Bouw en Uitvoering 6-2023

SAWA LEEFT REGIE OP RUIMTE

STRAATJE ERBIJ

VASTGOED

BEWUST VEILIG BOUW EN UITVOERING

BEREIKT RUIM 73.100 LEZERS

JAARGANG 55 - 6 2023 HET VAKBLAD VOOR RIJK, PROVINCIE EN GEMEENTE

IN NEDERLAND EN BELGIE

Vaste partner in vloeren Voor nieuwbouw en renovatie

Ho kortin ge ge profes n voor sio afnem nele e Bel on rs.

030-2 s op 06148 5

n n n n n n

Laagste prijsgarantie Volumekorting Productadvies Just in time bezorging (op afroep) Legservice mogelijk Showrooms in Houten en Veghel

Bel 030-2061485 voor een lagere prijs dan uw huidige leverancier.

n n n n n

Houten Vloeren PVC Vloeren Visgraat Hongaarse punt Alle bijbehorende zaken zoals plinten, ondervloer, olie en lak

www.trendvloeren.nl 14383

SCHOON EN EMISSIELOOS BOUWEN DANKZIJ RUIM EEN MILJARD EURO Het convenant Schoon en Emissieloos Bouwen werd onlangs door 45 partijen ondertekend. Duizenden ondernemingen, overheden, opdrachtgevers en brancheen netwerkorganisaties zijn er bij betrokken en willen de bouw, infra en techniek schoner, gezonder en stiller maken In een routekaart staat stap voor stap ­uitgelegd hoe en in welk tempo bouw­

machines de komende jaren worden vervangen door minder vervuilende exemplaren om uiteindelijk over te gaan op schone of emissieloze varianten. Lichter materieel wordt eerder emissieloos dan zwaarder of specialistisch materieel.

Lees meer over het convenant, de mogelijkheden en subsidies via de QR-link of op www.bouwenuitvoering.nl

INHOUD

8 SAWA leeft!

Op de Lloydpier komt SAWA, de eerste houten hoogbouw van de stad.

We spraken met Robert Platje , een van de partners bij Mei architects and planners over de 50 meter hoge houtbouw in Rotterdam.

‘Hout is drie tot vier keer lichter dan beton, dat geeft veel voordelen’

B+U 6 2023 3

‘We moeten kiezen’ Regie op ruimtelijke ordening Hugo de Jonge stuurde de Contourennotitie naar de Tweede Kamer. De notitie benoemt de urgente keuzes op het gebied van energie, natuur, woningbouw, landbouw, economie en infrastructuur. De eerste richtingen voor de nieuwe Nota Ruimte worden geschetst.

Daarmee herneemt het rijk de regie op de ruimtelijke ordening.

24

34 Straatje Erbij Uit onderzoek onder 23 gemeenten in de provincie Noord-Holland is gebleken dat, ook bij strikte ruimtelijke condities, een kwart van de totale woningbouwopgave in deze dichtbevolkte provincie kan worden gerealiseerd via het concept van ‘Straatje Erbij’ aldus het EIB.

‘In Groot-Amsterdam is 20 procent van de woningbouwopgave via kleinschalige groene locaties te realiseren’

B+U 6 2023 5

‘ Belangrijk is dat de Nederlandse economie een langdurige recessie weet te vermijden’ Vraag naar commercieel vastgoed Beleggers schatten de neerwaartse risico’s op de commerciële vastgoedmarkt nu hoger in en de stijging van de rentes heeft de vraag naar commercieel vastgoed verlaagd. Beleggers willen hierdoor minder betalen voor vastgoed. Maar de vraag naar commercieel vastgoed trekt tweede helft 2024 weer aan, bericht ING research.

48

54 Bewust Veilig Dag De voorbereidingen voor de Bewust Veilig Dag zijn al in volle gang. 27 maart 2024 is de achtste editie. De laatste keer deden er 695 bedrijven aan de dag mee. Aanmelden kan al.

‘Veiligheid versterkt als je samenwerkt’

B+U 6 2023 7

44 Hoe gaan we om met zeespiegelstijging De techniek is er om ons land te beschermen tegen een zeespiegelstijging tot aan drie meter. In het meest beroerde geval bereiken we die stijging na 2100, in het beste scenario nog niet in 2300.

Het stijgende zeewater dringt nu al in toenemende mate het binnenland in, wat de beschikbaarheid van zoet water onder druk zet. Nederland moet zich op verzilting voorbereiden.

SCHOON EN EMISSIELOOS BOUWEN DANKZIJ RUIM EEN MILJARD EURO Het convenant Schoon en Emissieloos Bouwen werd onlangs door 45 partijen ondertekend. Duizenden ondernemingen, overheden, opdrachtgevers en branche- en netwerkorganisaties zijn er bij betrokken en willen de bouw, infra en techniek schoner, gezonder en stiller maken

1

EN VERDER

KENNISPARTNER INFO............ 52

COLOFON............................... 56

B+U 6 2023 9

SAWA LEEFT!

B+U 6 2023 11

In Rotterdam komt op de Lloydpier een nieuw icoon: SAWA, het eerste houten gebouw van de stad. Beton stoot CO2 uit. Hout slaat het op.

Dit is beter voor het klimaat én hout is fijn om in te wonen.

SAWA is een thuishaven waar je op adem komt.

De stad dichtbij. Met hout en groen om je heen kijk je naar de stad en de Maas. SAWA leeft!

TEKST BETTY ROMBOUT BEELD MEI ARCHITECTS AND PLANNERS, WAX, BEELDENFABRIEK

robert platje, (foto-jerry lampen)

R

obert Platje is een van de drie partners bij Mei architects and planners, samen met Michiel van Loon en de oprichter Robert Winkel. Hij vertelt: “Winkel is het bureau 25 jaar geleden begonnen, ik ben er 23 jaar geleden gaan werken. Robert Winkel, belangrijk om te weten, is ook de oprichter - samen met Mark Compeer - van NICE Developers, een van de ontwikkelaars van het project SAWA. NICE Developers zoekt naar kansen om op een duurzame manier te ontwikkelen. Ben je afhankelijk van traditionele ontwikkelaars, dan kun je die ambitie niet verwezenlijken die nodig is op dit moment om die nodige duurzaamheid voor elkaar te krijgen.

Traditionele ontwikkelaars streven vaak naar winstmaximalisatie, terwijl wij met NICE - door zelf initiatief te nemen en te ontwikkelen - daar niet als eerste mee bezig zijn. We willen kwaliteit leveren door te focussen op ‘shared values’ in plaats van ‘shareholders values’.”

B+U 6 2023 13

De gemeente Rotterdam stond er volledig achter om de eerste houten hoogbouw te realiseren, maar wenste wel dat NICE Developers de samenwerking zocht met een ontwikkelende aannemer. Dat is ERA Contour geworden.

GESTAPELDE AMBITIE Wat was de opdracht? Robert Platje: “We praten over een kavel in het Lloydkwartier. De gemeente vond het belangrijk dat de helft van de woningen middenhuur worden. Dat kan met de ambitie die we hebben.

We willen met SAWA aantonen dat je middenhuur kan combineren met duurzaamheid én CO2 opslag én biodiversiteit. We kunnen dit realiseren in genoemde samenwerkingsconstructie. Werk je samen met een reguliere opdrachtgever dan krijgen we de reactie dat het een gestapelde ambitie is, gaat niet lukken, daar hebben we geen geld voor. Dat komt dus vooral omdat zij op zoek zijn naar genoemde winstmaximalisatie.”

Platje noemt een voorbeeld. “SAWA heeft bijna 600 meter plantenbakken met allemaal groen erin. We hadden het project ook kunnen verkopen zonder die plantenbakken en dan zou de ontwikkelaar 9 ton meer winst hebben gehad.”

CIRCULAIR HOUT SAWA is een gebouw van 50 meter hoog en zal bestaan uit 50 middenhuurwoningen, 20 vrije s­ ector, 39 koopwoningen. Horeca en maatschappelijke voorzieningen komen in de plint. Totale oppervlakte: 12.000 m2 BVO. Het gebouw is circulair. Robert Platje legt uit: “Het bestaat voor het grootste deel uit hernieuwbare

B+U 6 2023 15

HOE ZIT DAT MET CO2?

Tijdens hun leven halen bomen koolstofdioxide (CO2) uit de lucht en produceren ze zuurstof. De CO2 wordt in het hout opgeslagen. Deze komt pas vrij als hout verbrandt of verrot. Als hout gebruikt wordt als bouwmateriaal gaat het langer mee en blijft de CO2 opgesloten in het hout. De voorwaarde is wel dat het hout afkomstig is van duurzaam bosbeheer. Voor elke gekapte boom voor SAWA worden vier bomen terug geplant. Daarnaast zorgen afvalvrij produceren en zoveel mogelijk recyclen voor nog meer duurzaamheid.

Bron: Mei architects and planners

materialen, zoals hout. Tevens is het circulair in de zin van losmaakbaarheid. Er zitten geen lijm- of betonverbindingen in, het hele gebouw kun je uit elkaar halen of op een later moment aanpassen. Het is zelfs zo dat de leverancier van het hout, Derix uit Duitsland, een terugnamegarantie geeft. Het materiaal wordt dan weer voor een ander gebouw gebruikt. Hiermee verleng je de waarde van hout op het gebied van duurzaamheid. Het hout komt uit bossen vlakbij Münster.”

Het hout is zogenaamd Cross Laminated Timber, CLT. Oftewel kruislings verlijmd hout met plankjes van circa 18 cm breed en 2 tot 4 cm hoog. Ze worden naast elkaar gelegd en aan elkaar gelijmd. De vloer is net zo sterk als beton.

HET GEBOUW Het gebouw is terrasvormig met terrassen op het ­westen met veel groen. “We creëren veel buiten­ ruimte. Volgens het Bouwbesluit heb je een minimale buitenruimte nodig van 4 m2. De terrassen in SAWA zijn gemiddeld 40 m2. Een heel verschil. Het gebouw kent een stabiliteitskern van beton - het enige beton waar de liften en het trappenhuis zich bevinden.

De houten constructie, die hier omheen wordt gebouwd, draagt zijn krachten af aan deze betonnen kern. De voordeuren liggen aan een galerij waar veel groenvoorzieningen zijn. Dit is goed voor de community­vorming. Bovendien kent het gebouw

B+U 6 2023 19

een groot gemeenschappelijk dek waar de bewoners moes­tuinen hebben. Op het maaiveld komt een ruimte met gedeelde mobiliteit voorzieningen zoals deelfietsen en elektrische deelauto’s”, aldus Robert Platje.

UITDAGINGEN Hoe krijg je al die certificaten rond? Houtbouw, hoe werkt dat met brand, met geluid en stabiliteit, et cetera. “Het was een grote uitdaging om samen met alle betrokken partijen het vergunningstraject en certificering voor elkaar te krijgen”, zegt Platje. “Niet omdat het niet kan, maar omdat het nieuw is.”

De grootste uitdaging bleek de vloer te zijn. Robert Platje: “Hout is drie tot vier keer lichter dan beton. Dat heeft veel voordelen. Denk alleen al aan een snellere bouwtijd, het nodig hebben van lichtere kranen. Er is echter een uitdaging: geluidswering. Tussen het ene en het andere appartement heb je geluidseisen. Een betonconstructie houdt door de hoge massa geluid tegen. Met hout is dat niet het geval. Je hebt extra massa nodig om die geluidswering op te lossen.

Vaak zie je dat men dan alsnog een laag beton over de houten vloeren stort. Maar dat willen wij niet. Want dan voeg je alsnog beton toe en het is niet meer losmaakbaar. Wat hebben we bedacht? Op de houten CLT vloer van 24 cm, 10 cm droge ballast te leggen. Denk aan gerecycled dakgrind. Hoe doe je dat? Hoe krijg je het grind naar boven? Hoe werkt dat met de installaties? Dat waren best lastige vragen.”

B+U 6 2023 21

SAWA, WAAR KOMT DE NAAM VANDAAN? De architect wilde in de context van de plek werken. Wat heeft er gestaan of gebeurde er vroeger? De schepen gingen vanaf de Lloydpier naar Indonesië.

In dit land heb je vele rijstvelden, onder andere in de provincie SAWA. Rijstvelden die net als het nieuw te bouwen gebouw een trapvormig volume hebben met royale groene terrassen. Vandaar de naam SAWA.

MEER DUURZAAMHEID We hebben al veel gepraat over duurzaam hout, maar worden er nog andere duurzame maatregelen genomen? Platje: “Er liggen zonnepanelen op het lage en hoge dak om energie op te wekken. Het overschot wordt gekoppeld aan de elektrische auto´s die in de mobiliteitshub staan. Om energie op te wekken, staan er ook een paar windmolens op het dak.

Alle groenvoorzieningen natuurlijk, het is heel groen.

Zo werken we aan waterretentie en gaan we hittestress tegen. Er wordt ook een biodiversiteitsdak gemaakt. Samen met Bureau Stadsnatuur ecologen en botanisten hebben we een biodiversiteitsplan gemaakt. Zodanig dat je niet alleen maar groen hebt en leuke plantjes, maar dat je plantensoorten uitkiest die de juiste diersoorten aantrekken die een stad nodig heeft. Zoals mussen, zwaluwen en de zwarte roodstaart. Er komen ook 120 nestkasten aan het gebouw om die dieren een veilig onderkomen te bieden. En tot slot, ook belangrijk: het is een installatiearm gebouw.

22 B+U 6 2023

LANTAARNPAALSTEUN.NL U HOGE KWALITEIT U GEBRUIKSVRIENDELIJK U VERPLAATSBAAR U VOOR ELK TYPE LANTAARNPAAL U EXTRA VEILIGHEID U KOSTEN BESPAREND

Div-ing. de Boer +31 (0)6-461 38 848 info@div-ingdeboer.nl nl.linkedin.com/in/boer-niels-de www.div-ingdeboer.nl

MEER INFORMATIE: BEL: 06 2270 2340 OF VIA DE QR-CODE

Civieltechnische inspecties boven- en onderwater.

Hout, staal en beton.

14388

14358

71

W WW.M -V OER ER LAN HU DGR UR ONDV ER 06 I ZE -5 N T. 7 F 71 R NL 22 A

CONCEPT DESIGN ENGINEERING CONSULTANCY

BCP solutions levert u drijvende elementen in diversen soorten en maten; het liefst als het bijzonder moet zijn zoals de inventieve koppelbare incradifloat pontons.

GW

W

BCP Solutions BV Telefoon: 06 38 03 23 91 info@bcpsolutionsbv.com www.bcpsolutionsbv.com www.incradifloat.com 14355

14297

B+U 6 2023 23

Een wtw-unit staat normaliter continu te draaien, ook als bewoners niet thuis zijn. Dat kost stroom. We hebben een installatie bekeken en ontwikkeld die CO2gestuurde ventilatieroosters in de gevel kennen. Het rooster gaat open als er zuurstof in de ruimte nodig is.

Zijn er veel mensen in de ruimte, dan wordt er meer lucht afgezogen, waardoor automatisch het genoemde ventilatierooster open gaat en er meer frisse lucht in de woning komt. Zo bespaar je enerzijds energie op de wtw. En tegelijkertijd hoef je zo ook niet overal ­pijpen en leidingen aan te brengen in de woningen.”

GEZONDSTE GEBOUW Dus het klopt dat dit het gezondste gebouw van Nederland is? “Kijk naar de nieuwe groene standaard (red: zie plaatje); heel veel planten en biodiversiteit, het is energieneutraal, het slaat CO2 op. Het is ook sociaal duurzaam omdat het voor de helft middenhuur is en we zorgen voor communityvorming. We letten dus niet alleen op techniek. Het overstijgende is dat het gebouw aansluit op de behoefte van de stad, de biodiversiteit, de mensen. Dus ja, dit is het gezondste gebouw van Nederland”, aldus Platje.

De bouw is in volle gang. Verwacht wordt dat het eind 2024 klaar is. SAWA leeft dan echt!

INFO Website: https://woneninsawa.nl/hout Facebook: www.facebook.com/WoneninSAWA/ YouTube: www.youtube.com/watch?v=FDxhBeyPQQ4

SAMENWERKENDE PARTIJEN Architect: Ontwikkelaars: Aannemer: Constructeur: Bouwfysisch adviseur: Windhinderonderzoek: Brandadviseur: Bouwkostenadvies: Visualisaties: Hout innovatie en duurzaamheid: Technische houten constructie: Ecologie: Biodiversiteit: Bouwkundig adviseur: Maquette:

Mei architects and planners NICE Developers en ERA Contour ERA Contour Pieters Bouwtechniek DGMR Peutz Adviesbureau Hamerlinck Maatwerk in Bouwadvies WAX + Mei architects and planners Aldus Bouwinnovatie Pirmin Jung Copijn Bureau Stadsnatuur & Piet Vollaard Duoplan Studio Faber

B+U 6 2023 25

RIJK HERNEEMT REGIE OP RUIMTELIJKE ORDENING contourennotitie

26 B+U 6 2023

Vooruitlopend op het verschijnen van een nieuwe Nota Ruimte heeft minister Hugo de Jonge de Contourennotitie naar de Tweede Kamer gestuurd.

De notitie benoemt de urgente keuzes op het gebied van energie, natuur, woningbouw, landbouw, economie en infrastructuur die overheden moeten maken. De notitie schetst de eerste richtingen voor de nieuwe Nota Ruimte. Daarmee herneemt het rijk de regie op de ruimtelijke ordening.

H

ZEKERHEDEN et ministerie in haar berichtgeving: “De noodzaak om urgente opgaven op te pakken wordt versterkt door ontwikkelingen zoals bevolkingsgroei, klimaatverandering, toe­nemende sociaal-culturele verschillen en internationale afhankelijkheid. hugo de jonge (foto martijn beekman)

De hoeveelheid ruimte is een gegeven terwijl de transities alleen maar om meer ruimte vragen. Nederland moet kiezen waar, hoe en waaraan we ruimte bieden om ervoor te zorgen dat de huidige zekerheden - zoals voldoende voedsel, schoon drinkwater en energie ook voor toekomstige generaties blijven bestaan. En keuzes maken betekent ook dingen niet meer doen.”

LEIDENDE PRINCIPES De Contourennotitie beschrijft voor het rechtvaardig verdelen van de ruimte drie leidende principes: 1. Keuzes moeten niet leiden tot het afschuiven van problemen. Niet naar volgende generaties. Niet naar andere gebieden. Lasten en lusten moeten ­eerlijk worden verdeeld.

B+U 6 2023 29

2. Verder moet recht worden gedaan aan de schaarse en waardevolle ruimte. Waar het kan moeten functies slim en met kwaliteit gecombineerd worden.

3. Er moet recht worden gedaan aan de eigenheid van de regio’s: we beschermen en benutten wat er is en werken aan lokaal passende oplossingen.

De gesteldheid van ons water- en bodemsysteem zal bepalend worden voor wat kan. Water en bodem ­worden daarom sturend bij de te maken keuzes. Zo bouwen we bijvoorbeeld niet meer buitendijks, houden we rekening met slappe bodems en de beschikbaarheid van voldoende drinkwater.

BEWEGINGEN De Contourennotitie benoemt drie bewegingen: 1. Naar een evenwicht tussen landbouw en natuur in heel Nederland: voor een toekomstbestendige landbouw en herstel van de biodiversiteit.

2. Naar een klimaatneutrale en circulaire samenleving: voor schonere energie, duurzamere vervoersstromen en het samenbrengen van vraag en aanbod.

3. Naar sterke regio’s, steden en dorpen in heel Nederland: toekomstperspectief voor alle gebieden.

Deze bewegingen zijn onderling sterk met elkaar verbonden. In de opmaat naar een nieuwe Nota Ruimte werkt het kabinet aan een ruimtelijke hoofdstructuur.

Hierin laten kaarten zien hoe Nederland zich tot 2050 kan ontwikkelen.

B+U 6 2023 31

REGIE EN BALANS Hugo de Jonge: “Regie is nodig om te zorgen voor een rechtvaardige uitkomst van de keuzes die we moeten maken. Dat betekent dat we door goed rentmeesterschap de huidige en toekomstige vraagstukken niet afwentelen op volgende generaties. We willen heel Nederland benutten en heel Nederland in haar regionale verschillen recht doen. Hierbij zoeken we de balans tussen leefbaarheid, economie en ecologie.”

RUIMTELIJKE ORDENING HEEL NEDERLAND De Contourennotitie richt zich nadrukkelijk op heel Nederland. Waar de ruimtelijke ordening eerder nog prioriteit gaf aan het sterker maken van wat al sterk was, is het nu noodzaak om alle regio’s beter te benutten, waardoor er voor alle delen van ons land een toekomstperspectief komt. Met een beter evenwicht tussen landbouw en natuur en de overgang naar een kringloopeconomie. En met een stevige inzet op economie, wonen, infrastructuur en voorzieningen in meer regio’s. Ook in regio’s waar groei minder voor de hand ligt, wil het rijk zorgen voor voldoende voorzieningen met plek voor kleinschalige verdichting van steden en dorpen.

SCHAALSPRONG NAAR VERSTEDELIJKING Voor zeven regio’s verspreid over het land worden nu al verstedelijkingsstrategieën opgesteld om de groeiopgave aan te kunnen. In de Contourennotitie schrijft

32 B+U 6 2023

■ TOTAALSLOOP ■ RENOVATIESLOOP ■ INDUSTRIELE SLOOP ■ ASBESTSANERING ■ ONTRUIMING ■ DEMONTAGE ■ GRONDWERK/INFRA ■ HANDEL IN GEBRUIKTE BOUWMATERIALEN NIEUW ■ BOOR- EN ZAAGTECHNIEK

PROFESSIONELE ONDERWATERWERKZAAMHEDEN.

Wilt u meer informatie over een van onze diensten?

Neem dan contact met ons op.

0344 630 830 duikbedrijf.nl 19254

DWS SLOOPWERKEN Witte paal 121, 1742 NX Schagen 06 120 80 230, info@dwssloopwerken.nl

WWW.DWSSLOOPWERKEN.NL

14253

Duurzame, off-grid stroomoplossingen

Machines voor fruitteelt, boomkwekerij en openbaar groen Geen boom te hoog, wij bieden een pasklare oplossing.

Brandstofcellen op (bio)propaan, methanol en waterstof • Camera’s • VRI’s

• Tekstwagens • Verlichting

• Duurmetingen • Bouwketen

in de preventieve aanpak van de eikenprocessierups! www.prishops.nl info@prishops.nl 010 669 0371 14225

Hans van Driel Tel: 0031 654 376 834 www.fruitteeltspuit.nl

14248

B+U 6 2023 33

het kabinet dat in meer regio’s kansen zijn voor een verdere schaalsprong: Eindhoven, de Stedendriehoek, Twente, Zuid-Limburg en een verdere uitloop van de verstedelijkingsstrategie Groningen-Assen naar Emmen.

FUNCTIES BUNDELEN Voor bestaande energie- en mobiliteitsnetwerken zijn grote aanpassingen nodig om genoeg schone energie op te wekken en vervoer te verduurzamen. Deze functies moeten zoveel mogelijk worden gebundeld. Het ruimtelijk samenbrengen van vraag en aanbod helpt verspilling van grondstoffen en energie tegen te gaan en voorkomt verrommeling van het landschap en verlies van economische waarde door transport.

WATER- EN BODEMSYSTEEM HERSTELLEN Er zijn maatregelen nodig om een voldoende aanbod aan schoon drinkwater te waarborgen, de kwaliteit van de natuur te verbeteren en de landbouw toekomstperspectief te bieden. Zowel landbouw als natuur zijn afhankelijk van het herstel van het wateren bodemsysteem.

“Meer ruimte langs de rivieren en een hoger waterpeil in de veenweidegebieden kunnen zorgen voor een meer uitgebreide en toekomstbestendige ecologische hoofdstructuur, met een binnen Europa

unieke delta-natuur. Daarbij is het van belang dat er een e ­ conomisch sterke landbouw is met voldoende verdien­vermogen”, aldus het bericht.

MEEDENKEN ROND RUIMTELIJKE ORDENING Alle Nederlanders kunnen meedenken over de te maken keuzes in de Nota Ruimte met onder andere een online tool. Op een laagdrempelige manier worden mogelijke beleidsopties voorgelegd waardoor inwoners van Nederland de dilemma’s tegenkomen die komen kijken bij het maken van keuzes voor de Nota Ruimte.

“Ik nodig onze jongeren in het bijzonder uit om mee te doen. De keuzes die we moeten maken gaan over hun toekomst”, benadrukt Hugo de Jonge.

Bron: Ministerie van Binnenlandse Zaken, Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening.

De Contourennotitie en aanvullende informatie is te lezen via de QR-link of op www.bouwenuitvoering.nl

advertentie

14317

B+U 6 2023 35

STRAATJE ERBIJ

36 B+U 6 2023

kwart van woningbouwopgave goed mogelijk op kleine groene locaties

Uit onderzoek onder 23 gemeenten in de provincie Noord-Holland is gebleken dat - ook bij strikte ruimtelijke condities - een kwart van de totale woningbouwopgave in deze dichtbevolkte provincie kan worden gerealiseerd via het concept van ‘straatje erbij’.

Dit concludeert het EIB in de studie ‘Kleine groene woonlocaties: Praktijktoets van locaties in 23 gemeenten in Noord-Holland’.

A

angezien het hier gaat om aanvullende mogelijkheden voor woningbouw bovenop de bestaande binnenstedelijke plannen, biedt dit een zeer effectieve strategie om de woningnood op te lossen. Om dit te realiseren is aanpassing van het provinciaal beleidskader nodig, dat tot op heden vrijwel geen ruimte biedt voor kleinschalige woningbouw buiten bestaand stedelijk gebied, aldus EIB in haar berichtgeving.

PRAKTIJKTOETS In een eerdere* studie van het EIB is een verkenning gemaakt van de mogelijkheden voor kleinschalige

* EIB-studie uit 2022: ‘Kleine groene woonlocaties: Het belang van ­kleinschalige woonlocaties in het groen voor het woningbouwbeleid’.

Bron: EIB

B+U 6 2023 39

woningbouw aansluitend op de bestaande bebouwing in de provincie Noord-Holland. Hieruit kwam naar voren dat het ruimtelijk potentieel voor kleine groene woonlocaties erg groot is, namelijk voor ongeveer 309.000 woningen.

BUFFERS Om de gevonden locaties te toetsen in de praktijk, hebben vervolgens verdiepende gesprekken met 23 gemeenten plaatsgevonden. Uit deze toets komt naar voren dat de ruimtelijke mogelijkheden met een derde afnemen tot een totaal van 220.000 woningen. Bij deze afname ging het met name om (buffergebied van) UNESCO Werelderfgoed, ontsluitingsproblemen, hinderaspecten of de aanwezigheid van een vogelbeschermingsgebied.

Na deze correcties resteert zoals hierboven aange­ geven echter nog steeds een ruimtelijk potentieel voor 220.000 woningen op kleine groene locaties.

Dit potentieel is nog steeds groter dan de totale

woningbouwopgave van de provincie tot 2030 van ruim 180.000 woningen.

POTENTIE GROTER Er blijken echter grote verschillen te zijn in termen van zowel de ruimtelijke mogelijkheden als de woningbouwopgaven in verschillende regio’s binnen de provincie. In de meeste regio’s is de potentie veel groter dan de opgave, zodat veel selectiviteit aan de orde is.

In de regio Groot-Amsterdam zijn de ruimtelijke condities nog voldoende om 20 procent van de woningbouwopgave via kleinschalige groene locaties te realiseren. De beperkingen zijn het grootst in Haarlem en het Gooi en Vechtstreek waar kleine groene locaties in ruim 10 procent van de woningbouwopgave kunnen voorzien.

37.000 TOT 45.000 WONINGEN Door de ruimtelijke mogelijkheden te confronteren met de regionale vraag en het aanbod van woningen per regio te maximeren op 25 procent van de opgave

B+U 6 2023 41

ontstaat een woningaanbod van 37.000 woningen onder de strikte condities die voor het onderzoek zijn gehanteerd. Er zijn in de regio’s waar de ruimtelijke mogelijkheden relatief minder groot zijn echter mogelijkheden om minder extensief met ruimte om te gaan en zo meer woningen te realiseren.

Daarnaast liggen er uiteraard mogelijkheden om in regio’s met veel ruimtelijke mogelijkheden meer aanbod dan 25 procent van de woningbouwopgave te realiseren via kleine groene locaties, als men hiervoor zou kiezen.

Als alleen al in deze regio’s 20 woningen per hectare zouden worden gerealiseerd in plaats van 15 woningen per hectare, dan stijgt het woningaanbod al tot ruim 45.000, hetgeen een kwart is van de totale woningbouwopgave in de provincie.

Alles overziende kan worden geconcludeerd dat het goed mogelijk is om langs het concept van een ‘straatje erbij’ te voorzien in ongeveer een kwart van de woningbouwopgave in de provincie Noord-Holland. Aangezien het gaat om aanvullende locaties en woningbouw bovenop de binnenstedelijke programmering biedt dit een belangrijk kanaal om de woningnood op lossen op middellange termijn.

STRAATJE ERBIJ

PROVINCIALE VERORDENING BELANGRIJKSTE KNELPUNT Uit de gesprekken met gemeenten is gebleken dat veel van de gesignaleerde locaties door gemeenten geschikt worden geacht voor woningbouw en niet zelden ook al concreet in beeld zijn (geweest) bij de gemeenten. De provinciale Omgevingsverordening vormt hierbij veruit het belangrijkste knelpunt.

Zo is in de zogeheten Metropoolregio Amsterdam (MRA), waar 85procent van de woningbouwopgave in de provincie Noord-Holland ligt vrijwel geen kleinschalige woningbouw mogelijk. In de rest van de provincie zijn de mogelijkheden echter ook zeer beperkt om een ‘straatje erbij’ te ontwikkelen en wordt veel bestaand Stedelijk Gebied omringd door wat de provincie heeft aangewezen als Bijzonder Provinciaal Landschap (BPL).

42 B+U 6 2023

BIO INSPIRED SOIL IMPROVEMENT WIJ STABILISEREN DE GROND, ZONDER GRAVEN, ALLEEN NATUURLIJKE PROCESSEN. www.gtbv.nl

14316

14257

Martens Telecom Glasvezeltechniek 14250

E: info@mtg-glasvezeltechniek.nl T: +31 (0) 485 211 665 M: +31 (0) 623 690 525

mtg-glasvezeltechniek.nl

Boringen • Bronnen • Wateropslag

al meer dan 35 jaar ervaring

Drechtdijk 36 1424 RH De Kwakel Tel: 06-53576135

schijfgrondboringen.nl 14361

B+U 6 2023 43

Hier is in de praktijk ook vrijwel geen woningbouw mogelijk. Vanuit gemeenten wordt aangegeven dat de provincie de beleidskaders ook strak interpreteert en niet bereid is om uitzonderingen op het beleid toe te staan. De sleutel om kleine groene locaties tot stand te brengen is dan ook een aanpassing van het beleidskader vanuit de provincie.

KRUIMELREGELING Een eenvoudige en effectieve oplossing zou zijn om te komen tot een kruimelregeling voor het landelijk gebied, ongeacht of het landelijk gebied zich bevindt in de MRA of in BPL. Hierbij kan bijvoorbeeld worden gedacht aan het toepassen van een vrijstelling op ­projecten van maximaal 50 woningen aansluitend op de bestaande bebouwing.

Een belangrijk punt hierbij is dat beschermde gebieden zoals het BPL heel groot zijn in verhouding tot de kleinschalige woningbouw die hierdoor mogelijk zou worden. Als alle gemeenten de ruimte zouden benutten die zo zou ontstaan, zou hier 2 procent van het totale areaal BPL mee zijn gemoeid en 1,7 procent van het areaal overig landelijk gebied. Dat een dergelijke vrijstelling tot een achteruitgang van het landelijk gebied zou leiden lijkt in dit licht niet te onderbouwen.

Ook is minder dan 2 procent van het totale landbouwareaal nodig om 45.000 woningen te realiseren via kleine locaties aan de randen van steden en dorpen.

EIB-STUDIE DOWNLOADEN De EIB-studie ‘Kleine groene woonlocaties: Praktijktoets van locaties in 23 gemeenten in Noord-Holland’ is als pdf te downloaden via de QR-code of op www.bouwenuitvoering.nl.

44 B+U 6 2023

Hoe gaan we om met zeespiegelstijging en verzilting

De techniek is er om ons land te beschermen tegen een zeespiegelstijging tot aan drie meter. In het meest beroerde geval bereiken we die stijging na 2100, in het beste scenario nog niet in 2300.

Het stijgende zeewater dringt nu al in toenemende mate het binnenland in, wat de beschikbaarheid van zoet water onder druk zet. Nederland moet zich op verzilting voorbereiden.

B+U 6 2023 45

D

KENNISPROGRAMMA ZEESPIEGELSTIJGING at blijkt uit de publicatie van een reeks technische onderzoeken die het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat en de Deltacommissaris hebben laten uitvoeren onder het zogenoemde ‘Kennisprogramma Zeespiegelstijging’. Hierin wordt met kennisinstellingen bekeken hoe we ons in de toekomst kunnen beschermen tegen zeespiegelstijging, en wat we daarvoor nu al moeten doen. Een samenvatting van de onderzoeken tot op heden.

KENNIS EN KUNDE Mark Harbers: “De zeespiegel stijgt en gaat in de toekomst nog sneller stijgen. Tegelijkertijd ligt ons hele Koninkrijk aan zee. Dat maakt het voor mij cruciaal om boven op de laatste kennis te zitten. Nederland loopt

daarin nu voorop, want met onze modellen kunnen we kijken naar de gevolgen van meerdere meters zeespiegelstijging. Met die kennis houden we continu vinger aan de pols, om wanneer dat nodig is de maatregelen te nemen die ons land veilig houden.”

ZOET WATER EN VERZILTING Deltacommissaris Peter Glas: “Vanuit het Deltaprogramma richten we ons op de lange termijn, omdat we op klimaatverandering voorbereid moeten zijn en blijven. Voorbereid zijn betekent dat we op tijd verschillende maatregelen op de plank hebben liggen voor de veiligheid tegen overstromingen en voor voldoende zoetwater in de toekomst. Zodat de volgende generaties nog wat te kiezen hebben en zo veilig en in welvaart in onze delta kunnen blijven leven.”

46 B+U 6 2023

VERHUUR, GROND- EN SLOOPWERKEN 06-19206320 Rotterdam

hvanherk.nl

14278

Tonny Hofmans & Zn. ZAND- EN GRONDHANDEL GROND- EN SLOOPWERKEN VERHUUR MATERIEEL TRANSPORTDIENSTEN

Zand of grind nodig?

Maasdijk 8, Hedel Bel: 073 599 1859 Mail: info@tonnyhofmans.nl 14328

D É S P E C I A L I ST I N G R O N DZ U I GT E C H N I E K >> VOORKOMT GRAAFSCHADE >> VEILIG VOOR MEDEWERKERS EN OMWONENDEN >> SCHONE EN HYGIËNISCHE WERKPLEK >> BEPERKTE OVERLAST VOOR OMGEVING >> HOGERE PRODUCTIE EN MEER EFFICIENCY

WWW.METHORST-ZUIGTECHNIEK.NL - STATIONSWEG OOST 281D | 3931 ER WOUDENBERG | TELEFOON

0031 318 711 002 | INFO@METHORST-INFRA.NL

14352

DE SCHANS BV AL RUIM 25 JAAR DÉ SPECIALIST

(+31) 073 599 17 50 | www.deschansbv.nl 14338

B+U 6 2023 47

‘Deltaprogramma richt zich op de lange termijn’ DIJKVERSTERKING Er zijn verschillende manieren waarop Nederland het stijgende zeewater buiten kan houden. We voeren zand aan om de kustlijn op zijn plek te houden en de duinen te verstevigen. Ook hebben we dijken, dammen, stormvloedkeringen en sluizen gebouwd om het zeewater buiten te houden. Uit de onderzoeken blijkt dat we met deze aanpak kunnen doorgaan, al is er een forse ingreep nodig voor wat betreft dijkversterkingen.

Er zijn wel ruimtelijke uitdagingen die deze opgave ingewikkeld maken. Om een voorbeeld te geven: als een dijk wordt verhoogd, moet deze ook worden ­verbreed om hem stevig genoeg te houden. Nu al is dijkversterking in bebouwd gebied geen eenvoudige opgave. Het is dan ook onverstandig om op dit moment vlak naast een bestaande dijk te bouwen.

Daarom wordt nu met de waterschappen bekeken welke ruimte gereserveerd moet worden om in de ­toekomst de dijken verder te verbreden.

VERZILTING TEGENGAAN Uit de onderzoeken blijkt verder dat er met zeespiegelstijging meer zout water ons land binnenkomt. Dat gebeurt via het grondwater, maar het gaat ook de rivieren op via de Nieuwe Waterweg en het komt binnen via zeesluizen zoals bij IJmuiden en de Afsluitdijk.

Vroeger was er voldoende rivierwater en regenwater om het zout weg te spoelen. We merken de laatste jaren al dat dit steeds minder het geval is. Langdurige perioden van droogte en lage rivierwater-afvoeren zetten de zoetwaterbeschikbaarheid nu ook al onder druk.

In de buurt van de kust zijn veel natuur- en landbouwgebieden die zoet water gebruiken. Ook winnen drinkwaterbedrijven en industrie hier zoet water. De overheid wil dit zoete water zo goed mogelijk beschermen, bijvoorbeeld door bij sluizen instroming van zout water

tegen te gaan. Ook wordt gekeken naar mogelijkheden om water beter vast te houden en naar zuiniger gebruik van het zoete water, bijvoorbeeld door andere manieren van landgebruik.

TOEKOMST Bij een doorgaande zeespiegelstijging komen voor de hele lange termijn ook andere oplossingen in beeld.

Het gaat dan bijvoorbeeld over het afsluiten van riviermondingen, of meebewegen met de zeespiegel en de bouwwijze daarop aanpassen. Het is nu nog niet nodig om daarin een keuze te maken, maar het is wel belangrijk te onderzoeken of dit technisch haalbaar is, hoe effectief dit is, hoe veel dit gaat kosten, en wanneer we die keuze wél moeten maken.

KENNISPROGRAMMA ZEESPIEGELSTIJGING De laatste kennis over zeespiegelstijging wordt verwerkt in het Kennisprogramma Zeespiegelstijging, dat in elk geval doorloopt tot en met 2026. De komende jaren wordt onder meer onderzocht wat er precies nodig is om de huidige aanpak voort te kunnen zetten en wat er organisatorisch en maatschappelijk nodig is om ons op een versnelde zeespiegelstijging aan te ­passen.

Meer informatie via de QR-link of op www.bouwenuitvoering.nl

B+U 6 2023 49

vraag naar

COMMERCIEEL VASTGOED trekt tweede helft 2024 weer aan

Beleggers schatten de neerwaartse risico’s op de commerciële vastgoedmarkt nu hoger in en de stijging van de rentes heeft de vraag naar commercieel vastgoed verlaagd.

Beleggers willen hierdoor minder betalen voor vastgoed, bericht ING research.

V

HERSTEL EN AANNAMES

COMMERCIEEL VASTGOED EN RENTES

ooruitkijkend stelt de bank in haar vooruitzicht commercieel vastgoed, dat de totale vastgoedmarkt na de eerste helft van 2024 zal herstellen. De vastgoedprijzen zijn dan aangepast aan de hogere rentes en toegenomen risicoperceptie van vastgoedbeleggers. De timing en het tempo van het herstel verschillen per segment, vanwege de verschillende structurele trends in logistiek vastgoed, winkels, woningen en kantoren.

De flinke stijging van de kapitaalmarktrentes in 2022 heeft de vraag naar commercieel vastgoed verlaagd.

Het beleggingsvolume* op de vastgoedmarkt is in de eerste helft van 2023 met ruim 60 procent verlaagd ten opzichte van de dezelfde periode in 2022.

Belangrijke aannames hierbij zijn volgens ING, dat de kapitaalmarktrentes dan iets lager liggen dan nu en dat de Nederlandse economie een langdurige recessie weet te vermijden.

AFKOELING TOT IN EERSTE HELFT 2024 Hoewel de mogelijkheid van iets lagere rentes kan zorgen voor opwaartse prijsdruk, zijn er drie ontwikkelingen die komende tijd neerwaartse druk blijven zetten, volgens ING research.

1. Beleggers zijn vanwege de hogere rentes en toegenomen onzekerheden niet bereid om de huidige prijzen te betalen; de rentes en economische

50 B+U 6 2023

Bezoek o ok ze eens one: websit n.nl igroe devalle

GRONDWERKSTRAATWERK RIOOLWERK

14020

Groeperweg 3, 3927 CR Renswoude 06 - 121 921 56 info@devalleigrondwerken.nl www.devalleigrondwerken.nl

14189

De duurzame oplossing voor uw onkruidprobleem

06-22280412 info@pvnbv.nl www.pvnbv.nl

rioleringen - bestratingen grondwerk - Infiltratietechniek

14256

www.degreef-gww.nl

14372

B+U 6 2023 51

HERSTEL VAN DE COMMERCIËLE VASTGOEDMARKT IN DE TWEEDE HELFT VAN 2024 Prijsindex commercieel vastgoed, seizoensgecorrigeerd (2020=100) 140 Industrie, incl. logistiek Huurwoningen

120

Kantoren

100 Winkels

80

60 2020

2021

2022

2023*

2024*

*prognose ing research, bron: cbs

onzekerheden zijn afgelopen tijd toegenomen. De prijzen die vastgoedbeleggers willen betalen zijn hierdoor gedaald.

2. De stijging van de kapitaalmarktrentes werkt met een vertraging door in de economie en remt deze af.

Dit wordt zichtbaar in bedrijfsbeëindigingen, hogere leegstandspercentages en faillissementen. Hierdoor remt de gebruikersvraag naar kantoren en logistiek vastgoed af.

3. Vastgoedbeleggers waarvan de financiering afloopt, zullen op zoek gaan naar herfinanciering.

Dit zal niet altijd lukken, vanwege de hogere financieringskosten en lagere waarde van het onderpand als gevolg van de lagere vastgoedprijzen. Het aantal gedwongen verkopen zou hierdoor toenemen en zo de vastgoedprijzen negatief beïnvloeden.

SCHAARSTE BELANGRIJK Hoewel de vastgoedmarkt verder afkoelt, leggen schaarste op de markt voor huurwoningen en logistiek vastgoed een bodem onder de prijzen in die segmenten. In de kantorenmarkt blijven goed bereikbare, duurzame kantoren vanwege het beperkte aanbod in trek. ING verwacht daarom relatief kleinere prijsdalingen in die segmenten.

De gehele ING research publicatie is te lezen via de QR-link of op www.bouwenuitvoering.nl

52 B+U 6 2023 PRISHOPS

SPECIALIST EN ADVISEUR IN

duurzame-, onderhoudsvrije off-grid stroomoplossingen

PRIshops is specialist in de verkoop van duurzame off grid systemen op basis van brandstofcellen. Men levert de producten van de fabrikanten: Efoy en Sunfire, twee vooraanstaande merken op het gebied van brandstofcellen en daarnaast alle eventueel noodzakelijke randapparatuur. De brandstofcellen werken op basis van bio-propaan en methanol en hebben grote voordelen ten opzichte van de traditionele dieselsystemen. Zo is er minder dan 20 procent CO2 uitstoot in vergelijking met dieselstroomvoorzieningen, produceren de cellen geen fijnstof en geen stikstof en hebben zij geen onderhoud nodig.

D

e brandstofcelsystemen zijn zeer geschikt voor de stroomvoorziening van bijvoorbeeld camera’s, tekstwagens, meetsystemen, zoals bijvoorbeeld voor afvalwatermetingen, allerhande andere­ onderzoeksmetingen in het veld, of elders en projecten en situaties waar de opgestelde apparatuur volledig autonoom moet draaien. Maar uiteraard ook voor tiny houses en veeleisende off-grid toepassingen.

Een voorbeeld daarvan is een meetstation in de Noordelijke IJszee op Spitsbergen. “Dat zegt veel over de betrouwbaarheid van onze brandstofcelsystemen”, verteld Rutger de Keijzer, directeur van PRIshops, enthousiast.

Een van de grote voordelen van de systemen is gelegen in het feit dat er geen bewegende delen zijn. Daardoor is er ook geen onderhoud nodig,

zoals bij conventionele aggregaat-technieken. De energie wordt door de brandstofcel opgewekt door middel van een chemische reactie. Door veel kennis en ervaring is door PRIshops voor elke situatie van tevoren te berekenen hoeveel brandstof er nodig is om met 100% ­zekerheid de energielevering van het systeem te garanderen. De systemen zijn daarnaast ook op afstand te monitoren, beheren en controleren via het platform­ van PRIshops.

CO2 OPBRENGST EN LEVENSDUUR

De totale besparing van CO2 ten opzichte van de conventionele aggregaat-techniek is uiteraard afhankelijk van

PRISHOPS B+U 6 2023 53

de situatie maar een minimum van 80 procent besparing is reëel. De brandstofcelsystemen zijn geschikt voor situaties waar tot 20 kWh per dag nodig is.

PRIshops is ook drukdoende met waterstofontwikkelingen en -oplossingen voor situaties waar de CO2 uitstoot volledig nihil, nul, moet zijn. Men levert al ­ energiesystemen waar brandstofcellen met zonne­ panelen zijn gecombineerd. Het nieuwste systeem van Efoy is opnieuw doorontwikkeld, waardoor de stroom­ opbrengst met twintig procent is verhoogd en tegelijk de levensduur met een derde is verlengd.

VOORDELEN EN TOEKOMST In 2016 is Rutger de Keijzer gestart met PRIshops, nadat hij in de nautische omgeving ervaringen had opgedaan met brandstofcellen als energiebron. Hij zag de voordelen ten opzichte van een dieselgenerator en is op zoek gegaan naar een leverancier. Efoy en Sunfire hadden nog geen gespecialiseerde vertegenwoordiging in Nederland dus ging hij met beide merken een samenwerking aan.

Rutger gelooft in brandstofcellen en is ervan overtuigd dat het de toekomst is. Met een technische achtergrond in nautische omgevingen en op schepen, hield niks hem

tegen om de markt op te gaan met de brandstofcelproducten. Bovendien ervaart hij elke dag nog voordelen, aangezien hij zelf op een boot woont waar zijn producten getest en gebruikt worden. In de afgelopen jaren heeft PRIshops­al ruim 60 unieke systemen geleverd en heeft men een groeiende groep vaste afnemers die overtuigd zijn geraakt van de producten van het bedrijf. Door de samenwerking met een aantal gespecialiseerde externen, kan men snel schakelen en vrijwel ieder project aangaan en uitvoeren.

ADVIES, KENNIS EN ERVARING Rutger vindt het zeer belangrijk dat (potentiële) opdrachtgevers een eerlijk en duidelijk verhaal krijgen over de mogelijkheden en oplossingen, die men kan bieden. Klanten mogen en kunnen rekenen op de betrouwbaarheid van de PRIshops-systemen en de gedegen adviezen, kennis en ervaring van Rutger en zijn team.

Op dit moment worden de eerste experimenten gedaan met kleine waterstof-brandstofcellen en blijft men ook andere ontwikkelingen op energievoorzieningsgebied en op het gebied van waterstof nauwlettend volgen en waar mogelijk inzetten. Wilt u ook pionieren met volledig uitstootvrije systemen dan komen ze graag met u in contact.

Men gaat graag om de tafel met een ieder die een andere invulling zoekt voor zijn of haar energievraagstuk en nodigt u van harte uit om kennis te maken met de brandstofcellen en toepassingen daarvan.

Meer weten en ervaren, neem dan vrijblijvend contact op met Rutger de Keijzer of kijk verder op de website voor nadere informatie over de producten en diensten van PRIshops.

RECENTE PROJECTEN: IV-groep (o.a. Rijnlandroute, aansluiting A16/N3) Strukton (hoogspanningsverbinding Borssele-Rilland) Traffic Service Nederland (diverse projecten) Politie (o.a. recherche, team verkeer en tijdelijke camera’s)

PRISHOPS

Postbus 868 3160AB Rhoon

T. 06 - 835 639 62 T. 010 - 669 03 71

E. info@prishops.nl I. www.prishops.nl

BEWUST VEILIG DAG De voorbereidingen voor de Bewust Veilig Dag zijn al in volle gang. 27 maart 2024 is de achtste editie. De laatste keer deden er 695 bedrijven aan de dag mee. Aanmelden kan al.

B+U 6 2023 55

ONGEVALLEN VOORKOMEN ‘Veiligheid versterkt als je samenwerkt’. Onder dat motto besteden de bouw-, techniek-, infra- en onderhoudssector tijdens de dag weer extra aandacht aan veilig en gezond werken.

Samenwerking is essentieel om ongevallen te voorkomen. Een goede afstemming met collega’s, opdrachtgevers en andere betrokkenen op de werkplaats is nodig om de veiligheid en een gezonde projectlocatie te waarborgen. Bovendien slaat samenwerking ook op het creëren van bewustzijn rond veiligheid met zoveel mogelijk bedrijven binnen de sector. Dat is waarom de Bewust Veilig Dag in het leven is geroepen.

BEWUST VEILIG INITIATIEVEN Tijdens de dag besteden alle deelnemende bedrijven elk op hun eigen manier aandacht aan veiligheid op het werk. Zij kunnen zich aansluiten bij een van de activiteiten die de organisatie beschikbaar stelt, maar ook eigen initiatieven worden van harte toegejuicht.

Verschillende deelnemers van de vorige editie organi-

seerden hun eigen toolboxen, quizzen, fotowedstrijden en andere activiteiten. Alles is mogelijk, zolang het thema ‘veilig en gezond werken’ maar centraal staat.

RECORD Met een recordaantal van 695 deelnemende bedrijven was de afgelopen editie van de dag, de meest succesvolle tot nu toe. Maar hoe meer bedrijven gezamenlijk aandacht besteden aan veilig en gezond werken en het voorkomen van ongevallen, hoe beter.

Daarom hopen de initiatiefnemers Bouwend Nederland, Techniek Nederland, OnderhoudNL en Aannemersfederatie Nederland het deelnemersaantal van vorig jaar tijdens de komende Bewust Veilig Dag te overtreffen.

GRATIS AANMELDEN In de komende maanden zal meer duidelijk worden over de invulling van de Bewust Veilig Dag 2024. Wie op de hoogte wil blijven, kan zich alvast aanmelden via de QR-link.

56 B+U 6 2023

COLOFON Bouw en Uitvoering (B+U) is informatiebron, platform en vakblad, voor beslissers en toeleveranciers van en binnen de bouw-, infra- en technieksector. Hoofden van dienst en medewerkers van rijk, provincie en gemeente, waterschappen, woningbouwverenigingen e.d., waarbij inbegrepen: directies publieke, openbare en gemeentewerken, openbare bedrijven, architectuur en stadsontwikkeling, bouw- en woningtoezicht, milieu, nuts­b edrijven, DVD, relevante publiek-private samenwerkingen, middel­b aar en hoger ­technisch o ­ nderwijs, openbaar vervoers­bedrijven, aannemers utiliteit-, nieuwbouw, civiel, GWW en infra.

NEXTERDAYS SOLUTIONS VOOR DE BOUW & INFRA

Al meer dan een decennium uw vertrouwde partner voor landmeetkundige inwinningsapparatuur en software voor digitaal inmeten en het

ONLINE

www.bouwenuitvoering.nl

verwerken, visualiseren en

AAN DIT NUMMER WERKTEN MEE

delen van geo-informatie.

Ronald van Bochove, Hilbert Buhrs, Tilly van Dongen, Erik de Jong, Emile Koeman, Jolanda Linschoten, Daan Otto, Robert Platje, Jørgen Postma, Betty Rombout, Erik Steegman, Jan Kees Verschuure.

UITGEVER

Jaco Otto, e-mail: j.otto@aprmediagroep.nl ABONNEMENTEN

Jaarabonnement* Buitenland Losse nummers** Abonnementen binnen de ­doelgroep*

€ 85,00 € 130,00 € 15,00 € 39,00

* Prijzen zijn exclusief BTW. ** Prijzen zijn exclusief BTW en verzendkosten.

VORMGEVING

APR media, e-mail: studio@aprmediagroep.nl DRUK

De juiste software en hardware oplossingen voor iedere projectfase: ••

Landmeetapparatuur

••

3D machinebesturing

••

Dronemapping

••

3D laserscanning

••

KLIC graafschadepreventie

••

Training en ondersteuning

Veldhuis Media BV, Meppel UITGAVE

APR media Postbus 125, 7890 AC Klazienaveen Telefoon: +31 (0)33 456 70 50 E-mail: info@aprmediagroep.nl Internet: www.aprmediagroep.nl ADVERTENTIE- EN ORDERADMINISTRATIE

E-mail: admin@aprmediagroep.nl ABONNEMENTENADMINISTRATIE

APR media abonneeservice Daalakkersweg 2 - 72 5641 JA Eindhoven Telefoon: +31 (0)88 226 66 86 E-mail: abo@aprmediagroep.nl AANSPRAKELIJKHEID Aan de inhoud van dit vaktijdschrift is veel zorg en aandacht besteed. Het is echter mogelijk dat de inhoud van deze uitgave omissies bevat. Aan de inhoud van deze uitgave kunnen geen rechten worden ontleend. APR media kan niet aansprakelijk worden gehouden voor de directe of indirecte gevolgen van het gebruik, op welke wijze dan ook, van de in deze uitgave aangeboden informatie. APR media geeft geen enkele garantie, noch aanvaardt enigerlei aansprakelijkheid met betrekking tot de inhoud, data, adviezen, verklaringen, producten of ander materiaal in deze uitgave. Overname van artikelen uit deze uitgave is uitsluitend toegestaan met bronvermelding en na schriftelijke toestemming van de uitgever. Alle regels met betrekking tot de Nederlandse intellec­tuele eigendomsrechten zijn van toepassing. Voor zover beeldrechten niet zijn genoemd is het redactie en uitgever bij naspeuring helaas niet gelukt deze te achterhalen. Overige beelden fotorechten zijn beschreven bij het artikel, m.u.v. openings- en ondersteuningsbeeld, waarvoor bij123rf.com de beeldrechten zijn verkregen en aangekocht. ©2023 APR media.

Vermogenweg 107 3641 SR Mijdrecht Telefoon 0297 - 769 101

GEODIRECT.NL

ISSN - 0921 - 1667 14252

online onlineagenda agenda in en de de in voor en voor

symposia symposia

bouw-en bouw-eninfrasector infrasector webinars webinars

congressen congressen vakbeurzen vakbeurzen conferenties conferenties

seminars seminars lezingen lezingen

bouwkalender bouwkalender

24 24

Op Op bouwkalender.nl worden allealle vakevenementen ontsloten voorvoor de de bouwkalender.nl worden vakevenementen ontsloten professionals in deinwoningen utiliteitsbouw en de en waterbouw professionals de woningen utiliteitsbouw enwegde wegen waterbouw 14159

De deur die de belangrijke dingen in het leven beschermt.

Daloc appartementsdeuren houden niet alleen treinrovers tegen. Ze houden ook vervelende geluiden buiten de deur en zijn vuur- en rookbestendig.

Door het unieke design beschermt de deur jou jarenlang en gaat zelf jarenlang mee. Een veilige investering voor jou en alles om je heen.

Lees alles over de ultieme appartementsdeur op daloc.nl

14386c