Automatie | PMA 4-2018

HET IA -VAKBL AD VO OR NEDERL AND EN BELGIE 62 S TE JA A RG A NG 2018

Installatietechniek onder de loep Is motion control een spel?

Industriële automatisering voor uw vakgebied

2 T/M 5 OKTOBER 2018 JAARBEURS UTRECHT www.wots.nl 13835a

INHOUD DE TIME-OF-FLIGHT SENSOR OP DE FABRIEKSVLOER

REDACTIONEEL & AGENDA

Talent Genoeg

PAGINA 02 B&R

Gamingtechnologie inspireert de industrie

03

04 DE SLAG VAN DATA NAAR KENNIS

ROBOTPRODUCTIE IN DEN BOSCH

Conditiebewaking

Van ‘standaard bedrijf’ naar ‘innovatief leider’

PAGINA 12 KNF VERDER PAGINA 15 ENDRESS+HAUSER KLAY INSTRUMENTS

NIEUWE VERDIEN­ MODELLEN NODIG

16

VERBINDING

Ethernet #1

Kantelende ­installatiebranche PAGINA 26 SMAR PAGINA 27-30 KROHNE

PAGINA 20 VSE INDUSTRIAL AUTOMATION

08

22

31

CYBERKRONIEK

MARKT & TECHNIEK

VERPAKKEN:

Hack in Saudi-Arabië

Innovatieve sensoren voor positionering

Topsealen voor agf steeds vaker eerste keuze

PAGINA 34 EAO BENELUX ACE STOSSDÄMPFER LENZE

35

37

PAGINA 37 LEUZE

38 COLOFON & PI NIEUWS

VAKBEURZEN

Anuga FoodTec 2018

42

SIERRA ISA OMSLAG 2 FHI OMSLAG 3 IFM OMSLAG 4 KELLER MEETTECHNIEK

44

HET IA-VAKBLAD VOOR NEDERLAND EN BELGIË AUTOMATIE | PMA 04/2018

01

Control performance monitoring

Plant automation

Advanced process control

Process control

Aspire higher APROL process automation www.br-automation.com/APROL

Scalable 50 to 500,000 channels

Reliable High-availability at every level

Flexible For primary and secondary production

Integrated Same system software for all tasks

13884b

REDACTIONEEL

AGENDA Liam van Koert LIAM@THETEXTFACTORY.EU

JUNI 5 Cyber security conference Belgium 5-7 Surface Technology 5-7 SMT Hybrid Packaging

Talent Genoeg

A

l meer dan een jaar liepen een vriend en ik met het idee rond om het technische en digitale bewustzijn van onze kinderen in ons dorp op te schroeven. Want hoewel beide scholen - jawel ­Woubrugge heeft met haar nog geen 5000 inwoners vooralsnog twee basisscholen - erg hard hun best doen om de kinderen een goede basis mee te geven, schiet de techniek er toch een beetje bij in. Een maand geleden besloten we de daad bij het woord te voegen. We kochten 15 zogenoemde klooikoffers en gingen met beide scholen in gesprek. Deze bleken laaiend ent­housiast. Een school had al wel twee Dash & Dot robots en twee Mbots aangeschaft. Maar wat ze er precies mee gingen doen wisten ze nog niet. Onze klooikoffers met Microbot computer, allerlei sensoren, ledlampjes, ­kopertape en lesboekje bleek perfect aan te sluiten. De Microbot programmeer je namelijk grafisch en de ‘als dit dan dat’ logica bleek een prima basis voor latere robotopdrachten. Bovendien geeft de klooikoffer genoeg aanknopingspunten voor wat basis natuurkunde.

Onlangs hadden we de tweede les van de tweede lesgroep (kinderen uit groep 7 en 8) aan het werk en inmiddels zijn we er aardig bedreven in. De truc blijkt vooral - na een korte klassikale uitleg - de kinderen zelf lekker te laten klooien. Maar vooral de kinderen blijken aardig bedreven. Eerlijk gezegd verbaast het me een beetje hoe goed het wordt opgepikt. Zo prikten twee meiden twee spijkers in een te droge plant en schreven een programma dat de stroom door de aarde mat. Was deze droog, dan lieten ze een ledlampje branden dat symbool stond voor een pompje of klep in een druppelsysteem.

Had de plant genoeg water, dan ging het lampje weer uit. Twee andere meiden hadden thuis zelfstandig uitgevogeld hoe je een ledje kon ­laten branden als je precies 10 keer op een knopje drukte. Dat betekende dus de introductie van een variabele en een teller in de lus. Ze hadden ook buiten kunnen spelen, het weer was er mooi genoeg voor, maar ze verkozen toch de klooikoffer.

We hebben nog heel wat lessen te gaan en ik twijfel er inmiddels geen ­m oment meer aan dat we daar ook hele leuke creatieve oplossingen gaan zien. Enthousiast talent is er genoeg. Aan ons de taak het technische vuur te ontsteken en brandend te houden.

5-7 PCIM Europe 2018 6-7 Vision Robotics & Motion 11-15 CeBIT 2018 11-15 ACHEMA 2018 12 Virtual Revolution Event 12-14 GreenTech 14 Smart Maritime Technology Event 14 T-Valley 18-22 Smart food production week 19-22 Automatica 2018 27-28 IoT Tech Expo Europe VOOR MEER EVENEMENTEN EN ACTUELE INFORMATIE OVER O.A. LOCATIE EN TOEGANG, KIJK OP WWW.INDUSTRYPLANNER.COM

PRODUCTIE EN MACHINE AUTOMATISERING PMA 04/2018

03

#waaromlezen spelletjes bereiden ons voor op het echte werk.

Gamingtechnologie inspireert de industrie De time-of-flight sensor op de fabrieksvloer

Om productietijden voor assemblages te berekenen, specialiseerde het bedrijf P41 zich in tijdstudietechnieken. Zij zochten naar een manier om deze tijden te automatiseren, in plaats van stopwatches te gebruiken. De time-of-flight (ToF red.)-sensor, veel gebruikt in de gamingindustrie, bood de oplossing.

Deborah Sassi

04

PRODUCTIE EN MACHINE AUTOMATISERING PMA 04/2018

Foto’s: pixabay PRODUCTIE EN MACHINE AUTOMATISERING PMA 04/2018

05

E

en ToF-sensor neemt naast lengte en breedte ook diepte in beeld waar. Het berekent de diepte op basis van de reistijd van licht. Zo vormt het een driedimensionaal beeld. Na gebruik voor tijdmeting ontstonden eveneens ideeën voor nieuwe industriële toepassingen van ToF. Met als gevolg de oprichting van Arkite, een bedrijf dat de Human Interface Mate, de HIM ontwikkelde. Deze HIM legt het begin en einde van acties vast door handmatige activiteiten digitaal op te nemen. De technologie detecteert producten, gereedschappen en menselijke handelingen in de ruimte en past hier workflow op toe. Het integreert ook met barcodescanners.

Een voorbeeld uit de praktijk: een operator is een bumper aan het assembleren. Op basis van een workflow projecteert het systeem de werkinstructie. Als deze instructie ‘boren’ is, geeft het systeem aan waar. Wordt voor het boren de verkeerde plek gekozen, dan geeft het systeem een corrigerend alarm. Als de taken zijn uitgevoerd, dan detecteert het systeem dit zonder dat de operator de activiteiten handmatig compleet hoeft te melden. Ook de interactie met de gereedschappen, zoals de boor, maakt deel uit van de oplossing. Vervolgens projecteert het systeem de volgende stap op het werkblad.

Visualisatie, tekeningen, kleuren en alarmen worden ingezet om de operator te begeleiden. Afhankelijk van het soort werkplek worden instructies bijvoorbeeld met behulp van licht geprojec teerd of hang t er een scherm waarop de operators kunnen zien of zij hun handelingen naar behoren hebben uitgevoerd en wat de volgende stappen zijn.

Bedrijven zetten de technologie bij voorkeur in op posities waar dingen makkelijk fout kunnen gaan en waar tijdverlies kan optreden. Het systeem controleert in realtime, in plaats van dat je pas achteraf - bijvoorbeeld in rapportages - tot de ontdekking komt dat instructies niet correct zijn opgevolgd. Uiteindelijk kunnen operators vrijwel geen fouten meer maken, of zij moeten moedwillig een alarm negeren. Zodoende vermindert de hoeveelheid afgekeurde producten en gaan de kosten van kwaliteit dus omlaag. Het systeem draagt in positieve zin bij aan de KPI ‘Right-FirstTime.’ De technologie geeft inzicht in de oorzaak van veel voorkomende fouten en tijdverlies en kan de basis vormen voor optimalisaties.

Bij implementatie zal zo’n systeem de werkplek eerst goed moeten leren kennen. Waar bevinden zich welke Foto: Arkite

Wie met de Nintendo Wii bijvoorbeeld virtueel tennist of golft, maakt bewegingen die de sensor opneemt.

Het poppetje op het beeldscherm bootst de menselijke bewegingen na. De ToF-sensor zendt infraroodsignalen uit en stelt vast of iets aanwezig is in de ruimte. Vooral voor de maakindustrie - automotive, assemblage, soci-

men doen automatische inspectie en analyse en sturen robots aan bij het meten en positioneren. De HIM is geen meetsysteem maar stelt vast dat iets op een plek in de ruimte is uitgevoerd. Een medewerker pakt bijvoorbeeld een product van locatie x en legt het weg op locatie y. De technologie begeleidt operators in assemblage en productieprocessen en informeert hen in realtime.

‘De technologie wordt bij voorkeur ingezet waar dingen makkelijk fout kunnen gaan.’ ale werkplaatsen, kortom op locaties waar manuele productie plaats vindt - zijn er toepassingsmogelijkheden.

Op het eerste gezicht doet het denken aan visionsystemen, maar deze vergelijking is niet juist. Visionsyste-

06

PRODUCTIE EN MACHINE AUTOMATISERING PMA 04/2018

gereedschappen en producten en welke activiteiten dient de operator per producttype uit te voeren?

De handelingen van de operator worden een aantal malen opgenomen, zodat het systeem kan worden ingeregeld. Inmiddels kan een ‘wizard’ handelingen automatisch herkennen, zoals of er sprake is van een grijpactie of een positioneeractie. Vervolgens kan het implementatieteam hiermee gaan schuiven en de totale workflow samenstellen.

Dankzij de wizard is de implementatie van een eenvoudige standalone oplossing teruggebracht van ongeveer twee weken naar twee dagen. Voor geïntegreerde oplossingen, bijvoorbeeld met een ERPsysteem of een MES-laag, is meer tijd nodig. Bedrijven maken dat soort koppelingen bijvoorbeeld om start- en stoptijden van handelingen vast te leggen en te kunnen analyseren waarom tijdverlies optreedt of wat fouten veroorzaakt. Ze komen dan mogelijk tot de conclusie dat operators beter moeten worden opgeleid of dat een andere manier van werken sneller blijkt te zijn. Ook willen bedrijven geautomatiseerd productieorders naar het systeem sturen en terugkoppelingen ontvangen, waarna de volgende werkorder verzonden kan worden.

Na het inregelen kan het systeem in gebruik worden genomen. Een medewerkster uit de automotive merkt op: “Er kan van alles fout gaan bij het werk. In het begin was ik huiverig voor het nieuwe systeem maar nu weet ik dat het mij helpt om geen fouten meer te maken.” Per producttype zal de workflow moeten worden ingeregeld.

INFO@ARKITE.NL FILMPJES VAN PRAKTIJKTOEPASSINGEN ZIJN TE VINDEN OP WWW.ARKITE.NL

Foto: Arkite

Foto: Arkite

‘Wie met de Nintendo Wii virtueel tennist of golft, maakt bewegingen die de sensor opneemt.’

Dat maakt de technologie vooral geschikt voor repetitieve processen en wat minder voor projectproductie waarbij de handelingen iedere keer verschillen of processen waarin continu wijzigingen moeten worden aangebracht. Waar elk product uniek is, werkt het uitsluitend als deze producten wel uit herhaalbare, eventueel configureerbare modules zijn samengesteld.

Verder verschilt de manier van implementeren per bedrijf. Er is een voorbeeld van een bedrijf dat er na een uur de stekker al uittrok, omdat het systeem te veel lichtflikkeringen gaf. Er zijn toen aanpassingen gedaan zodat de lichtsignalen uitsluitend optreden bij afwijkingen - by exception. Maar bij sociale werkplaatsen wil men juist wel dat iedere handeling met behulp van licht wordt voorgeschreven, ook de standaardactiviteiten.

Nieuwe ontwikkelingen betref fen onder andere de samenwerking van de ToF-sensor met vision systemen en interactie met diverse soorten gereedschappen.

INFORMATIE

PRODUCTIE EN MACHINE AUTOMATISERING PMA 04/2018

07

#waaromlezen Technieken genoeg maar zijn ze ook rendabel?

Conditiebewaking De slag van data naar kennis Een van de meest besproken aspecten van Industry 4.0 is condition based maintenance, in goed Nederlands toestandsafhankelijk onderhoud. Er is veel apparatuur en software voor beschikbaar, maar wat werkt er in de praktijk? We vroegen het aan een bedrijf met veel ervaring in zowel ontwikkeling als toepassing: SKF. Ad Spijkers

S

KF bouwde in de eigen fabrieken veel kennis van conditiebewaking op. Sinds 1986 biedt het bedrijf ook apparatuur en dienstverlening aan op de markt en nam men een aantal leveranciers van instrumenten over. In die instrumenten werd de lagerfoutdetectie-technologie van SKF geïmplementeerd. Oskar Diergaarde en Franklin Heinsen, beide businessmanager condition monitoring bij SKF Industrial Sales in Nieuwegein, hebben veel praktische ervaring opgedaan met conditiebewaking. Ze adviseren zowel de eigen accountmanagers als klanten - machinebouwers, distributeurs en eindgebruikers - over de juiste meettechnologieën om bepaalde faalmechanismen te kunnen detecteren.

Heinsen kijkt terug. “In de beginperiode telden de instrumenten 1 Mb intern geheugen en werden ze uitgelezen met pc’s onder MS-DOS. We konden daarmee wel al fouten detecteren en daarmee is een goede basis gelegd voor de technologie die we nu hebben. Na die eerste draagbare autonome systemen kwamen de online-systemen, in feite draagbare systemen die via multiplexers met elkaar waren verbonden. Die zijn verder geëvolueerd naar continue meetsystemen, die ontelbare Mb’s in de cloud ter beschikking hebben.”

Maar IIoT en Industry 4.0 betekenen niet dat autonome draagbare systemen zullen verdwijnen. De investering in sensoren, uitleesapparatuur en software in online-systemen is niet gering; Voor eenvoudige autonome systemen - bijvoorbeeld een transportband in een klein bedrijf - is die investering economisch niet gerechtvaardigd. Oskar Diergaarde verwacht dat de

08

HET IA-VAKBLAD VOOR NEDERLAND EN BELGIË AUTOMATIE 04/2018

HET IA-VAKBLAD VOOR NEDERLAND EN BELGIË AUTOMATIE 04/2018

09

‘Een ervaren technicus kan een verband leggen tussen bepaalde data en de fase van een proces.’ markt voor draagbare apparatuur en wekelijkse handmatige metingen voorlopig nog blijft. “Maar het machinepark in Nederland is vrij oud en de apparatuur en de software worden snel goedkoper. Nieuwe machines en hele fabrieken zijn vanaf de bouw volgestouwd met sensoren en dan is de extra investering in Industry 4.0-achtige technieken relatief klein. Nu is vaak de wens er wel, maar zijn de financiële middelen niet toereikend.”

Industry 4.0 Diergaarde: “In Duitsland is Industrie 4.0 vooral gericht op het concurrentievermogen en de werkgelegenheid in de Duitse industrie. Tegelijkertijd zie je dat productie in China voor sommige sectoren al te duur wordt en deze verschuift naar landen als India, Bangladesh en Vietnam. Voeg daarbij de hoge logistieke kosten en het wordt interessant om een intelligente fabriek in Europa te bouwen.”

Parallel daaraan ziet hij meer trends. “Er zijn steeds minder mensen beschikbaar om een productieapparaat te bedienen en te onderhouden. De kennis verdwijnt met de pensionering van de oudere generatie. Ook de informatiebehoefte verandert: de oude generatie werkt met pen en papier, jonge generatie met iPads. Met Industry 4.0 willen bedrijven de kennis van de oudere generatie vastleggen voor de jongere. De crux van Industry 4.0 is dat je informatiesystemen wilt koppelen. We meten en kunnen heel veel, maar je moet er ook wat mee doen.”

Het verzamelen van data kan geautomatiseerd gebeuren, maar het analyseren en interpreteren is vaak mensenwerk. Oskar Diergaarde: “Met de mogelijkheden die we nu met software hebben, kunnen we ook de analyse gaan automatiseren en correleren. Een ervaren technicus kan een verband leggen tussen bepaalde data en de

10

HET IA-VAKBLAD VOOR NEDERLAND EN BELGIË AUTOMATIE 04/2018

De onderhouds­ technicus kan op zijn iPad de toestand van het lager bekijken en beoordelen. (foto’s: SKF)

fase waarin een bepaald proces verkeert. Hij weet wanneer in welke procesfase een roerder meer koppel moet leveren en meer gaat trillen naarmate het mengsel viskeuzer wordt. Hij weet ook welk trillingsniveau leidt tot het uitvallen van een lager. Een computer kan die correlatie op dit moment vaak nog niet leggen. Als je de relatie tussen trillingsniveau en viscositeit kunt vastleggen in een model, kun je de persoon er tussenuit halen en veel meer data automatisch gaan analyseren.” Dit zogenaamde ‘machine learning’ is iets waar we steeds meer naartoe gaan. Franklin Heinsen vult hem aan. “We zitten nu in een fase dat we data gaan omzetten naar informatie. Vervolgens komt de stap dat je iets met die informatie moet gaan doen. Waaróm moet een bepaald lager steeds worden vervangen? Je wilt de oorzaak detecteren zodat je de beschikbaarheid van de machine kunt garanderen. Bedrijven zijn niet altijd genegen om data vrij te

De SKF Multilog IMx-8 is een compleet systeem voor het snel detecteren van lagerfouten. Het verbetert de betrouwbaarheid, beschikbaarheid en prestaties van rotating equipment door de gebruiker automatisch te adviseren over het verhelpen van bestaande of aanstaande bedrijfstoestanden.

ten die volledig waren afgesloten, niet immuun zijn voor diefstal van data en voor aanvallen - denk aan Stuxnet.”

De virtuele wereld is wat dat betreft niet anders dan de echte wereld: waar mensen kwaad willen zal je jezelf moeten beveiligen. geven aan derden. Maar als het probleem groot genoeg is, doen bedrijven graag concessies.”

Diergaarde is dat met hem eens. “Als wij worden ingeschakeld, hebben onze klanten problemen en dan geven ze de data die wij nodig hebben. Ze willen hun probleem opgelost hebben. De discussie ‘wie krijgt toegang tot de data’ zie je vooral bij cloud-oplossingen. Je ziet daar nu wel een kentering in. Bedrijven hebben gezien dat klan-

Meten en analyseren Alles begint met het verzamelen van data. Tal van leveranciers bieden bedrade- en onbedrade sensoren en zelfs hybride systemen aan. SKF levert bijvoorbeeld een oplossing waarbij de sensoren bekabeld zijn verbonden met een GPRS-router, die data draadloos naar de cloud stuurt.

HET IA-VAKBLAD VOOR NEDERLAND EN BELGIË AUTOMATIE 04/2018

11

Stap twee is het analyseren en presenteren van data. Er zijn maar weiVoorbeeld van een op maat gemaakte nig mensen die chocola kunnen sensor voor het bewaken van de maken van tabellen met data en lagerconditie, in dit grafische weergaven daarvan. Diergeval voor spoorwegtoepassingen. gaarde: “De traditionele methoden (foto’s: SKF) van data verzamelen en analyseren werkt met domme sensoren en een datalogger waarop software is geïnstalleerd. Bij draadloze apparatuur heb je te maken met de levensduur van de batterijen. De communicatie met de buitenwereld kost de meeste energie. Die wil je beperken, dus de intelligentie verhuist van de datalogger naar de sensor. Je krijgt een sterke data-reductie in de sensor, hij communiceert steeds meer directe informatie.

In de ideale situatie, maar daar zitten we nog lang niet, stuurt hij een sms’je: ‘Over drie weken moet je dit lager vervangen’.”

Vaste of variabele condities Heinsen wijst erop dat het gebruik van machines ­v erandert. “Vroeger draaide een machine standaard 1500 min -1 . Dan krijg je goed reproduceerbare en ver-

gelijkbare data. Dankzij frequentieregelaars draaien steeds meer machines met een variabel toerental en varieert de conditie waaronder een aandrijving draait in de tijd. De machine kan onder bepaalde condities sterker trillen dan in andere situaties. De kunst is om de data om te zetten naar bruikbare informatie waar je iets mee kunt. Je moet meetvoorwaarden-gerelateerd gaan meten: we kunnen in een online-meetoplossing ingeven dat hij alleen bij een bepaalde bandbreedte van het toerental en een bepaalde belasting metingen mag verrichten. Hij meet wel continu, maar hij slaat alleen de gespe-

advertentie

KNF MEMBRAANPOMPEN SPECIALISTISCHE GASMEETPOMPEN Optimaal voor geavanceerde toepassingen.

Met KNF profiteert uw proces van een pompoplossing, exact volgens uw specificaties - op z’n best uitgevoerd voor de uitoefening van zijn taak.

■ Zuiver transporteren, comprimeren en evacueren o van procesgas tot 240 C ■ Volgens ATEX richtlijnen ■ Gasmeetpompen voor mobiele- en stationaire proces gasanalyse www.knf-verder.nl info@knf-verder.nl 030-6779240

13585

12

HET IA-VAKBLAD VOOR NEDERLAND EN BELGIË AUTOMATIE 04/2018

Een voorbeeld van een meting met een lagerfoutdetectiesysteem aan een ventilator met lagerschade. De bovenste schaal geeft het verloop van een m ­ eetwaarde in de tijd. De onderste schaal geeft de meetwaarden bij ­verschillende frequenties.

‘Met Industry 4.0 willen bedrijven de kennis van de oudere generatie vastleggen voor de jongere.’ cificeerde belastingen en metingen op. Dat is overigens een uitdaging bij draadloze technologie: als de machine stilstaat weet de datalogger niet in welke toestand hij zich bevindt.”

Mét de frequentieregelaars kwamen ook EMC-gerelateerde problemen als hogere harmonischen en zwerfstromen. Die zoeken zich door de machine heen een weg terug naar de spanningsbron en die weg loopt vaak via de (geleidende) lagers. Franklin Heinsen: “Zwerfstro-

men geven impact-achtige patronen die snel worden verward met lagerfoutfrequenties. In eerste instantie weet je niet dat je een EMC-probleem hebt, je constateert alleen dat deze patronen aanwezig zijn. We hebben een meetpen, de Particle Discharge Pen, die deze stroomdoorslag detecteert. Daarnaast hebben we elektrisch isolerende lagers, met keramische wentellichamen of gecoate oppervlakken, waarmee je die stroomkring onderbreekt.”

Er moeten de nodige stappen gemaakt worden om uit data, afkomstig uit sensoren en andere bronnen, informatie te halen. Een aantal stappen kan automatisch gebeuren, maar andere kunnen (nu nog) niet door computers worden gemaakt. De ervaring van de mens is niet zomaar in algoritmes neer te leggen (foto’s: SKF)

HET IA-VAKBLAD VOOR NEDERLAND EN BELGIË AUTOMATIE 04/2018

13

Bedraad of draadloos De markt vraagt momenteel vooral draadloze systemen, om installatiekosten te beperken. De datadichtheid is met een bedraad sensorsysteem echter vele malen groter dan met een draadloos systeem. Heinsen: “Bij bedrade sensoren praat je over continue meetsystemen, bij draadloze sensoren gaat het om periodieke metingen of het doorgeven van data bij specifieke gebeurtenissen.

Je kunt met een bedraad systeem binnen 100 ms een relais activeren om in te grijpen in je machine of proces.

Je kunt bij een calamiteit terugzoeken welke sensor als eerste aansprak, want dáár moet je de oorzaak zoeken.”

Specifiek voor de procesindustrie biedt SKF sensoren aan die temperatuur, trilling en lagerconditie meten.

Ze worden gebruikt op roterende apparatuur die met vaste toerentallen draaien, zoals pompen, ventilatoren en compressoren. Ze zijn minder geschikt voor applicaties met variabel toerental, maar een toekomstige generatie zal dat wel zijn. Ze sturen hun signalen via Wireless HART en een router naar de procesbesturing en/of de onderhoudsdienst. En ze voldoen aan de ATEX-richtlijn.

Besparingen

‘Vaak investeren bedrijven in deze technologieën als ze serieuze problemen hebben gehad.’

De besparingen die met onder meer trillingsanalyse te realiseren zijn, zijn moeilijk in een hard cijfer uit te drukken. Het hangt mede af van de situatie bij de introductie van de meetapparatuur (ouderdom en onderhoudsniveau van de machine), van de applicatie en de bedrijfsomstandigheden.

Heinsen: “Bij een papierfabriek, waar een uur stilstand duizenden euro’s kost, heb je de investering in meetapparatuur en -software snel terugverdiend. De kunst is om dat vooraf duidelijk te kunnen maken: wat kunnen we aan risicoreductie doen en onderhoudskosten besparen met behulp van dit soort technologieën.”

Oskar Diergaarde: “De druk bij dit soort technologieën is, dat technici de waarde in de loop der jaren moeten blijven bewijzen. Je ziet vaak dat bedrijven in deze technologieën investeren als ze serieuze problemen hebben gehad. Na een paar jaar komt er een nieuwe onderhoudsmanager, die zich af vraagt waar een meet- of onderhoudsteam mee bezig is terwijl er nooit storingen zijn. Dan worden er mensen ontslagen en gaat na een

14

HET IA-VAKBLAD VOOR NEDERLAND EN BELGIË AUTOMATIE 04/2018

Ondergebracht in een IP65 behuizing kan de Multilog IMx-8 ook onder zware bedrijfscondities worden gebruikt.

paar maanden bij ons de telefoon. Terwijl de kennis er gewoon was. Dat risico loop je niet als je vooraf kunt voorrekenen wat de besparingen zijn als je vroegtijdig kunt detecteren dat lagerschade en productiestilstand gaat ontstaan. Je kunt met dit soort technieken schades zien aankomen, ongeplande stilstand tegengaan en de levensduur van je installatie maximaliseren.”

Heinsen: “Wij stellen altijd voor eerst een risicoanalyse te doen: als dit onderdeel faalt, wat gebeurt er dan? Wat gebeurt er met veiligheid voor mens, machine en milieu?

Wat kost productiestilstand? Wat is de vervangingswaarde als het helemaal mis gaat? Heb je een potentieel groot risico, dan kun je een oplossing verantwoorden. Het is steeds een afweging van kosten, baten en terugverdientijd.”

MC2018-002

EXPERT + SOFTWARE

Druk- en niveau meting

Dé FRONT MEMBRAAN SPECIALIST

People for Process Automation

Field Xpert SMT70

Universele, high-performance tablet voor instrumentconfiguratie De nieuwe, krachtige industriële tablet Field Xpert SMT70 is uitermate geschikt voor inbedrijfstelling en onderhoud van veldinstrumentatie met een digitale communicatie interface. Het stelt u als expert in staat om eenvoudig het werk te documenteren en te beheren met de bijgeleverde software. De tablet kan zowel in veilige als explosiegevaarlijke gebieden worden gebruikt.

FrontMembraanTechnologie

Enkele kenmerken:

Sterke Frontmembranen Standaard gepolijst EHEDG gecertificeerd Minimale olievulling Actieve Temperatuur compensatie Hoog overdrukbaar Klay Front membraan Technologie Nederlands Product

Meer informatie: www.nl.endress.com/FieldXpert-SMT70

13848a

13938

HET IA-VAKBLAD VOOR NEDERLAND EN BELGIË AUTOMATIE 04/2018

15

Van ‘standaard bedrijf’ naar ‘innovatief leider’ Robotproductie in Den Bosch #waaromlezen De kennis was in huis, en nu wordt die optimaal ingezet. De eigen ervaring van het automatiseren wordt gedeeld met klanten.

De Omron-fabriek in ‘s-Hertogenbosch wordt gezien als een toonaangevende innovator op het gebied van producten en productieprocessen, met betrouwbare leveringen van hoogwaardige producten. Maar dit was niet altijd het geval. De locatie is getransformeerd van een leverancier van bestaande producten tot een modelfabriek en middelpunt van proces- en productinnovatie. Hoe heeft deze fabriek haar rol in de Omron-organisatie zo succesvol weten te veranderen? Kristóf Kovács

16

PRODUCTIE EN MACHINE AUTOMATISERING PMA 04/2018

In PMA nummer 8 in 2011 schreven we uitgebreid over de transitie van de Omron fabriek in ‘s-Hertogenbosch. Kodo Yokozawa, verbonden aan de Universiteit Twente, vertelde destijds over de weg die het bedrijf ging om de Bossche locatie te transformeren. “Het bleek belangrijk om kleine stappen te zetten die snel resultaat geven: dit houdt de moed erin en er worden sneller vruchten geplukt.” Men paste de Japanse Kaizen-f ilosofie op een ­succesvolle manier toe.

Carin ­H endriksen van Omron toen: “De piramide is op zijn kop gezet en iedereen is hard aan het werk geslagen om de operator zo goed mogelijk te ondersteunen. Kaizen is bottom-up, door de hele organisatie gedragen.”

T

‘Innovatie werd het sleutelwoord.’

ot 20 12 onder s teunde de Nederlandse fabriek O mron’s m o e der ma a tschappijen, die sterk op Azië waren gericht. Het voornaamste doel was het voor de Europese markt produceren van producten die in China en Japan waren ontwikkeld. In deze hoedanigheid verzorgde het team in Den Bosch ook productverbeteringen. En met een eigen R&D-afdeling, Europees reparatiecentrum en Europees distributiecentrum, was er op de locatie zeker geen tekort aan engineeringkennis en -vaardigheden.

Met al deze beschikbare expertise was de vestiging in Den Bosch van mening dat men er méér kon doen. In plaats van via productevolutie bijdragen aan de organisatie, geloofde het management van die vestiging dat het met productinnovatie een groot verschil zou kunnen maken. Het was tijd voor een nieuwe aanpak, zeker

omdat ook de beïnvloeders in de markt veranderden.

De arbeidskosten in Azië, eerder de reden waarom in die regio zo veel werd geproduceerd, begonnen bijvoorbeeld te stijgen. Deze en andere factoren zoals transporttijd en -kosten, betekenden dat Europese fabrieken nu konden concurreren met hun Aziatische tegenhangers. En innovatie stond hierbij centraal.

Sleutelwoord Innovatie werd het sleutelwoord in Den Bosch. De inspiratie haalde men uit het hightech en uiterst inventieve karakter van de omgeving van Den Bosch. Nederland is

PRODUCTIE EN MACHINE AUTOMATISERING PMA 04/2018

17

18

PRODUCTIE EN MACHINE AUTOMATISERING PMA 04/2018

‘Als eerste stond het innoveren van de fabriek zelf op de agenda.’ een wereldwijde hotspot van innovatie met een schat aan getalenteerde mensen. Onder leiding van Paul ­S ollewijn Gelpke, General Manager of Manufacturing and Supply Chain in Europa en Noord-Amerika, kwam er een nieuw elan voor de locatie, met nieuwe mensen en een nieuwe toekomstgerichte cultuur om de filosofie in actie om te zetten.

Als eerste stond het innoveren van de fabriek zelf op de agenda. Productieprocessen werden met behulp van de eigen ideeën over automatisering volledig vernieuwd, met dezelfde aanpak als die Omron voor zijn klanten

Quattro en Hornet Met een pick rate van 300 stuks per minuut is de Quattro ‘s werelds snelste en meest flexibele parallelle pick-and-place-robot. Met zijn vier armen heef t de robot een groter werkbereik en een -volgens Omronongeëvenaarde functionaliteit.

De Hornet is bedoeld voor snelle pick-and-place- en verpakkingstoepassingen. Hij verhoogt de doorvoersnelheid en verlaagt de kosten per pick. De Hornet neemt weinig vloerruimte in beslag doordat de bedieningselementen zijn opgenomen in de basis, voor verdere verminderingen in installatiekosten en complexiteit.

PRODUCTIE EN MACHINE AUTOMATISERING PMA 04/2018

19

gebruikt. Op deze manier werden uiterst efficiënt geautomatiseerde productielijnen gecreëerd, met lagere productiekosten doordat er minder handmatige werkzaamheden nodig waren. Ook het testen werd geautomatiseerd. Dit alles zorgde niet alleen voor lagere kosten, maar ook voor nieuwe benchmarks qua productie en flexibiliteit. Productielijnen zijn zodanig opgezet dat er ook toekomstige innovaties kunnen worden doorgevoerd.

Efficiency beloond Het verlagen van de kostprijs van producten werd al snel beloond. Omron verplaatste de productie van diverse producten van Aziatische fabrieken naar Den Bosch. Dat was tekenend voor de steeds sterker wordende band met de moedermaatschappij in Azië. Ook het hoofdkantoor van Omron gaf blijk van vertrouwen in de ontwikkeling van de fabriek in Den Bosch, met investeringen in nieuwe voorzieningen en personeel om het tot een echte mondiale speler te maken. Tegenwoordig heeft de vestiging meer dan 350 werknemers, drie montagelijnen voor printplaten en twintig assemblagelijnen.

Wereldwijd bereik De volgende stap was het ontwerpen en bouwen van

innovatieve producten door het Bossche team, te beginnen met de industriële pc of IPC. Dit was direct een hit en is ook nu altijd nog populair. Er volgden meer nieuwe oplossingen, waaronder Human Machine Interfaces en veiligheidssensoren. In gelijke tred met de capaciteit van de fabriek groeide ook de reputatie voor het betrouwbaar leveren van innovatieve producten volgens de hoge kwaliteitsnormen van Omron. Gesteund door het vertrouwen van zowel klanten als het hoofdkantoor kreeg Den Bosch ook de nieuwe robotica­productie onder zijn hoede.

Twee nieuwe roboticalijnen Het feit dat er in Den Bosch twee nieuwe productielijnen mocht starten, was groot nieuws. En terecht! Het is het resultaat van de inspanningen van het team om de fabriek in slechts vijf jaar tijd te transformeren van ‘legacy’ naar ‘leider’. De nieuwe roboticalijnen brengen ook nieuwe uitdagingen met zich mee. Het produceren van robots vereist namelijk een combinatie van vele disciplines, waaronder elektronica, mechanica en assemblage. Den Bosch gebruikt een overkoepelende aanpak, zodat de verschillende elementen gemakkelijker gecombineerd kunnen worden.

Arbeidsbesparende robots zijn zeer in trek en door ze

advertentie

THE INTEGRATOR.

COMMITTED TO YOUR RESULT. VSE houdt het overzicht en houdt het simpel. Voor u!

ALS HET GAAT OM: Motion control

Industriële automatisering

Hygiënisch ontwerp

Robot-integratie

Vision & Sound applicaties

Service & onderhoud

www.vse.nl 13861

20

PRODUCTIE EN MACHINE AUTOMATISERING PMA 04/2018

lokaal te produceren wordt de productiviteit verhoogd.

Zo kan binnen de regio aan deze vraag worden voldaan.

Het bedrijf kan zo sneller reageren op kortere doorlooptijden en de behoeften van de klant. De nieuwe lijnen produceren parallelle robots van de series Quattro en Hornet, die efficiënte pick-and-place-mogelijkheden toevoegen aan de verpakkingslijnen en assemblagelijnen voor kleine onderdelen.

Ervaringen delen De transformatie van de fabriek in Den Bosch, van fabrikant van oudere producten tot toonaangevend innovator, kende nóg een gunstig resultaat: de ervaring die is opgedaan tijdens het proces. Het team heeft vele uitdagingen overwonnen, en veel van die uitdagingen zijn dezelfde als waar klanten van Omron voor staan: De druk op het verlagen van de productiekosten en doorlooptijden. Het team in Den Bosch heeft hiervoor zelf oplossingen gevonden en veel geleerd van de problemen die kunnen ontstaan bij automatisering. Met deze kennis heeft het team een uitstekende positie verworven om andere bedrijven te helpen om hun processen zo eenvoudig en efficiënt mogelijk te verbeteren.

Daarom worden er nu open dagen bij de fabriek in Den Bosch georganiseerd, zodat andere belangstellenden de geavanceerde apparatuur met eigen ogen kunnen

zien. Een van de belangrijkste kenmerken van de nieuwe productielijnen is hun flexibiliteit: ze kunnen eenvoudig worden aangepast om verschillende producten te maken, zodat korte productieruns een veel lagere kostprijs hebben.

Voortdurende innovatie Tegenwoordig bestaat 70% van de output in Den Bosch uit nieuwe producten of processen. In vijf jaar tijd is de capaciteit verdubbeld, en het doel is om deze in de komende vijf jaar opnieuw te verdubbelen. Doordat de hier ontwikkelde innovaties en nieuwe processen worden geïmplementeerd in de andere fabrieken van Omron, betekent het behalen van dit doel een voortdurende ontwikkeling van nieuwe methoden om de positie als toonaangevend innovator te behouden.

PRODUCTIE EN MACHINE AUTOMATISERING PMA 04/2018

21

#waaromlezen Hoe de installatiebranche zich kan/ moet voorbereiden op de toekomst.

Kantelende installatiebranche nieuwe verdienmodellen nodig Dat de installatiebranche verandert, daar is iedereen het wel over eens. Welke kant het op gaat, daarover verschillen de meningen en inzichten nogal van elkaar. Begrijpelijk, gezien de hoeveelheid veranderingen en vernieuwingen die, ingegeven door de technologie, in diverse sectoren plaatsvinden. Maarten van der Boom

22

HET IA-VAKBLAD VOOR NEDERLAND EN BELGIĂ‹ AUTOMATIE 04/2018

Sp ie B e e ld:

HET IA-VAKBLAD VOOR NEDERLAND EN BELGIË AUTOMATIE 04/2018

23

Van projecten-producten naar klanten-diensten De ruggengraat van elke technologie is energie. Zonder energie werkt niets. Maar, ICT/IT is de zenuwbaan langs die ruggengraat. De zenuwbaan die alle functies die worden geïnstalleerd, voorziet van de juiste energie, op de juiste plek en op het juiste moment. Wat betekent dat voor een installateur in de zin van haar dienstverlening?

Duidelijk is dat bestaande verdienmodellen, gebaseerd op project- en productmarges, op termijn geen soelaas meer bieden. Het bewijs hiervan ligt voor het oprapen.

Kijk maar naar de bedrijfsresultaten in de installatiesector: Deze liggen al sinds jaar en dag relatief laag. Menig installateur is al blij met het schrijven van zes tot acht procent rendement. En dat is kolder natuurlijk. Want, wie wordt er nu écht blij van zich een heel jaar een slag in de rondte te werken voor een dergelijk resultaat? Met alle risico’s die hierbij horen? De toekomstgerichte installateur zal als organisatie moeten zoeken naar nieuwe verdienmodellen wanneer zij wil overleven.

N

iet eens zo heel erg lang geleden werd nog ­lacherig gesproken over innovatieve technieken als de metselrobots, slimme prefabconstructies en skids, 3D-printing, internet of things, artificial manufacturing en blockchain. Nu zijn het serieus te nemen ontwikkelingen in de diverse industriële sectoren. Het conceptueel ontwikkelen en realiseren krijgt meer voet aan de grond en de rol van ICT/IT is hierin onmiskenbaar aanwezig. De kanteling van de installatiebranche gaat onherroepelijk door. En de impact hiervan op haar verdienmodellen is enorm.

Elektro-installateur wordt IT-bedrijf Nieuwe vindingen in technologie veranderen onze energie- en communicatie-infrastructuur fundamenteel. In die nieuwe technologie is de dominante component ICT/ IT. Hierin omvat ICT de communicatie- en infrastructurele kant. Dus de netwerken, switches en alles wat maar nodig is om apparatuur met elkaar te laten communiceren, tot en met de protocollen aan toe. De IT-kant is meer gericht op software en data. De installatiebranche kantelt hierdoor steeds meer naar ICT/IT. De serieuze vraag rijst: hoe lang duurt het nog voordat de klassieke e-installateur een IT-bedrijf wordt met de dienst elektrotechniek? Want zelfs in de harde elektrotechniek is te zien dat ICT en IT nadrukkelijk voet aan de grond krijgen. Het mag overduidelijk zijn: Wanneer je kijkt naar de ontwikkeling van Smart Tech en de rol van het installatiebedrijf daarin, dan gaat het straks niet meer alleen om het aandraaien van het juiste schroefje.

Het gaat in toenemende mate om het begrijpen waar het juiste vinkje in het scherm moet komen te staan.

24

HET IA-VAKBLAD VOOR NEDERLAND EN BELGIË AUTOMATIE 04/2018

Het installatiebedrijf is vanouds gericht op projectmatig werken vanuit lineaire processen, veelal aan projecten verkregen via aanbestedingstrajecten. Medewerkers in deze bedrijfstak zijn technisch georiënteerd en het is algemeen bekend dat het oplossingsgericht denken meer dan eens het communicatieve overschaduwt. Een uitdaging wanneer je je realiseert dat de toekomst, de nieuwe economie, inzet op sociale innovatie. Niet ‘wat je weet en kunt’, maar ‘wie je kent en hoe je het brengt’.

Een duidelijk voorbeeld is te vinden in BIM. BIM, of Building Information Modelling, is samenwerking op integraal niveau, samen bijdragen aan resultaat. Van het eerste idee tot aan (jarenlange) exploitatie. De kanteling van samen werken naar samenwerken. Dat vraagt hele andere vaardigheden van mensen. Zelfs om andere ‘types’ mensen. Het zuivere BIMmen gaat bijdragen aan de grotere sociale transitie binnen de branchebedrijven en het omvormen van haar verdienmodellen.

Er liggen grote uitdagingen voor ondernemers in de sector. Echter, behoudens een koplopergroep, kiezen de meeste ondernemers voor de kortere termijn - om goed te maken waarop afgelopen jaren is ingeteerd. Ondernemers zijn zich min of meer bewust dat de sector verandert. Maar, waar zij vijf jaar geleden geen tijd hadden voor deze kanteling omdat het slecht ging in de sector, lijkt het er nu op dat ze hier geen tijd voor hebben, omdat het zo goed gaat.

Naar slimme toegevoegde waarde De sector zit volop in de transitie van projecten en producten naar klanten en diensten. Denk aan bijvoorbeeld

Beeld: Spie

‘Niet zo lang geleden werd nog lacherig gesproken over innovatieve technieken als artificial manufacturing.’

de verschuiving naar het ‘as-a-service’ verdienmodel.

Een eenvoudig voorbeeld hiervan is te vinden in de telecomsector. De meeste mensen hebben thuis internet.

Je sluit een internetabonnement af, inclusief router. Je betaalt maandelijks een bedrag en je hebt altijd een up-to-date router. Op het moment dat die stuk gaat, is een telefoontje genoeg. Je betaalt dus niet voor het product, je betaalt voor de dienst, voor het gebruik van de functie.

Desondanks komt het as-a-service idee met rasse schreden de sector binnen. Ter onderstreping nog een voorbeeld uit de sanitair-wereld: de wc-aan-IP. Als de wc een IP-adres krijgt, is het waterverbruik met slimme vulkranen slimmer te regelen en de schoonmaak beter aan te sturen. Het mag duidelijk zijn dat het hier niet meer gaat om het toilet als product, maar om de slimme toegevoegde waarde in de facilitaire dienstverlening.

Data is king Trek deze lijn nu eens door naar installaties. Er zijn er genoeg te noemen waarbij een dergelijk model mogelijk is. Toch blijkt de praktijk weerbarstiger en is het niet zomaar gedaan om een installatie as-a-service weg te zetten. Een installatie is dermate verweven met het gebouw, dat je bijvoorbeeld als dwangmiddel bij uitblijvende betalingen moeilijk even de installatie op ‘off’ kunt zetten. Financiering is eveneens ingewikkeld, want helaas ligt de bouw - en daarmee ook de installatie­ branche - nog steeds niet erg lekker bij financiers. Zo zijn er heel wat uitdagingen.

De toenemende aandacht voor Total Cost of Ownership (TCO) of commissioning onderschrijft verschillende verschuivingen. Je leest erover in zowel de vakliteratuur als in concrete bestekteksten. Opdrachtgevers begrijpen steeds beter dat de ‘winst’ op een lage initiatieprijs rap verdampt, wanneer de hogere exploitatiekosten per jaar voortduren. Toch is uit verschillende onderzoeken op te maken dat dit een les is die nog lastig landt binnen de installatiebranche. De kanteling houdt in dat de branche zich veel meer moet gaan richten op het exploiteerbaar maken en houden van alle technologie die wordt inge-

HET IA-VAKBLAD VOOR NEDERLAND EN BELGIË AUTOMATIE 04/2018

25

smar procesautomatisering & instrumentatie flow druk temperatuur veldbussen

www.smar.nl

zet. Bijvoorbeeld op basis van statistische kennis. Zie 08-12-17 11:44 hier de rol van big data. Die maakt analyses mogelijk die je nodig hebt voor betrouwbare exploitaties.

SMAR 60x25mm.indd 1

Een voorbeeld in het onderhoud Elke installatie moet als minimale eis beschikken over mogelijkheden voor 24/7 datamanagement. Want één ding is zeker: binnen nu en zeven jaar is datamanagement een cruciale functie-eis. Data is king. Het gaat in toenemende mate om het analyseren en profileren van data. Denk maar eens aan onderhoud. Voor veel organisaties nog veelal reactief en in een enkel geval proactief vanuit een onderhoudsabonnement. De kanteling gaat richting predictief. Het kunnen voorspellen wanneer onderhoud nodig is om daarop te anticiperen.

Anders denken en meebewegen Regelmatig is in de installatiebranche de verzuchting te horen: “Ach, het loopt zo’n vaart niet.” Kijk uit! De ontwikkelingen gaan snel. Héél snel. De branche is constant in beweging en door technologie onlosmakelijk met ons mensen verbonden. En daardoor maken wij onderdeel uit van een constante flow van niet te stoppen veranderingen. Maak daarom - juist in de hectiek van alledag - eens tijd vrij om na te denken over de toekomst. Van de branche én die van het bedrijf.

Laat de impact van nieuwe businessmodellen die ontstaan eens doordringen. Durf deze door te vertalen naar eigen organisatiestrategie of werkzaamheden. Is er dan over tien jaar nog bestaansrecht voor de conventionele installateur?

Het antwoord op deze vraag beantwoordt direct de vraag of de installateur in deze kanteling mee moet.

Wil de installateur overlevingskans en bestaansrecht houden, moet hij domweg aansluiten.

Is er toekomst voor het installatiebedrijf? Ja, alleen wel onder de voorwaarde dat het bedrijf een toekomstbestendige invulling weet te geven aan de synergie tussen mensen - o.a. techniek & sociaal, organisatie - o.a. cultuur, structuur en processen, en middelen - o.a. inzet en gebruik ICT/IT, conceptueel ontwikkelen en BIM. Als je doet wat je deed, krijg je wat je kreeg. De beste verandertip is dan ook: “Ga je veranderen? Begin bij jezelf.

Verplaats vandaag nog je bureau en bekijk de wereld om je heen vanaf een andere plek. Doorbreek letterlijk je vaste paden.”

‘De sector zit volop in de transitie van projecten en producten naar klanten en diensten.’

Geen confrontatie meer met legionella in het waterleidingsysteem, maar legionella voorkomen door predictief onderhoud. Dat vraagt andere manieren van engineeren en zeker om de juiste competenties om de processen te begrijpen.

Hoe vertaalt de branche haar werkzaamheden naar maandelijks factureerbare diensten? Waar verdient zij haar geld mee in 2020 en daarna? De verschuiving van kennis en kunde naar duidelijke diensten ligt voor de hand. Diensten waarin de consument (zowel zakelijk als particulier) daadwerkelijk de continue aanwezige toegevoegde waarde beleeft en ervaart.

26

HET IA-VAKBLAD VOOR NEDERLAND EN BELGIË AUTOMATIE 04/2018

Newsline Niveau

uitgave 1 | 2018

Waarom radar niveaumetingen met verschillende frequenties en antenne typen?

Onze vorige newsline titel “Ik zie door de radars mijn tank niet meer”, sloeg de spijker op z’n kop. Regelmatig wordt KROHNE door relaties uit de procesindustrie gevraagd, waarom er radar niveaumetingen aangeboden worden met verschillende frequenties en wat is de noodzaak van de vele radar antenne typen. Aan de hand van toepassingen wordt in deze newsline antwoord gegeven op de vraag: “Waarom radar niveaumetingen met verschillende frequenties en antenne typen?”

Met de introductie van de 80 GHz radartechniek heeft de markt Frequency Modulated Continuous Wave (FMCW) radartechnologie verkozen boven puls radartechnologie. KROHNE als

pionier van de FMCW-radar niveaumeting heeft al ruim 29 jaar ervaring met deze technologie.

De in 1989 door KROHNE geïntroduceerde 10 GHz procesradar BM70 heeft jarenlang de markt gedomineerd, en is nu nog steeds operationeel in de chemische- en petrochemische industrie in Nederland.

Inmiddels heeft KROHNE radar niveaumetingen in haar programma met 6, 10, 24 en 80 GHz, voorzien van een keur aan antenne typen en diameters. De ruime keuze heeft als voordeel dat per branche en applicatie de optimale combinatie van radarfrequentie en antenne type gekozen kan worden. In basis kan men hiervoor de volgende regel hanteren: Hoe hoger de radar frequentie → hoe smaller de meetbundel. Hoe groter de antenne → hoe smaller de meetbundel (uitgaande van hetzelfde antenne type).

KROHNE heeft al jaren ervaring met de toepassing van radar niveaumetingen in de procesindustrie. Onze technisch adviseurs staan u graag te woord om de juiste meting voor uw applicatie te selecteren.

Voor dezelfde DN 80 hoornantenne, bij verschillende frequenties is de radarbundel als volgt: Distance 10m

Ø/m 6 GHz

8.03

10 GHz

4.17

24 GHz

1.76

80 GHz

0.53

Optimale radar niveaumeting van zand in steengroeve EIE GUERRIER is een fabrikant van steengroeveapparatuur, waaronder apparatuur voor fijn zand (0.4 mm) voor metselwerk. Het zand wordt onder andere opgeslagen in conische silo’s (8 m hoog) met interne verstevigingen/obstructies.

Om consistente beschikbaarheid van het zand te garanderen, moet het niveau van de opslagsilo continue worden gemonitord.

OPTIWAVE 6500 C

Highlights OPTIWAVE 6500 C • Flush-mounted PEEK Lensantenne (steekt niet in de tank) • Onafhankelijk van hellingshoek – geen antenne richtingskit nodig • 112 mm antenne extensie voor hoge nozzles • Reinigingssysteem voor flensaansluiting (zonder antenne extensie) • ±2 mm nauwkeurigheid

KROHNE heeft voor dit soort applicaties de OPTIWAVE 6500 radar niveautransmitter met DN 40/ DN 70 lensantenne. De voor fijne poeders en stoffige omgevingen ontworpen radar meet betrouwbaar het zandniveau. Specifieke algoritmes en de hoge signaaldynamiek van deze 80 GHz FMCW radar niveautransmitter maken dit mogelijk, ondanks de issues bij het meten van fijne poeders (bijv. stof, lage diëlectrische constante, productopbouw en oneffen oppervlak).

De installatie wizard en PACTware™ maken gemakkelijk inbedrijfsname van het 2-draads instrument mogelijk. Dit reduceert de installatie- en bedrijfskosten. Bovendien wordt door de concurrerende prijs van de OPTIWAVE 6500, ten opzichte van de veelal in deze industrie toegepaste 4-draads hoog vermogen radarmetingen voorzien van parabool antennes, de investering snel terugverdiend.

Toepassing van een 80 GHz radar, voor deze industrie voorzien van een kleine flush-mounted DN 40 antenne, maakt meting van vaste stoffen in opslagsilo’s met interne verstevigingen mogelijk.

Dankzij de smalle richtingshoek van de PEEK lensantenne is deze ideaal voor toepassing in hoge en nauwe silo’s, ook met interne obstructies. Om versmering van de antenne te voorkomen, is de antenne Flush-mounted en heeft een glad oppervlak.

vloeibare chocolade meten met nieuwste generatie niveaumeters Een industriële bakkerij gebruikt voor de productie van chocoladecroissants vloeibare chocolade. Dit wordt bij 45° C in een 4,74 m hoge conisch toelopende tank opgeslagen, waarin de chocolade met een roterende schraper van de tankwand wordt verwijderd.

OPTIWAVE 3500 C

Highlights OPTIWAVE 3500 C • Flush-mounted PEEK lensantenne (steekt niet uit in de tank) • Meetafstand tot 50 meter • Geschikt voor CIP en SIP • Uitgebreide keuze aan hygiënische procesaansluitingen: clamps, SMS, DIN 11864-1, VARIVENT® • Lege tank spectrum functie, elimineert foute reflecties

Om non-stop chocolade te kunnen leveren, moet het niveau in de tank continue worden gemonitord. De viskeuze en kleverige vloeistof heeft de neiging om te hechten, vooral rondom de meetsonde. Los van hygiënische issues, toenemende onderhoudskosten en het bewegende productoppervlak, kan dit leiden tot onnauwkeurige metingen. De klant zocht een geautomatiseerde oplossing voor voorraadbeheer en voor vermindering van handmatige arbeid.

KROHNE bood met de OPTIWAVE 3500 C de oplossing. De 80 GHz FMCW radar niveautransmitter is ontwikkeld voor de voedingsmiddelenindustrie en voorzien van een flush-mounted DN 25 PEEK lensantenne. Het instrument meet continue en nauwkeurig tot aan de

procesaansluiting. De lens antenne steekt niet uit in de tank waardoor aanhechting wordt voorkomen, hierdoor worden de onderhoudskosten en productieverlies geminimaliseerd.

Ondanks de kleine diameter van de flushmounted antenne is door toepassing van een 80 GHz radar toch een optimale meting mogelijk.

Niveaumeting van giftig en brandbaar zuurwater Een leverancier van organische chemicaliën produceert grondstoffen zoals aniline en verschillende hexylamines. De basis chemicaliën worden vooral verkocht aan de rubber-, farmaceutische-, landbouw- of drankenindustrie.

Bij de productie van aniline wordt nitrobenzeen gebruikt. Deze organische component ontstaat door nitratie van benzeen met zuren en water.

Als afvalproduct wordt zuurwater uit het productieproces verwijderd, dat nog steeds een hoog gehalte toxisch en brandbaar nitrobenzeen bevat. Deze vloeibare afvalproducten worden voor behandelding in een chemische

afvalwaterinstallatie, opgeslagen in opslagtanks (tot 6 meter hoog).

Zelfs een kleine hoeveelheid nitrobenzeen in zuur water veroorzaakt een explosieve omgeving in de tank. Voor goede procesvoering is een betrouwbare niveaumeting en overvulbeveiliging noodzakelijk. De opslagtanks moesten worden voorzien van hoogwaardige niveaumeters die aan de ATEX Zone 2 richtlijn voldeden. SIL2 certificatie was een pre.

KROHNE leverde de 2-draads 10 GHz radar type OPTIWAVE 5200 C Exd ia voorzien van DN 50 flensaansluiting. De toegepaste antenne is gemaakt van zuiver PTFE, waardoor de meter zeer geschikt is voor niveaumeting van het corrosieve zuurwater in de tanks.

Het chemische bedrijf profiteert van de betrouwbare en stabiele meetwaarde van de KROHNE niveaumeter. De OPTIWAVE 5200 is kosteneffectief, geen procesonderbrekingen gedurende de installatie en kan eenvoudig worden ingesteld via een display.

De 10 GHz radar niveaumeter voorzien van een corrosiebestendige PTFE antenne is een uitstekende keuze voor een opslagtank met corrosief product met een hoge diëlektrische constante.

uniek radarantenne ontwerp voor kleverige producten Een Amerikaanse leverancier van betonnen opslagtanks voor bitumen had veel problemen met het uitvoeren van onderhoud aan niveaumetingen. Bitumen is een kleverige en hoog viskeuze vloeistof die van nature voorkomt in ruwe aardolie. De in de tanks te meten bitumen is heet en heeft een lage diëlektrische constante.

Gezien de lage reflectie van radargolven was gekozen voor een geleide (TDR) radar. De kabels van de contactradars moesten echter regelmatig schoongemaakt worden, dit zorgde voor een veiligheidsrisico, de tanks en het product zijn namelijk erg heet. De klant zocht naar een oplossing, en omdat laser en Delta P meting ook niet het gewenste resultaat gaven, werd een test gestart met de KROHNE OPTIWAVE 7000.

De toegepaste tanks zijn 15 m hoog en hebben een diameter van 3,5 m met roerwerken in het midden en verwarmingselementen op de bodem.

De tanks zijn voorzien van 150 mm isolatie en voor meting is een DN 150 nozzle beschikbaar.

KROHNE leverde voor deze toepassingen een OPTIWAVE 7400 FMCW radar met DN 80 antenne voorzien van verwarmingsmantel. Deze verwarmingsmantel minimaliseert de aanslag van bitumen dampen op de antenne en voorkomt uitharden/ korstvorming van bitumen in de

OPTIWAVE 5200 C

Highlights OPTIWAVE 5200 C • Modulaire behuizing en antenne ontwerp • Snel koppelingssysteem maakt verwijdering van de versterker onder procescondities mogelijk • Meetrange: tot 30 meter • Separate versterker mogelijkheid: tot 100 meter van de antenne • SIL2-certificering IEC61508 voor veiligheidsgerelateerde systemen

Highlights OPTIWAVE 7400 C • Toepasbaar in snel veranderende procesomstandigheden (≤ 60 m/min) • Modulaire behuizing en antenne ontwerp, waaronder ook druppel antennes • Uniek antennesysteem voor verwarming en antenne purging • Antenne verlengingen toepasbaar voor moeilijke omstandigheden • Volgens NAMUR NE 107 en aanbeveling NE 21, 43 en 63

OPTIWAVE 7400 C antenne. Daarnaast zorgt de brede dynamische inzetbaarheid van de radar voor een betrouwbare meting, ondanks de lage diëlektrische constante van bitumen en de aanwezigheid van roerwerken.

Voor opslagtanks met kleverige viskeuze stoffen is een 24 GHz radar niveaumeting voorzien van antenne met verwarmingsmantel, een uitstekende combinatie voor probleemloze meting.

inline gezondheidscheck In de afgelopen jaren is er een wildgroei ontstaan van diverse controle apparatuur voor de verificatie van instrumentatie. Om dit fenomeen te regulieren heeft KROHNE destijds de ontwikkeling van de OPTICHECK gestart. Inmiddels is de OPTICHECK de on-site verificatietool om op eenvoudige wijze een meetinstrument op verschillende niveaus te kunnen verifiëren. Met één druk op de knop van algemeen tot zeer uitgebreide informatie. Het resultaat wordt

weergegeven in een testcertificaat, dat kan worden geprint of digitaal in de database van de OPTICHECK worden opgeslagen. Met als doel, de gegevens te uploaden in uw volgsysteem.

In basis was de OPTICHECK ontworpen voor één meetprincipe, flow. Echter vanaf de introductie is het concept erg succesvol, en is het inmiddels mogelijk om meerdere instrumentatie zoals vortex en massaflowmeters te controleren. Als de tool on-site wordt aangesloten verzamelt het meetgegevens om te garanderen, dat de meetprestatie bijvoorbeeld van de elektromagnetische flowmeter binnen de ± 1% van de fabriekskalibratie blijft.

Highlights OPTICHECK • Lichtgewicht draagbaar apparaat wordt geleverd met alle kabels en accessoires voor eenvoudige aansluiting en bediening • Geprint verificatierapport van elke flowmeter • Digitale opslag van verificatiegegevens in de interne database • Optie om originele fabriekskalibratieinstellingen te downloaden

Sinds kort ook geschikt voor niveau meetinstrumentatie. Waaronder de veelzijdige 80 GHz niveaumeter, deze laat gedurende de verificatie, waarbij ook het actueel meetspectrum wordt getoond, voordelen zien van een dynamisch meetgedrag. Oók vanuit moeilijke applicaties blijft een duidelijk niveau signaal zichtbaar.

Door OPTICHECK regelmatig te gebruiken, verlaagt u de verificatiekosten. Dit zorgt voor minder uitvaltijd en meer veiligheid voor operators en installaties.

Ook voor het snel oplossen van problemen kan een quick scan op basis van de diagnostische functies van KROHNE converters, voldoende zijn.

Neem contact op met KROHNE en leer meer over werking en voordelen van de nieuwe OPTICHECK

Ontmoet ons op de beurs KROHNE neemt deel aan een groot aantal nationale en internationale beurzen.

De belangrijkste evenementen voor onze Nederlandse klanten zijn: • Maritime industry, 29 – 31 mei 2018, Evenementenhal Gorinchem • WoTS, 2 – 5 oktober 2018, Jaarbeurs Utrecht • KROHNe academy Special, 15 november 2018, Van der Valk Dordrecht • KROHNe academy Special, 22 november 2018, Van der Valk Assen De volledige internationale beursagenda vindt u op onze website www.krohne.com

Neem voor meer informatie contact op met: KROHNE Nederland B.V. Postbus 110 3300 AC DORDRECHT Kerkeplaat 14 3313 LC Dordrecht Nederland Tel.: +31 (0)78 - 6306 200 Fax: +31 (0)78 - 6306 405 e-mail: infonl@krohne.com KROHNE Belgium N.V. Noordkustlaan 16 1702 Groot-Bijgaarden België Tel.: +32 (0)2 - 4 66 00 10 Fax: +32 (0)2 - 4 66 08 00 e-mail: krohnebelgium@krohne.com www.krohne.com

VERBINDING

Ethernet #1 Al enkele jaren geeft het Zweedse HMS jaarlijks een persbericht uit waarin de marktaandelen van de door dit bedrijf verkochte producten worden gemeld. Daarbij is nu voor de eerste keer te zien dat de industrieel ethernetprotocollen nu een groter marktaandeel (52%) hebben dan de veldbussen (42%), met de resterende 6% voor draadloze netwerken. Rob Hulsebos

Dat was wel te verwachten, want al jaren is het groeipercentage van ethernet een stuk forser dan dat van de veldbussystemen. Het doet me overigens denken aan een uitspraak op een symposium van 18 jaar geleden. Daar zei een grote besturingsleverancier dat ethernet in 2005 de grootste zou zijn. Dat heeft dus wel even wat langer geduurd! In de veldbushoek blijft Profibus de grootste (12%), gevolgd door Modbus/RTU en CC-Link (beide 6%). Dat Modbus nog zo standhoudt is opvallend voor zo’n oud en simpel protocol, waarvan regelmatig het einde wordt voorspeld. Maar de lage kosten en eenvoudig te begrijpen werking hebben blijkbaar nog steeds aantrekkingskracht. Verder staan in het lijstje van HMS nog CAN/Open (4%), DeviceNet (4%) en alle

andere bussystemen samen nog goed voor 10%. Dat de veldbussystemen qua marktpercentages afnemen wil nog niet zeggen dat er ook minder van verkocht worden, in een groeiende markt kan er nog steeds absolute groei zijn, maar daarover zegt HMS niets.

Aan de ethernetkant zien we EtherNet/IP met 15% als de grootste, gevolgd door ProfiNet (12%), EtherCAT (7%), Modbus/TCP (4%), Powerlink (4%) en met de resterende protocollen samen 10%. Volgens HMS is in Europa ProfiNet dominant, in de VS EtherNet/IP, terwijl in Azië geen echte marktleider aan te wijzen is.

Waarschijnlijk mis je nog wel wat protocollen in de statistieken. Dat kan kloppen, want HMS baseert de cijfers

Netwerk marktaandeel 80% 71 70%

66

60%

58 52 48

50% 38

40%

46

42

6

6

34 30%

29

10% 4 0%

2014

2015 Fieldbus

2016 Industrieel ethernet

2017

Bron: HMS

20%

2018 Draadloos

HET IA-VAKBLAD VOOR NEDERLAND EN BELGIË AUTOMATIE 04/2018

31

VERBINDING op basis van nieuw geïnstalleerde nodes binnen de fabrieksautomatisering. Dus protocollen uit de procesautomatisering, domotica, voertuigtechniek etc. ontbreken.

Op zich maakt dat de vergelijking wel zo eerlijk, anders is het appels met peren vergelijken. Zouden we de voertuigtechniek-protocollen er ook bij nemen, dan is er maar één winnaar: CAN, met 1 miljard nieuwe deelnemers (in 2016). De paar tientallen miljoenen deelnemers van alle andere protocollen vallen daarbij in het niet.

Fieldbus: 42% (48) Jaarlijkse groei: 6% (4)

Industrieel ethernet: 52% (46) Jaarlijkse groei: 22% (22)

Overig Fieldbus: 10% EtherNet/IP: 15% DeviceNet: 4%

CANopen: 4%

CC-Link: 6%

Profinet: 12%

Modbus-RTU: 6%

EtherCat: 7%

Ethernet-dag Donderdag 15 maart organiseerde Profibus DP: 12% Modbus-TCP: 4% FHI weer de jaarlijkse Industrieel ethernet-dag, deze keer in NijOverig draadloos: 1% Powerlink: 4% kerk. Met 19 stands en een fors Bluetooth: 1% aantal bezoekers was de hal goed Overig ethernet: 4% WLAN: 4% gevuld. De 20 lezingen behandelden diverse praktijkcases en techDraadloos: 6% (6) Jaarlijkse groei: 32% (32) nische onderwerpen. De commerciële insteek was in de presentaties afwezig, dat vind ik altijd prettig – er is per lezing maar weinig tijd en de bezoekers komen voor de techniek; de commerciële aspecten kunnen bij de stands worden afgehandeld. Zo wordt de spaarzame tijd nuttig gebruikt. méér. Misschien een idee voor het FHI, of een beveiEen nadeel van sommige presentaties, vond ik, dat me ligingsbedrijf, om een voor Nederland nieuw event te werd verteld dát ik iets moet doen, maar niet hóe. Dan organiseren op dit gebied? blijf ik achter met een ontevreden gevoel van: wat nu?

De oplossing zal misschien zijn om kastje X van leveranIn vergelijking met eerdere edities van de ethernet-dag cier XX te kopen, al dan niet gekoppeld aan een cloud valt op dat er steeds minder aandacht is voor de techmet een IoT-gateway naar een Industry 4.0-oplossing. niek van ethernet. Uiteraard valt er op het gebied van Maar de stap van theorie naar praktijk is me nog te protocollen niet veel nieuws te noemen, de technologroot. gie is volwassen. Maar elders in ethernet wordt nog wel gewerkt aan uitbreidingen, om maar eens wat te noeIn veel presentaties kwam cybersecurity aan de orde. men: de ontwikkelingen rondom Time Switched etherDat is natuurlijk niet te vermijden bij gebruik van - indusnet, de nieuwe snelheidsvarianten 2,5 en 5 Gbit/s, de trieel - ethernet; malware en ransomware genoeg. Beveiontwikkelingen voor ethernet in de procesindustrie liging hiertegen is harde noodzaak en in de loop van de (10SPE – Single Pair Ethernet), nieuwe encryptie WPA3 in dag kwamen diverse oplossingen aan de orde. Helaas wifi et cetera. Wat over enkele jaren in de winkel ligt, kan beginnen al dit soort presentaties op eenzelfde manier: misschien wel van invloed zijn op keuzes die vandaag je krijgt eerst te horen hoe erg het allemaal is. Daarna gemaakt gaan worden. Ook aan de bestaande techniek volgt één technische oplossing. Helaas is dat altijd maar van ethernet zou, voor de beginners in het vakgebied, een deeloplossing; een volledige implementatie vereist misschien enige aandacht kunnen worden gegeven.

32

HET IA-VAKBLAD VOOR NEDERLAND EN BELGIË AUTOMATIE 04/2018

VERBINDING Turck lanceerde onlangs een nieuw type ethernet-uitbreiding, genaamd “BEEP”. In eerste instantie dacht ik aan een zoemer met een netwerkaansluiting, maar het is iets geheel anders. De naam staat voor “Backplane Ethernet Extension Protocol” en is ook de naam voor de nieuwe functionaliteit in de bestaande productrange van compacte I/Omodules. Volgens Gerjan Woelders van Turck NL is BEEP erg interessant voor installaties waar met veel kleine decentrale I/O modules wordt gewerkt, zoals in conveyors. Rob Hulsebos

Een BEEP-systeem bestaat uit een “master”-module en tot 31 slaves met I/O (afbeelding 2). De master weet na configuratie welke slaves er zijn, en hun aantallen I/Okanalen. Alle I/O wordt door de BEEP-master gebundeld; de besturing ziet maar één I/O-module. Omdat elke besturing een limiet heeft op het aantal aan te sturen I/O-modules - stel: 127, komen installaties met veel I/Omodules en elk weinig I/O in de knel. Met BEEP kunnen nu 127 x 32 modules worden aangestuurd.

De b es tur ing communiceert met de master, deze krijgt in één blok alle outputs aangeleverd, die dan worden uitgesplitst naar de slaves. De inputs komen terug, worden samengevoegd, en in één blok naar de besturing doorgegeven.

Voor een besturing lijkt het hele BEEP-netwerk één hele grote I/O-module, met maximaal 480 byte I/O. Bij sommige merken besturingen levert dit nog een financieel voordeel op: er kan met een goedkopere licentie worden gewerkt, omdat de besturing met minder I/O-modules worden geconfigureerd.

Een BEEP-netwerk is te benaderen via ethernet/IP, ProfiNet of Modbus/TCP, via Turcks multiprotocol-technologie. Via de ingebouwde webserver is daarna het achterliggende netwerk te configureren, alle BEEP-slaves melden zich bij de master en melden hun mogelijkheden.

Hiervan wordt dan de samengestelde I/O map-gemaakt.

De cyclustijd van de BEEP-master zelf is enkele milliseconden.

De manier van bekabelen die gebruikt moet worden is de lijnstructuur, met andere woorden: doorlussen. Dit in tegenstelling tot de bij ethernet gebruikelijke stertopologie. De lijnstructuur heeft voordelen die erg nuttig zijn in een industriële omgeving. In de eerste plaats is geen switch nodig voor elke I/O-module (kostenbesparing!), er zijn grotere afstanden haalbaar dan de gebruikelijke 100 meter, en - vanuit de master gezien - wordt er efficiënter gebruik gemaakt van het netwerk. Dit laatste komt omdat ethernet relatief veel overhead heeft bij transport van kleine hoeveelheden data, zoals typisch voor I/O.

Interessante optie van BEEP is dat het ook nog mogelijk is om niet-BEEP-apparatuur op een lijn aan te sluiten.

Netwerkberichten hiervoor worden transparant door de BEEP-apparaten doorgegeven (voor de expert: op basis van hun MAC-adressen), maar blijven wel bereikbaar. De master kan dit doen omdat zijn beide ethernetpoorten als een switch werken. Het is zelfs mogelijk om áchter een BEEP-master een tweede BEEP-master te plaatsen die weer zijn eigen I/O-netwerk heeft.

HET IA-VAKBLAD VOOR NEDERLAND EN BELGIË AUTOMATIE 04/2018

33

Méér dan alleen perfecte stootdempers.

Inclusief 5-Sterren Service!

Compact, robuust, betrouwbaar.

Serie 61 compacte noodstopschakelaar.

Ons assortiment van meer dan 3.800 producten in industriële dempingstechniek voldoet aan de hoogste eisen op het gebied van betrouwbaarheid, precisie en functionaliteit.

Het resultaat: gemeenschappelijk succes.

Alles. Altijd. Top. Meer informatie?

T +31(0)165 - 714 455 Vraag de gratis ACE catalogus aan via benelux@ace-int.eu

www.eao.nl

Your Expert Partner for Human Machine Interfaces

www.ace-ace.com

13858a

EAO_AD_61_E-Stop_compact_PMA_86x122mm_NL.indd 1

by ACE

E

. Zeer beperkte inbouwdiepte achter paneel (21.2 mm) . Hoge frontbescherming IP69K en IP67 . Robuust mono-block ontwerp met mechanische ontkoppelde ontgrendeling . Optionele verlichting . Tot 3 schakelelementen

Dit geldt eveneens voor onze service.

S E R VI

C

UL-gecertificeerd – veiligheid in een compact ontwerp voor mobiele besturingsunits.

13868

08.05.2018 08:35:05

Automation goes blue.

And your machine is ready for the smart factory.

Lenze offers: Scalable hardware, modular software and plenty of brainware, our people.

Do you want to your machine better, more flexible, networked and secure? Please contact us now. www.Lenze.com

As easy as that.

13931

Lenze_Automation_Grafik_2018_AZ_180x122_LNL_en_.indd 1

34

PRODUCTIE EN MACHINE AUTOMATISERING PMA 04/2018

20.04.18 20:54

CYBERKRONIEK

Hack in Saudi-Arabië

Afgelopen 15 maart kwam de New York Times met een uitgebreid artikel getiteld ‘Cyberattack in Saudi Arabia Had A Deadly Goal’. Besproken werd de cyberaanval van afgelopen augustus op een petrochemisch bedrijf in dat land, met als doel het saboteren van de werking van een installatie om zodoende een explosie te veroorzaken.

Door een fout in de malware lukte dit niet. Experts vrezen nu dat deze fout gerepareerd gaat worden en we voor een nieuwe poging daar, of elders, moeten vrezen. Rob Hulsebos

In januari 2017 werd het bedrijf, Tasnee, ook al getroffen door malware. Bijna tegelijkertijd werden bij Sadara, een joint-venture van Saudi Aramco en Dow, harde schijven gewist. Het herstellen hiervan kostte meerdere maanden. In augustus volgde een tweede aanval, ditmaal op een SIS-besturing, een Triconex van Schneider. Onderzoekers van de malware kwamen tot de conclusie dat het de bedoeling was om een explosie te veroorzaken. Er zat echter een programmeerfout in de malware, waardoor de SIS deed wat hij moest doen: de installatie veilig stoppen.

Na 8 maanden onderzoek is nog niet bekend hoe precies de malware op de SIS binnenkwam. Beveiligingsf irma’s Dragos en FireEye kwamen in januari als eersten met nieuws over de aanval uit. Daarna kwam Schneider zelf, tijdens de beveiligingsconferentie S4x18 in februari, met een uitgebreide uitleg over de gebeurtenissen. Deze openheid is bewonderenswaardig, veel bedrijven schuwen elke publiciteit over malware op hun producten. Maar nog steeds is niet alles bekend over de malware. Naast Schneider zelf zoeken ook de NSA, FBI, Homeland Securit y en het Pentagon mee. Ook al vonden de gebeurtenissen niet in de VS plaats, er is wel de angst dat hackers hetzelfde kunnen doen bij een van de 18.000 andere installaties in de

wereld die met dezelfde systemen werken. Ook andere besturingsleveranciers voelen dit aan; zo kreeg ik van ABB al een waarschuwing hierover.

Ook is nog niet bekend wie precies de malware gemaakt heeft. Gegeven de benodigde kennis, en de complexiteit, wordt aangenomen dat het geen individuele hacker is geweest. Er moet toegang geweest zijn tot een Triconex-systeem; onderdelen daarvan zijn op eBay te vinden. Dan moet er ook nog proceskennis geweest zijn, omdat alleen dan duidelijk is hoe schade kan worden toegebracht. Tenslotte moet er ook toegang geweest zijn

tot de SIS zelf. Dit alles valt buiten de mogelijkheden van de gemiddelde hacker, daarom wordt gespeculeerd dat er een team uit een land achter zit. Landen zoals China, Rusland, de VS, Israël en Iran. De laatste wordt gezien als de meest waarschijnlijke partij, gegeven de tegenstellingen tussen beide landen. Ook wordt van Iran gezegd dat het een actieve en technisch sterke groep hackers heef t, als onderdeel van het leger. Niet verbazingwekkend, want Iran was in 2010 zelf slachtoffer van malware, het bekende Stuxnet dat de uraniumopwerkingsfabriek in Natanz saboteerde.

PRODUCTIE EN MACHINE AUTOMATISERING PMA 04/2018

35

CYBERKRONIEK

Nieuwe uitbraak WannaCry Vorig jaar mei was de malware genaamd WannaCry verantwoordelijk voor een aantal spectaculaire ransomwarebesmettingen bij een groot aantal organisaties, waaronder ook diverse industriële bedrijven. In Nederland waren o.a. de parkeergarages van Q-Park getroffen, en ging de containerterminal van Maersk op de Maasvlakte enkele weken uit de lucht. Door een foutje in de malware was deze redelijk eenvoudig te blokkeren, waardoor de schade beperkt is gebleven. Rob Hulsebos

Dit zal de auteurs van de malware, die de verwachte hoeveelheid losgeld niet hebben binnengehaald, zeker niet ontgaan zijn. De verwachting was dan ook dat we konden wachten op een nieuwe versie van de malware die geen last zou hebben van het programmeerfoutje.

Eind maar t was er opeens het b er icht dat v lieg tuig f abr ik ant Boeing door WannaCry was getroffen in een fabriek in South Carolina. Na initiële geruchten dat de complete productielijn stilgevallen zou zijn, en later nog meldingen dat de malware zich verspreid zou hebben over testinstallaties en ook in toestellen binnengedrongen zou zijn, bleek dat slechts een dozijn computersystemen getroffen waren. En die konden makkelijk opgeschoond worden. Er is geen schade aangericht. De vraag is nu, wat er is er precies bij Boeing binnengedrongen? Ging het om de malware uit 2017, of een nieuwe versie?

En waarom waren de getroffen systemen bij Boeing niet voorzien van de laatste updates, die toch al bijna een jaar beschikbaar zijn? Of betrof het een nieuwe soor t malware?

Boeing bleef er verder stil over.

Het voor val toont aan dat zelfs ‘oude’ malware nog gevaarlijk kan zijn op niet-bijgewerkte computer-

36

PRODUCTIE EN MACHINE AUTOMATISERING PMA 04/2018

systemen. Volgens beveiligingsbedrijf Rendition Infosec zijn in het afgelopen halve jaar nog meer bedrijven - in de VS althans - getroffen door WannaCry; één plant lag gedurende 24 uur stil, een tweede voor 4 dagen. Een ander beveiligingsbedrijf, Kryptos Logic, houdt bij hoeveel systemen wereldwijd nog steeds de WannaCry malware bevatten. Eén jaar na de uitbraak zijn dat er nog steeds ongeveer­ 2,7 miljoen. Hoe kan het nu dat de eigenaren van die systemen er geen last van hebben? Dat komt vanwege het eerdergenoemde programmeerfoutje. Indien WannaCry contact kan maken met een bepaalde website doet het verder niets, totdat die website een opdracht geeft om iets te doen. Maar deze website is nu in beheer van Kryptos Logic, dus

er zal nooit een commando wordt gegeven. Er is echter een ‘maar’: als die website niet meer bereikbaar is, dan wordt WannaCry wél actief.

Dus, die 2,7 miljoen pc’s staan blijkbaar gewoon in contact met internet. Maar als dat een keer niet lukt, dan kan de malware dus alsnog actief worden, en begint met het versleutelen van bestanden. Ook als wordt besloten om productiesystemen van internet af te koppelen - de vaak geadviseerde ‘air gap’ - kan dit gebeuren. Het is als het ware een tikkende tijdbom. Ook kunnen systemen die opgeschoond zijn van deze malware opnieuw besmet worden - als ze ook niet geüpdatet zijn. En dit alles terwijl de oplossing zo simpel is: installeer de patches van Microsoft.

MARKT & TECHNIEK

Innovatieve sensoren voor positionering Detectie van objecten in systemen is tegenwoordig een belangrijk onderdeel van de automatisering. Objecten moeten betrouwbaar worden gedetecteerd en gemeten, waarbij tevens moet worden geverifieerd dat ze op juiste wijze zijn gepositioneerd. De range van mogelijke toepassingen is bijna onbeperkt en wordt continu uitgebreid.

Naast het meten en weergeven van elektrische parameters, biedt Camille Bauer Metrawatt AG positioneringsoplossingen voor hoek- en hellingmetingen. Deze precisiesensoren vormen een belangrijke link tussen de mechanische hardware en besturingsinformatie. Onder de merknaam KINAX varieert het productenaanbod van basale tot robuuste apparaten voor toepassingen in ruwe omgevin-

gen. De positiesensoren garanderen zeer hoge niveaus van nauwkeurigheid, betrouwbaarheid en duurzaamheid.

Naast klassieke hoekomvormers omvat het productenprogramma ook hellingsensoren. Gebaseerd op het loodlijn-principe detecteren deze sensoren afwijkingen van de horizontaal of de verticaal, met als referentie

Meer informatie www.camillebauer.com/positionsensors

de zwaartekracht van de aarde. Het belangrijkste voordeel ten opzichte van de transmitter is in dit geval dat de mechanische koppeling direct gebeurt met het te meten object.

advertentie

SMARTER PRODUCT USABILITY Sven-Philipp Abraham

SMARTER PRODUCT USABILITY

ZO EENVOUDIG LEEST MEN BARCODES TEGENWOORDIG. OP CAMERA GEBASEERDE CODELEZER DCR 200i

Product Management Product Center Ident + Vision

Dankzij de Setup Wizard in drie minuten in bedrijf genomen.

De nieuwe DCR 200i identificeert snel en betrouwbaar 1D en 2D codes, óók bij ongunstige omstandigheden.

easy handling. www.leuze.nl 13452a

PRODUCTIE EN MACHINE AUTOMATISERING PMA 04/2018

37

Topsealen voor agf steeds vaker eerste keuze Verpakken: Greenpack en VDK kiezen voor flexibel gebruikersgemak en betrouwbaarheid Het was al even de nieuwe verpakkingstrend in het Verenigd Koninkrijk en Duitsland, maar hij lijkt nu ook naar Nederland over te waaien: het topsealen van snackgroenten zoals tomaten. Zowel Greenpack in Maasdijk als Van De Kerke in het Belgische Lier zien de vraag naar de strakkere en minder verspillingsgevoelige manier van verpakken toenemen. En hoewel ze daar elk op geheel eigen wijze invulling aan geven, doen ze beiden een beroep op de kennis en kunde van Skillpack uit Alblasserdam.

Liam van Koert

D

e zon is amper op als we bij de ingang naast laaddeur 19 van het enorme Greenpack-complex in Maasdijk parkeren. Als een van de grootste verpakkings- en distributiecentra voor aardappelen, groente en fruit (agf) in West-Europa, zou je er gemakkelijk kunnen verdwalen. Maar gelukkig kent Arjan Morêe, een van de directeuren van Skillpack BV, er inmiddels de weg. Traysealers van Mecapack verpakken er al vier jaar onverstoord het ene schaaltje tomaten na het andere. Waarom de keuze voor deze machines van Franse makelij? In de eerste plaats is dat een prijs-kwaliteitsverhaal. Om alle kwekers te kunnen bedienen, moet Greenpack volcontinu aan de bak en kan het zich geen stilstanden permitteren. Dat betekent dat alle verpakkingsmachines - dus ook de traysealers - zonder storingen met een constante hoge kwaliteit moeten verpakken. Mecapack traysealers voldoen in dit opzicht prima en ook de prijs is in orde. Een tweede punt is ­n atuurlijk ook de kwaliteit van de leverancier. Want hoewel Greenpack een eigen technische dienst heeft die in principe alles zelf kan installeren, in bedrijf stellen en onderhouden, is het toch fijn om machinespecifieke kennis dicht bij huis te hebben. Gelukkig zit Skillpack nagenoeg om de hoek in Alblasserdam.

Topsealtrend Topsealen zit in de lift. Ook in het agf-segment. Hoe dat komt? Volgens Morêe heeft het vooral met kwaliteit te maken. “Bij topsealen heb je altijd precies dezelfde

38

PRODUCTIE EN MACHINE AUTOMATISERING PMA 04/2018

#waaromlezen Zowel een grote verpakker als een kweker kiezen voor topsealen. Waarom kiest de een voor kleine lijnen en de ander voor een hele grote?

strakke kwaliteit van verpakken en is er geen overtollig plastic, zoals bij flowpacken het geval is. Retailers zijn hier in toenemende mate van gecharmeerd, omdat het zorgt voor veel meer uniformiteit in de schappen en dus voor een betere productpresentatie. Het straalt kwaliteit uit. Bovendien heeft die uniformiteit tot gevolg dat een verpakt product veel beter te handelen is, wat een grote pré is voor het logistieke proces. En, last but not least, betekent minder plastic natuurlijk ook dat het beter is voor het milieu.”

De trend van gedeeltelijke vervanging van geflowpackte groenten en fruit door topsealverpakkingen is in Engeland en Duitsland al een poosje aan de gang. Maar ook in Nederland en België komt het nu steeds vaker voor.

“Aanvankelijk waren het in de Benelux voornamelijk de speciaalverpakkingen die voor topsealen in aanmerking kwamen. De breekverpakking voor snacktomaatjes - Tomatogo - bijvoorbeeld. Hier bestaat het thermogevormde bakje uit vier compartimenten met elk een eigen seal. Hierdoor kan je gemakkelijk een kleine portie afbreken en openen, en blijft de rest vers verpakt.

Tomatogo is zeer populair bij ouders die kinderen een

gezonde snack mee naar school willen geven en sleepte onlangs nog een verpakkingsaward in de wacht. Maar inmiddels zie je ook in de Benelux een stijgende vervangingsvraag naar het topsealen van meer gebruikelijke maten en producten.”

Volcontinue tomatenstroom De recentelijk bij Greenpack geïnstalleerde Mepack traysealer valt een beetje in het niet bij de enorme tomatenstroom op de snelgroeiende productievloer, met inmiddels bijna veertig verpakkingslijnen. En er worden

Arjan Morrêe (links) en Kristoff Van Der Kerke (rechts).

geen Tomatogo-tomaatjes verpakt, maar Perfecto-tros­ tomaatjes voor de Duitse markt. Alle tomaten komen aan de loszijde van het distributiecentrum in kratten binnen.

Vervolgens komen de kratten via een netwerk van liften en transporteurs bij de sorteerplekken terecht. Hier zorgen de werknemers dat de juiste tomaten in de juiste hoeveelheid in de daarvoor bestemde schalen worden gelegd, en plaatsen dit vervolgens op een andere band die richting de traysealer gaat. Daar aangekomen, worden de schalen netjes naast elkaar gepositioneerd en telkens per twee stuks geseald. Dit gebeurt met dertien (pneumatische) slagen per minuut, wat neerkomt op zo’n 1.500 verpakkingen per uur. En al deze gesealde trays komen op een roterende aflegtafel terecht, waar een werknemer ze controleert en ze in kartonnen dozen

Arjan Morrêe naast een Mecapack S2000 bij Greenpack.

stapelt. Die dozen gaan vervolgens naar de andere kant van het distributiecentrum, waar ze uiteindelijk op de vrachtwagen worden geladen en naar de retailer worden gebracht.

Vier machines, één toolingtype Nu de tomatenlogistiek ons enigszins helder is geworden, richten we onze blik op de machine zelf. Want wat komt er allemaal kijken bij het bouwen van een trayseallijn en wat zijn de bijzonderheden van deze specifieke machine? Dergelijke vragen zijn koren op de molen van

‘Uniformiteit heeft tot gevolg dat een verpakt product veel beter te handelen is.’

Morêe, die de Mecapack-machines al jaren in de Benelux, maar ook elders in Europa en zelfs daarbuiten, bij menig klant wegzet. “De machine die je hier ziet, is er een uit de 2000-serie. Deze serie staat bekend om zijn compactheid en flexibiliteit, en is bovendien erg voordelig. Die compactheid is belangrijk voor een verpakker als Greenpack omdat ze hard groeien en hun vierkante meters hard nodig hebben. En de flexibiliteit zit hem vooral in de verschillende opties en toolings die je kan kiezen en het gemak waarmee je deze uitwisselt.” ­Toolings? Morêe legt uit dat aan de strakheid van het topsealen wel een prijskaartje hangt. “In tegenstelling tot het flowpacken, heb je bij traysealen een mal nodig die precies correspondeert met de buitenafmetingen van de schalen. Hierbij zijn verschillende configuraties mogelijk om meerdere schalen in één keer te sealen, en kan je ervoor kiezen een beschermgas toe te voegen.

Al dit soort keuzes levert voor verschillende verpakkingen dus verschillende toolings op. Maar gelukkig zijn die

PRODUCTIE EN MACHINE AUTOMATISERING PMA 04/2018

39

‘Het is maar goed dat de grote traysealer een relatief kleine footprint heeft.’ binnen vijf tot zeven minuten - best flexibel dus - te verwisselen.”

Greenpack maakt van die f lexibiliteit overigens helemaal geen punt. Zij hebben een en hetzelfde type tooling voor al hun traysealers. Omstellen naar een ander verpakkingstype? Dat vergt kostbare tijd. Want naast een wisseling van de mal, betekent dit vaak ook het opnieuw inregelen van de invoer en de folie, waarvan de bedrukking door de in dit geval geïntegreerde printer - een van de opties waar Morêe het over had - wel netjes synchroon moet lopen. Belangrijker Een voorbeeldverpakking bij VDK. dan flexibiliteit was voor Greenpack het hygiënische ontwerp en het toepassen van de juiste foodgrade-materialen. “Tomatenverpakken in eigen hand te nemen? Aanleiding hiervoor sap is een gemeen zuur goedje. Zelfs al is een machine blijkt een stoppend verpakkingsbedrijf en een retailer in helemaal van rvs, als je hem niet heel goed schoon nood, die vervolgens bij Van Der Kerke aanklopte voor maakt, dan is hij binnen twee jaar tijd helemaal doorgehulp. “Op dinsdag kregen we de vraag of wij de tomaroest. Goede reinigbaarheid is daarom ook een belangten zelf konden verpakken, op woensdag hadden we een rijk verkoopargument van de Mecapack-machines. Net flowpacker gekocht en op donderdag draaiden we. Het als de tooling zijn alle deksels en andere onderdelen beviel eigenlijk zo goed dat we al snel uitbreidden naar gemakkelijk te verwijderen en kom je overal goed bij.” meerdere machines. Twee jaar geleden kwam daar ook een eerste kleine Mecapack- traysealer bij. We geloofden namelijk sterk in de voordelen van topsealen voor Verpakkende kweker Tot zover het bezoek aan een van de grotere tomatenretailers. Het is gewoon een vele nettere manier van verpakken met minder plastic. Ook konden we nu bijvoorverpakkers ter wereld. Voor een topsealverhaal aan beeld een mengverpakking van meerdere gescheiden de andere kant van het spectrum reizen we af naar het Belgische Lier. Want waar in het Westland het kweken, tomatenkleuren in één schaal aanbieden.” Het vertrouverpakken en verkopen verworden is tot een keten van wen bleek niet ongegrond. Inmiddels is de vraag zo ver grote gespecialiseerde bedrijven, vinden we bij VDK opgelopen dat de kleine topsealer is vervangen door een grote machine uit de 7000-serie, die in twee ploegen die keten in het klein onder één dak. Hier worden we meer dan honderd ton tomaatjes per week verpakt. begroet door Kristoff Van Der Kerke, die als derde generatie zaakvoerder alle ins en outs van kweken en inmiddels ook van verpakken kent.

Een geïntegreerde machine, drie toolings Het is maar goed dat ook de grootste traysealer uit het “We kweken hier zowel snacktomaatjes als snackkomMecapack-assortiment een relatief kleine footprint heeft kommers, die we sinds een jaar of vijf ook zelf verpakvoor zijn output. Door de sterke groei van de verpakken. Daarnaast verpakken we snackpaprika’s voor een kingsactiviteiten paste hij samen met het automatische collega-kweker.” De reden dat Van Der Kerke besloot het vulstation maar net binnen. Toch waren er gegronde

40

PRODUCTIE EN MACHINE AUTOMATISERING PMA 04/2018

redenen om niet voor een kleinere variant te kiezen, en juist flink uit te pakken voor wat betreft opties en toolings. Van Der Kerke: “Aanvankelijk hebben we gekeken of we met een kleinere machine de capaciteit konden vergroten door de schalen een kwartslag te draaien.

Maar het positioneren in de breedte bleek niet ideaal en ging ten koste van de kwaliteit. En juist die willen we ook als verpakker consequent hoog houden.”

vast kan opwarmen. Ondertussen passen we de vullijn en het programma aan. En komt er een andere folie - ook dit luistert nauw omdat we voor een goede presentatie de beluchtingsgaatjes precies uitgelijnd willen hebben - dan is ook dat dankzij een semi-automatisch wisselsysteem op basis van vacuüm een fluitje van een cent.”

Niet alleen voor wat betreft flexibiliteit, ook voor capaciteit bleek een grote machine de juiste keuze. “Deze machine haalt zo’n vijftien slagen per minuut, dus in theorie zouden we nog iets sneller kunnen draaien.

Maar aan de gemiddeld 55 schalen per minuut die we nu sealen hebben we vooralsnog meer dan genoeg.

We werken namelijk nog maar met twee ploegen van in totaal vijftien uur, exclusief de reiniging die na elke shift plaatsvindt, dus er zou nog een ploeg bij kunnen.”

Voor elk wat wils

Een verpakkingsvoorbeeld bij Greenpack.

De vullijn bij VDK.

Met de machine die er nu ruim een maand staat, lijkt het allemaal wel heel goed te lukken. De snelheid van de vullijn en de sealer zijn netjes op elkaar afgestemd, de sealposities zijn goed ingeregeld en ook het achterliggende naweegsysteem en de etiketteermachine lopen keurig synchroon. “Met de drie toolings die we momenteel hebben, doen we nu zeven verschillende topsealverpakkingen. En het omstellen? Dat gaat snel. Binnen vijftien minuten draaien we een ander product. We beginnen in zo’n geval met een toolwissel, zodat deze

Het lijkt paradoxaal: het grote Greenpack dat sealt met vier kleine identieke machines aan de ene kant, en Van Der Kerke, een aanzienlijk kleiner alles-in-één familiebedrijf dat kiest voor ‘alles erop en eraan’. Toch maakt het volgens Morêe ‘perfect business sense’. “Grote jongens als Greenpack zijn ingericht op het draaien van grote volumes met relatief kleine marges. Betrouwbaarheid om continu storingsvrij te kunnen draaien is daar het doorslaggevende argument om voor een bepaalde machine te kiezen. Voor kleinere bedrijven als VDK zit de toegevoegde waarde vooral in flexibiliteit. Naast het feit dat zij door hun omvang nog sneller op de wensen van de klant kunnen inspringen - getuige onder andere het feit dat ze überhaupt zijn gaan verpakken - moeten zij de verpakkingslijn zo vol mogelijk kunnen plannen. Dat is bijna onmogelijk met maar één product. Dus heb je een grotere machine nodig die met meerdere toolings een veel groter aanbod kan leveren.”

Van Der Kerke knikt instemmend. “Ik geloof heilig in het zelf kweken en verpakken concept, maar het is niet voor alle kwekers weggelegd. Degene met 2, 4 of 6 hectare, die je hier in België nog genoeg vindt, krijgen hun machines nooit gevuld. Wat dat betreft zie ik meer heil in een vergelijkbare strategie als Greenpack, waarbij kleinere kwekers ook hun krachten bundelen en gezamenlijk investeren in nieuwe verpakkingstechnologie. Wij zouden hierbij graag onze rol vervullen, al zullen we als dat lukt - en ik geloof dat het kan - wel moeten bijbouwen, of het zal op een andere locatie moeten gebeuren.”

PRODUCTIE EN MACHINE AUTOMATISERING PMA 04/2018

41

BEURZEN

Anuga FoodTec 2018 Efficiëntie centraal in processen Bedrijven in de voedingsindustrie leggen zich steeds meer toe op een zo efficiënt mogelijke productie. Dat geldt uiteraard ook voor de verpakkingsprocessen, die in cadans moeten blijven met de verwerkingsprocessen in de fabriek. De keten is zo sterk als de zwakste schakel. Anuga FoodTec 2018 toonde de laatste innovaties.

Yves De Groote

De verpakkingssector, goed voor een kwart van de beursvloer, presenteert op de Anuga FoodTec telkens weer de laatste stand van zaken in technologie, materialen en diensten. Dit jaar stond efficiëntie centraal in de ontwikkeling, zo bleek uit diverse innovaties op de voedingstechnologiebeurs Anuga FoodTec, van 20 tot 23 maart in KölnMesse. Niet minder dan 50.000 bezoekers uit de voedingsindustrie meer dan 150 landen kwamen naar Keulen voor de laatste innovaties.

optimale proceswaarden. Eventuele afwijkingen worden waar mogelijk automatisch gecompenseerd, onafhankelijk van het product of het proces. De multisensorbesturing voorkomt fouten door afwijkingen te analyseren, zodat deze in de toekomst niet meer voorkomen. Ook foutieve instellingen door operators worden onafhankelijk gedetecteerd en weergegeven.

Geïntegreerde ‘pick and place’- en flowpack-installatie Gerhard Schubert bracht haar nieuwe ‘pick and

De Multivac X-line thermovorm-verpakkingsmachines zijn volledig sensorgestuurd.

Golden FoodTec Award-winnaar De X-line thermovorm-verpakkingsmachine van Multivac werd door de Duitse agrovoedingsorganisatie DLG onderscheiden met de prestigieuze Golden FoodTec Award. Het verpakkingsproces is sensorgestuurd, terwijl thermovormende verpakkingsmachines doorgaans geregeerd worden door tijdgestuurde processen. De processequenties worden aangestuurd door vaste procestijden, die door de machinebedieners via de HMI worden ingesteld. Hetzelfde geldt voor de instelling van procesparameters, zoals temperaturen en drukken. Dankzij de sensoren opereren de X-line machines dicht bij de

42

PRODUCTIE EN MACHINE AUTOMATISERING PMA 04/2018

place’- en flowpack-installatie voor voedingsproducten met geïntegreerde Flowmodul onder de aandacht van de bezoekers. Productmanager Flowmodul Johannes ­S chubert onderstreepte dat dit wereldwijd een primeur is. “Een zelfontwikkelde 3D-scanner/camera controleert de kwaliteit, kleur, vorm en grootte van de producten nauwgezet voor ze verpakt worden. De efficiëntie van de installatie bedraagt hierdoor 99,5%.” De installatie is in staat - zowel verpakte als onverpakte - producten bij een aanvoersnelheid van zestig meter per minuut te verwerken. Daarnaast is de flexibiliteit in batchgrootte interessant. Het wisselen van verpakkingsgroottes is mogelijk

BEURZEN

binnen één tot tien minuten: instellingen vinden volledig automatisch plaats na een druk op de knop.

lijke storing, bijvoorbeeld beschadiging van het onderdeel of vastlopen door te weinig smering van lagers.

Vervolgens stelt het onderhoudsprogramma voor welke maatregelen het best kunnen worden genomen om ongewenste stilstand te voorkomen. Reserveonderdelen kunnen rechtstreeks worden besteld, zowel intern als extern bij de leverancier.

De productmanager denkt ook aan de mogelijkheid dat een onderdeel gewoon geprint wordt binnen het bedrijf waar de machine staat.

3D-printen van onderdelen zal volgens hem verder aan belang winnen.

GRIPS

Modulaire pouchmachine

Industry 4.0 is geïntegreerd in de machine, dankzij ­Schuberts digitale platform GRIPS.world. In de toekomst zullen niet alleen alle medewerkers van de Schubert Group, maar ook klanten en leveranciers hier toegang toe krijgen. Het hoofddoel is het verder optimaliseren van de productie bij de klant en de algehele machineefficiëntie op een zo hoog mogelijk niveau te houden gedurende de gehele levensduur. Dit is mogelijk door het gebruik van de voornaamste status- en prestatiegegevens (KPI’s), die door de machine worden verzameld en verzonden. Sensoren monitoren ook de conditie van de componenten. Data worden voor analyse verzonden naar GRIPS.world. Speciale algoritmes evalueren deze gegevens en vertalen ze naar informatie voor op het dashboard van de klant. Op die manier heeft de gebruiker een overzicht van alle processen met betrekking tot zijn verpakkingssysteem en ontvangt hij bijvoorbeeld geïndividualiseerde aanbevelingen voor het verhogen van de productie-efficiëntie. De operator of onderhoudsmedewerker krijgt zonodig een (alarm)melding.

De Innopouch Bartelt K-serie van KHS is er in twee versies: een FS-machine voor het vullen en sluiten van zakken en een FFS-variant, die de zakken ook maakt. “De machine kan later worden aangepast van de FS- naar de FFS-versie, omdat de machine modulair is”, verduidelijkt Thomas Brooker, senior productmanager. Het horizontale, cyclische verpakkingssysteem maakt opstaande, platte en onderste hoeksteunzakken van folielaminaat.

Dit kan zowel één als twee pouches per machinecyclus zijn.

Gerhard Schubert introduceerde een pick & place- en flowpack-installatie voor voedingsproducten.

Johannes Schubert toont dat van elke locatie waar ook ter wereld 24/7 voor bijvoorbeeld onderhoud tot in detail kan worden ingezoomd op een component in een installatie. Voorbeeld is een onderdeel in de aandrijving. Duidelijk wordt wat de oorzaak is van een moge-

DE VOLGENDE ANUGA FOODTEC IS IN 2021, VAN 23 TOT 26 MAART. WWW.ANUGAFOODTEC.COM

De verpakkingsmachine verandert, na een druk op het touchscreen, formaten met behulp van lineaire servotechnologie. “Dit vraagt minder dan vijftien minuten”, legt Brooker uit. De machine produceert maximaal 150 zakjes per minuut bij dubbelzijdig bedrukken.

Een speciaal aandachtspunt in de K-serie is het hygiënische ontwerp. Dankzij de open constructie zijn er geen mechanische componenten onder de grijpers die een uitgebreide reiniging vereisen. In de machinebehuizing worden afstandshouders gebruikt in plaats van de gebruikelijke rubberen afdichtingen. De foliedispenser is ook volledig omsloten. Deze voordelen verkorten het reinigingsproces aanzienlijk.

INFORMATIE

PRODUCTIE EN MACHINE AUTOMATISERING PMA 04/2018

43

COLOFON Redactieraad

HOOFDREDACTIE

WILLEM VAN DER BIJL

Ing. Peter van den Berg, Ing. Ton Bol, Ing. Willem van der Bijl, Ing. Frits Boddeman, André ­Braakman, Ing. Adrian de Bruijn, Jacques Geluk, Harold van den Hauten, Ing. Rob Hulsebos, Sikko de Jong Sr., Ing. Liam van Koert, Janet Kooren, Ing. Peter Korsten, Ir. Hans Mosselman, Ir.ing. Wim ­O xenaar Eur. Erg., Ir. Paul Petersen, Ing. Remco Rijsenbrij, Drs. Bianca Scholten, Ing. Ad Spijkers, Marc Vissers, Ing. Karel Walinga, Ir. Hans van Wijk en Ing. Nick de With.

HOOFDREDACTIE

LIAM VAN KOERT

Deelname van redactieraadleden aan het redactieraadteam is op persoonlijke titel.

Uitgave UITGEVER

Thermische Massa Flow Meters/Controllers, Vortex, Ultrasoon

JACO OTTO

Gas, Stoom en Vloeistof applicaties

Automatie BV Bezoekadres: Spacelab 2, 3824 MR Amersfoort Postadres: Postbus 2696, 3800 GE Amersfoort Telefoon: 033 456 70 50 E-mail: info@automatie-pma.com Internet: www.automatie-pma.com

Uitgever Jaco Otto (Automatie BV), j.otto@aprmediagroep.nl SALES

13744

ERIK DE JONG

Advertenties Erik de Jong (Advercom), edejong@advercom.nl

Vormgeving APR Media Groep BV, studio@aprmediagroep.nl

www.sierrainstruments.nl - tel: 072 5071400 - sales@sierrainstruments.nl REDACTIE

BIANCA SCHOLTEN

Advertentie- en orderadministratie APR Media Groep BV, orders@aprmediagroep.nl

Abonneeservice

CYBERSECURITY-EXPERT.COM

Post: Daalakkersweg 2 - 72, 5641 JA Eindhoven Telefoon: 088 226 66 86 E-mail: abo@aprmediagroep.nl REDACTIE

JANET KOOREN

HEEF T U W BEDRIJF EEN IT Y CYBERSECUR E XPERT IN HUIS?

REDACTIE

ROB HULSEBOS

Abonnementen kunnen iedere maand ingaan en ­w orden jaarlijks automatisch verlengd. Opzeg­g ingen, uitsluitend schriftelijk, dienen uiterlijk twee maanden voor het einde van de abonnementsperiode in ons bezit te zijn.

Nederland Buitenland Proefabonnement Losse nummers

€ 79,- per jaar (excl. btw) € 140,- per jaar € 35,- 6 maanden € 10,-

Overname artikelen Informeer bij de uitgever.

REDACTIE

HAROLD VAN DEN HAUTEN

REDACTIE

13872

KAREL WALINGA

ISA European Office, Telefoon: 040-2390524, E-mail: info@isaeurope.org

44

HET IA-VAKBLAD VOOR NEDERLAND EN BELGIË AUTOMATIE | PMA 04/2018

REDACTIE

NICK DE WITH

© Automatie BV, 2018 ISSN 0005-1128

AANSPRAKELIJKHEID Aan de inhoud van dit vaktijdschrift is veel aandacht besteed. Het is echter mogelijk dat de inhoud van deze uitgave ­verouderd, incompleet en/of incorrect is. Aan de inhoud hiervan kunnen dan ook geen rechten worden ontleend.

Automatie BV kan niet aansprakelijk worden gehouden voor de directe alsook indirecte gevolgen van het gebruik, op welke wijze dan ook, van de hierin aangeboden informatie. Automatie BV geeft geen enkele garantie, noch aanvaardt enigerlei aansprakelijkheid met betrekking tot de inhoud, data, adviezen, verklaringen, producten of ander materiaal in het vaktijdschrift. Overname van artikelen uit deze uitgave is uitsluitend toegestaan met bronvermelding en na toestemming van de ­uitgever van Automatie BV. Alle regels met betrekking tot de Nederlandse intellec­tuele eigendomsrechten zijn van toepassing.

13856a

intrinsiek-vEilige Druktransmitters Voor zeer explosiegevaarlijke omgevingen (Zone 0) Voor industriële toepassingen (Gasgroep II) Voor Ex II 1G Ex ia IIC T4…T6 Ga

Serie 4 LD Ei…9 LD Ei

Serie 20 D Ei

Serie 21 D Ei

Serie 23 D Ei

Serie 26 D Ei

«Core uitvoering» Ø 11 mm…Ø 19 mm

«Complete meetkop» 3 bar tot 1000 bar

«Compacte alleskunner» 3 bar tot 1000 bar

«In zeer veel versies leverbaar» 300 mbar tot 1000 bar

«Nivosensor» 300 mbar = ca. 3 mH2O

Geoptimaliseerd voor batterij gevoede toepassingen Total error band : ± 0,7 %FS @ -10…80 °C I2C-Microcontroller-Interface 1,8…3,6 V / 20 μW @ 1 SPS

keller-holland.nl 13866a