Bouw en Uitvoering 3 2016

NIEUWBOUW

ENERGY ACADEMY EUROPE

FLEVOKUST

BOUW WILDLANDS ADVENTURE ZOO EMMEN

KERKEN IN TRANSITIE

GASCENTRALE WORDT SUPERBATTERIJ

BOUW EN UITVOERING

BEREIKT RUIM 68.600 LEZERS

JAARGANG 48 - 3 2016

HET VAKBLAD VOOR RIJK, PROVINCIE EN GEMEENTE

IN NEDERLAND EN BELGIE

Systeemintegratie. Dat klinkt mooi en dat is het ook.

Alles goed voor elkaar: internet, verlichting en elektriciteit.

Combineer een optimaal klimaat en een zo laag mogelijk energieverbruik. Resultaat: Energie door techniek.

Wij zijn graag uw partner voor alle technische oplossingen.

In en rond uw vastgoed, kantoor, schoolgebouw, opslagloods, werkplaats of fabriek.

Krijgt u al energie door techniek? We helpen u graag.

Grip op proces en resultaat

Leertouwer: technisch dienstverlener in elektrotechniek, klimaat en ICT. leertouwer.nl - Barneveld - t 0342 42 51 51 - info@leertouwer.nl - twitter @leertouwerbv

1348

Zalmhaventoren met 218 meter hoogste gebouw Nederland De plannen voor de volgende wolkenkrabber aan de skyline van ­Rotterdam worden steeds concreter. De Zalmhaventoren die ­m omenteel ontwikkeld wordt door Am en Amvest, zal maar liefst 218 meter hoog worden. Dat betekent dat het gebouw met ruime afstand het hoogste gebouw van Nederland wordt. Momenteel is de Maastoren nog het hoogste gebouw, op de Kop van Zuid in ­Rotterdam, met 165 meter.

De Zalmhaventoren zal waarschijnlijk een multifunctionele bestemming krijgen. Het gebouw moet zowel kantoorruimte, koopwoningen als hotelruimte gaan bevatten.

Afhankelijk van of deze bestemmingswijziging lukt, zal het ­gebouw 475 appartementen krijgen en 7.000 vierkante meter aan

commerciële ruimte. Amvest verwacht dat in oktober 2017 met de bouw van de immense toren kan worden­begonnen.

150 miljoen

De Zalmhaventoren zal worden gebouwd­ aan de noordkant van de Erasmus­b urg,­ in het Scheepvaar tkwar tier. Volgens­ v as tgo e dmark t .nl wo rd t de b el eggings-­­ en verkoopwaarde van de toren­ geschat­ op 150 miljoen euro, terwijl het voorlopig ontwerp tussen de 12,5 en 25 miljoen wordt geschat.

Zalmhaven Urban

De bouw van de toren maakt deel uit van het nieuwbouwplan Zalmhaven Urban. In het gebied zullen nog twee gebouwen van

70 meter worden gebouwd, waarin 215 appartementen komen. Onder de gebouwen komt een onderbouw met maximaal vijf bouwlagen, waarin een parkeergarage, expeditieruimte en fietsenstalling zullen komen.

Plannen van vóór de recessie

De plannen voor de Zalmhaventoren ­bestonden al in 2007, vlak voor de bouwrecessie. Nu komt de toren er dus alsnog.

Enerzijds kan beredeneerd worden dat de commerciële ruimte in het gebouw bijdraagt aan het aanbodoverschot op de kantorenmarkt in Rotterdam. Anderzijds kunnen voorstanders wijzen op de mogelijke impuls die een toename aan bewoners in het centrum kan geven.

Nieuwbouw Energy Academy Europe (EAE) Het nieuwe gebouw Energy Academy Europe (EAE) belooft het duurzaamste onderwijsgebouw van Nederland te worden. Het topinstituut waarin bedrijfsleven, onderwijs en wetenschap samen werken aan onderzoek en innovatie op energiegebied, zal in het najaar op de Zernike Campus Groningen in gebruik genomen worden.

4

column De regie voorbij

gascentrale wordt superbatterij voor zonne- en windenergie “Er is steeds meer energie uit wind en zon. Dat betekent dat er behoefte is aan mogelijkheden om energieoverschotten van windmolens en ­zonnepanelen op te slaan. Én dat de vraag naar elektriciteit uit gascentrales steeds flexibeler wordt”, zegt Geert Laagland, technoloog bij Nuon, over de plannen van het energiebedrijf voor de gascentrale in de Eemshaven.

45

10

Flevokust, Méér dan het aanleggen van een kade in een bak water Provincie Flevoland en gemeente Lelystad ontwikkelen samen Flevokust: een buitendijkse overslaghaven met een bijbehorend industrieterrein. Bouw + Uitvoering neemt het in meerdere opzichten complexe en daarmee uitdagende project onder de loep.

16

Uw groen is onze zorg www.heijmanssportengroen.nl

www.duravermeer.nl

B+U 3 2016 3

Nieuwe labs voor de wetenschap ‘Toekomstige Nobelprijswinnaars als eindgebruikers’. De TU Delft stelde hoge eisen voor de nieuwbouw van de faculteit Technische Natuurwetenschappen, TNW Delft. Voor de bollebozen zijn laboratoria vereist met zeer geavanceerde technische functies.

Logisch dat gebouwautomatisering werd ingezet in de zoektocht naar zo perfect mogelijke labruimtes. Welke lessen zijn daarvan te leren, wellicht ook voor gebouwen met minder specifieke technische eisen?

22

Bouw Wildlands Adventure Zoo Emmen Zijn de rotsblokken bestand tegen een enthousiaste ijsbeer? Kunnen de bavianen over de keerwanden klimmen?

Bijzondere vragen die bij VolkerWessels tijdens de bouw van Wildlands Adventure Zoo Emmen aan de orde van de dag zijn. “Je leert met apenoogjes kijken.”

best of web

46

32

Kerken in transitie, van orgel naar bluesgitaar

En verder

De komende jaren zullen talloze kerkgebouwen in Nederland leeg komen te staan. Een ruimtelijk probleem van nationale omvang dreigt. Kan deze opgave ook als kans worden benaderd? Een onderzoek aan de hand van de Willibrordkerk in Borger, die werd getransformeerd tot cultuurpodium, gespecialiseerd in rootsmuziek.

FOTOPAGINA............................. 1 gebouwautomatisering..... 29 leven op daken...................30 Bedrijfsinfo........................ 49 Colofon............................... 72

36

DAKBEDEKKING DAK V EILIGHEID DAKDUURZ A AMHEID Uniek in gevelisolatie www.caparol.nl

Less energy, more comfort www.ubiflex.nl

info@elroduurzamedaken.nl

www.elroduurzamedaken.nl

4 B+U 3 2016

Nieuwbouw Energy Academy Europe (EAE) Toonbeeld van duurzaamheid

Toonbeeld van duurzaamheid

B+U 3 2016 5

Het nieuwe gebouw Energy Academy Europe (EAE) belooft het duurzaamste onderwijsgebouw van Nederland te worden. Het topinstituut waarin bedrijfsleven, onderwijs en wetenschap samen werken aan onderzoek en innovatie op energiegebied, zal in het najaar op de Zernike Campus Groningen in gebruik genomen worden.

TEKST betty rombout

D

e Zernike Campus huisvest momenteel al een groot scala aan onderwijs- en onderzoeksinstellingen waaronder EnTranCe (Energy Transition Center), een onderzoeks­park voor de ontwikkeling van producten die moeten helpen bij de energietransitie en de Energy Academy Europe (EAE). Om onderzoekers, studenten en het bedrijfsleven op het gebied nader tot elkaar te ­brengen, is besloten tot nieuwbouw van de EAE. Be­doeling is, dat het nieuwe gebouw een plek is, waar ontmoeting en kennisuitwisseling centraal staat, dat innovatie en energie uitstraalt en tegelijkertijd na­tuurlijk aanvoelt.

Minder dak, meer zonnepanelen

Voor het gebouw is gekozen voor een low tech benadering van het energievraagstuk; er wordt optimaal gebruik gemaakt van de natuurelementen aarde, water, lucht en zonlicht als primaire energiebron. Met Pieter van Hoesel, projectmanager van de afdeling vastgoed en investeringsprojecten van de Rijksuniversiteit ­Groningen (RUG), praten we over deze benadering.

Wat houdt dit in de praktijk in?

Van Hoesel: “Het schuine dak, gericht op het zuiden, heeft een oppervlakte van 4.000 m2. Door 2.000 m2 van dit dak stroomt daglicht naar binnen. De andere helft ervan is belegd met zonnepanelen. Deze panelen staan in een dakvormig - niet plat, in alle richtingen geplaatst - patroon opgesteld, waardoor we 4.000 m2 aan zonnepanelen hebben. De hellingshoek van het dak ligt net onder de 20 graden; de collectie van zonne-energie onder die hoek is optimaal. Het gebruikte patroon van zonnepanelen zorgt voor een optimale opvang van zonne-energie; van ’s morgens vroeg tot tegen de avond.”

Bewust is niet gekozen voor met de zon mee bewegende panelen. Pieter van Hoesel legt uit: “Technisch gezien is het vrij ingewikkeld om zoveel zonnepanelen op een dak

B+U 3 2016 7

“Eigenlijk is het een soort kas, waar een tussenklimaat in heerst” mee te laten bewegen met de zon. Meedraaiende zonnepanelen zijn veel storingsgevoeliger, er komt sneller vuil tussen en het maakt behoorlijk wat lawaai. Op kleinere schaal wordt deze techniek wel toegepast.

Op onze campus bijvoorbeeld staat een soort ‘zonnebloem’, die met de zon mee draait.”

Meer zonnepanelen op een kleinere oppervlakte van een dak lijkt ideaal om zo veel mogelijk energie te vergaren.

Waarom wordt deze methode niet vaker toegepast. “Het is lastig daar een antwoord op te geven”, zegt Van Hoesel. Zie de EAE als voorbeeld voor andere gebouwen. Misschien dat we de methode in de toekomst vaker tegen zullen komen. Let wel, 4.000 m2 aan zonne­panelen op 2.000 m2 dak is duurder dan 2.000 m2 aan zonnepanelen op dat zelfde dak. De trend is echter, dat zonnepanelen goedkoper worden en steeds meer bekend is over het daadwerkelijk rendement. Dus, wie weet.”

Vanwege het hellende dak van het nieuwe gebouw telt het aan de zuidzijde en aan de noordzijde niet evenveel verdiepingen. Aan de zuidkant komen er tweeënhalve bouwlaag, aan de noordzijde vijf bouwlagen. “Het is een praktische keuze. Onder het lage gedeelte kunnen we minder verdiepingen kwijt dan onder het hoge”, aldus Van Hoesel.

Meer duurzaamheid

Niet alleen het zonnedak zorgt voor duurzaamheid, ook andere maatregelen dragen daar aan bij. Van Hoesel: “Onder het gebouw bevindt zich om de kelder heen een soort labyrint. Een lange gang, niet voor mensen om door heen te lopen, maar om lucht door naar binnen te laten. In de wintersituatie is de buitenlucht koud. Voordat we deze lucht gebruiken om het gebouw te ventileren, gaat het door het doolhof heen. De lucht wordt opgewarmd door de aardwarmte. Gebruik je deze lucht om te ventileren, dan hoef je er minder energie in te stoppen.”

Ook de zogenaamde ‘zonneschoorsteen’ draagt een steentje bij. Pieter van Hoesel legt uit: “Tussen de twee bouwdelen bevindt zich een atrium, waar de ventilatie­ lucht van het gebouw bij elkaar komt. Afvoer moet via het dak gebeuren. Normaal gesproken worden hier ventilatoren voor gebruikt. Wij bouwen echter een zon­ neschoorsteen, een kokerachtige constructie, die opgewarmd wordt door de zon. Hierdoor ontstaat er een natuurlijke trek. Vergelijk het met een kolen­ kachel. De verbrandingsgassen gaan op natuurlijke wijze - omdat de gassen warm zijn - via de schoorsteen naar buiten.”

Tot slot noemt Pieter van Hoesel de wintertuin.

“Deze bevindt zich aan de zuidzijde van het gebouw onder het laagste punt van het zonnedak. Eigenlijk is het een soort kas, waar een tussenklimaat in heerst. In koude perioden van het jaar wordt de lucht, bedoeld voor ventilatie van het gebouw, voorverwarmd. Dus ook hier hebben we minder energie nodig. In het voor- en najaar kan het ook andersom werken. Op hete zomeravonden maken we ’s nachts gebruik van de koele buitenlucht om het gebouw vanuit de wintertuin in één keer af te ‘spoelen’.”

Outstanding

Voor de bouw van de EAE wordt gewerkt met een BREEAM-certificering. BREEAM beoordeelt gebouwen op negen verschillende duurzaamheidsonderwerpen: management, gezondheid, energie, transport, water, ­materialen, afval, landgebruik en ecologie en vervuiling.

Op elk onderdeel zijn punten te behalen. Bij het ontwerp van de nieuwbouw van de Energy Academy Europe is ruim ingezet op het behalen van energiebesparende maatregelen. In totaal is hiermee 89,62% aan ­punten behaald. Voor BREEAM Outstanding is een score van 85% of hoger nodig. De Dutch Green Building C ­ ouncil (DGBC) heeft het ontwerp van de nieuwbouw EAE dan

“ Bij BREEAM krijg je strafpunten voor het gebruik van ‘foute’ materialen en pluspunten voor het gebruik van goed materiaal.”

Vloeroppervlakken naar functie en afmetingen (NEN 2580)

Oppervlakte Energy Academy europe Brutovloeroppervlak in m2 (NEN 2580) 14.819 m2

Bijeenkomstfunctie

Totaal terreinoppervlak in hectare

Gemeenschappelijke ruimte

4.350 m2

2.097 m2 895 m2

Industriefunctie

2.492 m2

Kantoorfunctie

5.513 m2

Onderwijsfunctie

750 m2

Overige gebruiksfunctie

2.071 m2

Verkeersruimtes

1.156 m2

Opslagruimten / Facilitair

275 m2

Facts & Figures Energy Academy Europe Verwacht energiegebruik in kWh/m2 BVO Verwacht verbruik van fossiele brandstoffen in kWh/m2 BVO/jaar Verwacht verbruik van duurzame energiebronnen in kWh/m2 BVO Verwacht waterverbruik in m3/persoon/jaar Verwacht waterverbruik dat wordt betrokken via hemelwater of grijs water in procenten

12,6 kWh/m2 BVO/jaar elektrisch 0 kWh-elektrisch/m2 BVO/jaar

PV-panelen: 64 kWh primair/M2 BVO/jaar, WKO: 13 kWh primair/m2 BVO/jaar 7,1 m3/persoon/jaar 29%

B+U 3 2016 9

ook gecertificeerd met de Outstanding status.

Pieter van Hoesel: “Qua bouwmateriaal is er gekozen voor beton en staal. Bij BREEAM krijg je strafpunten voor het gebruik van ‘foute’ materialen en pluspunten voor het gebruik van goed materiaal. We maken zo onze afwegingen. Kies je voor beton, dan moet het wel beton zijn met granulaat van bijvoorbeeld sloopmateriaal.

Staal is beter dan aluminium, enzovoorts. Zoals gezegd, de omgeving van het gebouw is ook belangrijk voor de Outstanding status. Een van de eisen is, de bewoners te betrekken bij de totstandkoming van het gebouw. Goede voorlichting dus. Daarnaast is een ‘gezond’ binnen­ klimaat voor de mensen die er in komen te werken, vereist. Een andere eis is het rekening houden met de dieren. Daarom dat we een ‘dierenhotel’ creëren naast het gebouw. Een onderkomen waarin dieren, zoals vogels, kunnen huizen en nestelen.”

Zero emission

Pieter van Hoesel is trots op het ontwerp van het EAE. Hij zegt: “Naar ons idee is het uniek. Het wordt het meest duurzame onderwijsgebouw van Nederland. We hebben heel wat ambities opgesteld, toen we begonnen. Zoals de ambitie van een zero emission gebouw.

Oftewel, het tot nul brengen van de CO2-uitstoot. Dat kan alleen als je het gebouw energie­neutraal maakt of energieleverend per saldo. Zero emission moet je wel als

info Website EAE: www.rug.nl/groundbreakingwork Design op Youtube: www.youtube.com/watch?v=O18zCWyTDHI Livecam bouw: www.rug.nl/groundbreakingwork/projects/eae/webcam Facebook: www.facebook.com/groundbreakingwork

‘gemiddeld’ zien. Is het in de winter erg koud en zit er veel tegen, dan is het mogelijk dat we energie uit elektriciteit moeten gebruiken. Maar er zijn ook momenten in het jaar dat we energie terug kunnen leveren.”

Tot slot, is het lastig om een dergelijk gebouw neer te zetten? Pieter van Hoesel: “De voorbereiding kost behoorlijk wat tijd. Voor veel partijen is het iets nieuws.

Ook het bouwen zelf vergt alles van de aannemer en installateur. Maar ik merk wel dat partijen snel leren. Tot nu toe is alles redelijk probleemloos verlopen.”

Wie zijn er betrokken bij de bouw van de eae?

De nieuwbouw van de EAE in Groningen is een initiatief van de Rijksuniversiteit Groningen, de ­Hanzehogeschool, Energy Delta Institute, Energy Academy Europe en Energy Valley. Het project wordt mede gefinancierd door het Samenwerkingsverband Noord-Nederland (SNN), Ruimtelijk Economisch Programma en door het ­Ministerie van Economische Zaken.

Pieter van Hoesel: “Het bedrag mag ik helaas niet noemen. “Wel kan ik zeggen, dat we 15% meer aan totale bouwkosten uitgeven, dan wat gebruikelijk is bij nieuw­ bouw van een dergelijk gebouw. Dat heeft te maken met de bijzonder maatregelen, zoals genoemd in het artikel. Op termijn hopen we deze extra investering er weer uit te halen.”

Het ontwerp van de Academy staat op naam van ­Broekbakema, pvanb architecten, ­Ingenieursbureau Wassenaar, DGMR, ARUP, dr. heinekamp en ICS ad­viseurs. De bouw van de EAE wordt gerealiseerd door Friso/Koopmans Bouwgroepcombinatie en ENGIE (voorheen Cofely GDF Suez). BOUW+ UITVOERING

10 B+U 3 2016

gascentrale wordt superbatterij

voor zonne- en windenergie

“Er is steeds meer energie uit wind en zon. Dat betekent dat er behoefte is aan mogelijkheden om energie-overschotten van windmolens en zonnepanelen op te slaan. Én dat de vraag naar elektriciteit uit gascentrales steeds flexibeler wordt”, zegt Geert Laagland, technoloog bij Nuon, over de plannen van het energiebedrijf voor de gascentrale in de Eemshaven.

TEKST Linsey Dubbeld

D

e gascentrale op de Magnum-locatie opereert al vanaf de bouw in 2013 flexibel: hoeveel de drie stoom- en gasturbines van de centrale draaien, is afhankelijk van de dagelijkse energiebehoefte. Om straks ook te kunnen inspelen op fluctuaties in het energie-aanbod onder­ zoeken Nuon en de TU Delft de mogelijk­heden om de centrale de komende tien jaar te voorzien van een in­novatieve opslagmethode waarin ammoniak als koolstofvrije brandstof een spilfunctie vervult.

Van elektriciteit naar brandstof

De eerste stap in het opslagsysteem dat in de gas­ centrale in de Eemshaven wordt ontwikkeld, is het omzetten van elektriciteit in vloeibare ammoniak.

De ammoniak kan vervolgens in vloeibare vorm ge­durende een lange periode worden opgeslagen, vertelt Laagland. “Het is mogelijk om de opslagduur beperkt te houden tot bijvoorbeeld een dag, maar het kunnen ook maanden zijn. Dat maakt het mogelijk om seizoensverschillen in de productie en het gebruik van zonne-energie te overbruggen.”

In de Magnum-centrale zal de opgeslagen ammoniak bij tekorten aan zonne- en windenergie worden gebruikt als koolstofvrije brandstof. De ammoniak wordt dan - in plaats van aardgas - toegevoerd naar een gasturbine, die de brandstof omzet in elektriciteit voor het net.

“In de Magnum-centrale verwachten we de productie van vloeibare ammoniak dankzij een nieuwe techniek om waterstof te behandelen efficiënter en goedkoper te kunnen maken”, zegt Fokko Mulder, die als hoog­leraar aan de TU Delft betrokken is bij het onderzoek in de Eemshaven.

De komende vijf jaar worden in de gascentrale de be­nodigde voorzieningen getroffen om de ammoniak bij te mengen in aardgas. Laagland: “Uiteindelijk - over ongeveer tien jaar - verwachten we volledig op am­moniak te kunnen draaien. Dat levert een gigantische verbetering van de ecologische voetafdruk op, want de CO2-uitstoot gaat omlaag naar praktisch nul.”

De nieuwe Tesla

Is er een doorbraak voor stroom uit ammoniak op handen? Mulder trekt een vergelijking met de modellen

B+U 3 2016 11

De energiecentrale als superbatterij Nuon en TU Delft willen gascentrales gaan inzetten als opslag voor duurzame energie. Dat willen ze doen door van groene stroom ammoniak te maken wanneer er een overschot aan groene stroom is. Ammoniak kan eenvoudig en langdurig worden opgeslagen. Op momenten dat er een tekort aan groene stroom is kan de ammoniak worden ingezet als brandstof in gascentrales.

Wind en zonne-energie zijn niet op afroep beschikbaar...

Soms wordt er te veel geproduceerd...

...en op een ander moment te weinig

Er wordt meer groene stroom geproduceerd dan er vraag naar is.

De vraag is groter dan wind en zon op dat moment kunnen leveren.

Nu:

Nu:

Gascentrales vullen tekort aan door elektriciteit te produceren met aardgas.

Het overschot wordt tegen zeer lage prijzen elders verbruikt.

Gascentrale Generator Ketel

Stoomturbine

Aardgas

CH4 Generator

In de toekomst: 1

In de toekomst:

Het overschot aan stroom wordt omgezet naar ammoniak.

Vereenvoudigde weergave Lucht

O2 N2 Zuurstof & stikstof

2

De ammoniak wordt in vloeibare vorm opgeslagen.

Elektriciteit

Gasturbine

De opgeslagen 1 ammoniak wordt ingezet als brandstof in plaats van aardgas.

Ammoniak

Luchtscheider

N2 Stikstof Reactor

Ammoniak

Bij verbranding van ammoniak komt geen CO2 vrij, dus goed voor het milieu.

2

NH3

NH3

Water

H2O

Elektrolyse H2

Waterstof

Ontwerp: Boudestein Infographics

Een gascentrale die zonne- en windenergie opslaat en vervolgens als koolstofvrije brandstof gebruikt.

12 B+U 3 2016

“De centrale in de Eemshaven zal in de toekomst een stevige rol in het duurzame energie-aanbod krijgen�

bron: jorrit lousberg

B+U 3 2016 13

van Tesla. “De technologieën voor het type ammoniak­ productie die nu wordt ontwikkeld in de Magnum-centrale zijn voldoende rijp om op te schalen. Maar in feite ligt er nu een versie 1.0 van een nieuwe methode die het aantrekkelijk maakt om in gascentrales deze koolstofvrije brandstof te gebruiken. De versie 2.0 wordt na verdere ontwikkeling en onderzoek - net als de nieuwste Tesla - goedkoper en beter.”

Patrick Brouns, gedeputeerde van de Provincie ­Groningen, ziet nog een andere overeenkomst met ­Tesla: de pioniersgeest. “Als de gascentrale in de ­Eemshaven de opslag van wind- en zonne-energie in ammoniak op gang kan brengen, dan ontstaat een heel nieuw ­toekomstperspectief, waarin de centrale een prominente rol speelt in de vergroening van de stroomvoorziening.”

Power to ammonia

Omdat ammoniak bekend staat als een giftige stof, is veiligheid een nadrukkelijk agenda-item van het onderzoek naar de productie en opslag van vloeibare am­moniak uit stroom. Mulder: “Ammoniak wordt niet voor niets altijd in strak gecontroleerde omgevingen gebruikt. Maar er is al ruim honderd jaar heel veel ervaring met het opslagproces, zowel in Nederland als daarbuiten. Er gebeuren zelden ongelukken. En mocht er toch iets misgaan, dan is ammoniak nog altijd biologisch afbreekbaar en dus kan het milieu er - in tegenstelling tot bijvoorbeeld olie - niet ernstig door geschaad ­worden.”

Het onderzoek naar de productie en het gebruik van ammoniak uit duurzame energiebronnen wordt uit­ gevoerd binnen een consortium waarvan het Institute for Sustainable Process Technology de penvoerder is.

Deelnemers aan het ‘Power to ammonia’ project zijn naast Nuon en de TU Delft ook Stedin Infradiensten, ECN, de Universiteit Twente, Proton Ventures, OCI Nitrogen, CE Delft en Akzo Nobel. Het consortium kijkt naar verschillende aspecten van innovaties in energiebronnen: de technische en financiële haalbaarheid, de milieu-impact en de veiligheidsrisico’s.

Een van de onderzoeksvragen betreft de mogelijke uitstoot van schadelijke stoffen, zoals bijvoorbeeld stikstof­

14 B+U 3 2016

VAN EIJK LEIDEN

KAN NIET BESTAAT NIET

- Sloopwerken - Infra- en Milieutechniek - Asbestos Removal Service

www.vaneijkleiden.nl Admiraal Helfrichweg 11 | 2315 VC Leiden | tel. 071 522 37 91 | info @ vaneijkleiden.nl 13155

TOTECH TOTAAL TECHNIEK MAAKT HET WATERDICHT

PARTNER IN KUNSTSTOF

24 UURSSERVICE

13307

UNIEKE OFFERTE SERVICE

MONTAGE WORKSHOP

BETONRENOVATIE

WATERDICHTING

PIPELINE SERVICES

BOUWKUNDIG INJECTEREN

Totech Totaal Techniek is een technisch

EXTRA INKOOPVOORDEEL

meedenkend bedrijf dat gespecialiseerd is in:

NOVAFRONT

- Betonreparatie en - renovatie

KUNSTSTOF RAMEN EN DEUREN

- Waterdicht maken en beschermen met Xypex - Bouwkundig injecteren

OPENINGSTIJDEN: Maandag t/m Zaterdag: Op afspraak

- Waterdicht maken van kabel- en leidingdoorvoeringen

Griendhaak 5 Hardinxveld-Giessendam T. 0184 714 214

Voorkom schade door lekkages en vraag vrijblijvend advies voor een vakkundige en blijvende oplossing.

13211

Zondag: Gesloten

- Conserveren van ondergrondse leidingen

BEZOEK ONZE SHOWROOM:

MEER INFORMATIE: WWW.NOVAFRONT.NL

Voorste Groes 5 5384 VJ HEESCH

www.totech.nl

Tel: 0412-62 32 84

Fax: 0412-63 26 62

Mail: info@totech.nl

B+U 3 2016 15

“Uiteindelijk verwachten we volledig op am­moniak te kunnen draaien”

oxiden (NOx). “Dit is een veelvoorkomend probleem als brandstoffen op hoge temperaturen worden verbrand”, nuanceert Mulder. De gascentrale van Nuon in Eemshaven beschikt dan ook al over passende voorzieningen voor de nabehandeling van de rookgassen. Daarnaast kunnen er in de vergunningenfase extra eisen worden gesteld, zegt Brouns. “Als de centrale daadwerkelijk ammoniak gaat produceren en opslaan dan is mogelijk het Besluit risico’s zware ongevallen (BRZO) van toepassing. Je zult dan als bedrijf goed moeten kijken naar ­veiligheidsrisico’s en hoe die kunnen worden onder­ vangen en gemonitord.”

Gascentrale versus windpark

Met de inzet van de Magnum-gascentrale als ‘super­ batterij’ voor de opslag van energie uit wind en zon kiest Nuon definitief voor een duurzaam alternatief voor het vergassen van steenkool, waarvoor de locatie oorspronkelijk gebouwd was. De centrale in de Eemshaven zal in de toekomst een stevige rol in het duurzame energieaanbod krijgen, verwacht Laagland. “De inzet van vloeibare ammoniak als brandstof verdient een plek tussen de CO2-vrije en hernieuwbare energiebronnen. De techniek is ook complementair ten opzichte van bijvoorbeeld wind op zee. Dat is ook een koolstofvrije energiebron, maar wind is er nu eenmaal niet altijd - en het draagvlak voor de bouw van grootschalige parken vlak voor de kust is nog zeer beperkt. Met de nieuwe methode in de gascentrale in de Eemshaven kunnen tekorten van windenergie worden aangevuld en tijdelijke over­schotten juist opgeslagen voor later.”

Ook Brouns is enthousiast over de groene stroom die de gascentrale in de Eemshaven straks kan leveren en noemt de plannen van Nuon “een ongelooflijk mooie

ontwikkeling” voor de provincie. “Steeds meer bedrijven die zich vestigen in de haven, waaronder Google, willen duurzame elektriciteit geleverd krijgen. Als de Magnumcentrale de zekerheid kan bieden dat er continu over groene stroom beschikt kan worden - ook op momenten dat er onvoldoende wind of zon is - dan is dat echt een aanwinst. Zeker hier in de provincie Groningen, waar we natuurlijk ambitieuze plannen hebben om de gas­ winning naar een lager niveau te brengen.”

All-electric society

Het is de bedoeling dat over vijf jaar een demonstratieproject met ammoniak als brandstof in de Magnumgascentrale kan draaien. Dan zal de centrale de vloeibare ammoniak met voldoende efficiëntie kunnen produ­ ceren en deze - in aanvulling op aardgas - als brandstof voor het maken van elektriciteit gaan gebruiken. Op prijs kan de nieuwe brandstof dan waarschijnlijk niet con­ curreren met gas. Nuon verkent wel prijsscenario’s voor 2023 en 2030.

Vanuit het perspectief van the all-electric society ziet Mulder op de lange termijn volop marktkansen voor stroom uit zon en wind. “Stroom is een fantastisch mooie energiebron; er zijn zoveel toepassingen die ­efficiënter zouden zijn als ze geëlektrificeerd zouden worden. Denk aan elektromotoren die vijf keer zo energiezuinig kunnen zijn als diesel of benzine. Dan is het ook geen probleem als de prijs per kilowattuur wat hoger ligt: de elektrificatie zorgt voor een zodanige energie­besparing dat de totaalkosten uiteindelijk niet hoger zijn. Bovendien: als Europa willen we de CO2emissies met 95% reduceren. Dan moeten we echt alle zonne- en windenergie benutten die er is.” BOUW+ UITVOERING

16 B+U 3 2016

Flevokust MĂŠĂŠr dan het aanleggen van een kade in een bak water

Provincie Flevoland en gemeente Lelystad ontwikkelen samen Flevokust: een buitendijkse overslaghaven met een bijbehorend industrieterrein.

Bouw + Uitvoering neemt het in meerdere opzichten complexe en daarmee uitdagende project onder de loep.

TEKST betty rombout

B+U 3 2016 17

D

e plannen voor Flevokust zijn niet nieuw.

Het plan ­staat al meer dan 20 jaar in de beleidsplannen van de provincie Flevoland. In 2013 kwam er echter schot in. Nu is het bijna zover. De bouw van de buitendijkse overslaghaven, de ontsluiting en de bouw van de golfbreker zijn voor rekening van de provincie. De ont­wikkeling van het bedrijventerrein achter de dijk gebeurt door de gemeente. Provincie en gemeente ­werken in het project nauw samen met containerexploitant CTU, de aannemer Gebr. Van der Lee, gemeente Lelystad, het ministerie van Infrastructuur & Milieu, ­Rijkswaterstaat en het waterschap Zuiderzeeland.

Haven

De toekomstige haven is geschikt voor op- en overslag van containers, projectlading, stukgoed en bulk­ goederen. Voor de haven wordt tegen de dijk een 400 meter lange kade gebouwd met een terreindiepte van 140 meter. Het terminalterrein wordt daarmee ruim 5 hectare groot. Bij een groei in de marktvraag kan de kade worden verlengd tot 800 meter lengte (opper­ vlakte 10 hectare). In 2020 wordt een volume aan containers van 90.000 TEU verwacht. In het IJsselmeer wordt bovendien een golfbreker gebouwd. Deze beschermt de haven en zorgt dat deze tot en met windkracht 7 kan ­functioneren.

Rogier Wilms, programmamanager gebiedsontwikkeling bij de provincie Flevoland: “We hebben twee projecten met elkaar kunnen combi­neren. In verband met strengere normen voor de waterveiligheid, moet de dijk versterkt, verbreed of verhoogd worden. Deze opgave combineren we met de bouw van de haven. Dat scheelt enorm in de kosten.”

Industrieterrein

Achter de dijk realiseert de gemeente Lelystad een industrieterrein. Jan-Nico Appelman, gedeputeerde van de provincie Flevoland: “Het terrein wordt door de gemeente ge­faseerd aangelegd. In de eerste fase realiseren we ruim 7 hectare. Afhankelijk van de marktvraag kan het industrieterrein in stappen worden uitgebreid naar 20 hectare en vervolgens naar 43 hectare. Waarom deze fasering? Dat heeft te maken met de projectkosten.

De gemeente heeft op deze manier niet gelijk geld nodig

18 B+U 3 2016

“Het is meer dan het aanleggen van een kade in een bak water” voor die 43 hectare. Ook heeft de keuze voor fasering te maken met het tijdsbeeld. Wie weet hoe de markt er over vijf tot tien jaar uit ziet? Flexibel zijn, zodat nog ingespeeld kan worden op toekomstige ontwikkelingen.

Niet nu kosten maken voor bijvoorbeeld faciliteiten die straks misschien niet nodig zijn.”

“Voor de ontwikkeling van het bedrijventerrein lopen momenteel acquisitiegesprekken. Gesprekken die ons voldoende vertrouwen geven dat er marktpartijen zijn, die zich daar willen vestigen”, aldus Appelman.

Van idee naar bouw

Rogier Wilms: “In 2014 heeft de provincie de ontwik­ keling van Flevokust naar zich toe getrokken. In korte tijd is er een variantenstudie uitgevoerd en zijn we gestart met het doorlopen van de planologische procedure; inpassingsplan, milieueffectrapportage et cetera. Eind 2014 - dus binnen een jaar - heeft Provinciale Staten het inpassingsplan vastgesteld en het investerings­ besluit genomen om de haven daadwerkelijk te kunnen realiseren. Vorig jaar hebben we besteed aan het

maken van een vergunbaar ontwerp, wat de basis is geweest voor verschillende belangrijke vergunningen, die we nodig hebben voor de realisatie. Ook hebben we de aanbestedingsprocedure doorlopen. We hebben gekozen voor een Engineer & Construct contract.

Partijen konden op basis van de functionele uitvraag een ontwerp in­dienen. Onze beoordelingscriteria? Kwaliteit van het plan van aanpak en ecologische meerwaarde.

Bij de ingediende plannen van aanpak hebben we vooral gekeken naar de robuustheid van de planning, want ­tijdige oplevering is voor Flevokust heel belangrijk. Wat de ecologie betreft, biedt vooral de bouw van de golfbreker kansen voor ecologische verbeter­maatregelen.

Met name voor een goed leefgebied voor watervogels.”

Begin maart werd het contract met Gebr. Van der Lee getekend. In grote lijnen is bekend hoe het ontwerp eruit komt te zien. Wilms: “De belangrijkste vergunningen, die nodig zijn voor de aanleg, zijn reeds verleend. Het definitieve ontwerp moet de aannemer nog goed­ gekeurd krijgen bij de verschillende bevoegde ge­zagen.

Daarna kan de aannemer ook fysiek aan de slag. Onze verwachting is, dat de bouw in augustus start.”

B+U 3 2016 19

Over het ontwerp gesproken, is er al een tipje van de ­sluier op te lichten? Zijn er inventieve oplossingen?

Rogier Wilms: “Gebr. Van der Lee heeft een ontwerp met een golfbreker die wordt opgebouwd met geotubes: langgerekte ‘worsten’ van waterdoorlatend geotextiel, waar zand of kleigrond in wordt geperst. Dit is een r­ elatief goedkope oplossing, die functioneel goed voldoet. In vergelijkbare situaties en van deze omvang is dat in Nederland nog niet vaak gerealiseerd. Het is echter een bewezen techniek. Het tweede aspect is, dat het opbouwen van het terminalterrein in een droge situatie zal gebeuren. Eerst worden damwanden en taluds geplaatst om het werkterrein droog te pompen om vervolgens op te vullen met zand/fundering. Voordeel is een snellere zetting en er is minder materiaal nodig.”

Niet alleen bouwtechnisch zijn er noviteiten en daarmee uitdagingen te noemen. Appelman: “Op bestuurlijk niveau is het project behoorlijk complex. Het is meer dan het aanleggen van een kade in een bak water.

We hebben onder andere te maken met diverse overheden, met Natura 2000, en met omwonenden. Daarbij moeten veiligheidsaspecten worden meegenomen.

Het project dienen we in korte tijd te realiseren, wat te maken heeft met de vraag vanuit de markt en met de subsidievereisten. Sommige projecten hebben alleen al drie tot vier jaar nodig om de planologische procedure te doorlopen. Wij hebben dit deel in een jaar afgerond.

Dat zegt ook iets over de samenwerking met de diverse partijen, die verloopt dus prima. Gezamenlijk zorgen we ervoor dat Flevoland steeds meer een logistiek knooppunt van betekenis vormt, waar we trots op kunnen zijn.”

Economie en logistiek

De haven en het industrieterrein komen te liggen ten noorden van Lelystad aan het diepe vaarwater van het IJsselmeer. Deze locatie bevindt zich in de directe na­bijheid van de groeiende luchthaven (Lelystad Airport), de drukke scheepvaartroute AmsterdamLemmer, de snelweg A6 en het spoor (Hanzelijn). Het is een uitstekende locatie, volgens beide heren. Het project zal zorgen voor een nieuw vestigingsmilieu en een verhoging van de concurrentiekracht van de regio.

Bestaande bedrijven kunnen hun logistieke processen

20 B+U 3 2016

Koestraat 7

-

5334 LJ VeLddrieL

-

teL: 0418 - 632 267

-

Fax: 0418 - 635 066

-

inFo@gebrVanherwiJnen.nL

13251

w w w . g e b r v a n h e r w i j n e n . n l

bouwenuitvoering.nl/adverteren

Plectre SUN

Online Adverteren op bouwenuitvoering.nl

De Plectre SUN is een elegante en esthetische driehoekvormige aluminium lichtmast welke is voorzien van solar panelen. De lichtmast is gecombineerd met zonnecel modules welke op één, twee of drie zijden aangebracht kunnen worden. De Plectre SUN is uitgerust met fabriek-geïntegreerde licht besturingselementen en een bijbehorend management systeem. Het schakelt automatisch het systeem in en geeft u als eindgebruiker de optionele mogelijkheid van het volgen van gegevens, alarmen en capaciteit prestaties.

Lighting Pole Services B.V. Industrieweg 4 5145 PV Waalwijk Netherlands Tel +31 416 672 555

BOUW EN UITVOERING

info@lightingpoleservices.nl www.lightingpoleservices.nl 13376

Leading the Future of Bridging Bruggen, Pontons en RoRo verhuurbedrijf Bruistensingel 152 Den Bosch | telefoon 073 640 8770 fax 073 644 2369 | email sales@retrobridge.com

www.retrobridge.com

13171

B+U 3 2016 21

“Gezamenlijk zorgen we ervoor dat Flevoland steeds meer een logistiek knooppunt vormt, waar we trots op kunnen zijn.”

optimaliseren en nieuwe bedrijven zullen zich vestigen en daarmee is de ontwikkeling van Flevokust ook goed voor de werkgelegenheid. De ontwikkeling van een nieuwe overslaghaven bij Lelystad voor de binnenvaart met bijbehorend bedrijventerrein draagt bij aan grote logistieke kennis en kracht van Nederland.

Duurzame ontwikkeling

Duurzaamheid is een belangrijk aspect in de ontwikkeling van Flevokust. We noemden het al eerder in het artikel. Vervoer over water en per spoor, in plaats van over de weg, wordt de komende decennia steeds be­langrijker. Het is goedkoper en minder milieu­ belastend: minder files, minder CO2-uitstoot. Door het bedrijventerrein duurzaam en kostenefficiënt aan te leggen, draagt het nog eens extra bij aan nationale milieudoelstellingen. Het ministerie van Infrastructuur & Milieu heeft daarom een subsidie van 7,4 miljoen euro beschikbaar gesteld voor de aanleg van Flevokust. JanNico Appelman: “De subsidie komt vanuit het programma Beter Benutten, dat betere benutting van de weg­ infrastructuur stimuleert. Het vrachtvervoer van de weg naar het water verplaatsen draagt bij aan minder files in

info www.flevoland.nl/Dossiers/Flevokust http://flevoland.online-magazine.nl www.lelystad.nl/flevokust Bedrijfsanimatie Flevokust: www.youtube.com/watch?v=ATP4pdRru88 Publieksanimatie Flevokust: www.youtube.com/watch?v=W6zpJL7YBTM

de Randstad. Voorwaarde van deze subsidie is wel - we doen nog mee onder het oude programma - dat we eind 2017 operationeel moeten zijn. Een harde deadline, ook voor de aannemer. Haalt hij die niet, dan krijgt hij te maken met een boeteclausule.”

Het totale investeringskrediet van circa 30 miljoen euro vanuit de provincie bestaat uit de aanneemsom, voorbereidings-, plan- en proceskosten en in een later stadium kosten voor exploitatie - beheer en onderhoud van de haven. BOUW+ UITVOERING

Complexe automatisering bij nieuwbouw TNW Delft

Nieuwe labs voor de wetenschap

foto: bram smits

24 B+U 3 2016

foto: erik musters

‘Toekomstige Nobelprijswinnaars als eindgebruikers’. De TU Delft stelde hoge eisen voor de nieuwbouw van de faculteit Technische Natuurwetenschappen, TNW Delft. Voor de bollebozen zijn laboratoria vereist met zeer geavanceerde technische functies.

Logisch dat gebouwautomatisering werd ingezet in de zoektocht naar zo perfect mogelijke labruimtes. Welke lessen zijn daarvan te leren, wellicht ook voor gebouwen met minder specifieke technische eisen?

TEKST Daan groeneveld

B+U 3 2016 25

Techniek In het nieuwe gebouw van de TNW Delft gaan de afdelingen Bionanoscience, Chemical Engineering en Biotechnologie, de komende jaren aan de slag met hun laboratoriumonderzoek.

Het faculteitsgebouw zal ruimte bieden aan 800 studenten en 600 medewerkers.

Om de temperatuur tot op de tiende graad nauwkeurig te kunnen regelen, werden speciale temperatuuropname sensoren ontwikkeld die via het plafond in de buurt van de labtafels hangen. Honeywell ontwikkelde feitelijk een prefab automatiseringssysteem, waarbij vooraf iedere regelaar werd geëngineerd en de software werd ontwikkeld voor onder andere de user interface. De regelaars werden voorzien van een label, zodat de installateur direct kon zien waar en hoe deze moet worden aangesloten. Het vooraf zoveel mogelijk techniek integreren in één montageplaat heeft volgens Roy Eugelink verschillende voordelen. “Op het moment van inbedrijfstellen is het plug and play. Het werk dat op de bouwplaats gebeurt, wordt daardoor geminimaliseerd, wat voordeel oplevert voor de veiligheid en de efficiëntie. Daarnaast kan de techniek op deze manier zo laat mogelijk in het proces worden aangebracht. Het is beter high tech apparatuur zo laat mogelijk aan te brengen, vanwege het stof en zaagsel dat altijd op een bouwplaats aanwezig is.” De inbedrijfstellingswerkzaamheden werden op deze manier met 35 procent gereduceerd. Dankzij de automatisering kan de temperatuur, luchthoeveelheden, luchtvochtigheid en -stabiliteit en luchtinlaatsnelheid per lab eenvoudig geregeld worden middels de eenduidige user interface, die ook wordt gebruikt voor de andere gebouwen van de TU Delft.

D

e onderzoeker - die toekomstig Nobelprijswinnaar dus - ziet het gebouw als verlengde van zijn proefopstelling”, zo vertelt Janneke Kamstra, projectmanager namens de TU. Dit legt gelijk bloot hoe belangrijk de technische details van de gebouwautomatisering zijn. Neem het bionano onderzoek dat in het nieuwe gebouw plaats gaat vinden. Onderzoek op de kleinst mogelijke schaal, extreem gevoelig voor trillingen in, en zelfs rondom het gebouw. Dat gaat zo ver dat de autoweg die oorspronkelijk langs het gebouw liep, is veranderd in een park, omdat de trillingen van de auto’s het onderzoek in de soep kunnen laten lopen.

Tegenstrijdige eisen

“Ieder gebouw is zijn eigen prototype, maar hier was dat wel extreem het geval”, aldus Janneke Kamstra.

Naast het tegengaan van trillingen werden er hoge eisen gesteld op het gebied van ventilatie en klimaatbeheersing. Uiteindelijk is een 30-voudige ventilatie gerealiseerd en is de temperatuur in de labs tot achter de komma te controleren (zie kadertekst). Daarvoor was echter een berg aan installaties nodig, die weer een bron zijn van trillingen, extreme systeemcomplexiteit dus.

“Dat was de grootste uitdaging, en direct ook het meest geavanceerde aan dit gebouw. Er is niet zozeer gebruik gemaakt van nieuwe technieken, maar de tegenstrijdigheid van de eisen maken het project uniek. Enerzijds wil je trillingen verminderen en anderzijds heb je allerlei installaties nodig die deze trillingen veroorzaken. We hebben nergens een gebouw kunnen ontdekken waar deze eisen in zulke mate zijn gesteld.”

Er kwam een boel meet- en regeltechniek bij kijken om deze uitdagingen aan te kunnen. Daartoe werd in zee gegaan met de installatiecombinatie Kuijpers/ULC, voor de elektrotechnische en werktuigbouwkundige installaties. Volgens Kamstra was de verhouding tussen de investering in installaties en die investering in de bouw bijna fifty fifty. “We hebben wel gegrapt dat het tijd werd voor de installateurs om hoofdaannemer te worden.”

Wie neemt verantwoordelijkheid?

Nog belangrijker dan de klassieke rol van installateur, wordt langzamerhand de rol van system integrator.

Degene die de verantwoordelijkheid op zich neemt om al de installaties op juiste wijze, in onderlinge samenhang, te ontwerpen, te begrijpen wat er mogelijk is en wat de eindgebruiker daarvan nodig heeft en wat niet. Zoals blijkt uit eerdere bouwprojecten waar automatisering een belangrijke rol speelt, was ook hier de crux om specifieke eisen van eindgebruikers te vertalen in gewenste functionaliteit, en deze daarna te vertalen naar een technische installatie, inclusief automatisering, die aan deze eisen voldoet. In dit geval dus: waaraan moeten de labs voldoen en hoe valt dit te automatiseren? Sleutel tot succes bij een dergelijke unieke opgave is dat vanaf de beginfase de juiste organisatie en instelling aanwezig is.

Kamstra: “We hebben snel geleerd om van achter naar voren te denken. Wat heb je aan het eind, ten tijde van de exploitatie, nodig en wat moet daar aan het begin voor gedaan worden. Dat is een logische gedachte, maar voor ons redelijk nieuw, omdat we merkten dat het heel lastig was binnen de eigen organisaties specificaties

26 B+U 3 2016

“Heel belangrijk dat je zo intensief kunt samenwerken, dat geeft dynamiek en plezier in het werk.” helder te krijgen.” Ook voor adviseurs bleek het ingewikkeld om daarin verantwoordelijkheid te nemen. “Er was er niet één die zei: geef mij nu maar de lead, want ik heb dat eerder ook gedaan, wij kunnen de juiste organisatie neerzetten en juiste vragen stellen om tot goede beslissingen te komen.”

Samenwerken in de ontwerpfase

En zo kreeg de nieuwbouw voor de TNW Delft zelf het karakter van een technisch onderzoek. Er werd besloten om in de beginfase direct zo veel mogelijk partijen, in­clusief de installatiecombinatie, bij het proces te betrekken, en feitelijk ontwerpend onderzoek te doen.

Daar werden ook al direct onderzoekers en gebouw­ beheerders van de TU Delft, als eindgebruikers, bij betrokken. Zodoende werd de driehoek die vaak het ­succes van gebouwautomatisering bepaalt, al vroeg gesloten; tussen de beheerder van de business case, de technische partijen, en deskundige eindgebruikers.

“Zo’n intensief contact met de gebruiker had ik nog niet eerder meegemaakt”, aldus William Duinkerken, projectleider meet- en regeltechniek namens Kuijpers.

De installatiecombinatie werd al in de ontwerpfase betrokken en tijdens het hele project bleven er evaluatiesessies plaatsvinden.”

“Die korte lijntjes hebben enorm geholpen. Heel belangrijk dat je zo intensief kunt samenwerken, dat geeft dynamiek en plezier in het werk.” Ook Roy Eugelink, projectmanager namens Honeywell Building Solutions, erkent het belang om als auto­matiseerder al in de ontwerpfase betrokken te worden. Honeywell leverde diverse apparatuur voor de installaties, maar dacht vooral na over de juiste integratie van de installaties, een efficiënte inbedrijfstelling en het toegankelijk maken van de functionaliteit voor de gebruiker.

Het belang van systeem architectuur

Met een hoeveelheid aan technische installaties en de wens om deze te automatiseren, is zoals ook in dit ­project is gebleken, de vraag welke partij hierin de ­leiding neemt wat betreft de ‘systeem architectuur’.

In dit geval bepaalde Kuijpers in de ontwerpfase welke installaties er nodig waren en integreerde deze in het ontwerp van het gebouw. Daarna verzorgde Honeywell de detailengineering. Het is veelzeggend dat Roy ­Eugelink aangeeft ook het liefst al in de ontwerpfase betrokken te worden, met oog op de efficiëntie. “Nu werden achteraf enkele keuzes uit de ontwerpfase ­bijgesteld. Omdat wij er toch meer op detailniveau naar kijken en er dan altijd dingen anders en efficiënter

B+U 3 2016 27

­ lijken te kunnen. Door direct bij het ontwerp betrokb ken te worden, worden aanpassingen in het ontwerp achteraf voorkomen.”

Duinkerken geeft dit grif toe, ook voor de installatie­ combinatie zou dit efficiënter zijn. Daarbij maakt hij wel het praktische bezwaar dat vaak eerst een ontwerp wordt gemaakt en daarna pas een partij wordt gezocht die dit zou kunnen uitvoeren.

In de ontwerp- en uitwerkingsfase ontstond dus een organische samenwerking tussen opdrachtgever, ­bouwer, ontwerper, installatiecombinatie en eindgebruiker. Geheel in de stijl van technisch onderzoek werd er eerst een mock-up, een testopstelling, ingericht.

Een proeflab, waarbij alle gewenste toepassingen op het gebied van klimaat- en luchtbeheersing en trillingen in de praktijk konden worden getest.

Monitoring op hoog niveau

De argumentatie voor een proeflab was dezelfde als voor het vroegtijdig betrekken van de automatiseerders: voorkomen is beter dan genezen. Kamstra: “Zo’n proeflab is een investering. Maar nu kon er in één keer van alles getest worden dat voor alle labs toepasbaar is. Wanneer na oplevering van het gebouw blijkt dat er iets niet werkt zoals gewenst, zijn de kosten om ­verbeteringen aan te brengen veel hoger.”

Zo kon bijvoorbeeld van tevoren in de praktijk uit­ gevogeld worden of het wel mogelijk was om het klimaat in een lab tot de tiende graad te beheersen en welke labinrichting daar het meest gunstig voor was.

De controle op het functioneren van het gebouw is van zeer hoog niveau. Daarbij wordt niet alleen gekeken of het geïntegreerde systeem werkt, maar ook of het wordt begrepen. Of de gebruiker meester is over de aan­gebrachte techniek. Vandaar dat na oplevering een extra dag wordt ingepland, waarbij Duinkerken de eind­ gebruiker bij de hand neemt en de verschillende labs met ze doorloopt. Feitelijk een korte cursus gebouwautomatisering. Omdat de ruimteconditie zo nauw luistert, zijn er regelkringen aangelegd die afwijkingen en storingen in een ruimte binnen tien minuten herstellen. Na inbedrijfstelling wordt dit proces de eerste periode van gebruik 24/7 gemonitord, om aan de gebruiker te kun-

nen aantonen dat storingen inderdaad binnen die tien minuten opgelost zijn.

Automatiseren met BIM

Op de drempel van ingebruikname noemt Janneke Kamstra het belang van samenwerking vanaf de beginfase een cruciale factor. “Continu afstemmen door alle lagen heen. Communicatie en elkaar veel zien is erg belangrijk geweest.” Er is veel gebruik gemaakt van BIM. Daarin werd ook de integratie van de installatietechniek in het gebouw op hoog niveau uitgewerkt. De infor­ matiemodellen bleken zo groot, dat het BIM-systeem het nauwelijks aan kon. Het feit dat een volledig gebouw in 3D bekeken kan worden, biedt mooie mogelijkheden om in BIM met gebouwautomatisering aan de slag te gaan. Maar in de praktijk heeft dit nog wat voeten in aarde, vanwege de hoeveelheid informatie die aan de automatisering is gekoppeld. “Neem onderhoud, hoe meer informatie je in BIM toevoegt, hoe makkelijker het voor beheer en onderhoud is om te begrijpen.” Daar ligt wat William Duinkerken betreft dan ook de kop­ peling met gebouwautomatisering. “Het zou ideaal zijn wanneer in BIM meldingen binnenkomen over storingen, zodat je precies kunt zien waar iets vervangen moet worden.

In dit project wordt het al wel ingezet voor het beheer, met name om te zien hoe datgene wat vervangen moet worden eruit ziet en waar het zit. Voor ons was het een heel groot project in BIM. Het heeft ons wat leergeld gekost, maar voor de volgende projecten die we doen, gebruiken we het in negen van de tien gevallen.”

De bouwcombinatie verwierf inmiddels ook het beheer en onderhoud voor de komende dertig jaar. Dertig jaar om een Nobelprijswinnaar af te leveren. Hoe toekomstbestendig is het gebouw eigenlijk? “Als je kijkt naar de ontwikkelingen van deze vakgroepen van de TU, de laatste drie jaar, dan is het lastig om te kijken hoe toekomstbestendig je gebouw is ten aanzien van de vooruit­strevende onderzoeken. Maar als ik zie wat ze nu allemaal doen in het oude gebouw, dan denk ik, de wetenschap is ook wel weer creatief in zichzelf en kan met dit gebouw wel weer een paar jaar vooruit”, veronderstelt Kamstra. BOUW+ UITVOERING

Grond-, Weg, en Waterbouw

28 B+U 3 2016

BITUMINEUZE- EN KUNSTSTOF DAK BEDEK K INGEN INSPECTIE EN ONDERHOUD ALUMINIUM- LOOD - KOPER- EN ZINK WERK EN STALEN DAK- EN GE VELBEPL ATING

Gebr. de Leeuw B.V.

KAMPEN Bezoekadres: Haatlanderdijk 57 - 8263 AP Kampen Postbus 256 - 8260 AG Kampen Tel. 038-331 65 65 - Fax 038-332 38 87

Renovatietechnieken

ALMERE Bezoekadres: Televisieweg 45 - 1322 AJ Almere Tel. 036-536 64 77 - Fax 036-536 67 83 ASSEN Bezoekadres: Amerikaweg 78a - 9407 TM Assen Tel. 0592-34 12 44 - Fax 0592-34 15 77

www.dolfsma.nl - info@dolfsma.nl 13273

De Leeuw Renovatie B.V.

“

Wij zijn gespecialiseerd in het schoonmaken van o.a. straten, wegen, terreinen, “ asfalt en betonverharding.

13181a

Standaard projecten, Daar zijn wij goed in.

Speciale projecten, Dat is onze specialiteit!

KWALITEIT EN VEILIGHEID

WWW.gebrdeleeuw.nl - info@gebrdeleeuw.nl Beurtvaartweg 8- 4906 CN Oosterhout - 0162- 426 884

VZB Nederland B.V. De Iepenwei 6 4191 PD Geldermalsen Telefoon: 0800 - 8928928 E-mail: info@vzbnederland.nl Internet: www.vzbnederland.nl

13347

B+U 3 2016 29

Integraal branche-/ marktonderzoek GebouwAutomatisering Nu de brancheorganisatie voor Gebouw Automatisering formeel is aan­gesloten bij FHI, de Federatie van Technologiebranches, gaat deze ­branche ook marktcijfers verzamelen. Dit voorjaar loopt het vijfjaarlijks brancheonderzoek van FHI, waarin van alle vijf de aangesloten branches de integrale marktcijfers worden verzameld. De totale omzet van de aangesloten bedrijven, de verdeling van de omzet over marktsegmenten en nog een reeks van cijfers komen beschikbaar.

Conferentie van november krijgt nu vorm en inhoud De vierde editie van de Nationale Conferentie Gebouw ­Automatisering beloofd weer groter en spectaculairder te worden dan de voorgaande. Het thema ‘Bits, Bricks & ­Behaviour’ is nog steeds actueel en komt prominent terug in het themabeeld van dit jaar.

Het Cinemec gebouw in Utrecht wordt plaats van handeling op 9 en 10 november. De naam van het gebouw ‘De Sterrenkijker’ refereert aan het feit dat de top van de vastgoed waardeketen en van de aanbieders van gebouwautomatisering daar te zien zal zijn. De eerste vijftien partners die hun deelname hebben bevestigd duidt al in die richting: Leertouwer, KNX, HC-RT Regeltechniek, Beveco Gebouwautomatisering, Forehand Network Components & Devices, Coneco, Sauter Building Control, Kropman Installatietechniek, Danfoss, Priva, Vedotec, AMX by Harmann, WebEasy, Celsius Benelux , Regelpartners en Saia Burgess Controls.

Belangrijke kennispartner is VGME, Vastgoed Management Experty.

Qua invulling van het programma zullen er verschillende bijdragen zijn over ‘Best Value Procurement’ en nieuwe contractvormen. Voorbeeldprojecten komen vanuit de wereld van laboratoria, kantoren, ziekenhuizen, maar ook het Mauritshuis komt langs als voorbeeld van integratie van ­gebouwautomatisering met facility management.

Wie op de hoogte wil blijven van de ontwikkeling van het programma kan zich abonneren op de nieuwsbrief via m.monrooij@fhi.nl

Deze vijfjaarlijkse update wordt per halfjaar trendmatig ge-extrapoleerd aan de hand van gegevens van de bedrijven die steeds deelnemen aan het trendonderzoek. Deelname staat open voor bedrijven die als lid zijn aangesloten bij de brancheorganisatie. Niet-leden krijgen ook geen ­beschikking over de resultaten.

De totale omzet van de vijf branches bedroeg over 2015 ongeveer acht miljard euro.

Info: groeneveld@fhi.nl

Workshop Rechten en Plichten bij verkoop en levering in de technologiebranches Het is voor ondernemers binnen de technologiebranches belangrijk te weten hoe overeenkomsten hun business kunnen ondersteunen en aan welke wettelijke ­regels moet worden voldaan. In deze workshop geeft advocaat Frank Meijers, vanuit ondernemersperspectief, antwoord op praktische vragen en onderwerpen waarmee een onderneming geconfronteerd kan worden bij het afsluiten, uitvoeren of beëindigen van overeenkomsten. De te behandelen onderwerpen sluiten zoveel mogelijk aan bij de FHI Algemene Leveringsvoorwaarden 2014. Bedrijven die zijn aangesloten bij de Nederlandse brancheorganisatie voor Gebouw Automatisering zijn gerechtigd Inleiding Programma Aanmelden Route de FHI leveringsvoorwaarden te hanteren.

Datum: dinsdag 24 mei 2016 Locatie: FHI, Leusden Contactpersoon: Bente Meijer (b.meijer@fhi.nl, (033) 465 75 07)

NB. Wegens overweldigende belangstelling wordt deze workshop herhaald!

Project

Fietsroute over schooldak ‘Bouwgrond kan veel geld kosten’, zal de gemeente Utrecht waarschijnlijk hebben gedacht bij het uitzetten van een ontwerp voor de nieuwbouw van de openbare basisschool ‘Oog in Al’ op het Victor Hugoplein in Utrecht, waardoor het stapelen van functies op daken een ­mogelijkheid biedt om grondkosten te beperken. En stel dan ook de vraag hoe je een fietsroute op een compact terrein gemakkelijk naar een hoogte van een fietsbrug over het Amsterdam Rijnkanaal kan leiden en je bent er: Je ontwerpt gewoon een fietsdak!

Hadden wij al een d­ akmoestuin, dakgaard en zogenaamd polderdak: het Viktor Hugoplantsoen in Utrecht krijgt op de te bouwen school een gebruiksdak waarbij enerzijds voorzieningen zijn ingebouwd voor gebruik door scholieren en anderzijds het fietspad dat vanaf het multifunctionele stadspark over het dak van de school wordt geleid naar uiteindelijk de Daphne Schippersbrug.

Het stapelen van functies is binnen dit ontwerp de juiste methode gebleken om terrein te winnen in ruimte en hoogte en is weer een kans voor Leven op Daken partners om het meervoudig ruimtegebruik op daken met specialisme op hoogwaardig technische details te realiseren. Het winnende ontwerp van het samenwerkende team van architect Rudy Uytenhaak en NEXT Architect met B+B landschaps­ architecten wordt gerealiseerd in opdracht van de gemeente Utrecht en laat hier in extremiteit zien dat het multifunctionele dak ingezet kan worden in bijna onbeperkte ontwerpkeuze. Maar wel conform duidelijke samenwerking, spelregels en ingebouwde zekerheden.

In mei is de school betrokken door de leerlingen en eind dit jaar zal door onze wereldberoemde atletieker uit Utrecht de brug worden geopend.

Pagina 30

“Met de ligging van de fietsbrug aan de zuidkant ontstaat er ruimte aan de noordkant voor het schoolplein. De school en het plein ­oriënteren zich duidelijk op het plantsoen. Dat doen we door de school aan de oostkant, onder de aanbrug wat smaller te maken; er ontstaat een besloten schoolplein aan het plantsoen en een vanzelfsprekende hoofdingang in het verlengde van de straat. De ­ brede kant van de school aan het water maakt de ruimte van het plantsoen af en creëert een veilige omsloten speelruimte voor de kinderen”, aldus het ontwerpteam van Rudy Uytenhaak en NEXT architects.

De nieuwe Dafne Schippersbrug, een ranke hangbrug met een over­ spanning van 110 meter, zal de stadsdelen Oog in Al over het ­Amsterdam-Rijnkanaal met Leidsche Rijn verbinden. Dafne Schippers komt zelf uit de wijk Oog in Al en zat in Leidsche Rijn op school.

Bovendien refereert de naam ook mooi aan de schippers die er regel­ matig onderdoor gaan varen. De oude binnenstad wordt zo verbonden met de nieuwe wijk. Deze brug, die stijgt naar een hoogte van 8m, biedt een prachtige kans om een afdak te maken om onder te leren. In een ­vloeiende beweging worden fietsroute, park en school

Victor Hugoplantsoen Utrecht

Stapelen van functies

Bron: Burgcopters

samengebracht tot een samenhangend geheel van infrastructuur, gebouw en landschap. Het ontwerp daagt ook de ontwerpende partijen van alle onderdelen uit tot een intensief samenwerkings­ verband en een heldere interne afstemming.

Met de fietsbrug wil de gemeente het fietsgebruik stimuleren.

Voor fietsers vanuit het centrum en Oog in Al ligt er straks een snelle verbinding naar Leidsche Rijn, het toekomstige centrum en richting het Groene Hart en vice versa. In opdracht van gemeente Utrecht realiseert Klaassen bouwgroep in samenwerking met Roelofs de nieuwbouw van de Montessorischool ‘Oog in Al’. Het dakwerk wordt door een samenwerkingsverband van Leven op Daken partners Mastum Daksystemen en van der Tol Hoveniers gerealiseerd; Smits Neuchatel brengt het gietasfalt aan en dit vanwege het sterk stijgende talud op een enorme hoeveelheid isolerende afschotmortel van cement gebonden EPS, door van Wylick, allen partners van Leven op Daken, gerealiseerd. Met een gemiddeld hellingspercentage van 2,6%, op sommige stukken een maximaal hellingspercentage van 4,0% en een vlak stuk in het traject is een comfortabele fietsroute gewaarborgd.

Opbouw gebruiksdaken school Het hoger gelegen dak van de school wordt voor de helft voorzien van een dakbedekkingssysteem met PV panelen (109 panelen, opbrengst 24 KWh) als energiedak waarbij een kleiner gedeelte voorzien is van een extensief begroeid dak, bestaande uit een sedumtapijt van ZinCo: een drainagelaag met filtervlies op beschermmat met 60 mm substraat en een ingeplant systeem. De rekken voor de montage van de PV panelen worden met gebruik van beschermend rubbergranulaat op de

dakbedekking geplaatst waarbij de rekken zelf windvast aan elkaar worden gekoppeld en verzwaard met betontegels.

Het lager gelegen dakvlak van de school bestaat uit een dak voor lesgebruik door scholieren waarbij een voorziening is gemaakt voor het telen en verbouwen van allerhande planten, kruiden en groenten met als basis Permacultuur, een methode van teelwijze die leerlingen hier in staat stelt zelf een functioneel ecosysteem na te bouwen. Het overige gedeelte (zie luchtfoto) van het dak is ingericht als fietsroute.

Het dakbedekkingssysteem bestaat hier uit een noodlaag, isolatie van een drukvaste cementgebonden EPS afschotmortel (Betopor) met daarop twee lagen bitumineuze dakbedekking, volledig gekleefd, waarvan de APP bitumineuze toplaag als wortelvaste laag is gekozen vanwege de begroeide daken. De loopverhardingen zijn voorzien van betontegels op verstelbare tegeldragers.

Fietsdak Het stofvrij gestraalde beton van het fietsdak is hier voorzien van een voorsmeerlaag van bitumenoplossing een dampremmende gebi­ tumineerd polyestermat verkleefd met warme bitumen op de onder­ grond. Hierop is een meerzijdig isolerend afschotmortel van cement gebonden Polystyreen aangebracht die in hoogte variërend zelfs een dikte van 805 mm haalt. Als waterdichting wordt een losliggend membraan van APP gemodificeerde bitumen aangebracht, geschikt voor de hitte van het gietasfalt tijdens aanbrengen, met daarop bouwstaalwapening (75 x 75 x 5 mm) verzinkt opgenomen in een dikte van 25 mm gietasfalt en als toplaag een tweede ongewapende laag gietasfalt met weer een dikte van 25 mm afgestrooid met gebroken natuursteen in rood en grijs.

Pagina 31

32 B+U 3 2016

Met apenoogjes kijken

B+U 3 2016 33

Bouw Wildlands Adventure Zoo Emmen

N

a een bouwperiode van ruim twee jaar is het themapark klaar om haar deuren te openen voor het publiek. Bouwen aan een dierenpark betekent dingen doen en op een manier werken die je als bouwbedrijf anders nooit doet.

Standaardnormen zijn er niet. Wanneer is een rotsblok ‘ijsbeerproof’? “Neem de omtrek van een ijsbeerpoot en het gewicht van een volwassen mannetje en je komt een heel eind”, heeft Jan Nijkamp, coördinator kwaliteit namens bouwconcern VolkerWessels, inmiddels geleerd.

Te netjes

Zijn de rotsblokken bestand tegen een enthousiaste ijsbeer? Kunnen de bavianen over de keerwanden klimmen? Bijzondere vragen die bij VolkerWessels tijdens de bouw van Wildlands Adventure Zoo Emmen aan de orde van de dag zijn. “Je leert met apenoogjes kijken.”

TEKST Karen Visscher BEELD Mladen Pikulic

34 B+U 3 2016

“Een nieuw park van 22 hectare realiseren is uniek”

info http://wp.me/p4FVJF-2nZ

N

og zoiets typerends: bouwvakkers bleken te netjes te werken. Roely Hofman van het park hield zich bezig met de uitvoering van de ­thematisering en geeft een voorbeeld. “We wilden een kring van stenen voor de impala’s om in te schuilen. Krijgen we een keurig rond cirkeltje, terwijl het er natuurgetrouw en dus rommelig moest uitzien.”

Het laatste woord

Het tekent de werkverhoudingen op de bouwplaats.

Dierverzorgers en art directors hebben het laatste woord. Keuren zij een onderdeel af, dan moet daar opnieuw naar gekeken worden. Zelfs als het eigenlijk al klaar is. “Op tekening kun je niet alles overzien”, legt Hofman uit. “Zo was in het verblijf van de stokstaartjes wel de hoogte-eis van de wanden gehaald, maar bleken deze toch opklimbaar te zijn. Dat moet dan aangepast worden.”

3.300 punten

Het beheersen van alle aandachts- en veranderpunten was een enorme klus voor Nijkamp. Bijhouden op papier bleek ondoenlijk. Digitool ED Controls bracht uitkomst.

Nijkamp maakt digitaal zogeheten tickets (opname­ punten) aan en verstuurt deze aan de verantwoordelijke personen. “Met 140 objecten en zes kilometer rotswand zijn dat er nogal wat. Op het hoogtepunt stond de teller op 3.300. Nu zijn we de laatste punten aan het afwerken.”

Uniek

Dat het een bijzonder project is geweest, daar is iedereen aan tafel het over eens. “Dierentuinen vernieuwen natuurlijk regelmatig of bouwen een stukje aan, maar een nieuw park van 22 hectare realiseren is uniek”, ­concludeert Bertus Boers, senior manager van adviesbureau draaijer+partners. Op 25 maart was de officiële opening van Wildlands. BOUW+ UITVOERING

Top 7 over het project Wildlands is 22 hectare groot, dat is één keer zo groot als het oude Dierenpark Emmen, dat 11 hectare groot was.

Start van de bouw was in november 2013, oplevering vond plaats drie maanden vanaf eind 2015 t/m begin 2016.

VolkerWessels werkte hier met verschillende dochterondernemingen: KWS Infra, KondorWessels Projecten, Van Kessel Sport en Cultuurtechniek, Gebr. Van Kessel Speciale technieken en Producten, HOMIJ Technische Installaties, HOMIJ Networks, Koenen Bouw, Visser & Smit Hanab, Aveco de Bondt, Westo, Smits Neutachel Infrastructuur en VolkerWessels Bouwmaterieel.

Als basis voor de bouw is een maquette gemaakt met een 1:87 schaal. Die is ingescand en vormde de basis voor de werktekeningen. Maar ook de grote bouwvoertuigen reden via GPS-signalen. De rotsen zijn op schaal gemaakt door art-director Diego Terroba, waarna rotsbouwers ze op ware grootte hebben nagebouwd. Er is een totaal van bijna 7 km rotsen aangebracht.

Uitgangspunt was design to budget: we hebben en budget en “Wat kunnen we daarvoor krijgen?”

Draaijer+partners is een belangrijke partner van hoofdaannemers VolkerWessels.

Beide partijen werkten samen met de directie DPE / Wildlands en ook in nauwe samenwerking met de teamleiders van dierverzorging.

ED Controls is gebruikt om overzicht te bewaren in de enorme hoeveelheid wijzigingen/aanpassingen.

B+U 3 2016 35

n Horizontale bodeminjecties voor droge bouwkuipen n Constructieve waterglasinjecties voor bodemstabiliteit

Uw onderhoudsbedrijf met ruim 75 jaar ervaring!

n Vochtbestrijding nieuwbouw en bestaande bouw n Betonreparaties

De Soil-ID groep ontzorgt bouwers èn opdrachtgevers

ROZA vastgoedonderhoud B.V. Postbus 133 4100 AC Culemborg 0345 53 44 96

Internet: www.rozavgo.nl

13340

Tel.:

www.soilid.nl

Soil-ID bouwkundige bodeminjecties Rudonk 2, 4824 AJ breda T: 076 - 54 98 370 13398

Alfa Coating verlengt de levensduur van o.a. meerpalen, fundaties en kade- of damwanden met gegarandeerd 5 jaar

Gratis kade- of damwand inspectie neem contact met ons op voor de voorwaarden • • • • • •

Onderwater aan te brengen Droogleggen of afdichten niet nodig Snel aan te brengen, daar waar het nodig is Bij alle weersomstandigheden aan te brengen Veilig en 5x sterker dan reguliere verven Alfa Diving beschikt over een eigen werkship

Meer informatie? www.alfadiving.com of bel: +31(0)20-475 00 70 13385

36 B+U 3 2016

de willibrordkerk in borgen werd succesvol herbestemd tot cultuurpodium

B+U 3 2016 37

Kerken in transitie, van orgel naar bluesgitaar

herdefinitie erfgoed

38 B+U 3 2016

De komende jaren zullen talloze kerkgebouwen in Nederland leeg komen te staan. Een ruimtelijk probleem van nationale omvang dreigt. Kan deze opgave ook als kans worden benaderd? Een onderzoek aan de hand van de Willibrordkerk in Borger, die werd getransformeerd tot cultuurpodium, gespecialiseerd in rootsmuziek.

TEKST DAAN Groeneveld

D

at Nederland te kampen heeft met veel leegstaande kerken is geen nieuws. De omvang van de opgave lijkt echter steeds groter te worden. De laatste jaren neemt het verwachte aantal kerken dat binnen afzienbare tijd leeg komt te staan alleen maar toe. Het recente onderzoek ‘God in Nederland’ maakt duidelijk dat sterk afnemend kerkbezoek binnen de traditionele kerken er voor zorgt dat deze prognoses serieus genomen moeten worden.

Hoe groot de opgave precies is? “Een paar jaar geleden werd gesproken over 1200 kerken, daarna over 1500, maar met een beetje pech gaan we richting de 2000 leegstaande kerkgebouwen in Nederland”, aldus Frank Strolenberg. Hij is als programmamanager van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed nauw betrokken bij de herbestemming van kerken. Harde cijfers zijn moeilijk te geven, want wanneer staat een kerk definitief leeg?

Er zijn kerken die bijvoorbeeld enkel met Pasen en Kerstmis de deuren openen. Strolenberg geeft aan dat een gedegen inventarisatie wordt bemoeilijkt doordat sprake is van vastgoedinformatie, die niemand graag deelt. Daar komt een interessant element van de kerken­leegstand om de hoek kijken. Een groot deel van de ‘portefeuille’ is in handen van de rooms-katholieke bisdommen. Deze hebben per bis-

dom tientallen, zo niet honderden (toekomstige) leegstaande ­kerken in bezit. Strolenberg: “Bisschop Eijk van Utrecht, spreekt erover om 280 van de 300 kerken te sluiten, alleen in het bisdom Utrecht. Dan voel je aan, dit is groots. We staan voor een enorme opgave.”

Lokale trots

Een opgave die kan uitgroeien tot ruimtelijk probleem van nationale omvang. Wanneer niet tijdig wordt geageerd, verpauperen de kerken en worden oplossingen steeds moeilijker, duurder en onmogelijker.

In krimpgebieden zal verpaupering de - toch al niet po­pulaire - gebieden nog minder aantrekkelijk maken.

Aan de andere kant kan de opgave vanuit een positieve bena­dering worden bekeken. Een lege kerk biedt ondernemers, gemeenten en particulieren de kans om zich te profileren, om dromen waar te maken, om regionale of lokale trots te tonen en de geschiedenis te doen her­ leven. Een lege kerk biedt kansen om een dorp of gebied te revitaliseren en juist in krimpgebieden een verschil te maken, door een gebied een nieuwe impuls te geven.

De huidige paradox in de samenleving is dat religie en kerkgang steeds minder populair wordt, terwijl veel religieuze waarden in de huidige maatschappij steeds meer het publieke en zelfs het commerciële domein

B+U 3 2016 39

het kerkje van klein wetsinge is na transformatie genomineerd voor bna beste gebouw van het jaar 2016. bron: duncan wijting

be­treden. Gemeenschappelijk belang en verbinding, omzien naar de zwakkere medemens, zijn waarden die hun weg vinden naar de gebouwde omgeving. Juist kerken zijn gebouwen waar gemeenschap en verbinding van o ­ udsher centraal staan.

‘Meest lastige erfgoed’

Hoe komt dit tot uiting in de gebouwde omgeving en welke rol vervult de bouwwereld hierin? “De ene herbestemming na de andere vliegt je momenteel om de oren”, aldus Strolenberg. Veel gebouwen, van kerken tot industrieel erfgoed, krijgen een maatschappelijke of commerciële functie, of iets daar tussenin. Van bedrijfsverzamelgebouw in een oude fabriek, tot wijkcentrum in een kerk. Alle combinaties blijken mogelijk.

Verschillende partijen maken zich sterk om te voor­ komen dat monumentale kerken verpauperen. In­middels verenigen diverse organisaties zich om na te denken over een integrale aanpak van de opgave van leegstand van kerken in Nederland. In 2014 startte de Agenda ­Toekomst Religieus Erfgoed. Zo’n dertigtal lan­delijk opererende partners zetten zich binnen deze agenda actief in ‘voor een goede toekomst van religieus erfgoed’. Maar wat is dat - ‘een goede toekomst’?

De Agenda is geïnitieerd door de Rijksdienst voor

­ ultureel Erfgoed, die zelf als voornaamste taak heeft C om het beheer van rijksmonumenten te coördineren.

In de Agenda wordt echter breder gekeken, naar kerken in het algemeen. “Kerken zijn het meest lastige erfgoed, vanwege de emotionele betrokkenheid van eigenaren en buurtbewoners. Er zijn allerlei mogelijkheden om ruzie te krijgen.” Strolenberg bevindt zich als verbindende partij in een constante spagaat tussen de belangen van kerkgemeenschappen, die het liefst geen afstand van de kerk doen, het belang van de Rijksdienst om de gebouwen te laten onderhouden en restaureren en het belang van ondernemers en gemeenten om een nieuwe bestemming aan een kerk te geven. “In plaats van - met een beetje pech - tweeduizend keer ruzie te moeten maken, willen we met elkaar oplossingen vinden, waardoor de kerkgebouwen nog wat kunnen betekenen voor de samenleving. Vanuit die gedachte is de samen­ werking tussen het dertigtal organisaties begonnen.”

Parade van plattelandskerken

Kennis genereren, nieuwe wegen verkennen, samen­ werken, van elkaar leren, eventueel generieke oplos­ singen vinden en kennisdeling zijn de middelen in de strijd tegen een land vol lege kerken. Dit gebeurt momenteel onder andere middels het programma

40 B+U 3 2016

“Er is sprake van gebouwen, waar iedereen wel een mening of gedachte over heeft.”

Adopteer!

Er zijn vooralsnog weinig grote bouwbedrijven actief in de wereld van herbestemming. Het herbestemmen van kerken blijkt maatwerk. De bekendste naam op dit gebied is BOEi, dat zich op grotere schaal bezighoudt met herbestemming van cultureel erfgoed.

Momenteel werken BOEi, de Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed en Stadsherstel Amsterdam samen in het programma Adopteer een kerk. Zes geselecteerde kerken worden de komende maanden door experts aan een grondig onderzoek onderworpen. Daarbij wordt gekeken naar alle aspecten die komen kijken bij het creëren van een nieuwe invulling voor een leegstaande kerk. Aan de hand van dit proces worden ‘tien geboden’ opgesteld voor succesvolle herbestemming. Zo ontstaat er een praktische handleiding voor partijen die een kerk willen herbestemmen. Sylvia Pijnenborg, adjunct-directeur van BOEi: “Er wordt veel gepraat en nagedacht, maar ik miste een pragmatische aanpak. Vandaar dat wij, samen met de stichting Behoud en Herbestemming Religieus Erfgoed (BHRE) het initiatief hebben genomen om aan de slag te gaan met Adopteer een kerk. Er mag en er moet meer gedaan worden.” Pijnenborg heeft het daarbij over kennisdeling, het ontwikkelen van expertise het opschalen van kennis en het simpelweg aan de slag gaan met lege kerken. “Er wordt vaak te lang overlegd. Dat komt omdat de opgaven zo verschillend zijn en eigenaren geen expertise hebben. Logisch, want ze hebben nog nooit een herbestemming gedaan. We willen voorkomen dat steeds opnieuw het wiel uitgevonden moet worden.

Los van het maatwerk, zijn er altijd overlappingen tussen projecten. Daar wordt het interessant.”

BOEi heeft als insteek om bij ingewikkelde projecten gewoon maar aan de slag te gaan en tijdens het project ‘organische groei’ te laten plaatsvinden. Volgens Pijnenborg is dat het meest effectief. “Wat wel storend kan zijn, is dat omwoners niet willen dat een kerk verdwijnt, maar wel gaan steigeren wanneer er een nieuwe invulling wordt ontwikkeld. Daarbij moet de eigenaar ook mee willen werken, anders leidt onze energie tot niets.

Ondernemers en burgers met energie kunnen het verschil maken. De energie die er is efficiënt inzetten, dat is de kunst.” Ook gemeenten zouden volgens Pijnenborg over het algemeen pragmatischer kunnen handelen.

Overleg over vergunningen en het wijzigen van het bestemmingsplan nemen meer tijd in beslag dan haar lief is. “Gemeenten zouden een faciliterende, of zelfs activerende rol moeten spelen. Nu komt het nog voor dat er door particulieren veel kosten worden gemaakt, waarna het project later stukloopt op een bestemmingsplanprocedure. Ik ben daar schrijnende voorbeelden van tegengekomen die heel demotiverend werken. Gemeenten zouden al in een beginstadium duidelijkheid moeten verschaffen en zelf ook hun nek uit moeten steken. Veel herbestemmingen lopen ook stuk door een discussie over de waarde van de kerk. Adviseurs geven eigenaren nogal eens een verkeerd beeld van de werkelijkheid.”

Pijnenborg heeft een suggestie voor kerkeigenaren die toch denken te kunnen verdienen aan hun kerk. “Draag de kerk over voor het symbolische bedrag van één euro, onder voorwaarde dat men deelt in de winst, wanneer de nieuwe functie rendabel is.”

Binnen het project Adopteer een kerk wordt alle kennis opgeschreven en open source gedeeld. Het bijzondere van BOEi is dat het - als organisatie zonder winstoogmerk - op het snijvlak van maatschappelijk en zakelijk ondernemen veel voor elkaar krijgt. Herbestemming van kerken vraagt om een professionele attitude, maar tegelijk om maatschappelijk fingerspitzengefühl. “We zijn een atypisch adviesbureau, atypisch eigenaar en atypisch ontwikkelaar, en het werkt!”

Inmiddels zijn de eerste kerken bezocht en de eerste lessen getrokken. Het maken van een business plan blijkt cruciaal, investeer eerst in zaken die van belang zijn voor een snelle exploitatie. Als er weer een geldstroom is, kan vervolgens gekeken worden naar restauratie of verfraaiing. Informeer naar draagvlak bij omwonenden, lokale stichtingen en vrijwilligers. En zet in op zaken die een kerk uniek, onderscheidend maken. En ga op zoek naar oude en nieuwe verhalen, die de ‘persoonlijkheid’ van een kerk definiëren en bedenk hoe de kerk in de markt gepositioneerd kan worden.

B+U 3 2016 41

de dominicanenkerk in maastricht is misschien wel het bekendste voorbeeld van een succesvol getransformeerde kerk.

Adopteer een Kerk (zie kader op pagina 40).

De kunst van het op juiste wijze herbestemmen van kerken is het op gang brengen van een dialoog ­Tussen gemeente, buurtbewoners, ondernemers en ­kerkeigenaren (meestal kerkelijke gemeenten). Het ligt voor de hand dat in eerste instantie wordt gezocht naar een religieuze invulling, vanwege de sentimenten van de eigenaren en omwonenden. Dit is echter geen vereiste.

Dat blijkt wel uit de vele verschillende voorbeelden van herbestemming die al zijn gerealiseerd. Juist wanneer een religieuze invulling niet mogelijk blijkt, is het zaak

dat de juiste signalen worden opgepikt door ­eigenaren en door gemeenten, om ideeën en draagvlak uit de samenleving te genereren. Dat maakt de opgave zo’n bijzondere; dat er sprake is van bestaande gebouwen, waar iedereen wel een mening of gedachte over heeft.

Kerken zijn grote, imposante en herkenbare gebouwen en laten hun sporen na in de beleving van mensen, of zij nou religieus zijn of niet.

In februari publiceerde de Agenda Toekomst Religieus Erfgoed de brochure ‘een parade van plattelands­kerken’, waar 25 inspirerende voorbeelden worden gegeven van

42 B+U 3 2016

kerken die succesvol getransformeerd werden.

De transformaties worden onder meer doorgelicht op organisatie, draagvlak en financiën. Volgens Strolenberg is enthousiasme en betrokkenheid de rode draad tussen de zeer diverse projecten. Het grote enthousiasme laat eens te meer zien dat het ‘probleem’ van kerken­ leegstand zeker ook een ‘kans’ is.

Realisatie van een droom

Vraag dat aan Henk Eggens, die de Willibrordkerk in ­Borger, Drenthe, min of meer eigenhandig transformeerde tot poppodium. De kerk, een rijksmonument, werd al jarenlang niet meer gebruikt voor erediensten en was eigendom van de gemeente Borger. Eggens nam een hypotheek op zijn woning, financierde de transformatie eigenhandig en realiseerde zijn droom: podium Vanslag, midden in de kerk.

“Die naam is niet voor niets. Ik had nogal wat mensen van slag. Maar ik wilde de weerstand voorbij”, aldus Eggens. 5 november 2012, hij kent de datum uit zijn

hoofd, presenteerde de gemeente Borger haar plannen voor een nieuw plein dat het centrum van Borger een impuls moest geven. Eggens was uitgenodigd om aan buurtbewoners zijn plan met de Willibrord te vertellen.

“Wat heerste was ongeloof. Ze vroegen me wanneer ik aan de slag zou gaan. ‘Volgende week’, zei ik.” In die week kreeg Eggens van de gemeente een seintje dat een aantal mensen ernstige bezwaren had.

Maar Eggens had zijn huiswerk gedaan en kreeg van de gemeente en Monumentenzorg de toestemming om bepaalde elementen uit de kerk te slopen die er veertig jaar eerder waren ingezet - en dus geen monumentale waarde hadden. Met hulp van de plaatselijke aannemer ging Eggens aan de slag, nog voordat er bezwaar kon worden aangetekend. Een geluidsinstallatie, licht­ installatie, een bar en een podium werden in de kerk aangebracht en 1 januari 2013 opende Vanslag haar deuren. “Degene die met tranen in de ogen bij mij stond en zei: ‘dat dit met mijn kerk moet gebeuren’, veranderde toen in mijn grootste pleitbezorger. Omdat hij zag dat

Wat te doen?

Speelparadijs, restaurant, fitnessclub, casino, zwembad; de lijst met nieuwe bestemmingen voor lege kerken is eindeloos. Onderstaand overzicht toont een kleine selectie van aansprekende voor­beelden van succesvolle herbestemmingen in Nederland.

Religieus industrieel erfgoed

De neogotische Metaal Kathedraal in Utrecht kent een bijzondere geschiedenis. De negentiende eeuwse kerk fungeerde vanaf 1941 als zijspan- en later als metaalfabriek. Over transformatie gesproken. Er is dus sprake van religieus industrieel erfgoed. Sinds 2011 is de Metaal kathedraal een ‘ecologische creatieve broedplaats’.

De kerk biedt werkruimte aan en wordt gerund door kunstenaars, die projecten initiëren voor wijk, stad en bewoner. Een letterlijke en figuurlijke proeftuin, waar ontwikkeling van kunst en natuur hand in hand gaan.

Op www.metaalkathedraal.nl (tabblad missie en visie) is een interessant overzicht te zien van alles wat er in de kathedraal mogelijk is én hoe de financiële huishouding van de publiek-private samenwerking is opgesteld.

Bouwondernemers tonen hun kunsten

Lege kerken bieden kansen aan ondernemers in de bouw om te laten zien wat ze kunnen.

John Weenink, eigenaar van een installatie- en dakdekkersbedrijf en timmerman Mike van der Ven restaureren in Brielle op eigen initiatief de verwaarloosde Geuzenkerk. Ze kochten de kerk en knapten hem volledig op.

Uiteindelijk is het doel om twee woonhuizen in het gebouw te realiseren. “Dit project is voor ons een mooie promotie van onze jonge bedrijven: wij kunnen hier ons vakmanschap mee laten zien. Het is toch belangrijk dat je dit soort projecten, waar vakmanschap voor nodig is, blijft uitvoeren. Daarmee zorg je dat we met elkaar de

technieken die nodig zijn om monumenten te onderhouden blijven beheersen. Want ambachtsscholen zijn er ook al niet meer, dus leren doe je in de praktijk”, aldus de jonge ondernemers op monumenten.nl.

Naar de fysio in de kerk

Het had wat voeten in de aarde om een voormalige kerk en twee aangrenzende herenhuizen in de Amsterdamse Staatsliedenbuurt te verbouwen tot een huisartsen- en fysiopraktijk. Grootste opgave voor BNB architecten en interieurarchitect Hanke Lumens was om de verschillende ruimtes logisch in elkaar te laten overvloeien en dat te definiëren in een helder programma van eisen. De volledige begane grond van de panden werd gestript, waarna doorbraken vanuit de kerk naar de panden werden gecreëerd. De kerk is nu in gebruik als receptie en grote wachtruimte, waarbij het gebouw zoveel mogelijk in tact is gelaten. In het weekend vinden er culturele activiteiten plaats in het gebouw. Ook deze kerk kent een bijzondere geschiedenis. Oorspronkelijk was het namelijk een werkplaats, totdat de Nederlands Hervormde Gemeente het gebouw in 1910 tot kerk transformeerde.

Wonen rondom het Heilig Hart

Aan het eind van 2016 wordt in Breda begonnen met transformatie van de Heilig Hart kerk. Bijzonder is dat de transformatie van de kerk een integraal onderdeel is van de bouw van een appartementencomplex. Vandaar

B+U 3 2016 43

we uit respect voor de oude situatie hadden gehandeld.

Toen hij vijftig jaar getrouwd was moest het feest bij ons plaatsvinden.”

Exposure voor het hele dorp

Eggens is vol lof over de gemeente Borger, die haar nek uitstak en hem buiten de discussie wist te houden.

Inmiddels is ook de eerste fase van het plein ge­realiseerd en heeft het centrum van Borger een flinke impuls gekregen. “We vonden elkaar in dezelfde ambitie, wat de zaken in een stroomversnelling heeft gebracht.”

De afgelopen drie jaar vonden meer dan 200 concerten plaats in de kerk. Vanslag richt zich op kwaliteitsmuziek, roots, americana, en heeft daarin een niche weten te vinden. Een unieke exploitatie van de kerk. Bands als Sons of Bill en The Mulligan Brothers, bekende namen onder rootsliefhebbers, trekken zelfs publiek uit België en Duitsland naar Borger. Over de ‘exposure’ voor het dorp Borger heeft Eggens twee leuk anekdotes.

“Zo’n band als Sons of Bill maakt een tournee: München, Frankfurt, Borger, Berlijn, Talinn, Helsinki. Daarbij, ­wanneer een band in De Wereld Draait Door is en daar wordt gezegd dat de enige mogelijkheid om ze in ­Nederland te zien in Borger is, zijn we aan het eind van de avond uitverkocht.”

Op het eerste oog lijkt er dus sprake van een succesvolle herbestemming. De twee stichtingen die Eggens met zijn vrouw oprichtte, Stichting Vanslag en Stichting

dat voor het hele gebied is gekozen voor de naam Heilig Hart Hof. In de kerk komt een restaurant, Health Club en kantoor- en ontmoetingsruimte voor de buurt. Een mooi voorbeeld van een project waar maatschappelijke en commerciële belangen elkaar weten te vinden binnen de transformatie van een lege kerk. In 2014 ging het college van Burgemeester en Wethouders akkoord met de plannen van vastgoedontwikkelaar dimensie Vier. Het Heilig Hart Hof zal naast de getransformeerde kerk gaan bestaan uit 39 koopappartementen, verdeeld over drie verdiepingen.

Architectuurprijs voor transformatie?

Het 175 jaar oude kerkje van Klein Wetsinge in de provincie Groningen, dingt mee naar de BNA prijs voor beste gebouw van het jaar. De kerk werd afgelopen jaar getransformeerd en gerestaureerd. Achter in de kerkzaal zijn twee grote afsluitbare ovale ruimtes aangebracht.

De ene bevat een keuken en de ander een vergaderzaal.

Het gebouw is nog steeds te gebruiken als kerk, maar ook voor recepties en partijen. Daarnaast fungeert het als ontmoetingsplaats voor de buurt, met een restaurant en een winkeltje met streekproducten. Er is nagedacht over de details: bezoekers knnen via het uurwerk in de toren, over de gewelven naar achteren lopen waar ze uitzien over het aangrenzend natuurgebied. De kerk is gerestaureerd onder leiding van architectenkantoor De Jong, in opdracht van de stichting Oude Groninger Kerken.

“Investeer eerst in zaken die van belang zijn voor een snelle exploitatie.” behoud en beheer Willibrordkerk, maken echter geen winst. “Het is allemaal idealisme en liefde voor muziek.

Ik ben blij wanneer ik aan het eind van het jaar een nul onder de streep heb staan.”

Schoolvoorbeeld

Voor Frank Strolenberg is de herbestemming in Borger een schoolvoorbeeld. De herbestemming doet recht aan het rijksmonument, zorgt voor revitalisering van een dorp in een krimpgebied en vervult een maatschap­ pelijke en culturele functie.

Dat de gemeente Borger tevreden is, blijkt wel uit het feit dat de kerk op 1 januari 2016 voor het symbolische bedrag van één euro werd overgedragen aan de ­Stichting behoud en beheer Willibrordkerk. Ook de provincie kreeg lucht van de situatie en vroeg Eggens waarom hij niet had gewacht tot deze overdracht, zodat hij subsidie had kunnen krijgen voor herbestemming van cultureel erfgoed. “Maar dan had ik jaren moeten wachten en was het misschien alsnog niet doorgegaan. Maar uiteindelijk is die subsidie voor de verbouwing met terugwerkende kracht alsnog verkregen.”

Een knap staaltje pragmatisme, dat zo nodig is om van de herbestemming van kerken een succes te maken.

Lokaal initiatief, realisme bij de eigenaren, een proac­ tieve gemeente en een provincie die meedenkt.

Het blijken allemaal belangrijke factoren. Strolenberg benadrukt dat in het algemeen de wet- en regelgeving in dienst zou moeten staan van de - soms weerbarstige - praktijk van religieus erfgoed. “Als je denkt vanuit de regels kom je er niet uit. Gemeenten moeten leren omgaan met dit vraagstuk van herontwikkelen en de rol van burgers en ondernemers daarin.” Zelfstandig initiatief uit de samenleving blijkt gewenst. De bouwwereld kan daarin een rol spelen, via ondernemers en bouw­ bedrijven met goede ideeën voor transformaties.

Dat het niet eens zo ingewikkeld hoeft te zijn om dit goed en verantwoord te doen, blijkt uit het voorbeeld van Borger. BOUW+ UITVOERING

44 B+U 3 2016

Glashandel Zantman

015 - 26 24 777

Voor alle doeleinden

▶ ▶ ▶ ▶ ▶ ▶

2628 AT Delft

Duurzaam slopen & bouwen sinds 1934

www.zantmanglas.nl

info@zantmanglas.nl

13276

13319

Rotterdamseweg 362

Groot onderhoud en restauratie van glas in lood Toepassen van voorzetbeglazing Alle mogelijke isolerende beglazingen Snel herstellen van glasschades Hardglazen deuren en puien Vraag naar onze andere opties

Aircleaner Renoveren zonder stof

√√√ ZUIVERT 700 M3/U √√√ WEEGT SLECHTS 11 KG √√√ GELUIDSARM / 58 dB(A)

www.airbo.eu/stofvrij-werken/videos

ADD 2440 Tweemotorige bouwstofzuiger

Ontwikkelen | Slopen | Bouwen | Onderhoud

√√√ FILTERT HOUT- EN KWARTSSTOF

Duurzaam slopen & bouwen betekent voor

√√√ 2- MOTORIG UITGEVOERD

ons niet alleen energiebesparing in huizen en

√√√

A-CLASSIFICATIE

gebouwen, maar ook investeren in de toekomst en in duurzame relaties met onze klanten.

Bij AirBo geloven wij dat de vakman in de bouw gezond, veilig en efficiënt zou moeten kunnen werken. Met onze

Genuakade 1 Kampen T 038 333 20 10 twitter.com/weeverbv

wettelijke normeringen op het gebied van stofvrij werken, kan dát gerealiseerd worden.

www.airbo.eu

13323

producten die voldoen aan alle veiligheidsvoorschriften en

prachtig en praktisch Printbeton terrassen opritten Betonlook

wegenbouw onderhoud renovatie Zuidkade 195 2741 JS Waddinxveen Tel: 0182-745669 Mob: 06-55725136 www.printbetonenco.nl info@printbetonenco.nl

“PrintBeton & Co voor particulier en wegenbouw dé specialist in PrintBeton ” 13487

B+U 3 2016 45

column De regie voorbij Onderzoek toont aan dat oude zekerheden in de bouw- en installatiesector aan het kantelen zijn. Ik zie het bewijs hiervan terug in gebouwautomatisering of domotica. Het realiseren van vergaande systeemintegratie via hiërarchische, kolomgestuurde processen is echt van de ‘oude school’. De nieuwe school zoekt integratie en complementaire samenwerking. Op kennis én vaardigheid.

Wees gerust, ik sta niet buiten de realiteit. Natuurlijk zie ik ook dat het oude vertrouwde bouwproces nog vaak wordt toegepast. Al dan niet via een aanbesteding. Als je hierbij stilstaat is dit laatste binnen gebouwautomatisering helemaal vreemd. Immers, onderzoek heeft ook al aangetoond dat technologische innovaties bij een aanbesteding gedoemd zijn het onderspit te delven. Integrale technologische toepassingen in de infrastructuur of slimme functionele technieken voor een beter comfort of beheer worden stelselmatig in de keten ‘geblokt’. En het is niet alleen de aannemende bouw die dit doet. Ook de installateur kan hierin zijn mannetje staan.

Ik blijf het opmerkelijk vinden. Zeker wanneer de branches zeggen oprecht aandacht te hebben voor klantwensen of duurzaam realiseren. Ik vraag mij af: zou nu juist de volharding in het oude regiedenken de oorzaak zijn van de toename in klusbedrijven en het groeiende aantal adviseurs? Ook in de kennisintensieve gebouwautomatisering?

Een in de branches veelgehoorde oude uitspraak is “Wie betaalt, die bepaalt”. De uitspraak impliceert al de regie en is op meerdere manieren - tot aan meerwerkconstructies aan toe - uit te leggen. In de bouwketen is de uiteindelijke koper of huurder meestal niet de ‘betalende partij’. Desondanks krijgen zij wel de rekening van het regiespel en de tegenstrijdige belangen gepresenteerd.

De bouw- en installatiesector is op zoek naar nieuwe samenwerkingsmodellen. Volgens mij ligt er nog te veel focus op het hebben van (proces)regie. Bedrijven die deze regiedrang loslaten en samenwerken (zonder spatie!) in de keten centraal zetten, struikelen over de marktkansen.

Maarten van der Boon

manager business development & innovatie bij leertouwer

46 B+U 3 2016

BEST OF WEB

Lichtgevend fietspad in Noord-Brabant De provincie Noord-Brabant heeft onlangs een lichtgevend fietspad aan laten leggen. Middels een pilot test de provincie verschillende soorten wegmarkeringen. Daarbij wordt gekeken welke wegmarkeringen de zichtbaarheid van fietspaden het meest ten goede komen. Er wordt geëxperimenteerd met reflectoren, verschillende soorten verfmarkering en glow in the dark-technieken, om fietspaden waar geen openbare verlichting is, toch zichtbaar en veilig te maken.

De pilot richt zich op wegen waar overheden geen openbare verlichting willen of kunnen plaatsen. Bijvoorbeeld doordat sprake is van beschermd natuurgebied of verstoring van beschermde diersoorten. Ook kunnen er eventueel energie- en kostenbesparende alternatieven uitrollen voor de aanbreng van openbare verlichting.

LEES MEER

bou w

enuit

vo e r

ing.nl

Innovatie Langs de fietspaden bij de N631, die fungeren als pilotlocatie, staan geen lichtmasten omdat de provincie de openbare verlichting in het buitengebied zoveel mogelijk wil beperken. Gedeputeerde Christophe van der Maat:

“Met deze pilot willen we bekijken of er innovatieve technieken zijn die de zichtbaarheid en veiligheid op de fietspaden kunnen verbeteren zonder daadwerkelijk langs een hele route lichtmasten te plaatsen. We zien dat de markt met allerlei nieuwe ontwikkelingen bezig is. Door verschillende technieken op één fietspad aan te brengen, kunnen we goed beoordelen wat voor onze provinciale fietspaden goed werkt.”

Glow in the dark De proef die nu wordt uitgevoerd, vindt plaats op een gedeelte van ruim vijf kilometer bij Oosterhout. De fietspaden zijn inge-

deeld in verschillende proefvakken, waarop drie verschillende technieken worden toegepast: diverse soorten verfmarkering, reflectoren die overdag licht absorberen en in het donker licht afgeven, en Glow in the dark wegmarkering, ontwikkeld door FH Products. De pilot is het gevolg van een unaniem aangenomen motie over het verbeteren van de zichtbaarheid van fietspaden in de provincie. In het voorjaar zal worden geëvalueerd welke van de verschillende technieken het meest effectief en kostenefficiënt is. Daarbij worden ook gebruikers van het lichtgevend fietspad naar hun ervaringen gevraagd.

Op naar open standaard in de bouw De laatste jaren wordt er intensief nagedacht over hoe dit het best georganiseerd kan worden. De introductie van BIM is daarbij een invloedrijke stap geweest. Gisteren werd de oprichting van het Revit Standards Foundation bekendgemaakt. Doel is dat alle partijen die tijdens een bouwproces werken met BIM, op uniforme wijze bouwontwerpen modelleren en gebruik kunnen maken van de juiste standaard bibliotheek.

De Nederlandse Revit Gebruikers Groep (RevitGG) heeft, samen met de auteurs van de Nederlandse Revit Standards (NLRS) het initiatief genomen om afspraken rondom het gebruik van Revit software voor bouwontwerp te borgen en gratis beschikbaar te stellen. Dit is de directe inleiding om het RSF op te richten. De stichting moet het intellectueel eigendom van de NLRS als open standaard bewaken én zekeren.

Minder misverstanden Het op uniforme wijze modelleren en het gebruik van een standaard bibliotheek moet ervoor zorgen dat er minder misverstanden ontstaan tussen verschillende stakeholders gedurende een bouwproces. Ook moet het makkelijker worden om informatie die voor een partij van toepassing is, snel uit een model te kunnen filteren.

Open standaard in de bouw De Revit Standard Foundation is opgericht met steun van een groot aantal toonaangevende bouwpartijen, zo meldt Dura Vermeer, een van de betrokken partijen. Samen wil men ervoor zorgen dat er een goede open standaard komt die toekomstbestendige oplossingen biedt voor het gebruik van Autodesk Revit. Naast bouwbedrijven zijn er ook softwareleveranciers, gebruikersgroepen en adviseurs techniek en IT aangesloten bij de stichting. Ook overkoepelende organisaties als UNETO-VNI en Het BIM Loket.

Van en voor iedereen Mark Wieringa, voorzitter van RSF en een van de oorspronkelijke auteurs van de NLRS: “We hebben de standaard geschreven en middels deze Foundation willen we onze gebruikersrechten overdragen. Daarmee handelen we helemaal in de geest van deze open standaard: van en voor iedereen. Met de oprichting van deze stichting kunnen we die open structuur behouden, bewaken, doorontwikkelen, onderhouden en de openheid ervan borgen.” Wieringa geeft verder aan de open standaard ook internationaal te willen doorontwikkelen: “We zijn inmiddels aangesloten bij vele buitenlandse initiatieven en de eerste samenwerkingen zijn een feit.”

B+U 3 2016 47

BEST OF WEB ‘Meest duurzame kantoor ter wereld’ staat in Nederland Het nieuwe hoofdkantoor van droger- en koelerfabrikant Geelen Counterflow in Haelen heeft de hoogste BREEAM score ooit ­gehaald en mag zich daarmee het meest duurzame kantoor ter wereld noemen. Het pand scoorde 99,94% volgens het internationale BREEAM certificeringssysteem en stootte daarmee het ­gebouw The Edge van de troon als ‘wereldkampioen duurzaamheid’.

Het kantoorontwerp is van Architecten en Bouwmeesters uit Herten.

Wagemans Bouwadvies zorgde voor het bouwmanagement van het kantoor dat door Geelen in eigen beheer werd gebouwd. Dubourgraaf ontwierp de installaties en met Ad van de Ven uit Eersel was er zelfs een BREEAM-NL expert in functie tijdens het ontwerp- en bouwproces.

Cradle to Cradle Het kantoor voor 50 medewerkers wekt op jaarbasis ruim 50% meer zonne-energie op dan het verbruikt voor verwarming, koeling, ­ventilatie, verlichting en computers. Het overschot aan energie wordt in de naastgelegen fabriek gebruikt voor het snijden van RVS en het opladen van heftrucks. De bouwmaterialen zijn waar mogelijk “Cradle to Cradle” gecertificeerd. Dat wil zeggen dat ze bestaan uit grondstoffen die het milieu geen schade toebrengen en die aan het

einde van hun levensduur herbruikbaar zijn. Het kantoor is gebouwd van lijmvrij hout. Dit hout heeft van alle mogelijke bouwmaterialen de laagst CO2 voetafdruk.

Optimale arbeidsomstandigheden Bij het ontwerp is veel aandacht geschonken aan de arbeidsomstandigheden. Zo zijn daglicht, uitzicht, verlichting en ventilatie geoptimaliseerd om de gezondheid en productiviteit van de medewerkers te waarborgen. Rondom het pand is een natuurtuin aangelegd met tientallen soorten begroeiing en met voorzieningen voor vogels, insecten, vleermuizen en amfibieën. Sander Geelen is algemeen directeur van Geelen Counterflow: “Bij ons streven om de beste drogers en koelers te ontwerpen passen we de wetten van de natuur toe op het gebied van zwaartekracht, aerodynamica en thermodynamica.

Wij vinden het dan ook niet meer dan vanzelfsprekend dat we bij de bouw van een nieuw kantoor de wetten én de grenzen van de natuur respecteren. Dit kantoor is weer één stap bij het afbouwen van ons gebruik van fossiele brandstoffen.”

Blok, als universitair docent betrokken aan de Technische Universiteit Eindhoven, noemt het verwijderen van een vloer uit een pand als ­mogelijke oorzaak waardoor een wand kan omslaan. Maar volgens hem kunnen veel minder rigoureuze aanpassingen er ook al voor zorgen dat instorting plaatsvindt.

Constructie expert over instorten pand Den Bosch De speculaties over het instorten van het pand van Pearle in het ­centrum van Den Bosch zijn in volle gang. Het is nog niet duidelijk hoe het ongeluk precies heeft kunnen plaatsvinden. Constructief ontwerper Rijk Blok spreekt tegenover Omroep Brabant van een ‘verlies van evenwicht’, dat volgens hem niet per se hoeft te zijn veroorzaakt door het weghalen van de dragende muur, zoals ­velen denken.

LEES MEER

bou w

enuit

voerin

g.nl

Optelsom “Maak je een nieuw gat in een vloer, bijvoorbeeld om een trap te verleggen om zo een groter winkeloppervlak te bereiken, dan kan dit grote gevolgen voor de stabiliteit van een pand hebben”, zo zegt hij tegen Omroep Brabant. “En natuurlijk kan het weghalen van een balk, een dragende muur of zelfs een interne wand tot een instabiele situatie leiden.” Verder denkt hij over de mogelijkheid van een optelsom, door verschillende aanpassingen in de loop van honderden ­jaren, die de constructie van het historische pand zou kunnen hebben

verzwakt. “Aan de buitenkant kun je niet zien of er iets aan de hand is met de constructie.”

Lesmateriaal De gemeente Den Bosch gaf zondag te kennen dat onderzoek moet uitwijzen waardoor het pand heeft kunnen instorten en wat de invloed is van de werkzaamheden die daar voorafgaand aan zijn verricht. Daarop vooruitlopend pleit Blok ervoor om constructieve veranderingen aan een gebouw altijd vast te leggen, en voorafgaand daaraan altijd met vergunningaanvragen te werken. Het blijft nog even onduidelijk om exact te kunnen zeggen wat er precies gebeurt is, maar volgens de TU/e docent is het instorten van het historische pand goed lesmateriaal voor studenten.

48 B+U 3 2016

BEST OF WEB

Bouw Clarissenhof Tilburg speelt in op woonbehoefte

Beeld: VolkerWessels

Aan de Tilburgse spoorzone komen 339 nieuwe woningen. Eind april ging de uitvoering van ‘de Clarissenhof’ van start. Onlangs werden tijdens een feestelijke bijeenkomst in gebouw Deprez in Tilburg de benodigde contracten getekend.

Met het tekenen van koop- en realisatieovereenkomsten tussen de gemeente Tilburg en corporaties TBV Wonen en WonenBreburg en VolkerWessels, is het voorbereidingstraject afgesloten. VolkerWessels bericht dat het heeft ingezet op een ‘in stedenbouw en architectuur sterk onderscheidend plan met verschillende woningen en appartementen in diverse grootte’.

goedontwikkelaar voor het voormalige NS-terrein ten noorden van het station en werkt daarin binnen een Publiek Private Samenwerking (PPS) samen met de Gemeente Tilburg.

Woonbehoefte Woningbouwcorporaties TBV Wonen en Wonen Breburg nemen respectievelijk 116 en 100 woningen en appartementen af. De twee woningbouwcorporaties spelen met deze nieuwbouw in op de woonbehoefte. Het aantal eenpersoonshuishoudens neemt in Tilburg nog steeds toe. Ook de vraag naar sociale huurwoningen in het centrum is groot. Van de overige 123 appartementen worden er 72 in de vrije verkoop aangeboden, hiervan zijn er nog 31 beschikbaar. Ook worden 51 appartementen in de geliberaliseerde huur aangeboden; voor dat laatste vinden momenteel afrondende gesprekken met een belegger plaats. De bouw van Clarissenhof wordt gerealiseerd door aannemer Van de Ven Bouw en Ontwikkeling.

Herontwikkeling Clarissenhof maakt de verbinding tussen woonbuurt Theresia, met haar voormalige kloosterachtige bebouwing, en het door industriële monumenten omgeven stationsplein. Op dit moment wordt de laatste hand gelegd aan het bouwrijp maken van de locatie. Begin april werd dit afgerond. ­Clarissenhof is een ontwikkeling van SDK Vastgoed bv (VolkerWessels), onder meer gespecialiseerd in grote herontwikkelingsopgaven zoals het Paleiskwartier in ’s-Hertogenbosch en Strijp-S in Eindhoven. SDK Vastgoed is de gebieds- en vast-

13495

advertentie

www.saled.nl

REZ Dakveiligheid BV B+U 3 2016 49

Veiligheid voor alles Wie op grote hoogte werkt, loopt risico’s. Dat is algemeen bekend. Daarom is het niet mogelijk om zonder veiligheidsvoorzieningen op hoogte te werken. Dat weten ze bij REZ Dakveiligheid BV maar al te goed. Het bedrijf levert daarom niet alleen de allerbeste veiligheidsvoorzieningen zoals collectieve en individuele valbeveiliging, maar zet zich ook in voor een gezond risicobewustzijn. Veilig werken op een eenvoudige manier is het motto van REZ Dakveiligheid BV.

R

EZ Dakveiligheid BV verzorgt alles op het gebied van valbeveiliging op platte daken. Hierbij staan de eisen en wensen van de klant altijd centraal. Per project wordt er een risicoanalyse uitgevoerd en aan de hand van de bevindingen verzorgt REZ Dakveiligheid BV aanbevelingen en oplossingen op het gebied van valbeveiliging. De organisatie heeft vrijwel alle werkzaamheden in eigen beheer. Dit vertaalt zich in een reeks zelf ontworpen, innovatieve producten die uitblinken in kwaliteit en doelmatigheid. Naast hun servicegerichte aanpak, no nonsens mentaliteit en scherpe prijzen zijn zij een echte totaalontzorger voor hun opdrachtgevers. REZ Dakveiligheid BV ondersteunt de klant van begin tot eind en houdt indien mogelijk rekening met het te besteden budget. Het belang van de klant staat voorop. Daarom is het geven van een gedegen advies van groot belang. De klant moet een zo goed mogelijk product geleverd krijgen dat aansluit bij zijn of haar wensen en behoeften.

NEN normering

Alle producten van REZ Dakveiligheid BV voldoen aantoonbaar aan de betreffende normeringen. Binnen deze uitgangspunten vindt REZ Dakveiligheid BV het essentieel dat producten correct geïnstalleerd worden. Daarom worden er o.a. autorisatietrajecten aangeboden.

Zo biedt REZ Dakveiligheid BV haar klanten ook de mogelijkheid om door middel van een producttraining, geautoriseerd installateur van REZ-producten te worden.

Ankerpunt REZ 1

Ankerpunt REZ-1 is een robuust ankerpunt voor platte daken. Met behulp van REZ-1 ankerpunten wordt op hoogte een veiligheidsvoorziening gewaarborgd die maximaal twee gebruikers tegelijkertijd in staat stelt om veilig te werken en te beschermen tegen een val. De

REZ Dakveiligheid BV

Houtkopersstraat 2 3334 KD Zwijndrecht

REZ-1 ankerpunten wordt minimaal één keer per jaar geïnspecteerd. De opdrachtgever ontvangt jaarlijks na afloop van de inspectie en het uitgevoerde onderhoud een technisch projectdossier met de bevindingen.

Diensten van REZ Dakveiligheid Levering en montage van eigen assortiment valbeveiliging Autorisatie en training Keuring en inspectie Risico inventarisatie en evaluatie

REZ kabel-valbeveiligingssysteem

Het REZ kabel-valbeveiligingssysteem is een lijnsysteem, bestaande uit een doorlopende RVS-veiligheidslijn op vaste ankers. Met een kabel-valbeveiligingssysteem kan het hele traject worden gevolgd zonder dat de gebruiker zich hoeft los te koppelen. Hierdoor zijn het aantal uit te voeren handelingen minimaal, wat de veiligheid verhoogt. Het REZ kabel-valbeveiligingssysteem is zelfs geschikt voor gebruik door vier personen. Ook dit systeem wordt periodiek gekeurd en onderhouden. Dit waarborgt de veiligheid en zorgt ervoor dat de garanties behouden worden.

Compleet assortiment

Voor alle mogelijke situaties heeft REZ Dakveiligheid BV een product in hun uitgebreide assortiment. De vraag van de klant staat altijd centraal. Het productaanbod wordt samengesteld met het oog op een snelle installatiemogelijkheid, veelzijdig gebruik, gebruikerscomfort, duurzaamheid en veiligheid. Bij REZ Dakveiligheid BV staan ze dan ook nooit stil en zijn ze continu bezig met het verder ontwikkelen van hun producten. Dit is nodig om een markt die voortdurend in ontwikkeling is, blijvend te kunnen voorzien van een kwalitatief hoogwaardig en betaalbaar assortiment valbeveiliging. Kijk voor recente projecten en referenties op: www.rezdakveiligheid.nl

Postbus 505 3330 AM Zwijndrecht

T 078 610 0321 I www.rezdakveiligheid.nl

50 B+U 3 2016

BEST OF WEB

Bouwopleidingen gaan samenwerken als ‘Bouwopleiders’

Bouwopleiders-pet naar buiten treden. Om de verbondenheid Zeven brancheopleidingsinstituten in de bouw en infra hebben een akkoord getekend voor samenwerking. te onderstrepen wordt er, mede Op 31 maart werd tijdens een feestelijke bijeenkomst bij Bouwend Nederland de introductie van ‘Bouwopdoor een financiële injectie van leiders’ gevierd, zoals de samenwerkende bouwopleidingen zichzelf noemen. Het gaat om de BetonvereniBouwend Nederland, binnenging, BOB, Bouwcirkel, Bouwend Nederland Academy, Bouwmensen, Civilion en KOB werd dit bekrachtigd. kort een nieuwe gezamenlijke Ook Bouwend Nederland onderschreef het manifest. website gelanceerd.” Een nog aan te stellen kwartiermaker Bouwend Nederland bericht dat ‘in de recordtijd van nog geen acht moet er vervolgens voor zorgen dat Bouwopleiders verder in de steimaanden’ een verregaande samenwerking is gerealiseerd. Met de gers wordt gezet. oprichting van Bouwopleiders wordt de kennis, kunde en ervaring van de zeven bouwopleidingen gebundeld en worden alle opleidinOpleidingsloket voor bouwopleidingen gen via één loket aangeboden. Het zijn stuk voor stuk opleidingen Er zal nauw samengewerkt worden met het nieuwe Kenniscentrum en ontwikkeltrajecten die een kwaliteitsstempel hebben en die aanduurzame inzetbaarheid, dat eerstelijns advies gaat geven over onsluiten op de behoefte in de markt. der meer loopbaanontwikkeling, PAGO en medische zaken. Vanuit dit centrum wordt, waar nuttig en nodig, doorverwezen naar BouwopGezamenlijke pet leiders. Homberg: “Met deze opzet stel je mensen in staat om zich Vice-voorzitter Henk Homberg van Bouwend Nederland sprak in zijn steeds verder te ontwikkelen en in elke fase van hun carrière het besspeech over de samenwerking als middel om nog niet ontdekte bete uit zichzelf naar boven te halen.” De bestuurders van de instituten hoeften in de markt te ontdekken en werk te maken van het veren die van Bouwend Nederland zagen het belang van één werkgevers markten van innovaties. “Daarnaast zie ik ook goede mogelijkheopleidingsloket volgens Homberg al vroeg zitten. “Daarmee wordt den om met elkaar onze opleidingen aantrekkelijker en efficiënter het mogelijk om de opleidingscultuur een flinke boost te geven. Het te maken.” Marcel van Lieshout van Bouwend Nederland: “Alle zeis nu aan Bouwopleiders om dat waar te maken.” ven instituten zullen hun eigen naam behouden maar wel met één advertentie

Voor siertegels in diverse kleuren en uitvoeringen, betontegels, industrieplaten en stapelblokken.

Wester Beton B.V. Telefoon: 0517-433622 E-mail: info@wester-beton.nl 13459

Klimaat(p)roof Waterdaken

Samen maken wij duurzame gebruiksdaken

Download nu de gratis Leven op Daken App.

Klimaat(p)roof Waterdaken Water is van essentieel levensbelang voor de mens; daarentegen een overvloed aan water zeker niet. Een zeer kortstondige piekbelasting met een overvloed aan regenwater in onze stedelijke omgeving, zonder dat wij hierop voorbereid zijn, kan voor enorme schade zorgen. Straten staan blank, verkeersopstoppingen dreigen en kelders lopen vol, en dat allemaal doordat ons klimaat verandert.

Om begroeide daken een grotere en wetenschappelijk onderbouwde rol te laten spelen in het stedelijk waterbeheer, is een omslag nodig van groene naar groen-blauwe daken. Daken die gericht zijn op welzijn van de mens en water Klimaat(p)roof opslaan.

Recente onderzoeken wijzen de weg naar hoe dit kan worden ingevuld. Leven op Daken stuurt aan op het volledig geïntegreerde gebruik van al dit water binnen de keten van het duurzame gebouw en de duurzame woning met tegelijkertijd de functie: het ontwikkelen van extra biodiversiteit in stedelijke omgeving op het dak en in de gevel.

Begroeide daken, rijk aan biodiversiteit, hebben een toegevoegde waarde voor de stedelijke omgeving. Ze vangen fijnstof af, reguleren de temperatuur van het gebouw, verkoelen de stad en zien er mooi uit. Ook houden ze een deel van het regenwater vast, verdampen dit of voeren dit vertraagd af. Dit overtollige water is van essentieel belang om voor hergebruik in te zetten.

Met AquacoStore® van partner Aquaco wordt overtollig regenwater in een met schelpen gevulde buffer opgeslagen. Zuivering vindt plaats door dezelfde schelpen en een fijn mineraal filtermateriaal. Het regenwater

Voordelen Aquastore ® Klimaat(p)roof Inzetbaar in zowel de nieuwbouw als renovatiemarkt.

Een verbetering van het welzijn en de (geestelijke) gezondheid van de mens.

Verbetering van de stedelijke biodiversiteit.

De maatschappelijke meerwaarde voor mens, milieu en maatschappij.

Het dak vangt piekbelastingen van regenbuien op.

Een vermindering van overstromingen met daardoor minder financiële schade.

Een vermindering van stedelijke opwarming: Urban Heat Island Effect.

Een duidelijke besparing op watergebruik en waterschapskosten.

Mogelijke differentiatie van belasting middels waterschapsbelasting, gemeentelijke rioolheffing, WOZ belasting en gemeentelijke leges (Green Deal wordt zo geschikt gemaakt voor hergebruik in en rondom het pand. Met deze verfijnde techniek ontstaat water dat voldoet aan het infiltratiebesluit en kan gebruikt worden als was-, blus- en spoelwater voor toiletten en water via watergeefinstallaties voor tuinen, gevels, vijvers en het begroeide dak.

Toegepaste technieken die ook nog eens extra beloond worden vanuit Breeam en GPR-scores, MIA Vamil regeling, gemeentelijke subsidie en rechtstreek besparingen genereren. Niet alleen op eigen watergebruik, maar bijvoorbeeld ook op gemeentelijke rioolheffingen en waterschapsbelasting.

Bovendien voldoet de gebruiker aan de wettelijke randvoorwaarden op het gebied van verantwoord waterbeheer, watertoets, én er is een grote maatschappelijke meerwaarde.

Uitwerking projectplan Aquastore® Klimaat(p) roof via Leven op Daken.

Groene Daken).

De warmtestroom door het dak wordt in de zomer (naar binnen) met 70 tot 90 procent verminderd en in de winter (naar buiten) met 10 tot 30 procent.

Een geluidsisolatie kan oplopen tot wel 8 decibel.

Een investeringsvoordeel via de MIA en Vamil regeling (milieulijst) voor ‘Vegetatiedak, Gevelbegroeiingssysteem en Grijswaterrecyclinginstallatie’.

Punten voor Breeam- en GPR Gebouw score, In-Use, nieuwbouw en renovatie.

Extra regelingen groenprojecten via RVO.nl of Nationaal Groenfonds.

Onze systemen worden aangebracht conform Leven op Daken-stappenplan; BDA-Keuring, inclusief verzekerde garantie.

Opbouw Klimaat(p)roof Biodiverse beplanting Groeisubstraat Filterlaag met waterdragende drainagelaag Beschermlaag Dakbedekking bitumineus/EPDM Drukvaste isolatie Noodlaag (optie) Dakconstructie

Opbouwhoogte: afwerking begroeid systeem v.a. 150 mm Gewicht (waterverzadigd) v.a. 165 kg/m² Waterbuffering vanaf 65 liter/m² tot 225 liter/m² Beplanting: gazon, vaste planten, kleine heesters.

Biodiversdak: Bijen- en vlinderdak, bloemen-, zomer- en lavendelweide.

Substraat: Intensief of substraat ‘Gazon’. Met het waterbergend element Aquatec kan de substraatdikte met wel 50% gereduceerd worden tot een minimale dikte van 100 mm.

Filtergaas: Leven op Daken vindt u op Social Media

Vochtregulerend vlies DV 40 (toepassing Aquatec AT 45) of het SF filter (toepassing waterbergingskrat ZinCo, type Spacer-element).

Drainage: Aquatec AT 45 element, hoogte 45 mm met waterberging van max. 20 liter per m² of waterberging met ZinCo Spacer-element type (Waterberging van 50, 90, 100 of 140 liter).

Beschermlaag:

Contact Leven op Daken b.v.

Veldzigt 57, 3454 PW De Meern Postbus 183, 3454 ZK De Meern Tel. 030 264 20 69 Fax. 030 264 20 70 E-mail: info@levenopdaken.nl

Systeemfilter PV (toepassing Aquatec AT 45) of SSM 45 (toepassing Spacer-element).

Bitumineus: APP- of SBS-gemodificeerde wortelwerende bitumen dakbaan (Leven op Daken) EPDM: Resitrix® SK-W Eventueel met Smartex® lekdetectiesysteem

Isolatie: Warm-dak: CG / Betopor C-EPS Omgekeerd-dak: XPS

Dampremmer:

www.levenopdaken.nl

Dampremmer en tevens noodlaag: gebitumineerde polyestermat volledig verkleefd

Wester-Beton B+U 3 2016 53

Wester-Beton van siertegel tot betonplaat Wester-Beton vond zijn oorsprong in 1954 in het Noord-Hollandse Obdam. Dat was in die tijd een logische plaats voor de aannemerij. De productie werd destijds alleen opgestart omdat de leveringen door derden niet goed liepen. Nu anno 2016 is het bedrijf uitgegroeid tot een goedlopend en betrouwbaar productiebedrijf met tien werknemers dat betontegels, gecoate tegels en betonplaten in diverse kleuren en afmetingen produceert.

T

ot de doelgroep van Wester-Beton behoren de grote collegafabrikanten, handelaren en eindgebruikers. De producten in het assortiment van het bedrijf zijn over het algemeen standaard producten. Mocht er sprake zijn dat de klant van die standaard producten af wil wijken, dan is dat mogelijk in samenspraak met de afnemer, betonplaten echter uitgezonderd. Wester-Beton beschikt over een productielijn voor siertegels, een lijn voor standaard betonblokken en een grote straat voor industriĂŤle betonplaten. Die laatste lijn werd door de verhuizing van Obdam naar Harlingen mogelijk gemaakt.

Verhuizing

In 2002 groeide het bedrijf uit haar voegen en moest er uit worden gekeken naar een andere bedrijfslocatie. Na een zorgvuldige zoektocht vertrok de familie Wester met haar tien werknemers naar het Friese Harlingen. Dat bleek een gouden beslissing want de aanvoer van de grondstoffen verbeterde aanzienlijk en de handeling van de

Wester-Beton

Fahrenheitstraat 25 8861 NH Harlingen

aangevoerde grondstoffen werd sterk vereenvoudigd. De nieuwe productiefaciliteit gaf de mogelijkheid om bijzondere siertegels te produceren. Deze tegels die geschikt zijn voor tuinen en sierbestratingen worden in diverse varianten en kleuren geproduceerd. Het grote voordeel van siersteen ten opzichte van natuursteen is dat ze veel minder hitte opnemen. De siertegels zijn een grote hit onder de particulieren. Het bedrijf is dan ook continu in beweging om aan deze vraag te voldoen. De receptuur en nabehandeling van de tegels is het resultaat van vele proefnemingen zodat er steeds nieuwe varianten aan het assortiment toegevoegd kunnen worden. Daar is in het bedrijfsplan rekening mee gehouden. Naast de bestaande opslag beschikt het bedrijf over een terrein waar grote partijen tegels worden opgeslagen. Dat is vooral handig in het voorjaar, waarneer Wester-Beton de meeste uren draait om aan de grote piekvraag te voldoen. Kortom, een bedrijf dat zichzelf ontwikkelt en streeft naar het continueren van hun hoge kwaliteitstandaard. Kijk op: www.westerbeton.nl voor meer informatie.

T 0517 - 433622 F 0517 - 434246

E info@wester-beton.nl I www.wester-beton.nl

54 B+U 3 2016

BEST OF WEB Zelfreinigende berm wint Infra-ontwerp van het Jaar

l­ iggen, moest er een oplossing gevonden worden Vanwege de ‘creatieve verkeers- en milieuoplossingen, waaronder een zelfreinigende berm,’ is de N421 voor regenwater dat via het uitgeroepen tot Infra-ontwerp van het jaar. De nieuwe verbindingsweg tussen Houten en de A12 werd wegdek de berm instroomt. begin vorig jaar in gebruik genomen.

In plaats van een installatie van pompen en kolken De N421 is een drie kilometer lange gebiedsontsluitingsweg die is gekozen voor een zogevoor een groot deel door een grondwaterbeschermingsgebied heten zelfreinigende berm waarbij het afkomende regenwater gaat. Met een grote fly-over sluit de weg aan op en over de A12. wordt gereinigd in een innovatieve minerale filterconstructie.

Verder zijn in het tracé zes kunstwerken opgenomen, waaronder De verontreinigingen - zware metalen, nutriënten, olie en PAK’s één fietstunnel en één onderdoorgang. worden door het systeem geabsorbeerd, waarna het gezuiverde water wordt afgestaan aan de beschermde ondergrond.

Infra-ontwerp van het jaar De prijs ‘Infra-ontwerp van het jaar’ wordt jaarlijks uitgereikt en Wegontwerp heeft als doel buitengewone infra-ontwerpprojecten een podium De provincie Utrecht gaf Dura Vermeer opdracht voor de uitwerte geven. Het is een initiatief van de Vereniging Infra Ontwerp. king van het wegontwerp en het aanleggen van de N421. “Met Een deskundige jury beoordeelt de ingezonden projecten aan een groot aantal randvoorwaarden is de aannemer aan de slag de hand van criteria als doorstroming, veiligheid, leefbaarheid, gegaan om de weg goed en duurzaam in te passen in de omgeduurzaamheid, kosten-baten, ontwerpproces, innovatie, originaving, met een focus op verkeersveiligheid, landschap en milieu”, liteit, complexiteit en lifecycle. zo schrijft de provincie. De twee andere genomineerden voor de prijs waren Heijmans, met een parallelstructuur langs de A12 bij Zelfreinigende berm Gouda en de uitbreiding van de A12 bij Veenendaal, eveneens Een innovatieve toepassing in het project is de zelfreinigende van Heijmans. berm. Omdat de weg in een grondwaterwingebied kwam te

Boonstoppel Groen BV B+U 3 2016 55

Al ruim een halve eeuw een

Grenzeloze liefde voor de natuur Boonstoppel Groen is sinds 1963 actief in de groenbranche. Het bedrijf groeide in de afgelopen decennia uit tot een fullservice leverancier van diensten op het gebied van groenaanleg, -beheer en -onderhoud. Vakkennis, jarenlange ervaring en een grenzeloze liefde voor de natuur zijn kenmerkend voor het groenbedrijf uit Klaaswaal – onder de rook van Rotterdam.

D

e mens kan niet zonder groen. De aanwezigheid van bomen en planten geeft ons een opgewekt gemoed en zorgt ervoor dat we beter presteren, meer bewegen en uitgedaagd worden om te ontdekken. Niet voor niets wint groen op steeds meer terreinen aan populariteit. Met name schoolpleinen en schoolgebouwen worden steeds vaker voorzien van bomen en planten. Groen heeft immers een aantoonbaar positieve invloed op leerlingen en leerkrachten.

Boonstoppel Groen houdt zich bezig met de inrichting, het beheer en het onderhoud van schoolpleinen en speelomgevingen. Zo worden veilige havens gecreëerd voor jong en oud.

Breed inzetbaar

Innovatief en resultaatgericht Veilig en vakkundig Sociaal en duurzaam Gecertificeerd en ervaren

gers en fietsers. Dankzij de aanwezigheid van een uitgebreid en modern machinepark kan er bij elk project worden gewerkt ­volgens de strenge normen die gelden in de branche. De opdrachtgever is dus verzekerd van vakwerk.

Social return

Dakpark Rotterdam

Duurzaam ondernemen Boonstoppel Groen heeft duurzaam ondernemen hoog in het vaandel staan.

Om die reden heeft het bedrijf de CO2-uitstoot de afgelopen jaren tot een minimum weten te beperken. Daarmee houdt Boonstoppel Groen de carbon footprint van het bedrijf zo klein mogelijk. Ook is Boonstoppel Groen lid van branchevereniging VHG en aangesloten bij SKAO en Duurzameleverancier.nl.

De dienstverlening van Boonstoppel Groen beperkt zich niet tot scholen. De opdrachtgevers zijn divers en bestaan vaak uit overheden, bedrijven en zorgorganisaties. Dat resulteert in een breed scala aan werkzaamheden. Denk aan het onderhoud van openbaar groen - zoals parken, plantsoenen en bosstroken - aanleg van bedrijfstuinen,­ onderhoud en beheer van waterpartijen, de aanleg van natuurlijke oevers en beschoeiingen en het restaureren van houten bruggen voor voetgan-

Boonstoppel Groen BV

Succesfactoren van Boonstoppel Groen

Niet iedereen heeft gelijke kansen op de arbeidsmarkt. Boonstoppel Groen helpt mensen die wat meer moeite hebben om aan een baan te komen daarom graag aan werk. Het bedrijf biedt hen een leerstage, een opleiding en het vooruitzicht op een vaste baan. Zowel jongeren als ouderen kunnen op individueel niveau aan de slag en krijgen vaak een langlopend contract. Dat maakt het mogelijk om - in combinatie met de juiste begeleiding - een uitstekende werkplek te creëren. Boonstoppel Groen merkt dat er vanuit de markt steeds meer vraag is naar deze vorm van social return. Voor het bedrijf is deze werkwijze echter al jaren een maatschappelijk verantwoorde manier van ondernemen.

Ambitieuze projecten

Dakpark Rotterdam

Dansersweg 1 Klaaswaal

T 0186 579 413

Boonstoppel Groen is vaak nauw betrokken bij ambitieuze projecten. Een mooi voorbeeld is de aanleg van het Dakpark in Rotterdam - een prachtig stadspark dat zich over een kilometer uitstrekt van het Marconiplein tot aan het Hudsonplein in Delfshaven. Kijk voor meer projecten en werkzaamheden op: www.boonstoppelgroen.nl

E info@boonstoppelgroen.nl I www.boonstoppelgroen.nl

56 B+U 3 2016 Van Leeuwen Groep

Focus op service en vakmanschap Sinds de oprichting in 1988 staat de Van Leeuwen Groep bekend als gerenommeerd gevelbedrijf met focus op service en vakmanschap. Kwaliteit, betrouwbaarheid en duidelijke communicatie zorgen voor een no-nonsense aanpak en maken van het bedrijf een probleemoplosser voor elke opdrachtgever.

H

et Van Leeuwen Groep team bestaat uit gemiddeld 40 werk­ nemers die allen trots zijn op het vak en zich elke dag vol enthousiasme inzetten voor onderhoudsklussen aan de gevel en het dak. Daar is namelijk de praktische kijk op zaken en inzicht op gevelproblematiek van groot belang. De werknemers bij de Van Leeuwen Groep zijn allen uiterst capabel en vormen een solide basis waarbij geen opdracht te ver gaat. Het gaat immers om het vertrouwen. In elkaar, maar ook van de opdrachtgevers. Door de jaren heen heeft het bedrijf dan ook vele loyale opdrachtgevers verzameld, met wie zij een langdurige relatie hebben opgebouwd. Die samenwerking ­proberen zij dan ook verder gestalte te geven door nog meer facetten van de gevel naar het bedrijf toe te trekken. Het adviseren en ont­zorgen van de opdrachtgevers staat centraal in de visie van het bedrijf.

Gehele buitenschil

De Van Leeuwen Groep is gevestigd in Breda en opereert niet alleen in Brabant, maar ook de Randstad en Zeeland mogen tot het werk­ gebied gerekend worden. De werkzaamheden beslaan de gehele buitenschil van het bestaande vastgoed. Metselwerk, gevel­reiniging, restauratie, reparatie en monumentale reparatie zijn enkele van de vele disciplines waarbij men de Van Leeuwen Groep kan inschakelen.

Alle procesonderdelen worden bij elke opdracht vakkundig en doordacht op elkaar afgestemd. Dat levert de opdrachtgever niet alleen zekerheid en vertrouwen op, maar ook tijdwinst en gemak. De werk-

zaamheden van alle vakmensen zijn nauwkeurig op elkaar afgestemd, die garantie geeft het bedrijf aangezien zij staan voor service en kwaliteit. Geen detail van gevel of dak is het bedrijf onbekend. Er wordt gesproken over twaalf disciplines, twaalf specialistische ingrepen aan de schil. Al deze specialismen vormen samen het werkterrein waarin de Van Leeuwen Groep opereert.

Certificering

Veiligheid voor werknemers en de omgeving en aandacht voor het milieu zijn belangrijke pijlers. Dat blijkt uit de VCA certificering en de Erkend Installateur Thor Helical certificering. Dit certificaat verklaart dat de Van Leeuwen Groep aangewezen is als gecertificeerd aannemer voor applicaties van Thor Helical verankering systemen en scheurherstel systemen. Ontzorgen en persoonlijke aandacht zijn de pijlers van het bedrijf. Er wordt met aandacht aan de woningen gewerkt waarbij er altijd rekening met de omwonenden en bewoners gehouden wordt zodat zij zo min mogelijk hinder ondervinden. Kennis en ervaring worden omgezet in prak­tische oplossingen en er wordt voortdurend gekeken hoe faalkosten geminimaliseerd kunnen worden. De voortdurende samenwerking tussen de disciplines in de keten, het evalueren en afstemmen van het werk en het meedenken in elkaars werkprocessen is voor de Van Leeuwen Groep dagelijkse kost. Er wordt gedacht in processen, dus het gaat niet alleen om het eindresultaat, nee, juist de weg ernaartoe telt.

Van Leeuwen Groep B+U 3 2016 57

Vocht Expert Team

Het Van Leeuwen Groep Vocht Expert Team (VET) beschikt over specialisten met jarenlange ervaring en veel bouwkundige kennis met betrekking tot vochtbestrijding, zowel preventief als herstellend. De inspecties zijn geheel selfsupporting en er wordt gewerkt met een breed scala aan materieel. Voor aanvang van de werkzaamheden wordt een rapportage gemaakt. De rapportage bevat naast de oorzaak van het probleem ook de oplossing en hoe het probleem zo snel mogelijk opgelost kan worden. Dit gedegen advies geeft zekerheid en ontzorgt de opdrachtgever ter plekke.

Stofvrij Hakken

Het ‘stofvrij’ hakken is een discipline die vanuit de kwartsproblematiek vraagt om een andere aanpak. De hakkers van de Van Leeuwen Groep zijn hiermee bekend en hebben het materieel afgestemd op deze vraagstelling. Het hakwerk omhelst vooral het uithakken van het bestaande voegwerk en de voorbereiding voor herstel scheurvorming, uitslijpen waterslagen e.d. Naast hakwerk wordt er ook licht sloopwerk uitgevoerd.

Reinigen en impregneren

Er zijn, afhankelijk van de ondergrond, diverse reinigingtechnieken beschikbaar zoals technisch reinigen onder lage of juist hoge druk, soft stralen of stoom reinigen.

Specialistisch Metselwerk

De werkzaamheden aan het metselwerk zijn zeer divers. Van het vervangen van de schoorstenen tot het aanbrengen van ankers. Ook het oplossen van de scheurvorming in de gevels is een specialisme. Het wapenen en verduurzamen van de gevels door multifixatie wordt door de Van Leeuwen Groep veel toegepast.

Steigerwerk

Met gediplomeerde medewerkers zorgen ze bij de Van Leeuwen Groep voor een veilige en efficiënte steiger, afgestemd op de diverse vakdisciplines die gebruik maken van de steiger.

Uniek project

Tot 1863 kende Breda een open rioolstelsel. Daarna is er een begin gemaakt met de aanleg van het oude Vestriool. Bestaande gemetselde buizen zijn uitgediept en voorzien van een overwelving. De Van Leeuwen Groep is door de hoofdaannemer ingeschakeld voor het vervangen van het oude voegwerk. De grootste uitdaging was het scheppen van een goed en veilig werkklimaat. Er werd een tijdelijke pijp aangelegd waar het water doorheen stroomde en ventilatoren zorgden voor de aanvoer van frisse lucht. Eind 2017 zal het rioolstelsel naar verwachting opgeknapt zijn. Kijk voor meer projecten en foto’s op: www.vanleeuwengroep.nl

Dochteronderneming

Invento Bouw en Advies is een dochteronderneming van de Van De basis van het bedrijf ligt bij gevelvoegwerk. Daar is het 27 jaar Leeuwen Groep. Het bedrijf is eveneens gevestigd in Breda en heeft geleden mee begonnen en werd er vanuit het nieuwbouw voegwerk ruim dertig jaar ervaring in de bouw. Het specialisme van deze uitgebreid naar renovatie en restauratie. De Van Leeuwen Groep organisatie is dat zij veel kennis hebben van ketensamenwerking, geeft graag advies over de visuconceptuele aanpak en procesele kwaliteit van de gevels aansen in de bouw. De Van LeeuMaatschappelijk verantwoord ondernemen gezien het gevelvoegwerk zeer wen Groep doet graag een De Van Leeuwen Groep ondersteunt al jaren activiteiten voor ouderen door het bepalend is. Als richtlijn voor beroep op deze kennis om organiseren van diverse activiteiten. Zo heeft het bedrijf bijzondere uitstaphet kwaliteitsniveau wordt de zo optimale kwaliteit te waarjes georganiseerd naar musea, kastelen, stadswandelingen en evenementen.

CUR61-aanbeveling gehanteerd. borgen.

Voegen

Van Leeuwen Groep

Weidehek 20 Postbus 8824

4820 BC Breda T 076 - 542 76 80

E info@vanleeuwengroep.nl I www.vanleeuwengroep.nl

58 B+U 3 2016

BEST OF WEB

Prefab bouwen met hennep als ­bouwmateriaal Prefab bouwen met vezelhennep als bouwmateriaal, dat klinkt innovatief. De eerste woning in Nederland waar hennep als bouwmateriaal is gebruikt, staat al sinds 2012 in Oude Pekela. Daarna is het echter relatief stilgebleven. Misschien dat Oude Pekela publicitair gezien niet de meest geschikte locatie was, moet ontwikkelaar Albert Dun gedacht hebben. Vandaar dat nu een tweede demogebouw, met verschillende buitenafwerkingen, wordt geopend op de Kop van Jafa, in Fabcity, Amsterdam. Waarbij Fabcity in dit geval staat voor prefab…

Nieuwbouw groot gerechtsgebouw in Breda In Breda wordt binnenkort begonnen aan de voorbereidingen voor de bouw van een 66 meter hoog gerechtsgebouw. Het gebouw zal een rechtbank, het Openbaar Ministerie en de Raad voor de Kinderbescherming gaan huisvesten.

De gemeente Breda maakte dit bekend namens bouwconsortium InBalans, dat de klus op zich neemt. InBalans bestaat uit een ­samenwerking tussen VolkerWessels, Facilicom en Macquarie Capital Group. Het ontwerp is van architectenbureau A2 Studio. januari 2016 begin bouw 23 november werd tijdens een informatiebijeenkomst in ­PodiumBloos in Breda door de corporatie vertelt over de procedures, de planning en eventuele hinder voor omwonenden. In januari werd de bouwplaats ingericht, bouwhekken geplaatst, het terrein gereed gemaakt voor de funderingswerkzaamheden en bouwwegen aangelegd zo meldde het consortium in het bouwschema. Waarna gestart zal worden met de funderingswerkzaamheden.

Geprefabriceerde gevel In mei 2016 zal worden begonnen met de ruwbouw en wordt de gevel, grotendeels geprefabriceerd, aangebracht. Dit heeft als reden dat in hoog tempo kan worden gebouwd en de kwaliteit beter is, dan wanneer de gevel op de bouwlocatie wordt gemonteerd of gemaakt, zo meldde het consortium aan bredavandaag.nl. Vervolgens zal de dakbedekking worden aangebracht, waarna in februari 2017 begonnen moet worden met de afbouw, het installeren van de technische installaties en de inrichting van het gebouw. Eind maart 2018 is de geplande opleverdatum.

LEES MEER

bou w

enuit

voerin

g.nl

Albert Dun is oprichter en directeur van Dun Agro, dat allerhande toepassingen met (vezel)hennep ontwikkelt, van bouwmateriaal tot thee – zonder narcotische werking. Onlangs was er in het ­radioprogramma BNR Bouwmeesters aandacht voor vezelhennep in de bouw. Dun sprak daar over zijn passie voor het materiaal: “De hennepwoningen hebben een hoge isolatiewaarde. Dat geldt voor zowel voor warmte en koude als voor geluid. Bovendien zijn ze 100 procent natuurlijk en betaalbaar”.

Biocomposiet Het materiaal dat Dun Agro gebruikt is een biocomposiet dat bestaat uit hennephout, natuurlijke lijm en water. Dit materiaal wordt gebruikt voor de wanden, daken en vloeren. “De kern van de hennepplant is houtachtig. De frameconstructie bestaat uit houtskeletbouw en de hennep zelf wordt er hier door ons ingeperst. Testen wijzen uit dat het net zo sterk is als gewone houtskeletbouw.” Een aardbevingstest leverde volgens Dun een ‘heel positief resultaat op’.

Dat rapport wordt binnenkort openbaar gemaakt. Een voordeel van hennephout ten opzichte van andere houtsoorten, is dat het niet uitzet. Hennep groeit in razend tempo en is makkelijk afbreekbaar, wat het een duurzaam materiaal maakt.

Geschikt voor prefab Het gebruik van hennep als bouwmateriaal sluit goed aan bij de huidige ontwikkelingen op het gebied van biocomposiet, waarover in B+U nr. 2 een uitgebreid artikel verscheen. Daarbij kwam ter sprake dat biocomposiet als bouwmateriaal goed geschikt is voor prefab bouwen, met name vanwege de vormvrijheid en de lichtheid van het materiaal. Daardoor kan het de concurrentie aangaan met reguliere bouwmaterialen. “Ambachtelijk bouwen is in Nederland ook niet te betalen. We hebben daarom de factor arbeid eruit ­gehaald.

De woningen zullen machinaal worden geproduceerd, waardoor de hennepwoningen betaalbaar zullen worden. Ze zijn ongeveer 10 procent duurder dan vergelijkbare woningen, maar dan zijn ze ook nul op de meter.”

transVORM B+U 3 2016 59

In het bestaande zit de echte waarde constantijn huygensflat papendrecht – revitalisatie 176 flats i.o.v. woonkracht 10

Het Zuid-Hollandse bedrijf transVORM brengt samen met de opdrachtgever vraag en aanbod bij elkaar. Dit door bestaand vastgoed nieuw leven in te blazen. Een gebouw krijgt een nieuw uiterlijk, functie en inhoud door transformatie, revitalisatie en onderhoud. Of het nu gaat om een kantoorpand, een zorgcomplex of een woongebouw, het streven van transVORM is dat de uiteindelijke gebruiker tevreden is. Want als dat zo is, dan is de opdrachtgever dat ook.”

O

pvallend is dat transVORM een totaalaanbod aanbiedt. Het bedrijf ontzorgt haar opdrachtgever door het totale scala aan diensten aan te bieden. Vaak gaat het alleen om renovatie en restauratie, of alleen transformatie of alleen onderhoud. transVORM heeft al deze werkzaamheden in haar portfolio. Een ander opvallende succesfactor is dat het bedrijf denkt vanuit de eindgebruiker.

Als eigenaar van een gebouw wil je uiteraard niets liever dan zo snel mogelijk bezetting realiseren. En dat kan alleen als het pand voorziet in de wensen van de gebruikers.

Optimale match

Anno 2016 is het niet meer gebruikelijk dat het werk uitsluitend op kantoor plaats vindt. Integendeel, door het nieuwe werken, de flexibele arbeidsmarkt en digitalisering verdwijnen er steeds meer klassieke kantoorpanden en werken de mensen vanuit huis of andere locatie. Daar tegenover staat dat de vraag naar bedrijfsverzamelgebouwen, flexkantoren, seniorenwoningen, zorgwoningen en studenten- en starterswoningen en eenpersoonshuishoudens de komende jaren juist zal toenemen. Veel bestaand vastgoed zal dan ook gerevitaliseerd moeten worden om ook in de toekomst interessant te blijven. Door te zorgen voor een optimale match tussen vraag en aanbod beperkt transVORM de leegstand van gebouwen tot een minimum kijkend naar de totale exploitatiekosten. Het bestaande pand krijgt een nieuwe invulling en wordt dusdanig flexibel gemaakt dat de nieuwe functie snel en efficiënt kan inspelen op de veranderde vraag in de toekomst. Op deze manier zorgt het bedrijf er voor dat het optimale uit het gebouw gehaald wordt.

gebouw een totaal andere functie en uitstraling te geven. De werkmethode Single-Piece-Flow zorgt voor een continue flow van opeenvolgende werkzaamheden. Wachttijden zijn uitgesloten, zodat de overlast in de omgeving tot een minimum wordt beperkt. Klanttevredenheid, duidelijke communicatie, korte doorlooptijden en lage kosten zijn niet voor niets de pijlers van transVORM. Door het sluiten van meerjarenonderhoudscontracten worden de juiste besluiten vooraf genomen en blijft de kwaliteit van het gebouw op peil. Ook jaren na de transformatie, revitalisatie of nieuwbouw.

Hart en ziel

Wensen en eisen

Alle medewerkers van transVORM zetten zich met hart en ziel in om op een duurzame manier omgevingen te creëren waarin mensen zich op hun gemak voelen. Onder het motto ‘in het bestaande zit de echte waarde’ wordt er elke dag hard gewerkt om een nieuwe invulling aan de bestaande panden te geven. Met behulp van een scan wordt het inzichtelijk hoe de levensduur en energieprestaties van het gebouw optimaal kunnen worden benut en binnen welke financiële kaders. Ook wordt er, waar mogelijk, gebruik gemaakt van LEGOlisering: met behulp van losse elementen worden er nieuwe plattegronden ingericht. Dit is een snelle en effectieve manier om een bestaand

transVORM

Veerweg 165 Papendrecht

bakenmonde utrecht - transformatie kantoor naar woongebouw i.o.v.

­jutphaas wonen

transVORM heeft in de afgelopen jaren voor organisaties die diverse panden bezitten in de sectoren wonen, winkelen, zorg en onderwijs een nieuw leven gegeven. Het allerbelangrijkst hierbij is dat er altijd wordt uitgegaan van de wensen en eisen van diegenen die het pand gaan gebruiken. Wat willen zij? Want ook hierbij geldt, als de gebruiker tevreden is, dan is de opdrachtgever dat ook. transVORM biedt het allemaal in één. transVORM vindt het Resultaat Gericht Samenwerken volgens het VGO-keurmerk met de opdrachtgever een belangrijk onderdeel in haar gehele proces. Het is dus geen kwestie van of/of, maar van én/én!

T 078 - 642 13 75

E transVORM@vorm.nl I www.transVORM.info

60 B+U 3 2016

BEST OF WEB

Vraag naar metselaars door aantrekkende bouw

wijkcentrum Holdert. Zo dient het NK Metselen ook een maatSinds de bouw aantrekt is er weer volop vraag naar metselaars. Momenteel dreigt zelfs de paradox te schappelijk doel. Een vakjury ­ontstaan dat de vraag naar metselaars zo snel toeneemt, dat een tekort aan uitvoerend vakmanschap ont­b eoordeelt de deelnemers op staat. Dit meldt Koninklijke Nederlandse Bouwkeramiek (KNB). Zij organiseerde van 12 tot en met 15 april een groot aantal punten van de finale van het NK Metselen. het metselproces. Inzet is de Zilveren Troffel. Het Nederlands Tijdens die kampioenschap gaan de beste vmbo-metsel-leerlingen kampioenschap wordt georganiseerd door Koninklijke Nederlandvan het land vier dagen lang de strijd met elkaar in Emmen. De leerse Bouwkeramiek (KNB) samen met Bouwmensen Drenthe Noordlingen zijn geselecteerd tijdens eerder gehouden voorrondes. VoorWest Overijssel en Treant Zorggroep. afgaand aan dit NK komt KNB dus met het bericht dat er dringend vraag is naar vakbekwame metselaars. De bouwcrisis heeft volgens Jaarlijks initiatief de brancheorganisatie gezorgd voor een kaalslag, die, nu de bouw Het Nederland Metselkampioenschap (“anno 1952”) is een jaarlijks sterk aantrekt, danig wordt gevoeld. “De komende jaren is er echinitiatief van de georganiseerde Nederlandse baksteenindustrie, ter weer volop metsel- en ander bouwtalent nodig om aan de grote ­samenwerkend in KNB, dat daarmee het metselonderwijs wil probouwopgave te kunnen voldoen.” moten en het vakmanschap wil stimuleren. KNB werkt daartoe nauw samen met de regionale opleidingsbedrijven in de bouw, Aannemers NK Metselen Vereniging Metselwerken (AVM), de Vereniging Nederlandse VoegTijdens de landelijke finale van het NK Metselen werken de deelbedrijven (VNV), Fundeon, Bouwend Nederland en SKG-IKOB (bouwnemers vier dagen lang aan 6 zitbanken voor bewoners van Wooncertificeringsinstantie). Het NK Metselen 2016 is de 64e editie op rij. advertentie

13266a

Kroeze Infra bv B+U 3 2016 61

Kroeze Infra

Gaat verder Als men aan Kroeze Infra denkt, dan denkt men aan een toonaangevend bedrijf dat gespecialiseerd is in grond-, weg- en waterbouw. Een naam die in één adem genoemd wordt met optimale samenwerking, klantgerichtheid en transparantie.

D

e ruim veertig werknemers bij Kroeze Infra zien zichzelf dan ook als ambassadeurs van het bedrijf. In 2011 heeft de organisatie met twintig man personeel een doorstart gemaakt en is sindsdien alleen maar gegroeid. Er is door directie Herman Zeidenveld en Maarten Wijnhoven veel geïnvesteerd in de mensen die met hem de doorstart hebben gemaakt. Samen hebben zij Kroeze Infra gemaakt tot het florerende bedrijf waar ze allen terecht trots op zijn.

Ook vanuit de markt komen er alleen maar goede feedback berichten. Het is dan ook logisch dat steeds meer opdrachtgevers hun weg naar Kroeze Infra weten te vinden. Niet alleen kiezen ze voor kwalitatief hoogstaande eindresultaten, maar vooral voor de weg daar naar toe. De missie van Kroeze Infra is om hun opdrachtgevers zoveel mogelijk te ontzorgen. Meedenken aan creatieve oplossingen, en het signaleren van uitdagingen is voor het bedrijf dagelijkse kost. Hierbij wordt rekening gehouden met de opdrachtgever, maar ook eindgebruikers, bewoners of weggebruikers worden niet buiten beschouwing gelaten.

Werkzaamheden

Riolering, grondwerk, bestrating, asfalteringswerk, bodemsanering en betonwerk maken deel uit van de werkzaamheden van Kroeze Infra. Door deze verschillende specialismen zijn zij de ideale partner voor complexe werken waarin verschillende disciplines aan bod komen. Door het hanteSpecialismen van ren van korte en duidelijke comKroeze Infra municatielijnen en een opti Riolering male interactie tussen de ver Grondwerk schillende afdelingen kan het Bestratingen bedrijf flexibel en besluitvaar Asfalteringswerk dig optreden. Uiteraard heeft Bodemsanering Kroeze Infra de nodige certifi Groenvoorziening ceringen in haar bezit. Maat-

Kroeze Infra bv

Parkweg 33 4153 XK Beesd

schappelijk verantwoord ondernemen staat voorop en dat heeft zich geuit in het hoogst haalbare niveau op de CO2 Prestatie­ladder (niveau 5). Ook het milieumanagementsysteem voldoet aan de ISO 14001-norm. Zorg voor veiligheid, gezondheid en welzijn van hun werknemers en derden is de eerste prioriteit.

Projecten

Kroeze Infra heeft de Colignybrug in de Utrechtse Schildersbuurt vervangen. De nieuwe brug diende in overeenstemming met de oude, monumentale brug te worden gebouwd, waarbij elementen als natuursteen en leuningen zijn hergebruikt. De werkzaamheden vonden plaats in een bewoond gebied en daardoor moest overlast zoals geluids­hinder tot een minimum worden beperkt. Het project is tot volle tevredenheid afgerond net zoals het project dat zij in opdracht van de gemeente Den Haag ten uitvoer brachten.

De gemeente Den Haag gaf Kroeze Infra de opdracht om een deel van de kademuren aan de Conradkade te vervangen. Er werd driehonderd meter oude kade bestaande uit houten beschoeiing met een talud vervangen door een rechte, betonnen wand bekleed met metselwerk. Het project was een logistieke uitdaging omdat het werkgebied beperkt van omvang was en zich bevond tussen een tramspoor en een doorgaande watergang. Kroeze Infra was hierdoor gedwongen om het grootste deel van de werkzaamheden vanaf het water uit te voeren.

Trots

Bij Kroeze Infra zijn ze trots op hun vaste team van medewerkers.

Hierdoor kan er snel geschakeld worden en wordt er open en volledig gecommuniceerd naar alle betrokkenen bij een project. Proactiviteit, creativiteit en flexibiliteit zijn de kernwoorden en tevens succesfactoren van het bedrijf. Dat maakt van Kroeze Infra een volwaardige partner waarop de opdrachtgever kan bouwen.

T 0345 - 68 44 75 F 0345 - 68 44 36

E info@kroezeinfrabv.nl I www.kroezeinfrabv.nl

62 B+U 3 2016

Voorsprong door innovatief samenwerken

13358a

LEKKERKERKER ROTTERDAM

VERHUUR & HANDEL, RIJPLATEN & DRAGLINESCHOTTEN

ASBESTWERKEN & SLOOPWERKEN

13386

020 GROEN 020GROEN richt zich op alle werkzaamheden in het groen voor instellingen, bedrijven, overheden en particulieren.

Wij komen graag bij u langs, om uw wensen en mogelijkheden te bespreken en u van deskundig advies te voorzien.

WWW.020GROEN.NL DANZIGERBOCHT 29 1013 AM AMSTERDAM T: 020 820 4118

13428

020GROEN ONTZORGT!

Streetprint Nederland v.o.f. B+U 3 2016 63

Creatieve patronen in asfalt In bijna achttien jaar tijd is er in Nederland meer dan 700.000 vierkante meter aan Streetprint aangebracht in tientallen ­Nederlandse gemeenten. StreetPrint Nederland is een creatief en modern bedrijf dat innovatieve oplossingen op het gebied van decoratief asfalt voor overheden, bedrijven en particulieren ontwikkelt.

D

e oplossingen met asfalt zijn sterk, stil, duurzaam en onderhoudsvriendelijk. De opdrachtgever heeft de keuze uit patronen in asfalt (Streetprint), markering in asfalt (Duratherm) en logo’s op asfalt (Logotherm). In het drukke verkeer van tegenwoordig staat veiligheid voorop. Daarom heeft het bedrijf de afgelopen jaren vele drukke verkeerspunten onder meer bij woonbuurten, scholen of bij winkelcentra van decoratief asfalt voorzien. Daarmee wordt niet alleen de veiligheid voor de weggebruikers verhoogd, ook de geluidsoverlast van het verkeer wordt gereduceerd. Streetprint is duurzaam en onderhoudsvrij en is nauwelijks te onderscheiden van straatwerk waardoor het naadloos opgaat in de bestaande omgeving. Vooral de binnenstedelijke locaties zijn populair voor het aanbrengen van Streetprint. De patronen in het asfalt geven namelijk een duidelijk signaal af aan de automobilisten waardoor ze beter letten op het verkeer om zich heen en daardoor neemt de veiligheid voor voetgangers en fietsers automatisch toe.

Gepatenteerd procedé

Streetprint is een in Canada ontwikkeld en gepatenteerd procedé dat in meer dan dertig landen onder licentie wordt toegepast. Het procedé werkt snel, veilig en zonder veel overlast voor de omgeving.

Geluidreductie is voor opdrachtgevers eveneens een belangrijk argument om te kiezen voor Streetprint. Om beter inzicht te krijgen in de exacte geluidtechnische eigenschappen, heeft StreetPrint Nederland de expertise van ingenieursbureau M+P ingezet. Een onderzoek naar

Streetprint Nederland v.o.f.

Groenewoudsedijk 10 3528 BG Utrecht

Tien redenen voor Streetprint: Duurzaam Geluidsarm Veilig Decoratief Trillingsarm Onderhoudsarm Signalerend Antivandalisme Tijdbesparend Kostenbesparend

de geluideffecten van wegvakken met Streetprint in keperverband heeft aangetoond dat deze wegvakken in alle gevallen stiller zijn dan standaard elementenverhardingen in keperverband. Het onderzoek op basis van de Close Proximity(CPX)methode is op vijf verschillende wegvakken uitgevoerd. De maximale geluidreductie die is gemeten bedraagt 2 dB.

Projecten

Een mooi voorbeeld van de werkzaamheden van StreetPrint Nederland is het afgeronde project in de gemeente Arnemuiden.

Deze Zeeuwse gemeente heeft het bedrijf in de arm genomen om de nieuwe asfaltverharding in de karakteristieke, maar zeer levendige drukke dorpskern op de Nieuwlandseweg van een klinkerpatroon te voorzien. Hierdoor houdt het centrum wel haar authentieke uitstraling in tact, maar kan de gemeente wel profiteren van een duurzame, onderhoudsarme en veilige doorgaande verbinding. Kijk voor meer informatie over de afgeronde projecten en technische informatie op: www.Streetprint.nl

T (030) 287 69 24 F (030) 287 68 09

E info@Streetprint.nl I www.Streetprint.nl

64 B+U 3 2016

Onafhankelijk civieltechnisch ingenieurs- en adviesbureau Veilig en duurzaam ontwerpen Onafhankelijke kennisorganisatie Hoogwaardig advies Praktijkgericht Van Leersum Infra

Haverstraat 76c

2153 GB Nieuw-Vennep

T 0252 - 347 547

E info@vlinfra.nl

Maatschappelijke verantwoordelijkheid Ervaren Vakkundige specialisten

www.vanleersuminfra.nl 13414

Riothermie Energie uit afvalwater!

Dagelijks verdwijnt er veel energie via de riolering.

Dat kan ook anders!

Onze specialisten adviseren u graag over het benutten van deze energie: riothermie.

Afvalwater Water zuiveren bij de bron!

Nederland denkt meer en meer na over alternatieven voor de verwerking van afvalwater.

Copier is gespecialiseerd in het adviseren en realiseren van slimme oplossingen voor decentrale afvalwaterzuivering.

Copier Milieu en Water · Adviseurs & Ingenieurs voor de buitenruimte w www.copiergroep.nl · T 0318 63 47 47 · E info@copiergroep.nl

Avelingen Oost 8

l

Normeco is de juiste partner voor het leveren van gebruikersvriendelijke voegoplossingen voor een langdurig onderhoudsvrije bestrating. Het assortiment bevat gunstig geprijsde kwaliteitsproducten die snel en eenvoudig te verwerken zijn.

Voorkomen van onkruid Normeco Ecologic Solutions

• 100% ecologisch • Snel en eenvoudig te verwerken • Onderhoudsvrij • Zelfherstellend • Geen onkruid

Nu inclusief

het handige voegmaatje

Nieuw in het assortiment zijn de Stropellets, een uniek product tegen onkruid in de borders.

Meer informatie over onze producten kunt u vinden op onze website: www.normeco.nl.

normeco ECO LO G I C S O LU T I O N S

www.normeco.nl 13413

l

www.strago.nl

13412

De juiste partner in het

4202 MN Gorinchem

+31 (0)6 45 60 56 29

0183-632955 13424

Jannink Beton B+U 3 2016 65

Maakt elk gewenst betonproduct

Anno 2016 staat de derde generatie van de familie Jannink aan het roer van het familiebedrijf Jannink Beton te Hoge Hexel. Voor 1990 bestonden de werkzaamheden voornamelijk uit het produceren van veeroosters voor boerderijen in de omgeving. Dat veranderde toen zij vanaf 1990 actief werden in de bouw en zich specialiseerden in het produceren van dorpels tot stalramen.

A

l sinds het jaar 1925 maakt het bedrijf prefab beton producten in een grote verscheidenheid. Van luxe balkonplaten, vorst­ randen, muurafdekbanden, raamdorpels, spekbanden, sierlijsten, trappen en urnkelders tot meer eenvoudige producten zoals kantplanken, poeren, putten en deksels. Elk product, of het nu gaat om een standaard product of om bijzondere verzoeken van een opdrachtgever, wordt met passie gefabriceerd. Ook kunstwerken en stadsmeubilair kunnen op verzoek door Jannink Beton gemaakt worden. De wens van de klant staat namelijk altijd centraal en alle werknemers denken mee in het onderzoeken naar de beste mogelijkheden. Alle producten kunnen in kleur en met diverse oppervlaktes gemaakt worden.

Kwaliteit staat voorop

Creativiteit, flexibiliteit, korte lijnen en afspraken met betrekking tot levertijden worden altijd nagekomen. Bij Jannink Beton staat service zeer hoog in het vaandel en alle enthousiaste medewerkers doen er alles aan om elke opdracht tot volle tevredenheid af te ronden. Kwaliteit staat hierbij voorop. Aangezien levertijden in de bouwnijverheid belangrijk zijn hanteren ze bij Jannink Beton een unieke planningssoftware waarmee ze de projecten scherp in de gaten kunnen

Jannink Beton

Hexelseweg 91 7645 AN Hoge Hexel

houden. Tevens zijn ze in het bezit van een eigen mallenmakerij waar bijna alle vormen uit hout gemaakt kunnen worden. Innovatie is een van de kernpunten van Jannink Beton, door te innoveren kunnen ze de wensen van hun klanten beter verwezenlijken.

De twee hoofden

In opdracht van de gemeente Wijchen heeft Jannink Beton in 2012 meegewerkt aan de plaatsing van het kunstwerk ‘De Twee Hoofden’ bij de rotonde Nieuweweg / Graafseweg in Wijchen. Het is gemaakt door kunstenaar Elisabet (Bea) Stienstra. Stienstra maakt volgens klassieke procedés sculpturen in hout, marmer, brons of een combinatie van die materialen. De hoofden zouden oorspronkelijk uit baksteen bestaan, maar de veelheid aan verschillende baksteenvormen, maakte dat onuitvoerbaar. Het materiaal is nu beton geworden met een baksteen structuur. De voegen zijn echt ingevoegd, waardoor toch het effect van metselwerk is bereikt. De twee hoofden zijn elk vier meter hoog en vier meter breed. Jannink levert niet alleen veel architectonische producten en maatwerk in de omgeving van Hoge Hexel, maar is door heel Nederland actief en levert tevens aan bedrijven in het westelijk deel van Duitsland. Kijk voor meer informatie op: www.janninkbeton.nl

T (0546) - 571422 F (0546) - 577163

E info@janninkbeton.nl I www.janninkbeton.nl

66 B+U 3 2016 Outdoor Spraying Nederland is een jong en dynamisch bedrijf, gespecialiseerd in het spuiten van damwandprofielen, stenen muren en bijvoorbeeld dakpannen op locatie. Wij waarborgen op een duurzame manier de waarde en uitstraling van uw onroerend goed.

Voordelen op een rij: • Revitalisering bedrijfspanden.

• Verfraaiing en verduurzaming materialen.

• Vele malen goedkoper dan vervangen of schilderen.

• Geen braakliggend terrein.

• Duurzaam en daardoor milieuvriendelijk.

Outdoor Spraying Nederland Zwollestraat 9 7575 EP Oldenzaal Tel. 0541-663100 info@outdoorspraying.nl

13259

PE/PP VAN DESIGN

TOT CONSTRUCT

ELKE BAUER BEGINT MET EEN FUNDERING Vooraanstaand & betrouwbaar

Bauer Funderingstechniek voert de volgende activiteiten uit: • • • • • • •

Putten Kolken Vetafscheiders PE-Installaties Zwembaden Specials

KUNSTSTOFFEN

Mixed-In-Place soilmix Groutanker met strengen GEWI-anker (paal) Groot diameter boorpaal Bentoniet-cement dichtwand Diepwand Jet grouten

Rendementsweg 15 3641 SK Mijdrecht 0297-231150 info@bauernl.nl www.bauernl.nl

www.haner.nl 13431

13467

Gespecialiseerd in de civiele- en maritieme duikindustrie

ISO 9001 en VCA** gecertificeerd

Qceas Rijsbosch 13 4112 MB Beusichem T +31 332 100 111 E info@qceas.eu I www.qceas.eu 13382

SchreudersGroen B+U 3 2016 67

Denkt mee met de klant Door SchreudersGroen wordt er al vele jaren vanuit de vestigingen Amsterdam en Tiel met veel overgave aan het groen gewerkt.

Of het nu gaat om aanleg, advies, ontwerp of onderhoud, SchreudersGroen is van alle markten thuis.

I

n de afgelopen jaren heeft het bedrijf een waardige portfolio opgebouwd en mag ScheudersGroen zich een ware expert op het gebied van groen noemen. Hun diverse opdrachtgevers bestaan uit overheid, woningbouwcorporaties, bedrijven, V.V.E., begraafplaatsen, scholen en kinderdagverblijven, vastgoed organisaties en zorginstellingen. Met alle medewerkers is het bedrijf actief in een straal van vijftig kilometer langs de weg Amsterdam-Tiel.

Advies, ontwerp en uitvoering

Bij SchreudersGroen willen ze de klant maximaal ontzorgen. Samen wordt er gekeken wat de mogelijkheden zijn en daarbij vormt het budget geen beperking voor het bedrijf. Ze zien het budget bij SchreudersGroen juist als een uitdaging om hun creativiteit te laten werken om zo tot een eindresultaat te komen. Dit resultaat moet in elk geval een prettige leefomgeving zijn waar iedereen plezier aan beleeft. Het geven van gedegen advies is uiteraard niet het enige onderdeel van de totaaloplossing die het bedrijf biedt. Van bodemadvies tot beplantingsplan, SchreudersGroen zorgt ervoor. Er bestaat dan ook geen standaard klant, elke klant is in hun ogen uniek en wordt ook zo behandeld. Liever nee zeggen en kwaliteit leveren, dan ja zeggen en de klus afraffelen is het motto van de organisatie. En gedurende het project blijft SchreudersGroen continu in gesprek met de opdrachtgever. Wat zijn de doelstellingen die de klant voor ogen heeft? SchreudersGroen integreert deze vervolgens in het plan. Om

SchreudersGroen

Osdorperweg 530a 1067 SX Amsterdam

het eindresultaat van een ingerichte buitenruimte mooi groen te houden, zorgt SchreudersGroen ook voor het onderhoud nadat het project is afgerond. Samen met de opdrachtgever wordt er een plan gemaakt dat afgestemd is op de seizoenen. Ook hierbij staat kwaliteit voorop. SchreudersGroen is een voorstander van duurzaam ondernemen en zorg dragen voor mens en milieu. Op een verantwoordelijke wijze en met respect voor de natuur zorgt het bedrijf ervoor dat de omgeving het hele jaar door in perfecte staat verkeert.

Weg- en waterbouw en spelen

Naast hun werkzaamheden in het groen, is SchreudersGroen ook actief in beschoeiingen, vlonders, steigers en bruggen. Van aanleg tot onderhoud, maar ook reparaties en verzakkingen in het straatwerk. Ook de inrichting en onderhoud van speelterreinen en- toestellen behoort tot de portfolio. Speelterreinen zijn belangrijk in de ontwikkeling van een kind. Dat snappen ze bij SchreudersGroen als geen ander. In het ontwerp wordt dan ook met grote zorg gekeken naar de verschillende leeftijden en daar wordt de speelplaats op aangepast.

Na de aanleg van het speelterrein inspecteert, adviseert en onderhoudt SchreudersGroen de speelplaatsen en toestellen en voert reparaties uit waar dat nodig is. SchreudersGroen heeft de volgende certificaten in huis waar zij terecht trots op zijn: Groenkeur BRL Groenvoorzieningen 2012 en ISO 9001, VCA 2008/5.1. Voor projecten en referenties zie: www.schreudersgroen.nl

T 0344 - 84 52 68

E info@schreudersgroen.nl I www.schreudersgroen.nl

68 B+U 3 2016

Leidsevaartweg 15 2106 NA Heemstede Tel 023-5848041 info@mensebv.nl

• verplanten, snoeien, verzorging en rooien van bomen • machinaal wegfrezen van boomstobben • onderhoud, beplanting van parken en tuinen www.mensebv.nl

Aannemings-, Handel-, Boomverzorgings- en Groenvoorzieningsbedrijf

13443

SpecialiSt in elke Stijl Het adres voor alle voorkomende betonwaren!

Ons bedrijf is gespecialiseerd in: • asfaltonderhoud • asfaltreparaties • Hotbox werkzaamheden

sneller, gOedkOper en duurzamer!

Jannink Beton Hexelseweg 91 7645 AN Hoge Hexel Tel: (0546) 57 14 22 Fax: (0546) 57 71 63 info@janninkbeton.nl

www.janninkbeton.nl

Grondverzet Agrarisch Transport Baggerwerk Leveren van diverse hulpmiddelen

13516

Met onze Bitumen Infrarood Machine (B.I.M.) kunnen wij: naadloos repareren in alle jaargetijden, met minimale verkeers- en geluidshinder en duurzaam onderhoud uitvoeren!!

Voor meer informatie: Telefoon: 0318 570 740 Email: info@asfalt-onderhoud.nl www.asfalt-onderhoud.nl 13488

Al meer dan 40 jaar specialist in groen, grond en infra!

Benedenheulseweg 48, 2821 LT Stolwijk Tel.: (0182) 36 23 88, info@devriesstolwijk.nl

www.devriesstolwijk.nl 13463

Asfalt-onderhoud B.V. B+U 3 2016 69

De oplossing voor beschadigde asfaltwegen Zes jaar geleden werd er binnen het bedrijf gestart met de specialisatie asfaltonderhoud. Asfalt-onderhoud B.V. is gevestigd in ­Renswoude. De jaren daarvoor werkte de heer Diepeveen in de GWW sector en had dus al de nodige ervaring opgedaan om zijn eigen asfaltonderhoud bedrijf op te richten.

H

et onderhouden van het asfalt is belangrijk. Gaten en scheuren in het wegdek kunnen een groot gevaar voor de weggebruikers opleveren. Daarom moeten de wegen het gehele jaar door in uitstekende conditie verkeren. Het bedrijf is in het bezit van een unieke Bitumen Infrarood Techniek machine (B.I.M.). Deze machine wordt ingezet bij de kleinere reparaties aan het asfalt. De machine verhit het asfalt op de te repareren locatie waarbij het asfalt verwerkbaar wordt en reparatieasfalt aan de massa wordt toegevoegd. Het resultaat is een versmelting van beide asfaltlagen waarna ze geëgaliseerd worden en verdicht worden met een wals. De voordelen van deze techniek zijn legio. Het verkeer ondervindt weinig verkeershinder, het asfalt is direct overrijdbaar en de reparatie kan in twintig minuten geklaard worden. Er zijn ook geen bijkomende kosten zoals de afvoerkosten van freesmateriaal of aanvoerkosten van nieuw asfalt. Al heel veel gemeenten verbaasden zich tijdens een demo over de voordelen van deze techniek.

Scheuren vullen

Een andere service van Asfaltonderhoud B.V. is het vullen van scheuren. Tijdige reparatie van scheuren voorkomt verdere schade aan het asfalt, maar dan moet het wel vakkundig worden uitgevoerd. Onze unieke machinale aanpak met temperatuur gecontroleerde voegvulling verzekert u van een minimale verkeershinder dankzij compacte machines. Een flinke levensduurverlenging van het huidige asfalt.

Hotbox

Een hotbox is een gasgestookte unit die asfaltproducten vervoert.

Asfalt-onderhoud B.V. verhuurt hotbox inclusief bemanning en transport eventueel ook met wals en afwerkploeg. Op verzoek wordt de bestelling bij de asfaltmolen opgehaald en vervolgens wordt deze vervoerd naar de werklocatie en uit de hotbox gedraaid. Diverse ­grote werken zijn in samenwerking met Avema Wegenbouw B.V. tot stand gekomen.

Asfalt-onderhoud B.V

De Hooge Hoek 17 3927 GG Renswoude

Voordelen

Samenwerken met Asfalt-onderhoud B.V. biedt veel voordelen. Het wegdek wordt snel gerepareerd en men blijft dus nooit lang met een beschadigd wegdek zitten. Tegelijk wordt er ook aan een duurzaam asfaltonderhoud gewerkt. De B.I.M. past uitstekend binnen deze duurzaamheidsvisie. Er is geen verspilling door tijdelijke reparaties, het asfalt wordt snel en onder elke weersomstandigheid gerepareerd. Het asfalt wordt volledig hergebruikt en dat betekent dat er geen verspilling is van het bestaande asfalt. Mens en dier worden ­tijdens de reparaties niet gehinderd door storende harde geluiden, ook tijdens de nachtelijke uren. En het materieel kan vervoerd ­worden in één vrachtwagen en dat is veel efficiënter vergeleken met de traditionele methode.

Bij Asfalt-onderhoud B.V. wordt er 24 uur per dag en 365 dagen per jaar aan het onderhoud van het asfalt in Nederland gewerkt. Met zeven man sterk pakken zij alles aan wat met asfalt te maken heeft. ­Nieuwe samenwerkingsverbanden zijn het afgelopen jaar tot stand gekomen met grote aannemers. Een nieuwe website is in de maak en zal medio 2016 operatief zijn. Kijk voor meer nieuws en informatie op: www.asfalt-onderhoud.nl.

T 0318-570740

E info@asfalt-onderhoud.nl I www.asfalt-onderhoud.nl

70 B+U 3 2016

t lis ia ren ec eu are s Sp kl b te t en m he op rui in n va

Totaaloplossing voor valbeveiliging op platte daken 9 9 9 9 9 9

Eigen assortiment valbeveiliging Kwaliteit conform wetgeving Snelle levertijden Van tekening tot montage beste prijs/kwaliteit verhouding Klantgerichte aanpak

oe

H oe

ijg kr

H

je

n ite bu ar na n n te re or ge sp ick? en n k

n jo

m

n re

ee

nl

s.

rt

ou

pc

to

@

ge

fo

sa

n jo

dt or

or

w

vo in

13475

?

eenvoud in valbeveiliging www.rezdakveiligheid.nl info@rezdakveiligheid.nl - 078 610 0321

13520

Gedreven en professioneel, voor onderhoud van Gevel en Dak

Onze twaalf disciplines 1.

Advies 2.

Steigerbouw 3.

Hakwerk 4.

Specialistische reiniging 5.

Metselwerk 6.

Scheur-/spouwherstel 7.

Gevelvoegwerk 8.

Betonherstel 9.

Loodwerk 10.

Hellende daken 11.

Schil-isolatie 12.

Vochthuishouding Van Leeuwen staat voor persoonlijke aandacht, procesbeheersing en leveren van kwaliteit.

Weidehek 20 Postbus 8824 4820 BC Breda T 076 - 542 76 80 info@vanleeuwengroep.nl www.vanleeuwengroep.nl

13489

advertentie JEF.indd 1

17-2-2016 10:15:23

Saled Nederland B.V. B+U 3 2016 71

Duurzaamheid staat voorop Als men denkt aan professionele LED lichtverlichting, dan komt men al snel uit bij Saled.

Het bedrijf is namelijk de specialist op gecertificeerde LED verlichting en een volwaardige partner in duurzaamheid en kwaliteit.

S

aled Heeft voor alle conventionele verlichting een LED vervanger. De voordelen voor het gebruik van LED verlichting zijn legio. Denk hierbij aan bijna 50 procent minder CO2 uitstoot, een energiebesparing van 50 procent, herbruikbaar voor 99,9 procent en een zeer lange levensduur. Men hoeft tevens niet bang te zijn dat de bestaande armaturen vervangen moeten worden zodra

er overgestapt wordt op LED verlichting. Saled is gespecialiseerd in het één op één vervangen van de conventionele lichtbron naar een LED lichtbron in het bestaande armatuur. Dat maakt deze verlichting uitermate interessant voor gebruik in openbare verlichting. De ervaren vakmensen bij Saled leveren al bij ruim 170 gemeenten door heel Nederland de LED verlichting, maar ook buiten de landgrenzen zijn zij actief. ­België, Zwitserland, Duitsland en Noorwegen behoren ook tot het klantportfolio. De LED verlichting wordt door de diverse opdrachtgevers geplaatst in kantoren, openbare verlichting, parkeergarages, zorg en wonen, industrie, winkels, scholen en sportclubs.

Vooral de laatste twee zijn belangrijk. Het voordeel van LED is dat het licht nagenoeg trillingsvrij is. Hierdoor zullen de leerlingen minder snel vermoeid raken en blijven ze geconcentreerder. Saled levert ook hoogwaardige LED Boardings en LED Scoreborden. Uniek is dat deze compleet geleverd worden inclusief software en ophangsystemen. Veel grote clubs als FC Dordrecht, IJsselmeervogels, Quick Boys en SC Genemuiden hebben al gebruik gemaakt van deze scoreborden. Omdat de clubs met de digitale schermen de sponsorinkomsten enorm kunnen verhogen is de investering snel terugverdiend.

Saled Nederland B.V.

Haarbrug 9A 3751 LM Bunschoten-Spakenburg

Europees modelrecht

De retrofitlampen zijn beschermd door een Europees modelrecht.

Voor deze lichtbronnen is ook een patent aangevraagd. Hiermee kan Saled de kwaliteit van de producten nog meer garanderen. De lampen mogen namelijk niet meer zonder toestemming door een ander bedrijf gekopieerd worden. Hiermee worden namaak lampen uitgesloten en biedt Saled de garantie op hun kwaliteit. Goede service, klanttevredenheid, duidelijke communicatie en een goede voorbereiding staan bij het bedrijf voorop. Samen met de klanten is Saled altijd bezig met de vraag hoe zij hun opdrachtgevers nog meer van dienst kunnen zijn en hoe zij de kwaliteit van hun producten kunnen verbeteren.

Bij deze continue inspanning hoort ook het zo goed mogelijk beschermen van de nieuwe ontwikkelde producten. Voor de nieuwe serie retrofit lampen zijn de aanvraagprocedures inmiddels succesvol afgerond. De octrooi aanvragen laten wat langer op zich wachten, Saled verwacht medio december 2016 afronding en publicatie van het octrooi.

Projecten

In de Jumbo Petenbos in Veenendaal zijn 435 conventionele lichtbronnen 1 op 1 vervangen door duurzame, energiezuinige LED verlichting. Hiermee is het totale energieverbruik met ruim 65 procent gedaald. De vervanging van de verlichting is tijdens de openingstijden uitgevoerd. Klanten hebben hier geen enkele hinder van ondervonden. Het installatieteam van Saled ontving hiervoor dan ook complimenten van de Jumbo directie. Ook in Deventer heeft men van de diensten van Saled gebruik gemaakt. Saled heeft een kantoorpand van vier etages van DTZ Zadelhoff volledig omgezet naar LED. Ruim 350 lichtpunten zijn 1 op 1 omgezet naar energiezuinige verlichting. De jaarlijkse besparing bedraagt meer dan €12.000, waarmee de investering binnen 2.5 jaar terug is verdiend. De gemeente Oss is door Saled voorzien van ruim 9000 LED lichtbronnen voor de openbare verlichting. De doelstelling van de vervanging is onder andere om met energiebesparende maatregelen te voldoen aan het landelijk energieakkoord. En die gaat makkelijk gehaald worden. Kijk op: www.saled.nl voor meer projecten en referenties.

T 033 – 299 07 35

E info@saled.nl I www.saled.nl

72 B+U 3 2016

colofon Adverteren in Bouw en Uitvoering brengt u onder de aandacht bij beslissers en toeleveranciers, van en binnen, de bouwsector en hoofden van dienst en medewerkers van rijk, provincie en gemeente, ­waterschappen, woningbouwverenigingen e.d., waarbij inbegrepen: directies publieke, ­openbare en gemeentewerken, openbare bedrijven, ­architectuur en stadsontwikkeling, bouw- en woningtoezicht, milieu, ­nuts­bedrijven, DVD, relevante publiek-private samenwerkingen, middel­baar en hoger technisch ­onderwijs, openbaar vervoers­bedrijven, aannemers utiliteit-, nieuwbouw, civiel, GWW en infra.

Uw partner voor infrastructurele vraagstukken!

Inspecties Normeringen Trainingen Advies Certificaten A-Quin b.v.

Industrieweg 43 3361 HJ Sliedrecht T 0184 - 41 07 12 E info@A-Quin.nl

Met onze diensten infrastruc­ tuur ontzorgen wij u volledig.

Wat vindt u belangrijk? Wat zijn uw doelstellingen? Persoon­ lijke aandacht is niet alleen in de beginfase belangrijk, het is een continu proces.

Dat doen wij niet alleen, maar samen met u. Onze gemoti­ veerde en ervaren vakspecia­ listen zijn de garantie voor een goed resultaat.

Dát bedoelt A-Quin met ontzorgen!

www.a-quin.nl

13325

Aan dit nummer werkten mee:

Maarten van der Boon, Martijn Brinks, Tilly van Dongen, Linsey Dubbeld, Bas van den Engel, Daan Groeneveld, Yvette Jaarsma, Emile Koeman, Esther van Nijen, Daan Otto, Mladen Piculic, Jørgen Postma, Rob van der Puil, Betty Rombout, Erik Steegman, Karen Visscher en Ad Zeeman.

Uitgever

Jaco Otto Abonnementen

Jaarabonnement* Buitenland Losse nummers** Abonnementen binnen de ­doelgroep* * Prijzen zijn exclusief BTW. ** Prijzen zijn exclusief BTW en verzendkosten.

€ 85,00 € 130,00 € 15,00 € 39,00

Vormgeving

APR Media Groep BV E-mail: studio@aprmediagroep.nl

Goed in groot veelzijdig in klein

Druk

Antilope Printing nv, Lier (BE) Uitgave

APR Media Groep BV Spacelab 2, 3824 MR Amersfoort Postbus 2696, 3800 GE Amersfoort Telefoon: +31 (0)33 456 70 50 Fax: +31 (0)33 456 74 33 E-mail: info@aprmediagroep.nl Internet: www.aprmediagroep.nl

Van der Zalm Metaalindustrie B.V. vervaardigd diverse stalen constructies, in gewicht tot ca. 50 ton, voor de industriële branche en voor grond- weg- en waterbouw

Advertentie- en Orderadministratie

E-mail: orders@aprmediagroep.nl Abonnementenadministratie

APR Media Abonneeservice Postbus 2238, 5600 CE Eindhoven Telefoon: +31 (0)88 226 66 86 E-mail: abo@aprmediagroep.nl Aansprakelijkheid vaktijdschrift

Aan de inhoud van dit vaktijdschrift is veel aandacht besteed. Het is echter mogelijk dat de inhoud van deze uitgave verouderd, incompleet en/of ­incorrect is. Aan de inhoud hiervan kunnen dan ook geen rechten worden ontleend. APR Media Groep BV kan niet aansprakelijk worden gehouden voor de directe alsook indirecte gevolgen van het gebruik, op welke wijze dan ook, van de hierin aangeboden informatie. APR Media Groep BV geeft geen enkele garantie, noch aanvaardt enigerlei aansprakelijkheid met betrekking tot de inhoud, data, adviezen, verklaringen, producten of ander materiaal in het vaktijdschrift.

Overname van artikelen uit deze uitgave is uitsluitend toegestaan met bronvermelding en na toestemming van de uitgever APR Media Groep BV. Alle regels met betrekking tot de Nederlandse intellectuele eigendomsrechten zijn van toepassing.

Langekamp 8 • 5306 GV Brakel • T 0418 67 09 03 • F 0418 67 05 68 info@vanderzalmbv.nl • www.vanderzalmbv.nl

ISSN - 0921 - 1667 13348

81

13314

Ontdek Ontdek de meerwaarde de meerwaarde

Leven Leven op op Daken Daken Hét Hét adviesbureau adviesbureau voor voor meervoudig meervoudig ruimtegebruik ruimtegebruik op daken op daken • • • •

Advisering • Advisering met schetsmet schetsen definitief en definitief ontwerp ontwerp Eigen • Eigen bestekservice bestekservice Bouwbegeleiding • Bouwbegeleiding Preventief • Preventief onderhoud onderhoud en beheer en beheer van alle vansoorten alle soorten gebruiksdaken gebruiksdaken

De vijf specialistische De vijf specialistische thema’sthema’s zijn groendaken, zijn groendaken, waterdaken, waterdaken, energiedaken, energiedaken, parkeerdaken parkeerdaken en groengevels. en groengevels.

Leven op Leven Daken opheeft Dakeneen heeft eigen eenwebsite, eigen website, app, vakblad app, vakblad en unieke en All-in unieke All-in verzekerde verzekerde garantie. garantie.

Voor iedere Vooropdrachtgever iedere opdrachtgever die meerdie met meer zijnmet dakzijn wil dak doenwilzijn doen wij zijn wij een waarborg een waarborg voor zekerheid. voor zekerheid.

Samen maken Samen wij maken Leven wijop Leven Daken! op Daken!

www.levenopdaken.nl www.levenopdaken.nl

NIEUWE NISSAN NP300 NAVARA. EVEN STERK ALS INTELLIGENT.

Beste trekvermogen in zijn klasse met 3,5 ton Laadvermogen van meer dan 1 ton Maximale connectiviteit, maximaal comfort

VANAF

â‚Ź 23.615* * Genoemde prijs is de vanaf prijs excl. BTW/BPM, kosten rijklaarmaken en recyclingsbijdrage. Vijf jaar fabrieksgarantie met een maximum van 160.000 kilometer geldig op de bedrijfswagens met een diesel- of benzinemotor die nieuw is aangeschaft op of na 1 september 2015 (met uitzondering van de Nissan e-NV200: vijf jaar/ 100.000 kilometer fabrieksgarantie op EV specifieke onderdelen inclusief de Li-ion accu en drie jaar/ 100.000 kilometer voor de rest van de auto). Alle rechten voorbehouden aan Nissan Nederland.

OVEREENKOMSTIG 715/2007 EG. MIN./MAX. VERBRUIK NISSAN NP300 NAVARA GECOMBINEERD: 6,3 L/100KM EN V.A. 166 G/KM.

PICK-UP OF THE YEAR 2016

NISSAN.NL

13544