fractie van de bitumen.

Het toevoegen van een kleine hoeveelheid synthetische olie is ongeschikt voor het duurzaam verjongen van verouderde bitumen. Met een natuurlijke olie ga je wel de goede richting op, maar dan bestaat het risico het asfalt te verweken en té zacht te maken. Dat kan ten koste gaan van de levensduur en de kwaliteit. Het beste is om een natuurlijke hars te gebruiken omdat dit ook een component is dat in bitumen zit.”

jeroen venema, ventraco

Het speuren en testen van natuurlijke harsen kan dus een uniek recycle-additief opleveren voor het volledig hergebruiken van oud asfalt. En dit is precies wat het Amsterdamse bedrijf heeft gedaan, al nam het hele proces wel meer dan vijf jaar in beslag en was het een flinke investering voor een kleine speler. De natuurlijke hars komt uit de schillen van cashewnoten.

Venema: “Met de schil van zo’n nootje kan je niets, maar als je het verhit en uitperst verschijnt er een donkere viskeuze vloeistof. Als je vervolgens deze gepolymeriseerde vloeibare natuurlijke hars toevoegt aan verouderd asfalt kan je oneindig recyclen.”

ASFALT IN DE OUDHEID Al in de oudheid kende men asfalt. Het werd gewonnen op die plaatsen waar in de natuur de ruwe aardolie aan het aardoppervlak tevoorschijn kwam en zich mengde met stenen en zand. Nadat de vluchtige delen uit de olie verdampten, bleef een asfaltmengsel over dat werd gebruikt voor het afdichten van waterbouwkundige constructies en het aanleggen van wegverhardingen. Sommige kademuren en waterbouwkundige werken zijn meer dan vijfduizend jaar oud en nog steeds intact. Deze bitumen zijn vandaag nog steeds in gebruikt, in de regel spreekt men van natuurlijke bitumen.

Bron: wetenschapsjournalist Lilian Vermeer

B+U 7 2019 63

WAT ZIJN BITUMEN? Bitumen is een vast plastisch mengsel van verschillende koolwaterstoffen die voorkomen in ruwe aardolie.

Bitumen zijn het residu van de destillatie van aardolie.

Teer is een giftig polycyclische substantie die vrijkomt uit steenkool bij de productie van Cokes.

Bitumen is een belangrijk bestanddeel van asfalt en wordt toegepast in wegverhardingen, als dakbedekking en als geluidsisolatie. Bitumen wordt soms ook gebruikt als soil conditioner om de weerstand van de bodem tegen erosie te verhogen. In Nederland wordt ongeveer negentig procent van de bitumen gebruikt voor de aanleg van wegen.

Bitumen, in de verschillende toepassingen, wordt gebruikt als bindmiddel en hoewel het in asfalt slechts ca. vijf tot zeven procent van de totale samenstelling vertegenwoordigt is het wel de ‘lijm’ waar alles mee bij elkaar wordt gehouden. Het is dus in asfalt de meest belangrijke grondstof.

Bron: Wikipedia

foto: marcel krol fotografie-shutterstock.com

kunststof- en coatingindustrie bestaat er in de asfaltindustrie geen versnelde verouderingstest die overeenkomt met de praktijk. Hierdoor kan er wel worden aangegeven hoe sterk het asfalt is, direct na het opleveren, maar niet hoe lang het asfalt meegaat.”

LEVERZEKERHEID

Waar nu vooral zachte bitumen wordt gebruikt om asfalt nog een keer te recyclen, daar is er met RheoFalt een serieuze kandidaat bijgekomen. De laatste jaren waren de bitumenprijzen laag en de zachte kwaliteit bitumen goed verkrijgbaar, echter vandaag de dag zijn de grondstofprijzen aanzienlijk gestegen en is de leverzekerheid ook nog eens verslechterd. Het hergebruik is dus niet alleen zinvol qua duurzaamheid, maar ook om bedrijfseconomische redenen. “De toekomstige verhoogde CO2-heffingen zullen het percentage gerecyclede grondstoffen in de asfalt mix alleen maar verhogen”, ziet Venema.

VEROUDERING ASFALT

Een asfaltmengsel moet voldoen aan een CE-markering.

Asfaltproducenten zijn verplicht om ‘Type Testen’ uit te voeren. De opdrachtgever (in de regel de overheid, red.) weet dan dat het asfalt aan bepaalde eigenschappen, zoals vermoeiingen en stijfheid, voldoet. Ook kan een wegenbouwer voorstellen de asfaltconstructie dunner uit te voeren met gelijkblijvende eigenschappen wat een aanzienlijk besparing van grondstoffen en kosten met zich mee kan brengen.

Het probleem zit echter in het verouderen van het asfalt, vertelt Venema. “In tegenstelling tot bijvoorbeeld de

rheofalt, het additief dat wordt toegevoegd aan bitumen om verouderd asfalt oneindig te kunnen recyclen.

Gerecycled asfalt heeft echter al aangetoond hoe verouderingsgevoelig het is. Door dit oude asfalt te verjongen met de gepolymeriseerde hars van RheoFalt laat zich de levensduur goed voorspellen. Venema: “Aangezien onze gepolymeriseerde natuurlijke hars al meer dat twaalf jaar wordt ingezet, is het verouderingsverloop van het additief bekend en eveneens het gedrag van de gerecyclede bitumen. Hieruit kan men een goede indicatie krijgen van de levensduur van het hergebruikte asfalt.”

Inmiddels is er met de natuurlijke hars meer dan een miljoen ton asfalt geproduceerd in de EU. Qua circulariteit ligt de bal nu bij gemeenten en overheid, vertelt Venema. “Die moeten aangeven dat asfalt in hoge percentages gerecycled mag worden (75 procent tot honderd procent, red.). Gelukkig zijn ze zich steeds meer bewust van duurzaam en circulair bouwen. De toekomst is aan de biobased Rejuvenators, dat is een ding wat zeker is.”

Meetkundige uitkomsten als basis voor ieder project Fund Maatvoering levert meetkundige ingrediĂŤnten die de basis vormen van grote bouwprojecten.

I

n de moderne bouwwereld zijn toleranties marginaal en in sommige gevallen bijna niet haalbaar. Moderne ontwerpen zijn gecompliceerd en vragen om een goede maatvoering. Ons bedrijf beschikt over jarenlange ervaring en vakkennis, en een modern en geavanceerd instrumentarium dat is gekoppeld aan de juiste software om elke meetkundige opdracht uit te kunnen voeren. De beheersbaarheid van toleranties speelt daarbij een belangrijke rol. Fund Maatvoering geeft opdrachtgevers uitgebreide meetkundige ondersteuning zodat de toleranties geen probleem zijn bij het bouwkundig proces.

KWALITEIT

Onze kwaliteit wordt niet alleen bepaald door de certificeringseisen waaraan wij voldoen, maar ook door de kwaliteit van onze meetapparatuur. Voor de metingen maken we gebruik van Leica-apparatuur.

Gecombineerd met Autodesk (AutoCAD Civil 3D en Revit), MC-next

foto: mvsaŠossip

en Leica software kunnen we volumes en doorsneden berekenen en presenteren in 3D. Dit alles uitgevoerd volgens het BIM protocol.

Door de diversiteit en de grote van projecten is het van groot belang om tijdens de start van een project de juiste methodiek te bepalen

FUND MAATVOERING BV B+U 7 2019 65

We doen het goed, of we doen het niet REFERENTIES EN PROJECTEN: G & S Bouw & Oostingh Staalbouw project EDGE, Amsterdam Homines Bouw - Amsterdam, ­Awarehouse Boele en Van Eesteren - de Hoogh, Amsterdam Derks en Zn. - diverse datacenters, Frankfurt Vrolijks Prefab Betonbouw - ING HQ, Amsterdam BAM - Banneplein, Amsterdam Visser & Smit Bouw - SRON, Leiden

en te handhaven. Het uitvoeringsproces is grotendeels geautomatiseerd, waardoor de resultaten en de daaraan verbonden kosten inzichtelijk worden gemaakt.

De offerteaanvragen worden zeer uitvoerig en inzichtelijk aan de klant voorgelegd. Een goed onderbouwd advies en het ontzorgen van de opdrachtgever zijn accenten die voor Fund Maatvoering heel belangrijk zijn. Doel van de werkzaamheden is een praktische oplossing bieden voor een complexe materie. Veel van de medewerkers zijn langdurig bij het bedrijf betrokken waardoor er een goede mix van jong talent en kennis en ervaring in het team aanwezig is.

BEDRIJFSINFORMATIE

Onder leiding van Patty en Thomas Hagg is Fund Maatvoering graag de spil in het proces. Opdrachten worden uitgevoerd voor de totale bouwsector: nieuwbouw en renovatie, utiliteit, petrochemie, infra-

FUND MAATVOERING BV

Helsdinge Achterweg 3 4133 NC Vianen

structuur, woningbouw, staalbouw en prefab bouwobjecten. De meeste opdrachten worden in Nederland en Duitsland uitgevoerd, maar een enkele keer ook buiten dit werkgebied. Vanwege de goede naamsbekendheid en de geleverde kwaliteit komen opdrachtgevers vaak terug. Ook worden opdrachten binnen een bepaald project vaak gecombineerd voor meerdere opdrachtgevers uitgevoerd.

Dat zorgt ervoor dat alle partijen ontzorgd worden door een centraal aanspreekpunt en worden verzekerd van dezelfde kwaliteit.

De werkzaamheden worden uitgevoerd door tien medewerkers maar de verwachting is dat dit aantal in 2020 zal doorgroeien naar circa twintig medewerkers. Om te kunnen voldoen aan hoge kwaliteitseisen, worden de medewerkers zowel intern als extern opgeleid.

Naast kwaliteit is duurzaamheid een belangrijk onderdeel binnen de bedrijfsvoering. Het elektrische/hybride wagenpark heeft label A en het bedrijf heeft een frisse en moderne uitstraling.

T. 088 - 3863000

I. www.fundbv.xyz E. info@fundbv.nl

ROBOTPLOTTER HEEFT HET DRUK

advertentie

Heijmans maakt sinds kort gebruik van een high tech ­Robotplotter. Hoofdlandmeter Edwin van der Zanden van Heijmans geeft tekst en uitleg.

De Robotplotter is een compact autonoom apparaat dat snel en nauwkeurig stuurlijnen kan uitzetten op asfalt. De geavanceerde besturing van de Robotplotter maakt daarbij gebruik van een digitale tekening met de stuurlijnen en van GPS en straks ook met de Tachymeter. De stuurlijnen worden op de weg gespoten om aan te geven waar asfalt of markering moet worden aangebracht.

Betonbewerking BV

De Robotplotter staat momenteel op het werk A1 Azelo. Hier gebruikt Heijmans de plotter dagelijks, daarnaast wordt de Robotplotter in de weekenden op andere werken ingezet. Van der Zanden: “De Robotplotter kan zo ­ongeveer 3 à 3,5 km per uur stippen.”

Gespecialiseerd in het uitvoeren van ‘niet alledaags’ werk!

• • • • •

Koppensnellen Diamant boren en zagen Hak- en sloopwerk Boucharderen Luchtboren

• • • •

Gaat het ook ten koste van mankracht, nu er een robot wordt ingezet voor het uitzetten van de stuurlijnen? Van der Zanden: “Het scheelt voor de ploegen wel één man inzet (Asfalt en Markering), maar die kan nu worden ingezet voor andere werkzaamheden.”

Palen kraken Asfaltzagen Gritstralen Wandzagen

De Robotplotter is een blijvertje, vertelt Van der ­Zanden. “De plotter bevalt ons zeer goed, zelfs zo goed dat we er nog een gaan aanschaffen die ook met de Tachymeter aangestuurd kan worden.”

Van der Maden Betonbewerking BV Tel: 0172-604 922 / 06-54 74 77 73 E-mail: info@vandermadenbetonbewerking.nl 14063

B+U 7 2019 67

Uw souterrain of kelder waterdicht maken?

ONDERZOEK DE AANWEZIGHEID VAN ASBEST!

vochtweringdirect.nl

AMOS MILIEUTECHNIEK B.V. asbestinventarisatie | asbestanalyse | bodemonderzoek

T: 030-241 24 25 inventarisatie@amos.nl • www.amos.nl 14011

Vochtweringdirect.nl

biedt 100% vochtvrijgarantie op de lange termijn! Wij helpen particulieren, bedrijven en de overheid met vochtoplossingen waar u levenslang plezier aan beleeft.

Wij verhelpen vochtproblemen door heel Nederland.

Neem daarvoor contact op met een vestiging bij u in de buurt.

Amsterdam

T: 020 - 21 01 088

Streng Infra is een bedrijf dat zijn werkzaamheden richt in de cultuurtechnische en civiele sector. Wij verhuren machines zoals minikranen, rupsdumpers, tractor met kipper en shovel. Wij verzorgen alle grondwerken, bestratingen en tuinaanleg.

Den Haag

T: 070 - 20 42 008

‘s-Hertogenbosch T: 073 - 23 40 704

Huizen

T: 020 - 21 01 088

Rotterdam

T: 010 - 26 13 633

Utrecht

T: 030 - 20 72 053

Gratis en vrijblijvende inspectie!

www.strenginfra.nl Heb je zin in een nieuwe uitdaging?

Kijk op www.strenginfra.nl en kom ons team versterken!

Tiendweg 12a 3411 NB Lopik 0348-554610 14014

!

oft Doet wat zij belo

13976

68 B+U 7 2019 METABO NEDERLAND BV

Eenvoudig, veilig, duidelijk: de servicepakketten van Metabo Men moet op zijn machines kunnen vertrouwen - en als het niet werkt zoals gewild, is het belangrijk om goed verzekerd te zijn.

Metabo biedt voor de uiteenlopende vraag complete en individuele serviceoplossingen aan. Deskundig advies en een snelle afhandeling van reparaties: het uit 60 personen bestaande serviceteam in Nürtingen zorgt ervoor, dat gebruikers zich volledig op hun kerntaken kunnen concentreren.

de nieuwe sds-max hamers van metabo.

A

lle servicepakketten zijn in het nieuwe Metabo serviceportaal opgenomen. Daar kan ook de technische documentatie gedownload worden en kunnen klanten snel een overzicht krijgen van de diverse servicepakketten en zich aanmelden voor de bij hen passende service.

De medewerkers zorgen dan voor een adequate reparatie, inclusief onderhoud en veiligheidstest. Bovendien worden alle aan slijtage onderhevige onderdelen nog eens heel nauwkeurig gecontroleerd.

Een grondige reiniging completeert de reparatieservice.

SMART SERVICE: REPARATIES TEGEN VASTE PRIJZEN

De Smart Service is niet alleen transparant, maar ook snel: gemiddeld verlaat 95% van de aangeboden machines het Service-Center nog dezelfde avond. De lokale dealer is het juiste adres, als men snel een reserveonderdeel nodig heeft; hij vraagt dit direct bij ­Metabo aan.

Alle reserveonderdelen zijn na afloop van de productie nog 8 jaar verkrijgbaar. Na reparatie verleent de Metabo Smart-Service haar klanten nog 6 maanden extra garantie op de complete machine.

Bij de Metabo Smart Service worden reparaties uitgevoerd voor vaste prijzen: er zijn vier vaste prijscategorieën, al naargelang de soort machine. Zo zijn de kosten altijd transparant en bovendien zeer scherp berekend. De defecte machine kan gewoon bij de Metabodealer in de buurt worden afgegeven of rechtstreeks naar het Metabo International Service Center in Nürtingen worden opgestuurd.

SNELLER KAN ECHT NIET

METABO NEDERLAND BV B+U 7 2019 69

XXL GARANTIE

Voor alle klanten van Metabo geldt: wie zijn machine binnen vier weken na aankoop bij het Metabo-serviceportaal registreert, ontvangt de Metabo XXLgarantie gedurende 3 jaar helemaal gratis. Ook op accu-packs krijgt men een garantie van 3 jaar, en dat zonder registratie.

‘ gemiddeld verlaat 95% van de aangeboden machines nog dezelfde avond het Service-Center’

FULL SERVICE: DE HOOGSTE PRIORITEIT GEDURENDE DRIE JAAR

Wie voor absolute zekerheid en kostenbeheersing kiest, heeft met Metabo Full Service de optimale oplossing. Het servicepakket biedt volledige bescherming tegen vooraf berekende servicebedragen. Alle reparatiekosten binnen een periode van drie jaar zijn daarmee volledig gedekt, zelfs reparaties als gevolg van slijtage. Deze Full Service is al vanaf een eenmalige bedrag van E 39,00 verkrijgbaar - en dat gedurende drie jaar. Ook hier zijn vaste bedragen al naargelang de soort machine onderverdeeld in vier prijscategorieën. Defecte FullService-machines krijgen als bij de ontvangst van de reparatieopdracht het etiket „Express“ opgeplakt.

DOORBRAAK BIJ METABO: NIEUWE SDS-MAX HAMERS MET BRUSHLESS-TECHNOLOGIE

ALLE SERVICEPAKKETTEN OP EEN RIJ Smart Service

XXL Garantie

Na registratie 3 jaar garantie

•

•

3 jaar garantie op de accu-pack

•

•

•

Vaste prijzen op reparatie na garantie/contractperiode

•

•

•

Gratis reparatie van slijtage­onderdelen

•

Vaste prijzen op reparatie van slijtageonderdelen

•

•

•

Reparatie binnen 24 uur

•

•

•

Inclusief transportkosten (gedurende de garantie/contractperiode)

•

•

•

Extreme sloopwerkzaamheden vragen veel kracht. De nieuwe SDSmax combi- en beitelhamers van Metabo komen hier met krachtige Brushless-motoren en een geoptimaliseerd slagmechanisme aan tegemoet. Daardoor hebben de Metabo-hamers de tot dusver snelste boorsnelheden en allerbeste sloopcapaciteit in de markt. Maar dat is nog niet alles: met een dubbele trillingsbescherming en een effectieve stofafzuiging (gecertificeerd door TNO) maken de nieuwe SDS-max hamers het zware werk aanmerkelijk lichter.

GRATIS FULL SERVICE

Tot en met 31 december 2019 krijg de koper van een nieuwe Metabo SDS-max hamer de Full Service t.w.v. E 99,- GRATIS. Dus 3 jaar geen kosten!

METABO NEDERLAND BV

Keulschevaart 8 3621MX Breukelen

Full Service

T. 0346 - 317 990

E. info@metabo.nl I. www.metabo.nl

70 B+U 7 2019 BOS INFRA BV

Specialist in regenwater infiltratie De zomer van 2019 heeft opnieuw laten zien dat overtollig regenwater voor grote problemen kan zorgen. Straten staan blank en de riolen kunnen het overtollige regenwater niet snel genoeg verwerken. Veel gemeenten verplichten hun inwoners en bedrijven daarom daken af te koppelen van het riool en de wateropvang en -afvoer op eigen terrein te regelen.

B

os Infra BV is een allround GWW-bedrijf, maar heeft zich met name toegelegd op verticale infiltratie en regenwateroplossingen. Verticale infiltratie kan worden aangelegd in gebieden met zowel een hoge als een lage grondwaterstand.

INNOVATIEVE OPLOSSINGEN

Bos Infra BV heeft veel geïnvesteerd in het ontwikkelen van een eigen methode voor de aanleg van verticale infiltratie, de zogenaamde ‘Bos Infra’-methode. Door het beperkte ruimtebeslag kan de methode relatief goedkoop worden uitgevoerd. De verticale infiltratie heeft vooral diepgang nodig en kent daardoor slechts een klein ruimtebeslag. Het is zelfs mogelijk deze oplossing te realiseren terwijl de ‘voeten’ van het systeem in het water staan. Nadat het systeem is geplaatst wordt de ontstane ruimte weer gedicht met het uitkomende zand. De opdrachtgever kan ook kiezen voor afdichting met drainagezand of grind.

DIENSTEN

Naast het reguliere grond- en rioolwerk heeft Bos Infra ook veel ervaring in het aanleggen van ondergrondse opvangbassins voor het overtollige regenwater, beter bekend als Q-bics of permavoidkratten en infiltratie Riool. De steeds frequenter voorkomende korte en hevige hoosbuien zorgen ervoor dat de overheden en andere instanties steeds vaker naar dergelijke oplossingen kijken.

Bos Infra is ook gespecialiseerd in het aanbrengen van waterpasserende bestrating zoals het Aqualowsysteem of het Tonn eco­ roostersysteem.

Veel van de opdrachten worden uitgevoerd voor vaste opdrachtgevers zoals Vuilverbranding Amsterdam, diverse gemeenten in de eigen regio en TATA Steel. Omdat Bos Infra regelmatig grote werken op het terrein van TATA Steel uitvoert hebben zij een vaste vesting op het TATA- bedrijfsterrein.

WIE ZIJN WIJ

Bos Infra is een allround GWW-bedrijf en actief in alle bedrijfsonderdelen zoals het bouw- en woonrijp maken van percelen, straat- en rioolwerk en grondverzet. De werkzaamheden worden uitgevoerd door 15 vaste krachten en daarnaast zijn er gemiddeld nog 15 inhuurkrachten actief onder de vlag van Bos Infra.

ONZE PROJECTEN: Voor gemeente Heemskerk herinrichting de Velst “Heliomare”.

Voor bouwbedrijf van Lith zijn in de buurt Hof van Egmond te Haarlem alle achtertuinen leeggehaald, is er tot een diepte van 0,5 m vervuilde grond ontgraven en afgevoerd, waarna schoonzand is aangebracht. Daarnaast zijn de rioolhuisaansluitingen vervangen en nieuwe achtertuinen aangelegd.

Voor de gemeente Beverwijk zijn het Middenveld en de Binnenduin woonrijp gemaakt, dit alles met waterpasserende bestrating (aquaflow systeem).

BOS INFRA BV

Oudendijk 3B 1969 ML Heemskerk

T. 0251 - 234225

E. info@bosinfra.com I. www.bosinfra.com

B+U 7 2019 71

Stop lekkages direct! Maak kennis met Provocht.nl, al ruim 30 jaar specialist op het gebied van vochtbestrijding, kelderafdichtingen, betonreparatie, zwambestrijding en lekdetectie.

Heeft u voor uw onderneming bouw-, uitbreidings-, verbouw- of herindelingsplannen?

Stelt u hoge eisen aan professionaliteit in de uitvoering, maar ook in alle stadia daarvóór en daarná?

Expertise, ook met bijzondere en complexe projecten Brede ervaring in de klein- midden- en grootzakelijke markt Direct contact en directe aansturing van projectpartners Efficiënte projectplanning zonder concessies aan kwaliteit Volledig VCA-gecertificeerd

Zijdepark 20, 2935 LB

0180 63 73 56

Oudekerk aan den IJsel

info@ijzermanbouwentechniek.nl www.ijzermanbouwentechniek.nl 14073

Ons werkterrein Advies en onderzoek vochtbestrijding Verhelpen van doorslaand en optrekkend vocht Afdichten van lekkages in kelders en souterrains Dichten van lekkages in b.v. dilatatievoegen Verhelpen van vocht in kruipruimtes Hydrofoberen (impregneren) van gevels Preventief beschermen van funderingen Alle voorkomende betonreparaties Schimmel en zwambestrijding Constructieve injectietechnieken Complete professionele lekdetectie

AUTONOME ENERGIEVOORZIENING? OFFGRID SYSTEMS heeft dé oplossing in systemen voor tijdelijke verhuur én is overal inzetbaar voor o.a.: • Weer en milieu onderzoeken • Verlichting (park/plein/fietspad) • Parkeren (slagboom/parkeerautomaat) • Bosbranddetectie • Offshore (betonning) • Beveiliging • Remote sensing

Ruim 30 jaar gespecialiseerd in tevreden klanten!

Provocht.nl 023 - 528 65 87 info@provocht.nl www.provocht.nl

Vochttechniek.nl 06- 531 344 94

Info@offgridsystems.nl +31 (0)79 593 6303 www.offgridsystems.nl

info@vochttechniek.nl www.vochttechniek.nl 14075

14070

72 B+U 7 2019

WDI-Projecten Bv is op zoek naar:

Klusjesman / Timmerman

Wij zijn op zoek naar een duizendpoot, een echte alleskunner, pro-actief en met doorzettingsvermogen. Geen 7 tot 16 uur instelling. Wij hebben ook een spoedservice en dienen als team altijd klaar te staan, ook buiten kantoortijden.

Werkzaamheden bestaan uit : Timmerwerk, Reparatie en onderhoud werkzaamheden, Schilderwerk, Demontage / sloopwerk, Loodgieterswerk.

Wij werken met een leuk team en zijn op zoek naar u / jou. Bij voorkeur wonende in omgeving Utrecht.

Er zal een bus, tel. en naar wens gereedschappen ter beschikking worden gesteld.

Wil jij deel uit maken van ons leuke team?

Bel ons voor het maken van een afspraak.

We do it - Projecten B.V. Bergveste 26 3992 DE Houten T: 030 - 63 61 357 www.wedoit-projecten.nl

13864c

13912a

DUTCH FIBER TRADING B.V. FORTA-FERRO 54

MACRO SYNTHETISCHE VEZELS ALS CONSTRUCTIEVE BETON WAPENING

STERK ALS STAAL

P.O. Box 356, 1620 AJ Hoorn • +31 229 211 011 • info@dftrading.eu • dftrading.eu 14069

DUTCH FIBER TRADING B+U 7 2019 73

“Synthetische vezels voor versterking van beton daar waar staalwapening niet nodig is”

FORTA-FERRO® synthetische vezels zijn nieuwe gepatenteerde hogesterkte vezels die ontworpen zijn om beton structureel te wapenen.

In tegenstelling tot andere synthetische vezels, die enkel toegevoegd worden aan beton om krimpscheuren te beheersen, wordt FORTAFERRO® gebruikt in beton om de sterkte-eigenschappen te bevorderen zoals taaiheid, buigsterkte en schok- en vermoeiingsweerstand.

Daardoor kan FORTA-FERRO® ook gebruikt worden om wapeningsnetten (en staalvezels) te vervangen, wat een belangrijk prijsvoordeel kan betekenen o.m. omwille van het uitsparen van plaatsingskosten.

FORTA-FERRO® vezels zijn getorste monofilament synthetische vezels van 54 mm lang die vervaardigd zijn uit een unieke polymeerverbinding. Deze unieke polymeersamenstelling en de manier waarop ze geproduceerd worden, laten het getorste monofilament vezels toe om te ontdraaien tijdens het mixproces waardoor een homogene verdeling ontstaat en waarbij de verbinding tussen de vezels en het beton geoptimaliseerd wordt. Verschillende Internationale Onderzoekscentra bevestigen de taaiheidwaarden van FORTA-FERRO® beton. Deze rapporten zijn op aanvraag verkrijgbaar.

VERWERKING / AFWERKING /TOEPASSING

FORTA-FERRO® vezels zijn met hun speciale design gemakkelijk toe te voegen in zowel de betoncentrale als op de bouwplaats. Alle types van betonpompen en spuitbeton materiaal zijn succesvol getest om FORTA-FERRO® beton te verwerken. Door hun sterk verbeterd design laten FORTA-FERRO® vezels zich met buitengewoon goed resultaat afwerken en verkrijgt men aldus met de klassieke afwerkingtechnieken een uiterst vezelarm en gladde oppervlakte.

FORTA-FERRO® is een vezel met een met een hoge e-module waarmee hogere constructieve krachten kunnen worden opgevangen.

De nationale en internationale eisen en voorschriften geven steeds meer ruimte voor de het toepassen van synthetische vezels. Door de toevoeging kunnen betere prestaties worden geleverd dan met

DUTCH FIBER TRADING

Oosteinde 98 1647 AE Berkhout

staalvezels. De vezeldosering moet nog verder worden geoptimaliseerd om te voldoen aan alle kwaliteitseisen. Bij de ontwikkeling van Forta Ferro 54® is daaraan zeker gedacht. Alle berekeningen worden uitgevoerd volgens de EURO code-2 om aan te geven welk type vezel en welke dosering moet worden gebruikt de synthetische vezels van FORTA zijn CE certificeert. Het toepassen van de Forta Ferro® synthetische vezels zorgen voor een betere CO2-footprint”, vertelt Henk Hilverink.

De hoeveelheid FORTA-FERRO® die moet worden toegevoegd aan het beton hangt af van de specifieke applicatie, design en de vooropgestelde eigenschappen en zal variëren tussen 2.0 en 7.0 kg/m3.

FORTA-FERRO® vezels zijn standaard verpakt in oplosbare papieren zakken van elk 1 kg netto.

Dutch Fiber Trading is geautoriseerd distributeur en voorraadhouder voor Forta Corp. USA. Vanuit de locatie Berkhout worden verschillende soorten vezels uitgeleverd voor gebruik in beton en asfalt toepassing onder de merknamen FORTA-FERRO® beton vezels en FORTA-FI® asfalt aramide vezels.

TOEPASBAAR VOOR: Vloeren voor industriële en agrarische gebouwen Beton voor woning, kelder- en zwembadbouw Betonwegen, platforms en pleinen.

Prefab-elementen

GEMAKKELIJKE EN SNELLE UITVOERING Wapening aanwezig over de gehele betonsectie Beton en wapening worden in één keer gestort Wapening wordt nooit meer verkeerd geplaatst Veilige toegankelijkheid tot de werkplek

T. 0229 - 211 011

E. info@dftrading.eu I. www.dftrading.eu

74 B+U 7 2019 EVENTBRIDGE BV

Altijd een veilige oversteek Nederland bouwt en dat geeft in veel gevallen overlast voor de omgeving. Bij de aanleg van nieuwe wegen kan het voorkomen dat oude (voetgangers)oversteekplaatsen tijdelijk komen te vervallen. EventBridge beschikt over moderne modulaire bruggen die permanent of semipermanent kunnen worden aangelegd.

VEILIGHEID VOOROP

D

e veiligheid kan op twee manieren worden uitgelegd. De veiligheid van de brug zelf is daarbij een zeer belangrijk element.

Alle bruggen worden gecertificeerd en gecontroleerd door het Duitse TÜV-NORD. In de praktijk betekent dit dat alle brugonderdelen en -berekeningen in het controleproces worden meegenomen. De klant ontvangt daardoor altijd een brug die voor vertrek uit de opslag al een TÜV goedkeuring heeft ontvangen. Het bouwboek is uitgewerkt en ontwikkeld door Movares en het productieproces vindt plaats in de fabriek bij VDL. De verschillende units zijn combineerbaar, maar vallen wel onder het bouwboek en de afgegeven certificeringen.

Het tweede veiligheidsaspect is een veilige voetgangersoversteek.

Ondanks aanwezige aanwijzingsborden zoeken voetgangers en fiet-

sers vrijwel altijd de kortste weg. Dit is echter niet altijd de veiligste weg. Om te voorkomen dat voetgangers en fietsers toch voor een vaak onveilige oversteek kiezen, kunnen gemeenten, projectleiders of bouwmaatschappijen er voor kiezen een voetgangersbrug aan te leggen.

Fietsers kunnen hierbij in veel gevallen ook van de brug gebruik maken door het plaatsen van een fietsgeleider naast de trappen.

TECHNISCHE SPECIFICATIES

De brug zorgt voor een betere verkeersafwikkeling en is binnen drie uur tijd op te bouwen. De aanlevering gebeurt door één vracht­ wagen, waardoor de overlast minimaal is. In het geval tijdelijke plaatsing Als de brug slechts voor korte tijd nodig is kan deze ongeankerd worden geplaatst maar is deze bestand nog altijd bestand tegen windsnelheden tot en met 11 Bft. Als de brug (semi)permanent wordt geplaatst zal in enkele gevallen een verankering worden geadviseerd, waarbij de brug een verwachte levensduur heeft van vijftig jaar

EVENTBRIDGE BV B+U 7 2019 75

VOORDELEN

De bruggen van EventBridge worden op grondniveau geplaatst, waarbij de stelpoten zorgen dat deze altijd waterpas staan. In het geval van een ongeankerde plaatsing wordt de brug op draglineschotten gemonteerd. De voetgangersbruggen hebben een minimale hoogte van 4,60 meter, zodat vrachtwagens de brug probleemloos kunnen passeren. Volgens de Nederlandse regelgeving is er dan geen aparte hoogteaanduiding noodzakelijk. De bruggen zijn ‘hufterproof’ ontwikkeld zodat overstekende voetgangers geen stenen of andere voorwerpen van de brug kunnen gooien.

BINNENSTEDELIJKE EVENEMENTEN

Iedereen kent wel de beelden van overstekende mensen tijdens een sportevenement. Ook daarvoor heeft EventBridge altijd een oplossing. Een bepaald stadsdeel kan met behulp van een tijdelijke brug dan wel worden voor (auto)verkeer, terwijl voetgangers zich wel van A naar B kunnen begeven. Aangezien EventBridge in staat is de brug in een geheel te verplaatsen, kan deze in twintig minuten geplaatst worden. Daarnaast kan de bouw eventueel in een zijweg plaatsvinden, waardoor de hoofdroute tijdens de bouw toegankelijk blijft.

Naast de veilige oversteek is het ook mogelijk de brug te bekleden met sponsor-uitingen. De aankleding van de brug wordt ook door het bedrijf geregeld.

Ontwikkeling kent geen stilstand WIE ZIJN WIJ

EventBridge is een relatief nieuwe speler op de markt maar heeft zeker een grote toegevoegde waarde. Het concept van tijdelijke bruggen is door innovatieve ontwikkelingen uitgegroeid tot een vernieuwde, functionele en solide brug. Bij een groot project waarbij de bouwfase steeds opschuift kunnen de bruggen makkelijk worden verplaatst. Transport, plaatsing en montage wordt volledig verzorgd door EventBridge. De focus van het bedrijf richt zich op de Benelux, Duitsland en Frankrijk. De bruggen worden onder meer geleverd aan overheden en infra-aannemers.

ONZE PROJECTEN: Nijmeegse Vierdaagse: Om hier een betere doorstroming te creëren zijn er twee bruggen van EventBridge geplaatst. Met deze ongelijkvloerse kruising over de finishende wandelaars is een extra route gecreëerd, waardoor de mensen op de Wedren zich een stuk eenvoudiger kunnen verplaatsen.

Grand Départ wielrennen Düsseldorf en Utrecht: Voor de veiligheid van de wielrenners en het publiek, mag voorafgaand aan de koers het parcours niet meer worden overgestoken. Dit zorgde voor een ernstige hinder van de doorstroom van voetgangers. Doordat de bruggen in het centrum moesten worden geplaatst, én dan ook nog tijdens de opbouw van het evenement, was snelheid en EventBridge’s manier van bouwen onmisbaar. Vrijdagavond en -nacht zijn de bruggen opgebouwd. Op zaterdag vond de Grand Départ van de Tour de France plaats en op zondag was in de vroege ochtend alles alweer verwijderd.

EVENTBRIDGE BV

Klokgebouw 249 5617 AC Eindhoven

T. 31 (0)40 - 843 7474

E. info@eventbridge.nl I. www.eventbridge.nl

76 B+U 7 2019

Advisering, inspectie en onderhoud in (kit)-voeg afdichtingen • • • • • •

Afdichtingen in Milieu & Infra Vloeistofdichte & -kerende dilataties Petro- & Chemische industrie Voedingsmiddelenindustrie Onderhoud parkeergarages Betonherstel

DSA Nederland B.V. Impact 59, 6921 RZ Duiven Tel.: +31 (0) 26 44 222 34 info@dsabv.nl www.dsabv.nl 13771

DAAR KRIJG JE ENERGIE VAN!

LEKKAGE?

LAAT U VERRASSEN DOOR ONZE SERVICE!

LEKKAGEDOKTER HEEFT DE OORZAAK SNEL GEVONDEN!

13826

Detectie van water- lucht- en warmtelekkages

Wij helpen bedrijven die tijdelijk energie nodig hebben snel en vakkundig aan het juiste aggregaat. Dat onze aggregaten betrouwbaar zijn is vanzelfsprekend. Wij bouwen veel van onze aggregaten zelf, zijn op dit vlak een echte specialist. Waar onze toegevoegde waarde werkelijk in zit, is in onze service. Wij zijn toegankelijk, kennen onze klanten goed en denken proactief mee in wat voor u de beste oplossing is. Wij zijn zo ingericht dat we snel kunnen schakelen en zetten altijd net dat stapje extra dat u niet van anderen gewend bent. Wij merken dat we onze klanten daar blij mee maken. En als u blij bent, dan zijn wij dat ook.

V E R H U U R | V E R KO O P | S E RV I C E | O N D E R H O U D

TELEFOON 0528 74 10 20 INFO@LEKKAGEDOKTER.NL WWW.LEKKAGEDOKTER.NL

13962

INDUSTRIEWEG 40 7921 JP ZUIDWOLDE (DR)

GENPOWER B.V. | Energieweg 3 | 2964 LE Groot-Ammers T (0184) 601 990 | E info@genpower.nl | genpower.nl

www.genpower.nl

13862a

DIRECT PROFESSIONEEL ONDERHOUD BV B+U 7 2019 77

Vochtproblemen in de kelder of het souterrain?

Vochtproblemen in de kelder of het souterrain zijn een potentiële nachtmerrie voor iedere huizenbezitter. De bestrijding van het probleem vraagt echter om gespecialiseerde vakkennis en methodieken. Met onze jarenlange ervaring is Direct Professioneel Onderhoud BV als geen ander in staat om vochtproblemen te lokaliseren en blijvend het hoofd te bieden.

doorslaand vocht

optrekkend vocht

kelder lekkage

D

irect Professioneel Onderhoud BV is gespecialiseerd in het afdichten van kelders en het bestrijden van vochtproblemen.

Middels onze bewezen injectie- en afwerkingsmethodieken zijn wij in staat om kelders langdurig te beschermen en vochtproblemen te voorkomen. Onze applicaties houden tot wel levenslang stand.

Via onze webshop leveren wij bouwdrogers voor de professionele markt, maar ook ontvochtigers voor particulieren. Teneinde constructies te beschermen tegen condensatieproblemen, leveren wij deze systemen, indien nodig, ook in combinatie met infraroodpanelen en/of ontluchting.

RUIME ERVARING

De core business van Direct Professioneel Onderhoud BV bestaat uit het afdichten van souterrains en het bestrijden van optrekkend vocht in de grote steden die een hoog grondwaterniveau kennen, of gelokaliseerd zijn in gebieden die vette grondsoorten bevatten waardoor hemel-zakwater moeizaam wordt afgevoerd. Met ruim 25 jaar ervaring kunnen wij niet alleen professionele en duidelijke onderzoeken garanderen, maar ook de gewenste kwaliteit leveren op lange termijn. Ruim 1.000 particulieren, talloze bouwbedrijven, VVE’s en vastgoed-investeringsmaatschappijen kunnen wij tot onze klantenkring rekenen.

DIRECT PROFESSIONEEL ONDERHOUD BV

Hullebergweg 278 1011 BV Amsterdam

praktijkvoorbeeld: na het verwijderen van de afwerk vloer is er een membraam aangelegd onder de betonnen vloer waarna de wand-vloeraansluiting onder hoge duk waterdicht is geïnjecteerd.

Direct Professioneel Onderhoud heeft diverse onderzoeksmethoden om te beoordelen welke problemen zich voordoen en wat een passende oplossing biedt. Middels infrarood scanners, bodem- en gevel­onderzoek kunnen wij ook bij meer complexe problematiek u de ­juiste oplossing bieden.

Maak kennis met ons professionele en servicegerichte team!

ONZE PROJECTEN: Een kleine greep uit onze recente projecten Amsterdam: Direct Professioneel Onderhoud heeft de vochtproblemen bij vele tientallen woningen aan onder andere de Admiraal de Ruyterweg, de Singel, de Prinsengracht, de Herengracht en de Keizersgracht verholpen.

Rijswijk: een tandartspraktijk in een souterrain had een lekkage aan de wand-vloeraansluiting. Direct Professioneel Onderhoud heeft een membraam aangelegd onder de betonnen vloer, waarna de wand-vloeraansluiting onder hoge druk waterdicht is geïnjecteerd. Hierna kon de door ons opgeslagen boedel worden teruggeplaatst.

Den Haag: Ook de vochtproblemen bij tientallen woningen aan de Laan van Meerdervoort en de Kanaalweg werden voor ons verholpen.

T. 020 - 210 10 88

E. info@vochtweringdirect.nl I. www.vochtweringdirect.nl

78 B+U 7 2019

Ook ervaren dat groen goed is voor uw portemonnee?

Huur dan een van onze Groene Aggregaten!

Onze verhuur vloot is nu al goed voor een besparing van meer dan 1.000.000 liter diesel en meer dan 2.700.000 kilo CO2 uitstoot.

Hier wordt bespaard!

T: 0299 - 416 641 E: sales@degroeneaggregaat.nl

13851

ISOLEREN MET DE KENNIS VAN NU! Door slim in te kopen en het toepassen van effectieve en snelle werkmethoden kan Isolatie Centraal u de beste prijs/kwaliteit verhouding bieden. Wij zijn op de hoogte van de laatste ontwikkelingen en werkmethoden op het gebied van isolatie, zodat wij u vakkundig van dienst kunnen zijn.

SPOUWMUUR ISOLATIE

VLOER ISOLATIE

ISOLATIE CENTRAAL

VIANEN - ‘S-HEERENBERG ALPHEN a/d RIJN Telefoon: 085 - 876 91 50 Email: info@isolatiecentraal.nl

BODEM ISOLATIE 14059

13854

IJZERMAN BOUW EN TECHNIEK BV B+U 7 2019 79

Sterk in complex werk Ontwikkeling van nieuwe en uitbreiding van bestaande datacenters is een hot-item in de bouwwereld. De bouw van een datacenter is een technisch hoogstandje dat veel extra kennis vergt van een bouwmaatschappij. IJzerman Bouw en Techniek heeft de afgelopen jaren in nauwe samenwerking met haar opdrachtgevers meerdere mooie projecten op dit specialistische gebied gerealiseerd.

D

oor de aanhoudende digitalisering van de samenleving, vindt er een exponentiele groei aan hoeveelheid data plaats. Een datacenter moet 24 uur per dag en 7 dagen per week draaien. Dat betekent dat bij elke storing of korte stroomonderbreking de gevolgen direct merkbaar zijn. Continuïteit en veiligheid zijn een van de belangrijkste uitgangspunten bij de bouw van dergelijke centra. Om het proces goed te kunnen beheersen, is IJzerman nauw betrokken vanaf de start van het project. Naast o.a. elektrotechnische installaties, bouwkundige projecten en werkzaamheden

ze heeft IJzerman reeds meerdere lange-termijn relaties opgebouwd met grote bedrijven en overheidsinstellingen.

IJzerman heeft ervaring met Design/Engineering en Construct contracten, onder meer conform UAV-GC regelgeving.

“Op dit moment beschikken we over een sterk team van twaalf vaste medewerkers en daarnaast hebben we een flexibele schil van specialistische vakmensen die regelmatig door ons worden ingezet. Maatschappelijk verantwoord ondernemen is bij ons geen loze term en daarom werken wij samen met een instantie waar mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt een eerlijke kans krijgen.

Bouwt aan een duurzame klantrelatie aan kunstwerken en civiele objecten, is ­IJzerman gespecialiseerd in de nieuwbouw en het upgraden van datacenters. Dit strekt zich uit van funderings- grond- en betonwerk tot aan gedetailleerde (volledig stofvrije) bouwkundige aanpassingen in een operatieve omgeving.

NIEUWE ONTWIKKELINGEN

Communicatie is en blijft een speerpunt bij IJzerman Bouw en Techniek. Voor het realiseren van een optimaal resultaat moeten de processen op de bouwplaats en op kantoor goed op elkaar worden afgestemd. Door middel van een (afstudeer)project wordt gewerkt aan een implementatieplan om de afspraken nog beter vast te leggen.

DUURZAME KLANTRELATIES

Het doel van IJzerman is om de klant duurzaam te ondersteunen, wat verder gaat dan alleen het uitvoeren van opdrachten.

Dit betekend ook het maximaal en voor lange termijn ontzorgen van de klant bij zijn vraagstukken. Proactief meedenken en adviseren, risico’s onderkennen en beheersen, kansen gezamenlijk verzilveren. Op deze wij-

IJZERMAN BOUW EN TECHNIEK BV

GEREALISEERDE PROJECTEN:

Nieuwbouw datacenter farmaceut, Meppel Nieuwbouw KPN centrale, Hilversum

Renovatie en uitbreiding van power- en koelplant datacenter, Schiphol-Rijk.

Zijdepark 20 2935 LB Ouderkerk aan de IJssel

T. 0180 - 687 356

E. info@ijzermanbouwentechniek.nl I. www.ijzermanbouwentechniek.nl

80 B+U 7 2019

Bedrijvenweg 16 | 1424 PX De Kwakel Tel: +31 297 56 37 31 (24 uur per dag bereikbaar) info@vanderveldtgroep.nl vanderveldtbronbemaling.nl

· · ·

Verkeersregelinstallaties Openbare verlichting

· ·

13952

De Regt Grond Infra Groen B.V. is gevestigd in de Hoeksche Waard en is vooral werkzaam in Zuid-West Nederland. Onze werkzaamheden bestaan o.a. uit bouw- en woonrijp maken van projecten, Riool aanleg en vervanging, bestrating, landschapsinrichting, grondverzet, groenaanleg en onderhoud enz.

Ontwerp en advies Calamiteitendienst 24/7

Inspecties

GO! Verkeerstechniek

info@go-verkeerstechniek.nl

Techniekweg 10

www.go-verkeerstechniek.nl

4143 HV Leerdam 13822a

De Regt Grond Infra Groen B.V. Langeweg 3 3267 LN Goudswaard

Tel: 0186 692504 E-mail: info@jderegt.nl www.jderegt.nl

13972

Van Hameren verhuurt, monteert en transporteert pontons voor werkzaam­ heden op het water en leveren daarnaast ook pontons voor evenementen, met eventueel een veilig hekwerk. Ook verhuren wij noodbruggen voor voetgan­ gers tot zwaar vrachtverkeer.

KOPPELPONTONS - BIG/UNI FLOTES - WERKVLOTTEN - BAGGERBAKKEN - NOODBRUGGEN

Hertog van beijerenstraat 2a - Ter Aar

Tel 0172 604 073 - www.huurpontons.nl

13981b

MARC BOHLE GEVELWERKEN BV B+U 7 2019 81

Een betrouwbare en ervaren partner De Marc Bohle Groep verzorgt voor de particuliere en zakelijke markt restauratiewerk en onderhoud aan panden, gevels en kelders. Ook bij werkzaamheden aan monumentale en historische panden komt u deze naam regelmatig tegen.

PARTNER VOOR DESKUNDIG ADVIES EN ONDERHOUD

D

e bedrijven van Marc Bohle leveren ambachtelijk vakwerk in combinatie met geavanceerde en moderne technieken. Met ruim vijfentwintig jaar ervaring en door de inzet van ervaren en goed geschoolde medewerkers, is het bedrijf uitgegroeid tot een totaalpartner voor renovatie, restauratie, kelderdichtingen en bouwkundig onderhoud.

Om de onderhoudswerkzaamheden zo goed mogelijk uit te voeren, beschikt de Marc Bohle Groep over een eigen timmerwerkplaats waar de kozijnen en houten onderdelen worden geproduceerd. Ook bij dit bedrijfsonderdeel geldt dat ambachtelijke renovatie het handelsmerk van het bedrijf is. Het plaatsen en renoveren van kozijnen en timmerwerk worden uitgevoerd door deskundige timmerlieden. Hierdoor passen ook deze onderdelen bij de tijdgeest van het pand en is de Marc ­Bohle Groep als geen ander in staat om oude en monumentale gevels te herstellen en renoveren “Als een pand of gebouw eenmaal is gerenoveerd willen eigenaren hun pand graag mooi houden.

Met een speciale behandeling kan de gevel worden beschermd tegen bekladding. De beschermende laag voorkomt dat graffiti doordringt in de onderliggende steenlaag”, vertelt Marc Bohle.

WAT TE DOEN BIJ VOCHTOVERLAST

Vocht in kelders is een veel voorkomend probleem. Omdat het plafond van de kelder ook de vloer van de begane grond is, is vochtlekkage van invloed op het hele pand. De Marc Bohle Groep heeft zich gespecialiseerd in methoden om het binnendringende vocht tegen te gaan. “Omdat elke situatie anders is wordt in samenwerking met de fabrikant gekeken welke toegepaste producten gebruikt kunnen worden”, aldus Marc Bohle.

Totaalpartner voor renovatie- en herstelwerkzaamheden SPECIALISMEN UITGELICHT

Metselwerk is sinds eeuwen een van meest voorkomende bouwmethoden. Behoud van een gebouw vraagt echter om onderhoud. Marc Bohle Gevelwerken heeft voor ieder soort metselwerk een speciale onderhoudstechniek. Reiniging is bijvoorbeeld mogelijk via stoom­ reinigen, maar er zijn meerdere milieuvriendelijke manieren om gevels vakkundig te reinigen zoals micro neveljetstralen, lagedruk stoomreiniging of met micro neveljet stoom straaltechnieken. Alle (on)behandelde, gestucte, of geschilderde gevels kunnen met deze technieken worden gereinigd. Als tijdens de inspectie blijkt dat de gevel gebreken vertoont, dan wordt de gevel hersteld in de stijl en geest van het pand. Scheuren worden gerepareerd en ontbrekende stenen worden vervangen.

MARC BOHLE GEVELWERKEN BV

Draaierweg 24 1032 KS Amsterdam

ONZE PROJECTEN: Raadhuis Hotel Amsterdam: De buitenschil is volledig gerestaureerd. Het metsel- en voegwerk maar ook de ornamenten zijn gerestaureerd en daar waar nodig zijn de ornamenten vervangen.

Sint Laurentiuskerk aan de Herengracht in Weesp gevelrestauratie.

Dorpskerk aan het Kerkplein in Abcoude is partieel hersteld.

Kelderafdichting aan het voormalig Prinsengracht Ziekenhuis in Amsterdam wat wordt getransformeerd naar een hotel.

T. 020 - 670 3590

E. info@marcbohle.nl I. www.marcbohle.nl

82 B+U 7 2019

Kunstwacht onderhoudt Kunst in uw gemeente GEOTECHNIEK

Sonderingen Boringen Bomdetectie Injectie Geomonitoring Landmeten

Geosonda B.V. Curieweg 19 2408 BZ Alphen aan den Rijn T. +31 (0)172 44 98 22 info@geosonda.nl

KUNSTWACHT Oude Delft 224 2611 HJ Delft

T 015 214 52 95

www.geosonda.nl

www.kunstwacht.nl info@kunstwacht.nl 13995

Member of ABO-Group

13997

Heuker Beheer BV ‘t Hert 162 • 2266 NK Leidschendam Tel: 070 320 08 80 • www.heukerbeheer.nl

Inspectie en herstel van alle type begane grond vloeren: • Kwaaitaalvloeren • Mantavloeren • Nehobovloeren • Troggewelven

• Vlakke plaatvloeren • Houten vloeren • Dato vloeren

13990

VDBH WEST BV B+U 7 2019 83

Aannemer waar de menselijke maat centraal staat De openbare ruimte en groenbeheer zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Een groene omgeving gaat verder dan particuliere tuinen en een enkel park in de gemeente. Bij elk bouw- en/of renovatieproject wordt de groene buitenruimte steeds ­belangrijker. Van de Bijl & Heierman West (VDBH WEST BV) is actief in de groensector en weet als geen ander wat er nodig is voor een goede inrichting van de openbare ruimte.

P

rojectontwikkelaars, VvE’s en gemeenten zijn zich steeds meer bewust van aanvullend groenbeleid. Om daar goed op in te spelen is het belangrijk dat een partij als VDBH WEST vanaf de eerste planontwikkeling aan tafel zit. Het gaat niet alleen over de aanleg van het groen, maar ook om het onderhoud van de groenvoorziening.

Voordat kan worden overgegaan tot de aanleg van een groen- of speelproject, doorloopt VDBH WEST BV graag een participatietraject met omwonenden. Daarmee voorkom je dat je iets aanlegt wat niet gebruikt wordt of waar de bewoners commentaar op hebben.

Doeners die nadenken over groenbeheer Om de werkzaamheden zo milieuvriendelijk uit te voeren beschikt VDBH WEST BV over meerdere elektrische bedrijfswagens die vooral worden ingezet bij binnenstedelijk groenonderhoud. Veel maaimachines zijn uitgerust met een GPS zodat er geen toezichthouder nodig is. Alle data kunnen live worden gevolgd en worden direct in een GIS-systeem verwerkt. Veel overheden zetten tegenwoordig hoog in op biodiversiteit en bij het inrichten van speellocaties is het belangrijk dat kinderen in hun omgeving veel kunnen beleven en ontdekken. Inmiddels heeft VDBH WEST BV diverse businessmodellen en concepten ontwikkeld.

WIE ZIJN WIJ

VDBH WEST BV is in januari 2019 gestart en zijn er inmiddels zo’n 25 vakmensen in dienst. Het zusterbedrijf is al ruim 30 jaar gevestigd in Opheusden en richt zich naast groenvoorzieningen ook op infrastructurele werken. De activiteiten van beide bedrijven sluiten perfect op elkaar aan, waardoor het mogelijk is projecten gezamenlijk op te pakken.

Wilco Boender, directeur buitenruimte VDBH WEST BV: “Medewerkers met de juiste mentaliteit vormen de basis van het bedrijf en die samenwerking is de weg naar succes.

ONZE PROJECTEN: Een Singelpark Gouda. VDBH WEST BV heeft in samenwerking met een betonfabriek de levering van 4 grote bloembakken met zitranden eromheen ontwikkeld en geproduceerd. Samen met de omwonenden is de beplanting verzorgd.

Voor de NS wordt voor drie gebieden in de regio Amsterdam het stationsgebied onderhouden, inclusief een 24/7 storingsdienst. Twee locaties worden verzorgd vanuit Opheusden en één vanuit Stolwijk.

VDBH WEST BV

Beijerscheweg 31 2821 NC Stolwijk

T. 085 - 902 1990

E. info@vdbhwest.nl I. www.vdbhwest.nl

84 B+U 7 2019

w w w.cocoon.eu +31 (0)20 686 78 08 info@cocoon.eu Wand- en plafondafwerking | Naad- en doorvoerafdichting | Dak- en gevelbekleding | Isolatiebekleding | Mothballing Kies voor de gegarandeerde elastische, naadloze en weersbestendige afwerkingen van Cocoon Holland.

via onze Vraag nu een brochure aan ormatie! inf r voo s on website of mail 13998

Uw kennispartner en adviseur met betrekking tot bomen en hun omgeving.

Boomadvies Nederland is een kennis,- en adviesbureau met jarenlange ervaring op het gebied van bomen (stedelijk groen) enerzijds en infrastructuur (grijs) anderzijds. Onze medewerkers zijn veelzijdig en proactief. Onze directievoerders zijn teamspeler tot arbiter, van troubleshooter tot technicus en van bemiddelaar tot onderhandelaar. Onze toezichthouders hebben zowel een civiele als groene achtergrond, zij stemmen alle belangen en uitdagingen die bomen en hun omgeving met zich meebrengen op elkaar af.

Onze boomtechnisch adviseurs werken met ruime expertise en innovatieve apparatuur aan duurzame en praktische oplossingen. Zij zijn gecertificeerd boomveiligheidscontroleur, Data Inspecteur Bomen, European Tree Worker en/of European Tree Technician en voeren uiteenlopende onderzoeken uit.

En ‘last but not least’, onze boomtaxateurs, aangesloten bij de NVTB, brengen op professionele en onafhankelijke wijze schades (waardebepalingen) aan bomen in beeld.

Meer informatie? 073 850 53 02 | info@boomadviesnederland.nl | www.boomadviesnederland.nl 14032

Voor droge kleding en schoenen

KOLTEC Drytech

deelnemer bouw- en infracampus

drytech.nl • Wim Troost • w.troost@drytech.nl • 06 26 02 23 32

14007

PULLOUT TEST EN SPANPROEVEN B+U 7 2019 85

Altijd een eerlijk testresultaat Pullout Test & Spanproeven is een modern en dynamisch bedrijf gelegen te Oudkarspel en houdt zich sinds 2010 bezig met het testen van voornamelijk bouw gerelateerde bevestigingsmaterialen en producten. Dit varieert van kleinschalige trekproeven in ons laboratorium of op locatie tot het verrichten van spanwerkzaamheden bij grote bouw en infrastructurele werken.

O

f het nu gaat om schroeven, draadeinden, chemisch verankering, wapeningstaven of grout(injectie)ankers waarvan uit de opdrachtgever of constructeur een bepaalde trekkracht aangetoond moet worden, wij kunnen deze trek- of spanproef uitvoeren onder welke omstandigheid dan ook.

ONZE WERKWIJZE

Onze opdrachtgevers voorzien ons meestal van een aantal foto’s en een schets met maatvoering. Deze informatie wordt door ons bestudeerd om na te gaan hoe de proef het meest accuraat kan worden uitgevoerd en of het bijvoorbeeld nodig is om een trek-/testbrug te moeten bouwen om de juiste stand van de opstelling te creëren.

Deze bouwen wij dan zelf. Juist hierin onderscheiden wij onszelf; het actief meedenken met de klant waarbij wij niet weg lopen voor een uitdaging, maar altijd zoeken naar een oplossing. Door deze maatwerkoplossingen hebben wij inmiddels een groot assortiment van bestaande brugopstellingen en speciaal ontwikkelde adapters, waarmee we onze klanten weer kosten kunnen besparen.

Binnen onze bedrijfsvoering zijn onze speerpunten “onafhankelijkheid” en “innovatie”. Wat de diverse instortingen van bouwwerken de laatste jaren, waaronder meest recent het AZ-stadion, wel aantonen, is dat het verstandig is om essentiële onderdelen, zoals constructie en verankeringen/bevestigingen, te laten testen door een onafhankelijk bureau. Dit ook zeker met het oog op de aankomende Wet kwaliteitsborging. Wij als onafhankelijk testbureau willen de opdrachtgever, eigenaar, toekomstige gebruiker, maar ook de aannemer zelf de zekerheid geven dat het bouwwerk of een product voldoen aan de minimale opgelegde trekkrachten en veilig is om in gebruik te nemen.

Door te blijven innoveren, versterken wij onze onafhankelijkheid en de zekerheid van de testresultaten. Zo zijn wij achter de schermen hard bezig met een eigen registratiesysteem (draadloos via blu-

etooth) voor het digitaal registreren van alle testgegevens. In de huidige wijze van testen worden alle resultaten nog handmatig op formulieren verwerkt. Dat is gevoeliger voor fouten dan ons nieuwe digitale registratiesysteem.

Wij worden ook veelal ingeschakeld - vaak middels doorverwijzing - op het moment dat vraagstukken om echt maatwerk vragen. Dat de meeste van onze klanten middels een doorverwijzing bij ons terecht komen geeft ons en de nieuwe klant vertrouwen. Iets wat wij als onafhankelijk testbureau erg belangrijk vinden!

In ons vakgebied mogen wij ons dan ook inmiddels één van de grotere spelers noemen.

ONTZORGEN

MEEST RECENTE PROJECTEN 2018/2019:

Zeesluis Terneuzen: voor Sassevaart(BAM) zal Pullout de aankomende 2 á 3 jaar alle streng ankers testen en afspannen en zowel de voor- en nabewerking verzorgen. Momenteel staan we hier met een ploeg, een meewerkend kraanmachinist en een volledig ingerichte werkcontainer.

Amstelveenlijn: voor VSF zijn 3000 ankers getest en gespannen inclusief geschiktheids(duur) proeven in verschillende diameters afwisselend met een á twee ploegen, met volledig ingerichte werkcontainer.

IJmuiden Sluis OpenIJ: voor VSF/ BAM zijn ruim 2500 ankers getest en gespannen inclusief voor- en nabewerking met een ploeg. Met set van VSF (op basis van inhuur personeel).

Wij proberen onze opdrachtgevers - waar gewenst - volledig te ontzorgen. Als wij spantesten moeten verrichten dan komen wij niet alleen met onze pompen en cilinders opdagen, maar met een volledig ingerichte werkcontainer met daarin al het benodigde materiaal en materieel. Moeten wij buiten de spanproeven ook voorbewerken of nabewerken? Geen probleem!

Moeten wij voorzien in onze eigen kraan (met machinist) en aggregaat? Dat hebben wij voor u klaar staan!

Wij hebben zelf het idee dat onze klanten het waarderen dat wij hun volledig kunnen ontzorgen, waardoor wij nu op mooie projecten staan zoals De Amstelveenlijn (Vital) en de nieuwe zeesluis in Terneuzen (Sassevaart). Daarnaast mogen wij binnenkort starten bij de Rijnlandroute.

PULLOUT TEST EN SPANPROEVEN

Schuit 5b 1724 BD Oudkarspel

E. info@pullout.nl I. www.pullout.nl

86 B+U 7 2019

0174 29 86 49 info@dulo-asbest.nl www.dulo-asbest.nl

BETROUWBAAR ASBEST ADVIES FORMALITEITEN IN ORDE MAKEN ASBEST SANEREN VOLGENS DE REGELS

WAT KAN DULO VOOR U BETEKENEN? Heeft u het vermoeden dat in uw woning of in uw bedrijfspand of school asbest is toegepast? Dan is het verstandig DULO Asbestverwijdering al in een vroeg stadium in te schakelen. Vanaf advies tot en met asbestsanering, wij zijn u van A tot Z van dienst!

14008

Atab Civiele Techniek B.V.

Passie, Professionaliteit en Samenwerking

De Sluis 2a

Dat is waar ATAB Civiele Techniek B.V. voor staat, een ingenieursbureau op het gebied van grond-, weg- en waterbouw. Wij bieden totaaloplossingen op het gebied van civiele techniek, bovengrondse- en ondergrondse infrastructuur, kleine waterbouwkundige werken en procedures.

4271 CZ Dussen t: 0183-820368

vraag@atabnl.com

WERKVOORBEREIDING ADVISERING

Ons motto is “First time right”.

PROJECTONDERSTEUNING

Wij investeren extra tijd in communicatie aan de voorkant, in plaats van repareren aan de achterkant.

OMGEVINGSMANAGEMENT

atabcivieletechniek.nl 14039

14012a

GEMAALTOTAAL B+U 7 2019 87

Het belang van goed watermanagement Watermanagement is niet enkel een kwestie van adequate monitoring van de waterhuishouding en verzorging van een goede afwatering. Ook onderhoud van de achterliggende installaties en systemen is van zeer groot belang. Gemaaltotaal is een bedrijf dat zorgt voor aanleg, onderhoud en renovatie van pompinstallaties en watersystemen voor water en afvalwater.

DIENSTEN

O

m het afvalwaterpeil te beheren, wordt er op vele locaties nog steeds gebruik gemaakt van gemalen. Voor de aanleg en renovatie, inclusief grondwerkzaamheden, is Gemaaltotaal de juiste partner. Ze ontwerpen fabriceren, leveren, monteren en onderhouden watersystemen voor onder andere waterschappen.

Het onderhoud is mogelijk via contractvorm, inclusief de bijbehorende leidingsystemen. De werkzaamheden kunnen worden uitgevoerd aan zowel grote als kleinere installaties. Na voltooiing van het werk is de installatie weer volledig functioneel.

Na 20 jaar bij een gerenommeerd bedrijf in watermanagement gewerkt te hebben, is Walter Kwakernaak in 2016 gestart met Gemaaltotaal. “Ons bedrijf is gevestigd in een oud stoomgemaal in Dordrecht waar nog één pomp is blijven staan. De kracht van ons bedrijf is: we reageren snel, zijn flexibel en klantgericht en we beschikken over de benodigde kennis en ervaring. Wij denken in oplossingen”, vertelt Walter Kwakernaak.

Tijdens de onderhoudswerkzaamheden wordt ook gekeken naar de algehele staat van onderhoud van het systeem. Als blijkt dat een pompput moet worden vervangen, dan kan dat direct in het onderhoudsprogramma worden meegenomen of wordt het signaal ­afgegeven dat bij de volgende onderhoudsbeurt vervanging aan de orde is.

ONZE PROJECTEN: Afvalwaterzuivering Alkmaar: doorlopend onderhoud, waaronder de gehele renovatie van de pompinstallaties.

Gemeente Rotterdam: nieuwbouw gemaal Grote Visseringstraat Gemeente Barendrecht: renovatie gemaal Gemeente ‘s-Hertogenbosch: renovatie afvalwaterzuivering

WIE ZIJN WIJ

De meeste van onze werkzaamheden worden uitgevoerd in opdracht van gemeenten, waterschappen, recreatieschappen en provincies.

De uitvoering geschiedt met acht buitendienstmedewerkers en een binnendienstmedewerker. In drukke tijden beschikt Gemaaltotaal over een flexibele schil van circa vijftien medewerkers. Wij zijn VCA gecertificeerd en tevens een erkend leerbedrijf.

GEMAALTOTAAL

Loswalweg 2 3315 LB Dordrecht

T. 06 - 512 581 94

E. walter@gemaaltotaal.nl I. www.gemaaltotaal.nl

88 B+U 7 2019

Meer dan 30 jaar de beste oplossing voor bodemsanering.

Duurzaam, circulair en zonder overlast. www.gtbv.nl 14046

BOUW COMPLEET Evenementenhal Hardenberg

HET FEEST VOOR BOUWEND NOORDOOST NEDERLAND

9, 10 & 11 oktober 2019 WOENSDAG / DONDERDAG / VRIJDAG 13:00 – 21:00 UUR

VRAAG Ga naar evenementenhal.nl/bouw-hb EENVOUDIG en registeer met uw persoonlijke code*: TWEE GRATIS E-TICKETS 61900014122 AAN: Houd de website in gaten voor het bestellen van uw e-tickets of volg ons via Facebook – BouwCompleetHardenberg

Gratis entree voor 2 personen Gratis parkeren Inclusief hapje en drankje

WWW.BOUWCOMPLEET-HARDENBERG.NL

14097

SLUIT

JE

AAN!

14064

TIP INFRA BV B+U 7 2019 89

Goed advies is het halve werk Voordat de eerste spade de grond in gaat is er al veel werk verzet. Wat zijn de kosten? Is het beoogde project haalbaar? Allemaal vraagstukken waar TIP Infra BV u bij kan helpen.

DIENSTEN

T

IP Infra BV is een zeer breed georiënteerd adviesbureau. Een goed verloop van wegenbouwkundige projecten vraagt om een samenspel van meerdere disciplines die onderling nauwkeurig op elkaar moeten worden afgestemd. Behalve advies is bijvoorbeeld een goede calculatie en omschrijving van de werkzaamheden van groot belang. Naast de administratieve projectbegeleiding verzorgt TIP Infra BV ook gedetailleerde visuele inspecties of begeleiding op locatie.

ASFALTINSPECTIES

Weer en verkeer is van invloed op de staat van het asfalt. Na bijvoorbeeld strenge vorstperiodes ontstaan er vaak gaten in de bovenste asfaltlaag. Voordat het wegonderhoud plaatsvindt, is het raadzaam het complete wegdeel te inspecteren. Door het maken en beoordelen van asfaltboorkernen na onderzoek in een laboratorium, komen de specialisten met een levensduurberekening en advies voor het te renoveren wegdek. Wij verzorgen: Inspectie, advies, directieraming alsmede toezicht tijdens uitvoering van de werkzaamheden.

veenweg, den haag na aanleg fietsstraatweg

PROCESBEWAKING

Kwaliteit en veiligheid worden vaak in een zin genoemd. Om voor certificering in aanmerking te komen moeten vaste werkafspraken en procedures op de juiste wijze worden vastgelegd. Daarnaast moeten de vastgelegde protocollen in de praktijk ook aantoonbaar worden nageleefd. TIP Infra BV kan u stapsgewijs door dit proces leiden, maar ook draagvlak creëren binnen uw organisatie om de benodigde certificeringen te verkrijgen.

Ontwerp en directievoering is dagelijkse kost voor onze vakmensen COMBINEREN VAN WERKZAAMHEDEN

Onder elke straatsteen liggen kabels en leidingen. Voordat de werkzaamheden uitgevoerd worden, moet eerst duidelijk zijn waar het ondergrondse netwerk ligt. Indien er werkzaamheden plaatsvinden aan de ondergrondse infrastructuur, dan beoordeelt TIP Infra BV vooraf de locatie.

WIE ZIJN WIJ

Tip Infra BV is een flexibel adviesbureau dat wordt geleid door Eric van Eijk en Jetze ­Dollee. Veel van de werkzaamheden worden uitgevoerd voor overheden waaronder de gemeenten Den Haag, Gorinchem, Nieuwegein en Pijnacker-Nootdorp. Tevens is Tipinfra BV gecertificeerd voor het inspecteren van speeltoestellen en speelgelegenheden.

Onze organisatie werkt praktijkgericht en onderscheidt zich van andere bureaus door: laagdrempeligheid, vakkennis en scherpe tarieven. Ons credo is: Afspraak is Afspraak.

ONZE PROJECTEN: Gemeente Den Haag: Directievoering GAO asfalt en Adviesrapportage aanvullende stroefheidsmeting Spui.

Gemeente Gorinchem: Opstellen Standaard RAW 2015 Bestek asfaltonderhoud jaar besteksjaar ‘17, ’18 en 2019 en Adviesrapportage Spijksesteeg/ Newtonweg Gemeente Pijnacker-Nootdorp: Opstellen OMOP elementenbestek, Raam­ overeenkomst Asfalt 2019 Gemeente Nieuwegein; Asfaltonderzoek incl. Advies Galecopperlaan, Zuidstedeweg

na aanleg batauweg, nieuwegein

TIP INFRA BV

Tolnasingel 1 2411 PV Bodegraven

T. 0172 - 636830

E. info@tipinfra.nl I. www.tipinfra.nl

90 B+U 7 2019

Opslag, verwerking en herbestemming van grond- en baggerstromen 100% beheersing van grond en grondstromen vraagt om veel kennis en expertise. Slibbank Nederland biedt u de volgende diensten: Onderzoek en Advisering Certificering en vergunningen Exploitatie en transport Projectbegeleiding en -coรถrdinatie 06-52007655 info@slibbanknederland.nl

www.slibbank.nl 14038

2 4 / 7 L I V E VIDEO SU RVE I LL AN C E

Overal maximale beveiliging Voor groot en klein terrein, voor permanente, kortstondige of spoedeisende plaatsing.

SECURITY CABIN B.V. De Veken 32a 1716 KE Opmeer Kijk voor meer informatie op:

www.securitycabin.nl

T: 0226 - 360 250 E: info@securitycabin.nl

14062

14044

De Twee Heren zijn specialisten in het ontwerpen, aanleggen en beheren van uitdagende projecten in de buitenruimte.

Met onze jarenlange ervaring, kennis, creativiteit en vakmanschap kunnen wij elk project van A tot Z uitvoeren.

ontwikkeling

ontwerp uitvoering

info@detweeheren.nl www.detweeheren.nl 14043

SCHREUDER MOLLENVANGER B+U 7 2019 91

Professionele mollenbestrijding Niet enkel de molshopen, maar vooral het onderliggende gangenstelsel kunnen verantwoordelijk zijn voor veel overlast en schade aan infrastructuur. Schreuder Mollenvanger is al vijftien jaar actief in de mollenbestrijding.

M

ollen vormen in principe geen enkel gevaar voor de volksgezondheid. Toch zijn er veel locaties waar de mol wel voor gevaarlijke situaties kan zorgen. Voor elke situatie heeft Schreuder Mollenvanger een professionele oplossing. Op strategische punten worden de mollenvallen geplaatst, waarna de klemmen regelmatig worden gecontroleerd. Met veel opdrachtgevers is een langdurige klantrelatie opgebouwd, waarmee het bestrijdingsgebied bekend terrein is.

BESTRIJDING

Schreuder Mollenvanger is een echt familiebedrijf. De familie Schreuder, vader, zoon en dochter, vormen de hart van het bedrijf. Zij worden ondersteund door enkele vakbekwame ZZP’ers. De werkzaamheden zijn gericht op het vangen van mollen met respect voor de natuur.

PROJECTEN

Sportvelden waar veel molshopen aanwezig zijn kunnen leiden tot sportblessures.

Daarnaast kan het gangenstelsel ook serieuze verzakkingen veroorzaken.

In stedelijk gebied zijn mollengangen veelal verantwoordelijk voor verzakkingen onder wandel- en fietspaden, waardoor gevaarlijke situaties ontstaan voor voetgangers en fietsers. De werkzaamheden van Schreuder Mollenvanger beperken zich niet tot de eergenoemde sectoren; ook in recreatiegebieden moet de mollenpopulatie worden beheerst.

Schreuder Mollenvanger maakt graag met de opdrachtgever een plan van aanpak op maat.

Mollen kunnen verantwoordelijk zijn voor veel overlast en schade aan infrastructuur.

Ondergronds heeft de mol bijna geen natuurlijke vijanden. Bovengronds is de mol wel een geliefde prooi voor onder meer de uil, buizerd, wezel en vos. De mol komt voor in alle gebieden waar de grond geschikt is om in te graven maar in Nederland komt het dier vooral voor in loofbossen en graslanden, maar ook in dijken. “Wij worden regelmatig benaderd door waterschappen om de dijken mollenvrij te houden. De dijkbeheerders maken zich grote zorgen over de opmars van mollen in de dijken waardoor de veiligheid wordt ondermijnd. Wij bestrijden in een groot gebied in Nederland mollen om de veiligheid van de dijken te waarborgen”, vertelt Maarten Schreuder.

SCHREUDER MOLLENVANGER

BEDRIJFSINFORMATIE

Sterrenlaan 7 2743 LW Waddinxveen

T. 0182 - 756 629

E. info@mollenvanger.com I. www.mollenvanger.com

92 B+U 7 2019

COLOFON Bouw en Uitvoering (B+U) is informatiebron en vakblad, voor beslissers en toeleveranciers van en binnen de bouwsector en hoofden van dienst en medewerkers van rijk, provincie en gemeente, waterschappen, woningbouwverenigingen e.d., waarbij inbegrepen: directies publieke, openbare en gemeentewerken, openbare bedrijven, architectuur en stadsontwikkeling, bouw- en woningtoezicht, milieu, nuts­bedrijven, DVD, relevante publiek-private samenwerkingen, middel­baar en hoger technisch ­onderwijs, openbaar vervoers­bedrijven, aannemers utiliteit-, nieuwbouw, civiel, GWW en infra.

+ INTEGRAAL BUITENRUIMTEBEHEER

+ SPECIALIST HALFVERHARDINGEN + INTEGRAAL BUITENRUIMTEBEHEER

+ GROENVOORZIENINGEN EN BOOMVERZORGING

+ SPECIALIST HALFVERHARDINGEN + SPEELEN BELEEFTUINEN

AAN DIT NUMMER WERKTEN MEE:

Ronald van Bochove, Doeke Bosma, Hilbert Buhrs, Tilly van Dongen, Jacques Geluk, Emile Koeman, Helga de Leeuw van Weenen, Jolanda Linschoten, Esther van Nijen, Annemieke Nijhuis, Daan Otto, Jørgen Postma, Betty Rombout, Marjan Scholtens, Erik Steegman, Carin Velt, Gerard Vos.

+ BUURTPARTICIPATIE-PROJECTEN + GROENVOORZIENINGEN EN BOOMVERZORGING

+ SPEEL- EN BELEEFTUINEN BELEEF ’T + BUURTPARTICIPATIE-PROJECTEN BUITEN.

HOOFDREDACTEUR

Gerard Vos, e-mail: g.vos@aprmediagroep.nl

VDBH West BV

UITGEVER

Nijverheidsweg 43

Jaco Otto, e-mail: j.otto@aprmediagroep.nl

2821 AT Stolwijk

ABONNEMENTEN

085 - 90 21 99 90

ELEEF ’T UITEN.

info@vdbhwest.nl 14078

VDBH West BV

VDBHwest.nl

* Prijzen zijn exclusief BTW. ** Prijzen zijn exclusief BTW en verzendkosten.

APR Media Groep BV, e-mail: studio@aprmediagroep.nl

Nijverheidsweg 43

DRUK

Veldhuis Media BV, Raalte

2821 AT Stolwijk

Wij lossen het op!

€ 85,00 € 130,00 € 15,00 € 39,00

VORMGEVING

14058

VDBHwest.nl

Jaarabonnement* Buitenland Losse nummers** Abonnementen binnen de d ­ oelgroep*

085 - 90 21 99 90

UITGAVE

APR Media Groep BV Spacelab 2, 3824 MR Amersfoort Postbus 2696, 3800 GE Amersfoort Telefoon: +31 (0)33 456 70 50 E-mail: info@aprmediagroep.nl Internet: www.aprmediagroep.nl

info@vdbhwest.nl Kabelfout lokalisatie Kabeldiagnose PD meting - tangens/delta Manteltesten en fouten lokaliseren In kaart brengen van onbekende kabel trace’s Powerquality meting Nen1010 & Nen3140 keuringen in de openbare verlichting Ondersteuning, toezicht & advies op projecten

ADVERTENTIE- EN ORDERADMINISTRATIE

E-mail: orders@aprmediagroep.nl ABONNEMENTENADMINISTRATIE

APR Media Abonneeservice Daalakkersweg 2 - 72 5641 JA Eindhoven Telefoon: +31 (0)88 226 66 86 E-mail: abo@aprmediagroep.nl AANSPRAKELIJKHEID VAKTIJDSCHRIFT

Aan de inhoud van dit vaktijdschrift is veel zorg en aandacht besteed. Het is echter mogelijk dat de inhoud van deze uitgave omissies bevat. Aan de inhoud van deze uitgave kunnen geen rechten worden ontleend. APR Media Groep BV kan niet aansprakelijk worden gehouden voor de directe of indirecte gevolgen van het gebruik, op welke wijze dan ook, van de in deze uitgave aangeboden informatie. APR Media Groep BV geeft geen enkele garantie, noch aanvaardt enigerlei aansprakelijkheid met betrekking tot de inhoud, data, adviezen, verklaringen, producten of ander materiaal in deze uitgave. Overname van artikelen uit deze uitgave is uitsluitend toegestaan met bronvermelding en na schriftelijke toestemming van de uitgever. Alle regels met betrekking tot de Nederlandse intellec­tuele eigendomsrechten zijn van toepassing. ©2019 APR Media Groep BV.

ISSN - 0921 - 1667

Duurzaamheid Duurzaamheidininde depraktijk praktijk Het NDA Dak Concept is ontwikkeld om alom onze dakendaken Het Duurzaam NDA Duurzaam Dak Concept is ontwikkeld al onze duurzaam in te zetten. duurzaam in te zetten.

Klimaatadaptatie binnenbinnen alle fases bouwen beheerproces, zowelzowel Klimaatadaptatie alle van faseshet van het bouwen beheerproces, binnenbinnen onderhoud, renovatie als ook nieuwbouw.

Het Duurzaam Dak Dak onderhoud, renovatie alsbijook bij nieuwbouw.

Het Duurzaam Concept staat voor advies,advies, ontwerp, uitvoering en beheer van van Concept staatkennis, voor kennis, ontwerp, uitvoering en beheer multifunctionele gebruiksdaken.

De Nederlandse Dakdekkers Associatie multifunctionele gebruiksdaken.

De Nederlandse Dakdekkers Associatie met Dakbehoud en DIAC onafhankelijke organisaties die duurzaamheid met Dakbehoud en als DIAC als onafhankelijke organisaties die duurzaamheid op hetop dak lokaallokaal en landelijk opererend, kan faciliteren. hetintegraal, dak integraal, en landelijk opererend, kan faciliteren.

Ondersteunend naar beleidsmakers en opdrachtgevers op hetopgebied van van Ondersteunend naar beleidsmakers en opdrachtgevers het gebied kennis-kennisen praktijkexpertise als hetals om duurzame dakontwikkeling gaat. gaat. en praktijkexpertise het om duurzame dakontwikkeling

Energiedaken Energiedaken

Waterdaken Waterdaken

Gebruiksdaken Gebruiksdaken

Duurzaam Dak Concept Duurzaam Dak Concept Nevelgaarde 40 40 Nevelgaarde 3436 ZZ Nieuwegein 3436 ZZ Nieuwegein 036 530 90 44 90 03644530 info@nda.nl info@nda.nl WWW.NDA.NL WWW.NDA.NL

Groendaken Groendaken

Dakveiligheid Dakveiligheid 13824a

1

MET LIEFDE VOOR HET EEUWENOUDE AMBACHT

020 - 670 35 90

www.marcbohle.nl micro neveljetstralen voegwerken stoomstraaltechniek impregneren hogedrukreinigen injectietechnieken kelderafdichting vochttechniek natuursteen restauratie metsel­ bouwkundig onderhoud verbouw renovatie restauratie schilderwerken werk

14071